KNNV-kamp Noord-Jutland. 26 juli - 9 augustus 2009

KNNV-kamp

Noord-Jutland

26 juli - 9 augustus 2009

1.

VOORWOORD

Duingebied, kalkrots, natuurreservaten, aardige vissersdorpjes in ………….. Noord-Jutland?! Dat lazen we in Kampnatura. De AKC kreeg deze zomer 41 KNNV-ers mee naar het noorden van Denemarken. Terug in Nederland, denkend aan Jutland, zie ik zwermen lieveheersbeestjes zich gedreven naar nergens haasten. (Het strand had trouwens hun voorkeur). Zweefvliegen wilden niet achterblijven en deden aan deze wedstrijd mee. (Onbeslist geëindigd). Maar ook grotere vertegenwoordigers van de Jutlandse fauna hebben we gespot. Fietsbereikbaar waren vier vogelhutten die spectaculaire waarnemingen mogelijk maakten: visarend, zeearend en kraanvogel. Scherpoog en luistervink (lusterfink) wisten elke vogel bij zijn naam te noemen. We zagen krabben en platvis op het strand brengen ter consumptie (wel zelf bakken). Het zoute duingebied vormde een biotoop waar verschillenden van ons zich haast niet van los konden scheuren. Velen wisten ook het rijpe ooft op zijn waarde te schatten en kwamen met volle zakken terug. We verbleven op een mooi, afgezonderd terrein van camping Bjulberg. Een rustige omgeving waar zich weinig vakantiegangers ophielden. Er is veel waargenomen, genoteerd en gefotografeerd. Rob van Mook heeft veel van wat we gezien hebben in dit prachtige verslag verwerkt. Ik hoop dat dit verslag een fijne herinnering zal zijn aan onze vakantie in het noorden van Jutland. Harry van Haarlem (voorzitter kamp Noord-Jutland)

2

2.

INHOUD VERSLAG

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 13b 14 15 16

Voorwoord van de voorzitter Inhoud Excursie-overzicht Deelnemers Sfeerverslagen en overige impressies Schilderkunst Bonte avond Krantenartikel Thisted Dagblad Geen waterhoen Transect Knoopmieren Waarnemingen vogels Waarnemingen planten Deense plantenlijst Waarnemingen insecten Waarnemingen spinnen Overige waarnemingen

2 3 4 5 6 21 23 25 26 27 29 30 32 36 37 40 43

3

3.

EXCURSIEOVERZICHT

1 27 juli 2009 2 28 juli 2009 3 28 juli 2009 4 28 juli 2009 5 29 juli 2009 6 29 juli 2009 7 30 juli 2009 8 31 juli 2009 9 31 juli 2009 10 1 augustus 2009 11 1 augustus 2009 12 1 augustus 2009 13 2 augustus 2009 14 3 augustus 2009 15 3 augustus 2009 16 4 augustus 2009 17 4 augustus 2009 18 5 augustus 2009 19 5 augustus 2009 20 5 augustus 2009 21 6 augustus 2009 22 6 augustus 2009 23 7 augustus 2009 24 7 augustus 2009

Bulbjerg Kruipexcursie rondom camping Vogelhuttentocht Vejlerne Fietstocht cultuur Fosdalen Wandeling vanaf camping Kalkovenmuseum en kalksteengroeve Klimbjerg Rondtour strand, bos, heide en meren Ulvedybet & Bygholm Vejle Inventarisatie transect Bulbjerg Mors Fietstocht naar Hanstholm en Lild Strand Stenen beschilderen, pannenkoeken bakken, concert Rondleiding door geologe op de Bulbjerg Vigsø Strand Mors Livø Fietstocht vogelhutten Fietstocht wildreservaat Hanstholm Torup- en Klimstrand Nationalpark Thy Fietstocht Amtoft Laatste excursie rondom de Bulbjerg Gemeenschappelijke maaltijd en bonte avond

4

4.

KAMPDEELNEMERS

Michel van Adrichem Cheryl van Adrichem Johan Apeldoorn Hans van der Berg Jenny van Dorsten Andri Binsbergen Dini Binsbergen-Buwalda Jarne Kompier Vasco van der Boon Aille Erens Alouette van der Boon Jirome van der Boon

Auke Cuiper Anneke Cuiper-Pon Anne-Ciska Cuiper Harry van Haarlem Erna van Haarlem-de Vries Adri Harteveld-Bol Gerard Harteveld Theo Leussink Els Löhr-Licht Hans Lohr Ellen Luttmer Ruud Lutmer

Rob van Mook Marloes Lagcher Jan Cees Nauta Annie Nauta-van Dijk Ine Nijmeijer Kitty van der Boom Aart Noordam Heleen van der Klift Tamin Noordam Frans Roozen Yolanda ten Thije Nico Selderbeek

5

Jan Westhuis Corrie Westhuis-Maatkamp Margreet Wouda Wim van Zuilen Rieke van Zuilen

5.

EXCURSIEVERSLAGEN EN OVERIGE IMPRESSIES

Aankomst op de camping Zondag 26 juli 2009

Bulbjerg Maandag 27 juli 2009

In de loop van de middag arriveren de meeste deelnemers op camping Bulbjerg in Frøstrup. We hebben de beschikking over een apart grasveld, dat naast de camping ligt en een eigen toegangsweg heeft. Harry, de kampvoorzitter, heeft inmiddels ontdekt dat er maar één stekkerdoos op het veld ligt. Op een of andere manier moeten daar dus de caravans omheen gesitueerd worden. Onze voorzitter breekt zich het hoofd over een adequate indeling, maar de KNNV’ers hebben zo hun eigen ideeën. Stroomsnoeren worden ‘doorgelust’ en na een paar uur staat iedereen tevreden op zijn/haar eigen verkozen plek. Er staat een grote camper op het veld en de bewoners schrikken wel van de invasie op hun - tot vandaag - zo rustige plekje. Ze schuiven wat op naar de rand, maar als ze horen dat we met 41 deelnemers zijn, en een convotent, besluiten ze hun heil elders te zoeken. Ook hebben een paar deelnemers nog geprobeerd het grasveld bij hun tent te maaien (we konden een zeis lenen van de campingeigenaar), maar dat was niet zo’n groot succes. De zeis was bot, en niemand kreeg de slag echt te pakken. Dan de eerste choc van het kamp, met veel bekenden maar ook een aantal nieuwe gezichten. Na een welkom door Harry volgt een speeddate om ook de nieuwe gezichten te leren kennen.

De eerste excursie: natuurlijk met z’n allen naar de Bulbjerg. Het weer liet zich in eerste instantie niet van zijn beste kant zien, maar in de loop van de dag werd het droger. Om half 10 vertrokken de fietsers, gevolgd door de auto’s, om de 5 kilometer naar de parkeerplaats van de Bulbjerg te overbruggen. Vandaar ploeteren we door het mulle zand het duin op. Het stuift hier behoorlijk, want het informatiebord “Velkommen til Bulbjerg og Lild Strand” moeten we uitgraven. Over het duinpannetje gingen we het strand op, waar we meteen de drieteenmeeuwen hoorden en zagen, die nestelden op de wand van de Bulbjerg. Op de richels zitten paartjes meeuwen innig te liefkozen, andere kokken voedsel op voor hun piepende jongen en weer andere kijken ons vanaf hun uitkijkpost belangstellend aan. De afstand is niet groot en ze zijn goed te fotograferen. Lopend onder de Bulbjerg over het strand werd er gezocht naar fossielen. Er zijn er een paar gevonden. Het resultaat is beter in de herfst omdat het dan vaak stormt en er dan weinig toeristen zijn. Wel liggen er mooie keitjes tussen en terplekke besluit Anneke om een verzameling zwerfstenen in verschillende tinten aan te leggen. 6

Johan heeft het ook druk, hij propt een grote plastic zak vol met eigen en andermans vondsten: diverse wieren (blaaswier, knotswier, vingerwier en veterwier, zeesla en Iers mos), mosdiertjes (harige vliescelpoliep), eierkluit van de wulk, zeeschuim (sepia) en een skelet van een hartegel of zeeklit. We hebben eerst een poos over het duin gelopen en hebben aan de voet van het duin koffie gedronken. Na de koffiepauze zijn we door de duinen naar de top van de Bulbjerg gelopen. Een voormalige bunker uit de Tweede Wereldoorlog is ingericht als informatiecentrum. Bovenop het platform heb je een prima uitzicht over duin, strand en zee. Binnen kan je in de vroegere observatiepost door een sleuf naar buiten kijken. In de toegang heeft een boerenzwaluw haar nest, ze is behoorlijk gestrest door alle bezoekers die in en uit lopen. Van het jong steekt een grote gele snavel en een randje punkhaar boven de nestrand uit. De eerste dag zit erop, tevreden gaan we terug naar de camping, er valt nog van alles te determineren.

De stenen die ik aan de zee onttrokken heb zijn in mijn broekzak gedroogd en op lichaamstemperatuur gekomen; de kleuren zijn flets geworden. Een chocoladebruine steen met ‘witte stukjes’ wekt mijn aandacht. De aanblik van deze steen brengt meer speeksel in mijn mond. Ik kwam als kind met mijn hoofd net boven het aanrecht uit en zag hoe mijn moeder gesmolten delfiavet, chocoladepoeder, suiker en gebroken biscuitjes mengde. Na stolling ontstond de (toen) bekende arretjescake: moddervette chocoladecake waarmee je overigens, is mijn schatting, goede sier zou maken tijdens onze avondchoc. Een vriendelijke man die in mijn buurt loopt wijst me op een steen met verschillende bestanddelen. “Kijk Theo”, zegt hij, “In deze steen zie je glimmer, kwarts en veldspaat. Hij toont me een steen met veel glimmende puntjes. “Dat is de glimmer van de mica”, voegt hij er aan toe. Ik zie als jong broekie weer de kolenkachel en de blauwachtige glans van de mica. Achter de kwetsbare dunne glaasjes lagen turven te branden en te gloeien.

Bulbjerg – 1 De eerste maandagochtend (27 juli 2009) is een grote groep aanwezig aan de voet van de Bulbjerg. Aan mijn voet ligt een warrig stuk scheepstouw in de snoepjeskleuren geel, mintgroen en roze. We slenteren richting kalkberg. Aan de steile kant heeft een kolonie drieteenmeeuwen zich genesteld op smalle richeltjes. In een van de nesten zit weer scheepstouw vervlochten en dit loopt door in een oranjekleurige sliert onder het nest.

Vandaag (12-8) heb ik mijn collectie droge stenen in mijn tuin gegooid. Een regenfront is in aantocht. De eerste druppels kleuren de stenen. Theo

Volop kiezel en keien; we schuifelen, lopen, bukken, rapen wat op en kijken; aandacht voor verschillende kleuren en ronde vormen. Er is een grote schakering aan kleuren die loopt van donkerpaars naar rood en roze en gaat over naar lichtgeel en wit. Ik pak een tiental natte stenen en sorteer ze op kleur en maak een reeks. Er is snel te zien dat er nog veel kleurvariëteit tussenpast en, verrassend, overal om me heen te vinden is. 7

Kruipexcursie rondom camping Dinsdag 28 juli 2009

beloond door het zicht op de kraanvogels en de zeearend op veel kortere afstand. Hut nummer 3 en 4 liggen beiden tussen de Lund Fjord en Han Vejle, daar hoorden we kleine karekieten, baardmannetjes en enkele mensen zagen de roerdomp. De zwarte sterns zaten nog op hun nesten. Voor iedereen was het een geslaagde vogeldag.

De kruipexcursie is om 9 uur met elf personen gestart. Om 14.00 uur kwamen we met vier personen terug. We hebben ongeveer 4 kilometer afgelegd. Na de eerste stop bij een ven (mooie plaats met een kleine slaaphut, wc en kampvuurplaats) hebben 5 mensen een andere route genomen om wat meer kilometers te maken. De anderen zijn al fotograferend en verzamelend verder gestruind. Het was vooral mooi weer voor vlinders; er werd een groot aantal soorten gevonden.

Fietstocht cultuur Dinsdag 28 juli 2009 We hebben een fietstocht gemaakt van ca 35 km zuidwaarts langs de westkant van de Lund Fjord. Onder een echte Deense lucht (blauw, schapenwolken, felle zon) en een stevige wind fietsen we over binnenweggetjes naar de Kærup Holme Skjulet. Een prachtige observatiehut met helaas op dit moment tegenlicht zodat de langsvliegende zwarte sterns en dwergmeeuwen wat lastig te volgen zijn. Vier buizerds duikelen in de lucht en 2 bruine kiekendieven scheren over het riet. Een boerenzwaluw, die zijn nest in de ingang heeft gemaakt, tuurt enigszins ongerust over de rand naar onze invasie. Een tweede hut, de Han Vejle Skjulet, ligt iets verder aan de voormalige spoordijk. We lopen over een plankier dwars door het rietveld, een prachtige wandeling die ook nog wat moerasplanten voor de lijst oplevert. Blauw glidkruid, grote watereppe, grote waterweegbree, knikkend tandzaad, moeraswalstro en de kleine liaan bitterzoet.

Vogelhuttentocht Vejlerne Dinsdag 28 juli 2009 Na een natte avondchoc, er passen echt eenenveertig man in een convo van zes meter, begon de tweede excursiedag zonnig, en dat bleef zo de hele dag. We bezochten met elf man/vrouw/kind, met vier auto’s, vier vogelhutten en zagen 64 soorten vogels. Vreemd is dat je dan soorten als waterhoen, huismus, kauw en vink mist. Bij de eerste hut aan de Bygholmvejlevej, waar ook een informatiecentrum gevestigd is scoorden we onze eerste soorten, waaronder, eerst via de webcam maar later met de telescoop, de zeearend. Ook waren er lepelaars, kraanvogels, vele soorten eenden en steltlopers aanwezig. Bij de volgende hut moesten we één kilometer lopen voor we deze bereikten, we werden hier 8

de film met zijn ogen dicht. Het museum is een bijzonder aardige mengelmoes van in elkaar lopende, en later aangebouwde ruimtes. Andere artiesten exposeren ook en er is een vrij grote ruimte waar geregeld concerten worden gegeven. Kirsten schilderde vrijwel alleen portretten, in een expressieve stijl met felle kleuren. Verbazingwekkend zijn haar tekeningen, heel klassiek en subtiel. Heel anders van uitstraling. Na afloop doen we boodschappen in Frøstrup en dat betekent dat je met volgeladen fiets moeizaam de helling moet opklimmen naar de camping. Maar de korenvelden langs de weg zijn een feest, hier bloeit nog klaproos, korenbloem en kamille tussen de aren. Ook de akkers staan vol onkruid, pardon, wilde planten: kromhals, varkensgras, schijfkamille en vergeet-mij-niet.

Vanuit de ronde rietgedekte hut is weinig te zien en we wandelen door het dichte riet verder naar een platform met picknicktafel waar we heerlijk beschut tegen de wind onze koffiepauze houden. Boven het riet vliegen baardmannetjes en libellen. Ruud zet een felblauwe keizerlibel op de plaat. Het riet ruist en tussen de wuivende pluimen voelen we ons ver van de bewoonde wereld. Terugfietsend over de voormalige spoorbaan zien we veel knoopkruid, grote centaurie en beemdkroon. De greppel erlangs ziet geel, paars en wit van grote wederik, grote kattenstaart, moerasspirea en moerasrolklaver. Boven op een heuvel (hijg, hijg) staat het vroeg middeleeuwse kerkje van Tømmerby, gewijd aan Sint Botulf, met een grandioos panorama op de fjord. De grauwige vogel in de boom ernaast blijkt toch na enig turen (toen hij zijn snavel open deed) een grauwe gors te zijn. Binnen is veel te zien, een prachtig scheepje dat aan het Romaanse gewelf hangt en een preekstoel met verguld houtsnijwerk van vrouwenkopjes met zedige of schalkse glimlachjes. In de buitenmuur van het koor steken gebeeldhouwde stenen uit; de mannenkoppen verbeelden de aristocraat en de plebejer en op de andere staan fabeldieren zoals een Basilisk. Over een beschut fietspad verder naar de Vikingbegraafplaats aan het Tømmerby Fjord. Een enorme kring stenen die in een ovaal staat opgesteld in de hei en doet denken aan de omtrek van een schip. Er volgt nog meer cultuur: een bezoek aan het museum Kirsten Kjaers. Vrienden hadden ter ondersteuning van de schilderes op haar 50ste verjaardag in l943 haar werk aangekocht. De schilderijen en tekeningen hebben zij in l981 aan dit museum geschonken, samen met de 200 schilderijen en 200 tekeningen uit het bezit van Kirsten zelf. Haar neef Harald Fuglesang en vriend John Anderson zijn nu behoorlijk op leeftijd maar beheren nog steeds de collectie. Ze ontvangen ons zeer hartelijk en zetten de videofilm met Engelse ondertiteling aan. Door de warmte in het kleine zaaltje worden we een beetje doezelig. Johan geniet van

Bulbjerg – 2 Vanaf de Bulbjerg lopen we in westelijke richting. Aan de voet van de kalkklif loopt een jonge drieteenmeeuw moeizaam rond. Hij wordt makkelijk opgepakt. We zien dan goed de opvallende drieteen met tussenliggende vliezen. We zijn deze ochtend vooral gericht op de kust- en zeevogels die met regelmaat voorbijkomen. Enkele amateur-ornithologen in onze groep weten meestal trefzeker de namen van de vogels uit de lucht te plukken: mantelmeeuw, visdief, grote stern. Een enkele keer blijft de vraag hangen: waren dat nou noordse stormvogels? Eén van ons tuurt de horizon af. Het zou de naam van mijn buurman kunnen zijn ware het niet dat we zomaar de zeevogel jan-van-gent in ons blikveld zouden kunnen krijgen. Naast mij loopt op enig moment Hans: “De vogel die ik nog mis is de bontbekplevier”. Een halve minuut later of 10 stappen verder roept hij: “Hier liggen 4 eieren van de bontbek!” 9

Het is allereerst verrassend dat we na zijn opmerking zo snel getuige zijn van de aanwezigheid van deze plevier. Er is geen handleiding hoe je deze gecamoufleerde, gespikkelde eieren kunt vinden tussen een iets minder gespikkelde omgeving. Een tweetal bontbekplevieren laat zich nu horen en zien en cirkelt om ons heen. De opeenvolging van incidenten krijgt nog meer glans als Hans vertelt over zijn ervaringen met het ringen van uitgerekend deze kustvogel. “Coïncidentie”, is de reactie van Hans. Tja, er zijn psychologische uitweidingen geschreven over dit fenomeen. Iedereen kan waarschijnlijk putten uit eigen ervaring en beleving. Iemand zei ooit treffend tegen me: “Het toeval is blind maar kan akelig goed mikken.“ Dat gebeurde m.i. deze ochtend op het strand; het blinde toeval trof ons in de roos. Theo Fosdalen Woensdag 29 juli 2009 We begonnen de dag met een bezoek aan het natuurcentrum Fosdalen. Hier is een leuke doorlopende diapresentatie, die een algemene indruk geeft van het gebied. Voor meer diepgang moet je de zeer informatieve panelen (ook Engelstalig) bekijken. Je krijgt dan een goed inzicht in de wedloop tussen de zeespiegelrijzing en de bodemterugvering van met name Scandinavië. Zesduizend jaar v. C. was de zeespiegel ten opzichte van Noord-Denemarken op het hoogste niveau. Toen klotste de zee tegen een zandige en grindige hoogvlakte bij Fosdalen. De branding ondergroef steeds de zandhoogte en door opeenvolgende instortingen kreeg je uiteindelijk een loodrechte klif van circa zestig meter. Over een lengte van een tiental kilometers is deze klif nog goed te zien. Zodra die kliffen ontstonden kwam het grondwater op diverse

plaatsen uit de klif vrij. In een proces dat ook nu nog doorgaat sleten deze bronnen sleuven en uiteindelijk volledige dalen met ook weer diverse korte zijdalen uit. Elke kilometer ontstond er wel zo’n uitstroomriviertje, dat in het algemeen tot één à twee kilometer in de hoogvlakte dringt. Deze van het klif afstromende beken hebben diepe stroomdalen gevormd. Vanaf vierduizend jaar v. C. won de bodemterugvering het van de zeespiegelrijzing, waardoor tegenwoordig de benedenrand van de klif zo’n 6 meter boven het huidige zeeniveau ligt. Vanuit het bezoekerscentrum, dat een kleine kilometer in de vlakte vanaf de klif ligt, is de nu enigszins geërodeerde klif als een imposante wand te zien. We gaan wandelen in het mooie dal Fosdalen, hier is een vlonderpad uitgezet naast een (nu) smal beekje. Bij het begin van de wandeling splitste we de groep in een doorstap- en een kruipgroep. De bedoeling was dat de langzame groep de rondwandeling naar het kerkje linksom zou doen en de snelle groep rechtsom zou gaan. De langzame groep vergiste zich en ging ook rechtsom. Achteraf was dit een goed uitgepakt toeval, omdat nu de heenweg dicht lang het leuke beekje liep. Dit leverde een mooie waarneming op van het groot springzaad. De terugweg leidde langs de plateaurand van de kreek, en leverde voor de vermoeide wandelaars een paar prachtige uitzichtpunten op. De vermoeidheid op de terugweg is ietwat overdreven, omdat beide groepen het rustig aan hebben gedaan. Maar toch, beide groepen hebben na een bezoekje aan Lerup Kirke een korte wandeling gemaakt in ofwel Fosdal Plantage, ofwel Langdal Plantage. Deze bossen zijn gevarieerder dan gebruikelijk in de natuurgebieden van dit deel van de streek. Dit is uitgelegd in het bezoekerscentrum. Bij deze excursie hebben we een gevarieerde begroeiing gezien. Een paar opvallende soorten: hengel, beemdkroon, groot springzaad en akkerkool. We zagen niet bijzonder veel vogelsoorten en insecten. Wel hebben we het allemaal prima naar de zin gehad. Hoewel we het rustig aan hebben gedaan waren we toch om half vijf terug op de camping.

10

Wandeling vanaf camping Woensdag 29 juli 2009 Op woensdag 29 juli vertrekken we met 5 personen (Harry, Hans, Erna, Theo, Margreet) om 9.10 uur vanaf de camping. Het weer is redelijk: het is droog, niet koud en de kans dat de zon gaat doorbreken lijkt groot. Onze kampvoorzitter, Harry, leidt de excursie. We lopen al snel in het bos en komen langs een openbare kampeerplaats, met een hutje om te overnachten. Ook ligt er hout om een kampvuur te maken; er is zelfs spiritus aanwezig. Het bos is zeer gevarieerd, mij vallen de verschillende soorten mossen op. We lopen ook langs een terrein waar 2 vrouwen blauwe bessen aan het plukken zijn – de bessen zijn zeer talrijk en smakelijk. Dan komen we aan bij de Bulbjerg. Het is vloed; we kunnen nog net onder de kolonie drieteenmeeuwen langs lopen zonder natte voeten te krijgen. Zodra we aan de andere kant van de klif zijn zien we drie deelnemers van de tekenexcursie op het strand zitten, met het gezicht naar de Bulbjerg. Ondertussen is het mooi weer geworden, af en toe breekt de zon door en kan het regenpak even uit. Na een korte lunchstop, verluchtigd door anekdotes uit het onderwijs door Hans, lopen we verder op het strand. Hans verwondert zich over het feit dat hij nog geen bontbekplevieren heeft gezien; 10 seconden later ontdekt hij voor zijn voeten een nestje met 4 eieren, van de bontbekplevier! De moeder is niet ver weg en cirkelt om ons en het nestje heen, we lopen maar snel verder. We gaan op een gegeven moment de duinen in en bereiken het dorpje Lild en het Lild Strand. Het dorp heeft de sfeer van een dorp met vakantiehuisjes op een Waddeneiland. Op het strand liggen een paar vissersboten, op een wagen en vastgekoppeld aan een tractor. Hier geen (strand)recreatie maar bedrijvigheid (nou ja, er is geen mens te bekennen…). We bezoeken een klein winkeltje met snuisterijen en beginnen aan

de laatste etappe, terug richting camping. We lopen door een bos- en duinlandschap. In een dennenbos liggen veel grote, gebroken kegels afkomstig van de edelspar. Er zitten er ook een aantal in de bomen. De kegels zijn 20-25 cm hoog en staan recht op de takken, als kaarsen op een kandelaar. We besluiten er een paar mee te nemen om later te laten zien bij de choc. Om 15.30 uur komen we aan op de camping; voldaan van alle indrukken.

Bulbjerg – 3 Voor de tweede achtereenvolgende dag ben ik op weg naar de zoetwaterplas aan zee. Gistermiddag was het nog een gelukkige ontdekking van een bijzonder biotoop. Vanaf de Bulbjerg loop ik naar het oosten. Mijn ogen schieten onrustig heen en weer in de massa gekleurde stenen. Zal ik, net als een aantal kampeergenoten, ook een eerste fossiele zee-egel vinden? Vóór me ligt een lange kuststrook maar geen liggende badgasten. Enkel een visser houdt zich op langs de vloedlijn. “Mackerel!”, is het antwoord als ik hem vraag waar hij op vist. “De mackerel jaagt op de sardientjes die hier onder de kust zwemmen. When the mackerels are there, you see them bubbling in the water. Wanneer de temperatuur van het zeewater boven 15 graden is komen ze naar de kust toe”. Het verhaal van de visser is kort. De zee is kalm. De zoetwaterplas dichtbij. Riet en kleine lisdodde zijn de gezichtsbepalende planten van de plas. Zelfs een fonteinkruid heeft hier bodem gevonden. Van de zee tot de zoetwateroever is 75 stappen! 11

Behalve vloedmerkplanten als zeelathyrus en strandsilene zie ik ook de reukeloze kamille een opvallende plek innemen. Het bloemhoofd ter grootte van een margrietenbloem drukt zich als het ware tegen het zand. Haar bladeren zijn in verhouding tot de bloem klein en stevig; goed aangepast aan de dynamiek van de nabije zee. Haar binnenlandse soortgenoot kent deze omstandigheden niet en oogt heel anders. Liggend op het zand probeer ik ook mijn hoofd te drukken om op haar laagte te komen. Ik maak een opname. En haar Latijnse naam? Tripleurospermum maritimum. Met een lading kalkstenen, maar zonder zee-egelfossiel, loop en fiets ik terug naar het Bulbjerg brei- en basiskamp. Theo Kalkovenmuseum en kalksteengroeve Klimbjerg Donderdag 30 juli 2009 Het is vandaag onstuimig weer. Er staat een stormachtige wind, nu uit een heel andere hoek dan zondag bij het opzetten van de tenten. De caravans en tenten schudden behoorlijk en voordat de excursie van start gaat, worden hier en daar stormbanden aangebracht en tentharingen bijgeslagen. Als we bij de voormalige kalkbranderij aankomen, begint het te gieten. Geen nood, de uitleg is binnen in het nu als museum ingerichte fabriekspand. Aan de muren hangen posters met afbeeldingen en informatie over de winning van de kalk en over het branden ervan. In nissen zijn vitrines met hier gevonden fossielen te bewonderen. Maar al snel wilde de gids zijn verhaal vertellen voor ”half price”, omdat hij vond dat hij niet goed Engels sprak. Toch was het goed te volgen en hij vertelde ons hoe het hele proces van het verhitten van de kalksteen in de kalkoven verliep tot het uiteindelijke product cement. Ook het ontstaan van deze kalksteen 65 miljoen jaar geleden door

de opeenstapeling van Bryozo-skeletjes werd toegelicht. De gids is heel enthousiast, en geeft uitleg met een nepfossiel als voorbeeld. Hierna mogen we de, sinds 1977 verlaten, groeve in. Ruud krijgt een emmer met beitels en hamers te dragen. Het is even droog. De echt fanatieken bestormen de wand van de groeve en beginnen vol overgave de steen te verpulveren. De meer bedachtzamen zoeken op de grond en beide strategieën leveren evenveel (weinig) op. Maar het plezier is groot. Twee parende wijngaardslakken trekken zich niets aan van de drukte om hen heen en gaan op een slakkengangetje verder met hun liefdesspel. Na de gevonden fossielen bekeken te hebben en in de groeve te hebben geluncht, begint het te regenen en te onweren en wordt het te onveilig in de open groeve. Sommigen haasten zich terug naar de camping, en een kleine groep maakt nog een boswandeling. Daar wordt de eerste orchis gespot: de breedbladige wespenorchis. Ook een groot veld eenbes en heel veel zwammen, de meeste aangevreten door de oranje wegslak. Er kruipen honderden rond, nog nooit heb ik zoveel naaktslakken op één dag bij elkaar gezien. Het onweer zet niet door en op ons gemak plukken we een mirabelboompje bij de kalkbranderij kaal. De pruimpjes zijn klein, rood en best lekker.

12

Rondtour strand, bos, heide en meren Vrijdag 31 juli 2009 Vandaag is er geen vast excursiegebied. Wel een zeer afwisselende fietstocht. Zo zijn we bij Torup naar het strand gereden. Een prachtig stenenstrand, hoge branding en ratelende stenen bij het terugtrekken ervan. Breed duin en veel jonge duinvorming. In het bos werden we verwezen naar een enorme kei uit de laatste ijstijd; 11 kubieke meter en 33 ton, opgegraven in 1962. In het bos waren ook kunstenaars bezig geweest om allerlei objecten te maken van hout, overigens een prachtig sprookjesachtig stukje bos. Bij Klimstrand afgeslagen naar Klim. Halverwege kwamen we langs de groeve waar we eerder een rondleiding hebben gehad, daar hebben we ons brood gegeten en wat rondgekeken naar planten, insecten en vlinders. Een leuke en (vooral op de terugweg) winderige tocht met als beloning een lange afdaling met de wind in de rug. Ulvedybet & Bygholm Vejle Vrijdag 31 juli 2009 De 45 km die Jan-Cees als afstand tot Ulvedybet aangaf, klopte wel. We reden met 4 auto’s vlot heen en zaten voor tienen in de kijkhut die ons beschermde tegen regen en wind. De observatiehut staat open en bloot op een dijkje en via een trap of de loopbrug kan je naar binnen. De wind loeit om het bouwwerk en de deur gaat met moeite open. De regen striemt tegen de ruiten, we laten ze maar dicht. Later op de dag was het met wat zon en mooie witte wolken best plezierig, maar de wind bleef hard waaien uit het zuidwesten.

Jammer dat de vogels wat ver van de hut zaten; een telescoop was onmisbaar. Rond het middaguur zijn we – nadat we vanuit de auto’s nog genoten hadden van een paar mooie dwergmeeuwtjes - naar de kijkhutten van Bygholm Vejle gegaan. Eerst naar die ‘dubbele’ op de dam. Een prachtige observatiehut met een interieur van blank hout en handige schuiframen die je aan leertjes kan laten zakken en ophijsen, zoals vroeger in de trein. En niet te geloven; in bakjes onder de ramen liggen fonkelnieuwe verrekijkers, keurig aan een dun kettinkje, en aan het plafond hangt een telescoop aan een zwenkarm. Ondanks het slechte weer zijn er leuke vogels te zien: lepelaars, kleine zilverreiger, watersnip, bontbekjes, oeverloper, kemphaan, wintertaling en bruine kiekendief. De volgende stop is bij de Kraptǻrnet aan de oostkant van Bygholm Vejle, waar we enige tientallen kraanvogels zagen, half achter de vegetatie weggedoken voor de wind. Een geslaagde excursie met veel vogels! Mors Zaterdag 1 augustus 2009 Zaterdag 1 augustus vertrok een kleine excursie (twee auto’s met zeven personen) naar het eiland Mors. We zouden fossielen gaan kijken in het Moler museum in Hesselbjerg en ook proberen we ze zelf te vinden in de buurt. De dag begon goed met een warme ochtendzon en maar weinig bewolking aan de hemel. Via rustige wegen en een aantal kleine dorpjes, reden we naar veerboot richting Mors. Onderweg zagen we nog een dode vos op de weg liggen. Bij de boot hadden we geluk: we konden gelijk aan boord. Op de boot een verrassing. Er had zich een kleine kolonie huiszwaluwen onder de stuurhut gevestigd. Hoewel hun kroost voortdurend van de ene naar de andere oever voer, hadden de oudervogels kennelijk geen enkele moeite met het mobiele karakter van hun tijdelijke woning. Ze brachten met grote regelmaat het gewenste voedsel aan, om de honger van hun jongen te stillen. Van de veerboot reden we naar het strand bij de Skaerbaek Bjerg. Op de parkeerplaats zagen we een grauwe gors. Lopend over het 13

strand gingen we op zoek naar bijzondere stenen en hopelijk ook fossielen. De bijzondere stenen vonden we volop, de fossielen waren zeer schaars. Als we het wier en de stenen op het strand opzij schoven, sprongen vele honderden springstaarten alle kanten op. Bij het passeren van een krakkemikkig bootje, kon Vasco het niet laten even te spelevaren op het Limfjord. We liepen verder over het strand en zagen een oeverzwaluwkolonie; tientallen broedgaten in de steile klif. Wat verderop vormden de opgestuwde en geplooide aardlagen een mooi lijnenspel. Enorme bogen van tientallen meters hoog in allerlei kleuren. We liepen terug en hielden een koffiepauze op een nieuwe steiger die een flink eind het water instak. Na de koffie namen enkele deelnemers nog een verkoelende duik in het fjord. Dat was de verstandigste keuze want degenen die besloten hadden nog een stukje in de omgeving te gaan wandelen, kwamen onder de kleine kriebelinsecten (trips) terug. Weer bij de auto’s, bleken die onder de lieveheersbeestjes te zitten. Tijd om hier te vertrekken! Het museum had een uitgebreide collectie stenen en fossielen. Er was een overzicht van de geologische geschiedenis van Denemarken en uitleg over de winning van Moler (gesteente van kiezelgoer met klei) in de omgeving van Hesselbjerg. De bijschriften waren in het Deens maar er was een beknopte handleiding beschikbaar in het Nederlands. En ook zonder begeleidende uitleg, zagen de verschillende geëxposeerde stukken er interessant genoeg uit. Na het museum ging een deel van de groep nog even door naar de tegenovergelegen groeve. Ook hier weer het prachtige lijnenspel van geplooide aardlagen. Hoog in de groeve zagen we onze tweede oeverzwaluwkolonie van de dag. Moler, het materiaal wat in deze groeve gewonnen werd, lag nog volop door de groeve verspreid.

Als je het goed bekijkt, zie je vele fijne lijntjes; laagjes materiaal waaruit het gesteente in vele jaren is opgebouwd. Wat direct opviel als je het gesteente oppakt, is hoe licht het spul is. Het weegt maar een fractie van bijvoorbeeld klakzandsteen of gneis. Het is ook niet al te sterk. Een blok van enkele centimeters dik, is nog met de hand te breken. Inmiddels was al na drieën en was de tijd om naar huis te gaan.

Bulbjerg - 4 De drie breiende dames Handwerkwinkel Praten en breien Gedragen sokken van enkele kampeergenoten in een verzamelmandje (?) nou mmmmm… Het verwijderen met een pincet van een hinderlijk draadje rondom de linkervoorpoot van een boktorachtige kever Tunneltent: heavy cotton Ineengevlochten scheepstouw op het strand Draad in de hand BreimandTheo Fietstocht naar Hanstholm en Lild Strand Zaterdag 1 augustus 2009 Wachtend op Ine zien we vlakbij de camping onder een bosje met ratelpopulieren een aantal rosse populierenboleten staan. Prachtige paddenstoelen, en eetbaar. Als Harry een dag later gaat kijken zijn ze allemaal verdwenen. We fietsen door de Lild Klitplantage met vrij jong en wat ouder 14

naaldbos. Ertussen wat opgeschoten loofhout en stukken met struikhei en bochtige smele. Hier en daar wordt gestopt om te vlinderen. Na Mortens Bakker gaan we grindweggetjes op, dat is lastig fietsen over al die scherpe vuursteentjes. Hans krijgt prompt een lekke band. De buitenband (uit een goed, maar wel belegen jaar) zit aan de velg verkleefd, maar Ruud krijgt het zaakje los en plakt vakkundig de band, bijgestaan door andere routineuze plakkers uit de groep. Via een soms modderig en dan weer zanderig spoor door het duin (met de fiets aan de hand) komen we bij Punt nr.4 op het strand. We zoeken er naar barnsteen, schelpen of enig ander aanspoelsel. Maar tevergeefs; de kust is woest en ledig. Maar na ons vertrek prijken 3 kunstwerken op het zand. Met witte stenen, zeesterren, een plastic waterlelie, zeeschuim en een serie aflopende ronde keitjes is iets moois tot stand gekomen. Bij fietsroute nr. 1 gaat de helft van ons naar Frøstrup voor de boodschappen en met ons zessen fietsen we door naar Lild strand. Hier helaas geen vissersbootjesromantiek meer. Een armoedig strandje en een trekker die een plastic bootje het strand optrekt. Met 7 personen fietsen we verder, want Ine heeft ons eindelijk gevonden. We drinken koffie bij Galerie Tex in Lild, die speciaal voor ons open gaat, en bekijken wat schilderijtjes en de gewone toeristenrotzooi die in een hoekje ligt uitgestald. Ellen en Ine kopen een leuk halssieraad met barnsteen. De galeriehouder laat een snoer zien van grote stukken barnsteen. Hij heeft de stenen in de afgelopen winters hier verzameld. Het is niet te koop, maar Rieke mag het passen. We zijn Wim al een uurtje kwijt. We vinden hem terug bij een krabbenkokerij. In een grote pot borrelend water drijven grote scharen van Noordzeekrabben. Wim heeft een kilootje gekocht. Ruud zwicht ook voor een maaltje. Dat gaat mee onder de

snelbinder en de hele weg terug wordt hij gevolgd door een zwerm begerige vliegen. Stenen beschilderen, pannenkoeken bakken, concert Zondag 2 augustus 2009 De op het strand gevonden witte, platte stenen vormen een mooie ondergrond voor beschilderingen. Annie heeft enkele door haar beschilderde stenen laten zien en zoiets willen wij ook wel. Het is lekker weer, een beetje zon en we kunnen buiten zitten. Vlinders, planten en schelpen worden met verve neergezet. Allemaal kunstwerkjes die het in de plaatselijke souvenirwinkels goed zouden doen. Authentiek en mooi. Rond 3 uur rijden we naar het museum Kirsten Kjaers waar om 4 uur het concert zal beginnen. Het miezert als we arriveren, dus het komt er niet van om in de mooie tuin te zitten. Thee, koffie en koek zijn binnen vrij te pakken. De zaal zit stampvol. Het repertoire is modern en een aantal werken klinken voor mijn ongeschoolde oren luid en zonder herkenbare melodie. Maar het publiek is geschoold en zeer enthousiast. Hetzelfde geldt voor de (jonge) musici. Toch heb ik genoten, had het niet willen missen. Rondleiding door geologe op de Bulbjerg Maandag 3 augustus 2009 Met 17 deelnemers (3 meer dan was toegestaan) lopen we achter de gids de traptreden over de duinhelling af. Eerst geeft ze uitleg over de geologie van de Bulbjerg. Een op 70 m diepte liggende zoutlaag werd opgestuwd tot een horst en de kalklaag daarboven werd de Bulbjerg. Na de IJstijd was 15

het lange tijd een eiland, en de strandlaagte aan de voet van het klif ontstond pas 6000 jaar geleden. De gids pakt uit, eerst een grote klomp zelf gevonden barnsteen en voorts een blokje metaal dat uit een meteoriet komt die in Thule (Groenland) is ontdekt. De meteoriet woog 64 ton en er was 6 jaar voor nodig om het ding naar de kust te transporteren. Op de duinhelling wijst ze allerlei planten aan. Een aantal planten blijken andere soorten te zijn dan zoals wij ze hadden gedetermineerd. Vaak blijkt het te gaan om een (alleen hier voorkomende) ondersoort. Een goed voorbeeld hiervan is de duinogentroost (Euphrasia dunensis).

Na de vegetatie op het droge duingrasland (met prachtige heldergele puntmutswasplaten en weidekringzwammen) is een klein moerasje tegen een duinhelling aan de beurt. Hoe nat dat is merken we pas als we een minuutje op één plek staan, tot over de enkels zakken we weg in de veenmoszomp. Niet stilstaan dus, maar blijven lopen. Over het sappige veenmos slingeren zich de ranken van de Kleine veenbes met vruchten in bleekroze tot scharlakenrood, ertussen de rode rozetjes van ronde zonnedauw. Er staat waterdrieblad (zo nat is het!), waternavel, moeraswespenorchis (al in vrucht), struikhei, dophei, rijsbes en uitgebloeide gevlekte orchis (zou ook purpurella kunnen zijn volgens onze gids).

Op een afgeplagd stukje staat tussen de heide moeraswolfsklauw, dwergzegge en blauwe zegge. Theo is reuze in zijn sas met de zegges. Vigsø Strand Maandag 3 augustus 2009 Met mooi weer en 9 personen op de fiets naar de meertjes langs de kust bij Vigsø. Bij Hjardemål Plantage was het even zoeken naar een goed pad om bij het Vullum Sø meertje te komen. Na het pad gevonden te hebben kwamen we bij het eerste duinmeertje aan, maar konden er niet bij in de buurt komen door de moerassige omgeving en beplanting. Wel konden we een tapuit heel mooi van het ene paaltje naar het andere paaltje voor ons uit zien vliegen met zijn witte stuit. Even later zagen we daar ook een zeearend. Doorfietsend kwamen we bij Vigsø strand aan waar we heerlijk in een duinpannetje onze boterhammen gegeten hebben. Op het strand nog even naar zee-egels gezocht, maar niets gevonden. Toen hadden we de keus of het pad langs de kust vervolgen om de volgende meertjes te bezoeken en zo weer de weg terug te vinden, of via een omweg weer terug te fietsen. We kozen voor het eerste. Langs deze grindweg hebben we een show van de zeearend gehad die vele rondjes boven onze hoofden bleef cirkelen. Vervolgens hebben we nog twee kraanvogels gezien, naast vele ganzen en meeuwen. Langs deze weg lagen mooie duinmeren en we hebben ook veel paddenstoelen gezien. Uiteindelijk hield het pad op bij een meertje en hebben we zo’n twee kilometer een weg door de duinen moeten banen om weer een fietspad te vinden. Na 50 km kwamen we vermoeid maar zeer voldaan weer op ons kamp aan. 16

Mors Dinsdag 4 augustus 2009 Met 3 auto’s, waarin 9 deelnemers, varen we met een pontveer de smalle Feggesund over. Een op een zandplaat luierende zeehond kijkt ons na. Op de boot zien we de zwaluwnesten die al tijdens de eerdere excursie waren gezien. Via een lage smalle landtong rijden we Mors op. Eenmaal op Mors gaan we regelrecht naar het fossielenmuseum. Erg bezienswaardig. Een grote verzameling versteende bomen en fossielen van vissen, insecten, bladeren en schelpdieren. De uitleg is in het Deens; we krijgen echter enige uitleg in het Nederlands mee. Alle fossielen die we inmiddels zelf verzameld hebben, zijn hier in grote getale aanwezig (een kruiwagen met zeeegels of zeemuizen, zoals de Denen zeggen). Aan de overkant van het museum ligt de steengroeve waar veel vondsten gedaan zijn en waar de naastgelegen fabriek zijn grondstoffen vandaan haalt; de moler wordt hier verwerkt tot kattenbakvulling. We gaan hier koffiedrinken en bikken in de moler. We hakken erop los maar echte vondsten worden er niet gedaan. Het is ondertussen heerlijk weer geworden, goed voor allerlei insecten en vlinders. Om 12.30 vertrekken we met de auto naar Skaerbaek Bjerge. In eerste instantie strijken we neer op een kiezelstrandje. Cherryl neemt een duik in het fjord. Wat is het hier toch opmerkelijk rustig; geen mens te bekennen. Els en Ellen scharrelen al snel weer langs de vloedlijn, op zoek naar “alles wat groeit en bloeit”. Vondsten: een zakpijp en sponzen.

Na verloop van tijd lopen we iets verder naar de klif van Skaerbaek Bjerge. Om 15.15 uur is het tijd om weer om te keren en na de overtocht met de veerpont gaat ieder zijn eigen weg. Fietstocht vogelhutten Woensdag 5 augustus 2009 Mooi weer, we zijn om 9.15 uur vertrokken. Eén lekke band, die snel werd geplakt. Met name leuke vogelwaarnemingen bij de derde vogelhut waar we langskomen. We zien een zeearend landen en langdurig op één plek zitten. Verder gele kwikstaarten, 9 kraanvogels en een paartje zwaan met twee jongen. Een heerlijke plek. De vierde vogelhut was interessant vanwege de webcam bij de zeearend. Onderweg terug een stel goudplevieren en zelfs een haas gezien. Een mooie fietstocht, goed te doen; een dagtocht langs bezienswaardige vogelkijkhutten. Torup- en Klimstrand Woensdag 5 augustus 2009 Met 9 personen op de fiets naar de stranden en het achterliggende land. We volgden de fietsroute 1 naar de Bulbjerg en naar een steile klim bogen we daar af richting Torup strand. Eerst een afslagje naar het Klimbjergstrand. Niet één van de geparkeerde fietsen staat hier op slot! Doorgefietst naar een haventje waar we langs de weg een kraampje zien met mooie zee17

egels (Søpindsvin 30KR). Dus hier komen de ‘vondsten’ van Ine en Kitty vandaan! Het was heerlijk fietsen door het Vester Torup bos, waarna we het Torup Strand bereikten. Hier worden de vissersboten het strand op getrokken. Onze koffiepauze is op de resten van de Atlantikwall in Torup Strand. Op de bunker is een picknicktafel neergezet. Lieveheersbeestjes komen in horden op ons af. Op Jan kropen er ruim 40 rond, wat is de natuur toch boeiend.

Bulbjerg – 5 Er staan vandaag 3 vogelkijkhutten op het programma. We gaan naar hét vogelgebied van Jutland. In de auto zijn mijn mederijders rond 09.30 uur in slaap gevallen. Ik luister naar ‘Haus am See’. Op mijn verzoek wordt dit populaire Duitstalige lied deze morgen nog een paar keer herhaald. Ik vind de liedtekst wel passen bij de ochtend: wég van het kampeerterrein waar ik de naam van elke kampeergenoot al ken. Op 9 januari van dit jaar zwerf ik vroeg in de ochtend in het gebied van de Langbroeker Wetering. In de zon en vrieskou loop ik door een sprookjesachtig berijpte natuur. Als ik bij een bosrand kom is de ochtendstilte als bij donderslag weg. Op enkele meters naast me fladdert een vogel op met een priemende snavel. Dat is ‘m: de houtsnip! Tot dan kende ik de vogel alleen van de verhalen en de plaatjes.

Na onze koffiepauze zijn we vertrokken via fietsroute 1 naar Klim strand. Ook hier weer een zeer rustig strand. Vervolgens zijn we naar de kalkgroeve gefietst om daar ons brood te eten. Theo en Annie willen graag de kalkgroeve bekijken, ze mogen er een poosje hakken. Hier hebben we ook ons brood gegeten. De rode mirabellen zijn verder gerijpt en nog lekkerder. Zakken vol worden geplukt. Bij Klim hebben we de fietsroute 12 genomen naar Vester Torup. We willen nog even naar vogelhut Kaerup Holme. We treffen het wel, op een paaltje zit een visarend. Op de rietstengels voor de hut zitten tientallen boerenzwaluwen en oeverzwaluwen. Op de dijk is een man op jacht, hij holt met een vlindernet achter een keizerlibel aan. Wijzelf gaan op jacht als we naast de weg een enorme struik met gele pruimpjes ontdekken. Die zijn eigenlijk nog lekkerder dan de rode. Dus nog meer zakken worden gevuld. Na 40 km fietsen door het mooie en zeer rustige landschap kwamen we weer op de camping aan.

Dit is, beste lezer, eigenlijk het verhaal van de snip. Hoe deze aan het begin van dit decennium uit Nederland verdween en voor mij dit jaar in verrassende verschijning terugkwam. Voor de derde keer worden statieven en kijkers tevoorschijn gehaald. Raampjes van het ‘Haus am See’ gaan open. Een vriendelijke man klopt op mijn schouder: “Theo, ik heb een watersnip voor jou!”. Ik stoot mijn neus tegen het oculair van de forse vogelkijker. Een wilde eend glijdt door het beeld. Dan zie ik de watersnip bewegingloos staan op een klein weideperceeltje. De kop van de vogel is gedraaid; de snavel tegen het verenkleed gedrukt. Ik kijk, observeer, neem het in me op en kijk. Achter me is een rijtje ontstaan. Ja, ik doe het toch maar: Dit decennium is voor mij, als het om vogels gaat, bij deze: ‘het decennium van de snip!’ Theo 18

Nationalpark Thy Donderdag 6 augustus 2009 De eerste stop is in de havenplaats Hanstholm. We wandelen de pier op en bekijken de aangemeerde vissersschepen en hun vangsten. Een visser heeft zijn net op de kade uitgespreid en herstelt kapotte plekken. In zijn net hangen krabbetjes, bladachtig hoornwier, fijn hoornwier en een paar kolonies dodemansduim. Tevergeefs zoeken we in de Vilsbøl Klitplantage langs het Vester Vandet naar een begin van gemarkeerde wandelingen. We stranden in een dorpje aan de oostoever, vinden een bankje tegenover de kerk en lessen onze dorst uit eigen fles. Op het strand van Norre Vorupør is een vissersbootje geland en de visser verkoopt zijn vangst aan de omstanders. Tien middelgrote schollen of scharren voor DKr. 100.-. De nog in het net vastzittende krabben worden door zijn collega achteloos losgerukt en in het zand gesmeten. De meeuwen weten dat er lekkere hapjes te verschalken zijn en rukken brutaal op. Er wordt driftig gevochten om een schol. De uiteindelijke winnaar weet de voor hem zeer forse buit naar binnen te schuiven. Dat wordt uitbuiken! Het strand ligt vol met krabbenonderdelen en wellicht is dat de oorzaak van de duizenden, misschien wel miljoenen vliegen die ons tenslotte van het strand weten te verjagen. In een gebouwtje aan het strand worden de vissen gesorteerd, sommigen gestroopt en schoongemaakt. Ruud koopt wat stukjes gerookte zalm en Els warme visburgers. Dat wordt onderweg bij een picknicktafel in Hvidberg Klitplantage opgegeten. De Agger Tange is een prachtig natuurgebied. We rijden over de 40 km lange dijk naar het zuiden tot het vertrekpunt van de pont. Links en rechts de platen Longholm en Svanholm. Volgens de folder is dit het rijkste rustgebied voor watervogels in Noord Europa. Ook als broedgebied voor bedreigde watervogels is het van groot belang. Het ziet inderdaad ‘zwart’ van de vogels, alleen zijn de soorten zonder telescoop niet goed te onderscheiden. Duidelijk zichtbaar zijn de lepelaars, knobbelzwanen, grauwe ganzen, tureluurs, bontbekjes, kemphanen en eendensoorten. Het wordt ineens bloedheet, meer dan 28 graden. En dan lokt het

zeewater. Vanaf een strandje lopen Michel, Cheryl, Frans, Yolanda, Harrie en Erna het glasheldere water in. Aan de fjordkant vinden een twintigtal zeehonden het echter lekkerder om in het zonnetje te luieren op een zandbank. Laatste excursie rondom de Bulbjerg, gemeenschappelijke maaltijd en bonte avond Vrijdag 7 augustus 2009 Ruud, Ellen, Theo, Johan en Els gaan naar het moerassige dalletje waar we afgelopen week met onze Deense geologe zijn geweest. Ruud en Els fietsen even door naar de Tinghøje. Er zijn 2 heuvels, volgens overlevering ontstaan toen twee trollen ruzie kregen en elkaar met stenen bekogelden. Vanaf de Tinghoogte, waar tot in de 19e eeuw werd rechtgesproken (ting = geding), hebben we een prachtig uitzicht op het bos en het fjord beneden ons. We zien de vlinderaars op het andere topje. Aart klopt insecten uit de struiken en Ruud fotografeert een Bosmestkever. Teruglopend naar de fietsen zien we onder de sparren op de mosbodem een grote groep russula’s en een grauwe amaniet.

19

Ellen, Theo en Johan zijn ondertussen uitgedetermineerd en samen fietsen we de Bulbjerg op. Daar zitten de vogelaars in slagorde opgesteld aan de rand van het klif. Alle passerende vogels worden geteld en genoteerd. Met koffie en broodjes is het best uit te houden en de spotters zijn niet ontevreden met hun score.

Eronder, tegen de kalkstenen wand is nog een drukte van belang en we kunnen het niet laten om nog eens te gaan kijken bij de gezellige meeuwenkolonie. In het begin van de middag verschijnt een fotografe om wat plaatjes te schieten voor bij het krantenartikel in het Thisted Dagblad. Rieke, Wim, Ellen en Els grijpen de kijkers en duiken het grasland in voor de actiefoto’s. Ook de beschilderde stenen en de strandvondsten in de Convo worden gefotografeerd. Om 3 uur beginnen we groente en fruit te snijden voor de gemeenschappelijke maaltijd. Als alle voorbereidingen klaar zijn gaan we om 5 uur met z’n allen naar het strand en wordt een groepsfoto gemaakt met de Bulbjergrots op de achtergrond. Het is nog steeds bloedheet en op het pad naar het strand worden we door tienduizenden lieveheersbeestjes besprongen. We zitten onder de beestjes, tot in ons haar toe. De radio in Nederland maakt melding van een gigantische invasie van miljoenen lieveheersbeestjes die vanuit Scandinavië oprukken. Om half zeven zitten we in de kring te eten. Salades, gebakken rijst met groente, hamburgers, visburgers en worstjes van de skottelbraai en fruit met honingyoghurt toe.

Met de choc van 8 uur gaat de Bonte Avond van start. Vasco presenteert het Bulbjerger Dagbladet met plaatselijk nieuws over het smokkelen van WC-egels, Deense Arendengriep, verscherping van de Kustwacht vanwege het invasiegevaar van lieveheersbeestjes, enz. De stemming zit er gelijk goed in. We kijken naar sketches waarbij we stuk voor stuk voor aap worden gezet, luisteren naar liedjes die het kampleed bezingen en brengen onszelf danig in de knoop. We proberen vogelnamen te geven aan allerlei huishoudelijke voorwerpen van Dini, Hans speelt mee in Het Drama van de Lekke Band en Corrie brengt de tranentrekker ‘Jantje’. Het is dan allang stikdonker en bij de laatste onderdelen wordt een beroep gedaan op het voorstellingsvermogen van het publiek, want te horen valt er genoeg maar te zien is er weinig. Een lichtslang van Jan brengt enige uitkomst. Om half twaalf zijn we door de onderdelen heen. We kijken nog door de telescoop die Jan op Pluto heeft gericht en zien duidelijk 4 manen. De echte maan is vol en het licht zo fel dat je er maar kort naar kan kijken. Daarmee eindigt de laatste officiële excursiedag. Morgen (zaterdag) kunnen we op eigen houtje nog wel gaan wandelen of fietsen, maar dit is voor de meesten toch een dag van opruimen en klaarmaken voor vertrek.

20

6.

SCHILDERKUNST

Hiernaast het schilderij dat Annie maakte van de Bulbjerg. Op de volgende pagina het resultaat van de excursie stenen beschilderen van 2 augustus.

21

22

7.

BONTE AVOND

23

Ons eigen Bulbjerer Dagbladet. Het laaste KNNV-nieuws uit Bulbjerg. Met dank aan onze eigen verslaggever Vasco van der Boon.

24

25 "%$

  "%$
$$%$'

  ",'!)%$

  ",$$%$'

  ",('+!%$)%'

  $)'$)))
:::7,-67)((%+&0%((/ #"
'!)%$
7,-67)(235(.;6/)(/ #"
$$%$'
7,-67)(%2232')235(.;6/)(/ #"
%$$#$)
%&322)1)27235(.;6/)(/ .'$

<5+%2+

-+$(+




() 2
()0
%*
35(.;6/)
)(-)5
269
',)*5)(%/7>5
)5
;2+&;

Portugal, Tyskland og de franske Pyrenæer. Formålet er udelukkende at studere planter, dyreliv, fugle, insekter og i Thy også geologi. Det fortæller Jan Cess Nauta, som har været med til at planlægge turen til Bulbjerg og Thy. Han fortæller, at deltagerne kommer fra forskellige steder i Holland, og nogen har været sammen tidligere, andre ser hinanden for første gang. - Vi kørte fra Holland individuelt, og ankom hver for sig, fortæller han. Hver dag har der været arrangeret ekskursioner i Thy, men det er nu ikke Nationalpark Thy, som har gjort hollænderne nysgerrige. Faktisk vidste de ikke, at området var blevet

'
*
!!
/)
+($

,)*5)(%/7>5
%26
)7)5
5%+,
!)(%/7-326',)*
)5)7)
.)5+
15<()',)*
%(6
!-2++%%5(



$
#' ' !$#


 
 
  
 

 
 
 


!#


%$$#$)("$$
)"



 1%-0
%&322)1)27235(.;6/)(/

!)%$$ !)(6)/5
3,6
867)6)2
!)(6)/5
>5+)2
357)26)2
!)(6)/5
)5
"',38
3852%0-67
)26
3+,
2()56)2
3852%0-67
380
5-/
301
3852%0-67
32)
=5/)
53+
3852%0-67
380
5-/
#%54

3852%0-67
-)06
%26)2

3852%0-67
357)2
;2(&;
301

3852%0-67
$-00;
%00
3852%0-67
%567)2

38+%%5(

3852%0-67
-567-2)
)26)2 ,5-67)26)2






kan blive stående uden at blive ødelagt, siger Jenny vanDorsten. Når grupperne tog af sted om morgenen kl. 9.00 var det altid med en picnickurv og drikkevarer til en hel dags ophold i naturen. Hjemme i Holland skriver gruppen en rapport om turen, ekskursionerne, og hvad de har fundet. Rapporten bliver arkiveret, og Jan Cees Nauta fortæller, at organisationen KNNV efterhånden har så mange rapporter arkiveret om den europæiske natur, og hvilke forandringer den har gennemgået i de 100 år, som organisationen har eksisteret.




   


 
 

 
  


 
 


  
  
  


  

 

 


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


!$#

0%86
%(6)2
3&-07)0)*32
)7)5
>5/

3&-07)0)*32


'((%)%'' 
 
 
  



 
 


 


3852%0-67
%56
,5-67)26)2


 
 
 #"
7,-67)(64357235(.;6/)(/

&%')('!)%$$

HOLLÆNDERNE FANDT blandt andet mange fossiler i deres søgen efter interessante ting. Foto: Diana Holm

Danmarks første nationalpark. - Hver aften, når vi kom tilbage til campingpladsen, satte vi os i en stor rundkreds for at snakke om de ekskursioner, der havde været planlagt i løbet af dagen, fortæller han, og Jenny vanDorsten tilføjer, at der også blev talt om, hvad der var fundet af interessante planter og dyr. - Vi har en med i gruppen, som er ekspert i edderkopper, fortæller hun, og gruppen består hovedsagelig af personer, som har en stor interesse i naturen og dens beskyttelse. Vejlerne fandt de yderst interessant, og de nævnte blandt andet de stråtækte hytter med kikkerter. - Og det er utroligt, at det

!#


TRE HOLLANDSKE naturelskere på Bulbjerg Camping. Det er fra venstre Jan Cees Nauta, Jan Westhuis og Jenny vanDorsten. Foto: Poul Erik Tarp

BULBJERG:

40 hollændere pakkede i går deres telte og campingvogne sammen for at køre sydpå til Holland efter at have boet på Bulbjerg Camping i 14 dage. Alle 40 hollændere er medlemmer af foreningen KNNV, som er et naturhistorisk selskab, der endda har bemyndigelse til at kalde sig kongeligt, og det har alle foreninger i Holland stiftet for mere end 100 år siden. Foreningen arrangerer ture rundt om i det meste af Europa, og lokaliteten må aldrig ligge mere end 1500 km væk fra Holland. Udover Thy har foreningen i 2009 planlagt ture til for eksempel

[email protected]

Af Poul Erik Tarp

NATURELSKERE: 40 hollændere har de seneste uger endevendt naturen i Thy

Formålet var naturen

$
&/
)"



 %2(%+
7-0
*5)(%+
*5%
/0
  8(/%67
(3+
/0
  >5(%+
3+
6>2(%+
*5%
/0
 




Thisted Dagblad Mandag 10. august 2009

FUGLELIVET I Thy blev nærstuderet af flere af de 40 hollændere, som i 14 dage boede på Bulbjerg Camping tæt på den thylandske natur. Foto: Diana Holm

%$)%')
%2(%+
7-0
7356(%+
/0
 
5)(%+
/0



THY-HANNÆS: Thisted Dagblad modtager gerne private fotos, eksempelvis fra begivenheder, som redaktionen ikke har mulighed for at dække. Om billederne kommer i avisen, afhænger af en konkret redaktionel vurdering. Men en grundforudsætning er, at billederne har en vis teknisk standard: Det skal være JPG-filer, billederne skal være på mindst 200 dpi, mindst 20 cm på længste led og i RGBfarver og skal mailes til adressen: [email protected]

Private fotos i Thisted Dagblad

aften. Det bliver ikke de stor og larmende traktorer, der skal i kamp, men derimod havetraktorer. Der skal kæmpes i tre klasser, hvor der er pokaler til både vinderne, nummer to og tre. Der kommer deltagere fra Salling og Thy ligesom mange lokale trækkere møder. De håber, at gæsterne kan give det lokale ”Team Frøstrup” kamp til stregen. Alle kan deltage, bare man møder op med en havetraktor. Man kan også møde for at heppe på de lokale helte, samt få en hyggelig aften på byfestpladsen.

VESLØS: Der bliver traktortræk ved byfesten i Vesløs fredag

Havetraktorer skal i kamp

PÅ DETTE bål blev en sektion af badebroen og toiletdøren brændt af. Privatfoto

gode badestrand ved Søndergårds Strand. Nogle unge havde holdt drikkegilde og haft bål. Hertil havde de brændt en sektion af badebroen og døren til toiletbygningen. Desuden havde de rykket redningsudstyret ned fra sin plads og spredt det ud uden tanke for, at det kan koste menneskeliv. Der lå dynger af ølflasker, dåser og spiritusflasker. Mange af dem var slået itu på en badestrand, hvor både børn og voksne færdes barfodet. Formanden for Øsløs Kulturforening, Ole Mommer, græmmes, og han siger: - Når man går og bruger sin fritid på at gøre en masse ulønnet arbejde, og nogen så bare ødelægger, som nu ved Søndergård Strand og for et stykke tid siden i ”Præstens have”, så er det lige før, man mister lysten til det. E.B.

ØSLØS: Et trist syn mødte dem, der søndag ville nyde den

Hærværk på Søndergårds Strand

TOILETDØREN ER revet af og brændt, mens redningspostens indhold er spredt ud. Privatfoto

KORT NYT

4 Thy-Hannæs

8. THISTED DAGBLAD Groots nieuws... Er was een groep “wetenschappers” neergestreken op een camping bij de Bulbjerg. En dus kwamen we in de krant!

9. GEEN WATERHOEN Het is triest om te beginnen met een vogel die we niet gezien hebben. Dat kan aan z`n afwezigheid liggen, dat kan aan de waarnemers liggen, dat kan aan de afwezigheid van het geluk liggen. Dat laatste lijkt mij het meest aanvaardbare. Het beest moest er toch ergens zitten! Om de ornithomanie te beoefenen is er nog al wat nodig. Ga maar na: Allereerst moet er passend landschap zijn. Daarin moeten vogels voorkomen. Die beestjes moeten te zien of te horen zijn. Dat valt niet altijd mee. Je hebt gezelschap nodig dat die vliegers beter kent dan jij. Je hebt gereedschap nodig. Ook dat duurt even. Dan pas krijg je het idee dat je (naar Cruif) weet wat je ziet als je weet wat je ziet! Wij ontmoetten 127 soorten in sterk wisselende aantallen. Al met al niet zo gek. De kijkers zijn uitgewrongen! Veel bruine eclipsende eenden. Slobbers zijn dan toch te herkennen. Eiders ook. Veel knobbels, veel wilsters, veel meeuwen, veel spreeuwen, alweer een Buizerd. Nog een laat broedsel van een paartje bontbekken. Enfin, een vogelhut is nooit weg. Daar moet vogels zitten, soms te ver weg. Maar in een enkele te luxe hut liggen de kijkers aan een dun kettinkje klaar. Ook dat heeft zo z`n bezwaren. Die dingen moet je kunnen hanteren. Je kunt alles acht keer groter zien, maar ook dat is vaak te weinig. Dus hangt er een reuzen telescoop. Ook die heeft grenzen. Je eigen kijker, dat is de beste want je hebt geen betere. Soorten die ons goed deden: De drietenen op de kalkrots, de zeearenden die je in staat stelde om te zien hoe groot de aantallen vogels in juist dat landschap zijn. Wat een macht! Dwergmeeuwen, het lijken wel vlinders. Gelukkig veel zwaluwen al op trek. Waar komt die enkele Kanoet vandaan? Dat moet een bar eind weg zijn. Hij is nog bijna in zomerkleed. Bontjes met zwarte buiken. Geel en rood op de loopbenen van sommige lepelaars. Wat moet zo`n ouwe doodziek worden van de constant nog bedelende jongen. Dwarrelend vliegende dwergsterns. Schor schreeuwende grote sterns soms met piepende jongen erachter. Wat een vliegers. Maar ja, het Waterhoen zagen we niet. Een mens kan niet alles hebben. Hans. 26

10.

TRANSECT

Gaande van het strand via de zeereep de duinen in veranderen de omstandigheden sterk. Weinig soorten zijn bestand tegen het extreme milieu van het strand met zijn overstromingen bij hoge vloed, waar bij eb het grofkorrelige zand nauwelijks in staat is enig vocht vast te houden. Wel vormt hoog op het strand het vloedmerk met al zijn aangespoelde resten een apart voedselrijk milieu, waartoe sommige soorten vrijwel geheel beperkt zijn. De zeereep heeft veel kaal zand dat bij zonnig weer een woestijnachtig droog milieu vormt met op het oppervlak temperaturen van wel 60 à 70 graden. Hier vormen grote pollen helm een oase met een sterk gebufferd klimaat, waarin veel soorten kleine beestjes weten te overleven. Nog verder landinwaarts sluit het plantendek zich en vormt zich ook een humuslaag, met weer totaal andere soorten bewoners. Om te zien hoe de bewoning van strand naar duin verandert, is op 1 augustus door een hele groep kampdeelnemers een transect bemonsterd, vanaf het strand over de zeereep tot een stuk de duinen in. Een hele dag lang zijn van vaste oppervlaktes (50 x 50 cm) alle beestjes verzameld om later te determineren. Vanaf de Bulbjerg zijn we over het strand naar het westen gelopen tot we een plek zagen die hiervoor geschikt leek. Het was mooi weer, regelmatig vloog een groep Regenwulpen om ons heen, terwijl we met dit transect bezig waren, en streken er vliegende mieren op ons neer, zwermende mannetjes en koninginnen van Myrmica’s. Boven op de zeereep vluchtte uit de oppervlakte die onderzocht werd een zandhagedis weg en kroop de arm van Rob op, waar hij minuten lang stil bleef zitten en zich door iedereen liet fotograferen…

Bij ieder oppervlak werd de bedekking genoteerd en een plantensociologische opname gemaakt, meest door Heleen. Jan nam telkens de GPS-coordinaten op. Rob, en later Corrie, maakten een foto van het uit te zoeken oppervlak. Aart, Heleen, Michel, Cheryl, Erna, Adri en Johan verzamelden de beestjes. Voorlopige resultaten De spinnen en hooiwagens zijn al gedetermineerd; zie het overzicht hiervan in de spinnentabel. Leuk waren ook de twee exemplaren van het vrijwel geheel tot de duinen beperkte pseudoschorpioentje Dactylochelifer latreillei (foto rechts), onschuldige achterneven van de echte schorpioenen, maar dan ongeveer 3 mm groot. Deze soort is in de Nederlandse duinen in grote helmpollen bijna altijd present, en weet losse helmpollen te bereiken door mee te liften met vliegende insecten als vliegen of wespen. Er werden maar heel weinig loopkevers verzameld, maar hieronder bevond zich wel de meest onverwachte soort: op het strand werden drie exemplaren van Calathus mollis verzameld, die volgens de recente Loopkeveratlas (Turin, 2000) daar helemaal niet voor hadden mogen komen (zie kaartje uit dit boek): “In Denemarken waarschijnlijk beperkt tot de Westelijke eilanden” staat er in de tekst. Over de determinatie van onze exemplaren van deze 27

kustspecialist is geen twijfel mogelijk. Er valt over de verdeling over de verschillende plekken nog van alles te zeggen. Zo is de meest gevangen spin in het transect het kleine hangmatspinnetje bodemwevertje (Lepthyphantes tenuis), ontbrekend op het strand maar verder op alle plekken van het transect aanwezig. Op het strand waren nauwelijks spinnen aanwezig, in totaal maar 6 exemplaren. Maar onder deze zes exemplaren zat van hetzelfde geslacht Lepthyphantes wel het enige exemplaar van de soort L. flavipes (zwart wevertje), die daar helemaal niet thuishoort, want het is een schaduwminnende bossoort. Maar dit wijst dan gelijk naar de speciale manier van verspreiden van dit soort kleine spinnetjes: aan wat spinsel laten ze zich door de wind meevoeren en komen zo soms op de gekste plekken terecht; een heel efficiënte manier van koloniseren. Het eerste levende wezen dat na de allesvernietigende uitbarsting van de Krakatau in 1883 daar weer aangetroffen werd, was een spin. Zo kan je als bosbewoner ook op het strand rondlopen. Er waren trouwens volop andere migranten die dag tijdens het bemonsteren van het transect: de 7- en 14-stippelige lieveheersbeestjes, zweefvliegen Episyrphus balteatus en Eupeodes-soorten en, zowel rondvliegend als op alle gele bloemen van de zeemelkdistel, massaal de kleine metaalgroene kevertjes Meligethes sp.

28

11.

KNOOPMIEREN

Op 1 augustus zat ‘s middags de convotent onder de vliegende mieren. Het was de eerste zonnige dag na een lange tijd van regen. Aart kon ons al snel vertellen dat het om het geslacht van knoopmieren ging. Knoopmieren (Myrmicinae) zijn kleine roodbruine miertjes en dragen nog een duidelijke angel. Ze kunnen hiermee hinderlijk steken en worden dan ook wel steekmieren genoemd. De knoopmieren zijn gemakkelijk van andere geslachten te onderscheiden door de vorm van het verbindingsstuk tussen het borststuk en het achterlijf. Deze verbinding bestaat uit twee bolletjes, terwijl bij alle andere miersoorten een of twee schubben of slechts een bolletje wordt aangetroffen. De knoopmier werd later door Aart als Myrmica ruginodis, of de bossteekmier gedetermineerd, een zeer algemene soort. Op het doek van de convo werd een felle strijd gevoerd op het recht van voortplanting. Er werd geworsteld, gestoken, gebeten en geduwd. Nog een wonder dat ze aan het paren toekwamen. Het verbaasde me om zoveel koninginnen te zien. In mijn naslagwerken las ik dat de Myrmica polygyn zijn. Dat wil zeggen dat er in de kolonie meerdere koninginnen zijn. Bij bijvoorbeeld M. rubra kan een nest meer dan honderd koninginnen bevatten. De koninginnen kunnen na de bruidsvlucht gezamenlijk een kolonie stichten, maar de jonge koninginnen worden ook vaak opgenomen in een al bestaande kolonie. De kolonie kan ook verspreid zijn over meerdere nesten die dicht bij elkaar in de buurt liggen. Mijn aanname dat je het verschil in monogyn/polygyn weerspiegeld ziet in de sexeverhoudingen in de bruidsvluchten bleek niet juist te zijn. M. ruginodis is monogyn tot redelijk polygyn. De Knoopmieren waren bij mij bekend omdat de rupsen en poppen van soorten uit de blauwtjesfamilie (Lycaenidae) een innige relatie met de knoopmieren hebben. De blauwtjes ontlenen de myrmecofiele eigenschappen (beminnen van mieren) aan het bezit

van organen die geur-, smaak- en voedingsstoffen afscheiden waar mieren van houden of opgewonden door raken. De mate van myrmecofilie hangt af van de ontwikkelingsgraad van de organen en het gedrag van de mieren. Bij het geslacht Maculinea is dit zeer sterk. De rups vertoont bij aanraking door mieren het gedrag als die van een mierenlarf en wordt geadopteerd in een mierennest. De rups leeft daar van het mierenbroed. Blauwtjes die met mieren samenleven, vinden we niet enkel in het geslacht Maculinea. Van de waargenomen blauwtjes is de mate van myrmecofilie bij het klaverblauwtje (Polygommatus semiargus) vrij goed ontwikkeld. De rupsen van het klaverblauwtje worden bezocht en bewaakt door mieren van de geslachten Lasius en Camponotus. In het kamp zagen we van het geslacht Lasius de veel voorkomende bruine wegmier (L. niger), de gele weidemier (L. flavus) en de glanzende houtmier (L. fuliginosus). Bij het vals heideblauwtje (Plebeius idas), het bruin blauwtje (Aricia agestis) en het icarusblauwtje (Polyommatus icarus) is myrmecofilie matig ontwikkeld. Bij het dwergblauwtje (Cupido minimus) zijn de myrmecofiele eigenschappen het slechts ontwikkeld namelijk vrij zwak. Met zwak ontwikkelde myrmecofilie wordt alleen bereikt dat de mieren de rupsen niet als een lekker hapje zien.

29

12.

WAARNEMINGEN VOGELS

Nederlandse naam Roodkeelduiker Fuut Jan van Gent Aalscholver Roerdomp Kleine Zilverreiger Grote Zilverreiger Lepelaar Knobbelzwaan Grauwe Gans Bergeend Krakeend Wintertaling Wilde Eend Pijlstaart Tafeleend Kuifeend Eidereend Zwarte Zee-eend Brilduiker Middelste Zaagbek Zeearend Bruine Kiekendief Blauwe Kiekendief Sperwer Buizerd Visarend Torenvalk Boomvalk Slechtvalk Fazant Waterral Meerkoet Kraanvogel Scholekster Kluut Bontbekplevier

Wetenschappelijke naam Gavia stellata Podiceps cristatus Morus bassanus Phalacrocorax carbo Botaurus stellaris Egretta garzetta Casmerodius albus Platalea leucorodia Cygnus olor Anser anser Tadorna tadorna Mareca strepera Anas crecca Anas platyrhynchos Anas acuta Aythya ferina Aythya fuligula Somateria mollissima Melanitta nigra Bucephala clangula Mergus serrator Haliaeetus albicilla Circus aeruginosus Circus cyaneus Accipiter nisus Buteo buteo Pandion haliaetus Falco tinnunculus Falco subbuteo Falco peregrinus Phasianus colchicus Rallus aquaticus Fulica atra Grus grus Haematopus ostralegus Recurvirostra avosetta Charadrius hiaticula

Familienaam Zeeduikers Futen Genten Aalscholvers Reigers & Roerdompen Reigers & Roerdompen Reigers & Roerdompen Ibissen & Lepelaars Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Zwanen, Ganzen & Eenden Roofvogels Roofvogels Roofvogels Roofvogels Roofvogels Visarend Valken & Caracara’s Valken & Caracara’s Valken & Caracara’s Fazanten Rallen Rallen Kraanvogels Scholeksters Kluten Plevieren

Nederlandse naam Goudplevier Zilverplevier Kievit Kanoet Kleine Strandloper Krombekstrandloper Paarse Strandloper Kemphaan Watersnip Grutto Rosse Grutto Regenwulp Wulp Tureluur Groenpootruiter Witgatje Bosruiter Oeverloper Steenloper Dwergmeeuw Kokmeeuw Stormmeeuw Kleine Mantelmeeuw Grote Mantelmeeuw Zilvermeeuw Drieteenmeeuw Grote Stern Visdief Noordse Stern Dwergstern Zwarte Stern Holenduif Houtduif Turkse Tortel Koekoek Bosuil Ransuil

30

Wetenschappelijke naam Pluvialis apricaria Pluvialis squatarola Vanellus vanellus Calidris canutus Calidris minuta Calidris ferruginea Calidris maritima Philomachus pugnax Gallinago gallinago Limosa limosa Limosa lapponica Numenius phaeopus Numenius arquata Tringa totanus Tringa nebularia Tringa ochropus Tringa glareola Actitis hypoleucos Arenaria interpres Larus minutus Larus ridibundus Larus canus Larus graellsii Larus marinus Larus argentatus Rissa tridactyla Sterna sandvicensis Sterna hirundo Sterna paradisaea Sterna albifrons Chlidonias niger Columba oenas Columba palumbus Streptopelia decaocto Cuculus canorus Strix aluco Asio otus

Familienaam Plevieren Plevieren Plevieren Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Snippen & Strandlopers Meeuwen Meeuwen Meeuwen Meeuwen Meeuwen Meeuwen Meeuwen Sterns Sterns Sterns Sterns Sterns Duiven Duiven Duiven Koekoeken Uilen Uilen

Nederlandse naam Nachtzwaluw Gierzwaluw Grote Bonte Specht Veldleeuwerik Oeverzwaluw Boerenzwaluw Huiszwaluw Boompieper Graspieper Oeverpieper Gele Kwikstaart Witte Kwikstaart Winterkoning Heggenmus Roodborst Roodborsttapuit Tapuit Merel Zanglijster Kleine Karekiet Braamsluiper Grasmus Tuinfluiter Zwartkop Tjiftjaf Goudhaantje Grauwe Vliegenvanger Baardman Staartmees Glanskop Zwarte Mees Pimpelmees Koolmees Taigaboomkruiper Grauwe Klauwier Gaai Ekster

Wetenschappelijke naam Caprimulgus europaeus Apus apus Dendrocopos major Alauda arvensis Riparia riparia Hirundo rustica Delichon urbica Anthus trivialis Anthus pratensis Anthus petrosus Motacilla flava Motacilla alba Troglodytes troglodytes Prunella modularis Erithacus rubecula Saxicola rubicola Oenanthe oenanthe Turdus merula Turdus philomelos Acrocephalus scirpaceus Sylvia curruca Sylvia communis Sylvia borin Sylvia atricapilla Phylloscopus collybita Regulus regulus Muscicapa striata Panurus biarmicus Aegithalos caudatus Parus palustris Parus ater Parus caeruleus Parus major Certhia familiaris Lanius collurio Garrulus glandarius Pica pica

Familienaam Nachtzwaluwen Gierzwaluwen Spechten Leeuweriken Zwaluwen Zwaluwen Zwaluwen Piepers & Kwikstaarten Piepers & Kwikstaarten Piepers & Kwikstaarten Piepers & Kwikstaarten Piepers & Kwikstaarten Winterkoningen Heggemussen Lijsters Lijsters Lijsters Lijsters Lijsters Zangers v.d. Oude Wereld Zangers v.d. Oude Wereld Zangers v.d. Oude Wereld Zangers v.d. Oude Wereld Zangers v.d. Oude Wereld Zangers v.d. Oude Wereld Zangers v.d. Oude Wereld Vliegenvangers Diksnavelmezen Staartmezen Mezen Mezen Mezen Mezen Boomkruipers Klauwieren Kraaien Kraaien

Nederlandse naam Kauw Bonte Kraai Spreeuw Huismus Ringmus Vink Groenling Putter Kneu Sijs Barmsijs Kruisbek Goudvink Geelgors Rietgors Grauwe Gors

31

Wetenschappelijke naam Corvus monedula Corvus cornix Sturnus vulgaris Passer domesticus Passer montanus Fringilla coelebs Chloris chloris Carduelis carduelis Carduelis cannabina Carduelis spinus Carduelis s.s. Loxia curvirostra Pyrrhula pyrrhula Emberiza citrinella Emberiza schoeniclus Miliaria calandra

Familienaam Kraaien Kraaien Spreeuwen Mussen & Sneeuwvinken Mussen & Sneeuwvinken Echte Vinken Sijzen e.a. Sijzen e.a. Sijzen e.a. Sijzen e.a. Sijzen e.a. Sijzen e.a. Sijzen e.a. Gorzen & Darwinvinken Gorzen & Darwinvinken Gorzen & Darwinvinken

13.

WAARNEMINGEN PLANTEN

Wetenschappelijke naam

Nederlandse naam

Familienaam

Wetenschappelijke naam

Nederlandse naam

Familienaam

Achillea

Duizendblad (G)

Asteraceae

Carex oederi 

Dwergzegge

Cyperaceae

Achillea ptarmica

Wilde bertram

Asteraceae

Carex panicea 

Blauwe zegge

Cyperaceae

Agrimonia eupatoria

Gewone agrimonie

Rosaceae

Carlina vulgaris

Driedistel

Asteraceae

Alisma plantago-aquatica

Grote waterweegbree

Alismataceae

Centaurea cyanus

Korenbloem

Asteraceae

Alnus incana

Witte els

Betulaceae

Centaurea jacea

Knoopkruid

Asteraceae

Ammophila arenaria

Helm

Poaceae

Centaurea scabiosa

Grote centaurie

Asteraceae

Amsinckia menziesii

Kleinbloemige amsinckia

Boraginaceae

Centaurium littorale

Strandduizendguldenkruid

Gentianaceae

Anagallis arvensis

Guichelheil

Primulaceae

Chamerion angustifolium

Wilgenroosje

Onagraceae

Anchusa arvensis

Kromhals

Boraginaceae

Chondrus crispus

Iers mos

Gigartinaceae

Anchusa officinalis

Gewone ossentong

Boraginaceae

Chorda filum 

Veterwier

Chordaceae

Angelica

Engelwortel (G)

Apiaceae

Chrysanthemum segetum

Gele ganzenbloem

Asteraceae

Anthyllis vulneraria

Wondklaver

Fabaceae

Cichorium

Cichorei (G)

Asteraceae

Apium graveolens

Selderij

Apiaceae

Cirsium acaule

Aarddistel

Asteraceae

Aquilegia vulgaris

Wilde akelei

Ranunculaceae

Cirsium palustre

Kale jonker

Asteraceae

Armeria maritima

Engels gras

Plumbaginaceae

Cirsium vulgare

Speerdistel

Asteraceae

Ascophyllum nodosum 

Knotswier

Fucaceae

Clinopodium vulgare

Borstelkrans

Lamiaceae

Aster maritime

Zeeaster

Asteraceae

Cochlearia danica

Deens lepelblad

Brassicaceae

Atriplex glabriuscula

Kustmelde

Chenopodiaceae

Convallaria majalis

Lelietje-van-dalen

Liliaceae

Atriplex littoralis

Strandmelde

Chenopodiaceae

Convolvulus arvensis

Akkerwinde

Convolvulaceae

Atriplex prostrata

Spiesmelde

Chenopodiaceae

Corylus avellana

Hazelaar

Betulaceae

Bidens cernua

Knikkend tandzaad

Asteraceae

Cytisus scoparius

Brem

Fabaceae

Briza media

Bevertjes

Poaceae

Dactylorhiza maculata 

Gevlekte orchis

Orchidaceae

Calamagrostis epigejos

Duinriet

Poaceae

Deschampsia flexuosa

Bochtige smele

Poaceae

Calluna vulgaris 

Struikhei

Ericaceae

Drosera rotundifolia

Ronde zonnedauw

Droseraceae

Campanula glomerata

Kluwenklokje

Campanulaceae

Elytrigia

Kweekgras (G)

Poaceae

Campanula persicifolia

Perzikbladig klokje

Campanulaceae

Elytrigia atherica

Strandkweek

Poaceae

Campanula rotundifolia

Grasklokje

Campanulaceae

Empetrum nigrum

Kraaihei

Empetraceae

Carex arenaria

Zandzegge

Cyperaceae

Epilobium hirsutum

Harig wilgenroosje

Onagraceae

Carex caryophyllea

Voorjaarszegge

Cyperaceae

Epilobium palustre

Moerasbasterdwederik

Onagraceae

Carex echinata

Sterzegge

Cyperaceae

Epipactis helleborine

Brede wespenorchis

Orchidaceae

Carex elongata

Elzenzegge

Cyperaceae

Epipactis palustris

Moeraswespenorchis

Orchidaceae

Carex nigra

Zwarte zegge

Cyperaceae

Equisetum hyemale

Schaafstro

Equisetaceae

Carex pseudocyperus

Hoge cyperzegge

Cyperaceae

Erica tetralix 

Gewone dophei

Ericaceae

32

Wetenschappelijke naam

Nederlandse naam

Familienaam

Wetenschappelijke naam

Nederlandse naam

Familienaam

Erigeron acer

Scherpe fijnstraal

Asteraceae

Lapsana communis 

Akkerkool

Asteraceae

Erodium

Reigersbek (G)

Geraniaceae

Lathyrus japonicus

Zeelathyrus

Fabaceae

Eryngium maritimum

Blauwe zeedistel

Apiaceae

Leucanthemum

Margriet (G)

Asteraceae

Euphrasia dunensis

Duinogentroost

Scrophulariaceae

Linaria vulgaris

Vlasbekje

Scrophulariaceae

Euphrasia stricta

Stijve ogentroost

Scrophulariaceae

Geelhartje

Linaceae

Filipendula ulmaria

Moerasspirea

Rosaceae

Filipendula ulmaria 

Moerasspiraea

Rosaceae

Gewone rolklaver

Fabaceae

Fucus vesiculosus 

Blaaswier

Fucaceae

Linum catharticum Lotus corniculatus var. corniculatus Lotus pedunculatus

Moerasrolklaver

Fabaceae

Fumaria

Duivenkervel (G)

Fumariaceae

Lycopodiella inundata 

Moeraswolfsklauw

Lycopodiaceae

Galeopsis

Hennepnetel (G)

Lamiaceae

Lycopodium annotinum

Stekende wolfsklauw

Lycopodiaceae

Galium aparine

Kleefkruid

Rubiaceae

Lycopus europaeus

Wolfspoot

Lamiaceae

Galium palustre

Moeraswalstro

Rubiaceae

Lysimachia vulgaris

Grote wederik

Primulaceae

Galium x pomeranicum

Geelwit walstro

Rubiaceae

Lythrum salicaria

Grote kattenstaart

Lythraceae

Genista anglica

Stekelbrem

Fabaceae

Maianthemum bifolium

Dalkruid

Liliaceae

Geranium dissectum

Slipbladige ooievaarsbek

Geraniaceae

Matricaria discoidea

Schijfkamille

Asteraceae

Geranium sanguineum

Bloedooievaarsbek

Geraniaceae

Medicago lupulina

Hopklaver

Fabaceae

Geum urbanum

Geel nagelkruid

Rosaceae

Melampyrum pratense

Hengel

Scrophulariaceae

Glyceria fluitans

Mannagras

Poaceae

Melilotus officinalis

Citroengele honingklaver

Fabaceae

Heracleum sphondylium

Gewone berenklauw

Apiaceae

Mentha aquatica

Watermunt

Lamiaceae

Hieracium pilosella

Muizenoor

Asteraceae

Menyanthes trifoliata

Waterdrieblad

Menyanthaceae

Hieracium umbellatum

Schermhavikskruid

Asteraceae

Mycelis muralis

Muursla

Asteraceae

Hippophae rhamnoides

Duindoorn

Elaeagnaceae

Myrica

Gagel (G)

Myricaceae Poaceae

Zeepostelein

Caryophyllaceae

Hydrocotyle

Waternavel (G)

Apiaceae

Rode ogentroost

Scrophulariaceae

Hypericum perforatum Hypochaeris maculata subsp. dunensis Impatiens noli-tangere

Sint-Janskruid

Clusiaceae

Nardus stricta Odontites vernus subsp. serotinus Ononis repens subsp. spinosa

Borstelgras

Honckenya peploides

Kattendoorn

Fabaceae

Biggenkruid s.s. dunensis

Asteraceae

Oxycoccus palustris

Kleine veenbes

Ericaceae

Paris quadrifolia

Eenbes

Liliaceae

Groot springzaad

Balsaminaceae

Pastinaca

Pastinaak (G)

Apiaceae

Iris pseudacorus

Gele lis

Iridaceae

Persicaria maculosa

Zandblauwtje

Campanulaceae

Juncus conglomeratus

Biezenknoppen

Juncaceae

Juniperus communis

Jeneverbes

Cupressaceae

Phragmites australis

Perzikkruid Timoteegras en Klein timoteegras Riet

Polygonaceae

Jasione montana

Kleine bevernel

Apiaceae

Smalle weegbree

Plantaginaceae

Phleum pratense

Knautia arvensis

Beemdkroon

Dipsacaceae

Pimpinella saxifraga

Laminaria digitata 

Vingerwier

Laminariaceae

Plantago lanceolata

33

Poaceae Poaceae

Wetenschappelijke naam

Nederlandse naam

Familienaam

Wetenschappelijke naam

Nederlandse naam

Familienaam

Plantago major subsp. major

Grote weegbree s.s.

Plantaginaceae

Saponaria

Zeepkruid (G)

Caryophyllaceae

Plantago maritima

Zeeweegbree

Plantaginaceae

Scleranthus annuus

Eenjarige hardbloem

Caryophyllaceae

Plantago media

Ruige weegbree

Plantaginaceae

Scleranthus perennis

Overblijvende hardbloem

Caryophyllaceae

Platanthera bifolia

Welriekende nachtorchis

Orchidaceae

Scrophularia nodosa

Knopig helmkruid

Scrophulariaceae

Polygala serpyllifolia

Liggende vleugeltjesbloem

Polygalaceae

Scutellaria galericulata

Blauw glidkruid

Lamiaceae

Polygonatum multiflorum

Gewone salomonszegel

Liliaceae

Sedum acre

Muurpeper

Crassulaceae

Polygonum

Varkensgras (G)

Polygonaceae

Senecio jacobaea

Jakobskruiskruid s.l.

Asteraceae

Populus tremula 

Ratelpopulier

Salicaceae

Senecio viscosus

Kleverig kruiskruid

Asteraceae

Potamogeton polygonifolius

Duizendknoopfonteinkruid

Potamogetonaceae

Silene

Silene (strand-)

Caryophyllaceae

Potentilla anserina

Zilverschoon

Rosaceae

Silene latifolia (subsp. alba)

Avondkoekoeksbloem

Caryophyllaceae

Potentilla erecta

Tormentil

Rosaceae

Silene otites

Oorsilene

Caryophyllaceae

Potentilla palustris

Wateraardbei

Rosaceae

Silene vulgaris

Blaassilene

Caryophyllaceae

Potentilla recta

Rechte ganzerik

Rosaceae

Sium latifolium

Grote watereppe

Apiaceae

Potentilla reptans

Vijfvingerkruid

Rosaceae

Solanum dulcamara

Bitterzoet

Solanaceae

Primula veris

Gulden sleutelbloem

Primulaceae

Solidago virgaurea

Echte guldenroede

Asteraceae

Prunella Prunus domestica subsp. domestica Ranunculus acris

Brunel (G)

Lamiaceae

Spergula arvensis

Gewone spurrie

Caryophyllaceae

Mirabelpruim

Rosaceae

Spiraea salicifolia

Theeboompje

Rosaceae

Scherpe boterbloem

Ranunculaceae

Stachys sylvatica

Bosandoorn

Lamiaceae

Ranunculus flammula

Egelboterbloem

Ranunculaceae

Stellaria graminea

Grasmuur

Caryophyllaceae

Ranunculus sceleratus

Blaartrekkende boterbloem

Ranunculaceae

Succisa pratensis

Blauwe knoop

Dipsacaceae

Rhinanthus angustifolius

Grote ratelaar

Scrophulariaceae

Tanacetum parthenium

Moederkruid

Asteraceae

Rhinanthus minor

Kleine ratelaar

Scrophulariaceae

Tanacetum vulgare

Boerenwormkruid

Asteraceae

Ribes rubrum

Aalbes

Grossulariaceae

Thalictrum

Ruit (G)

Ranunculaceae

Ribes uva-crispa

Kruisbes

Grossulariaceae

Thalictrum minus

Kleine ruit

Ranunculaceae

Rosa pimpinellifolia

Duinroosje

Rosaceae

Torilis japonica

Heggendoornzaad

Apiaceae

Rosa rugosa

Rimpelroos

Rosaceae

Morgenster (G)

Asteraceae

Rubus idaeus

Framboos

Rosaceae

Gele morgenster

Asteraceae

Rumex crispus

Krulzuring

Polygonaceae

Tragopogon Tragopogon pratensis subsp. pratensis Trifolium arvense

Hazenpootje

Fabaceae

Sagina nodosa

Sierlijke vetmuur

Caryophyllaceae

Trifolium campestre

Liggende klaver

Fabaceae

Sagina procumbens

Liggende vetmuur

Caryophyllaceae

Trifolium pratense

Rode klaver

Fabaceae

Salix repens

Kruipwilg

Salicaceae

Trifolium repens

Witte klaver

Fabaceae

Sambucus

Vlier (G)

Caprifoliaceae

Triglochin palustris

Moeraszoutgras

Juncaginaceae

Sambucus nigra

Gewone vlier

Caprifoliaceae

Tripleurospermum maritimum

Reukeloze kamille

Asteraceae

34

Wetenschappelijke naam Tussilago farfara

Nederlandse naam Klein hoefblad

Familienaam Asteraceae

Typha angustifolia

Kleine lisdodde

Typhaceae

Typha latifolia

Grote lisdodde

Typhaceae

Ulex europaeus

Gaspeldoorn

Fabaceae

Ulva lactuca 

Zeesla

Ulvaceae

Vaccinium uliginosum

Rijsbes

Ericaceae

Vaccinium vitis-idaea

Rode bosbes

Ericaceae

Verbascum nigrum

Zwarte toorts

Scrophulariaceae

Veronica spicata

Aarereprijs

Scrophulariaceae

Veronica beccabunga

Beekpunge

Scrophulariaceae

Veronica officinalis

Mannetjesereprijs

Scrophulariaceae

Veronica scutellata

Schildereprijs

Scrophulariaceae

Viburnum opulus

Gelderse roos

Caprifoliaceae

Vicia cracca

Vogelwikke

Fabaceae

Viola arvensis

Akkerviooltje

Violaceae

Viola curtisii

Duinviooltje

Violaceae

Viola tricolor

Driekleurig viooltje

Violaceae

35

13b.

DEENSE PLANTENLIJST Hiernaast de plantenlijst van onze Deense gids. Hierop staan een aantal veelvoorkomende en bijzondere soorten die volgens haar inventarisaties op en rond de Bulbjerg te vinden zijn.

36

14.

WAARNEMINGEN INSECTEN

Dikkopjes

Hesperiidae

Wortelboorders

Hepialidae

Zwartsprietdikkopje

Thymelicus lineola

Oranje wortelboorder

Triodia sylvina

Geelsprietdikkopje

Thymelicus sylvestris

Kommavlinder

Hesperia comma

Spanners

Geometridae

Zomervlinder

Geometra papilionaria

Smaragdgroene zomervlinder

Chlorissa viridata

Lieveling

Timandra comae

Vlekstipspanner

Idaea dimidiata

Marmerspanner

Ecliptopera silaceata

Witjes

Pieridae

Groot koolwitje

Pieris brassicae

Klein koolwitje

Pieris rapae

Klein geaderd witje

Pieris napi

Zwartvlekdwergspanner

Eupithecia centaureata

Lycaenidae

Oranje dwergspanner

Eupithecia icterata

Lycaena phlaeas

Puntige zoomspanner

Epione repandaria

Morgenrood

Lycaena virgaureae

Kortzuiger

Crocallis elinguaria

Dwergblauwtje

Cupido minimus

Witte grijsbandspanner

Cabera pusaria

Klaverblauwtje

Polygommatus semiargus

Vals heideblauwtje

Plebeius idas

Tandvlinders

Notodontidae

Bruin blauwtje

Aricia agestis

Berkenbrandvlerkvlinder

Pheosia gnoma

Icarusblauwtje

Polyommatus icarus

(Populieren)brandvlerkvlinder

Pheosia tremula

Nymphalidae

Beervlinders

Arctiidae

Grote beervlinder

Arctia caja

Uilen

Noctuidae

Bonte grasuil

Cerapteryx graminis

Gevlamde grasuil

Eremobia ochroleuca

Gamma-uil

Autographa gamma

Vuurvlinders, kleine pages en bauwtjes Kleine vuurvlinder

Weerschijnvlinders, vossen en parelmoervlinders Dagpauwoog

Inachis io

Distelvlinder

Vanessa cardui

Atalanta

Vanessa atalanta

Kleine vos

Aglais urticae

Adippevlinder

Argynnis adippe

Duinparelmoervlinder

Argynnis niobe

Kleine parelmoervlinder

Issoria lathonia

Zandoogjes

Nocturna

Heivlinder

Hipparchia semele

Koevinkje

Aphantopus hyperantus

Rupsen

Bruin zandoogje

Maniola jurtina

Wilgenhoutrups

Cossus cossus

Hooibeestje

Coenonympha pamphilus

Avondrood, olifantsrups

Deilephila elpenor

Bont zandoogje

Pararge aegeria

Wapendrager

Phalera bucephala

“Motjes” Zespennig waaiermotje

37

Alucita hexadactyla

Sint jacobsvlinder

Tyria jacobaeae

Gele weidemier

Lasius flavus

Gammauil

Autographa gamma

Glanzende houtmier

Lasius fuliginosus

Roesje

Scoliopteryx libatrix

Grauwzwarte mier

Formica fusca

Rode bosmier

Formica rufa

Graafwespen

Sphecidae

Gewone vliegendoder

Mellinus arvensis

Grote rupsendoder

Ammophila sabulosa

Cocon St Jansvlinder

Zygaena filipendulae

Libellen en juffers

Odonata

Bosbeekjuffer

Calopteryx virgo

Watersnuffel

Enallagma cyathigerum

Paardenbijter

Aeshna mixta

Plooivleugelwespen

Vespidae

Steenrode heidelibel

Sympetrum vulgatum

Deukmetselwesp

Symmorphus bifasciatus

Kakkerlakken

Blattodea

Hommels

Bombus

Noordse kakkerlak

Ectobius lapponicus

Steenhommel

Pyrobombus lapidarius

Sprinkhanen

Orthoptera

Kevers

Coleoptera

Grote groene sabelsprinkhaan

Tettigonia viridissima

Paardemestkever

Geotrupes stercorarius

Heidesabelsprinkhaan

Metrioptera brachyptera

Massaal: 7-stippelig lieveheersbeestje

Coccinella septempunctata

Wekkertje

Omocestus viridulus

Elfstippelig lieveheersbeestje

Coccinella undecimpunctata

Kustsprinkhaan

Chorthippus albomarginatus

Massaal: 14-stippelig lieveheersbeestje

Propylaea quadridecimpunctata

Ratelaar

Chorthippus biguttulus

Massaal:

Meligethes sp.

Bruine sprinkhaan

Chorthippus brunneus

Snortikker

Chorthippus mollis

Boktorren

Cerambycidae

Knopsprietje

Myrmeleotettix maculatus

Gewone smalboktor

Corymbia rubra

Zwartkruin-borstelboktor

Pogonocherus fasciculatus

Wantsen

Hemiptera

Randwants

Coreus marginatus

Loopkevers

Carabidae

Graswants

Stenodema laevigatum

Dikkoploopkever

Broscus cephalotes

Ectemnius continuus

Calathus fuscipes Mieren

Formicidae

Calathus melanocephalus

Bossteekmier

Myrmica ruginodis

Calathus mollis

Zwarte zaadmier (=Grasmier)

Tetramorium caespitum

Bruine wegmier

Lasius niger

Basterdzandloopkever

Cicindela hybrida Trechus quadristriatus

38

Zweefvliegen

Syrphidae

Massaal: Snorzweefvlieg

Episyrphus balteatus

Bessen-bandzwever

Syrphus ribesii

Kleine bandzwever

Syrphus vitripennis

Bretel-wimperzwever

Dasysyrphus albostriatus

Geelband-wimperzwever

Dasysyrphus tricinctus

Terrasjes-kommazwever

Eupeodes corollae

Gele kommazwever

Eupeodes latifasciates

Grote kommazwever

Eupeodes luniger

Witte halvemaanzwever

Scaeva pyrastri

Groot langlijf

Sphaerophoria scripta

Mica-platvoetje

Platycheirus albimanus

Gewoon platvoetje

Platycheirus clypeatus

Gewone driehoekzweefvlieg

Melanostoma mellinum

Slanke driehoekzweefvlieg

Melanostoma scalare

Gewoon glimlijfje

Lejogaster metallina

Tengere korsetvlieg

Neoascia tenur

Witte reus

Volucella pellucens

Gele veenzweefvlieg

Sericomyia silentis

Gele fophommel

Arctophila mussitans

Gewone rode bladloper

Xylota segnis

Menuetzweefvlieg

Syritta pipiens

Gewone pendelvlieg

Helophilus pendulus

Citroen-pendelvlieg

Helophilus trivittatus

Bos-bijvlieg

Eristalis horticola

Hommel-bijvlieg

Eristalis intricaria

Punt-bijvlieg

Eristalis nemorum

Kegel-bijvlieg

Eristalis pertinax

Blinde bij

Eristalis tenax

Weidevlekoog

Eristalinus sepulchralis

Doodskopzweefvlieg

Myathropa florea

Blaaskopvliegen

Conopidae

Geraadpleegde literatuur Boeken, M. et al, 2002. De loopkevers van Nederland en Vlaanderen (Coleoptera: Carabidae). Stichting Jeugdbondsuitgeverij, Utrecht. Boven, J.K.A., 1986. De mierenfauna van de Benelux (Hymenoptera, Formicidae). Wetensch Meded. KNNV nr 173, KNNV Utrecht. Chinery M., Thieme Nieuwe insectengids, Thieme, Baarn 1986. Dijkstra K., Libellen van Europa, Tirion Uitgevers BV, Baarn 2008. Kleukers, R. & R. Krekels, 2004. Veldgids Sprinkhanen en krekels. KNNV Uitgeverij, Utrecht. Koch, M., 1988. Wir bestimmen Schmetterlinge. Uitg. Neumann Verlag, Leipzig. Reemer, M., 2000. Zweefvliegen Veldgids (Diptera, Syrphidae). Stichting Jeugdbondsuitgeverij, Utrecht. Schoeters, E. & F. Vankerkhoven, 2001. Onze mieren. Uitg. Educatie Limburgs Landschap, Heusden-Zolder Tolman T., De Nieuwe Vlindergids, Tirion Baarn 1999. Waring P. & M. Townsend, Nachtvlinders, Tirion Uitgevers BV, Baarn 2006. Wynhoff, I., Veldgids Dagvlinders; Stichting Uitgeverij Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging / De Vlinderstichting, Wageningen, 1999. Zeegers, T & T. Heijerman, 2008. De Nederlandse boktorren (Cerambycidae). Uitg. Nederlandse Entomologische Vereniging & Naturalis.

Conops quadrifasciatus Sicus ferrigineus

39

15.

WAARNEMINGEN SPINNEN

Spinnen, hooiwagens en pseudoschorpioentjes van Bulbjerg Transect = in het transect op 1 augustus, 1 km ten westen van de Bulbjerg; van het strand over de zeereep het duin in. Opeenvolgende vaste oppervlaktes (50 x 50 cm).

Bodemzakspinnen Langpootbodemzakspin   Stekelpootspinnen Gewone stekelpoot   Buisspinnen Struikspin   Renspinnen   Tuinrenspin Gewone renspin Duinrenspin     Krabspinnen Groene krabspin   Grasbodemkrabspin   Gewone krabspin Graskrabspin Kochs krabspin   Springspinnen Gewone zwartkopspringspin Bonte springspin   Gehaakte blinker Gewone blinker

Rest kamp = overige waarnemingen in het kamp Alleen genusnaam: niet tot op soort bepaalde (juveniele) spinnen van dat genus Soort Spinnen   Kaardertjes Struikkaardertje Dennenkaardertje   Bodemjachtspinnen     Heidemuisspin   Struikzakspinnen   Eikenzakspin Vale zakspin Moeraszakspin   Spoorspinnen Heidespoorspin   Pantserzakspinnen Bonte fruroliet

Transect     Dictynidae Dictyna uncinata Lathys humilis   Gnaphosidae Drassodes Haplodrassus Haplodrassus signifer   Clubionidae Clubiona Clubiona brevipes Clubiona diversa Clubiona stagnatilis   Miturgidae Cheiracanthium erraticum   Corinnidae Phrurolithus festivus

                +       +     +     +      

Liocranidae Scotina gracilipes   Zoridae Zora spinimana   Anyphaenidae Anyphaena accentuata   Philodromidae Philodromus Philodromus aureolus Philodromus cespitum Thanatus striatus Tibellus   Thomisidae Diaea dorsata Oxyptila Oxyptila trux Xysticus Xysticus cristatus Xysticus erraticus Xysticus kochi   Salticidae

                            +       + +     +      

Rest kamp   +     +     +     + + + +       +     + +   +    

Euophrys frontalis

+

+

Evarcha falcata Heliophanus Heliophanus cupreus Heliophanus flavipes

       

+ + + +

Soort

Rest kamp       + +     +   +     + + +             +

40

Transect

Lycosidae Alopecosa barbipes Arctosa perita Pardosa Pardosa monticola Pardosa nigriceps Pardosa purbeckensis Trochosa terricola  

    +     +   +  

Rest kamp   +   + + + + +  

Pisauridae

 

 

Pisaura mirabilis   Hahniidae Hahnia montana Hahnia nava   Mimetidae Ero furcata   Theridiidae Achaearanea lunata Anelosimus vittatus Steatoda phalerata Theridion bimaculatum Theridion pallens Theridion tinctum   Tetragnathidae Metellina Metellina mengei Metellina segmentata Tetragnatha montana

+       +                 +                

+     +       +     + + +   + +     + + + +

Soort Wolfspinnen Paaspanterspin Gewone zandwolfspin   Duinwolfspin Graswolfspin Schorrewolfspin Gewone nachtwolfspin   Grote wolfspinnen & kraamwebspinnen Grote wolfspin   Kamstaartjes Gewoon kamstaartje Heidekamstaartje   Spinneneters Gevorkte spinneneter   Kogelspinnen Prachtkogelspin Slanke kogelspin Heidesteatoda         Strekspinnen   Zomerwielwebspin Herfstspin Schaduwstrekspin

Transect

Soort Wielwebspinnen Brede wielwebspin Kruisspin Viervlekwielwebspin Kegelspin Platte wielwebspin Struiksectorspin Venstersectorspin   Dwergspinnen Bolkopstruikdwergspin   Schorredwergspin Storingsdwergspin Aeronautje Oranjepoot   Moerasknobbelkopje Bleek bosgroefkopje Griendwevertje   Hangmatspinnen Gewoon wevertje     Klein haarpalpje Schorskoloniespin Breedtongspinnetje   Heide bodemwevertje Zwart wevertje Gewoon bodemwevertje

41

Transect Araneidae Agalenatea redii Araneus diadematus Araneus quadratus Cyclosa conica Nuctenea umbratica Zygiella atrica Zygiella x-notata   Erigoninae Entelecara congenera Erigone Erigone arctica Erigone atra Erigone dentipalpis Gongylidium rufipes Hypomma Hypomma bituberculatum Pocadicnemis pumila Troxochrus scabriculus   Linyphiidae s.s. Bathyphantes gracilis Bolyphantes Centromerita Centromerita concinna Drapetisca socialis Helophora insignis Lepthyphantes Lepthyphantes ericaeus Lepthyphantes flavipes Lepthyphantes mengei

      +               + + + +   + + + +     +   + +     + + +  

Rest kamp   + + + + + + +     +     +   +             + +     + +     + +

Soort Groter bodemwevertje Slank wevertje Tuinhangmatspin Herfsthangmatspin Veldprobleemspinnetje Kleine heidehangmatspin Bleke hangmatspin Lepelhangmatspin Paardekopje Langtandje     Pseudoschorpioentjes       Hooiwagens         Rode hooiwagen   Gewone hooiwagen

  +       +  

Rest kamp + + + + + + +

 

+

+ +       +       +     +   + +

+                   + +   + + +

Transect Lepthyphantes minutus Lepthyphantes tenuis Linyphia hortensis Linyphia triangularis Meioneta rurestris Microlinyphia pusilla Neriene peltata Pityohyphantes phrygianus Stemonyphantes lineatus Tapinopa longidens       Dactylochelifer latreillei       Lophopilio palpinalis Mitopus morio Oligolophus hanseni Oligolophus tridens Opilio canestrinii Paroligolophus agrestis Phalangium opilio

42

16.

OVERIGE WAARNEMINGEN

Paddenstoelen Berkenboleet Bleke franjehoed Cantharel Chloormycena Echte tonderzwam Eekhoorntjesbrood Fopzwam Gele ringboleet Gewone hertenzwam Grijze gaatjeszwam Grote parasolzwam Grote stinkzwam Kleverige koraalzwam Parelamaniet Parelstuifzwam Peenrode melkzwam Platte tonderzwam Puntmutswasplaat Roodbruine slanke amaniet Rosse populierenboleet Ruitjesbovist Scharlaken wasplaat

Reptielen Adder Hazelworm Zandhagedis Slakken Wijngaardslak Oranje wegslak Zoogdieren Ree Vos Zeehond

43

© 2009 Rob van Mook & Marloes Lagcher