KOLOFON. HERFSTPROJEKTOR oktober Bestuur. Programmagroep Redactie. Adressen

HERFSTPROJEKTOR oktober 2009

KOLOFON De 4 Mei-Projektor is een uitgave van de culturele vereniging het 4 Mei-Projekt. Het is een mededelingenblad voor en door de leden en actieve groepen binnen de vereniging

Bestuur Winy Verdegaal, voorzitter Ineke Aarens, secretaris

Inhoud!

!

!

!

!

2

Cock Voorn, penningmeester

Actueel

Hermien Bazuin, leden contact

Zingen, Winy! !

!

!

!

3

Eric Sander, lid

Redaksioneel! !

!

!

!

3

!

!

4

Programmagroep 2010

Praktische informatie, Cock! !

!

3-4

Wim Berg

Een joodse erfenis in Winsum, Ineke!!

5

Simon Gjaltema Eric Sander

De grootsheid van het kleine, Eric!

!

6

Woody Guthrie festival, Marijke!

!

7

Mercedes, Hendrik-Jan! Najaarsconcerten

Liesbeth Volbeda Monique Wientjes

Redactie Marijke Baljon Hinke de Boer Harry Berghuis, webmaster Martijn Reneman

Reunie De circel is rond, Dicky!

!

!

8

Vergrijzingslied, Winy! !

!

!

9

De oogst van een Reunie, Martijn !

!

10

Beestachtig, reunie 2009, Eddy!

!

11

Programma 2010 Kind en Oorlog, Programmagroep ! !

12-13

Diversen

Adressen Postbus 41063, 9701CB Groningen [email protected] www.4meiprojekt.nl

Wisselpen, Ellie!

!

!

13

Pearls in Policing, Winy, Anita!

!

14

!

Hier ist der Apparat, de “Bremen”, Eric"

15

Reflector, Jasmina, Monique, Hendrik-Jan! 16 Koorweekendprojektor: Kopijsluiting 10 december

Boekbespreking, Marijke!

!

!

17

Recepten, Annie!

!

!

!

18

4 Mei Projekt Strip!

!

!

!

19

Ledenlijst!

!

!

!

20-22

!

2


!

!

Zingen!

!

!

!

Winy Verdegaal

Er zijn een heleboel spreekwoorden met ‘zingen’ en die verschillen onderling nogal van betekenis. Bijvoorbeeld de uitdrukking ‘zing eens een toontje lager’ vooronderstelt naast enige kennis van noten en toonsoort ook enig relatiebesef - want ‘lager’ ten opzichte van terwijl ’elk vogeltje zingt zoals het gebekt is’weer het ergste voor een samenzang doet vermoeden! Maar goed we gaan er weer tegenaan, beter gezegd, we zijn al volop bezig! En we zingen heel wat af dit jaar- 2009-en gaan nog een heleboel mooie noten en melodieën ten gehore geven, o.a. op het Hogeland en bij onze oosterburen. Ook worden we met een zekere regelmaat gepolst of we niet kunnen samenwerken, kortom het gaat goed met ons, zou je denken. Nu is niet iedereen het daarover eens. Zo houdt nadrukkelijke aandacht voor een verbeteringsslag op korte termijn, waarbij de verantwoordelijkheid voor het welslagen van een en ander bij de stemgroep zelf ligt, ook wel zelfkritiek in. En wanneer we onze ambitie - de muziek in het koorweekend ‘van voor naar achteren’ en ‘van achteren naar voor’ kennen en kunnen - waar willen maken zullen we de versnelling ook een tandje hoger moeten zetten. Zelf verwacht ik van zo’n ambitie overigens alleen maar goeds ! We hebben als koor ook een brief ontvangen waarin we uitgenodigd worden ons op te heffen als 4meiprojekt. Kort samengevat: We zongen we op 4 mei tijdens de officiële 4 meiherdenking in de Martinikerk en we waren uitgenodigd door het establishment, dus ‘mission accomplished’. Natuurlijk ben ik het hier niet helemaal mee eens, wel denk ik dat we soms wat al te makkelijk teruggrijpen op een aantal versleten termen en denkstappen die wellicht aan revisie toe zijn. Het saillante is wel dat ‘Het vergrijzingslied (1994!)’waarover in de brief gerept wordt, hier nu juist op wijst. Terug naar ‘koordiscussieavonden’ is denk ik zo’n versleten pad, wel kunnen we ons als koor aan een kritisch zelfonderzoek onderwerpen, wat mij betreft met de vraag ‘Hoe verder?’ Binnenkort hierover meer.

!

Redaksioneel Hinke, Marijke, Harry, Martijn

Als een feniks is de Projektor uit de digitale as herrezen! De reünie-Projektor was aanleiding om de papieren draad weer op te pakken. De redactie is blij dat jullie zoveel inspiratie hebben gevonden en zo maar een hele Projektor hebben volgeschreven. Zeer diverse bijdragen uit alle hoeken en gaten: het 4 MeiProjekt blijkt toch maar weer (nog steeds) veel al dan niet verborgen talent te bezitten. Organisatoren, filosofen, reflectoren, dichters, kokers, striptekenaars, historici. Bijdragen deze keer over het programma voor het komend jaar, terugbliks op de reünie en het concert in Den Haag, gepeperde uitspraken, een dicussiebijdrage over geschiedenis en toekomst van het 4MP en de Wisselpen. Marijke tekent voor de opmaak. De voorplaat is van de hand van Rob. Dank en hulde voor zoveel inspiratie!

Concerten Praktische informatie De kosten van de bus komen bij beide concerten voor rekening van de organisatie. Kleding: Zwart, met hier en daar een rood of wit kledingstuk

Münster zondag 25 oktober Bürgerhaus Bennohaus Bennostrasse 5 Münster Contactpersoon: Joachim Hetscher [email protected] tel.01522-8674167 13.00 uur Vertrek met de bus vanaf de parkeerplek bij de museumbrug 16.00 uur Aankomst in Münster 17.00 – 17.45 uur inzingen 17.45 – 18.45 uur tijd om te eten op eigen gelegenheid 19.00 uur concert 20.00 – 20.45 uur ons aandeel in het concert 22.00 uur einde concert 22.30 uur vertrek bus 01.30 uur aankomst in Groningen

3


Mercedes,!4-10-2009" "haar La" Negra, de zwarte. Ze was indiaans. Of Hendrik-Jan Muller Ik heb een keer een concert van haar meegemaakt, in de Oosterpoort. Ze kwam het podium op en ze was ongeveer zo groot als een tuinkabouter. Wat moet dit worden, dacht ik. Ze ging achter die microfoon staan, introotje, en toen ging ze zingen. Imposant. Zoiets heb ik daarvoor en ook daarna nooit meer meegemaakt. Ik was vanaf de eerste seconde overweldigd. En dan nog die muziek. Ik heb in Chili gewoond dus ik ben zeg maar opgevoed met ZuidAmerikaanse muziek. En ik ben er ook een grote fan van an want het is zo rijk en gevarieerd en er zijn ritmes die ik nog steeds niet snap. Er daar baal ik heel erg van. Maar het gaat bij Mercedes Sosa ook heel erg om de inhoud. Ik heb met onze band wel eens voorgesteld Gracias a la vida (dank voor or het leven, dat mij zo veel heeft eeft gegeven) van de Chileense Violeta Parra te gaan doen, maar niemand wilde daaraan. En ik denk dat ik ze gelijk moet geven. Sommige dingen zijn groter dan jij. Die moet je met rust laten. Die zijn alleen besteed aan de tuinkabouters. Maar ik wilde altijd wel heel graag iets van haar doen. Dus nu gaan we Todo Cambia doen. Ze werd ooit, onder de dictatuur van Videla, die Hollandse Fokker 50jes gebruikte om mensen levend in de oceaan te dumpen tijdens een concert gearresteerd, met de helft van het publiek en daarna verbannen naar Spanje. Todo cambia is geschreven in die tijd. Het gaat over haar volk, ver weg in Argentina. Ik zal de eerste vier regels van het lied voor je vertalen. Verander het oppervlak, verander ook de bodem, verander de manier van denken, verander alles in deze wereld. Dat waren ze. Daarna mag het van mij stil worden. Het is moeilijk te bevatten wat zij voor Latijns-Amerika betekend heeft. Ze heeft ongeveer in haar eentje al die kutdictaturen daar weggezongen. Niet slecht voor een tuinkabouter. Ze noemden

half. Ze heeft ons een grote muzikale schat nagelaten. En al die idealen. Dank dank dank, Mercedes.

Concert Nordhorn maandag 9 november Kreuzkirche, Jahnstrasse hoek van Deldenstrasse Nordhorn Contactpersoon: Bernd Krol [email protected] 14.00 uur Vertrek met de bus vanaf de parkeerplek bij de vana museumbrug mu 15.30 uur Aankomst in Nordhorn 17.00 – 17.45 uur inzingen 17.45 – 18.45 uur tijd om te eten op eigen gelegenheid 19.00 uur Toespraak burgemeester bijeenkomst Schwarzen Garten* Vö Völlingshof / Jahnstrasse (voor belangstellenden) (v 19.30 uur concert 19.3 21.00 uu uur einde concert 21.30 uur vertrek bus 23.00 uur aankomst in Groningen *Schwarzen Garten is een monument. De Amerikaanse kunstenares Jenny Holzer ontwierp in 1959 een “zwarte tuin”. Daarmee verwees ze naar het donkere van de oorlog en het zinloos sterven. Het monument is naast de kerk.

“Es war kein Kristall, es waren Menschen“ Op 29 september was Eric in Nordhorn bij een optreden van ons zusterkoor La Lega, en sprak daar met Bern Krol, die man die ervoor heeft gezorgd dat wij op 9 november daar optreden. Hij vertelde dat de term “Kristallnacht” in Duitsland liever niet meer gebruikt wordt, omdat het eigenlijk een schandelijk eufemisme is dat de nazi’s zelf gebruikten om een pogrom als een soort feestje voor te stellen. Men spreekt bij de herdenking van Reichspogromnacht. Bernd drukte Eric op het hart het koor hiervan op de hoogte te stellen, zodat we, althans daar, de term niet in onwetendheid gebruiken.

4


Een joodse erfenis in Winsum Ineke Aarens – Wanneer treden we op? 8 november 2009, ergens tussen 14.00 en 17.00 uur (exact tijdstip nog niet bekend) Waar? Obergumer kerk aan de Schoolstraat in Winsum-Obergum Waarom? ter opluistering van de lezing die prof.dr. Wout van Bekkum om 15.00 uur houdt – over dichter, rabbijn en zionist Jaap Meijer, alias Saul van Messel, in het kader van het Tikoen-project Wat zingen we? de Deiman-cyclus (op gedichten van Saul van Messel) uit ons programma 2009

Tikoen is een erfgoedproject van de Stichting Een Joodse Erfenis in Winsum, dat gestart is op 12 september jl. De leden van de projectgroep zetten zich in voor de restauratie van de voormalige synagoge in WinsumObergum, samen met de Stichting Behoud Synagoge Winsum. Het Hebreeuwse woord Tikoen betekent Herstel (van de Winsumer synagoge). En om het draagvlak voor dat herstel te bevorderen heeft de projectgroep voor de periode van september 2009 t/m juni 2010 een cultureel/ educatief programma georganiseerd rond het joodse erfgoed in Noordwest Groningen. Daarvoor werkt de projectgroep samen met verschillende lokale instellingen en verenigingen. Een greep uit het programma. – 18 oktober treedt het Yiladi Trio op. – 1 november spreekt de historicus Stefan van der Poel over wetenschapper Isaac Deen, 8 november dus Wout van Bekkum over Jaap Meijer (1912-1993, vader van Ischa) en 22 november Mirjam van Hijum over de dagboekaantekeningen van Etty Hillesum (1914-1943).

–

In december belicht socioloog Jannes Houkes de Winsumer Bestuurdersbond en de van oorsprong Winsumer wol/ huidenhandelaar, politicus, drankbestrijder en vrijdenker N.A. de Vries (1878-1924) tegen de achtergrond van de opkomende arbeidersbeweging. Voor begin 2010 staan nog een voordracht van Evelien Gans van het NIOD, met muzikale omlijsting door het duo De Koning en de Dame (‘t Waarhuis Aduarderzijl), en een lezing over Benjamin Broekema (1904-1942) uit Warffum door journaliste Pauline Broekema op het programma. Voor het schooljaar 2009/2010 heeft Tikoen een uitgebreid educatief programma voor basis- en voortgezet onderwijs samengesteld in samenwerking met Kunststation C. Hiervoor staat de scholen onder andere de leskist Jeuden in Grunnen ter beschikking. Er is een tentoonstelling in de kerk van Obergum over de joden in Noordwest Groningen, een (jongeren)theaterstuk en een muzieken dansprogramma, ‘Klezmerklas’ (zie ook www.kunststationcultuur.nl).

Prof.dr. W.J. van Bekkum is hoogleraar Semitische Talen en Culturen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn vakgebieden zijn Aziëstudies, Dichtkunst en Godsdienstwetenschappen, zijn expertise Semitische Talen en Culturen, Hebreeuwse taal en literatuur. Van Bekkum is actief op het gebied van het Hebreeuws en de geschiedenis van het jodendom, met name de ideeëngeschiedenis, maar zeker ook de geschiedenis van de joden in Groningen en omstreken. Bron: www.joodseerfeniswinsum.nl en:

5


De grootsheid van het kleine Over Avraham Sutzkever

en in de ghetto-brigade, smokkelt wapens en geeft literatuurcolleges, en slaagt erin talrijke zeldzame boeken en handschriften te redden. Een koerier van de partizanen bracht ze in 1943 naar Moskou. Deze verzameling bevindt zich nu als de Sutzkever-Kaczerginski Collection in New York. In 1944 werden Sutzkever, samen met zijn vrouw en een groep strijders die het ghetto hadden weten te ontvluchten, met een speciaal vliegtuig naar Moskou gebracht, als symbool van het Joodse antifascistische verzet. Maar ook in het ghetto bleef zijn heilige geloof in de macht van het woord ongebroken, en bleef hij in de meest barbaarse omstandigheden zo’n tachtig gedichten en kleine prozastukjes schrijven. Hij beschreef daarin di groyskeyt fun kleynkeyt, zoals de waarde van het kunnen warmen van je verkleumde handen boven een hoop verse paardenstront of het gevoel van vrijheid dat ontstaat als je een vlinder door een bunker vol opgejaagde kin-deren ziet fladderen. In de hele Jiddishe wereld werden zijn verzen uit en over de periode van vervolging en vernietiging beroemd. Zijn gedicht Unter dayne vayse stern werd in het ghetto als “volkslied” gezongen. Al deze gedichten heeft hij weten te redden door ze eerst te begraven, en hij publiceerde ze in 1946 als Lider fun geto. “Ons” lied gaat nog over het willen redden van deze teksten. Vanuit Moskou bracht hij samen met onder anderen Ilja Ehrenburg in een zwartboek verslag uit van de systematische uitroeiing van de Poolse en Litouwse Joden, en Pasterveln di verter oykh nern/ veln di verter gehern/ nak vertaalde zijn werk in het Russisch. In 1946 trad hij op als getuige bij het Neurendem folk in zayn eybign gang. bergse Tribunaal. In 1947 emigreerde hij met zullen de woorden jullie voeden/ zullen de woorden toebehoren/ het volk in zijn eeuwige zijn vrouw naar Tel Aviv, waar hij nog altijd woont. Eveneens sinds 1947 vertegenwoorreis. digt hij de Jiddishe literatuur bij de PEN-Club, In 1941 werd het ghetto ingericht, dat slechts en in 1948 richtte hij Di goldene keyt (De gouden ketting) op, een Jiddish literair tijdschrift weinig van de tachtigduizend daarin samenwaarvan de titel het overleven van het Joodse gedreven mensen overleefden. Sutzkevers pasgeboren zoontje en zijn moeder werden er volk door zijn cultuur en letterkunde symbovermoord. Hij wordt er actief bij de partizanen liseert. Erik Sander Het gedicht De Graankorrel dat wij op muziek van Gerrit Jan Niemeijer in Münster voor het eerst “los”, en daarna in Nordhorn als deel van de complete Nacht zullen gaan zingen, werd geschreven door Avraham Sutzkever. Sutzkever werd in 1913 in Smor-gon, in het huidige Wit-Rusland geboren uit een geslacht van vooraanstaan-de rabbijnen en Chassieden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden de daar levende Joden door de Russen naar Siberië verdreven. Nadat vader Sutkever in 1920 in Omsk was gestorven, keerden moeder en kinderen terug naar Wilna, nu de Litouw-se hoofdstad Vilnius, waar Avra-ham het PoolsJoodse gymnasi-um bezocht. Al snel begon hij actief te worden in het Jiddishe culturele en literaire leven van die stad, en sloot hij zich aan bij de avantgardistische schrijvers- en kunste-naarskring Yung Vilne. In 1932 publiceerde hij zijn eerste gedicht, en in 1937 zijn debuut-bundel Lider, waarmee hij opviel tot in New York. Terwijl de meeste van zijn groepsgeno-ten kunst beschouwden als een instrument voor sociale en politieke strijd, was Sutzkever diep overtuigd van de inherente kracht van de poëzie. Deze overtuiging, dat het woord de tijdelijke mens met het eeuwige verbindt en tegelijk het tijdelijke van de mensenwereld ontstijgt, is diep in het Jodendom geworteld. Die gedachte komt ook terug in de tekst die wij zingen:

6


Marijke Baljon

Woody Guthrie festival

daadwerkelijk een directe toeschouwer èn overlevende van de economische en ecologische rampspoed die de zogenoemde Dust Bowl in de staten van de Great Plains veroorzaakte tijdens de Grote Depressie. Nauwelijks volwassen reisde hij door de Verenigde Staten om de kost te verdienen voor zijn familie. Hij werkte op plantages en als huisschilder. Daarnaast trad hij op als zanger in cafe’s en op straat. Hij beperkte zich niet tot de traditionele, populaire liedjes. Hij schreef zelf songs, waarin de ervaringen van zijn toehoorders in de crisistijd herkenbaar verwoord werden. In 1937 kreeg hij een eigen radiozender en werd snel populair. Zijn muzikale erfenis omvat honderden politieke en traditionele liedjes. Zijn bekendste nummer is 'This Land Is Your Land’, dat nog steeds regelmatig wordt gezongen in Amerikaanse scholen. Gedurende zijn hele leven werd Guthrie geassocieerd met communistische groepen, al was hij nooit daadwerkelijke lid Naamgever Woody Guthrie (1912-1967) was van een politieke organisatie. Guthrie was een een productief en invloedrijk Amerikaans boegbeeld in de folk-beweging en inspireerde folkzanger, gitarist, banjo- en harmonicaeen hele generatie van nieuwe folkmuzikanten, speler, die een schat aan onder meer liederen, waaronder Bob Dylan. folkgedichten en artikelen naliet. Hij was Op 25 oktober treedt het 4 Mei Projekt op tijdens het Woody Guthrie Festival te Münster In dit driedaags festival staat het aktuele politieke lied centraal. Het wordt dit jaar van voor de derde keer georganiseerd door de Rosa Luxemburg Club Münster.

Déja vu Pieter:

Tegen de alten: dat wordt topzwaar aan de onderkant (10-9-09)

‘de alten lossen op en de sopranen blijven liggen’ Die noot? Ja die geef ik aan, maar niemand reageert erop (24-9-09)

Die e is lastig om ertussen te prakken Na weer een aantal foute noten: Goed. Nou ja, ‘goed’, bedoel ik mee

‘schluss’.

7


De cirkel is rond

Het 4 mei-projekt bestaat 30 jaar Aan alle leden van het 4 mei projekt,

herdenkingsbezoekers aanspreekt (bijvoorbeeld jongere generaties) is in de laatste 10 jaar wisselend gelukt. Ook al zijn er op 4 mei 2009 meer dan voorgaande jaren wellicht andere bezoekers aanwezig dan het ‘traditionele 4 mei-projekt publiek’. In de zaal en op het podium was men grotendeels van dezelfde generatie of ouder, de muziekkeuze en vormgeving was behoudend en de uitvoering helaas soms wat gespannen. Dat kan natuurlijk aan de vorm van de dag liggen…. Omdat ik ook de uitvoering van 9 mei heb gezien weet ik dat dat zo is. Dat was absoluut meer overtuigend en theatraal mooi vormgegeven. Natuurlijk heb ik genoten van de concerten, ik vind jullie fantastische mensen, ik vind de compositie van Frank Deiman prachtig en het getoonzette gedicht van Kopland mooi. Maar dat is voor mij niet meer genoeg om niet zingend lid te blijven. Ik denk dat het tijd is voor een nieuw en dwars 4-mei projekt die de knuppel in jullie/ons? hoenderhok gooit. Die opschudt, jonge mensen aanspreekt, en het projekt anders vormgeeft. Dat kan er in mijn optiek wellicht komen door het oude af te sluiten, misschien even niets te laten zijn en dan een nieuw 4 mei projekt in welke vorm dan ook geboren te laten worden. De missie van het oorspronkelijke 4 meiprojekt is wat mij betreft voltooid en de manier waarop we de komende 30 jaar de thema’s rondom vrede, democratie en gelijke kansen gaan vormgeven kan dan ontstaan. Ik gun ieder van jullie natuurlijk het blijven zingen in een zangvereniging. Dat is wat jullie misschien nog wel het meeste bindt en waar jullie voldoening uit halen. Alle optredens hulde voor het prachtige vergrijzingslied- op de reünie getuigen daar van. Maar die zangvereniging kan zichzelf volgens mij heel goed bedruipen en bedienen en daarvoor hoef ik niet langer lid te zijn van de culturele vereniging 4 mei projekt. Rest mij nog jullie veel succes te wensen in de toekomst, ik blijf natuurlijk komen luisteren en een hartelijke groet,

Allereerst feliciteer ik jullie als actieve leden van harte met dit jubileum en de uitvoeringen! Het is en blijft een hele kunst om ieder jaar een programma neer te zetten, en daar zijn jullie ook dit jaar weer in geslaagd. Zittend in de Martinikerk op de avond van 4 mei besloot ik mijn lidmaatschap op te zeggen. Ik ben bijna 25 jaar lid geweest en nu is het klaar. Ieder projekt heeft een doel, een resultaat, een begin- en een einddatum en voor mij heeft het 4 mei -projekt dit laatste nu bereikt. Doel en resultaat waarom het 4 meiprojekt ooit is ontstaan zijn wat mij betreft behaald en de jaarlijkse uitvoering is in dat licht voor mij niet echt verrassend of vernieuwend meer. Ik weet dat dit geluid misschien wat in tegenspraak voelt met wat jullie verder in de afgelopen tijd hoorden , dus misschien nog een kleine toelichting op mijn beslissing. Een optreden verzorgen tijdens de officiële 4 mei herdenking in de Martinikerk voor z’n 800 mensen is een prachtige erkenning. Wat begon als een jong, dwars, muzikaal en politiek vernieuwende vereniging met een koor -jarenlang uitvoeringen verzorgend naast de officiële herdenking- is een gearriveerde, wat brave en aangepaste zangvereniging geworden die door dit optreden bij het establishment behoort, met alle notabelen op de eerste rijen. Het oorspronkelijke doel om de dodenherdenking op de 4e mei van een bredere en actuele context te voorzien is m.i. meer dan geslaagd. Allerlei officiële en niet officiële initiatieven van de afgelopen jaren om de nationale herdenking te moderniseren,te actualiseren en aansprekend te laten zijn voor jongere mensen getuigen daar van. De oorspronkelijke ‘tegen’doelstelling van het 4 mei-project en het andere geluid wat het 4 mei-projekt wilde brengen is in veel bredere kring inmiddels een aanvaard uitgangspunt. Dat is buitengewoon knap! Het resultaat wat het 4 mei project jaarlijks wil neerzetten : een kwalitiatief goed en vernieuwend muzikaal product in de hoop dat Dicky Tamminga dat ook anderen dan de traditionele

8


VERGRIJZINGSLIED Tekst: Winy Verdegaal Melodie: Lilli Marleen Elke week weer verven 't was niets meer gedaan, we konden niet zo lang meer daar bij die wasbak staan Oooh, wat 'n ellende, wat een strop, Jeeh, wat een kop, nu valt het op we worden langzaam grijs ook al houden wij nog wijs we worden langzaam grijs. Politiek werd moeilijk, de wereld staat in brand, Wat is er -met of zonder- in godsnaam aan de hand. VN des- il-lu-sie, wat een lot Gaat 't om geld, of een of and're god~ Zo kan 't niet langer door, zingen wij dan in het koor, ZO KAN "T NIET LANgER dOOR! Stemband minder soepel, het aantal brillen stijgt Het is toch steeds weer spannend of je de juiste hoogte krijgtOnder begeleiding van een vent, die steeds weer jong're dirigent, Slepen wij ons wel weer door, wij zijn een prima koor en gaan er noG steeds voor! Inhoud van 't programma dat vraagt om kwaliteit Het thema is het verleden, maar ook de nieuwe strijd. Soms hoor je denken '"DEJA VU" , maar ook opeens, WAT VOEL IK NU" Wij zijn weer bij de tijd en koesteren de strijd. en koesteren de strijd. Het slotaccoord gevallen, nu snel weer naar de bus. Dat kan ons zo bevallen,'t is ook heerlijk knus. De fles gaat dan rijkelijk mond naar mond, Van oud succes doen wij graag kond. We zingen alsmaar door, wij zijn toch ook het koor. we zingen alsmaar door. Wij kennen ook tradities, wij zijn beginselvast. Wij kunnen uren praten, onszelf wel eens tot last. Maar als het voorbij is dan een feest, weer even los en jong van geest, Wij gaan hier graag mee door, nog jaren in dit koor NOG JAREN IN DIT KOOR.

9


De oogst van een Reunie Martijn Reneman Het lied Wortegh Kudnem Kez uit ons Armenië programma van 1992. Toen ontroerend gezongen door twee Armeense solisten, later, en ook nog op de reünie gloedvol vertolkt door HJ en Kees. Er is een (slechte) opname van, maar geen tekst (alleen in Armeense letters....) dus hadden HJ en Kees de klanken van de opname zo goed en zo kwaad als het ging opgeschreven. Op de reünie bleek ons oud-lid Christien een volledige transcriptie te hebben, op een papiertje na een concert bij elkaar gekriebeld door een van de solisten zelf! Ze heeft het gescand. de betekenis staat er ook bij. De opname van het lied is op de ledenpagina van onze website te vinden

10


Beestachtig "

"

"

"

"

"

© de Spade

Een pen, een pen, een koninkrijk voor een pen! - en papier! Papier en pen, geef mij, papier en pen, da’s alles wat ik mij wensen ken. Kan ik u ergens mee van dienst zijn, en kent u mij, niet, ergens van? Ik kan schrijven, u kunt lezen, U kunt luisteren, wat is er van een onbeschreven blad te vrezen?! Weet dat, wie dit leest, is, niet, is geen beest! Heeft u dat goed gehoord?! Geen beest! De kastanje. In mijn na-zomerslaap werd ik gewaar, van een bovenhoofdsgevaar. Plok, plok, kijk uit je dop, plok, plok, plok”, Een ontbolsterende glans, nam het mee, nam ze, allemaal mee, In mijn cellofanen puutje, voor later! Het is wel ongegrond, da’k jullie vond en dat voor de pronk, Bovenop de plankenkast, onder het plafond, even weggezet, en dat, alleen voor de pronk! Dans la jardin, un cri de coeur, ou est la bas, ou est, le pais bas! Mon Dieu, moi aussi, moi aussi, j’est just fatigué, jamais desperé, trouvé la liberté, l’egalité et sa rouer, ma coupe. Ton tenue est oublié, est oublié! Mon met mijn rambal-voeten, wil ik jou zo gauw ontmoeten en achterblijvers groeten, op zoek naar diezen peperboom zeg ik: “How doe, salom aleikum, sjalom!

Reünie 2009 Eddy Flohr

Wat mij, bij deze reünie zo opviel is dat de reünisten zo goed geluimd en prettig in de omgang waren, en in een vrolijke stemming. Met zijn allen in die mooie afgelegen accomodatie en bij zachte weersomstandigheden. Samen zingen, met zijn allen, en een ieder wist het wijsje, ja, da’s leuk, en de dia’s, van de diverse optredens van het koor, sommige waren wel heel komisch. Ook het werken in een workshop was een ervaring. Zelf heb ik ondervonden hoe het is als er iemand uit de toon valt, letterlijk, als er iets niet goed gaat of zoals je dacht dat het zou moeten gaan. “ Je maintiendrai”. (Tim bedankt!) Jammer dat de diverse workshops geen kleine opvoering hebben gegeven voor die andere workshoppers De gezamenlijke maaltijd was ook een hele belevenis, “reihen stehen!”, en een ieder had de keus welke saus, op zijn/haar bordje pasta moest. Ik heb ze alle drie geproefd maar de kaas vergeten! De bonte avond werd opgeleukt met muzikanten, die ooit met het 4MP hebben meegewerkt, ook een gelegenheidszangkoor, wat heel leuk om te zien was en onze eigenste “House Band” gaf weer een show van jewelste, en toen nog de disco: Gevarieerde muziek en de d.j. die de sfeer goed aanvoelde. Het bier vloeide rijkelijk en de romba-balletjes werden na middernacht weer opgeborgen. Wat mij betreft een geslaagd feest, buiten was het droog en koud met vuur, het was een mooi evenement, een

11


Kind en Oorlog, thema 2010

“Zelfs in de diepste duisternis kan schoonheid ontstaan.” PG 2010: Wim Berg, Simon Gjaltema, Eric Sander, Liesbeth Volbeda en Monique Wientjes. Het programma “Kind en Oorlog” dragen we op aan alle kinderen in de oorlog gedood aan alle kinderen van Theresiënstadt, aan alle kinderen die niet in vrijheid en veiligheid opgroeien. Het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) spreekt over bescherming en zorg die nodig zijn voor het welzijn van het kind en over het recht op leven en ontwikkeling. Dertig jaar na de inwerkingtreding van het IVRK op 2 september 1990, is er nog steeds op grote schaal sprake van oorlogsgeweld tegen kinderen. Het is een van de grofste misstanden en schandalen van deze moderne tijd, dat kinderen moeten opgroeien in oorlogsgeweld, dat ze sterven door kogels, zelfs worden ingezet in gevechten juist omdat ze kind zijn. Wij moeten erbij stil staan, dat er nog een lange weg te gaan is. Concept: We staan stil bij alle kinderen die slachtoffer zijn van de oorlog en geweld. (Liturgie) De toekomst is voor de kinderen. Bied ze hoop, spreek hun kracht aan, hun creativiteit en hun plezier, en ze kunnen de hel aan. (Brundibar). Maar vergeet niet hoe de wereld van kinderen zou moeten zijn: een wereld van veiligheid, van vrolijkheid en dromen. (Childhood Lyrics) Op het programma staan in ieder geval: Mikis Theodorakis: Liturgie nr 2, (1982), Den Kindern,getötet in Kriegen op teksten van Livadhitis en van de componist zelf. Het werk bestaat uit 14 delen. Centraal staat een korte ode aan Anne Frank. Het werk is geconcipieerd als een nachtwake zoals die in de Grieks-orthodoxe liturgie voorkomt. Het volledige werk volgt het verloop van de nacht. Het eerste gedeelte is een Abendgebet, waarvan de eerste verzen als volgt luiden: ‘Ich öffne die Pforte am Abend und halte das Licht empor, um euch, die ihr irrt und verzweifelt, zu weisen den Sicheren Port.’

Het laatste deel is een Morgengebet, gepresenteerd als een psalm voor de liefde. De ondertoon van het werk is toch de hoop op een betere toekomst. We hebben al vaker delen uit de liturgie uitgevoerd, maar nog nooit de hele liturgie. Dat is een uitdaging. Er zitten erg moeilijke stukken bij, en enkele solostukken. We sluiten uitvoering van enkele stukken door een klein koor niet uit. Hans Krasa: Brundibar, mini opera voor kinderkoor in twee delen. Hans Kràsa, joods componist met een Duitse moeder en een Tsjechische vader, componeerde de kinderopera Brundibar in 1938. Toen de nazi in 1939 Tjechoslowakijke binnenvielen verboden ze culturele activiteiten voor joden. In het geheim bereidde Hans Krasa de uitvoering van Brundibar voor met kinderen uit het joodse weeshuis in Praag. Na meer dan 1 jaar repeteren kon de eerste uitvoering in 1941 plaatsvinden, maar Krasa was toen al gedeporteerd naar het concentratiekamp Theresiënstadt. De partituur ging verloren, maar Kràsa slaagde erin om aan de hand van een binnengesmokkelde pianopartituur een nieuwe versie te componeren. De première van Brundibar in het kamp was in september 1943 in een uitvoering aangepast aan de instrumenten die voorhanden waren. Daarna is Brundibar nog meer dan vijftig keer uitgevoerd, steeds met wisselende instrumenten en kinderen. Nagenoeg alle kinderen zijn later naar Auschwitz getransporteerd en daar vermoord. De kinderopera zal door een kinderkoor worden uitgevoerd. John Rutter: Five Childhood Lyrics, Vrolijke, prachtig gecomponeerde liederencyclus voor a capella koor. Deze compositie uit 1973 is een eerbetoon aan de wereld van de kinderen. John Rutter koos liedjes die hij kon herinneren uit zijn eigen jeugd. Hij probeerde ze zo simpel mogelijk op muziek te zetten, maar daar is hij niet echt in geslaagd: ze zijn lastig genoeg. Deze Childhood Lyrics staan voor ons symbool voor het zorgeloze, veilige, vrolijke leven, dat ieder kind zou moeten leven.

12


Kind en Oorlog! ! !

!

Vervolg!

!

!

!

-Mogelijk worden nog twee kleine stukken aan het programma toegevoegd: Andriessen:Remember ! ! ! Een deel uit Songs of Terezin Stand van zaken van de organisatie -Wim en Liesbeth zijn 25 september bij het

meisjeskoor van Wim van de Laar uit Hoogezand op bezoek geweest om kennis te maken, de meiden te horen zingen en om te horen wat er nodig is om ze over de streep te trekken. Koor en dirigent zijn enthousiast, zowel voor de inhoud van het programma en ook voor de theatrale setting. Ook hebben ze, heel belangrijk, aangegeven op 4 mei 2010 beschikbaar te zijn! Afgesproken is, dat ze binnen korte tijd aan zullen geven of de samenwerking definitief kan worden. We zijn zeer hoopvol. -De kinderopera wordt begeleid door verschillende instrumenten. We moeten nog uitzoeken welke instrumenten dat zijn. -Van het Anne Frankhuis hebben we prachtig voorlichtings- en didactisch materiaal te leen ontvangen, waar we het hele seizoen gebruik van mogen maken. -We hebben voorlopig 4 concertdata en locaties vastgesteld: ! 13 april de Kimme in Zuidlaren, maar dit staat helaas op losse schroeven " 18 april Amsterdam, werf ‘t Kromhout (optie) (of Leeuwarden) ! 25 april Leeuwarden, nieuwe theaterzaal (of Amsterdam) ! 04 mei Groningen, kleine zaal Oosterpoort (optie) -we zijn begonnen met het opstellen van een begroting -we hebben een oriënterend gesprek met Tim over de regie gehad: het wordt een theatrale setting, waarbij koor en kinderkoor een rol krijgen in elkaars programmaonderdeel

!

Wisselpen Ellie Rohde (lage alt) Een jaar geleden is het alweer dat ik bij het 4MP kwam. Nou ik voel me al behoorlijk ingeburgerd bij de club. Veel sympathieke mensen, die naar mijn gevoel vooral hun best doen om een fijn/goed/zinvol programma ten gehore te brengen. Met name Alian en Kees hebben zowel mij als Jan Timmer (mijn verloofde – ja het bestaat nog hoor-) ik behoorlijk geënthousiasmeerd om bij het 4MP te komen zingen. Ik had voordat ik bij het 4MP kwam verschillende optredens in de afgelopen jaren gezien, die ik soms ontroerend mooi vond, maar ook wel eens erg zwaar of wel moeilijk om naar te luisteren. Ik dacht dat ik dat wel niet zou kunnen. Dat heb ik de laatste jaren bij mijzelf bij kunnen stellen en is het voor mij een eyeopener dat het me toch redelijk afgaat, al moet ik er aardig wat moeite voor doen, want bij de Volksstem heb ik jaren als `tenor-in` gezongen. Van 1995 t/m 2005 was ik lid van de Volksstem. Daar heb ik fantastische tijden meegemaakt, veel geleerd om je met een groep ergens voor in te zetten. Ik heb daar volgens mij wel een beetje heel veel zin in zingen ontwikkeld en vooral dat een mensch er veel mee kan uitdrukken voor en tegen deze soms wel nare en ingewikkelde wereld. Optredens vind ik helemaal wow. Heerlijk die zenuwen vooraf en dat we het dan toch maar weer klaren! Op 4 mei in de Martinikerk voor zoveel mensen zingen!!! Ik had nooit gedacht dat ik daar nog eens zou staan, het gaf mij een beetje een vedette-gevoel! Wat ik enorm waardeer is de grote inzet van enorm veel koorleden. Ook het komende programma lijkt mij heel mooi te gaan worden. Ik hoop nog lang bij het 4MP te kunnen blijven, want ik vind het een gezonde, ontspannende tijdsbesteding, die mij energie geeft en waar ik ook erg veel lol aan beleef!!! Ik geef de wisselpen door aan Jan Timmer

13


Pearls in Policing Midlaren, 29 juli 2009

Den Haag, 3 augustus 2009

Geachte mevrouw Hazenberg,

Geachte mevrouw Verdegaal, beste Winy,

Sinds 18 juni j.l. mag ik mij ‘voorzitter’ van de vereniging 4meiprojekt noemen en ik wil nu na mijn vakantie - graag van deze positie en gelegenheid gebruik maken nog even iets van ons te laten horen. Wij zijn onder de indruk van de ontvangst op 16 juni j.l en kijken als koor terug op een prachtige en heel speciale dag, waar wij ons programma mochten zingen voor een publiek en in een ambiance waar wij nooit van hadden durven dromen. Wij zijn u zeer erkentelijk voor deze bijzondere ervaring. Daarnaast wil ik graag ons respect betuigen voor het feit dat u de moeite genomen heeft ons in Groningen op te zoeken, waar u ons tijdens een levendig gesprek voor uw zaak won. Deze zaak slaat wat mijzelf betreft niet alleen op ons optreden, wellicht nog meer op uw missie met Pearls in Policing. Uw komst naar Groningen zal ik onthouden als een subliem voorbeeld van de one-liner uit de managementliteratuur ‘Walk the way you talk’: met ‘Pearls’ zwengelt u de dialoog aan en deze tweespraak mochten wij ook met u- bij ons thuis!- voeren. De boodschap van ‘Pearls’ is overgekomen en zingt bij ons rond. Wie weet draagt de nabije toekomst de verrassing in zich onze paden nog een keer te laten kruizen, tot dat moment wil ik afsluiten met u en uw organisatie erg veel succes en 'ausdauer' toe te wensen,

Veel dank voor uw leuke mail en de foto. Ook van onze kant kijken we met veel plezier terug op onze derde 'pearls in policing' conferentie. Ik ben ook nog steeds onder de indruk van jullie bijdrage. Het was zo'n belangrijke en stevige boodschap, die zo mooi verpakt was. IK krijg nog steeds kippenvel als ik er aan terugdenk. We zijn nog aan het zorgen dat er een paar mooie foto's jullie kant opkomen als aandenken. Veel succes met uw voorzitterschap. Hartelijke groet voor alle koorleden uit Den Haag en inderdaad wie weet hoe onze wegen elkaar weer gaan snijden. Anita Drs. Anita Hazenberg MCM Commissaris van Politie Programmadirecteur Internationaal Politieleiderschap, Politieacademie Den Haag

Hoogachtend en met vriendelijke groet Winy Verdegaal

14


Eric Sander

Hier ist der Apparat, de “Bremen”!

In 1928, minder dan een jaar na de Ozeanflug van Lindbergh, is de vanwege de heersende westenwind veel zwaardere oversteek in tegengestelde richting ondernomen op initiatief van een deftig heer uit Bremen met de zeer fraaie naam Ehrenfried Günther Freiherr von Hünefeld. Na aankomst is de “Bremen”, een Junkers W33 in glimmend golfplaat voor twee piloten en één passagier, geschonken aan de burgerij van New York. In 1998 is der Apparat weer naar Bremen teruggehaald en staat nu, na een volledige restauratie, te pronken bovenin het luchthavengebouw van het vliegveld, dat dit jaar zijn eeuwfeest viert. In die zeer sfeervolle ruimte, met ook nog een spaceshuttle, gaf de Bremer Chorwerkstatt op 2 oktober zijn concert Vom Fliegen, in de vorm van een revue met een vormgeving die je meenam. Aan de kassa kochten we een ticket in standaard- dan wel economy class en eventueel nog een boordmagazine. Vervolgens werden we via de luidsprekers door een precies naturel blikkerig klinkende stewardess in lichtblauw pakje en met mal mutsje voorbereid op onze vlucht. Op haar verzoek hielden de zangers hun paspoorten steeds gereed, want “het waardevolste van een mens is zijn paspoort”, zoals een van de meer kritische liederen stelde. Maar een vindingrijk vormgegeven spiekbriefje heeft vast ook wel zijn waarde… Achter het koor werden op een groot doek beelden geprojecteerd; historische of gewoon heel mooie, maar ook aangrijpende, zoals van een groep terneergeslagen Afrikanen die machteloos hun uitzetting afwachten. Per vliegtuig, zoals bijna alle uitzettingen. Daarbij werd een melancholisch en in deze context

plotseling wrang klinkend lied over verlangen naar verre streken gezongen. Maar ook gaf Kurt een erg grappige imitatie met die kenmerkend geforceerde R&R-stem van Udo Lindenberg, gehuld in een soort ruimtevaarder overal en met typische Lindenberghoed op. Een ruimtevaarder op een keukentrapje naast een spaceshuttle, die zijn geliefde vaarwel zegt totdat ze elkaar misschien weer eens als sterrenstof in het heelal zullen ontmoeten. En zo zou er meer zijn te vertellen. Het was een charmant in elkaar gezet liedjesprogramma, met ook hier een daar een mooie solo, dat zonder zwaar te worden ook de minder nobele romantische kanten wist aan te duiden. Van tevoren had ik me wel afgevraagd hoe je in een programma over luchtvaart toch je sociale kritiek zou vervlechten. Maar daar waren ze toch goed in geslaagd. Alleen het aspect van milieuvervuiling bleef ongenoemd. De zeven 4MPleden die naar Bremen waren gegaan om het optreden mee te maken, hebben er enorm veel plezier aan beleefd. En niet minder aan de bijzonder gezellige nazit, want het weerzien met onze Bremer vrienden was warm en hartelijk. Onze komst met zeven man m/v werd zeer gewaardeerd: men was zelfs een beetje beteuterd dat we niet bleven slapen, want dat hadden ze in de gauwigheid ook al maar geregeld. Echt schatten van mensen! Grappig was nog, dat een koorlid dat niet had meegezongen rechtstreeks door de slurf de bij de nazit kwam binnen-wandelen, zo uit het vliegtuig... Deze vlucht naar Bremen-Airport-Stadt hadden we niet willen missen!

15


Reflector

Jasmina, Monique, Hendrik-Jan

Na het ventileren via de Ventilator, zijn we als koor aan reflectie toe – daarom Reflector! Reflectie is de moeder van alle veranderingen, en wij zijn een koor met uitdagingen. Thema van het oktobernummer: HOUDING IN HET KOOR In de regel hebben alle koren te maken met drie houdingen: de stahouding, de zithouding en de koorhouding. Er wordt sinds de oudheid gezocht naar een optimale balans tussen spanning en ontspanning, bodemcontact en ademhaling, expressie van inleving en dynamische focus.

Recentelijk is een onderzoek over deze drie houdingen gepubliceerd. De onderzoekerleider is Dr. Pfaff uit Bern, de meest prominente koorwetenschapper in de wereld, tevens ervaringsdeskundige. Tijdens het onderzoek werden de zangers o.a. met hun lichaam in diverse standen gebracht, van +90° tot -90°. In iedere stand werd volume, klankkleur, zuiverheid van toon, expressie en toegevoegde emotionaliteit gemeten. Een belangrijke bevinding was dat zangers bij een houding tussen +30° en 0° een gevaarlijk omslagpunt beleven. Tevens werden er belangrijke aanwijzingen gevonden voor de zithouding voor oudere koren, mits integraal toegepast. Een enkele zittende te midden van een groep die staat bleek claustrofobische gevoelens op te leveren en lijkt af te doen aan de koorklank. Aan dit onderwerp zal nog diepergaand onderzoek moeten worden verricht. Het onderzoek biedt ook een aantal praktische tips aan amateurkoren, waaronder de drie meest efficiënte individuele houdingen, hieronder doeltreffend uitgebeeld door mevrouw Adelina Dolores uit Haren(Gr.)

1 de ontvankelijke houding!

2 lerende houding!

3 de zoekende houding

Ook ten aanzien van de koorhouding biedt dr. Pfaff tal van goede adviezen. Hier gaat het om de mentale houding ten opzichte van de dirigent, de medekoorleden en de muziek. Dr. Pfaff is hierover kristalhelder: ! Luister niet naar de dirigent, want je weet het zelf veel beter. ! Kijk niet naar de dirigent, zijn zwaaiende handen kunnen je concentratie verstoren (zie ook mevrouw Dolores hiernaast). ! Praat doorlopend tijdens de repetitie, daar wordt deze levendiger en dynamischer van. ! Kom altijd wat later op de repetitie, zoals alle sterren en belangrijke personen. ! Bekijk de noten eventjes thuis, maar niet te lang. Noten instuderen doe je op de repetitie! Een efficiënte methode is om volledig te leunen op koorleden die naast jou staan en de muziek kennen. ! Open je mond tijdens het zingen een heel klein beetje en voorzichtig, zodat bijna niemand je kan horen. Versterk dit met een slappe articulatie en een gebrekkige ademsteun. ! Laat nooit zien of je de muziek wel of niet leuk vindt.

16


Boekbespreking

Bernard Schlink: De Voorlezer

Flamingo pocket # 10. Vertaling van: Der Vorleser. Zurich: Diogenes, 1995.

Michael wordt als 15-jarige Duitse scholier verliefd op Hanna, een vrouw van in de dertig. Ze bedrijven de liefde en hij leest haar voor, Marijke Baljon het ene boek na het andere. Op een dag is ze verdwenen. Ze blijft in zijn herinnering Recent werd ik door een vriend op dit boek spoken, tot hij haar terugziet op een plaats geattendeerd. Het blijkt wereldberoemd, waar hij haar niet had verwacht: in de heeft diverse prijzen gekregen en is in 25 rechtszaal, waar hij als rechtenstudent aan talen vertaald . een verslag werkt over een nazieproces. Dan Wellicht ben ik niet de enige die er nog nooit blijkt dat Hanna in de tweede wereldoorlog van had gehoord. De thematiek is relevant bewaakster was in een concentratiekamp. Ze voor het 4 Mei Projekt, het kamp Natzweiler was in de laatste fase van de oorlog komt er zelfs in voor. De hoofdpersoon, die na bewaakster van een groep gevangenen, die de oorlog in Duitsland is geboren, wordt In van het ene kamp naar een ander werd zijn jeugd geconfronteerd met zowel getransporteerd. De groep zat in een kerk slachtoffers van de concentratiekampen als opgesloten, toen er brand uit brak. De deuren met ex-nazi’s. Hij worstelt door zijn van de kerk werden bewaakt om te persoonlijke ervaringen met de morele voorkomen dat de gevangenen ontsnapten. dilemma’s, die daar uit voortkomen. Los Juist daardoor zijn velen in de brand daarvan is het een origineel boek, dat me tot omgekomen. Twee overlevenden klagen de het eind bleef boeien. Rudy Kousbroek bewaaksters aan. De andere beklaagden schreef erover in NRC Handelsblad 'Hoe kun schuiven de schuld af op Hanna. Ze zou de je Duitser zijn? Een verstoorde relatie met het leiding gehad hebben en een document verleden, en dus met zichzelf, het inzicht dat hebben geschreven dat haar schuld bewees. er niets, niets aan te doen is, maar duidelijk Hanna gedraagt zich onhandig en uiteindelijk gemaakt met de orkaankracht van een bekent ze dat ze dat stuk heeft geschreven. liefdestragedie.' Ze wordt veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Na de rechtszaak realiseert Michael zich ineens dat ze analfabeet is. Omdat ze daar niet voor uit wilde komen draaide ze zich in bochten en kwam ze in de rechtszaal niet geloofwaardig over. Hij gaat haar opnieuw voorlezen via de cassetterecorder. De cassettebandjes stuurt hij zonder commentaar naar de gevangenis. Na 18 jaar komt ze ervoor in aanmerking om vervroegd vrijgelaten te worden. De directrice van de gevangenis benadert Michael, omdat hij de enige blijkt te zijn, die al die jaren contact met haar heeft onderhouden. Hoe het afloopt vertel ik niet, om het spannend te houden, voor wie dit De barakken van concentratiekamp Natzweiler voor ze ! boek gaat lezen. in 1954 werden afgebroken.

17


Recepten Annie Westebring! Snijbiet Natuurlijk krijgen mijn koorleden een recept van mij en natuurlijk is dit een recept wat nergens te vinden is want ik heb het zelf bedacht. Nood breekt immers wet, want toen ik halverwege de zomer om de drie dagen snijbiet kon oogsten en ik mijn buik vol had van “blitva”, moest ik wel iets nieuws verzinnen. Snijbiet is een ouderwetse bladgroente, lijkt op hele grote spinazie. Te halen bij de biologische groenteman, of uit eigen tuin, schiet nauwelijks door en groeit steeds weer aan, wat wil je nog meer.

Pureesoep van snijbiet

Blitva

Nodig: een paar uien, knoflook en groentebouillonblokjes (goede kwaliteit, biologische winkel) Veel snijbiet, voor 3 liter soep een halve plastic boodschappentas vol. Griekse yoghurt (of Turkse) vetgehalte 10 procent.

Dit recept is nog eenvoudiger. Blitva komt uit de Yugoslavische keuken.

Voor 4 personen: Weer zo’n grote plastic tas meer dan halfvol. Opzetten met aanhangend water (niet klein snijden) 6 a 7 min koken. Waarschijnlijk heb je geen overtollig Gemakkelijk te maken, lekker en zeer gezond. kookwater. Kleingesneden uien fruiten in olie, wat later de Doe de snijbiet op een grote platte schaal, knoflook ook. giet er een heerlijke olie over. Gewassen snijbiet erbij en de bouillonblokjes. Veel gehakte knoflook en zout. Ongeveer 5 min. doorkoken (grote hoeveelheden halverwege een keer Mijn smaakpapillen slaan op hol, als ik bij de omscheppen). blitva wat uitgebakken speklapjes en een Pureren met staafmixer. nieuwe aardappel overgoten met het spekvet Proeven, peper en misschien wat zout erbij. eet. Voor een oriëntaals tintje kun je koriander(zaad) en djintan (komijn) toevoegen. Kommetje Griekse yoghurt op tafel en naar wens in de soep doen. !

!

18


4 Mei Projekt Strip

19

KOLOFON. HERFSTPROJEKTOR oktober Bestuur. Programmagroep Redactie. Adressen

Recommend Documents