koffie & Fairtrade Een boon voor (h)eerlijke koffie!

koffie & Fairtrade Een boon voor (h)eerlijke koffie !

Koffie is hot

4

Arabica en robusta, van boon tot kop

6

Van boon tot kop

6

De belangrijkste koffieproducerende landen

8

De belangrijkste koffie-importerende landen

8

De koffieketen onder druk

10

Wat zijn de uitdagingen voor de producenten ?

13

De sterk schommelende koffieprijzen

13

De klimaatsverandering bedreigt duizenden producenten 15 Meer macht bij prijsonderhandelingen

16

Toegang tot technische ondersteuning

17

Fairtrade en koffie

19

Wat doet Fairtrade?

19

Fairtradekoffie in cijfers

21

Fairtrade legt de lat nog hoger

22

Getuigenissen van producenten

24

Switchen naar Fairtrade, een goede zaak

26

Daarom kiezen deze bedrijven voor Fairtrade

26

De vraag naar Fairtradekoffie blijft stijgen

28

Fairtrade buitenshuis : laat u inspireren

28

En u ? Bent u consument of consumens ?

30

4|

Koffie is hot

Verleidelijk zwart. Gloeiend heet. Goddelijk sterk.

Elke koffieboon heeft z'n eigen verhaal

Bijna iedereen is er gek van. U ook? U bent niet alleen. Koffie is vandaag wereldwijd 'hotter' dan ooit.

Een verhaal over productie en handel:

Trendy koffiebars trekken elke dag miljoenen mensen. De nieuwste generatie ondernemers bedenkt steeds hippere concepten. Denk aan ‘Wash & Coffee’, een wassalon waar u meteen ook geniet van een 'propere' koffie. Of het stijlvolle ‘Stilleven met koffie’ waar u koffie nipt uit een antiek kopje, omringd door vintage meubels. En in ‘The village’ mixt koffie perfect met lekkere muziek. Goed voor een hoog rock-'n-rollgehalte.

Koffie drinken is een lifestyle Ook het aanbod in de supermarkt is overweldigend. Thuis is een heerlijke latte snel én volgens de regels van de kunst gemaakt. Het vroegere bakje troost is een bakje genot geworden dat perfect past in onze moderne food lifestyle. Want ja hoor, koffie drinken is een manier van leven. En reken maar dat we met z’n allen veel koffie drinken. Héél veel koffie. ’s Morgens om wakker te worden, ’s namiddags om wakker te blijven, en ’s avonds na het eten, gewoon omdat het lekker is. Wist u dat de gemiddelde Belg jaarlijks gemiddeld 7,3 kg ruwe koffie of 4,3 kopjes per dag drinkt? Laten we daarom even kijken waar al die koffie vandaan komt.

U denkt dat de koffieproducenten het goed voor elkaar hebben? Toch niet. Gemiddeld krijgen ze amper 7 tot 10% van de verkoopprijs in de supermarkt. Bijna alles gaat naar de vele (overbodige) tussenschakels in de keten. Het gevolg? Miljoenen kleine producenten hebben grote problemen. In onderhandelingen met opkopers delven ze vaak het onderspit. Wat de kwaliteit van uw koffie niet ten goede komt.

Gelukkig is er Fairtrade Ons doel? Een brug bouwen tussen de kleine producenten aan het begin van de koffieketen en u als eindconsument. Een brug die steunt op faire handelsrelaties die producenten een eerlijke prijs garanderen voor hun product. Een prijs die hoog genoeg is om armoede te bestrijden én de toekomst in eigen handen te nemen. Hoe we ons concreet inzetten voor de koffieboeren in het Zuiden, leest u in deze brochure. En neem er voor de gezelligheid gerust een kopje koffie bij. Fairtrade, natuurlijk.

|5

'n 125 miljoen Wereldwijd leven zo mensen van koffie. Koffie is het meest waardevo lle en meest verhandelde tropische landb ouwproduct.

alige producenten 25 miljoen kleinsch koffie. leveren 80% van alle In 2011 werd er wer eldwijd 7,9 miljoen ton koffie geproduceerd , verkocht in zakken van gemiddeld 60 kg groene koffiebonen. ereldwijd Koffie had in 2011 w n meer een marktwaarde va r. dan 70 miljard dolla

Tegen 2019 wordt een consumptie van 9,09 miljoen ton koffie verwacht.

6|

Arabica en robusta, van boon tot kop

1kg

Goed om weten

Aan de productie van koffie komen weinig machines te pas. Planten, wieden en oogsten, gebeuren manueel. Het duurt zo'n 4 jaar voordat een koffieplant vruchten oplevert, en 6 jaar voordat de productie echt op peil is. Vanaf dan kan een koffieplant nog 20 jaar vrucht dragen als de temperatuur en de hoeveelheid regen constant blijven.

De gemiddel de Belg drinkt 3 à4 koffies per d ag. Dat is 7,3 kg koffie per jaar. Goed voor een klei ne 44 kg besse n van iets meer da n 17 koffieplante n.

Goed om weten

de Eén volgroei k el is t n la koffiep or vo d oe g r jaa en zo'n 2000 bon g 1k r ee ev of ong e. ffi ko e ruw

VAN BOON TOT KOP

Koffieplant met bloemen De regen doet de plant bloeien en de koffiebessen groeien.

Koffieplant met enkel blaadjes

Nu heeft het plantje dagelijks onderhoud nodig: wieden, water geven, snoeien op oogstbare hoogte en de planten onderhouden die voor schaduw zorgen.

Koffieplant met rode besjes Na 7 tot 10 weken

De koffiebessen kunnen geoogst worden. De oogst duurt 2 tot 3 maanden en gebeurt op kleine plantages met de hand. Elke bes bevat 2 koffiebonen. Deze worden van de vrucht gehaald en dan behandeld volgens 1 van deze methodes: 1. DE NATTE METHODE 2. DE DROGE METHODE

|7

1. DE NATTE METHODE

De natte methode is vooral geschikt voor arabicakoffie. Het proces zorgt voor een betere kwaliteit en een betere verkoopprijs. Wassen De bessen worden gewassen bij de producent of in het wasstation.

Slechte bessen verwijderen In een bad komen de 'slechte' bessen bovendrijven. Ze worden verwijderd.

Vruchtvlees verwijderen In de pulpmachine wordt het vruchtvlees verwijderd. Zo komen de koffiebonen vrij.

Fermenteren en drogen

Export Aankomst in de haven van Antwerpen

Na een fermentatieproces worden de bonen gedroogd op een betonnen plaat in de zon.

Pellen en verpakken • In de pelmachine wordt de laatste hoornschil verwijderd. • Daarna worden de bonen verpakt.

2. DE DROGE METHODE

De droge methode wordt toegepast voor bijna alle robustakoffie en voor Braziliaanse arabica. Drogen • De bessen worden uitgespreid op droogvloeren in de zon. • 4 weken lang worden ze regelmatig omgekeerd om gisting te vermijden.

Bonen doppen en verpakken • De bonen zitten nu los in de bessen. • De schil, het vruchtvlees en de hoornschil worden machinaal verwijderd. • De bonen zijn klaar voor verpakking.

De groene koffiebonen worden 8 tot 15 minuten gebrand bij een temperatuur van 180°C tot 240°C. De manier van branden beïnvloedt de koffieprijs: hoe korter het branden, hoe zachter de smaak. Voorwaarde: de temperatuur mag niet te hoog zijn. Een korte branding op hoge temperatuur zorgt voor een hoog rendement en een lagere prijs, maar de kwaliteit is minder.

Verpakt :

Binnen de 24 uur na het branden

8|

Andere 36.5%

VSA 23%

Duitsland 9.8% Japan 7.8%

VK 3.3% Spanje 3.5% Canada 3.6% Frankrijk 6%

Italië 6.3%

Bron: ICO

DE BELANGRIJKSTE KOFFIEPRODUCERENDE LANDEN Wereldwijd produceren meer dan 70 landen koffie. Deze 4 koplopers staan echter in voor 60% van de totale koffieproductie: 1. Brazilië

Oeganda 2.3% Honduras 2.9% Andere 14%

Peru 2.9% Guatemala 3.1% Mexico 3.4%

Brazilië 34%

India 3.7%

2. Vietnam

Ethiopië 4.5%

3. Colombia

Indonesië 7%

Vietnam 14%

4. Indonesië Colombia 7%

DE BELANGRIJKSTE KOFFIEIMPORTERENDE LANDEN

Bron: ICO

•

De koffieproducerende landen consumeren zelf 30% van de koffie op de wereldmarkt, met Brazilië op kop.

•

De andere 70% wordt internationaal verhandeld. Met de Verenigde Staten, Duitsland en Japan als grootste importeurs.

Andere 36.5%

VSA 23%

Duitsland 9.8%

•

Waar de Verenigde Staten in 2010 1,5 miljoen ton koffie importeerde, liet België 349 289 ton koffie toekomen. Daarvan wordt een groot deel opnieuw verkocht in Europa. VK 3.3% Spanje 3.5% Canada 3.6% Frankrijk 6% Bron: ICO

Japan 7.8%

Italië 6.3%

|9

DE 2 BELANGRIJKSTE KOFFIESOORTEN

Smaak Groeitemperatuur Locatie

Arabica

Robusta

milder, fijner

sterker

15°C - 25°C

24°C - 30°C

hoger gelegen gebieden

zeeniveau

10 |

Goed om weten

evan de waard Uit een studie fko its ite al kw n keten van ee t da k ee (2011) bl fie uit Kenia de in s rij pp rkoo 87% van de ve handen kwam in kt ar rm supe rs rteurs, brande van de impo rte , ns te arktke en de superm 7% s ht ec sl t en wijl de produc . ek re st op

25 miljoen kleinschalige producenten Opkopers Verwerkingsbedrijven

Coöperaties

Lokale exporteurs Importeurs of handelaars De 5 grootsten controleren zo'n 50% van de markt: Kraft, Nestlé, Sara Lee, Procter&Gamble en Tchibo.

Branders De 4 grootsten controleren 40% van de markt: ECOM, Louis Dreyfus, Neuman en VOLCAFE

Supermarktketens In België verkoopt de supermarkt gemiddeld: • 52% van de koffies onder haar eigen merk • 43% onder een merk van de Douwe Egberts-groep • 5% onder andere merken of cateraars

7 miljard consumenten

DE KOFFIEKETEN ONDER DRUK Kleinschalige producenten De meeste producenten oogsten hun koffie zelf. Als de koffiebonen rijp zijn, vullen ze enkele zakken om die zo snel mogelijk te verkopen. Ze wonen afgelegen, en hebben vaak moeilijk toegang tot stromend water, elektriciteit en transport. Daardoor weten ze (te) weinig over de wereldmarktprijzen en kunnen ze amper of niet kiezen aan wie ze hun bonen verkopen. Ze zijn blij met elke opkoper die hun koffie meeneemt. Ook al betaalt die een veel te lage prijs. Gelukkig hebben heel wat producenten zich de laatste jaren verenigd. Ze staan iets sterker door informatie uit te wisselen via gsm. In de jaren ’70 kreeg een producent 20% van de finale verkoopprijs, dat aandeel daalde tijdens de koffiecrisis tot 1 à 3%. Momenteel ligt 7% het tussen 7 en 10%.

van de verkoopprijs

| 11

Importeurs en branders Het is moeilijk vast te stellen hoeveel winst bedrijven exact maken met de verkoop van koffie. Enkele multinationals splitsen die winst in hun financiële rapportering immers per product op. Maar zelfs een voorzichtige schatting maakt duidelijk dat het jaarlijks om honderden miljoenen dollar gaat. Bij Kraft Foods bijvoorbeeld was koffie in 2010 goed voor 11% van de globale inkomsten van 49,2 miljard dollar, met 2 merken die elk meer dan 1 miljard dollar verwierven. Besluit: koffie is een grondstof waarmee tal van voedingsbedrijven een smak winst maken.

87

%

van de verkoopprijs

Veel keuze voor de consument. Of toch niet? Als consument lijkt u in de supermarkt heel wat keuze te hebben. Er worden tal van koffiemerken uitgestald. Toch schuilen er slechts enkele grote bedrijven achter. Er zit niet alleen koffie van Douwe Egberts in de pakjes die letterlijk die naam dragen. Ook merken zoals Chat Noir, Mildou, Jacqmotte en Senseo behoren tot de Douwe Egberts-groep. Dat maakt dat bijna 1 op 2 verkochte pakjes van Douwe Egberts is. Daarnaast is er nog de koffie van het eigen supermarktmerk. Tenslotte blijft er nog 5% andere merken over. Van kleinere maar niet minder gepassioneerde koffiebranders.

12 |

| 13

Wat zijn de uitdagingen voor de producenten? DE STERK SCHOMMELENDE KOFFIEPRIJZEN De globale koffieproductie varieert van jaar tot jaar Regen, droogte of ziektes zijn factoren die de koffiemarkt tot een instabiele markt maken die onderhevig is aan nd other factors, a isease sterke prijsschommelingen. ions, d price. es ons in r condit

ti the fluctua ee pric to wea offheeft aking it y wide cordingde producenten. Dit belangrijke gevolgen Voorood, m 2.2. C rised b r acvoor ing haracte r to yea eir livelih

a dc farm e for th from ye ble anvolgende old and spellen hun er seizoen nstahet aries inkomen n coffe uitziet, olatility hoe f the househ ction v rently u pend o ir Price v u e e ance o e h d d n th in ro o te r p h is in a t fo koffieat se w coffee udgehun budget voor good m arket th ze hebben d ben uction, for thohun sgezin in n d m s t a Global en welk e e ro s n e c e p o ff n v f e o in ts o sea g in a c onsequ euh, rces to r oming the cos kijken. ant cjaar... resultinplantage is sjaar r resou r the ckoffiedik ason fo no ignificna ll below come fo major re centive rices fa in a p lity has in ti ir – n e e la e s th o h e th r v fe e formal e l oude ictseizoenen . Wzorgenscdat h in c o d s it ri o e e e re p e h n p th tr e is Enkele slechte kunnen ervoor d Th a old or in wers to ers hav bills an a 34-ye e farm placing for gro w farm edical g on th es or re 2001 to difficultplanten s are lovernieuwd dat d pay m workin y gezondheidspriceniet pesticid kunnen anworden, ound in limbin b c p n d le e e n a b h re a m ta ts fo o W rs n e inc 01 be rtilise wordt needs.zorg lyte f 45 ce school family od on th ing fe duur de ekinderen niet d in 20 low onaar quate fo enntrdat y app a poun ute to th 0-year put ade farms b co ib om a 3 7 cents to fr 1 to l le g to o g n o u g d h moeten kunnen omdat ze helpen op de he sw stru rasplantage. ut of sc ica has farmers busta c taken o of arab ilarly, ro n being e price th 5). Sim rs koffieproductie varieert van jaar tot jaar. re a childreDe globale u e y ig nt 11 (F In rece ts in 20 sector. 09 cen 3 t s o ). 6 alm igure high of 2011 (F 011 cents in to 120 t 1989-2 marke 309 coffee a ic b ara 5: The Figure 340 320

Prijsschommelingen in de arabicakoffiemarkt tussen 1989 en 2011 274

300 280

245

260 240

US cents/lb

220 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

45

11 2010 20 08 2009 2007 20 05 2006 20 04 2003 20 01 2002 2000 20 98 1999 1997 19 95 1996 19 94 93 19 1992 19 90 1991 1989 19

14 |

Hoe wordt koffie verhandeld?

Tegenover de recent piekende koffieprijzen staat een prijsdaling op lange termijn. Een grote stijging van de productiekosten is het gevolg van de huidige hoge marktprijzen. Zo kosten voedsel (voor de armsten vaak 60% tot 80% van hun budget), benzine, transport, school en medische zorg plots een pak meer. Net als arbeid, meststoffen (prijsstijging van 43% tussen 2010 en 2011) en pesticides. Door de devaluatie van de dollar en de gestegen marktprijzen zijn de productiekosten verdubry to contra on – are ig ms beld. Resultaat: de boer verdient minder dan voorheen. r inflati r ears (F y fo e t y d l ft te fi a s n e

Net als bij andere grondstoffen gebeurt dit op 2 manieren:

1. fysiek kopen en verkopen 2. op de internationale termijnmarkten

De tweede methode wordt toegepast door commerciële handelaars. Zo beschermen ze zich tegen toekomstige risico’s bij prijsschommelingen en tegen veranderingen in de wisselkoersen. Op zich een normale manier van dju tha in r zakendoen, want zo wordt de koffieprijs internationaal rms – a oupled r more ecline d to fo hich, c d real te price d expose rms an costs w t n te u e m t e r p n b e e in bepaald. Maar wanneer de relatie tussen koffie en hant rr ghave farm th cu ers. .5 Lon ases in s in bo farmers ee grow g incre which e price delaars helemaal zoek is, komen we in een spiraal van 3 for coff in coffe l prices spondin th a e s e w rr re o ik ro c in p g ts d by ome trend Recen speculatie terecht. matche nward Des aarabicakoffieprijzen real inc limited rm dow ce re

Financiële instellingen (via bijvoorbeeld hedge funds) en privépersonen speculeren via deze termijnmarkten, zonder dat ze een relatie hebben met het verhandelen van koffie. Deze praktijk staat onder zware druk van de industrie omdat het de markt ernstig verstoort. Om de tragische stijging van de koffieprijzen in 2010 te verklaren, wees Howard Schultz, CEO van Starbucks, de financiële speculanten met de vinger: 'Dit is financiële speculatie op zijn slechtst. Met sterke prijsschommelingen tot gevolg die niet afhankelijk is van weerschommelingen of plagen. Deze speculatie moet dan ook dringend aan banden gelegd worden.'

in reële termen tussen 1960 en 2011 967.05

1050 1000 950 900

US cents/kg

Speculeren verstoort de markt

e pri long-te there is h coffe means ent hig dollar, S 11 U 8). Curr e f th 60 - 20 ation o rms 19 devalu real te in s e c ee pri ica coff 8: Arab Figure

850 800 750 700 650

486.13 535.11

600 550 500 450 400 350

144.61

300 250 200 150 100 50 0

1975

1980

1985

1990

1995

2011 2000

2005

c data , histori markets y rc it d o mm ith sca ply cts, co tions w ee sup ff tive Prospe rganisa n o k o e n c ’ c a in rs B d e e farm er th s an : World ebted e neith qua Source munitie a high ers hav y of ind e com roduce a legac e p any farm ft o ff m to le o lt e u ry c v s o re ha o see n ssa t h e a s t c w e s e c a s A n ri n . e r rs tio uts ffee p membe uffici 3.6 Th sive inp r genera s ir n e low co e e g to d p n th x n u g r e a o n fo hasing o that y nstable , by faili upport s. ated, s es of u r in purc erefore hnical s sinesse Decad perpetu fields o ere. Th t in tec heir bu 1960

1965

1970

| 15

Anna Mlay, koffieproducente en lid van KDCU, Tanzania

'De boeren hebben honger.' 'In januari verwachtten we veel regen. Dat is nodig voor de planten om te bloeien. Maar er kwam niets. Het gevolg? Veel van onze koffieplanten bloeiden niet zoals het hoort en gaven geen vruchten. Veel organisaties binnen onze coöperatie laten ons weten dat de boeren honger hebben en hun kinderen niet meer naar school kunnen sturen. De mensen hier zijn afhankelijk van koffie. Er zijn weinig alternatieven omdat het klimaat er niet gepast voor is.'

DE KLIMAATSVERANDERING BEDREIGT DUIZENDEN PRODUCENTEN Nieuwe strategische oplossingen zijn broodnodig De bedreiging laat zich nu al voelen. Producenten worden extra door de klimaatsverandering geraakt omdat ze ook voordien al kwetsbaar waren. Ze moeten nieuwe strategieën zoeken om zich aan te passen aan de veranderingen, en om er zelf zo weinig mogelijk toe bij te dragen. Bijvoorbeeld: een efficiënter irrigatiesysteem, terrassen op grote hoogtes en het planten van extra schaduwbomen om vochtverlies en bodemerosie tegen te gaan. Er is nood aan technische en financiële ondersteuning In extreme omstandigheden moeten boeren misschien verhuizen naar hoger gelegen gebieden. Een andere optie is diversificatie van de landbouwgewassen. Voor veel boeren zijn deze 'oplossingen' niet realistisch door een gebrek aan grond, financiële middelen en training. De overheid heeft hier een belangrijke rol door boeren grond en de nodige infrastructuur te geven.

16 |

MEER MACHT BIJ PRIJSONDERHANDELINGEN Kleine producenten hebben vaak geen of beperkte toegang tot marktinformatie en -prijzen. Omdat de verkoop van koffie hun (enige) inkomstenbron is, doen ze er alles aan om die koffie zo snel mogelijk te verkopen. Het resultaat? Hun onderhandelingspositie bij de verkoop van de bonen is bijzonder zwak en dat zorgt consequent voor een te laag inkomen. Tussen de consument en de producent zit een hele keten sterke spelers. Als producent is het moeilijk om te weten wat de consument precies wil, en om daar slim op in te spelen. Meerwaarde creëren door rekening te houden met de wensen van de consument is dus bijna onmogelijk. Verschillende grote bedrijven nemen daarom de volledige keten in handen. Ze binden producenten aan zich: ze kopen hun land op en stellen hen als arbeider te werk. Zo verliezen de producenten de controle over hun eigen productie. Er is een voorbeeld van een bedrijf dat producenten voor zich probeert te winnen met genetisch gemanipuleerde koffieplanten: de opkoper krijgt de koffie die hij/zij voor zijn klanten wil, en de producent is lange tijd gebonden aan de opkoper.

TOEGANG TOT TECHNISCHE ONDERSTEUNING Vele kleine koffieboeren blijven arm door hun al te kleine landbouw-oppervlaktes. Zonder toegang tot technische ondersteuning is het voor hen onmogelijk om hun inkomen te doen groeien. Immers:

• ze slagen er zelf niet in om de kwaliteit en de productiviteit van hun planten te verbeteren • ze hebben geen geld om oude planten te vervangen • ze kunnen zich moeilijk op eigen houtje aanpassen aan de klimaatsverandering

| 17

18 |

| 19

Fairtrade en koffie

Fairtrade, in België 'Fairtrade Max Havelaar', is een internationaal kwaliteitslabel in handen van producenten, fairtrade-organisaties, ngo’s en economische actoren.

WAT DOET FAIRTRADE? Fairtrade geeft kleine producenten in het Zuiden de kans om:

• • •

hun onderhandelingspositie in de markt te versterken; hun armoede te bestrijden; hun toekomst in eigen handen te nemen.

Met andere woorden: Fairtrade stimuleert de sociale, economische en ecologische ontwikkeling van kleinschalige producentenorganisaties. In ruil voor een duurzame productie krijgen de producenten van Fairtrade een eerlijke prijs die de productiekosten dekt. Zo biedt Fairtrade de producenten een leefbaar vangnet in een onstabiele markt.

Fairtrade wordt gecontroleerd en gecertificeerd door FLO-Cert De onafhankelijke certificeringsorganisatie FLO-Cert voldoet aan ISO-norm 65. Dit waarborgt de integriteit van het systeem en garandeert dat de normen, vastgelegd door Fairtrade International, worden nageleefd.

20 |

Wat zijn de belangrijkste Fairtradenormen voor koffie? • Fairtrade is enkel voor kleinschalige • Voorfinanciering mogelijk tot 60% van de aankoopprijs producentenorganisaties Om in aanmerking te komen, moeten producenten zich verenigen in coöperaties. Zo staan ze sterker in de markt en genieten ze van schaalvoordelen.

• Aangepaste gegarandeerd

• Democratisch beslissingssysteem met productietechnieken dezelfde rechten voor alle leden

Dankzij de focus op de kleinschalige landbouw garanderen we productietechnieken, aangepast aan de natuur die ook de biodiversiteit stimuleren.

• Een zekere minimumprijs •

•

Concreet betekent dit dat de coöperatie haar leden meteen kan uitbetalen bij de levering van de koffiebonen.

Onze minimumprijs bedraagt $1,4 per pond arabicakoffiebonen of de marktprijs wanneer die hoger ligt (+$ 0,3 voor biokoffie). Voor robustakoffiebonen is de minimumprijs $1,01 per pond of de marktprijs wanneer die hoger ligt (+$ 0,3 voor biokoffie).

• Een premie voor de coöperatie De producentenorganisatie krijgt $0,2 per pond koffiebonen. Dit bedrag dient om: •

te investeren in de gemeenschap. Bijvoorbeeld in onderwijsprojecten.

•

te investeren in milieuprojecten. Bijvoorbeeld om te switchen naar biologische landbouw.

•

de kwaliteit van de koffieproductie te verbeteren. 25% van het totale premiebedrag wordt sowieso geïnvesteerd in een programma om de kwaliteit en productiviteit te verbeteren.

Dankzij dit systeem hebben alle leden van de coöperatie gelijke rechten.

• Verantwoorde landbouwpraktijken via strikte milieucriteria De Fairtrade milieucriteria focussen op: •

een beperkt en veilig gebruik van pesticiden;

•

een goed afvalbeheer;

•

een verantwoord beheer van de bodemvruchtbaarheid en waterbronnen;

•

een verbod op gebruik van genetisch gemanipuleerde organismes, de zogenaamde ggo’s.

• Dwangarbeid en kinderarbeid zijn niet toegelaten • Faire handelsrelaties worden gestimuleerd •

via eerlijke onderhandelingstechnieken;

•

via goede contracten;

•

door speculatie tegen te gaan.

| 21

Getuigenis uit Matagalpa: 'Van 1999 tot 2004 liet de koffiecrisis zich in Matagalpa hard voelen. Vele plantages verdwenen. Duizenden arbeiders verloren hun job en trokken naar de stad. Daar vonden ze geen werk. Onze regio leeft van koffie. Wanneer het zoals toen niet goed gaat met de koffieprijzen heeft dat een dominoeffect: banken gingen failliet, winkels sloten en veel mensen trokken naar Costa Rica of de Verenigde Staten. Gelukkig gingen de leden van onze coöperatie er niet onderdoor. We verbouwden onze koffie zoals voorheen. Omdat we geïnvesteerd hadden in diversificatie waren we ook minder afhankelijk van koffie. Onze kinderen konden nog naar school. Zonder Fairtrade was ik hier nu niet geweest. Ik zou mijn stukje grond kwijt zijn. Mijn kinderen zouden niet kunnen studeren en ook ikzelf zou geen kans gekregen hebben om naar de universiteit te gaan. Dit alles was enkel mogelijk omdat we als coöperatie samen sterk stonden. En omdat we ook toen het niet goed ging, konden rekenen op een stabiele minimumprijs.' Blanca Rosa Molina, Cecocafén, Nicaragua

KOFFIE IN CIJFERS Fairtrade:

• 440 000 koffieproducenten • 29 landen* • 369 coöperaties In 2010 werd er wereldwijd meer dan 105 000 ton Fairtradekoffie verkocht.

* Latijns-Amerika : Mexico, Guatemala, Honduras, El Salvador, Nicaragua, Costa Rica, Colombia, Peru, Ecuador, Bolivia, Brazilië Caraïben : Haïti, Dominikaanse Republiek Afrika : Kameroen, Ivoorkust, Sierra Leone, Oeganda, Ethiopië, Demokratische Republiek Congo, Rwanda, Kenia, Malawi, Tanzania Azië-Pacific : Laos, Vietnam, India, Indonesië, Papoea-Nieuw Guinea, Thailand

22 |



FAIRTRADE LEGT DE LAT NOG HOGER Fairtrade

Rainforest Alliance

UTZ Certified

Focus op

Empowerment van producenten (armoedebestrijding)

Zorg voor de natuur (biodiversiteit)

Traceerbare en duurzame aanvoerketen

Herkomst

Ontstond in 1950 binnen de civiele maatschappij met pioniers als de OxfamWereldwinkels

Opgericht in de VS in 1986 door de milieubeweging ter bescherming van het regenwoud

Opgestart in 2002 door een Nederlands bedrijf en een koffieplantage om voedselveiligheid en traceerbaarheid te garanderen

Doelgroep

Kleinschalige producenten

Plantages

Plantages en kleinschalige producenten

• 36 landen

• 21 landen (enkel koffie)

• 2 miljoen producenten en arbeiders

• 161.000 producenten (enkel koffie)

• Ecologisch: sterk

• Ecologisch: zeer sterk

• Ecologisch: basis

• Sociaal

• Sociaal

• Sociaal

Bereik producerende • 63 landen landen (2012, alle • 1,2 miljoen producenten en grondstoffen) arbeiders 3 duurzaamheidspijlers

• Economisch: minimumprijs, premie en recht op voorfinanciering

• Economisch: geen minimumprijs, wel een premie maar niet verplicht

Koffie draagt het label als

100% gecertificeerd

Vanaf 30% gecertificeerd

Vanaf 90% gecertificeerd

Traceerbaarheid koffie

Ja

Ja

Ja

| 23

Fairtrade is uniek in waarden en uitwerking • Fairtrade is een systeem van en voor kleine producenten 80% van de koffieproducenten zijn kleinschalige familiale landbouwers die vaak leven met minder dan 2 dollar per dag. Fairtrade wil hen helpen om zelf werk te maken van een duurzame toekomst. Tegelijk ijveren we wereldwijd voor een rechtvaardige handel in grondstoffen.

• Fairtrade vertrekt vanuit de producent Niet vanuit de bestaande koffieketens en de noden van de bedrijven. Fairtrade is een open systeem voor alle kleine producenten: •

Een langetermijnplan voor duurzame armoedebestrijding.

•

Met beslissingsrecht voor elke producent over het te volgen parcours: de producenten hebben 50% van de stemmen in alle belangrijke beslissingsorganen van Fairtrade International.

• Fairtrade biedt bestaande en nieuwe leden maximale ondersteuning •

Per land of regio hebben de producentenorganisaties een ‘Liaison Officer’. Die geeft hen de gepaste onder-

steuning (technisch, organisatorisch…) en brengt hen in contact met productspecifieke experten. •

Voor elk continent is er een organisatie die zorgt voor vertegenwoordiging en ondersteuning bij thema’s zoals kindslavernij en voor uitwisseling tussen de producentenorganisaties.

• Fairtrade garandeert een ecologisch verantwoorde productie Via standaarden, premie-investeringen en andere projecten zoekt Fairtrade actief naar oplossingen om de klimaatsverandering tegen te gaan. En om producenten alternatieve productieprocessen aan te bieden met een zo laag mogelijke impact op het milieu. De hogere minimumprijs stimuleert de producenten ook om te switchen naar biologische landbouw.

• Fairtrade heeft een breed draagvlak in de samenleving De federale overheid erkent Max Havelaar België officieel als ontwikkelingsorganisatie. Zowel bij ons als internationaal heeft Fairtrade een breed draagvlak met ngo’s, vakbonden, overheden en burgers als belangrijke Fairtrade-ambassadeurs. Bekende campagnes zijn FairTradeGemeente en Week van de Fair Trade.

24 |

GETUIGENISSEN VAN PRODUCENTEN

Uit Nicaragua:

'Fairtrade bewaart en verbetert onze grond' 'Voor ons betekent Fairtrade het bewaren en verbeteren van onze grond. Het betekent zorg dragen voor het milieu en de lucht verbeteren die we inademen. Het betekent ook onderwijs voor onze kinderen en toegang tot gezondheidszorg voor onze gezinnen… Fairtrade betekent meer mogelijkheden, vooral voor vrouwen. Mogelijkheden om te organiseren en beslissingen te nemen. Fairtrade betekent dat producenten en consumenten samenwerken aan een beter leven. Fairtrade is veel meer dan een minimumprijs alleen.' Blanca Rosa Molina, koffieproducente en voorzitter van CECOCAFEN

Uit Peru:

'Samen met Fairtrade zorgen we voor een betere verkoop van onze koffie' 'Lid zijn van de coöperatie is belangrijk voor een kleine boer. Want samen kunnen we beter zorgen een goede verkoop. De overkoepelende organisatie ‘COCLA’ regelt een betere prijs. Maar ik krijg ook technische ondersteuning bij de koffieteelt, en goedkoop krediet. Ik ben ervan overtuigd dat een coöperatie een van de beste organisatievormen is om je producten te verkopen. Fairtrade heeft geholpen onze levensstandaard te verbeteren. Ik geef mijn koffie veel aandacht: met een goede kwaliteit zijn er meer mensen die het willen drinken en ons willen steunen. Alle boeren zouden milieuvriendelijker moeten werken en een biologische productiemethode nastreven.' Alejandro, koffieproducent en lid van COCLA

| 25

Uit Tanzania:

'Fairtrade heeft ons gewezen op het belang van zorg voor de natuur'

Uit Uganda:

'Fairtrade geeft ons een eerlijke prijs'

'Werken binnen Fairtrade en voldoen aan de standaarden, heeft ons veel nuttige dingen geleerd. Het heeft ons gewezen op het belang van zorg voor de natuur. We mogen geen brandhout meer gebruiken voor vuurtjes op onze boerderij. En er werd ons aangeraden terrassen te bouwen om bodemerosie tegen te gaan. Naast de workshops waar we als lid van deze Fairtradecoöperatie aan konden deelnemen, zouden we graag in contact komen met milieu-organisaties. Zodat we echt goed kunnen begrijpen hoe de natuur in mekaar zit.'

'Fairtrade is een goed idee. Het maakt een groot verschil voor ons. Het geeft ons afzet op de markt en een eerlijke prijs. En we weten dat we niet bedrogen worden.' Oliva Kishero, koffieproducente Gumutindo Coffee Cooperative Enterprises

Anna Mlay, koffieproducente en lid van KDCU

Uit Malawi:

'Fairtrade geeft boeren wat comfort' 'Het produceren van koffie wordt nu gezien als een interessante opportuniteit. Deel uitmaken van Fairtrade geeft boeren wat comfort omdat ze kunnen rekenen op een zekere prijs. Daarom zijn er veel nieuwe boeren die willen starten met koffie.' Bernard Kaunda, directeur Mzuzu Coffee Planters Cooperative Union

26 |

Switchen naar Fairtrade, een goede zaak DAAROM KIEZEN DEZE BEDRIJ- Coffeeteam nv, groothandel in koffie VEN VOOR FAIRTRADE

Exki, kwalitatieve fastfoodketen 'Ik ken Fairtrade al minstens 20 jaar als consument. Exki koos in 2003 voor Fairtrade omdat Fairtrade het antwoord is op een echt probleem: de schommeling van de koffiekoers. Het is een faire, doeltreffende en gerichte oplossing voor 1 miljoen kleine producenten en hun gezinnen. Want het is bijzonder onrechtvaardig dat slechts een klein aantal beursspeculanten van de koersschommelingen in de koffiemarkt profiteren, terwijl ze een enorme schade aanrichten bij iedereen die actief bij koffie betrokken is: producenten, verwerkers, exporteurs en importeurs, branders en distributeurs. De grootste toekomstuitdaging voor Fairtrade is groeien met behoud van de huidige structuur en samenhang. En om zich duidelijk te positioneren tegenover de andere koffielabels.' Nicolas Steisel, co-founder en CEO

'Ik heb Fairtrade leren kennen via een scriptie van een student over het label. Door Fairtradekoffie in te kopen en te verkopen, doe ik net hetzelfde als wanneer ik 'gewone' koffie zou kopen. Maar: omdat ik met Fairtrade het leven van de kleine producenten echt kan verbeteren, vind ik mijn keuze niet meer dan logisch. Mijn bezoeken aan de plantages en de gesprekken die ik daar had met de producenten zijn voor mij doorslaggevend geweest om te switchen naar Fairtrade. Mijn uitdaging voor de toekomst? De huidige verkoopvolumes behouden in een steeds meer competitieve markt (conventionele koffie en andere certificaten) terwijl gans Europa een crisis doormaakt.' Gregory Dupuis, zaakvoerder

Café Liégeois, koffiebranderij 'De eerste om warm te maken voor Fairtrade, is de industrie. Want als zij volgen, volgt iedereen. Bij Café Liégeois is Fairtrade geen ijdele belofte. Wanneer je koffiebrander bent en je reist naar het Zuiden, dan zie je al snel de moeilijkheden daar. Fairtrade ondersteunen, dat is een steentje bijdragen. Zo is het concept 'Mano Mano' geboren. En zo geven we onze steun aan de vzw ‘Terre Solidaire’ in Chiapas (Mexico): voor elk verkocht pakje koffie, geven we 10 cent bovenop de aankoop onder Fairtradevoorwaarden. In dezelfde geest ontwikkelen we een project in Congo. Het menselijke in het centrum van onze aanpak plaatsen, en kiezen voor Fairtrade zijn altijd zeer aanwezig geweest. Ik ben er vandaag nog meer van overtuigd.' Michel Liégeois, co-owner

| 27

Delhaize, supermarktketen 'Ik heb Fairtrade goed leren kennen tijdens een rondtrip met Max Havelaar in Peru. Ik was onder de indruk van het professionalisme van de lokale boeren, hun warme gastvrijheid, maar vooral van hun doorzettingsvermogen om hun producten constant te willen verbeteren. Het meest treffende in het fairtradeverhaal is dat de economische, sociale en milieuaspecten hand in hand gaan. De combinatie van betere levens- en werkomstandigheden voor de boeren en hun families én een kwalitatief product geproduceerd met respect voor het milieu is uniek. Persoonlijk was ik echt onder de indruk van de manier waarop de coöperaties zich organiseren en structureren. Duurzaam ondernemen, respect voor de planeet en onze lokale gemeenschap maken deel uit van de Delhaizestrategie. Onze recente uitbreiding van het fairtrade-assortiment toont dat we producten afkomstig van eerlijke handel nog toegankelijker willen maken voor onze klanten. Een belangrijke uitdaging voor Delhaize is dus ongetwijfeld het vertellen van het fairtradeverhaal. De nieuwe verpakkingen van onze fairtradeproducten spelen hier een belangrijke rol in. Om de stijgende verkoop van Fairtrade aan te houden moeten we er samen Max Havelaar voor blijven zorgen dat de fairtradeproducten beantwoorden aan onze kwaliteitsstandaarden.' Dr. Tim Lammens, Director Quality & Food Safety

Java, foodservicedistributeur voor bedrijven en instellingen 'Ik heb Fairtrade leren kennen via de verkoop van koffie aan kerkpoorten en via dhr. Jos D’Hooghe, een fervent bepleiter van de Max Havelaargedachte. Het doet goed te weten dat er via de tussenkomst van Max Havelaar hulp geboden wordt aan de plaatselijke producent, zodat deze correct vergoed wordt en kan leven van zijn activiteiten. Er wordt gezorgd voor gezondheidszorg en opleidingen, en dat komt de gemeenschap én ook de uiteindelijke

kwaliteit van het product ten goede. Wat dan weer heel belangrijk is naar onze klanten toe. Eind jaren tachtig zijn we gestart met Fairtradekoffie omwille van de eerlijke verdeling van de gemaakte winsten doorheen de hele keten. Doorheen de jaren zijn fairtradeproducten bekender, maar ook kwalitatiever geworden waardoor de verkoop een snelle groei kent. We vrezen dat dit de levertermijnen van de producenten zal verlengen en misschien ook hun aanbod zal doen verminderen. Door de crisis zijn er in België verbruikers die de meerprijs niet meer willen betalen omdat ze moeten bezuinigen.' Wim Claes, CEO

Oxfam-Wereldwinkels vzw en Oxfam Fairtrade cvba 'Oxfam werkt al meer dan 40 jaar rond eerlijke handel en ook vandaag heeft dit concept niks van zijn waarde verloren. Integendeel. De omstandigheden voor kleinschalige boeren in het Zuiden is nog steeds precair. Hun elementaire sociale rechten zijn nog steeds niet gewaarborgd, ze worden geconfronteerd met landroof en ervaren als eersten ook de gevolgen van de klimaatverandering. Fairtrade werkt zowel aan een verbetering van de sociale, de ecologische als de economische omstandigheden. En juiste deze combinatie maakt dit een uniek concept dat veel verder gaat dan een product met een label. Het samenspel tussen vrijwilligers en vaste medewerkers, tussen een sterke Noord-werking en een steeds groeiende Zuid-werking, tussen pragmatiek en idealisme, maken van Oxfam een unieke organisatie. Samen met alle stakeholders een antwoord vinden op de uitdagingen van een steeds complexer wordende wereld is dan ook een bijzonder voorrecht. Meer dan ooit is de missie van Oxfam relevant om de toekomst van alle wereldburgers op de juiste manier mee vorm te geven.' Joris Rossie, gedelegeerd bestuurder

28 |

DE VRAAG NAAR FAIRTRADEKOFFIE BLIJFT STIJGEN... Gemiddeld 53% van de consumenten vraagt een ruimer aanbod Fairtradeproducten in de supermarkt. 36% heeft bovendien graag de keuze tussen een Fairtrademerk en een Fairtradewinkelmerk.

... dankzij Fairtradecampagnes Sinds 2004 loopt de campagne 'FairTradeGemeente'. Sindsdien zijn daar nog enkele campagnes bijgekomen: 'Commune du commerce équitable' (Wallonië) en 'Fairtrade@Work'.

Het doel? De vraag naar Fairtradeproducten stimuleren bij verschillende actoren. Werkplaatsten, gemeentebesturen, scholen, organisaties, winkels en horeca worden opgeroepen om over te schakelen naar Fairtrade. De switch naar Fairtradekoffie staat daarbij op de eerste plaats. Meer weten? Surf naar • fairtradegemeenten.be • cdce.be • fairtradeatwork.be

... dankzij gericht lobbywerk Kiezen voor Fairtrade in een openbare aanbesteding: het kan! Max Havelaar lobbyt voor Fairtrade in publieke aanbestedingen. We vinden het belangrijk dat openbare besturen kunnen kiezen voor Fairtrade. Daarom helpen we bij het opstellen van aanbestedingen. Samen met de federale en regionale overheden schrijven we handleidingen en geven we persoonlijk advies aan besturen die daar nood aan hebben. Meer weten? Stuur een e-mail naar [email protected]

FAIRTRADE BUITENSHUIS: LAAT U INSPIREREN Niet alleen thuis, maar ook op café, op restaurant, op hotel, in de kantine op het werk, in automaten en zelfs in boetieks is Fairtrade perfect mogelijk. Welk (h)eerlijk aperitief schenkt u uw gasten? Vanaf begin 2013 is er een nieuwe Max Havelaar online tool en een handige catalogus die de vraag en het aanbod van Fairtrade producten perfect op elkaar afstemt. Zo vindt u voortaan nog gemakkelijker de weg naar Fairtrade. Stralend voor de dag komen? Dat kan ook in een Fairtrade-outfit. En een stukje Fairtradechocolade bij uw Fairtradekoffie of thee getuigt van uw uitstekende smaak. Meer weten? Kijk op www.maxhavelaar.be

| 29

30 |

En u ? Bent u consument of consumens ? Als Fairtradeconsumens kunt u het leven van kleine koffieproducenten actief verbeteren. Hoe?

 Door vaker te kiezen voor Fairtradekoffie

Door licentiehouder van Max Havelaar België te worden:

Naast koffie heeft Fairtrade een (h)eerlijk aanbod bananen, chocolade, suiker, thee, katoen, rozen,… Laat u inspireren en ontdek een verrassend Fairtradeaanbod voor elke gelegenheid.

Wilt u zich ook zichtbaar inzetten voor eerlijke handel en zo het leven van kleine koffieproducenten in het Zuiden echt veranderen? Dat kan heel eenvoudig:

 download het welkomstpakket op onze website

 Door jouw koffieverdeler te vragen om over te stappen op Fairtrade

www.maxhavelaar.be/nl/certificationwelcome-pack

 Door Fairtrade te promoten

 contacteer ons commerciële team via onze

Bij uw werkgever, gemeente, familieleden, vrienden, school of universiteit.

 en drink in uw bedrijf voortaan

Als privépersoon:

 Door op restaurant, op café, op hotel, ...

website www.maxhavelaar.be/nl/employees

Fairtradekoffie

te vragen naar Fairtradekoffie.

 Door mee te doen met ‘FairTradeGemeente’ En andere initiatieven voor een duurzame consumptie www.fairtradegemeenten.be

Als werkgever, overheid of organisatie: Door mee te doen aan : Fairtrade@Work.

 Geeft u uw medewerkers de kans om voor Fairtrade te kiezen via distributeurs die Fairtradeproducten aanbieden.

 Zet u Fairtradekoffie op het menu in uw bedrijfsrestaurant

 Vult u de automaten in uw bedrijf of instelling met Fairtradekoffie

 Kiest u uniformen of werkkledij gemaakt van Fairtradekatoen

 Maakt u uw teams en uw partners bewust van Fairtrade en het belang van duurzame consumptie.

 Doet u beroep op de deskundigheid van Max Havelaar om u hierbij te helpen. Meer weten? Surf naar fairtradeatwork.be

Fairtrade Fairtrade Max Havelaar Max Have Belgium www.maxhavelaar.beBelgium [email protected]

www.maxhavela [email protected]

© 2012 Fairtrade Max Havelaar België V.U. : Lily Deforce, Edinburgstraat 26, 1050 Brussel

Beelden : Tineke D’Haese, Max Havelaar, istockphoto | Grafische vormgeving : Alternatis V.U. : Lily Deforce, Edinburgstraat Met de steun van Fairtrade Foundation, Oxfam-Wereldwinkels en DGD Beelden : eric De Mildt , Jasper Ca Bronvermelding Havgaard, Marvin del Cid, Linus H • Gfk, 2011. Public, istockphoto, Max Havelaar Fairtrade Foundation, Fairtrade and coffee, mei 2012

• Oxfam Magasins du Monde, Café commerce, La bourse ou la vie, december 2002 • International Coffee Organization (ICO), monthly coffee market reports, www.ico.org Grafische vormgeving : Alternatis, • Euromonitor, vermeld in ‘Analysis: Single-cup coffee sales seen growing’, 2 februari 2012, www.reuters.com • International Trade Centre, The coffee exporter’s guide 2011 Met de steun van Fairtrade Found • ICE Futures US en London LIFFE • Food commodities speculation and food price crises, Olivier de Schutter, United Nations Special Rapporteur on the Right to Frankrijk, Oxfam-Wereldwinkels, e Food, Briefing Note 02, september 2010 • Climate Change, Agricultural adaptation and Fairtrade, NRI working paper, Natural Resource Institute, mei 2010, www.nri.org • FLO, Climate Change and Fairtrade: Why is it time to make the links? April 2010 • World Bank, World development report 2008, 2007 • ‘About Kraft Foods’, www.kraftfoodscompany.com • Anna Milford, Coffee, cooperative and competition: The impact of Fairtrade, Chr. Michelsen Institute, 2004 • Global Economic Prospects January 2012, Global Commodity Market Outlook, World Bank • Bekendheidsonderzoek Fairtrade Max Havelaar - TNS Dimarso 2011)

Koffie & Fairtrade Een boon voor (h)eerlijke koffie !