Kindermishandeling aanpakken Informatie voor professionals betrokken bij kinderen en gezinnen
Inleiding Er klinkt luid gehuil. Moeder stuift de
Arjen is een van de ruim
woonkamer in. ‘Dit is de derde keer!’
honderdduizend slachtoffers van
gilt ze tegen de vierjarige Arjen. ‘Je mág
kindermishandeling per jaar in
je zusje niet slaan.’ Ze grijpt Arjen ruw
Nederland. Naar schatting overlijden
bij één arm en sleurt hem de trap op.
jaarlijks tussen de veertig en tachtig
Hij valt hard op zijn knie als ze hem
kinderen aan de gevolgen van
zijn slaapkamer in duwt. De deur gaat
kindermishandeling.
dicht. Op slot. ‘Nou blijf je de rest van de
Kinderen zijn kwetsbaar door de
dag maar hier.’ ’s Avonds gaat vader de
afhankelijkheidsrelatie met hun
slaapkamer binnen. De volgende dag kan
ouders. Wat ze aan de mishandeling
Arjen niet naar school.
overhouden, is soms direct zichtbaar, zoals angstgevoelens of een gebroken arm, of blijkt pas op latere leeftijd, bijvoorbeeld in de vorm van psychiatrische stoornissen. U als professional kunt kindermishandeling signaleren en helpen tegen te gaan. In deze brochure leest u hoe u dat kunt doen.
Nederlands Jeugdinstituut
2
1
Kindermishandeling: meer dan slaan
Vormen
jongensbesnijdenis, het verwijderen van
Bij kindermishandeling gaat het om
de voorhuid, wanneer er geen medische
al het doen én laten van ouders en
noodzaak voor is als mishandeling aan
andere verzorgers ten opzichte van hun
te merken.
kinderen. Kindermishandeling kent zodoende verschillende uitingsvormen.
Psychische mishandeling
In ongeveer driekwart van de gezinnen
De ouder wijst het kind af door het
waar kindermishandeling speelt, gaat
te negeren, het bang te maken, uit
het om meer vormen tegelijk.
te schelden of af te kraken – ook in bijzijn van anderen. Opsluiting en
Lichamelijke mishandeling
vastbinden vallen ook onder psychische
Ouders slaan met de hand of een
mishandeling.
voorwerp, krabben, trappen, bijten of Seksueel misbruik
laten het kind vallen.
Het is kindermishandeling om kinderen Shaken baby’s en besnijdenis
in te zetten voor seks en seksuele
Specifieke vormen van lichamelijke
bevrediging van een volwassene, met
mishandeling zijn shaken baby
een gezinslid (incest) of voor geld.
syndroom en meisjesbesnijdenis.
Een kind dwingen toe te kijken naar
Sommige ouders schudden hun baby
masturbatie van een volwassene of naar
zo hard door elkaar dat het kind
seks tussen volwassenen, is ook een
hersenletsel oploopt, het zogeheten
vorm van seksueel misbruik.
shaken baby syndroom (SBS). SBS kan bij een kind jonger dan 1 jaar al na vijf
Lichamelijke verwaarlozing
seconden schudden ontstaan en het
In de winter loopt de kleuter in een
kan daardoor doof, blind of lichamelijk
zomerjas, het kind komt zonder ontbijt
gehandicapt raken of zelfs overlijden.
op school en leeft in een vervuilde
Meisjesbesnijdenis, het geheel of
woning. Het kind wordt vaak uren
gedeeltelijk weghalen van de clitoris
alleen gelaten en met zijn nare hoestje
en/of de schaamlippen, is mishandeling
heeft het nog geen dokter bezocht.
in Nederland. Er gaan stemmen op om
Dit zijn voorbeelden van lichamelijke
3
Kindermishandeling aanpakken
verwaarlozing, een passieve vorm van
Getuige zijn van huiselijk geweld
mishandeling. Ouders kunnen dan de
Het is schadelijk voor een kind om te
basale behoeften van eten, hygiëne en
zien en te horen hoe ouders stelselmatig
veiligheid niet waarborgen.
ruziën of om te zien hoe een van de ouders wordt gekleineerd of geslagen.
Psychische verwaarlozing
Soms is een kind getuige van (een
Naast lichamelijke verwaarlozing
poging tot) moord op een ouder. 30 tot
is er een andere passieve vorm van
70 procent van de kinderen die getuige
mishandeling: als ouders hun kinderen
zijn van huiselijk geweld, zijn zelf ook
permanent te weinig positieve aandacht
slachtoffer van mishandeling.
Soorten kindermishandeling
Aantal
Percentage van het aantal gevallen
seksuele mishandeling
4.733
4,4
lichamelijke mishandeling
19.057
17,7
psychische mishandeling
12.685
11,8
lichamelijke verwaarlozing
31.558
29,4
psychische verwaarlozing
28.638
26,7
overige mishandeling
10.529
9,8
NB In de helft van de gevallen was sprake van twee of meer vormen van kindermishandeling gelijktijdig. Bron: Nationale prevalentiestudie mishandeling van kinderen en jeugdigen, Van IJzendoorn e.a., 2007
geven. Ouders stellen bijvoorbeeld geen
Cijfers van de verschillende vormen
grenzen of regels en geven kinderen te
kindermishandeling
zware verantwoordelijkheden voor hun
Uit onderzoek weten we dat in 2005
leeftijd.
ruim 107.000 kinderen en jongeren van
Kinderen aanzetten tot crimineel gedrag
0 tot 18 jaar in Nederland (3 procent
of thuishouden van school, valt ook
van het totaal) blootgesteld waren aan
onder psychische verwaarlozing, evenals
een vorm van kindermishandeling. In
telkens te hoge onderwijsprestaties van
het bovenstaande kader zijn de cijfers
een kind verwachten.
uitgesplitst naar de verschillende vormen van kindermishandeling.
Nederlands Jeugdinstituut
4
2
Van gebroken arm tot hersenafwijkingen
Gevolgen
Lichamelijke gevolgen
Jan: ‘Op mijn vijfentwintigste kregen mijn
Lichamelijke verwaarlozing, zoals
vriendin en ik een zoontje. Ik was meteen
ondervoeding, kan ertoe leiden dat een
dol op hem. Maar de eerste maanden
kind slecht groeit en vermagert. Ook
durfde ik zijn luiers niet te verschonen.
organen groeien dan minder goed. Zelfs
Stel dat ik een raar gevoel zou krijgen als
door gebrek aan liefde kan een kind
ik zijn piemeltje zag? En dat ik hetzelfde
achterblijven in groei of ontwikkeling:
zou doen als mijn vader bij mij had
het praat bijvoorbeeld slechter of
gedaan?’
komt met gym niet goed mee. Ook de ontwikkeling van de hersenen van
Hoeveel schade een kind oploopt
kinderen kan achterblijven als gevolg
als gevolg van kindermishandeling,
van mishandeling.
verschilt. Hoe ernstig de gevolgen zijn, hangt af van:
Geestelijke gevolgen
• hoe erg het geweld, de verwaarlozing
Mishandelde kinderen huilen soms snel
of het misbruik is;
en zijn ontroostbaar of maken weinig
• op welke leeftijd het begint, hoe
contact. Kinderen die getuige zijn
vaak het gebeurt en hoelang het
van huiselijk geweld kunnen angstig,
doorgaat;
depressief of agressief worden, ook
• of het kind steun ervaart van iemand
als ze zelf niet direct slachtoffer van
in de omgeving;
mishandeling zijn.
• de persoonlijkheid van het kind.
Vaak is het beeld dat kinderen van zichzelf en de omgeving hebben,
De nasleep van mishandeling kan
vervormd. Relaties aangaan is vaak
voor kinderen nog jaren duren en de
moeilijk. Kinderen krijgen last
gevolgen variëren van botbreuken tot
van hechtingsproblemen. Ze leren
sociale problemen en van ongewenste
bovendien dat geweld en intieme
zwangerschappen of soa’s tot depressie.
relaties samengaan, dat een van de partners een (fysiek) overwicht heeft en dat geweld een geoorloofd middel is om je zin te krijgen.
5
Kindermishandeling aanpakken
Gevolgen op lange termijn
Ongeveer een derde van de ouders
Kinderen kunnen last krijgen
die zelf zijn opgegroeid met geweld
van psychische problemen als
en mishandeling, mishandelt later
trauma’s, angst en depressie. Zelfs
(ongewild) ook de eigen kinderen.
hersenafwijkingen en een verstoorde hormoonhuishouding zijn mogelijke
Gevolgen voor de samenleving
gevolgen van kindermishandeling.
Behalve dat kindermishandeling een
Daardoor hebben slachtoffers
individueel drama is, leidt het ook tot
als volwassene meer kans op
problemen voor de samenleving. Zo
persoonlijkheidsstoornissen,
raken slachtoffers eerder verslaafd aan
dwangmatig gedrag, schizofrenie of
drugs of alcohol en lopen zij een groter
moeilijkheden met zich hechten.
risico (gewelddadige) delicten te plegen.
Slachtoffers kunnen proberen hun
Voor de samenleving betekent dat meer
pijnlijke herinneringen te verdrijven
onveiligheid en overlast. Bovendien kost
door naar de fles te grijpen of door
behandelen veel geld.
zichzelf opzettelijk te snijden. Sommigen plegen zelfmoord.
Nederlands Jeugdinstituut
6
3
Huilbaby’s en werkloze ouders
Risicofactoren en beschermende factoren
op mishandeling. Ook een verslaving vormt een risicofactor, omdat verslaafde ouders vooral als doel hebben die
Risicofactoren
behoefte te bevredigen. In bedwelmde
Het ene kind loopt meer risico
toestand kan een ouder een kind laten
mishandeld te worden dan het andere.
vallen, is het moeilijk of onmogelijk een
Dat heeft te maken met de omgeving en
kind (op tijd) te troosten of structuur
het gezin waarin het opgroeit, de ouders
aan te brengen in het huishouden.
van het kind en met kenmerken van het
Een ander voorbeeld is als ouders zelf
kind zelf. Meestal hebben gezinnen met
mishandeld of misbruikt zijn. Ouders
meer zaken tegelijkertijd te maken: ze
hebben dan zelf geen goed voorbeeld
zijn kleinbehuisd, ouders zijn werkloos
gehad en weten daardoor niet hoe het
en hebben schulden. De aanwezigheid
anders kan of ze grijpen in hun emotie
van risicofactoren wil echter niet zeggen
terug op wat ze in hun jeugd leerden.
dat er ook sprake is van mishandeling. Wel geldt dat hoe meer problemen er
Ook kinderen van ouders die
gelijktijdig spelen, hoe groter de kans op
gescheiden, werkloos en laagopgeleid
mishandeling is.
zijn, van tienerouders of van ouders met schulden lopen een verhoogd
Risicofactoren bij ouders
risico. Hoogopgeleide ouders kunnen
Hoe meer of hoe groter de problemen
hun kinderen echter ook mishandelen.
van de ouders zijn, hoe meer kans
Bij hoger opgeleide ouders gaat het er
een kind loopt op mishandeling.
vaker om dat ze te hoge verwachtingen
Meer nog dan wanneer het kind zelf
hebben van hun kinderen en te hoge
verschillende problemen heeft die voor
eisen aan hen stellen, of dat ze het kind
opvoedstress zorgen, of als gevolg van
wel veel speelgoed of mooie kleding
omgevingsfactoren. Uit onderzoek is
geven, maar geen tijd met het kind
een aantal risicofactoren bij ouders
doorbrengen of het echte liefde en
bekend.
aandacht geven.
Als ouders psychische of psychiatrische problemen hebben, vergroot dat de kans
7
Kindermishandeling aanpakken
Risicofactoren bij kinderen
de regel is, blijken ouders meer geneigd
Kinderen hebben nooit schuld aan
te zijn tot slaan. In arme, kleinbehuisde
de mishandeling. Wel zijn sommige
gezinnen komt verwaarlozing vaker
kinderen kwetsbaarder voor
voor dan mishandeling.
mishandeling dan andere.
Ook in grote gezinnen is de kans op
Zo kan het zijn dat bij kinderen
verwaarlozing groter, doordat het
die te vroeg geboren zijn, door
overzicht ontbreekt, er te weinig
couveuseverblijf, het hechtingsproces
structuur of routine is of er onvoldoende
tussen ouders en kind moeizamer
geld beschikbaar is.
tot stand komt. Ouders kunnen teleurgesteld zijn omdat hun
Beschermende factoren
verwachtingen van kind en geboorte
Een moeder is zelf misbruikt in haar
anders waren.
jeugd, een vader beleeft periodes
Ook kinderen met een moeilijk
van depressiviteit. Ze leven op
temperament, kinderen die vaak ziek
bijstandsniveau
zijn en huilbaby’s hebben een grotere kans op mishandeling, omdat zulke kenmerken stress en gevoelens van incompetentie bij ouders kunnen oproepen. Risicofactoren in gezin en omgeving Ook in de gezinssituatie en de omgeving van het kind kunnen factoren aanwezig zijn die de kans op mishandeling vergroten. Een voorbeeld is wonen in een achterstandswijk: de aanwezigheid van criminaliteit, armoede en drugs in een buurt veroorzaakt spanning en stress bij de ouders. In een omgeving waar geweld
Nederlands Jeugdinstituut
8
en wonen met hun twee kinderen in
Beschermende factoren bij kinderen
een volksbuurt. Een relatief grote kans
• Bovengemiddeld slim.
dat kindermishandeling voorkomt
• Goede sociale vaardigheden.
in het gezin, zou je denken. Toch
• Steun van de niet-mishandelende
kunnen andere omstandigheden tegen
of niet-misbruikende ouder of van
deze risico’s opwegen, de zogeheten
andere belangrijke volwassenen.
beschermende factoren. Beschermende factoren bij ouders • Een kring van kennissen, buren en familie voor raad en hulp. • Bewustzijn van de eigen jeugdervaringen en de invloed daarvan op het handelen. • Een positief zelfbeeld.
9
Kindermishandeling aanpakken
4
Kindermishandeling aanpakken De meldcode en andere initiatieven
Meldplicht en verplichte meldcode De meldcode is iets anders dan de
De meldcode
meldplicht.
Vanaf 2011 is het verplicht voor
Organisaties hebben een meldplicht
elke werknemer, zelfstandige of
als hun werknemer een leerling,
vrijwilliger die met jeugd en ouders
een jeugdige cliënt of een patiënt
in aanraking komt om een meldcode
(vermoedelijk) mishandelt of misbruikt.
kindermishandeling en huiselijk geweld
Een zorginstelling of basisschool móét
te gebruiken. Dat wil zeggen dat er
dit melden bij het Advies- en Meldpunt
een stappenplan is met aanwijzingen
Kindermishandeling (AMK) of het
over wat te doen bij (vermoedens van)
Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG).
kindermishandeling. Bij deze verplichte
De verplichte meldcode wil zeggen
meldcode ligt het besluit om wel of niet
dat organisaties die werken met
te melden bij de professional zelf. Het
kinderen en gezinnen verplicht zijn te
stappenplan helpt om die afweging te
beschikken over een stappenplan over
maken. Op www.meldcode.nl vindt u
hoe om te gaan met (vermoedens van)
het stappenplan.
kindermishandeling. Geheimhoudingsplicht Schaad ik als leerkracht het vertrouwen van ouders en leerling als ik informatie doorspeel aan jeugdzorg? Mag een arts met beroepsgeheim het consultatiebureau vertellen wat hij ziet? Wie zwijgplicht heeft, twijfelt er misschien aan of hij derden wel op de hoogte mag brengen van zorgen. Gezinsleden durven zelf meestal geen hulp te zoeken of ze weten niet waar ze terechtkunnen met hun problemen. Maar niemand in een gezin wil dat
Nederlands Jeugdinstituut
10
voortduurt. Geeft een gezinslid
Gemeentelijke en overheidsinitiatieven
mondeling toestemming voor het
De laatste jaren werken
uitwisselen van informatie, noteert u
gemeenten, overheden, instanties
in het dossier wanneer dat is besloten,
en beroepskrachten op regionaal
waarom en wat u gaat doen. Geen
niveau nauw samen om
toestemming? Als beroepskracht mag u
kindermishandeling te voorkomen,
dan toch persoonsgegevens doorgeven
snel te signaleren en te onderzoeken,
aan het AMK. Als u maar kunt
en op korte termijn passende hulp
verantwoorden waarom u dat doet. Het
te bieden. Deze Regionale aanpak
is raadzaam om op te schrijven wanneer
kindermishandeling (gebaseerd op
en hoe vaak u hebt gevraagd of u
de Reflectie- en Actiegroep Aanpak
andere hulpverleners mag informeren.
Kindermishandeling) zoekt aansluiting
Daarnaast mag u een kind nooit beloven
bij bestaande instanties of projecten,
dat u niets verder vertelt.
zoals de Centra voor Jeugd en Gezin en
Als via andere wegen een melding is
Steunpunten Huiselijk Geweld.
binnengekomen en het AMK u voor
Andere overheidsinitiatieven zijn
informatie in het kader van onderzoek
het Elektronisch Kinddossier en de
benadert, dan mag u als beroepskracht
Verwijsindex Risicojongeren (digitale
toch informatie geven, ook als u een
uitwisselingssystemen over jeugdigen
geheimhoudingsplicht hebt.
voor hulp- en zorgverleners); de
De wegwijzer www.
Wet tijdelijk huisverbod van 2009,
huiselijkgeweldenberoepsgeheim.nl
waarbij meteen na een crisissituatie
helpt u uit te zoeken welke informatie
hulpverlening wordt ingezet; Zorg- en
u mag uitwisselen en met wie. U
Adviesteams (ZAT’s) die gericht zijn
kunt ook contact opnemen met de
op overleg tussen hulpverlening en
Helpdesk Privacy Jeugd en Gezin:
onderwijs over probleemleerlingen.
de situatie van geweld en misbruik
privacyhelpdesk@minjus of (070) 370 45 69.
11
Kindermishandeling aanpakken
5
Wat kan ik doen?
Voorkomen, signaleren en melden Voorkomen Preventieve hulp aan ouders • Informeer ouders dat ze volgens de wet geen geweld tegen kinderen mogen gebruiken. • Vertel ouders waar ze hulp kunnen vinden bij opvoedvragen. • Informeer naar hoe ze het ouderschap ervaren. • Geef zelf praktische opvoedtips (zie www.nji.nl). • Breng de rechten van kinderen eens ter sprake (www.kinderrechten.nl). Preventieve hulp aan kinderen • Vertel wat een volwassene of (ouder) kind wel en niet mag doen. • Leer kinderen hoe ze voor zichzelf kunnen opkomen. • Breng kinderen op de hoogte van de vertrouwenspersoon op school. • Informeer kinderen dat ze (gratis) kunnen bellen of chatten met de kindertelefoon (0800-0432 en www.kindertelefoon.nl) en hang die gegevens zichtbaar op.
Nederlands Jeugdinstituut
12
Wet over opvoeden zonder geweld
Kinderen of andere gezinsleden
‘In de verzorging en opvoeding van het
vertellen zelf niet snel over het misbruik
kind passen de ouders geen geestelijk
of de mishandelingen. – Omdat papa
of lichamelijk geweld of enige andere
heeft gezegd dat het ‘ons geheimpje
vernederende behandeling toe.’ Dat
is’. Omdat het kind simpelweg niet
staat in het Burgerlijk Wetboek en geeft
weet wat normaal is. Of uit loyaliteit,
professionals een instrument in handen
schaamte, angst.
om een gesprek met ouders te voeren
Bij het voorkomen, signaleren en
over het gebruik van geweld in de
melden van kindermishandeling hebben
opvoeding.
alle beroepskrachten, die met kinderen
Volgens de wet is er sprake van geweld
te maken hebben, een belangrijke taak.
als ouders een opvoedmiddel gebruiken
Wie in de volwassenenzorg werkt, moet
dat bij kinderen pijn of schade kan
ook opletten. Verslaving, psychiatrische
veroorzaken. Of ouders dat bewust
problemen of beperkingen bij de
doen om hun kind te straffen of uit
(mede)opvoeder kunnen immers
frustratie of machteloosheid, maakt
tot kindermishandeling leiden of
volgens deze wet niet uit. In de folder
mishandeling in stand houden.
Als opvoeden even lastig is is meer te lezen over deze wet en over opvoeden
Signalen
zonder geweld. Te downloaden van
Verschillende signalen kunnen duiden
www.nji.nl.
op kindermishandeling. Deze signalen kunnen overigens ook andere oorzaken
Signaleren
hebben en zijn nooit een bewijs van
Jochem (18): ‘Mijn moeder ging
misbruik of mishandeling. Op www.
regelmatig de stad in terwijl ik op school
nji.nl vindt u signalenlijsten voor de
zat. Mijn zusje van 3 jaar liet ze dan
leeftijdscategorieën 0-4 jaar, 4-12 jaar
gewoon een paar uur alleen achter. Liep
en 12-18 jaar.
ik na schooltijd onze straat in, dan zag
Hier volgen enkele voorbeelden van
ik haar al voor het raam staan met een
signalen die mishandelde kinderen
rood gezicht van het huilen. Nu denk ik:
kunnen uitzenden.
dat moet iemand toch gezien of gehoord hebben? Waarom deed niemand iets?’ 13
Kindermishandeling aanpakken
Lichamelijk welzijn • Het kind stinkt en draagt vuile kleding. • Het kind is vaak ziek en oververmoeid. • De motoriek van het kind is onhandig. • Het kind is hongerig, te dik of heeft juist een groeiachterstand. • Het kind heeft verwondingen, jeuk of infecties aan de geslachtsorganen. Gedrag van het kind • Het kind is lusteloos en stil of juist nerveus en hyperactief. • Het kind heeft weinig
• De ouders vergeten afspraken of zeggen vaak af.
zelfvertrouwen, is negatief over het eigen kunnen en het eigen uiterlijk. • Het kind speelt weinig met andere kinderen.
• De ouders hebben irreële verwachtingen van het kind. • De ouders zetten het kind onder druk om te presteren.
• Het kind gedraagt zich plotseling
Het is belangrijk om signalen te
anders of presteert slechter.
durven zien. Tegelijk is het zaak niet
• Het kind maakt seksueel getinte
te snel conclusies te trekken. Het is
opmerkingen of zoekt seksuele
raadzaam bij twijfel de vermoedens
toenadering tot volwassenen.
met een collega of met de ouders zelf te
• Het kind weigert zich te laten
bespreken.
verschonen of gedraagt zich afwezig
Ouders kunnen ook mishandelen
bij lichamelijk onderzoek.
uit onzekerheid, machteloosheid of onwetendheid. Verder hoeven ouders
Gedrag van ouders
niet per se de pleger te zijn. En zelfs al
• De ouders tonen zich negatief of
mishandelt een ouder zijn kind, vrijwel
onverschillig over het kind.
altijd is ook hij of zij niet gelukkig met de situatie.
Nederlands Jeugdinstituut
14
potige familieleden – weet jij veel! En stel dat ik de ouders vals beschuldig?’ Wanneer u zich zorgen maakt over een kind, dan kunt u altijd het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) bellen voor advies, een consult of een melding. Bellen kan via het landelijke nummer 0900-1231230 (€ 0,05 p.m.) of u kunt kijken op www.amk-nederland. nl voor het AMK bij u in de regio. Advies en consult Bij een adviesgesprek vraagt de AMKMelden
medewerker naar concrete feiten: Is het
Mariska, crècheleidster: ‘Alle kinderen
kind afwezig als je het aanraakt? Hoe
hebben blauwe plekken, maar bij dit
reageert het als de ouders het ophalen?
meisje was dat wel erg vaak zo. Terwijl
Ziet het er verzorgd en goed gevoed uit?
ze bij het buiten spelen niet overdreven
Het doel hiervan is om na te gaan of uw
onhandig was. Ze schrok verder vaak als ik
zorgen terecht zijn (advies). Daarom is
mijn stem een beetje verhief. Al een tijdje
het raadzaam de signalen vooraf op te
liep ik rond met het idee van mishandeling
schrijven.
toen ik een collega vertelde wat ik dacht.
Lijken de signalen serieus, dan
Bleek ook zij vermoedens te hebben. Help!
bespreekt de AMK-medewerker met
Nu moest ik met de ouders gaan praten,
u hoe u de zorgen over het kind op
maar hoe? Ik was ook bang dat, als ik het
een goede manier met de ouders kunt
Advies- en Meldpunt Kindermishandeling
bespreken (consult) en welke afspraken
belde, dat meiske meteen uit huis
u met de ouders kunt maken. Zo kunt
geplaatst zou worden. Die ouders zouden
u ouders er bijvoorbeeld op wijzen
mij en ons kinderdagverblijf dan natuurlijk
dat ze opvoedondersteuning via het
nooit meer vertrouwen. Of misschien zou
consultatiebureau kunnen aanvragen
haar vader me wel opzoeken, met wat
of een maatschappelijk werker inschakelen. De AMK-medewerker
15
Kindermishandeling aanpakken
noteert uw naam, niet van het gezin,
niet nodig: bellers zijn bijvoorbeeld
en onderneemt verder niets. Werken
gerustgesteld omdat de tekenen toch
de ouders niet mee en blijft uw zorg
niet duiden op mishandeling of ze
bestaan, dan kunt u vervolgens een
begeleiden ouders zelf naar vrijwillige
melding doen.
hulpverlening. In ruim 80 procent van de meldingen is er werkelijk sprake
Melding
van kindermishandeling. Drie op de
De AMK-medewerker vraagt u eerst de
tien meldingen wordt door buren,
ouders te vertellen dat u een melding
kennissen of familie gedaan. Bij zeven
gaat doen. U bespreekt hoe u dit het
van de tien gevallen melden mensen
beste kunt aanpakken – u benoemt in
die de kinderen beroepsmatig kennen.
zo’n gesprek met de ouders bijvoorbeeld
Slachtoffers melden zelden zelf.
dat u én de ouders het beste voor het kind willen en geeft ruimte aan de
Na de melding
reacties van de ouders.
De AMK-medewerker legt een
Het AMK registreert de namen van
huisbezoek af en bespreekt de gemelde
ouders en kind(eren) en neemt de
zorgen met de ouders, praat met
verantwoordelijkheid van u over om de
de betrokken kinderen en belt met
juiste hulp te zoeken. ‘Gewone burgers’
eventueel betrokken beroepskrachten.
kunnen eventueel anoniem melden,
De AMK-medewerker bespreekt de
voor beroepskrachten geldt dit niet.
uitkomst van het onderzoek met de
Ouders blijven zich anders afvragen
ouders en begeleidt hen naar hulp.
waar de melding vandaan is gekomen.
Lijkt de gezinssituatie bedreigend, dan
Daarnaast is openheid beter voor de
schakelt de medewerker de Raad voor
voortzetting van uw relatie met ouders
de Kinderbescherming in. Een kind
en kind.
kan na onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming door de rechter
Zestigduizend AMK-gesprekken per
onder toezicht worden gesteld of uit
jaar
huis worden geplaatst. Vermoedt de
Niet elk telefoontje naar het AMK
medewerker een ernstig strafbaar feit,
leidt tot een melding: in 2008
dan wordt er aangifte gedaan bij de
betrof dit een derde van de ruim
politie.
zestigduizend gesprekken. Bij twee
Alleen als het niet anders kan, wordt er
derde van de gesprekken blijkt melden
buiten de ouders om gehandeld.
Nederlands Jeugdinstituut
16
Als melder wordt u op de hoogte gesteld
aanwijzingen, dan moet het AMK
van de vervolgstappen, maar blijft
de zaak sluiten. Zonder voldoende
u er verder buiten staan. U kunt als
aanwijzingen is het lastig ouders tot
beroepskracht inzage vragen in de delen
hulpverlening te bewegen en heeft
van het dossier met de door u geleverde
de Raad voor de Kinderbescherming
informatie.
onvoldoende grond om – via de rechter – gedwongen hulpverlening
Ingrijpen: niet altijd mogelijk
op te leggen, het kind onder toezicht
Soms houdt een AMK-medewerker na
van jeugdzorg te stellen of uit huis te
onderzoek het gevoel dat er iets niet
plaatsen. Wel kunnen de betrokken
klopt, maar blijft het onduidelijk wat
instellingen met elkaar afspreken het
dat is. Hebben ook school, huisarts
kind in de gaten te houden en zo nodig
of andere instellingen geen concrete
opnieuw een melding te doen.
6
Hoe verder?
Hulp en behandeling
Samenhangende hulp
Plegers en slachtoffers hebben allebei
Hulp werkt het best als hulp- en
hulp nodig om de mishandeling
zorgverleners onderling goed
te stoppen, te verwerken en in de
afstemmen wie wat doet en zij elkaar
toekomst tegen te gaan. Die hulp is niet
informeren over wat er is besproken
alleen gericht op de mishandeling of het
of gedaan. Hulp werkt ook beter, zeker
misbruik.
om terugval te voorkomen, wanneer
De volgende hulp kan worden ingezet:
het sociale netwerk van het gezin
• een opvoedcursus of
erbij wordt betrokken: familie, buren,
opvoedondersteuning aan huis,
betrokken instellingen. Opa helpt vader
mogelijk met hulp van gefilmde
bijvoorbeeld met het op orde houden
thuissituaties die besproken worden;
van de administratie, de buurvrouw
• hulp bij afkicken, werk zoeken of
luistert als moeder stoom moet
omgaan met geld en schulden;
afblazen.
• therapie voor ouders en kinderen
Effectieve interventies bij
(ook voor de niet-misbruikende
kindermishandeling vindt u op
gezinsleden).
www.nji.nl/jeugdinterventies. 17
Kindermishandeling aanpakken
7
Verder lezen
De informatie uit deze brochure en meer is te vinden in het Dossier Kindermishandeling van het Nederlands Jeugdinstituut: www.nji.nl/kindermishandeling. Daarnaast vindt u op de volgende websites veel informatie over de achtergronden en aanpak van kindermishandeling en aanverwante zaken: www.nji.nl/partnergeweld www.kindermishandeling.nl www.huiselijkgeweldenberoepsgeheim.nl www.huiselijkgeweld.nl www.amk-nederland.nl www.watkanikdoen.nl www.kindertelefoon.nl www.kinderrechten.nl www.justitie.nl/helpdeskprivacy www.opvoedingsondersteuning.info
Nederlands Jeugdinstituut
18
19
Kindermishandeling aanpakken
Colofon © 2010 Nederlands Jeugdinstituut Tekst: Merel van Dorp Illustraties: IStock, Bettina Neumann, Patrick Sheándell O’Caroll (Photo Alto) Het Nederlands Jeugdinstituut Het Nederlands Jeugdinstituut onderzoekt (effectieve) behandelprogramma’s, ondersteunt projecten en organisaties en informeert professionals binnen de jeugdsector. Contact Nederlands Jeugdinstituut Catharijnesingel 47 3511 GC Utrecht Postbus 19221 3501 DE Utrecht
[email protected] www.nji.nl De verhalen over mishandeling in deze brochure zijn gebaseerd op werkelijke ervaringen van kinderen. De namen zijn om privacyredenen gefingeerd.
