1 Nederlands
LEERBOEK N ederlands v oor h e t E E R S T E j aar
LINK! NEDERLANDS
Kris Baselmans Johan De Brauwer Annie De Pauw Ann Maris Patrick Maroye Kristien Seghers Ann Smedts Mario Stabel
1
ISBN 978-90-301-9871-0
9 789030 198710
hoofdstuk 3
LiNk.com Info.com
Al eens gemerkt hoeveel er in onze hedendaagse maatschappij wordt gecommuniceerd? En hoe? Welke vormen van communicatie ontdek je?
66
3 LiNk.com
Belevend lezen: LiNk.com Tekst 1 ‘De overval’
Karel Verleyen
(Mechelen, 193 8– Leuven, 2006) Geboren worden moet hij goed gedaan hebben, vindt hij, want vi jf broers en drie zu ssen volgden late r zijn voorbeeld, zodat hij na een poos dus de ouds te was van 9! Je kent hem ook van: • ‘Amulet van de dood’ • ‘De paarden va n Heraion’ (Grie kse verhalen) • ‘Onder het oog van de zonnegod ’ • ‘Zeven dagen donker’
Het zal je maar overkomen! Op een avond slenter je zomaar wat door de stad. En dan gebeurt het. Voor je ogen wordt een man brutaalweg neergeknuppeld. En dan begint de nachtmerrie, want uitgerekend jij wordt voor de dader aangezien. De computergegevens van het rijksregister maken van jou immers de ideale verdachte … Wat doe je in zo’n geval? Zeker niet bij de pakken blijven zitten … Ademloze spanning, ontroering en vriendschap zijn de ingrediënten van dit verrassende boek van Karel Verleyen. Databanken, gebruik en misbruik ervan, mogelijkheden en gevaren liggen hem nauw aan het hart. Een boek dat je ogen opent voor een vreemde wereld die meer en meer greep op ons krijgt, zonder dat wij het beseffen.
10
15
20
25
5
Groen, rood, blauw. Groen, rood, blauw. De neonlichten weerkaatsten spetterend in het natte asfalt. Rudi stond verveeld in een portiek. Hij had de kraag van zijn jasje opgeslagen en zijn handen in zijn zakken gewurmd. ‘Verdomme’, mompelde hij. ‘Wat een rotweer.
30
3 LiNk.com
En wat een idioot ben ik!’ Een eindje verderop klapte de deur van een van de kroegen open. Dreunende geluiden van popmuziek gulpten naar buiten. ‘Het regent nog’, lachte een harde, brutale stem. Een groepje uitgelaten jongelui dat net op straat gekomen was, maakte rechtsomkeer, terug de kroeg in. Schuin tegenover de portiek waar hij stond, kwam een man aanstrompelen. Hij was duidelijk zwaar dronken. Zwijmelend viel hij tegen een gevel aan, kwam overeind en liep dan tegen een geparkeerde auto op. Rudi voelde zich opeens zowat misselijk van woede. Hij kon geen dronken mensen uitstaan. De dronken kerel bleef staan om een sigaret op te steken. Het vlammetje verlichtte zijn matbleke, uitgezakte gezicht … Als uit het niets was iemand achter hem opgedoken. Het leek wel een film, vond Rudi. Een jonge kerel? De dronkenman zwaaide om, kreeg een dreun in zijn maag en vouwde dubbel. Dan viel hij zwaar op de grond. Rudi hoorde de klap van
69
Wat ken jij van roddelen? 1. Roddelen drijft mensen uit elkaar.
waar
niet waar
2. 30 % van onze gesprekken bestaat uit roddels.
waar
niet waar
3. Negatieve roddels blijven langer hangen dan positieve.
waar
niet waar
Roddelen versterkt net je band met anderen, omdat je informatie uitwisselt met elkaar. Zo kom je ook te weten wie je rivalen zijn en met wie je best samenwerkt.
Erger nog: 70% van alle gesprekken. Logisch: negatieve roddels slaan we gemakkelijker op.
Naar: Maks
Niet alle roddelblaadjes zijn slecht Uit onderzoek bij drie Vlaamse roddelblaadjes blijkt dat ze meer positieve dan negatieve artikels publiceren. Het wordt pas gevaarlijk als je de beroemdheden uit de roddelbladen klakkeloos imiteert. Sterk vermageren, roken of experimenteren met drugs omdat je idool dat doet, is een ramp voor je gezondheid! Ga eerst de gevolgen na van het gedrag van je idool voor je verder gaat. Naar: Maks
EL … RODDEL … RODDEL RODDEL … RODDEL … RODDEL RODDEL … RODRODDEL RODDEL … RODDEL … RODDEL RODDEL … RODDEL … RODDEL
5 Explosief
97
Iedereen heeft iets, niemand heeft alles Tekst 1 Ik ben Eleni. Op mijn 12de kreeg ik te horen dat ik ADHD had. Het was voor mij een ware opluchting om te horen dat ‘het’ een naam had. Als kind kreeg ik voortdurend straffen. Ik lette niet op, ik wilde mijn best niet doen. Ik kreeg vaak negatieve opmerkingen, terwijl ik het niet slecht bedoelde. Ik voelde en wist dat ik anders was dan andere kinderen. Ik voelde mij zo druk. Ik wist niet wat het was. Het was net of ik kon me slechts amuseren wanneer ik druk en intens was. Het was voor mij een slecht en vervelend gevoel waar ik maar niet vanaf kon. Toen ik uiteindelijk wist dat ik ADHD had, kreeg ik voor het eerst het gevoel dat iemand begreep wat er in mij om ging. Ik kreeg wat medicatie onder dokterstoezicht en leerde ook met mijn gedrag om te gaan. Nu gaat het veel beter met mij. De oudercontacten betekenen voor mij geen marteling meer, integendeel. Uiteraard blijf ik wel een druk persoon. En behoud ik mijn ‘ADHD-trekjes’ nog wel. Maar het is een ware vooruitgang. Ik vind het dus enorm belangrijk om te weten waarin je wat verschilt met je leeftijdsgenoten. Iedereen heeft wel wat, toch?
Tekst 2 ADHD - Aandachtsstoornis met hyperactiviteit De laatste jaren wordt steeds meer gesproken over ADHD, Attention Deficit / Hyperactivity Disorder of in het Nederlands: aandachtsstoornis waarbij je ontzettend actief bent. ADHD wordt in het Nederlands ook wel eens ‘vertaald’ als ’Alle Dagen Heel Druk’. Maar deze benaming klopt niet helemaal omdat niet iedereen met ADHD altijd hyperactief of druk is. ADHD zou naar schatting voorkomen bij 1 op 20 kinderen. Dat betekent dus dat er in bijna elke schoolklas wel één zit! Het is de meest door kinderpsychiaters gestelde diagnose.
wel dat ADHD bij meisjes minder opvalt, omdat zij minder lastig zijn voor hun omgeving. Meisjes zouden minder storend gedrag ‘naar buiten’ ontwikkelen, maar méér storend gedrag ‘naar binnen’. Ze hebben er dan zelf meer last van dan hun omgeving. Je ‘groeit er niet overheen’ zoals vroeger wel gedacht werd. Dit betekent dat veel volwassenen er ook nog mee te maken hebben. In meer of mindere mate natuurlijk, je kunt ermee leren leven, je werk en leefomgeving zo kiezen dat je er minder last (of juist voordeel!) van hebt.
Het komt meer voor bij jongens dan bij meisjes. Tegenwoordig beweert men ook
6 Specialiteit van het huis
Naar: www.gezondheid.be
115
Tekst 4 ‘Zijn jeugdbewegingen stom?’
REAcTIE vAN DE MAAND
Aan:
[email protected]
Reageer! Schrijf naar MAK S! – Koning Albert II-laan 15, 1210 Brussel, mail be of klik naar www.mak redactie@maks. s.be. de maand vangt een exclu De reactie van sieve MAKS!-tas!
WAPENS OP ScHOOL “steeds meer jongeren dragen een wapen op school, ik kan dit niet begrijpen. misschien komt dit omdat er bij ons op school niet zoveel geweld is en ik er dus minder mee te maken krijg. toch zie je dat er in aarschot meer en meer geweld voorkomt. op onze school zijn er af en toe gevechten, maar gelukkig is dit (nog) geen dagelijkse kost. twee dagen geleden deed een meisje op de bus haar verhaal. Zij had de dag daarvoor een andere leerlinge afgeslagen. Ze vertelde hoe iedereen haar op school had aangemoedigd, hoe cool iedereen het vond. Ze leek trots en de glimlach verdween niet van haar gezicht toen ze vertelde hoe het meisje wenend en schreeuwend was weggelopen naar de toiletten. elke lke week hoor ik op de bus wel zo'n verhaal en dan vraag ik me af hoe lang het zal duren voordat zo'n gevechten en wapens ook in onze school geen uitzonderingen meer zijn.” (Loren, 17, Wilsele) FORUMTOPIc
ZIjN jEugdbEWEgINgEN ugdbEWEg STOM? “Ik heb vijf jaar in de scouts gezeten, maar ik vond het vreselijk!” (Dorien, 16, Hofstade) “Mijn scouts zijn al 10 jaar lang een superbelangrijk onderdeel van m'n leven. Ik zou echt niet meer zonder kunnen! De vriendinnen, de leiding, gewoon de sfeer. Bergen onvergetelijke herinneringen aan overgehouden, zoveel dingen geleerd... Ik kan het iedereen aanraden!” (Silke, 16, Kortrijk) “De jeugdbeweging is niet mijn ding. De eerste (en de laatste) keer dat ik er naartoe ging moest ik vlaggetjes in hondenkak steken en dat
was ongelofelijk goor. En al de mensen waren tutjes, maar dat zal dan alleen in die scouts zijn. Jeugdbeweging heeft voor mij afgedaan.” (Haaietand, 15, Antwerpen)
InBOx (nieuws op maks.be)
L.O.-leraars willen vier uur les per week
Re:
“Ik vind het een goed idee, maar dan moet men de leerlingen zelf laten kiezen welke sport. Bij ons op school is er soms middagsport en dan kan je zelf kiezen of je meedoet en je kan kiezen welke sport je wilt doen. Als er meer uren L.O. komen, maak ze dan leuk en niet saai zoals nu soms het geval is!” (Freja, 16, Brakel)
Re:
“Bij ons kan je aan supergoedkoop tarief sporten buiten de school (fitness, spinning, zwemmen...). En dat vind ik een veel beter initiatief. Anders gaan we waarschijnlijk moenog meer uren op school moe ten slijten, met inderdaad elk jaar hetzelfde in L.O.” (Linse, 17, Lede)
Re: “Argh, nog 2 uur, en ik
ben nu al dood. Zoiets moet je toch voor jezelf beslissen en trouwens: dat die mensen zelf eens gaan sporten. Telkens er iemand zoiets zegt op tv, is dat altijd een dikke bureaumens, die niet weet wat sporten is.” (Robbert, 15, Genk)
“Een jeugdbeweging is wel net iets meer dan “pu “puree eten als honden of bier drinken tot je kotst of rondjes lopen met je broek omlaag”. Eigenlijk is het het omgekeerde; je leert er wel degelijk van alles! Maar ja, dat kan je hoogstwaarschijnlijk alleen beseffen als je zo slim bent er zelf in te gaan!” (Tine, 16, Hove)
19 oktodbeer:
dag van g jeugdbewegin
Maks! | 5
Uit: Maks
6 Specialiteit van het huis
129
deelteken bij grondwoorden en afleidingen
maïs naïef
geïnteresseerd beëindigen geïllustreerd
koppelteken bij samenstellingen
na-apen auto-ongeval ski-instructeur
Het deelteken wordt geplaatst bij het begin van de nieuwe lettergreep. uitzondering: getallen zijn ook vaak samenstellingen en toch schrijven we een deelteken
Tekststructuren A De opsommende structuur Veel voorkomende signaalwoorden zijn: ten eerste, ten tweede, en, ook, bovendien, verder, nog, tot slot ... Hier sommen we gelijksoortige elementen op: landen, talen, ingrediënten, hondenrassen ... En in het onderstaande voorbeeld: oorzaken van voedseltekort. bv.:
Eerst
en vooral is een verstoring van het evenwicht tussen zon en regen voldoende
om het leven van velen in gevaar te brengen. Zon en regen hebben immers de strijd om voedsel ten goede of ten kwade beïnvloed vanaf het ogenblik dat de landbouwoogst de voornaamste bron van voedselvoorziening werd.
196
Nawerk
1 Nederlands
w erk B O E K N ederlands v oor h e t E E R S T E j aar
LINK! NEDERLANDS
Kris Baselmans Johan De Brauwer Annie De Pauw Ann Maris Patrick Maroye Kristien Seghers Ann Smedts Mario Stabel
1
ISBN 978-90-301-9870-3
9 789030 198703
hoofdstuk 6
Specialiteit van het huis 1
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand
A
Wat zie jij als je in de spiegel kijkt? Wat zie je als je verder kijkt dan de spiegel en het uiterlijk? Zie je jezelf zoals je werkelijk bent? Schrijf minstens 3 positieve karaktereigenschappen in de spiegel op. Niemand is perfect, dus jij hebt ook zeker enkele negatieve kantjes. Kom er voor uit en schrijf ook 2 minder goede karaktertrekken op.
B
Werk voor deze opdracht samen met iemand in de klas die je goed kent. Bekijk zijn spiegel en vul hem aan met nog 2 positieve karaktereigenschappen. Vertel er ook bij waarom je net die eigenschappen hebt gekozen. Ga je akkoord met de 2 aangevulde eigenschappen? Waarom had je deze eigenschappen zelf niet opgeschreven?
200
6 Specialiteit van het huis
6
Echt waar?!
A Bekijk aandachtig de tekstvormen in je leerboek p. . Zijn ze waar of verzonnen? Groepeer ze hieronder in de woordspinnen.
1
2
Wat hebben deze teksten gemeenschappelijk?
Deze teksten zijn verzonnen / echt. echt: Big Mac en De Lijn verzonnen: Pinguïn en Krukel
Een woordspin helpt je begrippen te groeperen zodat je ze beter kunt onthouden.
B Verken de teksten in je leerboek op p. . Plaats een kruisje in de juiste kolom. Pinguïn op Antarctica
Big Mac
X
verzonnen echt gebeurd
X
informatie
X
Krukel van de vallende sterren
X
X X
verhaal
Een verzonnen verhaal noemen we fictie noemen we non-fictie
X
. Een niet verzonnen verhaal
.
Fictieverhalen lees je als ontspanning
24
De Lijn
. Non-fictie lees je om je te te informeren
1 Aan de lijn
.
3
Webdingen
A De term website klinkt je waarschijnlijk bekend in de oren. Wat is een website? Een plek op het internet waar je informatie over een bepaald onderwerp kan vinden.
B Bezoek even de website van je school. website: Hoe vaak raadpleeg je deze site? nooit soms (maximum 1 keer per maand) regelmatig (1 keer in twee weken) vaak (minstens 1 maal per week) elke dag Wat spreekt je wel / niet aan op de website van je school?
C Vul op onderstaand spindiagram andere woorden in die beginnen met ‘web’. webstek
webmaster
webpagina
web
webcam
weblog
Kan je ook kort omschrijven wat ze betekenen?
D Zoek de site van het ‘Rode Kruis’. De site van het Rode Kruis is www.rodekruis.be. Hoeveel activiteiten organiseert het Rode Kruis? 10 Bij het Rode Kruis kan je allerlei materialen (krukken, rolstoel …)ontlenen. waar niet waar
102
3 LiNk.com
8
Die ‘goede’, oude tijd!
De piramide van Cheops of de Grote Piramide wordt terecht tot de klassieke wereldwonderen gerekend. Het is de best bewaarde piramide van het complex in Gizeh, waartoe ook de piramide van Chefren en Mykerinos behoren. Alleen is de buitenste kalksteenlaag tegenwoordig grotendeels afgesleten. Het is een heel bijzonder gebouw dat jaarlijks door duizenden toeristen wordt bezocht. De piramiden van Gizeh dienden duizenden jaren geleden als graftombes voor koningen. Elke piramide behoorde tot een complex dat een dodentempel, een toegangsweg, een valleitempel en enkele kleinere piramiden telde.
A
De oude Egyptenaren geloofden dat de ziel van de mens bij de geboorte ontstond en zowel tijdens het leven als na de dood nauw verbonden bleef met het lichaam. Na de dood diende hij in leven te worden gehouden door spijs- en drankoffers. Koningen gingen ook met kostbare grafgiften de eeuwigheid in. Geen wonder dat plunderaars de piramiden al in de oudheid leegroofden!
De tekst is opgebouwd uit 2 delen: een deel over nu en een deel over die ‘goede’, oude tijd. Verdeel de tekst in deze twee delen door er een horizontale lijn in te trekken. Waarom heb je die lijn precies daar getrokken? Wat heeft je daarbij geholpen?
de werkwoorden Zet enkele van die woorden in onderstaande tabel. (Niet elke kolom moet even goed gevuld zijn.) nu
B
die ‘goede’, oude tijd
Die eerste kolom herken je. De nu-tijd is de tegenwoordige
tijd.
Benoem nu ook de tijd in de tweede kolom. Die ‘goede’, oude tijd is de verleden
tijd.
Vormen zoals ‘gingen’ en ‘bleef’ zijn niet moeilijk om te schrijven, ze krijgen geen uitgang. Werkwoordsvormen met uitgang zijn vaak pestkopjes. En toch, kijk maar …
3 LiNk.com
119
13
Leren leren Jezelf vragen stellen over de leerstof is een goede manier om de leerstof in te studeren.
A Vul een vragend woord in. Kies uit: waar, waarmee, hoeveel, welk, welke, wie, wat, hoeveel, waardoor, hoe. 1 Welk
communicatiemiddel vind je belangrijk?
2 Wat
betekent ‘diagonaal’?
3 Wie
verzond de eerste e-mail?
4 Hoe
noemen we werkwoorden die niet van klank veranderen?
5 Waarmee
kan je mailtjes versturen?
6 Waar
vind je de les over het gezegde?
7 Hoeveel
blz. telt dit thema?
8 Uit welke 9 Waardoor
stellingen mocht je kiezen voor de spreekoefening? was je ontgoocheld?
B Beantwoord de vragen mondeling. C Hieronder krijg je korte bevelen of instructies* over dit thema. Een goede herhaling om je leerstof in te studeren.
Kies uit: bouw, rangschik, geef, zoek, noteer, lees. 1 Noteer
alle schooltaalwoorden van dit thema.
2 Rangschik
de schooltaalwoorden alfabetisch.
3 Zoek
informatie op internet over een iPhone.
4 Zet
in de tekst, p. alle werkwoorden uit de tegenwoordige tijd in
de verleden tijd.
5 Bouw
een goede zin (minstens 5 woorden) met netiquette.
6 Lees
nog eens het jeugdboekfragment van Karel Verleyen.
7 Maak
de oefening van Lara Croft uit je werkboek p.
Voer alle opdrachten uit.
142
3 LiNk.com
14
Schooltaalwoorden
communicatiemiddel ordenen checklist horizontaal verticaal diagonaal feedback rubriceren de rubriek de conclusie de instructie instructies klassenleraar een klas optreedt de e-mail de categorie het kernwoord de alinea uitgang een ezelsbruggetje
middel dat uitwisseling van informatie mogelijk maakt schikken, in orde brengen controlelijst evenwijdig aan de horizon loodrecht vanuit een hoek naar een hoek er schuin tegenover commentaar na overleg, terugkoppeling in een rubriek onderbrengen de categorie, onderdeel van een rangschikking het besluit zeggen hoe het moet leraar die als vertrouwenspersoon en bemiddelaar voor het versturen van berichten van een computer naar een andere klasse, afdeling, soort Je deelt iets in categorieën in. belangrijkste woord binnen een context samenhangend deel van een tekst rond een kerngedachte toevoeging bij een woord eenvoudig hulpmiddeltje om iets te onthouden
Inoefenen van de schooltaalwoorden
A
Vul de schooltaalwoorden in de commentaar van de lerares in. Beste ouders Betreft: feedback
op de schoolweek
Nederlands: Uw dochter volgde
instructies verticaal Conclusie
tijdens de luistertoets de
goed op. Ze moest de regelmatig
rubriceren
e werkwoorden
in de juiste kolom.
: uw dochter behaalde een uitstek end resultaat.
Schoolagenda: de schoolagenda de school. Wilt u de agenda elke
is een handig communicatiemiddel week blijven handtekenen. U kan
ook een nota in schrijven. E-mailen Vriendelijke groet
met er zelf
kan uiteraard ook.
Helga Veldemeers
Klassenleraar
1A
[email protected]
3 LiNk.com
143
Tekst 4 ‘Als de olifanten vechten’ Lees de tekst in je leerboek p. . Is deze tekst fictie of non-fictie? Markeer. Welke kinderrechten worden volgens jou in dit tekstfragment geschonden?
• recht op bescherming • recht op gezondheidszorg Welke kinderrechten zullen er waarschijnlijk nog geschonden worden in het boek?
• recht op onderwijs • recht op spel • recht op een mening • …
B
Welke gevoelens heb je na het lezen van de tekst?
wraakzucht boos
opgelucht
droevig
onbegrip
ongeloof
onbewogen
razend
angstig
verbaasd
Wat moeten de kindsoldaten volgens de rebellenleiders doen om onkwetsbaar te zijn?
• in de handen klappen • geloven dat Tipu Maleng hen zou helpen
C
Denk je dat dit echt zou werken? nee Wat doe jij als je bang bent en je veilig wilt voelen?
Wat bedoelt Scar met de zin ‘Als de olifanten vechten, wordt het gras platgetrapt.’?
Omwille van de conflicten van de volwassenen zullen er kinderen opgeofferd moeten worden.
196
5 Explosief
hoofdstuk 10
Licht uit, spot aan … 1
Het begint allemaal met een verhaal (oriënteren) Of je nu toneel speelt of een film opneemt, je komt nergens zonder verhaal. In de vorige twee hoofdstukken hebben we gewerkt rond fantasieverhalen, strips en humor. Allemaal worden ze regelmatig gebruikt om films en toneelstukken te maken. En dat is precies wat jullie zullen doen. Van een mop, sprookje of stripverhaal maken jullie in groepjes een toneelspel. Natuurlijk brengt elk groepje zijn interpretatie voor de klas. Wat wordt van jou verwacht? 1 Schrijf het sprookje of de mop op (Ken je het sprookje volledig? Weet je wat de moraal van het verhaal is? Vergeet de clou van je mop niet.) Misschien kan je op zoek naar een originele mop of een sprookje dat nog niet veel mensen kennen. Het internet en de bib helpen je op weg. 2 Als je een strippagina gebruikt, zorg er dan voor dat iedereen die pagina heeft. 3 Herwerk het verhaal tot een scenario, hou rekening met regieaanwijzingen (tussen haakjes), je mag hiervoor uiteraard een computer gebruiken. Ga nog eens kijken in hoofdstuk 8 op p. hoe dat ook alweer moet. 4 Bespreek de personages, kleding, rekwisieten en decorstukken. (Hou er rekening mee dat je waarschijnlijk in een klaslokaal speelt en dat je dus beperkt bent qua ruimte.) 5 Gebruik in je toneelstuk minstens één geluidsfragment (live of vooraf opgenomen). 6 Maak reclame! Maak een promotieposter waarmee je reclame maakt voor jullie toneelstuk: waar, wanneer, wie, wat … blijf mysterieus, maar zorg dat de andere leerlingen zin krijgen om te komen kijken. (Let op: moet minstens 1 week voor de opvoeringen klaar zijn.) 7 Oefen alles grondig in tegen de vooropgestelde datum. 8 Speel de pannen van het dak tijdens de voorstelling. We beginnen eraan. Ik vorm een groep met
Wij herwerken een sprookje / een mop / een strippagina.
352
10 Licht uit, spot aan …
1 Nederlands
L E E R w erk B O E K N ederlands v oor h e t E E R S T E j aar
LINK! NEDERLANDS
Kris Baselmans Johan De Brauwer Annie De Pauw Ann Maris Patrick Maroye Kristien Seghers Ann Smedts Mario Stabel
1
ISBN 978-90-301-9872-7
9 789030 198727
hoofdstuk 2
Zin in de zee 1 Instap = uitstap In dit tweede thema gaan we naar zee. Niet letterlijk, maar alles wat we in dit deel doen, staat in het teken van die grote plas water.
A Welke betekenis zou het woord ‘zee’ hebben in een woordenboek? vakantiegebied plaats voor visvangst uitgestrekte zoutwatermassa
B Je leerkracht laat een aantal foto’s zien die iets met de zee te maken hebben. Kijk aan-
dachtig en noteer in enkele woorden op het spindiagram waaraan je denkt bij elke foto.
Noteer je eerste gedachte, want veel tijd krijg je niet.
zee
58
2 Zin in de zee
8
Ook dieren communiceren Als een varken knor … Mijn moeder wast een zeug met een lief snuitje
Maar klagen, dat doen ‘ie niet
Mijn vader wassen een ouwe trouwe beer
Nee, een varken zullen nooit zeuren
We leefde met zijn twaalven op een kluitje 5
20
Dat ouwe hok, dat ben er nu niet meer
Ook al maalt je hem helemaal fijn Een big of een zwijn Nee, die krijgen je niet klein
We had altijd trek en altijd honger
Ik is trots om een varken te zijn
Toch leefde we als prins in ons paleis We had alles wat een big zich maar kunt wensen In ons eigen biggenparadijs 10
Tot die dag, ik zullen het nooit vergeten, Toen kwamen opeens die man van ’t abattoir Mijn ouders ben geslacht en opgegeten Van kop tot staart en ook met huid en haar Als een varken knor dan huilen ’ie
15
Ook een varken ken het verdriet Een varken te zijn Is een leven vol pijn Uit: Tachtig kleine hamsters van Niek Barendsen
A Enkele vragen Hoe ziet een varkensfamilie eruit? Papa noemen we een beer Mama is een zeug Een klein varkentje heet ook wel een big Wat zou een ‘abattoir’ kunnen zijn? Als je het gedicht goed leest, weet je de betekenis!
B Je hebt al gemerkt dat er heel wat fouten in dit gedicht staan. Wat klopt er bv. niet aan de titel?
Als een varken knor…
Het moet zijn: ‘Als een varken knort’. Hoe komt dat?
Er is een verband tussen ‘het varken’ en ‘knort’. Verbeter nu ook de fouten in de rest van het gedicht!
1 Aan de lijn
51
7 Vind je weg aan zee! A Hier zie je 3 pannetjes van het dorpje LiNkerheide. Luister naar de informatie die je krijgt over het dorp.
Eén plannetje hoort echt bij het dorp. De andere twee kloppen niet volgens de tekst die je dadelijk hoort. 00
Zet een kruisje bij de plattegrond die overeenkomt met de tekst.
Plan 1
Plan 2
Plan 3
Tekening 3 is de juiste plattegrond. Waarom zijn de andere twee plannetjes niet correct? Plan
1
, omdat de school naast het politiekantoor en de school tegenover
de kledingwinkel staat. De kerk staat bij de rotonde. Plan
2
, omdat de kerk niet aan de rotonde staat. De school ligt tegenover
het politiekantoor en naast de kledingwinkel. Vond je dit een moeilijke luisteroefening? Waarom wel of niet?
B Je bent op vakantie aan zee. Jullie verblijven in De Haan.
Je logeert met je ouders in hotel Duinhof. Gonül, een vriendin van je, logeert met haar ouders in hetzelfde dorp. Jullie hebben afgesproken op de parking bij het Christianaplein. Je vraagt aan de bediende van het hotel hoe je het best wandelt tot het afgesproken punt.
00
Duid op het plan de route aan die de hotelbediende je zegt te volgen.
• Luister aandachtig naar de opgegeven route. • Teken tijdens het luisteren de te volgen weg met potlood. Als je een fout maakt, is dat gemakkelijk te corrigeren. • Laat je niet afleiden door anderen.
Vooraleer de route in de klas besproken wordt, beantwoord je deze vraag. Hoe heb je de luisteroefening uitgevoerd? goed matig slecht
80
2 Zin in de zee
8 Dolfijnen
aert Jan Bossch ) rhout, 1957 (Borge
n, n tijdschrifte Illustrator va n ontwerper va n (Marc de boekenkafte -reeks van Bel en de Top eaterdecors en Averbode), th . striptekenaar –kostuums en et zijn dada, Spreken is ni des te meer! maar tekenen
Patrick Lag rou
(Brugge, 19 49)
Al zijn boeke n ontstaan bij hem thuis in ’t Craeyenest’ . De beste idee ën krijgt hij ’s nachts. Daa rom ligt er altijd potlood en papier op het nachtkas tje. Je kent hem oo k van: • ‘De I ! van Osiris’ • ‘De wraak van de mumm ie’ • ‘Het raadse l van de krista llen schedel’
82
2 Zin in de zee
5
10
15
20
25
30
De rijzende zon kleurde de zee in het oosten rozerood. Het beloofde opnieuw een prachtige dag te worden. Maar de toekomst zag er allesbehalve rooskleurig uit voor de gevangen dolfijnen. Als hij de foto’s van Bruce mocht geloven, dan zou het water hier straks bloedrood worden. Marijn kon het zich nauwelijks voorstellen. Toch moest hij er niet meer aan twijfelen dat er iets stond te gebeuren. Sinds een halfuurtje was het rond de Hatakejiribaai erg druk geworden. Het was een af-en aanrijden van auto’s en vanuit zee waren heel wat kleine sloepen komen aanvaren. Vissers verspreidden zich op en langs het water. Velen waren gewapend met lange stokken die veel weg hadden van speren. De dolfijnen werden opnieuw onrustig, alsof ze beseften wat er hun te wachten stond. Toen Marijn was aangekomen, ging het er nog betrekkelijk kalm toe. Maar nu leek het alsof de temperatuur van het water weer begon te stijgen. Gisteren, toen de dolfijnen niet meer weg konden, had het daar een hele tijd bijna op het kookpunt gestaan. De dieren drongen steeds heviger tegen de netten op die de baai afsloten. Totdat er twee sloepen kwamen aangevaren. Wat daarna gebeurde, vervulde Marijn met afgrijzen. Op elke sloep begon een van de vissers de dolfijnen met een scherpe speer te verwonden. Het bloed gulpte eruit.
55
60
65
70
75
80
85
35
40
45
50
In tegenstelling tot wat je zou verwachten, keerde de rust snel weer terug. Een buitenstaander zou er niets van begrepen hebben, maar Marijn had het onmiddellijk door. Dolfijnen zijn zulke sociale dieren dat ze de soortgenoten uit hun groep die verwond raken, nooit in de steek laten. In plaats van op de vlucht te slaan, hun eigen hachje te redden en de anderen aan hun lot over te laten, bekommeren de meeste dieren zich om de gewonden. Ze offeren zich als het ware zelf op. Marijn vond het gruwelijk dat de vissers daar op zo’n brutale manier misbruik van maakten. Maar jammer genoeg voor de dolfijnen werkte het. De jongen werd er bijna misselijk van. Hoe durfden ze zo barbaars om te springen met de edele dieren! Kort daarop kwam er nog meer beweging in de zaak. Vlak bij het huisje op het einde van de baai begonnen minstens een dozijn jonge
90
95
100
105
kerels donkere duikpakken aan te trekken. Wat waren die van plan? Het was in elk geval duidelijk dat ze geen vissers waren. Maar wie waren ze dan wel? Blijkbaar moesten ze ook niet oppassen voor vallende stenen. Marijn vond de gebeurtenis interessant genoeg om de camera aan te zetten. Zodra de kerels omgekleed waren, trokken ze duikvinnen, maskers en snorkels aan en begaven ze zich in het water. Het hele groepje zwom langzaam tussen de dolfijnen door naar de ingang van de verborgen inham waar Marijn zat. Ook een aantal sloepen waren vanuit zee in de baai gevaren naar dezelfde kleine inham. Zodra de duikers en sloepen zich in de inham bevonden, werd ook die met een net afgesloten. Marijn was de enige uit de buiten wereld die hiervan getuige was. En opdat die buitenwereld dat later ook te zien zou krijgen, bleef hij zonder ophouden filmen. Opeens begonnen er in de kleine inham enkele dolfijnen wild te spartelen. Minstens zes van de duikers hadden een dier te pakken gekregen en waren volop in de weer om het in bedwang te houden. Minuten duurde het voordat een van de duikers erin slaagde een stevige koord om de staart van de dolfijn te binden. Hiermee werd het arme dier vanuit een sloep naar boven getrokken, totdat het met zijn staart helemaal boven water kwam. Ondertussen bleef het maar spartelen en draaien. Daarop werd de koord aan de zijkant van de sloep vastgemaakt. Toen ze met de klus klaar waren, zag Marijn dat andere duikers wat verderop bezig waren een tweede dolfijn onder handen te nemen. Dit dier werd daarna aan hetzelfde bootje bevestigd. Marijn vroeg zich de hele tijd af wat ze van plan waren. Totdat twee duikers aan boord klommen en de visser de motor opnieuw startte. Nadat andere duikers het net wat opzij hadden geschoven om plaats te maken, voer de sloep met de twee prachtige dolfijnen uit de kleine inham weg. Enkele andere bootjes met vissers maakten van de gelegenheid gebruik om op hun beurt de kleine inham binnen te komen. Ondertussen bleef het eerste bootje alsmaar verder varen. Totdat het bij het net kwam dat de grote Hatakejiribaai afsloot. Ook daar werd ervoor gezorgd dat het kon passeren.
2 Zin in de zee
83
10 Trekkershutten Trekkershutten is kleine, houten huizen waar je met vier persoon kunnen overnachten. Je vinden deze leuke en budgetvriendelijke overnachtingsmogelijkheden terug op campings, provinciale domeinen, bij jeugdlogies en recreatiecentra. Door hun inrichting is de trekkershutten geschikt voor jong en oud. Zowel gezinnen als een groep vrienden zal er graag overnachten. Elke trekkershut beschikken over een tafel, vier stoelen, vier bedden en een eenvoudige kookmogelijkheid, sofa’s is er niet. In alle hutten zijn er verwarming aanwezig, zodat je het ook in het tussenseizoen warm hebben. Je kunnen gebruik maken van de verschillende sanitaire voorzieningen van het terrein waarop de hutten zich bevindt. Per hut en per nacht betalen je in Vlaanderen 34,00 euro. Op de meeste terreinen zijn tegen een vergoeding van 3,00 euro een keukenset te huur. Voor een vijfde persoon in de hut (op aanvraag) worden een supplement van 3,00 euro aangerekend.
A Als je de tekst over de trekkershutten gelezen hebt, heb je vast en zeker gemerkt dat er iets mis is met de tekst. Weet je wat er bij het drukken fout liep?
Verbeter de tekst waar nodig.
zijn / kan / vindt / zijn / zullen / beschikt / zijn / is / hebt / kan / bevinden / betaal / is / wordt Kan je ook zeggen waarom de persoonsvormen zo geschreven moeten worden? Gebruik als voorbeeld het werkwoord ‘werken’ enkelvoud: ik werk
bv.:
iets of iemand anders werkt meervoud: wij, jullie, ze werken
bv.: bv.:
B Ken je dit moeilijk geval ook? Doorstreep de zin waarvan de PV fout geschreven is. Ga jij naar de trekkershut? Vindt je een camping leuk? Houd u van reizen? Vindt je vader kamperen leuk?
Gaat jij naar de trekkershut? Vind je een camping leuk? Houdt u van reizen? Vind je vader kamperen leuk?
2 Zin in de zee
97
10 Wat is kinderarbeid eigenlijk? We herhalen
We zijn in dit hoofdstuk al een aantal vormen van kinderarbeid tegengekomen. We bekijken nu wat kinderarbeid precies is.
A Lees onderstaande tekst aandachtig. Wat is kinderarbeid? Overal ter wereld verrichten kinderen zeer veel verschillende soorten van arbeid. Een kind kan tijdens de schoolvakantie of op vrije dagen bv. wat meehelpen op de boerderij, in het huishouden of in het atelier van vader. Niet alle soorten werk zijn schadelijk voor het kind. Bepaalde soorten activiteiten kunnen zelfs tot de ontwikkeling van het kind bijdragen. Een ander uiterste is bv. dat kinderen kindsoldaat moeten worden. Of jonge kinderen die elke dag uren en uren bakstenen moeten dragen en stapelen. De verschillen worden meestal gerangschikt volgens hun schadelijkheid voor de kinderen. Hoe schadelijker het werk is voor een kind, hoe meer ze ongewenst is. Er zijn dus verschillen in nuttigheid of schadelijkheid van een activiteit. In het Engels maakt men dikwijls het onderscheid tussen nuttig of onschadelijk ‘werk’ (work) enerzijds en schadelijke arbeid (labour) anderzijds. Tussen beide uitersten ligt een grote grijze overgangszone. De vraag is dan welke soort activiteiten je allemaal opneemt in je definitie van (ongewenste) kinderarbeid.
Naar: www.schonekleren.be
In welke tijd is deze tekst geschreven? tegenwoordige tijd verleden tijd Onderstreep in de tekst alle werkwoorden die in de tegenwoordige tijd staan. Welke functie hebben die werkwoorden in de zin? persoonsvorm Zet de persoonsvormen nu in de verleden tijd.
verrichtten
moesten
maakte
kon
werden
lag
waren
was
was
konden
was
opnam
was
waren
5 Explosief
205
4 Toneeltje spelen Welk materiaal heb je allemaal nodig als je dit sprookje zou willen naspelen?
kleding voor elk personage, pan, toverstaf … De hinkelpan is natuurlijk een moeilijk ‘personage’. Hoe kun je dit oplossen zonder dure speciale effecten?
vrij antwoord: iemand de pot laten spelen, verteller gebruiken om het probleem op te lossen …
Met welke praktische problemen krijg je nog te maken bij het spelen?
decor, rare geluiden, de wratten … Welke les zit er eigenlijk in dit verhaal?
Wie goed doet, goed ontmoet! Zorg nu voor een goede rolverdeling. Spreek ook duidelijk af wie welk materiaal meebrengt.
Even achterom kijken … Vond je dit een leuke opdracht? ja nee Waarom (niet)?
Wat vond je moeilijk aan deze opdracht?
Wat zou je een volgende keer anders aanpakken?
302
8 Achter de spiegel
