Kunststoffen ondergronden

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid

SCHILDER - DECORATEUR

Kunststoffen ondergronden

2.4

K u n s t s to f f e n ondergronden

Opgesteld op initiatief en in opdracht van het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (fvb-ffc Constructiv): Leden stuurgroep: Luc Defrijn (fvb-ffc Constructiv - directeur Vlaanderen), Eric Dujacquier (fvb-ffc Constructiv - directeur Wallonië), Monique Hens (fvb-ffc Constructiv - regiomanager), Omer Vandenrijt (VDAB), Herman De Buck (Boss Paints), Dominique Vanden Driessche (Akzo Nobel), Robert Surkijn (NMC), Bruno Déthune (PPG), Jos Mispelters (onderwijs), Nico Goedgezelschap (onderwijs), Geert Baert (Tony Baert bvba), Geert Ramaekers (Bouwunie), Luc Vanrenterghem (coördinator) Coördinator Handboek voor schilders: Luc Vanrenterghem Schrijversgroepen: Werkgroep Pleister: Herman De Buck (voorzitter) Meewerkende schrijvers : Luc Mariën, Bruno Déthune Werkgroep Hout: Jos Mispelters (voorzitter) Meewerkende schrijvers: Guido Tanson, Herman De Buck, Leo Van Eeckhoven, Thomas Vrambout, Arsène Wendelen Werkgroep Metalen: Dominique Vanden Driessche (voorzitter) Meewerkende schrijvers: … Werkgroep Kunststoffen: Dominique Vanden Driessche (voorzitter) Meewerkende schrijvers: Robert Surkijn, Nico Goedgezelschap Werkgroep Werkmethodiek : Luc Vanrenterghem (voorzitter) Meewerkende schrijvers: Pascal Heydt, Willy Lauwers, Herwig Spitaels

© Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2014 Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen versie oktober 2014

D/2014/1698/16 2

Met dank voor medewerking aan: • het WTCB • VDAB • Scholen • (verf )fabrikanten Akzo Nobel (Herbol, Sikkens, Trimetal), Boss Paints, PPG (Sigma Coatings), ... Contact Voor opmerkingen, vragen en suggesties kun je terecht bij: fvb•ffc Constructiv Koningsstraat 132/5 1000 Brussel Tel.: 0032 2 210 03 33 Fax: 0032 2 210 03 99 website : fvb.constructiv.be

Voorwoord


Voorwoord Situering De bouwsector, een draaischijf van onze economie, heeft voortdurend te kampen met een groot aantal uitdagingen. Een van deze uitdagingen is ervoor zorgen dat de sector over opgeleide arbeidskrachten beschikt. Om deze nood aan arbeidskrachten te lenigen, besteedt het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, fvb-ffc Constructiv, bijzondere aandacht aan het bouwonderwijs en aan de jongeren die kiezen voor een bouwopleiding. Ook de bij- en nascholing van volwassenen blijft een noodzaak omdat de technieken en materialen sterk wijzigen en er meer aandacht zal gegeven worden aan het veilig en duurzaam bouwen. Daarom heeft het fvb, samen met de beroepsorganisaties, opdracht gegeven aan redactieteams om verschillende handboeken uit te werken. Deze modulaire handboeken kunnen een aanvulling zijn aan de publicaties van het WTCB. De redactieteams kunnen worden samengesteld uit instructeurs, docenten en lesgevers. Ook beroepsverenigingen en mogelijk ook fabrikanten kunnen vakspecialisten uitvaardigen om een handboek te ontwikkelen dat overeenstemt met de huidige realiteit op de werkvloer. Het modulair handboek Schilder - Decorateur De ontdekking van rotsschilderingen van meer dan dertigduizend jaar oud toont het belang dat oude beschavingen hechtten aan het verfraaien van hun omgeving en het afbeelden van hun leefwereld met behulp van verf. Waar kleuren aanvankelijk bestonden uit natuurlijke pigmenten, biedt de chemische industrie van vandaag verven die aan nieuwe eisen beantwoorden. De huidige ontwikkelingen richten zich op de aanbrengingswijzen (coatings, sprays, sputteren,...), de performantie van de producten en nieuwe eigenschappen: gezondheid, milieu, geluiddempende verven, lichtgevende, brandvertragende, fotovoltaïsche, zichzelf herstellende en zelfreinigende verven,... Voor de bouw, wordt onderscheid gemaakt tussen twee groepen, enerzijds het schilderwerk aan gebouwen (binnenen buitenschilderwerken aan huizen, winkels, kantoren,...) dat het onderwerp van dit handboek uitmaakt en anderzijds de industriële schilderwerken (reservoirs, wegen, elektriciteitspylonen, auto-industrie,...). Het resultaat is een modulaire handboekenreeks die bruikbaar is als ondersteuning van de lessen voor verschillende opleidingen en doelgroepen. Deze inhouden worden ook gebruikt om het leermateriaal digitaal aan te bieden via de website fvb.constructiv.be

Robert Vertenueil Voorzitter fvb-ffc Constructiv

3


Samenvatting

Samenvatting Kunststof en verf zijn, chemisch gezien, familie maar zoals het in bepaalde families nogal eens voorkomt zijn verf en kunststof niet altijd beste vrienden. De oudste kunststoffen zoals bakeliet dateren uit de 19de eeuw. De meeste zijn echter wel in de 20ste eeuw uitgevonden. Kunststof dient zoals elke andere ondergrond wel eens geschilderd te worden dit zowel om de levensduur te verlengen of om esthetische redenen. Daartoe hoeven we, net als bij andere ondergronden, wel iets te weten over kunststof en de daartoe geëigende verfsoorten. Kunststoffen kan men onderverdelen in een aantal groepen en zijn in alle vormen te maken. Men komt ze dan ook steeds vaker tegen in de bouw. Ze kunnen eveneens voorkomen op diverse dragers zoals papier, vlies, textiel,…Denk hierbij bv. aan vinylbehang, schuimvinyl, enz. Dit handboek is samengesteld op basis van de kennis en de ervaring van een groep mensen, zowel mensen uit de schilderswereld en de opleidingssector als verffabrikanten. De bedoeling is een hulpmiddel te bieden voor voornamelijk de uitvoerders van bouwschilderwerken. Het is een niet-bindende tekst. Voor een wetenschappelijke en/of juridische benadering wordt verwezen naar het WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf ).

4

Inhoudstafel


Inhoudstafel 1. M ATERIALENKENNIS (HERKENNING, SAMENSTELLING, EIGENSCHAPPEN)�� 7 1.1. Wat is kunststof?�� 7 1.2. Algemene informatie:�� 7 1.3. Verschillende soorten kunststoffen�� 9 1.3.1. Thermoplastische kunststoffen�� 9 1.3.2. Thermohardende kunststoffen�� 9 1.3.3. Elastomeren�� 10 1.3.4. Andere kunststoffen�� 10

2. Overzicht�� 11 2.1. Identificeren van kunststoffen�� 11 2.2. Thermoplastische kunststoffen�� 12 2.2.1. Polyvinylchloride (PVC)�� 12 2.2.2. Polyetheen (PE)�� 13 2.2.3. Polypropeen (PP)�� 14 2.2.4. Acrylonitril – butadieen – styreen (ABS)�� 14 2.2.5. Polymethylmetacrylaat (PMMA)�� 15 2.2.6. Polycarbonaat (PC)�� 16 2.2.7. Polyvinylpropionaat (PVP)�� 16 2.2.8. Polyvinylbutyral (PVB)�� 17 2.2.9. Polystyreen (PS)�� 17 2.2.10. Polyamide (PA)�� 18 2.2.11. Polytetrafluoretheen (PTFE)�� 18 2.3. Thermohardende kunststoffen�� 19 2.3.1. Ureumformaldehyde (UF)�� 19 2.3.2. Melamineformaldehyde (MF)�� 20 2.3.3. Poyurethan (PUR)�� 21 2.3.4. Onverzadigde polyester (UP)�� 22 2.3.5. Epoxy (EP)�� 24 2.4. Elastomeren�� 25 2.4.1. Styreen-butadieenrubber (SBR)�� 25 2.4.2. Butylrubber�� 25 2.4.3. Polybuteen (PB)�� 26 2.4.4. Etheen-propeenrubber (EPR)�� 26 2.4.5. Polysulfiderubber (PSR)�� 27 2.4.6. Polychloorbutadieen of polychloropreen (Neopreen)�� 28 2.4.7. Siliconenrubber (SIL)�� 28 2.4.8. Schuimrubber�� 29

2.5. Andere materialen�� 30 2.5.1. Gebakeliseerde platen, HPL (High Pressure Laminate vb. formica-hornit,…)�� 30 2.5.2. Laminaat�� 30 2.5.3. Kunststofvezelplaat (Glasal)�� 31 2.5.4. Betonplex�� 32

3. VOORONDERZOEK�� 33 4. bEHANDELING VAN BEPAALDE KUNSTSTOFFEN EN AANDACHTSPUNTEN�� 35 4.1. Glasal�� 35 4.2. Formica, trespa, HPL�� 36 4.3. Betonplex�� 36 4.4. Schilderen van oude vinyl wandbekledingen op textiel drager (suwide, vescom,..)�� 37 4.5. Schilderen van schuimvinyl (type somvyl)� 37 4.6. Schilderen van behang waarvan bovenlaag met schuimvinyl�� 37 4.7. Schilderen van buitengevelisolatiepanelen 38 4.8. Schilderen van geluidsabsorberende elementen binnen�� 38

5. WAT EEN SCHILDER OP VOORHAND MOET WETEN�� 39 5.1. Algemene informatie�� 5.2. Verfsoorten�� 5.3. Herkenning van verf�� 5.4. Type grondlagen�� 5.5. Type afwerklagen�� 5.6. Kitten�� 5.7. Gereedschappen�� 5.7.1. Werfinrichting en nuttige attributen��

39 40 42 44 45 47 53 53 56

5.7.2. Afplakken en beschermen�� 5.7.3. Ontstoffen, afwassen, ontvetten en schoonmaken�� 57 5.7.4. Schuren en/of verwijderen van oude verflagen of oude bekledingen�� 58 5.7.5. Stoppen en plamuren�� 61 5.7.6. Schilderen�� 62 5.7.7. Veiligheid�� 65

5


Inhoudstafel

Inhoudstafel 6. VOORBEREIDING�� 67 6.1. Afplakken en beschermen�� 67 6.2. Ontstoffen, afwassen, ontvetten en schoonmaken�� 68 6.3. Schuren en/of verwijderen van oude verflagen of oude bekledingen�� 69

7. P LAATSEN VAN ROZETTEN EN SIERLIJSTEN�� 71

8.1. Herkenning ondergrond�� 87 8.2. Stoppen en plamuren�� 88 8.2.1. Reparatie�� 88 8.2.2. Plamuren�� 88 8.3. Schilderen�� 89 8.3.1. Grondlagen�� 89

7.1. Rozetten�� 71 7.2. Sierlijsten�� 72 7.2.1. Ondergrondcondities�� 72 7.2.2. Producten�� 72 7.2.3. Materialen�� 72 7.2.4. Controle van de ondergrond�� 73 7.2.5. Uitzetten van de paslijn�� 74

8.3.2. Schilderen van kunststof plafond in planchet vorm�� 90 8.3.3. Schilderen van kunststof ramen of deuren�� 90 8.3.4. Schilderen van een nieuwe kunststof regenpijp�� 93

7.2.6. Aftekenen en verzagen van binnenen buitenhoeken�� 76 7.2.7. Binnen- en buitenhoeken uitpassen die geen 90 graden zijn�� 80

8.3.7. Siliconen�� 96

7.2.8. Hoe de sierlijsten plaatsen in een ruimte� 81

6

8. S childeren, STOPPEN EN PLAMUREN�� 87

8.3.5. Schilderen van “Geberit” pijpen�� 93 8.3.6. Schilderen van een kamer met sierlijsten� 94

9. VEILIGHEID EN MILIEU�� 97 10. WOORDENLIJST VAN DE SCHILDER 101

1. Materialenkennis (herkenning, samenstelling, eigenschappen)


1. M aterialenkennis (herkenning, samenstelling, eigenschappen) 1.1.

Wat is kunststof?

•• Onder de noemer kunststof zijn alle producten gerangschikt die op een “ kunstmatige” manier gemaakt zijn. •• Deze stoffen kan je dus niet vinden in de natuur zoals hout, metalen, stenen en dergelijke. De mens moet ze zelf maken. •• Kunststoffen zijn materialen die zowel als grondstof en als afgewerkt product kunnen gebruikt worden. •• Ze worden als grondstof gebruikt in verven, lijmen enz., zo zijn ze chemisch gezien “familie”, maar binnen de familie leven ze niet altijd in goede harmonie. •• Als afgewerkt product komen we ze zowat overal tegen: in de auto-industrie, in verpakkingen maar ook in de bouw. •• In de bouw worden ze vooral gebruikt enerzijds omdat kunststoffen een langere levensduur hebben dan natuurlijke producten ( ramen, stormplanken, afvoerbuizen ) en anderzijds omdat ze beter moduleerbaar zijn en lichter dan natuurlijke producten zoals sierelementen, sierlijsten enz. •• Ook het onderhoud van kunststoffen is in bepaalde gevallen makkelijker. Andere toepassingen zijn wel ontworpen om te worden afgewerkt.

1.2. Algemene informatie: Moleculen •• Alle stoffen zijn opgebouwd uit zeer kleine delen, die moleculen worden genoemd. •• Een molecuul is het kleinst mogelijke deeltje van een stof dat nog alle eigenschappen van die stof bezit. •• Een molecuul water heeft nog alle eigenschappen van water. Het is echter wel mogelijk het molecuul water in nog kleinere delen te splitsen. •• Dit noemt men dan atomen, deze stoffen bevatten niet meer de eigenschappen van water maar hebben elk op zich andere eigenschappen.

7


Inhoudstafel

Atomen •• Moleculen zijn opgebouwd uit delen die atomen worden genoemd. Het molecuul water bestaat uit twee atomen waterstof en één atoom zuurstof. •• In de scheikunde wordt dit als H2O geschreven: H is waterstof en O is zuurstof. оо In het voorbeeld heeft het atoom zuurstof ( O ) twee verbindingen: elke verbinding houdt een waterstofatoom (H) vast. оо In de scheikunde heet zuurstof tweewaardig en waterstof eenwaardig.

H

H

H

H O

O

Het atoom zuurstof (O) heeft twee verbindingen, elke verbinding houdt een waterstofatoom vast

Koolstof de bouwsteen van kunststoffen •• Koolstof (C), als belangrijkste bouwsteen van kunststoffen, bezit zelfs 4 bindingsmogelijkheden. •• In kunststoffen zullen “ kettingen” ontstaan waar een reeks koolstof atomen aan elkaar gebonden zijn en ze elk nog twee bindingsmogelijkheden hebben. •• Op deze wijze worden grote moleculen gevormd, die macromoleculen of polymeren worden genoemd. Het proces waarbij deze polymeren ontstaan, heet het polymerisatieproces. •• Kunststoffen zijn kunstmatig gemaakte polymeren.

Polymerisatieproces •• Polymeriseren is het ‘aaneengroeien’ van kleine moleculen of kleine delen tot een groot complex van moleculen, ook wel polymeer of macromolecuul genoemd. •• Polymeren bestaan dus uit heel lange moleculen. Moleculen van andere stoffen bezitten hooguit enkele tientallen atomen. Polymeren kunnen uit wel duizenden atomen bestaan. •• De ‘bouwstenen’ om tot een polymeer te komen heten monomeren. Door een chemisch proces worden deze monomeren gedwongen met elkaar te reageren, waardoor een polymeer ontstaat.

8

Inhoudstafel


1.3. Verschillende soorten kunststoffen Kunststoffen zijn in de volgende groepen te verdelen:

1.3.1. Thermoplastische kunststoffen •• De thermoplastische kunststof wordt meestal aangeleverd in de vorm van korrels (granulaat) of poeder. •• Als thermoplasten worden verwarmd, worden deze stoffen zacht en vervormbaar. Het is dan mogelijk om deze zacht geworden kunststof in een bepaalde vorm te persen en vervolgens af te koelen. Na het koelen is het product vormvast. •• Door deze methode kunnen allerlei vormen worden gemaakt. •• Kunststoffen met een ketenstructuur zijn thermoplastisch. •• De verbindingen in het netwerk zijn niet erg sterk en kunnen door verwarming makkelijker verbroken worden.

1.3.2. Thermohardende kunststoffen •• Thermohardende kunststoffen zijn veel vaster en beter tegen warmte bestand dan thermoplasten. •• De moleculen zijn namelijk chemisch aan elkaar verbonden. •• De kunststof is dan niet meer thermoplastisch, maar thermohardend. •• De reactie vindt plaats in een matrijs ( = een vorm ). Na de reactie heeft de kunststof zijn definitieve vorm. Een thermohardende kunststof blijft bij verwarming hard. De uitgeharde kunststof kan dus niet weer opnieuw worden vervormd. •• Bij sterke verwarming kunnen deze kunststoffen wel ontleden en verkolen.

De belangrijkste verschillen tussen Thermoplasten en Thermoharders Thermoplasten

Thermoharders

temperatuurgevoelig

minder temperatuurgevoelig

verweken in oplosmiddelen

lossen niet op in oplosmiddelen

zijn zachter dan thermoharders

harder en minder elastisch

smelten of branden zetten meer uit dan thermoharders

smelten en branden niet zetten minder uit dan thermoplasten

9


Inhoudstafel

1.3.3. Elastomeren •• Elastomeren zijn materialen die wat eigenschappen betreft tussen, thermoplasten en thermoharders in zitten. •• Als elastomeren worden verhit, zijn deze stoffen niet meer te vervormen, maar blijven wel elastisch. •• Aanvankelijk werd gebruik gemaakt van natuurrubber. Later werd ook synthetisch rubber uitgevonden en zijn er tientallen rubbersoorten zoals neopreen, siliconenrubber en schuimrubber.

1.3.4. Andere kunststoffen •• Naast deze 3 grote families zijn er ook nog plaatmaterialen die een kunststoflaag hebben. Deze materialen hebben een zeer harde en meestal al afgewerkte laag. Wanneer zij geschilderd moeten worden is dat meestal bij een renovatie. •• Deze platen zijn meestal afgewerkt met een kunststof die onder te brengen is bij één van de bovengenoemde families. Enkele voorbeelden: оо Formica оо Laminaatvloeren оо Glasalplaten оо enz.… •• Het schilderen van dit soort platen gaat meestal gepaard met een grondige reiniging, een stevige schuurbeurt en een hechtprimer. •• Na de hechtingslaag kan men meestal afwerken met een klassieke verf.

10

2. Overzicht


2. O verzicht Hieronder beschrijven we de verschillende types en hun meest voorkomende kunststoffen in detail. Per kunststof geven we via pictogrammen mee of ze overschilderbaar zijn en waarvoor ze worden gebruikt. Dit geeft in een oogopslag weer waar je je kunt aan verwachten. Pictogrammen:

Overschilderbaar

Niet overschilderbaar

Bouwelement ( vb.: goot, ramen en deuren…)

Gebruiksvoorwerpen

Constructiedelen

Sierelementen

2.1. Identificeren van kunststoffen Het belangrijkste herkenningsmiddel is de brandproef. De geur die men kan waarnemen na het doven van de vlam vormt een bijkomend identificatiemiddel. Alle stoffen die halogenen bevatten (vb. PVC = polyvinylchloride) zijn slecht tot niet brandbaar. Alle verbindingen die veel koolstof bevatten, nl aromatische verbindingen, branden met en sterk roetende vlam. Daartoe behoren polystyreen PS ( en copolymeren zoals ABS) en polyetheentereftalaat. De andere kunststoffen, die uit alifatische moleculen zijn opgebouwd, en in verhouding minder koolstof bevatten, branden niet roetend, met blauwachtige vlam. Daartoe behoren polyetheen (PE), polypropeen (PP), polylethylmethacrylaat (PMMA) en polyoxymethyleen (POML).

11


2. Overzicht

Bij het verbranden wordt de kunststof gedeeltelijk gedepolymeriseerd. De gevormde monomeren bezitten een karakteristieke geur. Bij polyolefinen herinnert de geur aan brandende paraffine-, stearine- of waskaarsen, omdat hun grondstoffen veel overeenkomst vertonen met de polyolefinen. Polystyrenen en polystyreencopolymeren ruiken naar styreen, een zoetige geur die aan teer of aan lichtgas herinnert. Polycarbonaat (PC) ruikt duidelijk naar fenol (tandarts) en polyamide, met een op eiwit gelijkende structuur, ruikt naar verbrande hoorn. Sommige kunststoffen lossen op in bepaalde organische oplosmiddelen. In perchlooretheen lost uitsluitend polystyreen op. (bron: Practicum voor leerlingen van het secundair onderwijs)

2.2. Thermoplastische kunststoffen 2.2.1. Polyvinylchloride (PVC) Herkenning •• Zacht of weekgemaakt PVC kan met de nagel ingedrukt worden. Dit lukt niet bij hard Pvc. •• Bij een brandproef verweekt PVC en geeft een geel/groene zelfdovende vlam en grijze rook. Er komt chloorgas (zoutzuurgeur) vrij. •• Zinkt in water Eigenschappen

PVC dakgoot

•• PVC wordt aangetast of opgelost door scherpe oplosmiddelen. •• PVC is wel bestand tegen de meeste zuren, basen en zouten met uitzondering van enkele sterk geconcentreerde zuren. •• De kunststof kan tegen een temperatuur van ongeveer 60-65°C. •• Weervastheid: оо hard PVC goed, оо weekgemaakt PVC matig, оо nagechloreerd PVC goed. Toepassingen •• PVC is één van de meest gebruikte kunststoffen. •• Hard PVC wordt onder andere toegepast voor de fabricage van pijpmateriaal bijvoorbeeld waterleidingen en rioleringsbuizen, elektrische leidingen en talloze gebruiksvoorwerpen. •• Weekgemaakt (zacht) PVC wordt bijvoorbeeld toegepast als regenkleding en vinyl-wandafwerkingsmateriaal. •• PVC wordt verwerkt tot schuimmateriaal en wordt het ook gebruikt in verfbindmiddelen. •• Er zijn kozijnen en ramen van PVC.

12

2. Overzicht


Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• Hard PVC geeft in de regel weinig problemen bij het schilderen. Als hulpmiddel bij de fabricage van voorwerpen worden echter wel eens glijmiddelen gebruikt, zoals paraffine of wasachtige stoffen. Verwijder daarom de glijmiddelen door het PVC grondig af te wassen met speciale reinigingsmiddelen. Voor verweerd PVC is dit niet nodig. •• Veel meer problemen geeft weekgemaakt PVC. Weekgemaakte PVC is bijvoorbeeld vinyl wandbekleding. Er kan drogingvertraging en nakleven ontstaan( migreren van de weekmakers). Hier is de enige oplossing deze weekmakers blokkeren. Dit kan door verven te gebruiken die deze weekmakers niet verder oplossen, maar aangezien er verschillende soorten weekmakers bestaan raden we aan om eerst een proefvlak te zetten en daarna de resultaten te beoordelen.

2.2.2. Polyetheen (PE) Herkenning •• PE heeft een wasachtig oppervlak. •• Aangezien de dichtheid lager is dan die van water, drijft de kunststof op water. Er zijn slechts enkele kunststoffen met een dergelijk lage dichtheid. •• PE brandt traag en geeft daarbij een blauwe vlam met een gele top en een geur als die van een pas gedoofde kaars. •• Polyetheen, ook geschreven als polyethyleen en als polytheen, is met PVC wel de meest toegepaste kunststof Rol polyetheen

Eigenschappen •• PE is bestand tegen vele oplosmiddelen en tegen vele chemicaliën. •• PE is taai en slijtvast. •• De zwarte soorten zijn goed weervast Toepassingen •• Van polyetheen worden afdekfolies, plastic zakken, emmers, schuimen, mortelkuipen, afvoerleidingen en dergelijke gemaakt. •• Polyetheenverbindingen worden niet gelijmd maar gelast. •• Polyetheen wordt in verband met steeds hogere veiligheids- en milieueisen de vervanger van PVC.

Emmer in polyetheen

Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• PE kan niet worden geschilderd, omdat de verf er niet op hecht. Van deze eigenschap wordt gebruik gemaakt bij de bekisting voor betonreparatie met kunststofmortels. De binnenkant van de bekisting wordt dan met PE bekleed. De kunststofmortel hecht dan niet aan de bekisting.

Markering voor polyetheen

13


2. Overzicht

2.2.3. Polypropeen (PP) Herkenning •• PP lijkt op hard PE. •• PP heeft een wasachtig oppervlak. •• Aangezien de dichtheid lager is dan die van water, drijft de kunststof op water. Er zijn slechts enkele kunststoffen met een dergelijk lage dichtheid. •• PP brandt traag en geeft daarbij een blauwe vlam met een gele top en een geur als die van een pas gedoofde kaars. Eigenschappen Emmer in polypropeen

•• •• •• ••

PP is echter nog beter dan PE tegen chemicaliën bestand. is wat minder weervast. PP is aanmerkelijk sterker. het verwekingspunt ligt veel hoger.

Toepassing •• Er worden ongeveer dezelfde producten als van PE gemaakt. Markering voor polypropeen

Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• Evenals PE is ook PP niet te schilderen

2.2.4. Acrylonitril – butadieen – styreen (ABS) Herkenning •• ABS ontbrandt vrij snel. De vlam dooft zelf niet. •• Bij de verbranding ontstaat een oranje gele sterk roetende vlam, waarbij een geur van styreen waar te nemen is. •• Het wordt door scherpe oplosmiddelen aangetast. Eigenschappen •• •• •• •• Helm in ABS

Is beter dan PMMA bestand tegen hoge temperaturen. Is ook goed bestand tegen oplosmiddelen. Is ook mechanisch sterker dan PMMA. De weervastheid is matig.

Toepassingen •• ABS wordt onder andere toegepast voor warmwaterafvoerleidingen en verder ook voor val- en veiligheidshelmen. •• ABS wordt heel veel gebruikt in de auto-industrie onder andere voor bumpers. Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen

Markering voor ABS

14

•• ABS kan zonder een bijzondere voorbehandeling, zoals schuren en/of ontvetten, worden geschilderd met vrijwel alle verf soorten. •• Een uitzondering is verf op basis van acrylaatdispersies. Dit type verf hecht slecht op ABS.

2. Overzicht


2.2.5. Polymethylmetacrylaat ( PMMA ) Herkenning

Lichtkap in PMMA

•• PMMA lost op in scherpe oplossers. •• Deze kunststof is niet krasvast. •• PMMA heeft bij verbranding (ook bij schuren) een kenmerkende geur. •• Het brandt gemakkelijk met een geelblauwe, spetterende en weinig roetende vlam, die niet zelf dooft. •• Er zijn verschillende soorten polyacrylaatkunstharsen. PMMA wordt o.a. in de handel gebracht onder de merknamen ‘Perspex’ en ‘Plexiglas’. •• PMMA wordt ook gebruikt als bindmiddel voor kleurstoffen, verven en lijmen. Eigenschappen •• Met uitzondering van alifatische middelen als terpentine en wasbenzine wordt PMMA door veel oplosmiddelen aangetast. •• PMMA is volkomen lichtvast en kleurloos, •• PMMA is weervast •• Bestand tegen de inwerking van vele chemicaliën. •• Slechts sterk geconcentreerde, oxiderende zuren kunnen het aantasten. •• PMMA is slecht bestand tegen mechanische beschadigingen Toepassingen

Lichtkap in PMMA

•• PMMA wordt veel gebruikt als ‘onbreekbaar glas’ en als zodanig toegepast in lichtopeningen, lichtkoepels, afdekkappen voor instrumenten, lichtbakken en plaatmateriaal. •• Verder worden er verven en lijmen van gemaakt, zowel opgelost in organische oplosmiddelen als in water gedispergeerde vorm. Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• De voorbehandeling voor het schilderen van PMMA zijn ontvetten en schuren. •• Na de voorbehandelingen hecht een epoxyprimer goed. •• Vervolgens kan het met een tweecomponenten PUR-verf afgeschilderd worden. •• Ook is het mogelijk een alkydharsverfsysteem te gebruiken. •• Verschillende screenverven (drukinktverven) hechten eveneens goed.

15


2. Overzicht

2.2.6. Polycarbonaat (PC) Herkenning •• PC brandt met een gele, roetende vlam, waarbij tegelijk blaasjes ontstaan. De vlam dooft zelf. •• Bij de verbranding ontstaat een fenolachtige geur. Eigenschappen •• •• •• ••

De kunststof is redelijk weervast, echter niet in die mate als PMMA. Als plaatmateriaal is het zeer moeilijk te breken. PC kan koud in een bepaalde vorm worden gezet. Het is minder goed bestand tegen alkaliën dan PMMA, maar wel beter tegen hogere temperaturen. •• Flessen en dergelijke gemaakt van PC kunnen gesteriliseerd worden in stoom, want het materiaal vervormt nog niet bij 135°C. Lichtkoepel in polycarbonaat

Toepassingen •• Polycarbonaat wordt in de handel gebracht onder de merknaam “Lexan”, het zogenaamde inbraakvrij- of veiligheidsglas. •• Het wordt in veel gevallen voor dezelfde doeleinden gebruikt als PMMA, maar is aanmerkelijk duurder. Wel is het veel sterker. Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• Het materiaal wordt zelden geschilderd. Moet dit wel gebeuren, dan kan hetzelfde systeem als voor PMMA worden toegepast.

2.2.7. Polyvinylpropionaat (PVP) Herkenning •• Ook deze kunststof wordt gebruikt als dispersiebindmiddel in muurverven. Eigenschappen •• Wat de eigenschappen betreft komt dit bindmiddel dicht bij die van een PMMA-dispersie. •• De kunststof is lichtvast, weervast en beter dan PVAC bestand tegen chemicaliën. Een groot voordeel in vergelijking met PVAC is, dat PVP geen weekmaker nodig heeft. Schilderen •• Aangezien PVP geen weekmakers bevat is het risico op reactie met een ander product miniem en is een verf gemaakt op basis van PVP goed overschilderbaar

16

2. Overzicht


2.2.8. Polyvinylbutyral (PVB) Herkenning •• PVB is vooral bekend door zijn toepassing als folie voor gelaagd glas en als lijm voor de bekende zelfklevende plasticfolie. •• De adhesie (hechting) is ook op gladde metaaloppervlakken zeer groot. Om die reden wordt het ook toegepast als bindmiddel in washprimer. Eigenschappen •• Als kunststof is het volkomen lichtvast, kleurloos en weervast. folie op glas in polyvinylbutyral

2.2.9. Polystyreen ( PS ) Herkenning •• Het schuim brandt snel (brandgeleidend), •• Wordt sterk aangetast door oplosmiddelen, •• Heeft een oranje gele, sterk roetende vlam, verweekt daarbij en geeft een hyacintachtige geur af. Samenstelling

Platen in polystyreen

•• Styreen is een dunne, vluchtige vloeistof met een kookpunt van ongeveer 146°C. •• De vloeistof heeft de neiging spontaan te polymeriseren. •• Bij de opslag van styreen worden daarom stoffen toegevoegd die dit voorkomen, zogenaamde inhibitoren. Eigenschappen •• Polystyreen is een harde, kleurloze, doorzichtige kunststof. •• Lost op en wordt aangetast in veel oplosmiddelen, behalve in ethylalcohol. Toepassingen

Polystyreen

•• Een bekende toepassing is het gebruik van styreen als oplosmiddel in een zogenaamde onverzadigde polyester, waarbij de styreen reageert met de polyester. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de fabricage van kozijnen, buizen, tanks, plaatmaterialen en boten. •• Een andere bekende toepassing is het gebruik als schuimmateriaal, polystyreenhardschuim. Het schuim is zeer gevoelig voor oplosmiddelen of de dampen daarvan. Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• PS-hardschuimplaten kunnen niet geschilderd worden met een verf, die een organisch oplosmiddel bevat. •• Daarom wordt in de regel met waterige dispersieverven geschilderd. 17


2. Overzicht

2.2.10. Polyamide (PA) Herkenning •• Polyamide verbrandt met een blauwe vlam met een gele top, zonder rookverschijnselen, en ruikt daarbij naar verbrand hoorn. •• Er zijn praktisch geen oplosmiddelen die polyamide oplossen. Samenstelling •• Polyamide is eigenlijk een groepsnaam voor de zogenaamde nylons. Polyamide is een sterke kunststof met zeer goede eigenschappen. Eigenschappen Tandwiel in polyamide

•• De polyamiden zijn thermoplastische, zeer slijtvaste en taaie kunststoffen •• PA is bestand tegen de meeste organische oplosmiddelen. •• Slechts sterke zuren kunnen de kunststof aantasten Toepassingen •• Behalve voor garens wordt polyamide gebruikt voor de fabricage van netten, veiligheidsgordels, touw, tandwielen, folies en lagers. Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• PA laat zich moeilijk schilderen

2.2.11. Polytetrafluoretheen (PTFE) Herkenning •• Polytetrafluoretheen is beter bekend onder de merknaam ‘Teflon’. •• Kenmerkend voor de fluorhoudende kunststoffen is hun ongevoeligheid voor verschillende soorten chemicaliën. Eigenschappen •• De kunststof is vrij zwaar Toepassingen •• Deze kunststoffen worden als materiaal voor pakkingen gebruikt; bijvoorbeeld in een airless-installatie. •• In braadpannen wordt dit materiaal gebruikt als anti aanbak laag. Bakpan in Teflon

Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• PTFE wordt nooit geschilderd.

18

2. Overzicht


2.3. Thermohardende kunststoffen 2.3.1. Ureumformaldehyde (UF) Herkenning •• UF brandt niet. •• Bij langdurige verhitting kleurt de vlam geel en komt er een ureumgeur vrij. •• Ureumformaldehyde lost niet op in oplosmiddelen. Samenstelling

Schakelaar in ureumformaldehyde

•• Als natuurlijke stof komt ureum voor in de urine van zoogdieren (de mens scheidt tot 30 gram per dag af ). •• Ureum wordt kunstmatig bereid uit ammoniak en koolzuur. Bij de fabricage komt water vrij. •• De ureumformaldehydeharsen behoren tot de thermohardende condensatieharsen. •• Geplastificeerde UF-harsen bevatten een weekmaker. Eigenschappen •• De zuivere kunststof is kleurloos, reukloos, smaakloos en lichtvast. Toepassingen •• Behalve als bindmiddel voor moffellakken en zuur hardende lakken wordt de kunststof gebruikt voor de fabricage van schakelaars, wandcontactdozen, elektrische en ook sanitaire artikelen, meestal in combinatie met vulstoffen. •• UF-schuim is in het verleden zeer bekend geworden als schuim bij na-isolatie in spouwmuren van bestaande woningen. Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• De met UF afgewerkte producten kunnen na mat schuren met de meest voorkomende verven worden geschilderd.

19


2. Overzicht

2.3.2. Melamineformaldehyde (MF) Herkenning Yvo Borry

•• MF heeft veel overeenkomst met UF Ook worden van melamineharsen bindmiddelen bereid. Hieruit worden moffellakken en zuur hardende lakken. samengesteld. Samenstelling •• Er wordt vertrokken van en thermoplastisch kunsthars en door toevoeging van een katalysator wordt hiervan een thermohardend perspoeder gemaakt. Door dit op zijn beurt weer op te lossen in een alcohol, ontstaat een impregneerhars. Door weefsels of bedrukt papier te drenken in deze oplossing en dit te persen bij hoge temperatuur verkrijgt men een melamineplaat.

Melamine op rol

Eigenschappen •• Kwalitatief zijn de MF-harsen wat beter dan de UF-harsen. De harsen bezitten betere mechanische eigenschappen (zoals gevoeligheid voor krassen) en zijn minder bros. •• Het materiaal is bestand tegen oplosmiddelen en de meeste chemicaliën. Toepassingen •• MF wordt ook gebruikt voor de fabricage van serviesgoed en om de decoratieve top laag op plaatmateriaal te impregneren. •• Verder wordt het verwerkt in bekende merkproducten als “Formica”, “Resopal’, in dat geval gevuld met vulstoffen. Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• Het oppervlak moet na ontvetten volkomen mat geschuurd worden. Daarna kunnen, na een hechtprimer, diverse verfsystemen worden aangebracht.

20

2. Overzicht


2.3.3. Polyurethaan (PUR) Herkenning •• De kunststof brandt slecht, de vlam dooft zelf en heeft een lichtoranje kleur met een lichtgrijze rookontwikkeling. •• De pure kunststof is rubberachtig en heeft een grote scheursterkte. Samenstelling •• Polyester en isocyanaat = PUR

Isolatieschuim uit polyurethaan

• Polyurethaan Polyurethanen zijn 2 componentenproducten. De ene component is isocyanaat, de andere een polyester (of polyether) met vrije hydroxylgroepen. De daaruit bereide lakken worden polyurethaanlakken genoemd of ook wel isocyanaatlakken. De isocyanaatgroepen reageren met de hydroxylgroepen van de polyestercomponent, waardoor polyurethaan ontstaat. •• Naast de tweecomponenten producten bestaan er ook één componenten polyurethaanlakken. Deze verharden onder invloed van het vocht uit de lucht. Dit vocht is eigenlijk de tweede component. • Schuimpolyurethaan Schuimpolyurethaan ontstaat wanneer meer isocyanaten worden toegevoegd dan voor de uitharding van kunsthars nodig is. De rest van de isocyanaat reageert dan met water, waardoor koolzuurblaasjes ontstaan, die in de langzaam uithardende kunststof achterblijven.

Sierelement uit polyurethaan

Eigenschappen •• Na het uitharden is de kunststof nog vrij flexibel, zeer duurzaam, slijtvast en bestand tegen de inwerking van vele chemicaliën en oplosmiddelen. •• Het is maximaal tegen 120°C bestand gedurende kortere tijd. Toepassingen •• Het schuim materiaal wordt toegepast als isolatieschuim, vulling voor zitmeubels en constructiemateriaal. •• Een andere toepassing is deze van sierelementen in de bouw. Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• In de vorm van schuim materiaal zal polyurethaan zelden geschilderd worden. De hechting is dan bovendien een probleem. •• In de vorm van sierlijsten zijn ze meestal voorbehandeld en kunnen ze afgewerkt worden zoals een gewone ondergrond.

21


2. Overzicht

2.3.4. Onverzadigde polyester (UP) Herkenning •• UP is zeer hard. Meestal is de glasvezel zichtbaar aan de binnenzijde. Lost niet op in oplosmiddelen. •• Polyester brandt slecht en ruikt dan naar styreen. Samenstelling • Ontstaan van polyester

Onverzadigde polyester op glasvezel

•• Een ester ontstaat door de inwerking van een zuur op een alcohol, met afsplitsing van water. •• Door polymerisatie ontstaat een polyester. De polyester wordt gewoonlijk opgelost in monomeerstyreen of andere vinylmonomeren. Bij de copolymerisatie komt geen reactieproduct vrij. Dat maakt de verwerking tot producten tot een vrij eenvoudig proces • Peroxide •• Als verharder wordt vaak een peroxide gebruikt, een zuurstofrijke stof die bij contact met andere materialen gemakkelijk tot zelfontbranding kan overgaan. Wat betreft opslag en gebruik zijn daarom zeer goede veiligheidsmaatregelen noodzakelijk. •• Contact van de stof met de huid of de ogen is gevaarlijk. • Versterkte kunststoffen •• De polyester is zelf niet zo sterk. Voor constructies wordt de kunststof daarom versterkt met een wapening, bijvoorbeeld van glasvezels of glasvezelweefsels. •• Gewapende polyester wordt dan ook versterkte kunststof genoemd. Als constructiemateriaal is GUP zeer bekend. GUP is de Engelse afkorting van gewapend onverzadigde polyester. Op deze wijze worden zeer veel producten gemaakt zoals boten, lichtkoepels, golfplaten en ander plaatmateriaal. •• Polyesterconstructies worden vaak met behulp van mallen gemaakt. Om de hechting van UP aan de mal te voorkomen wordt gebruikt gemaakt van een losmiddel, waarmee de mal vooraf wordt ingestreken. Een bekend losmiddel is polyvinylalcohol. Daarna wordt de eerste laag polyester aangebracht. De laag is gewoonlijk gekleurd met pigmentpasta’s. Deze eerste laag wordt gelcoat genoemd. Na droging van de gelcoat worden de volgende lagen en de glasmat(ten) aangebracht.

22

2. Overzicht


Eigenschappen •• Polyester zelf is vrij brandbaar, maar door toevoegingen wordt de constructie brandremmend of zelfdovend gemaakt. Dit is bij jachten een belangrijke zaak. •• UP is zeer duurzaam, maar kan op de lange duur oppervlakkig licht verweren en door microbiologische organismen worden aangetast. •• In dat geval kunnen de constructies met goed gevolg geschilderd worden. Onder water is een aangroei werend verfsysteem noodzakelijk. De kunststof is goed weervast. Onverzadigde polyester op glasvezel

Toepassingen •• Behalve als bindmiddel in lakken, plamuren en dergelijke wordt UP ook verwerkt als spuitpoeder op metalen kozijnen en andere metaalconstructies. Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• Losmiddelen dienen verwijderd te worden met speciale cleaners, maar kunnen ook met MEK, MIBK of iets dergelijks worden ontvet. •• Daarna is het noodzakelijk dat het gehele oppervlak mat wordt geschuurd (eventueel met schuurmatjes). Vervolgens zijn verschillende systemen bruikbaar, bijvoorbeeld epoxyverf, PURverf en ook alkydharsverf. De voorkeur gaat uit naar polyurethaan. Verweerd UP moet eveneens geschuurd en ontvet worden.

23


2. Overzicht

2.3.5. Epoxy (EP) Herkenning •• Bij verbranding is er een oranjegeel roetende vlam en scherpe geur. Samenstelling

Epoxyvloer

•• Epoxy ‘s zijn typische producten van de petrochemische industrie. EP wordt ook wel ethoxyline genoemd. De grondstoffen voor epoxy zijn namelijk epichloorhydrine en een fenolachtig product, difenylolpropaan. Epoxy is daarom niet geheel onschadelijk voor de gezondheid. Bij de verwerking moeten veiligheidsmaatregelen worden genomen. •• Als verharder worden hier Aminen gebruikt. Ook aminen zijn stoffen die bij ondeskundig gebruik schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid. Aanraking met de huid moet worden voorkomen en tijdens de verwerking van epoxyharsen moet er goed worden geventileerd. Eigenschappen •• Epoxy is een thermohardende kunststof. Zij wordt o.a. als hars (bindmiddel) gebruikt in verven en coatings. Epoxyharsen reageren met een verharder. Hierdoor verkrijgt het Epoxyhars zijn eigenschappen. Epoxyharsen kunnen met verschillende typen verharders uitharden. Verharders • Amineverharders Eigenschappen •• Hebben een zeer goede zuur- en alkali bestandheid

Detail epoxyvloer

• Polyamideverharders Eigenschappen •• Bezitten een goede watervastheid en hebben goede bevochtigende eigenschappen t.o.v. ondergronden • Polyisocyanaatverharders Eigenschappen •• Hebben een goede oplosmiddelvastheid, drogen goed bij lage temperaturen en hebben een goed glansbehoud in de tijd noodzakelijk. De kunststof is goed weervast. Toepassingen •• Epoxy is vooral bekend door de toepassing in verven, lijmen, kunstmortels en kunststofvloeren. De hechting is op vele stoffen zeer groot. •• De verwerking en de opslag van epoxyharsen gelden strenge veiligheidsvoorschriften. Mogelijke problemen en oplossingen bij het schilderen •• Het schilderen van EP kan op dezelfde manier gebeuren als bij UP.

24

2. Overzicht


2.4. Elastomeren 2.4.1. Styreen-butadieenrubber (SBR) Herkenning •• Heeft een gladde opperhuid, de rest is schuim Samenstelling •• SBR is een vervangingsproduct voor de natuurlijke rubber. Het is een copolymeer van styreen en butadieen. •• Door de verhoudingen styreen en butadieen te wijzigen kunnen verschillende soorten SBR worden bereid Eigenschappen Styreen-butadieenrubber voor autobanden

•• De eigenschappen van SBR zijn ongeveer gelijk aan die van natuurrubber. •• Verder is deze kunstrubber redelijk weervast. •• Het zwelt in oplosmiddelen en is brandbaar. •• Door het toevoegen van grote hoeveelheden gas zwart, wordt de rubber beter bestand tegen Uv-stralen uit het zonlicht. Toepassingen •• SBR wordt hoofdzakelijk gebruikt voor autobanden, transportbanden, delen van vloeren en algemeen gebruik.

2.4.2. Butylrubber Herkenning Samenstelling •• Door copolymerisatie van isobuteen met isopreen ontstaat butylrubber, ook wel isobuteen / isopreenrubber genoemd. Eigenschappen

Beglazingsprofiel in butylrubber

•• Deze kunstrubber laat moeilijk gassen door en is om die reden goed bruikbaar als een afdichtende kit bij de assemblage van isolerend glas. Butylrubber is goed bestand tegen weersinvloeden en zeer duurzaam. •• Bij een langdurige belasting kan er echter een vervorming optreden. Butylrubber heeft een lagere slijtvastheid dan styreenbutadieenrubber. Toepassingen •• Butylrubber is bruikbaar voor afdichtingsmaterialen van uitstekende kwaliteit, in het bijzonder voor isolerend dubbelglas. •• Verder worden er ook beglazingsprofielen van gemaakt.

25


2. Overzicht

2.4.3. Polybuteen (PB) Herkenning •• Polybuteen was een zeer belangrijke grondstof in het bindmiddel van butyleenkitten. Eigenschappen •• Het zorgt ervoor dat de butyleenkitten plastisch blijven Toepassingen •• Butyleenkit komt praktisch niet meer voor als beglazingskit. Hooguit in onderhoudswerkzaamheden. •• Er worden ongeveer dezelfde producten als van PE gemaakt. Buizen in polybuteen

Schilderen •• De overschilderbaarheid met oplosmiddelhoudende verven is goed, maar in combinatie met watergedragen verven is het slecht.

2.4.4. Etheen-propeenrubber (EPR) Herkenning Samenstelling •• EPR is een copolymeer van etheen en propeen. •• Het is een typisch product uit de petrochemische industrie. Voor 70% bestaat het uit etheen, de rest is propeen. •• Ook deze kunstrubber is vaak zwart, omdat door het toevoegen van gas zwart de duurzaamheid aanmerkelijk wordt verbeterd. •• Het is echter ook mogelijk om voor dit doel andere vulstoffen te gebruiken, waardoor ook een witte EPR leverbaar is. •• De overschilderbaarheid met zowel oplosmiddelhoudende als watergedragen verven is slecht Eigenschappen •• De kunstrubber is zeer goed bestand tegen veroudering door weersinvloeden, slijtage en hogere temperaturen. •• EPR is brandbaar en minder goed bestand tegen de inwerking van oliën, vetten en oplosmiddelen.

26

2. Overzicht


2.4.5. Polysulfiderubber (PSR) Herkenning •• Dit product is bekend geworden onder de merknaam Thiokol. De grondstoffen zijn dichloorethaan en natrium-polysulfide. Samenstelling •• De grondstoffen zijn dichloorethaan en natrium-polysulfide. Eigenschappen •• Nadelen zijn dat het vulkanisatieproces bij lage temperaturen en een hoge vochtigheidsgraad langzaam verloopt terwijl het product tijdens de reactie onaangenaam ruikt. Toepassingen Mallen in polysulfiderubber

•• Polysulfiderubber of Thiokol wordt vooral gebruikt als een elastisch blijvende afdichtingskit, zowel bij beglazing als dilatatievoegen. Het is een twee-componenten product. Het mengsel vulkaniseert uit tot een goed hechtende rubberachtige substantie, die goed bestand is tegen oplosmiddelen, chemicaliën en tegen veroudering. Er zijn ook één component polysulfidekitten op de markt. •• Wordt ook gebruikt voor het maken van mallen Schilderen •• De overschilderbaarheid met oplosmiddelhoudende verven is redelijk tot goed. Watergedragen verven zijn niet geschikt om polysulfidekitten te overschilderen.

27


2. Overzicht

2.4.6. Polychloorbutadieen of polychloropreen (Neopreen) Herkenning •• Polychloorbutadieen, ook wel polychloropreen (CR) of neopreen genoemd. Samenstelling •• Polychloorbutadieen ontstaat door polymerisatie van chloorbutadieen. Chloorbutadieen is een actief reagerende verbinding die op vele manieren kan polymeriseren. Daardoor is het mogelijk verschillende soorten te fabriceren met ook verschillende toepassingen. Rubberprofiel in neopreen

Eigenschappen •• Neopreenrubber is zeer duurzaam, ook in de buitenlucht. Het is goed bestand tegen de inwerking van oliën als gevolg van het hoge chloorgehalte en de hierdoor veroorzaakte sterke polariteit. Toepassingen •• Bekend is de toepassing als rubberprofielen, spatieblokjes bij het glasplaatsen. Ook wordt deze kunstrubber gebruikt in elastische afdichtingsmaterialen en dakcoatings. •• Neopreen wordt niet geschilderd.

2.4.7. Siliconenrubber (SIL) Herkenning Samenstelling •• In de macromolecuul komt het element silicium voor. Dit geeft deze kunstrubber bijzondere eigenschappen. Eigenschappen

Behuizing in siliconenrubber

•• Siliconenkit is vrij duur, maar toevoeging van een geringe hoeveelheid van silicium aan een kit werkt al min of meer effectief. Tevens verklaart dit de verschillende kwaliteiten en prijzen van de kitten die in de handel worden gebracht. •• SIL is weervast, watervast en hecht uitstekend op glas en keramische materialen. Bij contact met poreuze bouwmaterialen is het gebruik van een hechtlaag vooraf vaak noodzakelijk Schilderen •• Niet alle typen zijn overschilderbaar.

28

2. Overzicht


2.4.8. Schuimrubber Herkenning Samenstelling •• Schuimrubber wordt uit natuurrubber gemaakt en verder ook uit SBR en IR. Eigenschappen Toepassingen •• Het materiaal wordt gebruikt in de auto- en meubelindustrie. Van schuimrubber worden ook matrassen gemaakt. •• Schuimrubber wordt niet geschilderd. Autozetel met Schuimrubber

Autozetel met Schuimrubber

29


2. Overzicht

2.5. Andere materialen 2.5.1. Gebakeliseerde platen, HPL (High Pressure Laminate vb. formica-hornit,…) Herkenning •• Meestal als bladafwerking op tafels en stoelen. Toepassingen •• Dit soort plaatmateriaal wordt als decoratie gebruikt op verschillende soorten meubelen. •• Alle soorten van motieven zijn momenteel mogelijk. Bureaublad in formica

2.5.2. Laminaat Herkenning (bron Wikipedia) •• In algemene zin is laminaat een “composiet” plaatmateriaal dat uit verschillende laagjes is opgebouwd, waarbij eigenschappen verkregen worden die met enkelvoudige materialen niet verkregen kunnen worden. •• In de volksmond wordt de term gebruikt voor een kunststof vloerbedekking die uit losse panelen bestaat. Het is qua uiterlijk en eigenschappen enigszins vergelijkbaar met parket. Samenstelling

Vloerbedekking in laminaat

30

Laminaat als vloerbedekking bestaat meestal uit drie tot vier lagen: 1. een kunststof onderlaag, meestal melamine; 2. een drager, over het algemeen High-Density Fibreboard; 3. een laagje bedrukt papier (over het algemeen bedrukt met een houtstructuur); 4. een kunststof toplaag, meestal melamine versterkt met korund ofwel aluminiumoxide.

2. Overzicht


Eigenschappen •• We onderscheiden tegenwoordig vier typen laminaatvloeren: 1. HPL - High Pressured Laminate (opbouw zoals hierboven beschreven met uitzondering van de toplaag; Deze bestaat uit meerdere afzonderlijk geperste melaminelagen en is hierdoor stootvaster ofwel beter bestand tegen vallende voorwerpen; 2. DPL - Direct Pressed Laminate (opbouw zoals boven beschreven); 3. CPL - Continious Pressed Laminate (opbouw zoals bij 1, echter toplaag is iets dunner en wordt vanaf een rol aangebracht )en zorgt voor een continu productieproces)); 4. DLP - Direct Laminate Printing (hierbij ontbreekt in de opbouw de bedrukte decorlaag. In plaats hiervan wordt de HDF dragerplaat bedrukt en vervolgens afgewerkt met de toplaag). •• De toplaag of ‘slijtlaag’ is bij goedkope producten meestal dun waardoor de levensduur korter is. •• De kwaliteit van het laminaat wordt vaak aangeduid met een nummer, tussen 21 en 34. Hoe hoger het nummer, des te beter de kwaliteit. Toepassingen •• Laminaat wordt veelal gebruikt voor vloerbedekking, plafondbekleding.

2.5.3. Kunststofvezelplaat (Glasal) Herkenning •• Glasal is een materiaal dat in het verleden regelmatig werd gebruikt veelal als opvulpanelen van ramen maar ook werden keukens ermee gemaakt •• De platen moeten in voldoende goede toestand verkeren. De bovenlaag moet hierbij intact zijn en mag slechts licht verweerd zijn. Platen die voldoen aan deze criteria mogen worden behandeld. Samenstelling

Gevelbekleding in kunststofvezelplaat

•• Glasal is een materiaal dat asbesthoudend was. De behandeling van asbesthoudende ondergronden is afhankelijk van de toestand waarin ze verkeren, en vallen onder de wetgeving van asbesthoudende producten, en dienen gemeld te worden. Samenstelling •• Is een gladde vezelcementplaat met een zeer krasvaste en harde toplaag. •• Producties vanaf 1994 zijn asbestvrij.

31


2. Overzicht

2.5.4. Betonplex Herkenning

Plaat in betonplex

•• Constructieplaat geschikt voor binnen en buitenwerken •• Bestaat uit een kern met fenol coating afgewerkt. •• Bestaat naast de standaard uitvoering ook o.a. in een antislip uitvoering, die bij aanhangwagens en vloeren van steigers wordt toegepast. •• Courante afmetingen zijn 250 x 125 cm en 300 x 150 cm, maar gaan tot maximaal 1250 x 360 cm. Samenstelling •• Is een multiplexplaat waarvan de kern met een waterwerende lijm onder hoge druk en temperatuur is samengedrukt en waarop een epoxy toplaag is aangebracht Standaard is 120 gram/m2 fenol coating, maar er bestaan ook zwaardere coatings. Eigenschappen •• De epoxy toplaag vormt een harde en waterdichte afwerking van het hout dat daardoor geen nabehandeling nodig heeft. Toepassing •• Werd aanvankelijk speciaal gemaakt om er gladde bekisting van te maken voor het storten van beton. •• Vanwege het zeer gladde oppervlak wordt het ook gebruikt bij aanhangwagens, glijbanen, bekleding van vloeren, wanden van bedrijfsauto’s, enz. •• Het materiaal is zeer sterk en bestand tegen vocht. •• …

32

3. Vooronderzoek


3. Vooronderzoek Onbehandelde kunststoffen •• Niet alle kunststoffen kunnen worden geschilderd, zoals PP (polypropeen) en PE (polyetheen). Andere kunststoffen moeten weer een speciale voorbehandeling hebben. De herkenning van kunststoffen is dus van belang. Enkele methoden voor herkenning zijn hoger al besproken. •• In dit hoofdstuk wordt ter voorbereiding kort ingegaan op enkele algemene opmerkingen over verfsystemen op kunststof ondergronden. De specifieke behandeling van de verschillende kunststoffen wordt later behandeld. •• Het voorbehandelen van schilderbare kunststoffen vraagt voldoende aandacht en het grondig reinigen van kunststof vooraleer te schilderen is altijd noodzakelijk. Het gebruik van watergedragen reinigingsmiddelen kan hierbij positiever zijn dan het gebruik van aromatische en dit niet alleen uit milieuoverwegingen maar ook omdat deze de weekmakers van de kunststoffen kunnen aantasten. •• Het licht opruwen van het oppervlak met “scotch brite” met een fijne korrel zal meestal de hechting bevorderen.

Algemene opmerkingen voor verfsystemen op kunststoffen •• In veel gevallen zal voor het schilderen een proef nodig zijn. In de eerste plaats omdat een kunststof voorwerp op verschillende manieren gemaakt wordt en in de tweede plaats omdat het vaak moeilijk is met zekerheid de identiteit van de kunststof vast te stellen. •• De verfleverancier kan hierbij meestal goede raad geven, en het gebruik van specifieke hechtprimers zal meestal teleurstellingen voorkomen. •• Een verflaag kan de sterkte van een kunststof soms nadelig beïnvloeden. Dit is bijvoorbeeld het geval met de kunststof ABS, waarvan valhelmen worden gemaakt. •• Geschilderde kunststofconstructies hebben wel minder te lijden van weersinvloeden. Daarom is het, op een enkele uitzondering na, verantwoord om een kunststof oppervlak te schilderen.

33


3. Vooronderzoek

Voorbehandeling •• In het algemeen hechten verflagen, lijmen en plakmiddelen beter op verweerde dan op niet verweerde of nieuwe kunststofoppervlakken. In het laatste geval kunnen zich op het oppervlak nog restanten van losmiddelen, glijmiddelen en dergelijke bevinden. Deze moeten verwijderd worden met behulp van een zeepoplossing of een oplosmiddel. •• Van harde kunststoffen wordt het oppervlak vaak opgeruwd en daarna nog een keer gereinigd met een oplosmiddel. Dan wordt onmiddellijk de eerste verflaag aangebracht. •• Het opruwen kan met fijn schuurpapier of scotch brite. Bij het schuren komt warmte vrij door wrijving. Thermoplastische kunststoffen vervormen daardoor. Door de nieuwste schuurtechnieken met aangepaste schuurmaterialen (nylon web zoals scotch brite of Hamat) is dit probleem van wrijvingswarmte te beperken. Soms komt het nog voor dat nat schuren een oplossing kan bieden tegen de wrijvingswarmte. Om kunststofondergronden te bewerken kiest men vaak de ‘nylon web’ soorten met een sponsrug. Op deze manier kan het oplos- en reinigingsmiddel beter worden vastgehouden voor het verwijderen van vet, vuil en lossingsmiddelen die op de kunststof aanwezig kunnen zijn.

Geschilderde kunststoffen •• Wanneer een kunststof al werd geschilderd en de oude lagen zijn nog in goede staat, wil dit zeggen dat de voorbereiding voor het oorspronkelijk systeem goed is uitgevoerd. Deze kunnen dus met een gerust gemoed overschilderd worden met een soortgelijk systeem. •• Wanneer we loszittende verflagen tegenkomen moeten we nagaan wat de oorzaak is; komen de lagen allemaal los (tot op de naakte ondergrond) is de oorspronkelijke voorbereiding waarschijnlijk onvoldoende geweest en moeten we weer een zorgvuldige voorbereiding uitvoeren (zie hoger). •• Komen de tussenlagen los dan zal grondig schuren en ontstoffen voldoende zijn.

34

4. Behandeling van bepaalde kunststoffen en aandachtspunten


4. B ehandeling van bepaalde kunststoffen en aandachtspunten 4.1. Glasal Herkenning

Gevelbekleding in glasal

•• Glasal is een materiaal dat in het verleden regelmatig werd gebruikt veelal als opvulpanelen in ramen maar ook werden keukens ermee gemaakt •• Glasal is een materiaal dat tot 1994 asbesthoudend was. De behandeling van asbesthoudende ondergronden is afhankelijk van de toestand waarin ze verkeren, en valt onder wetgeving van asbesthoudende producten welke dienen gemeld te worden. •• De platen moeten in voldoende goede toestand verkeren. De bovenlaag moet hierbij intact zijn en mag slechts licht verweerd zijn. Platen die voldoen aan deze criteria mogen worden behandeld. Oorzaak •• Via evoluerende wetenschappelijk inzichten is het besef gegroeid dat inademing van asbestvezels gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Oplossing •• De voorbereiding dient het vrijkomen van vezels te voorkomen: zo bv. door het nat reinigen met een ontvettend product. Als dit onvoldoende is: reinigen met verdunde ammoniak. •• De platen mogen nooit worden geschuurd, met hoge druk worden gereinigd en/of mechanisch worden voorbehandeld om stofvorming te voorkomen De losse delen verwijderen. •• Het beste is wellicht het materiaal laten verwijderen door een gespecialiseerde firma. •• Indien toch kan geschilderd worden dan is het beste als eerste laag een watergedragen epoxy primer te gebruiken. Hiermee wordt over het algemeen een goede hechting verkregen op harde plaatmaterialen zoals Glasal. Bijkomende maatregelen •• Alle werkzaamheden aan asbesthoudend materiaal moeten vooraf worden gemeld •• Alle Glasal platen die geproduceerd werden vanaf 1994 zijn asbestvrij.

35



4.2. Formica, trespa, HPL Herkenning •• Plaatmaterialen die op een of beide kanten een kunststoflaag bevatten. •• Deze zijn, meestal slecht of niet te schilderen. •• Indien we dit wel willen moeten we een extra hechtingslaag aanbrengen. Bureaublad in formica

Oorzaak •• De oppervlakte is zo glad dat er geen product op kan hechten. Oplossing •• Door het aanbrengen van een hechtingsprimer kunnen we de ondergrond voorbereiden om eender welk ander verfsysteem aan te brengen.

Wandbekleding in trespa

4.3. Betonplex Oorzaak •• Door de ontkistingsolie is er een vette laag die hechtingsproblemen kan veroorzaken Oplossing

Betonplex

36

•• Zeer goed ontvetten bij voorkeur met synthetische thinner of afschuren in combinatie met een detergent •• Aanbrengen van een specifieke hechtingsprimer voor gladde ondergronden bij voorkeur op basis van epoxy.



4.4. Schilderen van oude vinyl wandbekledingen op textiel drager (suwide, vescom,...) Oorzaak •• De ondergrond biedt weinig hechting •• Migreren van de weekmakers kunnen drogingsvertraging en nakleven doen ontstaan. Oplossing suwide

•• Het gebruik van een aangepaste hechtingsprimer is nodig. •• Het eventueel vooraf reinigen met brandspiritus en licht schuren met scotch brite kan de hechting bevorderen •• Verven gebruiken die deze weekmakers blokkeren, meestal lukt dit met overgepigmenteerde (zet eerst een proefvlak om resultaat te beoordelen).

4.5. Schilderen van schuimvinyl (type somvyl) Oorzaak

Schuimvinyl

•• Weekgemaakte (zachte) PVC is bijvoorbeeld schuimvinyl wandbekleding. •• Er kan drogingvertraging en nakleven ontstaan (migreren van de weekmakers). Hier is de enige oplossing deze weekmakers blokkeren. Dit kan door verven te gebruiken die deze weekmakers niet verder oplossen, maar aangezien er verschillende soorten weekmakers bestaan is het aan te raden om eerst een proefvlak te zetten en daarna de resultaten te beoordelen •• Bevatten een hoge graad weekmakers welke na lange tijd zelfs kunnen in onderliggend pleisterwerk dringen en besmetten Oplossing •• Verwijder behang, schuur grondig de ondergrond, isoleer de weekmakers en doe in ieder geval een proef

4.6. Schilderen van behang waarvan bovenlaag met schuimvinyl Oorzaak •• Bij het overschilderen met hoog bindmiddel houdende dispersieverven zullen de weekmakers doordringen en een klevende laag veroorzaken Oplossing Behang

•• Verwijder behang of schilder bij voorkeur met een overgepigmenteerde verf. 37



4.7. Schilderen van buitengevelisolatiepanelen Oorzaak •• Deze panelen op basis van polystyreenplaten worden meestal geplaatst door stukadoors of gespecialiseerde schilderbedrijven en afgewerkt met een crepi of een putz systeem. •• Door bevuiling of om esthetische redenen wordt deze na enkele jaren dikwijls geverfd. Oplossing

Buitengevelisolatiepanelen

•• Het gebruik van donkere kleuren is hier af te raden. De ondergrond uit warmte isolerende panelen kan de warmte niet over de ganse muurdikte verdelen en wordt opgehouden in de toplagen waardoor barstvorming kan ontstaan in de bezetting. Hierdoor kan dan verdere beschadiging ontstaan door waterinfiltratie, vorstbeschadiging enz.

4.8. Schilderen van geluidsabsorberende elementen binnen Oorzaak •• Deze panelen worden meestal gebruikt om het akoestisch effect te verbeteren. Bij plaatsing zijn dit afgewerkte panelen. •• Ze kunnen een verschillende samenstelling hebben, nogal dikwijls uit schuimstof van melaminehars. Oplossing Geluidsabsorberende elementen

38

•• Vooraleer later, meestal om esthetische redenen, verfsystemen op te zetten vraag voldoende informatie bij zowel de fabrikant van deze panelen als bij een goede verffabrikant om een systeem die de primaire eigenschap van geluidsabsorptie blijft garanderen. Neem hierbij ook de nodige aandacht voor vuurverspreiding.

5. Wat een schilder op voorhand moet weten


5. W at een schilder op voorhand moet weten 5.1. Algemene informatie Temperatuur Bij een temperatuur van minder dan 10 °C droogt een verf trager en bij een temperatuur van minder dan 5 °C droogt watergedragen verf helemaal niet. Zorg in dergelijke gevallen voor verwarming om de droging te bevorderen. Bij een temperatuur van meer dan 20 °C droogt de verf sneller en is de verwerking ervan moeilijker. De beste temperatuur om te schilderen, is tussen 10 °C en 20 °C.

Relatieve luchtvochtigheid Bij een lage relatieve luchtvochtigheid (RV) van 30% à 40% gaat de verf sneller drogen. Bij een hoge RV (meer dan 80 %) is de lucht verzadigd met vocht, waardoor de droging van watergedragen verven trager verloopt en de kans op lopers groter is. Bij een RV van 100% droogt de verf helemaal niet.

Alkaliteit Ondergronden op basis van kalk of cement zijn alkalische ondergronden. Deze ondergronden kunnen verzeping veroorzaken, voornamelijk bij oxidatief drogende verven. De waarde wordt uitgedrukt in pH, waarbij een neutrale stof een waarde van 7 heeft. Problemen met alkaliteit doen zich pas voor nadat de ondergrond langdurig nat geweest is. Om te controleren of een alkalische stof geneutraliseerd is, kunnen we fenolftaleïne gebruiken, een stof die blauw/purperachtig verkleurt in contact met een pH-waarde vanaf 9.

Verluchten Na de schilderwerken kunnen we de ruimte het best verluchten om de droging van de aangebrachte verf te stimuleren. Zorg voor een tochtvrije verluchting, want tocht kan de verf ongelijkmatig doen drogen.

39



Stof Voor het schilderen kunnen we het best eerst de vloer stofzuigen en vermijden om hierna nog werken uit te voeren waarbij veel stof vrijkomt dat in de verflaag kan terechtkomen.

Afwerkingsgraden Naast het aanbrengen van een verfsysteem (voornamelijk technisch) onderscheiden we ook afwerkingsgraden van de ondergronden, die gedefinieerd worden door het WTCB. De afwerkingsgraden van ondergronden en de voorbereidingswerken die uitgevoerd moeten worden, zijn opgenomen in de TV (Technische Voorlichting) 159 van het WTCB.

5.2. Verfsoorten Verf kunnen we op verschillende manieren indelen, o.a. volgens het bindmiddel, droogproces of de soort.

Volgens bindmiddel Acrylaatharsen •• Kunsthars (polymeer) •• Meestal als watergedragen dispersie, maar soms ook in oplossingen (solventgedragen) •• De dispersies worden op grote schaal gebruikt in de bouw. •• Verschillende soorten: оо Verf met 100% acrylaat оо Acrylaatcopolymeren •• Bestaat als grondlaag (primer) en als afwerkingslagen Alkydharsen •• Kunsthars (polymeer) •• Meestal solventgedragen Er bestaan ook watergedragen alkydemulsies. •• Hebben sinds 2010 een enorme gedaanteverwisseling ondergaan, onder invloed van de VOC-wetgeving.

40



Vinylharsen (latex) •• Gebruikt in watergedragen dispersies •• Kunnen toegepast worden op een grote verscheidenheid van ondergronden, bv. beton, baksteen, bepleistering, gipskarton, oude verflagen, enz. •• Vooral gebruikt als eindlaag

Info • het verschil tussen een emulsie en een dispersie In de letterlijke zin van het woord zijn zowel een emulsie als een dispersie emulsies. Een zuivere emulsie bestaat uit twee onverenigbare vloeistoffen die in elkaar geëmulgeerd worden door toevoeging van een emulgator. Een dispersie is een mengsel van twee onverenigbare stoffen, waarvan één vloeistof en één vaste stof (polymeer), die in elkaar gedispergeerd worden door toevoeging van een emulgator.

Volgens droogproces Chemisch drogende bindmiddelen (oxidatief ) •• Deze bindmiddelen drogen door oxidatie. Door zuurstof uit de lucht op te nemen zal het bindmiddel veranderen van een vloeistof in een vaste stof. Bv.: alkydharsverf. Fysisch drogende bindmiddelen •• Deze bindmiddelen drogen door verdamping van de vluchtige bestanddelen van hun oplosmiddel (acrylaat).

Volgens soort Klassieke verven Meestal op basis van de volgende bindmiddelen: •• acrylaat •• vinyl Soms kunnen ook mengelingen van verschillende kunststofharsen gebruikt worden.

41



5.3. Herkenning van verf Algemeen geldende regels (tips) en herkenning van droge verfsoorten: •• Lees aandachtig de mededelingen van de fabrikant van de diverse producten. •• Laat nieuwe bepleistering bij voorkeur enkele maanden uitdrogen. Er is een verschil tussen een woning laten uitdrogen en een wand laten uitdrogen. •• Een schilder moet zorgen voor de afwerking: zorg dat de gedeelten die niet behandeld worden, beschermd zijn met de aangepaste middelen. •• Verwijder regelmatig stof, zodat het uiteindelijke resultaat goed blijft. •• Denk ook aan veiligheid en hygiëne. •• ... In de TV 159 van het WTCB staat een correcte en uitgebreide analysemethode om diverse verfsoorten te herkennen. De onderstaande tabel kan helpen om een eerste ruwe schatting van het bestaande verftype te maken.

42


Toelichting bij verftypes Krijtverf Dispersie


Opmerkingen Kan met een natte spons volledig weggewassen worden tot op de ondergrond. Let op: oppervlakkig wegwassen = verkrijten! Op hout (acrylaatverf ) en op steenachtige ondergronden (‘tex’-verf ). De kwaliteit wordt bepaald door het percentage bindmiddel. Wrijf 10 tot 30 seconden met een in alcohol gedrenkt doekje / watten. Let op: ook siloxaan lost op in alcohol!

Copolymeerdispersie

Siloxaan / acrylaat

Oplosmiddelhoudend acrylaatcopolymeer

Extra test: dispersies zijn enigszins thermoplastisch. Dat kunnen we herkennen aan de wrijvingswarmte. Het kan getest worden door met zeer fijn schuurpapier te wrijven / schuren. De verflaag wordt iets zachter en elastischer en het schuurpapier loopt vol. Dit werkt bij hout en steen. Het verschil tussen dispersieverf en siloxaan is het waterafstotende karakter van siloxaanverf. Dit kunnen we testen door de verf te besprenkelen met water. Let op: verwijder bij oudere siloxaanverf altijd eerst vuile en verkrijte lagen om voldoende zekerheid te krijgen. Pliolite verftype: lost helemaal op wanneer het 10 tot 30 seconden belast wordt met een doordrenkt doekje / watten. De verfsoort is duidelijk omkeerbaar. Let op: dit type lost ook op in xyleen, dus test alleen met white spirit.

Polyurethaan-alkyd

Alkyd

Alkydharsverven verstenen langzaam wanneer ze verouderen. Door deze eigenschap is de test moeilijk uit te voeren. Minder oude lagen verweken licht met xyleen; oude of zeer oude lagen reageren niet op xyleen, de lagen weken of rimpelen op met afbijt. Voor oudere lagen is meer tijd nodig: door vuil en verkrijting te verwijderen zal de glans enigszins terugkomen. Wrijvingswarmte heeft geen invloed. Let op: dit is het verschil met dispersie: schilfers branden met houtgeur / ‘ouderwets’ (niet zuur).

Waterverdunbaar PU- bindmiddel (Kalium-)silicaat

Reageert niet met oplosmiddelen, is niet thermoplastisch, kan sterk verkrijten en verpoederen (droge stofresten), heeft een groot absorptievermogen, verdonkert wanneer er veel water aan toegevoegd wordt en krijgt zijn oorspronkelijke kleur terug wanneer het droog wordt.

Epoxy

Zeer hard oppervlak; chemisch bestendig. Xyleen heeft geen effect. Verkrijt en vergeelt heel sterk onder invloed van Uv-licht.

43



5.4. Type grondlagen Het is zeer belangrijk dat het schilderwerk goed voorbereid wordt. Ondergronden kunnen onregelmatig absorberend zijn of in andere gevallen onsamenhangend zijn, m.a.w. poederig, stofferig of schilferend. Soms wordt de schilder geconfronteerd met specifieke materialen of probleemondergronden waar ‘gewoon’ afwassen, schuren en gronden ontoereikend zijn. Hij zal in al deze gevallen de ondergrond passend moeten behandelen met de juiste verfproducten. Bij het proces van een schilderwerk is de juiste voorbereiding immers van groot belang. Het vormt tenslotte de basis voor een verdere, kwaliteitsvolle afwerking. De mogelijke grondverven voor de voorbereiding zijn: •• fixerende verf •• isolerende verf •• verf die de zuiging egaliseert Wat is fixeren? •• Fixeren betekent letterlijk: vastzetten of vastmaken. We gebruiken een fixeermiddel om poederige of niet-consistente ondergronden te behandelen, zodat de volgende verflagen zich er goed op kunnen hechten. •• Fixeermiddelen zijn meestal solventgedragen, maar er bestaan ook watergedragen versies. •• Deze producten drogen over het algemeen kleurloos en transparant op. •• Een fixeermiddel zet deze probleemgronden vast, zodat de volgende lagen een goede hechting hebben. Wat is isoleren? •• Door een isolerende verf aan te brengen worden oplosbare vlekken of verontreinigingen zo afgeschermd of geïsoleerd dat ze niet kunnen doorbloeden in de volgende verflagen. •• Onder doorslaggevoelige verontreiniging verstaan we rookaanslag, roet, nicotine, bitumenvervuiling, stift of krijt met aniline, waterkringen, roestvlekken, enz. Wat is zuiging egaliseren? •• Onder zuiging egaliseren verstaan we het voorbereiden van sterk absorberende ondergronden, zoals steen, pleister, cellenbeton, gipskartonplaten en gipsvezelplaten. Door de zuiging te egaliseren werken we de zuigingsverschillen van de ondergrond weg en vermijden we absorptievlekken en de bijbehorende wolkvorming in de eindlaag. •• De gebruikte producten zijn meestal watergedragen. 44



Wat is een hechtprimer?

Opgelet Sommige grondverven combineren in mindere of meerdere mate specifieke eigenschappen, zoals de zuiging egaliseren, fixeren of isoleren. Volg in dit verband altijd de aanbevelingen van de fabrikant.

•• Niet alle kunststoffen zijn “schilder klaar”. Sommige zijn zo glad van oppervlak dat geen enkel verfsoort een goede hechting kan garanderen. •• Een normale primer zal een “ mechanische” hechting hebben, m.a.w. door de ruwheid van de oppervlakte zal de verf, na droging een goede hechting vertonen. Wanneer deze oppervlakte te glad is zal een “ chemische “ hechting het meest aangewezen zijn. De hechtprimer zal op een chemische manier een hechting teweeg brengen die voldoet voor een andere verfsoort. Daarom zijn de droogtijden, die opgegeven zijn door de fabrikant, zeker te respecteren.

5.5. Type afwerklagen De afwerklagen moeten maximaal beschermend zijn voor de ondergrond en reinigbaar en esthetisch zijn. Afwerklagen worden onderverdeeld volgens eigenschappen zoals: •• de glansgraad •• de reinigbaarheid •• de functie •• …

1. Volgens glansgraad Glansgraden worden gemeten met een meetinstrument dat de hoeveelheid gereflecteerd licht van het verfoppervlak vergelijkt met de hoeveelheid gereflecteerd licht van een gepolijst zwart oppervlak en dit onder een bepaalde hoek die verschillend is voor lakken en muurverven. Hierbij wordt de reflectie van het gepolijste zwarte oppervlak gekalibreerd op 100%. Deze methode werd ontworpen door dr. Lange. Metingen moeten uitgevoerd worden onder verschillende hoeken in functie van de glansgraad.

Glansgraadmeter

45



De glansgraden bij muurverf worden volgens de norm EN 13300/ ISO 2813 onderverdeeld in de volgende categorieën:

Naam glansgraad

Meetwaarde

Doodmat

< 5% (gemeten bij 85°)

Mat

< 10% (gemeten bij 85°) < 60% (gemeten bij 60°) ≥ 10% (gemeten bij 85°) ≥ 60% (gemeten bij 60°)

Zijdeglans Hoogglans

Opgelet Variatie van laagdikte kan leiden tot verschil in glansgraad!

Fabrikanten gebruiken ook variaties van woorden en tussenwaarden, zoals: eimat, halfmat, fluweelmat, eiglans, satijn, blinkend, enz. Afhankelijk van de glansgraad hebben de meeste verven verschillende eigenschappen. Algemeen kunnen we stellen dat hoe hoger de glansgraad is, hoe meer bindmiddel de verf bevat en hoe beter ze gereinigd kan worden. Hoe matter een verf is, hoe slechter eventuele gebreken van de ondergrond zichtbaar zijn.

2. Volgens reinigbaarheid Reinigbaarheid wordt aangeduid volgens de norm EN 13300 / EN ISO 11998. Hierbij worden verven ingedeeld in vijf categorieën in functie van hun wasbaarheid, waarbij 5 de laagste en 1 de hoogste klasse is. Bij de test wordt geschrobd op een verfstaal. Hoe hoger de weerstand van de verf is, hoe minder verf verloren gaat. Hoe lager de weerstand, hoe meer verf verloren gaat.

3. Volgens functie Verven kunnen ook ingedeeld worden volgens hun functie: •• muurverf •• plafondverf •• verf voor vochtige ruimtes •• schimmelwerende verf •• …

46



5.6. Kitten •• Door zettingen of kleine blijvende bewegingen in de ondergrond kunnen gemakkelijk scheuren ontstaan die door de verschillende uitzettingscoëfficiënten van de materialen niet opgevangen kunnen worden met een harde mortel, maar enkel met een elastische kit. Van deze elastische kitten bestaan verschillende soorten, waarvan we hieronder enkele belangrijke soorten en hun eigenschappen behandelen. •• Kitten mogen niet om duurzaamheidsredenen overschilderd worden, wel uit esthetische overwegingen. •• Kitten zijn verkrijgbaar in verschillende kleuren (wit, zwart, bruin, transparant). Er worden ook kitten voor hout geproduceerd in een aangepaste kleur en kitten in RAL- en/of NCS-kleuren. Kitten om gaten, barsten, scheuren of aansluitvoegen op te stoppen dienen om overschilderd te worden. •• Glasvoegen worden enkel om esthetische redenen overschilderd.

Samenstelling A. Bindmiddel Voor plastische, halfelastische en elastische kitten zijn dit speciale kunstharsen, zoals siliconenhars, polyurethaanhars, polysulfidehars of een mengsel (hybride kitten). B. Vulstoffen Krijt - talk - kaolien - micapoeder - vezelstoffen. Vulstoffen maken van de kit een dik, pasta-achtig product en zorgen voor vulling. Ze geven de kit bepaalde eigenschappen, zoals een soepele verwerking. C. Pigmenten Pigmenten worden gebruikt voor de kleur. D. Hulpstoffen Versnellers - weekmakers - katalysatoren - oplosmiddelen schimmeldodende middelen - enz. Hulpstoffen verbeteren bepaalde eigenschappen, zoals de droging, uitharding en velvorming. Sommige hulpstoffen kunnen echter een nadelige invloed hebben op de verf waarmee de kitten overschilderd worden. Zo kunnen alkydharsverven hierdoor bijvoorbeeld slechter uitharden en kunnen dispersieverven beginnen te kleven of snel vervuilen.

47



Eigenschappen en toepassing van kitten • Acrylaatkit Eigenschappen •• Verdunbaar met water •• Gemakkelijk verwerkbaar •• Wordt na droging enigszins stijf, maar blijft ietwat elastisch (plastoof halfelastisch) •• Kan enige krimp vertonen •• Goed overschilderbaar •• Blijft ietwat kleverig, waardoor vuil zich eraan hecht •• Goed overschilderbaar met alkydharsverven en acrylaatverven •• In de handel verkrijgbaar in verschillende kwaliteiten •• Alleen een kit van goede kwaliteit heeft de juiste eigenschappen en is duurzaam. Toepassing •• Aansluitvoegen binnenshuis (3 à 4 mm) en buitenshuis •• Tussen hout en steen, bv. tussen kozijn en muur, plint en muur •• Tussen hout en hout (krimpnaden), bv. opengetrokken naden in oud schilderwerk •• Scheurtjes in pleisterlagen en beton (3 à 4 mm) •• Bevestigen van lijsten, plinten, … •• Een goede acrylaatkit kan ook buitenshuis gebruikt worden. • Siliconenkit Siliconenkitten worden geleverd in vele soorten en kwaliteiten. Er bestaan twee belangrijke soorten: •• azijnzuurhoudende siliconenkitten •• niet-azijnzuurhoudende siliconenkitten (neutrale siliconenkitten) Eigenschappen •• •• •• ••

Zeer elastisch en duurzaam Zeer goede hechting op glas en andere ondergronden Moeilijk verwerkbaar Niet overschilderbaar Sommige kitten worden ‘overschilderbaar’ genoemd. Dit betekent dat de verf niet friseert tijdens het overschilderen. De hechting van de verf is echter altijd onvoldoende. •• Schimmelgevoelig •• Sanitaire siliconen zijn minder schimmelgevoelig.

48



Toepassing •• Met toevoeging van schimmeldodende middelen (sanitairkit): als voegkit in natte ruimtes •• Kitten met azijnzuur zijn niet geschikt voor gebruik op gevoelige materialen (natuursteen, …): risico op onomkeerbare verkleuring. •• Als beglazingskit voor isolerende beglazing (topafdichting) in aluminium profielen (kit wordt niet overgeschilderd) • MS-Polymeerkit (Modified silane) MS-kitten bieden een alternatief voor siliconenkitten. Ze kunnen beter overschilderd worden. Eigenschappen •• •• •• •• •• ••

Zeer elastisch Blijven lang goed Goede hechting op de meeste ondergronden Matige tot goede verwerking Droog of nat afmesbaar (afhankelijk van de fabrikant) Overschilderbaar

Het is altijd aan te bevelen om eerst een testoppervlak te overschilderen om de droging, de doorbloeding van weekmakers (vervuilt de verf ), enz. te testen. Toepassing •• Beglazing •• Dichtings-, uitzettings- en aansluitvoegen, ook buitenshuis

Kitten aanbrengen Kitten mooi glad en strak aanbrengen is een vak apart. Vele bedrijven hebben speciale ’kitters‘ in dienst. Wie hier niet veel ervaring mee heeft, moet vaak de kitvoegen afplakken. Het is een kunst om een mooie, glad afgewerkte kitvoeg te krijgen. Afmessen •• •• •• ••

De kit aanbrengen. Bevochtigen met zeepoplossing of glijmiddel. Afmessen met bv. een plamuurmes of spatel. Indien nodig glad afstrijken met de vingers.

Sommige beglazingskitten moeten niet bevochtigd worden voor het afmessen. De kunst van het kitten is de kit zo aanbrengen dat hij zo weinig mogelijk afgemest hoeft te worden. Hiervoor moet de spuittip op precies de goede breedte en schuinte afgesneden worden en moet de kit in een vloeiende beweging aangebracht worden.

49



Kitten al dan niet overschilderen? Op de markt zijn vele soorten kitten verkrijgbaar. Sommige zijn ’overschilderbaar‘, andere niet. Als we een kit gebruiken, moeten we altijd de technische informatie van de kitfabrikant raadplegen. Als de kit al aangebracht is en we niet weten welke kit gebruikt werd, kunnen we de bestaande kit het best vervangen of een verfstaal plaatsen om de overschilderbaarheid te beoordelen.

Verf

Compatibele kit

Acryl

A2, A3, MS2, MS4, H1, H2

Alkyd-urethaan

geen

Polyurethaan-acryl

A2, A3, MS2, MS4

Kit/verf combinaties die alle tests met succes doorstonden. 50

Het WTCB verrichtte onlangs proeven op diverse kitten en met verschillende verftypes waaruit volgende besluiten genoteerd werden (volledige tekst zie www.wtcb.be). •• Na deze proeven blijkt dat weinig kit/verf combinaties een goede compatibiliteit vertonen. Van de 39 geteste verbindingen slaagden er slechts een tiental in om de proeven zonder schade te doorstaan, m.a.w. ongeveer 25%. De verf/kit combinaties die alle tests met succes doorstonden, staan gegroepeerd in tabel 8. Met uitzondering van de hybride polymeren worden dezelfde kitten gevonden voor de acrylverven en de polyurethaan-acrylverven. •• Onder de geteste verven vertonen de acrylverven de minst grote schade, zowel wat evoluties in het uitzicht als in hun weerstand tegen de verouderingscycli betreft. De alkyd-urethaanverf is het minst compatibel met de verschillende geselecteerde kitten. Er werd geen duidelijke relatie geobserveerd tussen de ftalaten die in bepaalde kitten werden opgespoord en de vastgestelde incompatibiliteiten. •• De uitgevoerde proeven bevestigen dat de traditionele silicone kitten of de zogenaamde ‘beschilderbare’ kitten niet beschilderd mogen worden. Deze kunnen na de verwerking wel een bepaalde hechting met de verf vertonen, maar ze kunnen de duurzaamheid van het systeem onder het effect van verouderingen onder UV of mechanische vervormingen niet garanderen. •• De grootste schade werd vastgesteld na de verouderingscycli. Bijgevolg zal het altijd moeilijk blijven om de duurzaamheid van het systeem te beoordelen, zelfs indien de verf na de toepassing een bepaalde hechting op de kit vertoont. Daarom bestaat de veiligste oplossing erin om de kitten niet te overschilderen, maar gekleurde kitten te gebruiken. •• Het verrichte onderzoek vertegenwoordigt een eerste benadering van de problematiek gerelateerd aan de compatibiliteit van verven en kitten. De proeven moeten uitgebreid worden naar andere verfsystemen om de vastgestelde tendensen te bevestigen. Tijdens deze proeven waren de opgelegde vervormingen aan de kitten gerelateerd aan hun vervormingsklasse. Voor minder grote belastingen is het mogelijk dat bepaalde resultaten anders waren geweest. Men dient dit punt nog te controleren. •• De eenvoudig uit te voeren toepasbaarheids- en hechtingsproeven kunnen ook gerealiseerd worden op het terrein om een eerste idee te geven van de compatibiliteit van een verf met een kit. In combinatie met de vaststellingen van mogelijke veranderingen verschenen op de werf, kunnen ze een eerste karakterisering van de oorsprong van de incompatibiliteiten toelaten: fysischchemisch, gebrek aan hechting of vervorming van de ondergrond.



Onderstaande tabel geeft informatie over comptabiliteit tussen kit en verf, en het gedrag van kitten (Tabellen WTCB). Code : •• •• •• ••

S = neutrale siliconekit, A= Acrylkit, MS = Modified Silane-polymeer H = Hybride polymeer

Verworven resultaten met alkyd-urethaanverf VervorCodekit mingsklasse S1

20

S2

25

S3

25

S4

20

A1

N.C.

A2

15

A3

12.5

MS1

20

MS2

25

MS3

25

MS4

Proeven Toepasbaarheid

Onzuivere rand van de verfstrook

Hechting UV- en vóór verouvochtigheidscycli dering

Thermomechanische cycli

Hechting na veroudering

Compatibiliteit tussen kit en verf

√

√

Verlies van hechting van de kit aan de proefondergrond

√

- (1)

√

Onthechting van de verf



Nee

√




Nee

Rimpelvorming en incorrecte uitspreiding van de verf, vergeling van de kit Rimpelvorming en incorrecte uitspreiding van de verf, vergeling van de kit Rimpelvorming en incorrecte uitspreiding van de verf, vergeling van de kit Rimpelvorming, vergeling van de verf Rimpelvorming, vergeling van de verf Rimpelvorming, vergeling van de verf √ Vergeling van de verf, bepaalde zones drogen niet Vergeling van de verf, bepaalde zones drogen niet

√

√



Nee

√

√

Scheuring van de verf

√

Nee

√

√

√

√

Nee

√

Plooivorming


√

Nee

√

√

Barsten en scheuren

√

Nee

√

√

Barsten en scheuren

√

Nee

√

√

Breken van de kit

-

- ( 2)

25

Rimpelvorming, vergeling van de verf en de kit

√

Barsten in de verf

√

Nee

H1

25

Vergeling van de verf, bepaalde zones drogen niet

√

Barsten in de verf


Nee

H2

25

Wittere zone aan de rand van de verf

√

Barsten en scheuren

√

Nee

Zones met verschillende kleuren Zones met verschillende kleuren √

Tabel 5 - Overzicht van de verworven resultaten met alkyd-urethaanverf √ : geen afwijkingen 1: thermomechanische cycli konden niet uitgevoerd worden 2: thermomechanische cycli konden niet uitgevoerd worden door breuk van de kit

51



Verworven resultaten met polyurethaan-acrylverf VervorCodekit mingsklasse

Proeven Toepasbaarheid

Hechting vóór veroudering

UV- en vochtigheidscycli

Hechting na veroudering

Compatibiliteit tussen kit en verf

Onthechting

Nee

Onthechting

Nee

Onthechting

Nee

Onthechting

Nee

√ √ √

Nee Ja Ja


√

Nee

Thermomechanische cycli Onthechting en barsten van de verf Onthechting en barsten van de verf Onthechting en barsten van de verf Onthechting en barsten van de verf Scheuring van de verf √ √

√ √

Onthechting van de verf Onthechting van de verf Onthechting van de verf Onthechting van de verf Plooivorming √ √ Scheuring van de verf √ √

√ Breken van de kit

√ -

Ja - (1)

√

√

√

√

Ja

Barstjes in de verf Onthechting van de verf

Onthechting en scheurvorming Onthechting en scheurvorming

Onthechting

Nee

Onthechting

Nee

S1

20

Onthechting

Nee

S2

25

Incorrecte uitspreiding

Nee

S3

25

Incorrecte uitspreiding

Nee

S4

20

√

Nee

A1 A2 A3

N.C. 15 12.5

√ √ √

MS1

20

MS2 MS3

25 25

MS4

25

√ √ √ Scheuren aan de rand van de verfstrook √ √ Lichte scheurvorming aan de rand van de verfstrook

H1

25

√

√

H2

25

Scheuren aan de rand van de verfstrook

√

√

Tabel 6 - Overzicht van de verworven resultaten met polyurethaan-acrylverf √: geen afwijkingen 1: thermomechanische cycli konden niet uitgevoerd worden door breuk van de kit

52



5.7. Gereedschappen 5.7.1. Werfinrichting en nuttige attributen Halogeenstraler Eigenschappen •• Kan verblindend werken. •• Beperkte levensduur van de lamp, voornamelijk door de minder goede stootvastheid. •• Hoger verbruik van elektriciteit. •• Wordt zeer warm. •• Kan ook op een uitschuifbare voet gemonteerd zijn.

Halogeenstraler

Industriële stof- en waterzuiger Eigenschappen •• Moet krachtig zijn en geleverd worden met de nodige toebehoren. •• Schuurmachines moeten er probleemloos op aangeschakeld kunnen worden met een automatische startmodule.

Industriële stof- en waterzuiger

IJzerzaag Eigenschappen •• Ideaal om kunststoffen te zagen.

IJzerzaag

53



Kleurlezer Eigenschappen •• Toestel dat de kleur van een effen, niet-gestructureerd oppervlak opmeet en omzet naar een kleurcode uit keurcollecties. •• Kan niet gebruikt worden voor stoffen of gedrukte kleuren (kleurpixels). •• Werkt met batterijen of een stroomadapter. Kleurlezer

Stellingen en ladders Eigenschappen •• Stellingen en ladders zijn onderworpen aan normen en gebruiksbeperkingen die door het NAVB opgesteld zijn. Raadpleeg in dit verband het navb-dossier 119 over het gebruik van ladders en stellingen via de onderstaande link: http://navb.constructiv.be en zoek een publicatie. •• …. Stelling

Verfmenger Eigenschappen

Verfmenger

•• Vervangt een roerstok voor het mengen van grotere hoeveelheden verf. •• De draaisnelheid kan geregeld worden. •• Verschillende soorten roerstaven, waaruit een keuze gemaakt wordt in functie van het te mixen verftype.

Verfrolreiniger Eigenschappen •• Gebruikt om verfrollen uit te spoelen en droog te zwieren die gebruikt zijn met waterverdunbare verven. •• Gemakkelijk aan te sluiten op de waterleiding. •• Het vuile water kan opgehouden worden, zodat we het daarna milieubewust kunnen verwijderen. Dit is dus interessant om op de werf te gebruiken. Verfrolreiniger 54



Verlengkabel Eigenschappen •• Een verlengkabel moet altijd geaard zijn, voldoende belasting toelaten en voldoen aan de keuringsvereisten. •• Bij gebruik moet hij ook volledig afgerold zijn.

Verlengkabel

Verstekbak Eigenschappen •• Verstekbak zal ons helpen om de kunststof sierlijsten onder een perfecte hoek te zagen. •• Instelbaar onder al de mogelijke hoeken. •• Bevat tevens een goed klemsysteem waarbij de sierlijst niet wordt beschadigd. Verstekbak

Verwarmingskanon Eigenschappen •• Gebruikt om de temperatuur van een lokaal te verhogen. •• Kan elektrisch of op gas werken. •• Bij gebruik van een gastoestel is het belangrijk om aandacht te hebben voor de aanvoer van verse lucht.

Verwarmingskanon

Werfverlichting Eigenschappen •• Mogelijkheid tot montage op een statief. •• Beschermde tl-lampen in armatuur die meestal nog een aanvullend stopcontact bevat. •• Laag elektriciteitsverbruik.

Werfverlichting 55



5.7.2. Afplakken en beschermen Afdek- of protectiekarton Eigenschappen

Afdek- of protectiekarton

•• Een dunne, waterdichte bescherming die veelal gebruikt wordt om vloeren en trappen af te dekken en te beschermen. •• Beschikbaar in rollen. •• De waterdichte tussenlaag voorkomt dat mogelijke vloeistofvlekken doorsijpelen, maar kan door het uitzweten van de ondergrond ook condens vlekken veroorzaken op de onderzijde. •• Zeer dun, zodat deuren nog kunnen opendraaien. •• Neemt geen stof op en kan desnoods vochtig gereinigd worden. •• Kan het best niet rechtstreeks op de ondergrond vastgekleefd worden ter voorkoming van lijmresten op de ondergrond.

Afdekfolie Eigenschappen

Afdekfolie

•• Bestaat in vellen en op rollen, is beschikbaar in verschillende diktes en wordt gebruikt als bescherming tegen zowel vocht als stof. •• Grotere diktes worden meestal gebruikt voor vloeren en kleinere diktes om meubels af te dekken en te beschermen. •• Indien nodig moet de ondergrond kunnen ademen. Condensvorming tussen de afdekfolie en het te beschermen materiaal moet voorkomen worden.

Breekmes Eigenschappen •• Metalen geleiding, automatische vergrendeling van het mes, kunststofgreep. •• Bestaat in uitvoeringen met brede en smalle vervangmesjes. Breekmes

Maskeerapparaat Eigenschappen

Maskeerapparaat 56

•• Dit handafrolapparaat is tijdbesparend. Het wordt gebruikt om smalle stroken papier snel af te plakken met de hand of met een uitvouwbare, statisch geladen folie. Dit gebeurt met toevoeging van plakband die aangepast kan worden in functie van de uit te voeren werken. Dit alles is gecombineerd met een afscheurmes. •• De handmatige dispenser is een compacte kunststof dispenser die gebruikt kan worden met een statisch geladen folie met plakband aan één zijde. Deze dispenser kan in verschillende uitvouwbreedtes verkregen worden.



Plakband (tape) Eigenschappen •• Bestaat in verschillende breedtes en uitvoeringen. Afhankelijk van de fabrikant worden verschillende kleuren gebruikt voor een langere of minder lange UV-bestendigheid, voor buiten- of binnengebruik, voor delicate ondergronden, … •• Moet aangebracht worden op een schone en droge ondergrond. •• Mag niet uitgerekt worden, maar moet gewoon aangedrukt worden en aan de zijkanten goed gewreven worden. •• Mag niet op verwarmingsbronnen of in de zon liggen. •• Mag niet onnodig op de ondergrond blijven plakken. Plakband (tape)

5.7.3. Ontstoffen, afwassen, ontvetten en schoonmaken Afwasmiddel Eigenschappen •• Zuiver water, ammoniak of universele ontvetter. •• Vroeger was ammoniak de ontvetter bij uitstek. Tegenwoordig bestaan er universele reinigingsmiddelen met minder onaangename nevenverschijnselen. •• Ongeacht het gebruikte product is het altijd belangrijk goed na te spoelen. Afwasmiddel

Spons en zeemleer Eigenschappen

Spons en zeemleer

•• Natuursponzen zijn afkomstig van zeediertjes, onregelmatig van vorm en nemen veel water op. •• Kunstsponzen hebben een regelmatigere vorm. •• Een natuurlijk zeemleer, ook wel zeemvel genoemd, is ook onregelmatig van vorm, van dierlijke oorsprong en neemt goed water op. •• Sponzen worden gebruikt om af te wassen en af te spoelen. Een zeemleer wordt dan weer gebruikt om afgewassen voorwerpen af te drogen. •• Belangrijk is dat ze na het gebruik goed uitgespoeld worden, want resten van afwasmiddelen, zepen of ammoniak kunnen vooral sponzen schade toebrengen. Een zeemleer mag nooit uitgewrongen worden.

57



Stofborstel Eigenschappen

Stofborstel

•• Wordt gebruikt in combinatie met een stofzuiger om schuurstof droog te verwijderen. Heeft meestal een houten handvat dat volgens de klassieke fabricatiemethode van huishoudborstels met paardenhaar of varkenshaar is bezet. •• Het haar mag nooit in aanraking komen met verf of lijm. Anders gaan de haren samenkleven.

5.7.4. Schuren en/of verwijderen van oude verflagen of oude bekledingen Schuurblok Eigenschappen

Schuurblok

•• Rechthoekig, rubberen handschuurblok waarop schuurpapier gemonteerd wordt. •• Dit schuurblok is waterbestendig. •• Het bevat velcro voor aangepast schuurpapier en is ook geschikt voor ronde kanten.

Schuurmachine : Excentrisch roterende schuurmachine Eigenschappen Combinatie van excenter- en rotatiebeweging. Schuurpapier wordt vastgehouden met een klitsysteem. Wordt gebruikt in combinatie met een stofafzuiging. • De roterende beweging Excentrisch roterende schuurmachine

58

оо De roterende beweging geeft een grovere afname en maakt een planetaire baan. оо Afschuren van oude verf en lak. оо Renovatiewerkzaamheden, zoals bijv. het schuren van traptreden. оо Bewerken van houtmateriaal. оо Minerale grondstoffen schuren en/of lijsten. оо Voor- en grofschuren van plamuur.



• De excentrische beweging оо Eindschuren van vulmateriaal. оо Excentrische beweging voor het bekomen van hoogwaardige vlakken zonder krassen. оо Kan gebruikt worden om tussen de verflagen te schuren. оо De nieuwe generatie schuurzolen geven een goede stofafzuiging en een actief stoftransport. Ze zorgen voor luchttoevoer wat resulteert in een goede ventilatie.

Schuurmachine : Orbitale schuurmachine Eigenschappen

Orbitale schuurmachine

•• Maakt een orbitale schuurbeweging met een ronde schijf. De schuurkorrel beweegt volgens een willekeurig patroon om terugkerende schuurkrassen te voorkomen. Bevestiging met een klitsysteem. •• Zorgt voor een zeer goede afwerking, kan gebruikt worden met verschillende korrelgroottes van schuurpapier. Kan met één hand gebruikt worden voor zowel plamuurwerk, kaalschuren als tussenschuren. Een bijpassende stofzuiger maakt het werken aangenamer.

Schuurmachine : Vibrerende schuurmachine Eigenschappen •• De schuurkorrel beweegt zich in een cirkelvormig patroon (orbitale schuurbeweging). Het schuurpapier wordt tegenwoordig meestal vastgehouden met een klitsysteem. •• Ideaal voor vlakschuren: levert een aanzienlijke tijdwinst op. Stofafzuiging is zowel ideaal om stofontwikkeling tegen te gaan als om de levensduur van de machine te verlengen. Vibrerende schuurmachine

59



Schuurpapier Eigenschappen

Schuurpapier

•• Bestaat in rollen en bladen, eventueel aangepast aan een type schuurmachine, met de rug in velcro. •• Welke soort gebruikt wordt, hangt voornamelijk af van de samenstelling van de korrel en de wijze van verlijming: •• Zandschuurpapier: onregelmatige verdeling van de korrels – goedkope uitvoering. Korrel tussen 60 en 180. •• Droog schuurpapier (geel, groen of rood gekleurd): afhankelijk van fabrikant geschikt voor het schuren van solvent- of watergedragen verven. Korrel tussen 40 en 240. •• Waterschuurpapier: bestaat enkel in bladen, door de samenstelling geschikt om nat te gebruiken. Wordt gebruikt voor het nat schuren van alle verfwerk en voor het matteren en het schuren van harde onderlagen of plamuur. Korrel tussen 60 en 1200.

Schuursponzen Eigenschappen •• Behalve afwassen kunnen we er ook de ondergrond enigszins nat mee schuren en zo vuil gemakkelijker verwijderen. •• Bestaan in verschillende uitvoeringen, zoals homogene schuurtampons of gecombineerd met een spons of schuurkorrel. Raadpleeg hiervoor de fabrikant of leverancier van de verschillende merken. Schuursponzen

60



5.7.5. Stoppen en plamuren Kitpistool Eigenschappen •• Skeletpistool voor het inbrengen van kokervullingen. •• Bestaat ook in gesloten vorm voor vullingen in zakjes en tegenwoordig ook op batterijen.

Kitpistool

Plamuurmes Eigenschappen

Engels plamuurmes

•• Er bestaan verschillende soorten plamuurmessen. •• De bekendste plamuurmessen zijn de Engelse plamuurmessen. Ze hebben de beste eigenschappen voor goed plamuurwerk. •• Naast Engelse bestaan er ook Franse en Japanse plamuurmessen. •• Engelse plamuurmessen worden gemaakt van prima veerkrachtig staal. Het handvat is gemaakt van kokospalm en ligt prettig in de hand. Een messing ring zorgt ervoor dat het handvat niet scheurt. •• Het lemmet is in horizontale en in verticale richting geslepen. •• Bij het plamuren is de veerkracht van groot belang. Daarom is het lemmet bij Engelse plamuurmessen veel dikker bij het handvat dan bij het werkeinde. •• Van het werkeinde is één punt langer gemaakt. •• De bedoeling is dat deze punt bij het plamuren altijd naar de kant van de duim is gekeerd. •• Als we de normale plamuurregels in acht nemen, zal deze extra veerkrachtige punt zorgen voor een goede overlapping van het al geplamuurde gedeelte. Dubbelbladige vlakspatel

Dubbelbladige vlakspatel

•• •• •• •• ••

Een breed lemmet met een tegenmes. Het lemmet is rechtstreeks in de houten handgreep vastgemaakt. Bestaat in een roestvrije uitvoering. Om efficiënter te plamuren zonder sporen. Verkrijgbaar in verschillende breedtes. Japans mes

•• Heeft een rechthoekig lemmet dat zeer buigzaam is. •• Heeft geen handvat. •• Breedtes verspringen elke centimeter van 2 tot 12 cm.

Japanse messen

61



5.7.6. Schilderen Manueel Borstels Eigenschappen

Eigenschappen borstels

ronde borstels

platte borstels en blokkwasten

62

•• Volgens de vorm kunnen we schilderborstels onderverdelen in ronde borstels (de meest gebruikte), ovale borstels (meest gebruikt bij verniswerken, kunnen als brede en als smalle borstel gebruikt worden), platte borstels (voor verniswerken en dunne producten), radiatorborstels (voor moeilijk bereikbare plaatsen) en blokkwasten (om decoratieve verven of verven op onregelmatige gronden aan te brengen). Daarnaast bestaat er nog een reeks borstels voor speciale doeleinden, zoals tamponneerborstels, teerborstels, scheepsborstels, enz. •• Borstels kunnen uit verschillende natuurlijke (voornamelijk Chinees varkenshaar) of synthetische haren (Chinex, Orel, …) worden gemaakt. Ze moeten soepel zijn en een capillaire eigenschap bezitten. Ze moeten de verf ook maximaal opnemen en ze achteraf soepel, gelijkmatig afgeven op de ondergrond. De steel speelt ook een rol, want ervaren schilders maken een draaiende beweging bij het schilderen. Daarvoor hebben ze een ronde steel nodig die niet te glad is, maar ook niet remmend werkt. •• Borstels uit Chinees varkenshaar (zwart) zijn zeer goed bestand tegen solventen en hebben een conische vorm, waardoor ze in tegenstelling tot cilindrisch gevormde haren (eerste generatie synthetische haren) naar binnen gericht blijven. Ze zijn wel minder goed bestand tegen water. Door de opkomst van watergedragen verven zijn daardoor nieuwe types ontwikkeld, o.a. de Orel-vezel, die hol is met een geschubd oppervlak, en de Chinex-vezel, die vol is en gesplit aan de uiteinden, waardoor hij gelijkmatiger en gladder kan uitstrijken. Een mengeling van soorten biedt de ideale oplossing voor de schilder. •• Een nieuwe borstel moet eerst gezuiverd worden van losse haartjes, enz. Dit doen we door hem voor het eerste gebruik over een ruw oppervlak of schuurpapier te wrijven en hem daarna heen en weer te rollen tussen onze handen. •• Na gebruik moet de borstel gereinigd worden met een gepast verdunningsmiddel in functie van de verf die ermee verwerkt werd. Dit kan o.a. water, olie, white spirit of alcohol zijn. Daarna wordt de borstel los van de bodem opgehangen in een ’borstelpot’. Enkel de haren mogen in het water komen. De borstel kan ook goed uitgewassen worden met water en zeep. Verwijder eventuele verharde verf met een borstelreiniger.



Rollen Eigenschappen

Rollen

Types rollen

•• Volgens de vorm kunnen we verschillende soorten onderscheiden: het normale model, de radiatorroller, het buizenrollertje en het hoekrollertje. •• Naargelang van het type en de samenstelling van de rollen zijn de eigenschappen en de toepassingen verschillend. •• De vacht kan uit kunstvezels of uit natuurlijke vezels (schapenvacht) bestaan en van verschillende lengte zijn. •• Langharige rollen worden gebruikt voor gestructureerde verven en op oneffen ondergronden. Voor muurverven binnenshuis kunnen rollen met middellang haar gebruikt worden en voor de fijnere afwerking gebruiken we kortharige rollen. Deze laatste zullen minder verf opbrengen. Om synthetische lakken op te brengen wordt een mohairrol gebruikt. Voor watergedragen lakken en kleinere oppervlakten zijn o.a. moltopreenrollen, velvetrollen, Anza viltrollen en Modacryl rollen geschikt. •• Om op de juiste manier met een verfrol te kunnen werken hebben we bij voorkeur een verfrooster nodig om de verf gelijkmatig over de rol te verdelen. •• Voor het gebruik van een nieuwe rol moeten we ze eerst grondig uitspoelen met water om loszittende deeltjes of haartjes te verwijderen. •• Ook een verfrol moet onderhouden worden en moet bij een werkonderbreking beschermd worden tegen aandroging. Dit kan bijvoorbeeld door ze in een folie te wikkelen. Na het gebruik verwijderen we zo veel mogelijk verf door de rol met een niet-kwetsend voorwerp af te schrapen en ze daarna met het oplosmiddel uit te spoelen en verder met zeep te reinigen. We zorgen ervoor dat een gereinigde rol los hangt, zodat ze geen vezelvervorming veroorzaakt tijdens het drogen.

Verfbakken

63



Mechanisch Conventionele spuitappatuur Eigenschappen •• •• •• •• •• •• •• Conventionele spuitappatuur

Vrijwel perfecte afwerking. Zeer goed regelbare pistolen. Vlugge en gemakkelijke reiniging. Grote hoeveelheid spuitnevel. We hebben altijd een compressor nodig. Pistolen met onderbeker, bovenbeker of drukvat. Hoofdzakelijk gebruikt voor schrijn- en meubelwerk.

HVLP-spuitapparatuur (High Volume Low Pressure) Eigenschappen

HVLP-spuitapparatuur

•• Lagedruk-spuitapparatuur. •• De grotere luchtstroom en hogere luchtdruk zorgen voor een hogere productiviteit met minder verdunning. •• De verf moet verdund worden. •• Weinig nevel: geschikt voor toepassingen in woningen. •• Lage werksnelheid. •• Geschikt voor een breed gamma aan fijne afwerkingstoepassingen. •• Licht en compact. •• Door de hogere efficiëntie dan standaardturbines is het energieverbruik lager en de levensduur langer. •• Toepasbaar voor radiatoren, deuren, sierlijsten, trappen, kleine renovatiewerken en omheiningen.

Lagedruk-spuitappatuur Eigenschappen

Lagedruk-spuitappatuur

64

•• Minder nevel door het lagedrukprincipe. •• Minder verfverbruik. •• De lucht wordt door de weerstand in de slang opgewarmd, wat de kans op lopers verkleint. •• Gemakkelijk te onderhouden. •• Kan ook uitgebouwd worden met een compressor en een drukvat. •• We kunnen niet rechtstreeks uit de verfverpakking spuiten. •• Iets minder mooie afwerking (sinaasappeleffect). •• Trage werksnelheid. •• De verf moet goed verdund worden.



5.7.7. Veiligheid Handschoenen Eigenschappen •• Veel verschillende types die voornamelijk de huid beschermen bij het gebruik van schadelijke stoffen.

Handschoenen

Maskers Eigenschappen •• Beschermingsmateriaal voor fijn stof en/of verfnevel, dat beschermt tegen de inademing van schadelijke stoffen. •• Verkrijgbaar in verschillende types met of zonder uitlaatventiel, met actievekoolfilter. •• Het is belangrijk dat ze voldoen aan de toepasbare Europese norm in functie van het gebruik. Maskers

Veiligheidsbril Eigenschappen •• Dient als bescherming tegen opspattende deeltjes of producten (gevaarlijke vloeistoffen), die zowel frontaal als zijdelings kunnen aankomen. •• Moet goed aansluiten op het hoofd en gebruikt worden volgens de arbeidswetgeving.

Veiligheidsbrillen

65

66

6. Voorbereiding


6. Voorbereiding Een goede voorbereiding is noodzakelijk om een goed eindresultaat te verkrijgen.

6.1. Afplakken en beschermen Wanneer en waarom? •• Per definitie moeten gedeelten die niet behandeld worden, altijd beschermd en/of afgeplakt worden. •• Het gebruik van beschermingsmiddelen is echter geen waarborg dat er niets kan mislopen en moet bovendien aangepast zijn aan de werken die uitgevoerd worden. Een bescherming tegen vallende voorwerpen zal anders zijn dan een bescherming tegen stof. •• Bij een correct gebruik van de juiste middelen kan veel tijd bespaard worden, omdat er nadien een propere omgeving achtergelaten wordt en de eventuele reiniging beperkt blijft. •• Een schilder zal in het bijzonder bij het gebruik van minder gemakkelijk verwerkbare en/of verspoten producten voor een efficiëntere en mooiere afwerking kunnen zorgen. Gereedschappen •• •• •• •• •• ••

Plakband Afdekfolie Afplakpapier Afdek- of protectiekarton Afdekvlies Maskeerapparaat

Werkmethode •• Verwijder zo veel mogelijk zaken uit de te behandelen ruimtes. Verwijder ook verlichtingstoestellen, afdekplaatjes van schakelaars en stopcontacten, deurklinken en slotplaatjes. Bescherm de gedeelten die niet behandeld moeten worden, voldoende met aangepaste middelen. Bescherm ook glas, voorkom krassen in glas bij het schuren en let goed op met gezandstraald glas, dat onuitwisbare vlekken kan nalaten in de gezandstraalde gedeelten. Halfzachte en harde vloeren of vensterbanken uit hout, natuursteen of marmer, enz. kunnen we het best beschermen tegen vallende voorwerpen, maar we moeten er ook voor zorgen dat de bescherming de ondervloer laat ademen. Ook bepaalde vloeistoffen kunnen de ondergrond aantasten door de damp alleen al. Zo kan ammoniakgas eik verkleuren. 67


6. Voorbereiding

•• Voor we de afscherming aanbrengen zorgen we ervoor dat alle vuil onder het afdekmateriaal verwijderd is. Voor het aanbrengen van plakband is een schone en droge ondergrond nodig. We drukken de plakband aan zonder hem uit te rekken, leggen hem nooit op een radiator, beperken de periode van afplakken zo veel mogelijk en vermijden de zon zo veel mogelijk. •• Bij gebruik van afdekmaterialen proberen we zo veel mogelijk dunne en vloeistofdichte materialen te gebruiken. Zo kunnen deuren en andere doorgangen gemakkelijker geopend worden en loopt de ondergrond een kleiner risico op beschadiging door vochtinfiltratie. •• Wanneer we plakband gebruiken, mogen we niet vergeten dat warmte of oplosmiddelen in de gebruikte producten de kleeflaag van de plakband kunnen oplossen en moeilijk verwijderbare vlekken kunnen opleveren in de ondergrond. •• We zorgen ook dat de ondergrond verder kan ademen. Zo voorkomen we schimmel of andere vlekken bij natuursteen, marmer, parket, enz. We denken er ook aan dat het nodig kan zijn dat de dekvloer (chape) kan uitdrogen om achteraf vloerbekleding te kunnen plaatsen. •• De bescherming kan ook verkleuring in de ondergrond veroorzaken, wat nog moeilijk weg te werken is, bv. een houten trap (beuk, eik, …) die transparant afgewerkt moet worden. •• Kleef de dikte van het aan te brengen product te kort af. Wanneer een structuurpleister van 2 mm aangebracht zal worden, kleven we de ondergrond bijvoorbeeld 2 mm te kort af. •• Bij gebruik van banen afdekkarton kleven we de banen aan elkaar en niet aan de ondergrond.

6.2. Ontstoffen, afwassen, ontvetten en schoonmaken Wanneer en waarom? •• Stof, vuil en verontreinigingen vormen geen geschikte ondergrond om door een schilder behandeld te worden. In de eerste plaats moeten ze verwijderd worden met aangepast materiaal. •• Ook oude watergedragen producten zoals ’blanc fixe’ en verpoederende verven moeten altijd eerst grondig afgewassen worden, omdat er anders geen goede hechting verkregen kan worden. •• Poreuze ondergronden kunnen dikwijls beter niet afgewassen worden omdat het vuil daardoor niet verwijderd wordt. Een aangepaste grondlaag biedt hier een betere oplossing.

68

6. Voorbereiding


Gereedschappen •• •• •• ••

Stofborstel Industriële stof- en waterzuiger Schuurspons Reinigingsmiddel

Werkmethode •• Bij droog reinigen werken we van boven naar onderen. Aangepaste stofmaskers kunnen prikkelingen in de luchtwegen beperken. Ook een krachtige industriële stofzuiger is een goed hulpmiddel. Bij nat reinigen van bijvoorbeeld blijvend schilderwerk werken we echter van onderen naar boven omdat aflopende druppels blijvende markeringen kunnen veroorzaken. Ondergronden die herschilderd moeten worden, kunnen het best van boven naar onderen gereinigd worden.

6.3. Schuren en/of verwijderen van oude verflagen of oude bekledingen Wanneer en waarom? •• We wassen af, ontvetten en ontglanzen de ondergrond voor een goede hechting. Om gebreken weg te werken schuren we, bijvoorbeeld om borstelstrepen, lopers, stofdeeltjes, scherpe randen of oude laklagen te verwijderen. Gereedschappen •• •• •• •• •• •• •• ••

Muurschaaf of vlakschaaf Schuurblok Schuurpapier Behangstomer Vlakschuurmachine Excentrische schuurmachine Haakse schuurmachine Roterende schuurmachine

69


6. Voorbereiding

Werkmethode •• Er bestaan twee schuurmethodes, nl. manueel en machinaal schuren. Dat schuren gebeurt meestal met een vlakschuurder of een excentrische schuurmachine. •• Schuren bestaat uit drie fases: de voorbereiding, het tussenschuren en de afwerking. Op beschadigde of niet-intacte ondergronden kan de voorbereiding intensief zijn, terwijl ze op bijna intacte of fijn gestructureerde ondergronden een fijne klus is. Het tussenschuren is voornamelijk het schuren van onderlagen en plamuur. Het afwerkingsschuren behelst dan weer het fijn vlakschuren van oppervlakken en afrondingen om een hogere afwerkingsgraad te verkrijgen. •• Afhankelijk van de toestand van de ondergrond kan het nodig zijn om eerst de ondergrond te reinigen voor we beginnen te schuren. •• Maak een juiste keuze voor de methode en het schuurpapier. Watergedragen verven gedragen zich anders dan solventgedragen verven. Bij bepaalde ondergronden kan schuurpapier vlug vollopen. •• De keuze van de korrelgrootte van het schuurpapier wordt afgestemd op de staat van de ondergrond en de gevraagde afwerking. Vooral bij onderhoudsschilderwerk volstaat het om intacte verflagen te matteren om te voorkomen dat schuurkrassen zichtbaar zijn in de eindlaag van watergedragen verfsystemen. •• Te gebruiken korrelgrootte bij conventionele verfsystemen: оо Verwijderen van oude laklagen: P 40 - 80 оо Schuren van oude laklagen: P 120 оо Schuren van grondlagen: P 180 оо Schuren voor aflakken: P 220 / grof schuurvlies •• Te gebruiken korrelgrootte bij watergedragen verfsystemen: оо Verwijderen van oude laklagen: P 40 - 80 оо Schuren van oude laklagen: P 180 оо Schuren van grondlagen: P 280 оо Schuren voor aflakken: fijn schuurvlies •• Hou het schuurwerk ordelijk en georganiseerd. Werk niet ongeordend door elkaar. •• Zorg voor een regelmatig schuurpatroon. •• Bij geprofileerde oppervlakken beginnen we altijd met de moeilijkst bereikbare gedeelten om met de vlakke gedeelten te eindigen. •• Denk eraan dat niet alles machinaal geschuurd kan worden en zorg ervoor dat rechte of scherpe hoeken blijven zoals ze bedoeld zijn en niet afgerond worden. •• Bespaar niet op schuurpapier, want hier geldt de regel: “De gierigheid bedriegt de wijsheid.” •• Na het schuren moet het volledige oppervlak grondig en degelijk ontstoft worden vooraleer we met de schilderwerken starten. Zorg zeker dat alle stofdeeltjes verwijderd zijn. 70

7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten


7. Plaatsen van rozetten en sierlijsten 7.1. Rozetten •• Markeer de plaats van de rozet op het plafond. •• Voor het plaatsen een passend gat snijden voor de bevestiging van een luster

•• De afgefreesde kant stofvrij maken en voldoende lijm aanbrengen.

•• De rozet aan drukken ( eventueel vastzetten met spijkers die nadien worden verwijderd) •• De voeg afkitten met lijm •• Lijmresten verwijderen en onmiddellijk met een vochtige spons schoon maken.

•• Na 24 u kunnen de rozetten geschilderd worden

71



7.2.

Sierlijsten

7.2.1. Ondergrondcondities •• Vooraleer de sierlijsten geplaatst zullen worden, moet er controle uitgevoerd worden aan plafonds, muren, binnenen buitenhoeken. •• Muren en plafonds die te veel golvingen vertonen en niet waterpas zijn zullen het plaatsen van de lijsten bemoeilijken. •• Binnen - en buitenhoeken (90 graden) worden gecontroleerd door gebruik te maken van een winkelhaak

Controle met een winkelhaak

•• Als de ondergrond op een juiste manier wordt voorbereid geeft dit alleen maar voordelen in het plaatsen van de sierlijsten. •• De mogelijkheid om de ondergrond in de juiste conditie te krijgen (uitvlakken- plamuren) zal niet altijd haalbaar zijn omwille van de kostprijs. •• Het blijft wel belangrijk dat de lijsten worden geplaatst op een vaste, stevige en zuivere ondergrond. •• Sterk zuigende ondergronden vooraf behandelen door bv. te fixeren.

7.2.2. Producten •• Volg de plaatsingsvoorschriften van de fabrikant. Hou bij het plaatsen van de sierlijsten rekening met de lijmen die de fabrikant voorstelt. Zij verschillen naargelang het materiaal van de lijst. Gebruik geen andere lijmen. Wanneer er vroeg of laat problemen ontstaan heeft de plaatser geen enkel verhaal.

7.2.3. Materialen •• Een vouwmeter om de hoogte van de sierlijst te bepalen. •• Voor het uitzetten van de paslijnen kunnen we gebruik maken van verschillende gereedschappen zoals lazer op statief, (laser) waterpas, (digitale) pasdarm. •• Een potlood om te markeren en een krijtkoord om een krijtlijn te spatten over de markeringen, om zo een juiste aftekening te krijgen over de volledige kamer waar de sierlijsten moeten komen. •• Een winkelhaak om rechte hoeken te controleren of ze 90 graden zijn. Zo weten we al in welke hoek we zonder problemen kunnen zagen in een verstek van 45 graden en in welke hoeken er op een ander manier zal moeten te werk gegaan worden.

Statief 72


Waterpas


•• Indien de hoeken geen 90 graden zijn zal er gebruik gemaakt worden van een zwaaihaak en een meetlat. •• Voorzie een goede verstekbak die kan ingesteld worden op de hoogte en de breedte van de sierlijst en eveneens instelbaar is om hoeken onder verschillende graden te verzagen. •• Aan de materialen aangepaste zaag. Naargelang het materiaal zal de vertanding fijner of grover zijn (zie voorschriften fabrikant). •• Een kitpistool gebruikt men bij lijm in kokers. Het kitpistool zal ook gebruikt worden om lijmtekorten aan te vullen tijdens het plaatsen van de lijsten. •• Als de lijm uit potten komt kan men gebruik maken van plamuurmessen. Meestal gebruikt mendaartoe Japanse plamuurmessen. Deze zijn flexibeler en kunnen ook gebruikt worden om naden en verstekken verder uit te werken. •• Spons en een emmer warm water om gereedschap en sierlijsten proper te maken.

Waterpas

7.2.4. Controle van de ondergrond

Waterpas

•• Om een zicht te krijgen over de staat van het plafond kan je voor aanvang een lang waterpas nemen die de stukadoor gebruikt om te controleren of plafond en muren voldoende vlak(waterpas) bepleisterd zijn of indien er gipskarton geplaatst is deze waterpas is geplaatst. •• Als bij controle met de lange waterpas op het plafond geen golvingen aanwezig zijn en het plafond geen verschil vertoont ten opzichte van de linkse of de rechtse kant (het plafond zwaait niet) heb je de ideale situatie om sierlijsten te plaatsen. Het plafond is waterpas. •• In weinige gevallen zal je op de werkvloer de ideale situatie tegenkomen.

Waterpas 73



7.2.5. Uitzetten van de paslijn •• In dit verhaal vertrekken we vanuit de mist gunstige ondergrondcondities. Dit maakt het voor de plaatser mogelijk om in de meeste situaties de lijsten op een degelijke manier te kunnen plaatsen. •• Kijk in de documentatie naar de hoogte van de sierlijst. Deze gegevens heb je nodig om de juiste paslijn te bepalen.

Hoogte van de sierlijst

•• De sierlijst die zal geplaatst worden heeft een hoogte van 8,5 cm. •• We gaan een eerste paslijn uitzetten. •• De hoogte van de eerste paslijn moet hoger zijn als de hoogte van de lijst •• Hier nemen we 10 cm. •• Meet 10 cm vanuit het plafond naar beneden toe en zet een potloodstreepje in één van de hoeken. Paslijn uitzetten

•• Hier maken we gebruik van een digitale pasdarm. Bepaal in alle hoeken de hoogte en zet een potloodstreepje.

Bepalen van de hoogte

•• Neem een krijtkoord om een krijtlijn te spatten over de potloodstreepjes om zo een juiste aftekening te krijgen over de volledige kamer waar de sierlijsten moeten komen.

74

Aanbrengen krijtlijn



•• Indien de muren te lang zijn kunnen er meerdere streepjes geplaatst worden. De krijtkoord is misschien niet lang genoeg om de volledige muur te overspannen. Het koord kan niet voldoende aangespannen worden bij een te lange lengte •• Meet in de hoeken en bij lange muren op verschillende plaatsen de afstand tussen plafond en de paslijn. Op het punt waar je meet schrijf je de afstand direct op de muur. Er kunnen zich nu verschillende metingen optekenen. Nu kan duidelijk worden dat er golvingen in het plafond zitten. Het kan ook zijn dat het plafond recht of links een verschil optekent (het plafond zwaait weg) Paslijn uitzetten

•• Als er zich grote verschillen optekenen zal dit als de lijsten geplaatst zijn kunnen opvallen afhankelijk van de lichtinval. Betrek de klant er bij en bespreek de situatie om nadien discussies te vermijden. •• Hieronder geven we weer hoe je deze situatie kunt aanpakken. plafond 10 cm

9,8 cm

10,2 cm

paslijn

•• De hoogte van de eerste paslijn moet hoger zijn dan de hoogte van de lijst. Hier nemen we 10 cm. •• De grootste afstand is 10,2 cm. De kleinste 9,8 cm. •• Er zal nu een tweede paslijn aangebracht moeten worden. •• Neem daarvoor de kleinste afstand 9,8 cm. Trek de hoogte van de sierlijst af van de kleinst gemeten afstand. 9,8cm – 8,5 cm = 1,3 cm.

Paslijn uitzetten

plafond

nieuwe paslijn

10 cm

8,5 cm

9,8 cm

10,2 cm

1,3 cm paslijn

75



Nieuwe paslijn uitzetten

•• Deze nieuwe paslijn ( blauwe lijn) zal gebruikt worden om de lijsten op te richten. De sierlijst zal op de kleinste afstand (9,8 cm) mooi aansluiten tegen het plafond. Op de grootste afstand (10,2 cm) zal de lijst 4 mm van het plafond staan. Dit wordt aangevuld met de lijm. Men kan de lijst eventueel een beetje meer aanduwen tegen het plafond om de afstand te verminderen. Dit kan maar minimaal. Nadeel is dat de verstekken niet meer mooi aansluiten en open komen te staan. Bij lijsten met een motief kan dit ook opvallen. •• Indien men niet op deze manier had tewerk gegaan en vanuit de hoeken de hoogte van de lijst (8,5 cm) vanuit het plafond naar beneden had gemeten om dan een paslijn te plaatsen, dan zou bij plafonds die golvingen vertonen of wegzwaaien, de lijst op de kleinste afstand onderuit komt te staan. De lijst kan niet tussen de paslijn en het plafond. De verstekken komen open te staan. Bij een sierlijst met een tekening zou het onderuit staan kunnen opvallen. •• Wanneer de lijsten niet pas staan en men zou de ruimte schilderen in verschillende kleuren zal dit ook opvallen. •• Als de behanger een bekleding plaatst met een motief zal dit ook geaccentueerd. De afstand tussen plafond en motief tekent in de ruimte verschillende waarden op. In het slechtste geval verlies je een deel van de tekening. Dit valt op.

7.2.6. Aftekenen en verzagen van binnenen buitenhoeken •• Stel de verstekbak in op de grootte van de sierlijst. •• De lijst ligt zo in de verstekbak dat de zijde die tegen het plafond komt op de bodem van de verstekbak geplaatst word en de zijde die tegen de muur komt tegen de wand van de verstekbak staat. •• Zorg dat er voldoende geoefend is op het verzagen van de binnenen buitenhoeken om fouten uit te sluiten.

Verzagen sierlijst met verstekbak

76



Binnenhoeken •• Ga naar de muur om een visueel beeld te krijgen hoe het verstek zal moeten gezaagd worden. Rechterbinnenhoek

Aflijnen

•• We beginnen met een rechterbinnenhoek. Richt u met de lijst naar de muur waar deze zal geplaatst worden. Aan de rechtse kant van deze lijst gaan we het verstek zagen. Trek met een potlood een diagonale lijn van onder naar boven. De onderkant van de lijst moet de langste kant zijn. •• Wanneer er in de lijst een tekening aanwezig is zal deze moeten doorlopen in de hoeken. •• Niet vergeten de lijst te draaien zodat plafondzijde op de bodem van de verstekbak komt te liggen. •• Door de aantekening van de potloodlijn zie je nu in welke richting je het verstek moet zagen. •• Grote lijsten achteraan ondersteunen zodat deze door spanning niet komen onderuit te liggen in de verstekbak. •• Rustig verzagen zodat er geen schade aan lijst of verstekbak komt. •• Na het verzagen de kanten lichtjes ontbramen en nadien afstoffen.

Bijschuren sierlijst

Linkerbinnenhoek •• Ga naar de muur om een weer een visueel beeld te krijgen hoe het verstek zal moeten gezaagd worden •• Richt u weer met de lijst naar de muur waar deze zal geplaatst worden. Aan de linkse kant van deze lijst gaan we het verstek zagen. Trek met een potlood een diagonale lijn van onder naar boven. De onderkant van de lijst moet de langste kant zijn. •• Als je een lijst met tekeningen moet plaatsen zal de tekening die stopt aan het rechtse verstek, wegvallen bij het verzagen van het linkse verstek. Aflijnen

•• Om een goed overzicht te krijgen over te tekening, plaats je het al verzaagde verstek, naast de lijst waar het verstek nog moet van verzaagd worden. Zo krijg je een beter beeld over welke tekening je al heb en welke je nog moet hebben. •• Het rechtse stuk van het deel dat je nog moet verzagen heb je niet nodig. •• De tekening die je op het al verzaagde verstek al had (rode pijl) zal er op het deel dat je moet verzagen afvallen (blauwe pijl).

Zagen sierlijst

77



•• Bij het verzagen moet er ook rekening gehouden worden met de dikte van de zaag. •• Zo ziet het verstek van de binnenhoek er uit.

Verstek binnenhoek

•• Het verstek komt mooi tegen elkaar en de tekening loopt door

Verstek binnenhoek

Buitenhoeken Rechterbuitenhoek •• Trek met een potlood een diagonale lijn van onder naar boven. De onderkant van de lijst moet de kortste kant zijn. De diagonale lijn moet bovenaan voorbij de muur lopen

Aflijnen

•• Vergeet niet de lijst weer te draaien zodat de plafondzijde op de bodem van de verstekbak komt te liggen. •• Door de aantekening van de potloodlijn zie je weer in welke richting je het verstek moet zagen

Verzagen sierlijst met verstekbak 78



•• Na het verzagen terug de kanten lichtjes ontbramen en afstoffen

Bijschuren sierlijst

Linkerbuitenhoek •• Richt u weer met de lijst naar de muur waar deze zal geplaatst worden. Aan de linkse kant van de lijst gaan we het verstek zagen. Trek met een potlood een diagonale lijn van onder naar boven. De onderkant van de lijst moet de kortste kant zijn. •• De diagonale lijn moet bovenaan voorbij de muur lopen. •• Indien er een tekening aanwezig is, pas je hetzelfde systeem toe als bij de binnenhoeken

Aflijnen

•• Zo ziet het verstek van de buitenhoek er uit

Verstek buitenhoek

•• Het verstek komt mooi tegen elkaar en de tekening loopt door.

Verstek buitenhoek 79



7.2.7. Binnen- en buitenhoeken uitpassen die geen 90 graden zijn

Zwaaihaak

•• Voor het verstek wordt verzaagd zal er met de winkelhaak gecontroleerd worden of de hoek 90 graden is (haaks). •• Indien dit niet het geval is zal er gebruik gemaakt worden van een zwaaihaak. •• Hoeken die groter of kleiner zijn dan 90 graden worden in ieder geval uitgepast met de zwaaihaak. •• Plaats de zwaaihaak met de benen goed tegen de muur en draai aan zodat de benen vast komen te staan.

•• Wanneer de verstekbak is aangepast aan de sierlijst en je weet in welke richting je zult zagen, plaats je de zwaaihaak met één been tegen de wand van de verstekbak. •• Neem een meetlat en plaats die tegen het uiteinde van de benen. •• De afstand die je bekomt deel je door twee. In dit geval 43 cm: 2 =21,5 cm. Het verstek is hier dus 21,5 graden... Meetlat tegen het uiteinde van de benen

Instellen verstekbak

Eindresultaat 80



•• Plaats bij het aanpassen van de verstekbak de zaag omgekeerd in de beugel zodat er geen schade aan verstekbak of meetlat kan komen. Kijk boven de zaag en zorg dat die juist boven de 21,5 cm staat. Het zaagblad moet ook het midden van de zwaaihaak raken •• De verstekbak staat nu juist ingesteld om het verstek te zagen. •• Verwijder de zwaaihaak en meetlat en zaag het verstek. •• Wanneer het verstek verzaagd is plaats je het andere been van de zwaaihaak tegen de wand van de verstekbak om het andere verstek te verzagen. Herhaal de stappen zoals al besproken. De hoeken zullen mooi aansluiten.



7.2.8. Hoe de sierlijsten plaatsen in een ruimte

Aanbrengen lijm met Japanse plamuurmes

Verlijmen met het kitpistool

•• Meet de ruimte op zodat je weet hoeveel lijsten er nodig zullen zijn. Kijk in de documentatie hoe lang de lijsten zijn en hou rekening met het verlies als er binnen en buitenhoeken zijn. •• Begin in een binnenhoek die het minste opvalt. Dit is vooral belangrijk als je een sierlijst met tekening moet plaatsen. Bij het samenkomen op het einde zal de sierlijst met tekening zelden juist aansluiten. •• Controleer de binnenhoek met de winkelhaak. Indien de binnenhoek geen 90 graden bedraagt wordt er gebruik gemaakt van de zwaaihaak zoals al besproken. •• Teken de binnenhoek af en verzaag zoals al besproken. •• Ontbraam het verstek en stof af. •• Voor men de lijm aanbrengt kan men eventueel de delen die moeten voorzien worden van lijm licht bevochtigen met een spons zodat de lijm goed contact krijgt met de lijst. •• Afhankelijk van de fabrikant kan de lijm verpakt zitten in kokers of potten. •• Voor de lijm uit potten zal men gebruik maken van plamuurmessen. Nadeel is dat het langer duurt om de lijm aan te brengen als de kokers met het kitpistool. •• De Japanse plamuurmessen lenen zich daar gemakkelijker toe omdat ze flexibel zijn en nadien kunnen gebruikt worden om de overtollige lijm te verwijderen en verstekken en naden proper uit te werken. •• Bij het verlijmen met het kitpistool mag de spuittip voorzien zijn van een grote opening. •• Druk met het kitpistool de lijm een beetje naar beneden zodat deze niet bol komt te liggen en goed aan de sierlijst hecht. Spuit de lijm niet te veel op de buitenrand, anders zal de lijm er bij het plaatsen van tussen vallen. Er zit dan te weinig lijm tussen de lijst en de ondergrond

Plaatsen van lange sierlijsten

•• Plaats lange sierlijsten met twee personen. Organiseer voor je van start gaat. Voorzie twee trapjes (of kleine rolstelling), water, spons, Japanse plamuurmessen en kitpistool met de lijm. •• Plaats eerst de onderkant van de lijst gelijk met de paslijn en duw dan de lijst op zijn plaats. •• Als de lijst juist tegen muur en plafond aansluit, is het goed dat er nog een beetje lijm tussenuit komt. •• Wanneer het plafond niet waterpas is of golvingen vertoont kan het zijn dat er met het kitpistool nog lijm moet aangevuld worden. Indien de muur golvingen vertoont worden die lijmtekorten ook aangevuld.

Opvullen holtes met kitpistool 81



•• Haal de overtollige lijm weg met het Japanse plamuurmes.

Aanbrengen lijm met Japanse plamuurmes

•• Lijmrestanten zorgvuldig afvegen met de spons. •• Opgelet want lijmresten die achterblijven zijn later zeer moeilijk te verwijderen. •• Ondergrond en materiaal zijn dikwijls zachter dan de lijm. •• Wanneer men de lijm probeert weg te schuren, kan dit schade toebrengen aan de ondergrond.

Verlijmen met het kitpistool

•• Wanneer er geen volledige lengte tussen lijst en binnenhoek kan, meet je de afstand tussen de lijst en de hoek. •• Hou rekening met de voorschriften van de fabrikant. In de meeste gevallen zal er tussen de naden van de lijst 2 mm afstand moeten zijn. Dit om spanningsverschillen te kunnen opvangen. •• De naden worden opgevuld met de lijm. Grote lijsten zijn op de zijkant voorzien van openingen. In die openingen komen houten tapjes te zitten. De lijst komt mooi op zijn plaats te zitten en zijn met elkaar verbonden. Plaatsen van lange sierlijsten

•• Je kunt eventueel direct een aantekening maken op de lijst die er zal tegenkomen. •• Draai de lijst zodat de plafondzijde onderaan is. •• Hou ze langs de krijtlijn juist onder de al geplaatste lijst. •• Teken bovenaan af rekening houdend dat je twee millimeter opening voorziet tussen de lijsten.

Aftekenen 82



•• Teken de juiste hoek af (in dit geval de binnenhoek). Als je nu de lijst in de verstekbak plaatst zie je bovenaan de markering staan (de lijst niet vergeten draaien).

Aftekenen

•• Bij het verzagen moet er rekening gehouden worden langs welke kant van het streepje er moet verzaagd worden. Bekijk wel stuk je nodig hebt. Het streepje moet nog zichtbaar zijn op het stuk dat je gaat plaatsen. Zaag niet op het streepje. De dikte van de zaag zal er voor zorgen dat de lijst te kort is. Zaag je langs de verkeerde kant van het streepje zal de lijst zeker te kort zijn. •• Na het verzagen ontbramen en ontstoffen.

Verzagen

•• Voorzie de lijst van houten tapjes. Deze worden voor de helft in de lijst geduwd. Breng lijm aan en voorzie ook lijm aan de kant waar de tapjes zijn ingebracht.

Aanbrengen houten tapjes

•• Duw voorzichtig de lijst tegen de al geplaatste lijst. Zorg dat de tapjes goed in de gaten komen en er een opening van twee millimeter tussen de naden blijft. Hou eventueel de al geplaatste lijst tegen dat ze niet kan verplaatsen. Zeker als dit een klein stuk betreft.

Plaatsen 83



•• Naad proper uitwerken met het Japanse plamuurmes.

Afwerken van de naad

•• Indien muren en plafonds golvingen vertonen zal de lijst kunnen weggeduwd worden van het oppervlak. •• Voorzie stalen pinnetjes om dit op te vangen. •• Sla deze voorzichtig in de lijst tot dat de lijst terug op zijn plaats blijft hangen. Als de stalen pinnetjes langs de naden moeten geplaatst worden, zorg je er voor dat het Japanse plamuurmes er nog tussen kan om de naad uit te werken. •• De volgende dag mogen deze terug verwijderd worden en hou de lijst een beetje tegen bij het verwijderen Fixeren met stalen pinnetjes

•• Hou bij het verzagen van het volgende verstek rekening met de tekening.

Rekening houden met de tekening voor volgend stuk

•• Het stuk lijst dat overbleef ga je nu gebruiken op de volgende muur. •• Zaag de binnenhoek en hou rekening met de tekening. •• Lijm, plaats en werk de lijst proper af. Corrigeer indien nodig de hoek met de Japanse plamuurmessen als het verstek niet mooi aansluit. Was voorzichtig af met de spons zodat de bijgewerkte hoek niet terug beschadigd geraakt. Corrigeren met Japans plamuurmes 84


Opvolgen van alle hoeken


•• Hou rekening met alle stappen die al besproken zijn om de rest van de ruimte af te werken, en zo is het mogelijk om de sierlijsten op een correcte manier te plaatsen.. •• Hoeken en naden mogen dezelfde dag nog niet uitgeplamuurd worden. Geef de lijsten tijd om goed te doordrogen. •• Als de lijsten voldoende geklimatiseerd zijn mogen ze waar nodig bijgeplamuurd worden. Gebruik de juiste plamuur. Deze is over het algemeen niet gekoppeld aan het merk van de sierlijsten. •• Om de hechting te bevorderen schuur je de lijst eerst lichtjes op voor je overgaat tot het eventueel bijplamuren van naden en hoeken. •• In de meeste gevallen is de lijst al voorzien van een grondlaag. •• Gebruik voor het bijplamuren een hallogeenstraler om verrassingen uit te sluiten. •• Het bijplamuren herhalen indien nodig. Respecteer de droogtijden. Schuur de plamuur op. •• Sierlijsten mogen tussen plafond en muren voorzien worden van een elastische voeg. Dit om spanningsverschillen op te vangen. Kleine lijmtekorten kunnen worden opgekit om zo een mooie strakke belijning te krijgen als er met meerdere kleuren word gewerkt. Er wordt een mooi optisch zicht bekomen. •• Het opkitten zal meestal gebeuren na het schilderen van de eerste lagen zodat de kit een goede hechting krijgt op de ondergrond.

•• Controleer na de grondlaag het geheel. Corrigeer indien nodig naden en hoeken. •• Mocht er nog bijgeplamuurd zijn schuur je de plamuur op en werk je de geplamuurde delen terug bij met diezelfde primer. •• Schuur na het drogen de lijst lichtjes op. Pas de korrel van het schuurpapier aan in functie van de afwerkingslaag. •• Werk de lijst af met lakverf.

Eindresultaat

85

86

8. Schilderen, Stoppen en plamuren


8. Schilderen, Stoppen en plamuren 8.1. Herkenning ondergrond Naast de beschreven methode van herkenning zijn er ook nog andere manieren om kunststoffen te identificeren. Deze tabel geeft de belangrijkste weer. Uiteraard kan ook bij de kunststoffenfabrikant informatie worden ingewonnen. Desondanks vereist het herkennen van kunststoffen enige ervaring. Moeilijker wordt het wanneer een mengsel van kunststoffen is toegepast (zoals een mengpolymeer, een copolymeer of een terpolymeer). Sommige producten bevatten ook vulstoffen, vezels en weekmakers die het uiterlijk en de eigenschappen van de zuivere kunststof min of meer veranderen. Zo kunnen weekgemaakte kunststoffen problemen geven bij het overschilderen, wanneer de weekmaker migreert. Bij het ouder worden van kunststoffen treedt de weekmaker soms uit.

KUNSTSTOF

UITZICHT

ACETON

WASBENZINE

REACTIE OP VUUR

PVC hard

Transparant of dekkend Lost op

Zwelt

PE / PP PS

Melkwit

Zwelt Scheurt

Geelgroene vlam, veel roet, zelfdovend, scherpe geur Niet zelfdovend, geur van kaarsen Sterke roetvorming

Geen

Geelblauwe vlam, knettert; zoete geur

Geen Wel/geen aantasting

Gele roetvorming; smelt

PMMA PC

Lost op Lost op

Hoogglans transparant Lost op helder Zwak geel transparant Zwelt

GUP

Aantasting

MF

Geen

Geen

PUR

Geen

Geen

PVC zacht

Transparant of dekkend Lost op

Zwelt

Roetvorming, verkoolt Beperkt brandend, roetvorming, sterke ammoniakgeur Geelbruin schuim, knispert, roetvorming Brand ook buiten de vlam, geelgroene vlam, zoete geur

87



8.2 Stoppen en plamuren Hou rekening dat de kunststoffen ondergrond een andere uitzettingscoëfficiënt zal hebben ten opzichte van de daarop gebruikte stop, vulmiddelen of plamuur welke daardoor tot onthechting kan leiden.

8.2.1 Reparatie Vooraleer we met vul- of plamuurwerken starten moeten we nagaan of de ondergrond draagkrachtig is, en of er geen aangepaste voorbereiding toegepast moet worden. Raadpleeg hiervoor de richtlijnen van de fabrikanten. Wanneer en waarom? •• Bij kunststof ondergronden komt het wel eens voor dat reparaties of bijwerkingen moeten worden uitgevoerd. •• Slechts kleine tot middelgrote gebreken in de ondergrond kunnen hersteld worden met aan de ondergrond aangepaste producten. Welke producten? •• Polyesterplamuren zijn een uitkomst voor het uitvlakken van kleine beschadigingen. •• Bij grote reparaties vervangt men meestal het geheel of vinden er deelvervangingen plaats. •• Meestal zullen deze nat dienen geschuurd te worden Gereedschappen •• Plamuurmes •• Schuurblok

8.2.2 Plamuren Wanneer en waarom? •• Volplamuren is bij kunststoffen ondergrond niet aangewezen en zal leiden tot ontgoochelingen. •• Slechts een lokale reparatie kan hoogstens nog eens nagezien worden (schraal plamuren), maar raadpleeg steeds de fabrikant om het juiste product te gebruiken. •• Vermijd hardere grondstoffen op elastische ondergronden te gebruiken.

88



8.3 Schilderen 8.3.1 Grondlagen •• Bij kunststoffen zal de grondlaag meestal ook een hechtprimer zijn, zeker bij die kunststofmaterialen die normaal niet geschilderd moeten worden. •• Respecteer altijd de droogtijd van de verf. De verf moet voldoende droog zijn voor we ze mogen overschilderen. Een niet drogen kan zijn oorzaak vinden in het onnauwkeurig reinigen van de ondergrond. •• Ook hier geldt de regel, wanneer je niet weet met welk type kunststof je aan het werken bent, raadpleeg de technische fiche of de fabrikant. De meest toegepaste primertypen voor kunststoffen zijn: • Primers op basis van een watergedragen bindmiddel оо De watergedragen grondlakken of primers voor hout geven meestal een goede hechting op diverse kunststoffen. • Oplosmiddelhoudende primers оо Eén-component-hechtprimers op basis van alkydhars. Op alle tot nu voorkomende kunststoffen behalve polypropyleen en polyethyleen kan een sneldrogende hechtprimer worden toegepast. Deze sneldrogende één-component-hechtprimer is zonder schuren overschilderbaar. оо Tweecomponenten-hechtprimers op basis van epoxy of polyurethaan Deze primers hechten zeer goed. Ze bevatten schadelijke stoffen waardoor toepassing vanuit milieuwetgeving onder druk staat. Wel vindt toepassing plaats in de industriële werksfeer waarbij goede voorzorgsmaatregelen zijn genomen voor werknemer en omgeving. Sommige 2 componenten primers bevatten een etsend bestanddeel zodat de ondergrond wordt aangetast en de hechting verbeterd.

89



8.3.2 Schilderen van kunststof plafond in planchet vorm •• Wanneer een plafond bestaat uit planchetten ( kunststof ) moeten we eerst bepalen welk type kunststof er is gebruikt. Meestal zijn dit kunststoffen die niet voorzien zijn om te overschilderen. Daarom is het aangewezen om, na het ontvetten en ontstoffen van de ondergrond een geschikte hechtprimer te gebruiken alvorens deze af te werken. •• Anders dan bij een gewoon plafond gaan we dit NIET in vakjes indelen, in dit geval zullen we het plafond schilderen in de lengte richting van de planchetten.

8.3.3 Schilderen van kunststof ramen of deuren •• Ramen en deuren in kunststof zijn oorspronkelijk gemaakt om niet te overschilderen. Na een aantal jaren kan er verwering optreden en wil de eigenaar wel overschilderen. Ook hier is een hechtingstest het meest aangewezen alvorens met een klassiek product af te werken •• De methodiek die hier besproken wordt kan zowel voor watergedragen als voor synthetische verf toegepast worden. •• Maak een juiste keuze van borstel(s) in dikte. Kies de juiste haarsoort naargelang de soort verf. •• Afplakken van het glas en/of andere hindernissen kan indien dit voorzien is. •• Let ook op bij het schuren geen krassen te maken in het glas.

90



•• Schilder eerst de vaste delen zodat zij voldoende droog zijn. Indien de klant bij het beëindigen van de dagtaak niet thuis is, zullen deze moeten gesloten worden. Controleer de dag nadien op gebreken. Herstel indien nodig.

Schilderen van kunststof ramen

•• Zorg bij het uitvoeren van de ondergrondvoorbereidingen dat de juiste kanten worden geschuurd. •• In het voorbeeld is dit voor de buitenkant tot aan de rode pijl. Als het vensterraam open staat moet dit één geheel vormen. Als je van buiten naar binnen kijkt moet dezelfde kleur zichtbaar zijn. •• Als het venster gesloten is moet het kleine kantje waar de gele pijl aan staat één geheel vormen met de rest van de binnenkant.

Ondergrondvoorbereidingen

Schilder eerst dieper gelegen delen

•• Schilder eerst het vaste gedeelte en dan het draaiende deel. Zo vermijd je dat je in de verf gaat hangen of dat de al geschilderde delen tegen de muur zouden kunnen komen. •• Schilder eerst de delen die uit het zicht vallen. Dit zijn de dieper gelegen delen (tussen de blauwe pijlen). •• Begin in een binnenhoek en schilder dit deel over de volledige breedte (tussen de blauwe pijlen) mee. Dit geeft snelheid. Werk het diepst gelegen deel volledig rondom af. •• Controleer telkens de stukken die net geschilderd zijn door het licht op te zoeken. Indien er nog fouten zijn in de verflaag kan het nog bijgestuurd worden omdat deze dan nog nat is. •• Bij het schilderen van deze delen wordt er nog teveel gebruik gemaakt van enkel een penseeltje. Dit gaat niet vooruit en kan een slechte verfverdeling tot gevolg hebben. Maak dus een juiste borstelkeuze. •• De borstel zal niet altijd tot in de diepte of tot in de hoeken kunnen reiken. Gebruiken dan pas het penseeltje om bij te sturen waar nodig. 91



•• Controleer de delen die niet mogen geschilderd worden. Zorg dat er een propere vod voor handen is en kuis af indien nodig. Wacht niet te lang met het controleren want afhankelijk van de soort verf en de omstandigheden zal er snel gehandeld moeten worden. •• Na het schilderen van de dieper gelegen delen kan men de zichtkant van het vaste deel afwerken (tussen de blauwe pijlen). Probeer zo min mogelijk aansluitingen (lassen) te hebben. Laat de aansluiting samenkomen op een punt waar dit het minst opvalt. In het geval van dit vensterraam zal de las (gele lijn) onderaan liggen. •• Schilder het vaste deel volledig rond (rode pijl) om terug samen te komen aan de gele lijn. Schilder daarna de zichtbare vaste delen

•• Let op want in de meeste gevallen mogen de scharnieren en het raambeslag niet mee geschilderd worden. Afdichtrubbers worden ook niet mee geschilderd. Verwijder ze indien dit mogelijk is. Indien dit niet kan wordt er afgelijnd. Afplakken kan ook maar de rubbers laten zich niet zo gemakkelijk afplakken. •• Als laatste schilder je het draaiende deel. •• Plak het glas af indien voorzien. Voor watergedragen lakken zal dit een vlottere manier van werken geven omdat er meerdere en grotere delen tegelijk kunnen geschilderd worden. •• Indien er wordt afgelijnd zal er meer moeten opgedeeld worden. •• Probeer terug zo min mogelijk aansluitingen (lassen) te hebben. •• De zijkant, bovenkant, onderkant alsook de glaslatten worden direct mee geschilderd wanneer de zichtkant wordt geschilderd (rode pijlen). Deze manier van werken kan alleen maar als er afgeplakt is. Anders moet er terug meer opgedeeld worden. •• Laat de aansluiting weer samenkomen op een punt waar dit het minst opvalt (gele lijn). •• Schilder in de volgorde van de rode pijl. •• Sluit op het einde mooi aan bij het beginpunt (gele lijn). •• Uiteraard is het ook mogelijk om in de andere richting rond te werken. •• Controleer het geheel. Schilder als laatste de draaiende delen

92



8.3.4. Schilderen van een nieuwe kunststof regenpijp •• Bij nieuwe afvoerpijpen moet men rekening houden dat er residu’s kunnen achterblijven uit de fabricatie. Het is dus zeker nodig om deze te ontvetten en lichtjes op te schuren ( matteren) alvorens te schilderen. •• Na het aanbrengen van een hechtprimer kan men afwerken met elke gewenste verf.

8.3.5. Schilderen van “Geberit” pijpen •• In de bouw komen we meer en meer dit type buis tegen. Deze zijn meestal gemaakt van PE. PE bevat weekmakers die naar de oppervlakte migreren. Het schilderen van dit type buizen is af te raden. Wanneer er toch moet geschilderd worden is een testvlak met hechtprimer aan te raden.

93



8.3.6. Schilderen van een kamer met sierlijsten Het verfsysteem is bepaald en het schilderen kan beginnen. Volgorde van werken We proberen in de mate van het mogelijke een logische werkvolgorde te respecteren en denken altijd goed na over de situatie voor we beginnen. Basisprincipes veranderen niet, maar situaties wel. 1. Eerst schilderen we het plafond. We stoppen in de hoek waar de sierlijst begint. Het kleine kantje van de sierlijst dat het plafond raakt, schilderen we niet mee. In projectwerk wordt dit dikwijls wel gedaan om sneller te werken, maar esthetisch is dit niet verantwoord. Het doet afbreuk aan de schoonheid van de lijst. 2. Wanneer het plafond geschilderd is, schilderen we de lijsten. •• We schilderen eerst de plafondlijst. •• Voor het schilderen van de lijsten in de eerste laag kunnen we de verf tot in de hoek aflijnen. Dit hoeft bij de eerste laag nog niet perfect te zijn. •• Naargelang van de situatie van de ondergrond, het soort verf of het gemak kunnen we ook kiezen om plakband te plaatsen. Afplakken kunnen we ook doen om sneller te kunnen werken. •• Watergedragen verven laten zich moeilijker aflijnen, want snelheid en een juiste laagdikte zijn belangrijk. De verwerkingstijd is korter dan bij synthetische verven. Afplakken is hier aangewezen. •• We schilderen vervolgens de lijst van het bovenkader. •• Daarna kunnen we de muurlijst schilderen. •• Nadien schilderen we de lijstjes van de kleine kaders.

94



•• Als laatste schilderen we de plint. •• Alle lijsten zijn nu geschilderd en we hebben van boven naar onderen gewerkt. Zo hebben we ook vermeden dat we in ons eigen werk gaan hangen. 3. Vervolgens schilderen we bovenaan de buitenste muurdelen rond de grote kader. Deze delen worden ook wel de buitenspiegel genoemd. Ook hier maken we weer de keuze tussen aflijnen of afplakken. 4. We schilderen bovenaan het binnenste muurdeel, ook wel de binnenspiegel genoemd. Het is ook mogelijk om eerst de binnenspiegel en dan de buitenspiegel te schilderen, maar het oppervlak van de binnenspiegel is hier groter, waardoor ook de kans op schade veel groter wordt omdat we ons als schilder nog rond de binnenspiegel moeten verplaatsen om het buitenste deel te schilderen. Een goede vakman kan met de beide situaties overweg. 5. We schilderen onderaan de buitenspiegel. 6. Nadien schilderen we de binnenspiegels. Ook hier kunnen we de situatie omdraaien, aangezien het hier gaat om kleinere binnenspiegels. We moeten wel proberen om een beetje uniformiteit te krijgen in het werk en mogelijk hetzelfde systeem aan te houden. 7. Nadat alle voorbereidingen gemaakt zijn, kunnen we de tweede laag schilderen. De volgorde van werken is dezelfde als bij de eerste laag. Eerst schilderen we het plafond en vervolgens volgen we hetzelfde stappenplan. •• We kunnen de lijsten afplakken vooraleer we de muurdelen schilderen. Aflijnen kan ook, maar vraagt meer tijd en bij een hogere afwerkingsgraad moet de aflijning zo perfect mogelijk zijn. •• De gelakte ondergrond (lijsten) is sterker om af te plakken dan de muren. Daarom schilderen we beter eerst de lijsten en dan pas de muurdelen. Op natte en droge bepleistering kunnen we de ondergrond sneller beschadigen bij het verwijderen van de plakband. •• Als we op lijsten afplakken, zullen we een betere lijn verkrijgen omdat de ondergrond van lakwerk strakker en minder gestructureerd is dan een muur. •• Het optische zicht is ook beter als de kleur van de muren 2 mm doorloopt op de lijsten. Als de lijsten, zoals in de tekening, een lichte kleur hebben en we die 2 mm op de muur laten doorlopen, lijkt het alsof we te vroeg voor de lijsten gestopt zijn met de kleur van de muren. •• We verwijderen telkens de plakband na ieder deel dat is afgewerkt. •• Als er verf onder de plakband is gevloeid, kunnen we die misschien nog verwijderen terwijl ze nog nat is. Er is ook minder kans dat we schade toebrengen aan de delen die al geschilderd zijn.

95



8.3.7. Siliconen Bij het gebruik en de toepassing van siliconen wordt dikwijls onzorgvuldig gewerkt tegenover aansluitende delen en wordt onvoldoende afgeveegd, zodat er uiteindelijk restanten van het product kunnen overblijven. Bij het overschilderen van deze ondergronden die met siliconen bevuild zijn, zullen deze restanten hechtingsproblemen veroorzaken.

96

9. Veiligheid en milieu


9. Veiligheid en milieu Kunststoffen worden ook als chemisch afval beschouwd en moeten dus zorgvuldig worden opgeruimd. Het gebruik van gevaarlijke producten is in de laatste jaren sterk toegenomen. Hierbij gaat het niet alleen over chemische producten, zoals zuren en basen, maar ook over vele preparaten, zoals solventen, lijmen, verven en vernissen, die dagelijks gebruikt worden. •• Oplosmiddelen vormen een gevaar als er te veel van wordt ingeademd of als ze in contact komen met de huid. Een in België erkende beroepsziekte die veroorzaakt wordt door langdurige blootstelling aan hoge concentraties oplosmiddelen, is OPS (Organisch Psychosyndroom), waarbij het centrale zenuwstelsel onherstelbaar wordt aangetast. De beste manier om ons hiertegen te beschermen, is het gebruik van solventarme en watergedragen verven. Verder is het bij binnenschilderwerken nodig om voldoende te ventileren. Bij het spuiten van verf is ademhalingsbescherming met adequate maskers noodzakelijk. Voorkom dat oplosmiddelen op de huid komen door gepaste handschoenen te dragen, zeker bij het spuiten van verf. •• Bij twee verftypes veroorzaakt contact met het bindmiddel een gevaar voor de gezondheid. Het gaat vooral om epoxyharsen (2K) en 2K-PUR. Contact met bindmiddel uit verven kan veroorzaakt worden door bv. spatten of morsen tijdens het mengen en het aanbrengen, en door verfstof in de lucht en op de huid tijdens het schuren van verflagen. Epoxyharsen zijn gekende veroorzakers van huidallergieën en kunnen allergisch eczeem veroorzaken. De verharder (isocyanaat) in 2K-polyurethanen irriteert de huid, ogen en luchtwegen, wat een allergie kan veroorzaken. Op de huid uit zich dat in eczeem, in de luchtwegen in astma. Ons tegen de gevaren van bindmiddelen beschermen, doen we o.a. door: оо Te mengen bij lage snelheid. оо Gepaste handschoenen te dragen, ze eenmalig en niet langer dan 4 uur te dragen en te zorgen dat ze niet vervuild raken. оо Ademhalingsbescherming te gebruiken wanneer we verspuiten. оо Waar mogelijk verpakkingen te gebruiken met afgepaste hoeveelheden hars en verharder. Het etiket is een eerste informatiebron over een bepaalde stof. Voor verfproducten bestaat een Europees etiketteringssysteem met gevarencodes en veiligheidszinnen. 97



9.1 De gevarencodes Wijzen op chemische eigenschappen van het product en hebben de onderstaande inhoud en symbolen: Gevarensymbool

Pictogram

Omschrijving

vanaf 1 juni 2015 (GLS)

Voorkomen van ongelukken

C

Corrosief: stoffen die bij aanraking Huidcontact vermijden, een een vernietigende werking kunnen veiligheidsbril dragen, eventuele hebben op levende weefsels, huid speciale instructies opvolgen. en ogen.

E

Explosief

F

Licht ontvlambaar: producten met een vlampunt beneden 21°C krijgen de vermelding ‘licht ontvlambaar’. Bij een vlampunt tussen 21°C en 55°C blijft het symbool achterwege en wordt de aanduiding ‘ontvlambaar’.

N

O

T

Xi

Xn

98

Pictogram

De stof niet wrijven (bv. in een mortier) en niet verhitten.

Geen vuur in de buurt: bij het werken met deze stof mogen geen branders aanstaan. Geen lucifers gebruiken. Niet werken met apparaten die elektrische vonken kunnen afgeven. Hete voorwerpen uit de buurt houden. De stof niet door de afvoer van de gootsteen spoelen. Milieugevaarlijk: giftig tot zeer De stof niet in de vuilnisbak gooien. giftig voor organismen die in het De richtlijnen voor chemisch afval water leven. opvolgen. Deze stoffen weghouden van Oxiderend – brand bevorderend: brandbare stoffen. stoffen die bij aanraking met andere stoffen reacties veroorzaken Zuurstof mag niet in contact komen met kleding. waarbij veel warmte vrijkomt. Giftig: stoffen die bij inademing of opname via de mond of de huid ernstige gevaren, tot zelfs de dood, met zich meebrengen. Irriterend: producten die bij rechtstreekse, langdurige of herhaalde aanraking met de huid of de slijmvliezen een ontsteking kunnen veroorzaken. Schadelijk: producten die bij inademing of opname via de mond of de huid beperkte gevaren kunnen opleveren, bv. misselijkheid.

Extra instructies opvolgen. Niet eten of drinken bij gebruik. Huidcontact vermijden. Niet eten of drinken bij het gebruik. Huidcontact vermijden. Een veiligheidsbril kan nuttig zijn. Extra instructies opvolgen. Niet eten of drinken bij gebruik. Huidcontact vermijden. Een veiligheidsbril kan nuttig zijn.



9.2 De H en P zinnen (voorheen : R en S zinnen) De bovenstaande symbolen moeten aangevuld worden met de nodige H - en P –zinnen. Bij de invoering van het nieuwe labeling systeem in de Europese Unie wordt een nieuw systeem van indeling en etikettering van gevaarlijke stoffen gehanteerd: •• H-zinnen of gevarenaanduidingen (de H van hazard) •• P-zinnen of voorzorgsmaatregelen (de P van precaution) De H- en P-zinnen vervangen de vroegere Europese R- en S-zinnen en zijn verplicht op de etikettering vanaf 1 december 2010 voor zuivere stoffen en 1 juni 2015 voor mengsels. Voorbeeld: •• H-zinnen : H200 Ontplofbare stoffen, instabiel => “Instabiele ontplofbare stof.” •• P-zinnen : P223 “ Contact met water vermijden.”

9.3 Hygiëne De opname van gevaarlijke stoffen in het organisme kan op meerdere manieren gebeuren: •• via de mond •• via de huid (inclusief de ogen) •• via de longen Daarom moeten we als schilder nauwlettend hygiënische voorzorgen nemen. Deze zullen voornamelijk bestaan uit het gebruik van preventieve middelen: •• Tegen (o.a. fijn of schadelijk) stof of schadelijke gassen kunnen we ons beschermen door maskers te gebruiken. Deze maskers bestaan in verschillende types, naargelang van de fijnheid en de samenstelling van het stof of de gebruikte producten. •• Onze huid beschermen we met behulp van de handschoenen die voor het gebruikte producttype het meest geschikt zijn. •• We kunnen onze huid ook beschermen met huid crèmes die we voor aanvang van het werk in een dunne laag aanbrengen. •• We vermijden zo veel mogelijk contact met de producten waarmee we werken en verwijderen verfproducten zo vlug mogelijk van onze huid, bij voorkeur met een droge doek. Daarbij gebruiken we zo weinig mogelijk oplosmiddel. •• Voor we eten, wassen we onze handen en trekken we vervuilde kledij uit. •• We verzorgen onmiddellijk alle kwetsuren, ook de kleine.

99



Daarnaast zijn ook de persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) een niet te verwaarlozen aandachtspunt: aangepaste beschermende kledij (lange broek, lange mouwen, …), bescherming tegen vallen of vallende voorwerpen, gehoorbescherming tegen lawaai, … Het is geen overbodige luxe om deze middelen te gebruiken, want meestal beschermen ze ons tegen onherstelbare schade.

9.4 Werkmiddelen Ongevallen door het niet of niet correct gebruiken van aangepast materieel, kunnen en moeten we voorkomen en vermijden. Ook een juiste houding bij het werken is belangrijk. Het navb heeft hierover specifieke brochures uitgebracht betreffende de preventie van rugklachten in de bouw en het gebruik van ladders en steigers. navb dossier 115 behandelt de preventie van rugklachten; NAVB dossier 119 geeft een duidelijke uitleg over het gebruik van ladders en steigers tijdens de afwerkingsfase. navb dossiers 125 en 126 (deel 1 en 2) geven een aanvullende uitleg over werken op hoogte. Al deze dossiers zijn te raadplegen op de website www.constructiv.be ; zoek in het tabblad navb naar de gepaste informatie.

100

10. Woordenlijst van de schilder


10. Woordenlijst van de schilder Een uitgebreide woordenlijst van de schilder vinden we in de TV 112 van het WTCB via de onderstaande link: http://www.wtcb.be en consulteer via tabblad publicaties TV 112.

101

102

10. Woordenlijst van de schilder


De handboeken zijn tot stand gekomen dankzij de bijdrage van de volgende organisaties :

fvb•ffc Constructiv Koningsstraat 132/5, 1000 Brussel t +32 2 210 03 33 • f +32 2 210 03 99 constructiv.be • [email protected] © Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2014. Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen

103

Schilder - decorateur 1. Technieken 1.1

Imitatie- en decoratietechnieken

2. Ondergronden 2.1 2.3A 2.3B 2.4

Pleister en gipsachtige ondergronden binnenshuis Hout en houtachtige ondergronden - Deel A : Theorie Hout en houtachtige ondergronden - Deel B : Praktijk Kunststoffen ondergronden


HANDBOEK SCHILDER-DECORATEUR

HANDBOEK SCHILDERDECORATEUR

IMITATIE- EN DECORATIETECHNIEKEN

DEEL 1: PLEISTER EN GIPSACHTIGE ONDERGRONDEN BINNENSHUIS

Decoratietechnieken-constructiv.indd 1

30/06/2011 10:00:15


Schilder - decorateur



Schilder - decorateur

Hout en HoutacHtige ondergronden Theorie

SCHILDER-pleister_gipsachtige_ondergronden_binnen_BAT.indd 1

27/08/12 12:07


2.3B

Hout en HoutacHtige ondergronden PRAKTIJK

SCHILDER - DECORATEUR

2.4

Kunststoffen ondergronden

building your learning

de digitale bibliotheek

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid N454SD SCHILDER-DECORATEUR Kunststoffen ondergronden

9000000000525

2.3a

Kunststoffen ondergronden

Recommend Documents