KENING LVNL-jaarverslag 2013

51

JAA ARREKEN NING INHO OUD GECONSOLID DEERDE JAARREK J KENING 2 2013

Gecon nsolideerrd overzicht van gerealis seerde en nie et gerealliseerde resultatten .................................................................. 52 5 Gecon nsolideerrde balan ns ...................................................................................... 53 5 Gecon nsolideerrd mutattieoverziicht van het eige en vermo ogen ..... 54 5 Gecon nsolideerrd kasstrroomove erzicht voor 2013 3................................ 55 5 Toelicchting op p de geco onsolide eerde jaa arrekenin ng .............................. 56 5

LVN NL-jaarversllag 2013

52

Geconsolideerd overzicht van gerealiseerde en niet gerealiseerde resultaten (bedragen in € 1.000)

2013

2012

8 9

175.793 11.009 186.802

169.730 9.710 179.440

10 11 12

127.204 11.077 32.488 170.769

118.385 9.772 33.038 161.195

16.033

18.245

64 2.909 2.845

54 4.465 4.411

13.188

13.834

-

-

13.188

13.834

2013 9.344 3.844

2012 9.587 4.247

13.188

13.834

Toelichting

Voortgezette activiteiten Omzet Overige opbrengsten Bedrijfsopbrengsten Personeelskosten Afschrijvingen Algemene kosten Bedrijfslasten Exploitatieresultaat Financieringsbaten Financieringslasten Netto financieringslasten Resultaat uit voortgezette activiteiten Niet gerealiseerde resultaten Totaal gerealiseerde en niet gerealiseerde resultaten over het boekjaar

Resultaat toe te rekenen aan: Bestemmingsfonds Egalisatiereserve Totaal gerealiseerde en niet gerealiseerde resultaten over het boekjaar

LVNL-jaarverslag 2013

13 13

53

Gecon nsolideerrde balan ns (bedragen n in € 1.000)

Toelicchting

201 13

2012

Activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Totaal v vaste activa a

14 1 15 1

53 37 107.92 21 108.45 58

403 10 06.160 106.563

Vorderin ngen Geldmid ddelen en kassequivalente en Totaal v vlottende activa a

16 1 17 1

35.01 19 2.15 52 37.17 71

35.448 3 3.173 38.621

145.62 29

145.184

Totaal a activa

Passiva a Eigen V Vermogen

18 1

7.98 87

-5.201

Verplichtingen Leninge en en overige e financiering gsverplichtin ngen Vooruit ontvangen baten b eelsbeloningen Persone Overige e voorziening gen Totaal langlopende e verplichtin ngen

19 1 20 2 21 2 22 2

63.86 69 2.89 93 38.42 28 0 105.19 90

67.690 6 4.221 42.524 4 174 114.609

19 1 20 2 23 2

8.82 21 17 72 23.45 59 32.45 52

12.131 1 836 22.809 2 35.776

145.62 29

145.184

Leninge en en overige e financiering gsverplichtin ngen Vooruit ontvangen baten b Handelss- en overige e schulden Totaal kortlopende e verplichtin ngen Totaal passiva


54

Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen Bestemmingsfonds

Egalisatiereserve

Totaal

Saldo per 1 januari 2012

6.471

-25.506

-19.035

Resultaat 2012

9.587

4.247

13.834

16.058

-21.259

-5.201

9.344

3.844

13.188

25.402

-17.415

7.987

(bedragen in € 1.000)

Toelichting

Saldo per 1 januari 2013 Resultaat 2013 Saldo per 31 december 2013


18

55

Gecon nsolideerrd kasstrroomove erzicht over 2013 3 2013 3

(bedragen n in € 1.000.000 0)

Ontvang gsten heffingen en-route e Ontvang gsten heffingen terminall Ontvang gsten heffingen helikopters Overige e ontvangsten Ontvang gsten uit ope erationele acctiviteiten Betaling gen personee el Betaling gen EUROCONTROL Betaling gen KNMI Betaling gen verzekerringen Betaling gen leverancciers Betaling gen uit opera ationele activ viteiten

164,3 1 53,9 1,7 2,9

157,4 53,8 1,8 2,5

-1 133,3 -36,5 -0,2 -0,9 -31,0

Investeringen in materiële vaste e activa esteringen in n materiële va aste activa Desinve Betaling gen en ontva angsten jointt ventures Netto k kasstroom uit u investeriingsactivite eiten

-13,0 0,4 0,3

Opname e lange termijn leningen Aflossin ng lange term mijn leningen n Rente la ange termijn leningen Financia al leasetermiijnen Rente financial leasetermijnen Ministerie van n Financiën Rente M Ontvang gen subsidies Netto k kasstroom uit u financierringsactivite eiten

5,0 -12,1 -3,0 0,0 0,0 0,0 0,4

-127,0 -35,5 -0,3 -1,1 -34,4 -201,9

-198,3 3

20,9

17,2 2 -16,2 0,1 0,3

-12,3

-15,8 8 13,0 -13,4 -3,3 -8,0 -0,6 0,1 0,2

Totaal netto toe-/a afname kass stromen

Eindsta and geldmid ddelen en ka asequivalen nten

215,5 5

222,8

Netto k kasstroom uit u operation nele activite eiten

Beginsttand geldmiddelen en kassequivalente n Totaal n netto toe-/affname kasstrromen

20 012

-9,7

-12,0 0

-1,1

-10,6 6

3,2 -1,1

13,8 1 -1 10,6 2,1


2 3,2

56

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 1. Verslaggevende entiteit Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) is statutair gevestigd aan het Stationsplein Zuid West 1001 te Schiphol in Nederland. Bij wet is LVNL, voorheen Luchtverkeersbeveiligingsorganisatie (LVB), met ingang van 1 januari 1993 opgericht. LVNL is een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) met rechtspersoonlijkheid. Kernactiviteit is het verlenen van luchtverkeersdienstverlening, zodanig dat het luchtverkeer op een veilige en efficiënte wijze wordt afgehandeld binnen de gestelde milieurichtlijnen. In de Wet luchtvaart zijn alle taken van LVNL vastgelegd. Daaronder vallen onder meer het verlenen van communicatie-, navigatie- en plaatsbepalingsdiensten, het verlenen van luchtvaartinlichtingendiensten en het uitgeven van luchtvaartpublicaties en kaarten en het verzorgen of doen verzorgen van opleidingen ten behoeve van luchtverkeersbeveiliging. De raad van toezicht heeft op 25 april 2014 voorafgaand aan de publicatie ingestemd met de jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening van LVNL over 2013 omvat de joint ventures Stichting Knowledge and Development Centre Mainport Schiphol en Stichting Bewonersaanspreekpunt Schiphol. LVNL legt als ZBO verantwoording af over haar prestaties aan de minister en de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu conform het door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu opgestelde Informatiestatuut. Bovendien heeft de minister beslissingsbevoegdheid met betrekking tot de begroting en de tarieven van LVNL.

Basis voor Presentatie 2. Overeenstemmingsverklaring In artikel 12 lid 1 van de EG-verordening Nr 550/2004 van het Europees parlement en de Raad betreffende de verlening van luchtvaartnavigatiediensten in het gemeenschappelijke Europees luchtruim (zogenoemde luchtvaartnavigatiedienstenverordening) is het volgende vastgelegd: “Verleners van luchtvaartnavigatiediensten moeten, ongeacht hun eigendomsstructuur of rechtsvorm, hun jaarrekeningen opstellen, aan een onafhankelijke accountantscontrole onderwerpen en publiceren. Deze jaarrekeningen moeten voldoen aan de door de Gemeenschap goedgekeurde internationale standaarden voor jaarrekeningen (lees: EU-IFRS). Wanneer deze jaarrekeningen wegens juridische status van de dienstverlener niet volledig aan de internationale standaarden voor jaarrekeningen kunnen beantwoorden, streeft de betrokken dienstverlener ernaar zoveel als mogelijk aan deze standaarden te voldoen.” Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft de reikwijdte van de implementatie van Verordening 550/2004 van het Europees parlement en de Raad beperkt. Deze beperking heeft betrekking op reikwijdte van IAS 19. Het ministerie heeft de reikwijdte van de IAS 19 beperkt: - In de brief gedateerd op 31 maart 2009 en met onderwerp ‘Toepassing IAS 19 Jaarrekening LVNL’ is bepaald dat wordt afgezien van het treffen van een voorziening van de niet afgefinancierde opgebouwde FLNA-rechten. Het ministerie heeft tevens aangegeven dat deze niet afgefinancierde


57

opgebouwde FLNA-rechten moeten worden toegelicht onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen; - In de brief gedateerd op 17 maart 2014 en met onderwerp ‘IAS19R m.b.t. jaarrekening 2013’ is bepaald dat wordt afgezien van het toepassen van het direct verwerken van de actuariële winsten en verliezen van een toegezegde pensioenregeling (DB-regeling) in het eigen vermogen. Dit houdt in dat er geen wijziging komt op de waarderingsgrondslagen zoals in voorgaande jaren is toegepast. De actuariële winsten en verliezen worden verwerkt in de exploitatiekosten onder de personeelskosten. Hierdoor voldoet de jaarrekening niet volledig aan de vereiste van EU-IFRS doch zoveel als mogelijk. Daar waar in de jaarrekening de term LVNL-waarderingsgrondslagen wordt gehanteerd, worden de waarderingsgrondslagen bedoeld op basis van Verordening 550/2004 van het Europees parlement en de Raad en de brieven van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu met daarin de uitzonderingen op toepassing van IAS 19 Jaarrekening LVNL.

3. Waarderingsbasis De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld op basis van historische kosten, met dien verstande dat afgeleide financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen reële waarde.

4. Functionele valuta en presentatievaluta De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro; de functionele valuta voor LVNL. Alle financiële informatie is afgerond op duizenden euro’s, tenzij anders vermeld.

5. Veronderstellingen en schattingen Het management heeft bij het opstellen van de jaarrekening in overeenstemming met de geldende grondslagen, op onderdelen gebruik gemaakt van veronderstellingen en schattingen die medebepalend zijn voor de opgenomen bedragen. De feitelijke uitkomsten kunnen van deze veronderstellingen en schattingen afwijken. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schattingen worden herzien en in de toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. Het bovenstaande is van toepassing op de volgende onderwerpen: a)

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa

De boekwaarde van materiële vaste activa wordt periodiek getoetst aan de realiseerbare waarde indien aanwijzingen bestaan voor een bijzondere waardevermindering. Een aanwijzing voor een bijzondere waardevermindering kan bijvoorbeeld zijn dat, naar inschatting van het bestuur, sprake is van: - Een snellere daling van de marktwaarde van een actief dan zou voortvloeien uit het verloop over de tijd of normaal gebruik; - Een belangrijke wijziging in de toepassing van een actief of in de bedrijfsstrategie; - Prestaties die sterk achterblijven ten opzichte van de verwachtingen, een significante verslechtering in de bedrijfstak of economie, of veroudering of beschadiging van het actief.


58

Daarnaast kunnen omstandigheden, naar de inschatting van het bestuur, leiden tot de noodzaak tot het terugnemen van een eerder toegepaste bijzondere waardevermindering. Om in voornoemde gevallen te kunnen bepalen of daadwerkelijk sprake is van bijzondere waardeverminderingen of de noodzaak tot herziening, wordt de realiseerbare waarde bepaald. Daarbij maakt het bestuur gebruik van inschattingen en veronderstellingen ten aanzien van de bepaling van kasstroomgenererende eenheden, de toekomstige kasstromen en de disconteringsvoet. De beoordelingen die hieraan ten grondslag liggen, kunnen van jaar tot jaar verschillen door economische of marktomstandigheden, veranderingen in de bedrijfsomgeving of in weten regelgeving en door andere factoren waar LVNL geen invloed op kan uitoefenen. Indien de prognoses voor de realiseerbare waarde moeten worden bijgesteld, kan dit leiden tot bijzondere waardeverminderingen of (in het geval van vaste activa) herziening daarvan. b)

Economische levensduur en restwaarde van materiële vaste activa

De materiële vaste activa maken een belangrijk deel uit van de totale activa van LVNL en de kosten van periodieke afschrijvingen vormen een belangrijk deel van de jaarlijkse bedrijfslasten. De, op basis van haar inschattingen van en veronderstellingen door het bestuur, vastgestelde economische levensduur en restwaarden, hebben een belangrijke invloed op de waardering van materiële vaste activa. De economische levensduur van materiële vaste activa wordt mede geschat aan de hand van de technische levensduur, de ervaringen ten aanzien van soortgelijke activa, de onderhoudshistorie en de periode waarin de economische voordelen uit hoofde van de exploitatie van het activum ten goede zullen komen aan LVNL. Periodiek wordt getoetst of zich wijzigingen hebben voorgedaan in inschattingen en veronderstellingen die een aanpassing van de economische levensduur en/of restwaarde noodzakelijk maken. Een dergelijke aanpassing wordt prospectief doorgevoerd. c)

Actuariële aannames met betrekking tot voorzieningen personeelsbeloningen

Verplichtingen uit hoofde van actuarieel berekende personele regelingen, evenals vorderingen of verplichtingen uit hoofde van pensioenregelingen van deelnemingen, worden actuarieel bepaald. Daarbij wordt gebruik gemaakt van veronderstellingen ten aanzien van toekomstige ontwikkelingen in salaris, sterfte, personeelsverloop, rendement van beleggingen en andere uitgangspunten. Voor het disconteren maakt LVNL gebruik van de actuele effectieve marktrente gebaseerd op hoogwaardige ondernemingsobligaties, rekening houdend met de termijnstructuur van de verplichtingen. Het is algemeen aanvaard hoogwaardig te vertalen naar AA-rated ondernemingsobligaties. Voor LVNL wordt de disconteringsvoet vastgesteld door de risicovrije rentevoet (de swapcurve) te verhogen met de creditspread op basis van iBoxx (AA-rated). IBoxx is een index voor obligaties die wordt gepubliceerd voor verschillende sectoren (bijvoorbeeld overheid, semioverheid, corporate), verschillende ratings en looptijden. d)

Aannames met betrekking tot ontslagvergoedingen

Bij het vaststellen van de voorziening voor ontslagvergoedingen is door het management een inschatting gemaakt van het aantal overeen te komen vertrekregelingen en de kans dat herplaatsingskandidaten gedurende de herplaatsingsperiode een nieuwe werkkring vinden. Voorts is rekening gehouden met de bepalingen in het rechtspositiereglement.


59

e)

Claims en geschillen

Periodiek wordt door het bestuur een beoordeling uitgevoerd op alle claims en geschillen om te bepalen in welke mate er sprake is van bestaande en/of voorwaardelijke verplichtingen. Een voorziening wordt opgenomen voor bestaande verplichtingen voor zover het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen zal plaatsvinden om de verplichting in te lossen en er een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van het bedrag van de verplichting. Een voorwaardelijke verplichting dient te worden toegelicht. Aan de hand van de uitkomst van deze beoordeling wordt derhalve bepaald voor welke claims en geschillen een voorziening wordt getroffen en voor welke een toelichting wordt opgenomen. Indien een voorziening dient te worden getroffen, vraagt ook de inschatting van de kans en omvang van een uitstroom van middelen een aanzienlijke mate van beoordeling. In deze beoordeling maakt het bestuur mede gebruik van juridisch advies. f)

Voorziening dubieuze debiteuren

De voorziening dubieuze debiteuren wordt gevormd ten behoeve van de luchtvaartmaatschappijen waarvan onzeker is of zij aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen. Op basis van de ouderdom worden de posten individueel beoordeeld en wordt een schatting gemaakt voor het oninbare deel van de vordering.

6. Grondslagen voor financiële verslaggeving De grondslagen voor de financiële verslaggeving zijn consequent toegepast op alle in deze geconsolideerde jaarrekening vermelde perioden. Het boekjaar van LVNL vangt aan op 1 januari en eindigt op 31 december van hetzelfde jaar. LVNL is aangemerkt als eindgebruiker voor de btw. Hierdoor zijn de verantwoorde kosten inclusief btw. De cijfers voor 2012 zijn waar nodig opnieuw gerubriceerd zodat vergelijkbaarheid met 2013 mogelijk is. a)

Nieuwe standaarden en wijzigingen in standaarden en het effect op LVNLwaarderingsgrondslagen

Voor het boekjaar startend op 1 januari 2013 is een aantal wijzigingen doorgevoerd binnen IFRS die zijn goedgekeurd door de International Accounting Standards Board (IASB). Deze wijzigingen bestaan uit nieuwe standaarden, herziene standaarden en jaarlijkse verbeteringen op de standaarden. De door de IASB goedgekeurde wijzigingen zijn nog niet allemaal door de Gemeenschap (EU) goedgekeurd. Zoals blijkt uit de overeenstemmingsverklaring (zie toelichting 2) moet LVNL voldoen aan de door de Gemeenschap goedgekeurde standaarden. In het jaar 2013 zijn de onderstaande, voor LVNL relevante, aanpassingen in de standaarden door de Gemeenschap goedgekeurd: IAS 19 (Amendment) Employee benefits De gewijzigde standaard is van toepassing op verslagjaren die beginnen op of na 1 januari 2013. De wijziging verplicht de actuariële resultaten op een toegezegde pensioenregeling direct te verwerken in het eigen vermogen en sluit de optie uit om deze in zijn geheel ten laste/gunste van de exploitatie te brengen.


60

Omdat de FLNA-regeling binnen IAS 19 wordt aangemerkt als een toegezegde pensioenregeling heeft deze wijziging effect op de LVNL-waarderingsgrondslagen. Binnen de LVNL-waarderingsgrondslagen worden de actuariële resultaten op de FLNA-voorziening Rotterdam, Eelde en Beek direct ten laste van de exploitatie verwerkt, hetgeen als gevolg van de gewijzigde IAS 19 niet meer is toegestaan. De stelselwijziging heeft geen impact op de hoogte van het gepresenteerde eigen vermogen, maar leidt wel tot een andere presentatie van het toekennen van het resultaat over het bestemmingsfonds en de egalisatiereserves. Binnen de huidige EUROCONTROL-beginselen voor het vaststellen van de kostengrondslag voor de heffingen wegens het gebruik van ‘en route’-faciliteiten en de berekening van de eenheidstarieven, zijn nog geen richtlijnen opgenomen over de manier waarop deze directe vermogensmutaties moeten worden behandeld. De huidige richtlijnen gaan er nog vanuit dat de actuariële resultaten via de kostenbasis (winsten verliesrekening) verantwoord worden. De Europese Commissie heeft dit alles onderkend en onderzoekt deze onderwerpen en specifiek het issue met betrekking tot pensioenkosten, in aanloop naar referentieperiode 2. Mogelijk leidt dit tot een aanpassing van de definities van controllable en uncontrollable costs. Tegen deze achtergrond heeft het ministerie besloten de resultaten van het onderzoek van de Europese Commissie af te wachten en tot die tijd de gewijzigde IAS 19 niet toe te passen voor wat betreft de verwerking van de actuariële resultaten. Dit besluit is door het ministerie vastgelegd in de brief van 17 maart 2014 met als onderwerp ‘IAS19R m.b.t. jaarrekening 2013’ (zie ook de toelichting 2: Overeenstemmingsverklaring). LVNL heeft haar waarderingsgrondslagen hierop daarom niet aangepast. Alle actuariële winsten en verliezen op de toegezegde pensioenregelingen lopen direct ten laste/gunste van de exploitatie. IAS 1 Presentatie van overige niet gerealiseerde resultaten Deze standaard is van toepassing op verslagjaren die beginnen op of na 1 januari 2013. De wijzigingen hebben betrekking op de presentatie van het mutatieoverzicht van het eigen vermogen. Deze standaard heeft geen impact op de hoogte van het eigen vermogen. LVNL heeft geen kosten of baten die vallen onder de definitie van overige niet gerealiseerde resultaten. De wijziging heeft daarom geen effect op de presentatie van het eigen vermogen. IFRS 13 Waardering tegen reële waarde In deze aanpassing wordt een nadere invulling gegeven aan de manier waarop de reële waarde moet worden bepaald als toelichting hiervan nodig is volgens een andere standaard. Dit geldt bijvoorbeeld voor de financiële instrumenten. Voor de financiële instrumenten binnen LVNL wijzigt ten opzichte van voorgaande jaren niets. De in de toelichting opgenomen bedragen voor reële waarde wijzigen niet. Deze aanpassing heeft daarom geen effect op de toelichting die LVNL geeft op de financiële instrumenten. Amendments IFRS 7 Informatieverschaffing - Saldering van financiële activa en financiële verplichtingen Deze wijziging geeft aanvullende eisen aan de toelichting wanneer sprake is van saldering van vorderingen en schulden. LVNL past een dergelijke saldering van posten niet toe in haar presentatie van de financiële cijfers. Deze aanpassing heeft daarom geen effect op de toelichting die LVNL geeft.


61

Amendment jaarlijkse verbeteringen IFRS 2009-2011 cyclus Dit betreft een aantal verbeteringen aan een vijftal IFRS-richtlijnen. Van belang voor LVNL is een verduidelijking over de classificatie van spare parts en reserveonderdelen binnen de jaarrekening. Er is bepaald dat deze gewaardeerd dienen te worden onder de materiële vaste activa. Binnen LVNL wordt deze benadering al gehanteerd, daarom heeft deze aanpassing geen effect op de waarderingsgrondslagen van LVNL. b)

Wijzigingen die vervroegd in 2013 mogen worden toegepast

In 2013 is door de EU een vijftal gewijzigde standaarden (IFRS 10 Geconsolideerde jaarrekening, IFRS 11 Gezamenlijke overeenkomsten, IFRS 12 Informatieverschaffing over belangen in andere entiteiten, IAS 27 Enkelvoudige jaarrekening, IAS 28 Investeringen in geassocieerde deelnemingen) aangenomen met betrekking tot de consolidatie. De verplichte ingangsdatum is 1 januari 2014, maar een eerdere invoering is toegestaan. Voorwaarde voor eerdere invoering is wel dat alle vijf de gewijzigde richtlijnen worden toegepast. In deze richtlijnen wordt een nadere invulling geheven aan de definitie van het hebben van control over een onderneming waarin de onderneming een belang heeft. LVNL heeft een tweetal joint ventures (gezamenlijke overeenkomsten): KDC en BAS. De wijzing in de definitie van control binnen IFRS 11 leidt niet tot een aanpassing van de manier van waardering van deze twee joint ventures. Aan de toelichting 28: Gerelateerde partijen zijn de doelstellingen van de stichting toegevoegd. Hiermee voldoet LVNL aan de gewijzigde standaarden en hebben deze dus toegepast in de huidige jaarrekening. c)

Grondslagen voor consolidatie

Joint ventures Joint ventures zijn die entiteiten waarover LVNL gezamenlijke zeggenschap heeft, vastgelegd in een contractuele overeenkomst en unanieme instemming vereisen voor strategische beslissingen over het financiële en operationele beleid. De financiële gegevens van de joint ventures worden volgens de netto vermogenswaarde gewaardeerd. Eliminatie van transacties bij consolidatie Intragroepssaldi en -transacties, alsmede eventuele niet-gerealiseerde winsten en verliezen op transacties tussen LVNL en haar joint ventures of baten en lasten uit dergelijke transacties worden bij de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening geëlimineerd. d)

Financiële instrumenten

Niet-afgeleide financiële instrumenten De niet-afgeleide financiële instrumenten omvatten vorderingen, geldmiddelen en kasequivalenten, leningen en overige financieringsverplichtingen, handels- en overige schulden. Niet-afgeleide financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde plus, voor instrumenten die niet zijn gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de exploitatierekening, eventuele direct toerekenbare transactiekosten. Na de eerste opname worden niet-afgeleide financiële instrumenten op de hierna beschreven manier gewaardeerd.


62

De geldmiddelen en kasequivalenten omvatten rekening-courantkredieten bij commerciële banken en het Ministerie van Financiën. Wanneer het rekening-courantkrediet bij het Ministerie van Financiën een schuld betreft, wordt deze verantwoord onder de post leningen en overige financieringsverplichtingen. De rekening-courantkredieten maken in het kasstroomoverzicht deel uit van het saldo geldmiddelen en kasequivalenten. De verwerking van financieringsbaten en -lasten wordt toegelicht onder noot k. De vorderingen worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode, gewoonlijk de nominale waarde, onder aftrek van een voorziening voor geschatte oninbaarheid. Mutaties van deze voorziening worden verantwoord in de exploitatierekening. De post leningen en overige financieringsverplichtingen bestaan uit leningen en schulden aan kredietinstellingen en het Ministerie van Financiën. Leningen worden opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve rentemethode. Rentedragende leningen worden verantwoord onder de kortlopende verplichtingen voor zover wordt verwacht dat aflossing binnen twaalf maanden na balansdatum plaatsvindt. Afgeleide financiële instrumenten Afgeleide financiële instrumenten worden bij de eerste opname gewaardeerd tegen reële waarde, toerekenbare transactiekosten worden als last in de exploitatierekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Na de eerste opname worden afgeleide financiële instrumenten tegen reële waarde gewaardeerd en eventuele wijzigingen op de hierna beschreven manier verantwoord. Indien een derivaat niet voor handelsdoeleinden wordt aangehouden en niet is aangewezen als daarvoor in aanmerking komende afdekkingsrelatie, worden alle mutaties in de reële waarde direct in de exploitatierekening opgenomen. e)

Vreemde valuta

Transacties luidend in vreemde valuta worden in de functionele valuta omgerekend tegen de geldende wisselkoers per transactiedatum. In vreemde valuta luidende monetaire activa en verplichtingen worden per balansdatum in de functionele valuta omgerekend tegen de op die datum geldende wisselkoers. Koersverschillen worden ten gunste, respectievelijk ten laste van de exploitatierekening over de per balansdatum afgesloten verslagperiode gebracht. f)

Omzet

Onder de omzet worden de vergoedingen verantwoord die LVNL ontvangt uit hoofde van het verrichten van haar wettelijke taak, het verlenen van luchtverkeersdiensten binnen het Nederlandse luchtruim. Binnen het Nederlandse luchtruim worden door LVNL drie heffingszones onderkend: enroute, terminal en North Sea Area Amsterdam (NSAA). De vergoedingen worden betaald door de luchtvaartmaatschappijen. Daarnaast ontvangt LVNL een bijdrage van de overheid voor de vrijgestelde vluchten en VFR- (Visual Flight Rules) verkeer binnen het en-route gebied. Deze bijdrage wordt verantwoord onder de heffingen en-route. De omzet wordt verantwoord in de exploitatierekening zodra de dienst is geleverd en de vergoeding die LVNL ontvangt op een betrouwbare wijze kan worden bepaald en het waarschijnlijk is dat de economische voordelen naar LVNL toekomen.


63

g)

Diverse opbrengsten

Onder de diverse opbrengsten worden de opbrengsten verantwoord uit hoofde van activiteiten die LVNL voor derden verricht naast haar wettelijke kerntaak. Wanneer de dienst of het goed is geleverd door LVNL worden de opbrengsten verantwoord in de exploitatierekening. h)

Subsidies

De subsidies zijn grotendeels verkregen uit hoofde van investeringen in materiële vaste activa. De ontvangen subsidies worden in de balans opgenomen als vooruit ontvangen baten (zie noot o). Zodra er voldoende zekerheid bestaat dat LVNL voldoet aan de gestelde voorwaarden worden de subsidies systematisch in de exploitatierekening opgenomen gedurende de gebruiksduur van het actief dan wel op het moment dat er met voldoende zekerheid kan worden vastgesteld dat LVNL aan de voorwaarden voor toekenning heeft voldaan en de subsidie mag behouden. i)

Bijdrage Rijk

Deze bijdrage is gebaseerd op de toezegging van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu inzake de hoogte en de allocatie van de van EUROCONTROL ontvangen Internal Tax. Op basis van het door de overheid toegekende en de door de overheid te betalen compensatie van de kosten van de vrijgestelde vluchten en van de VFR-faciliteit (zie toelichting bij f) Omzet) wordt jaarlijks de hoogte van deze bijdrage verantwoord in de exploitatierekening. j)

Lease

Leaseovereenkomsten waarbij LVNL (of haar dochterondernemingen) vrijwel alle aan het eigendom verbonden risico’s en voordelen op zich neemt, worden geclassificeerd als financiële leases. Bij de eerste opname wordt het geleasede actief gewaardeerd op de laagste van de reële waarde en de contante waarde van de minimale leasebetalingen onder de materiële vaste activa. De leningen, die verband houden met deze overeenkomsten, zijn verantwoord onder de leaseverplichtingen. Voor contracten waar het economisch eigendom in handen van derden is, operationele leases, worden uitsluitend de huurtermijnen als kosten verantwoord in de exploitatierekening. k)

Financieringsbaten en -lasten

Financieringsbaten omvatten de rentebaten op ontvangen uitstaande bedragen en de rente op de rekening-courant kredieten. Financieringslasten omvatten de rentelasten op opgenomen gelden, oprenting van voorzieningen en de behaalde koersverschillen op vreemde valuta. Financieringslasten die niet rechtstreeks zijn toe te kennen aan activa in aanbouw, worden met behulp van de effectieve rentemethode in de exploitatierekening opgenomen. Toegerekende rente aan activa in aanbouw wordt verantwoord in de exploitatierekening wanneer een activum in aanbouw is tot en met activering van het activum onder de vaste activa. Toe te rekenen rente wordt bepaald met behulp van een gemiddelde rentevoet. Wanneer sprake is van een specifieke objectfinanciering wordt de toe te rekenen rente bepaald op basis van de betreffende lening. Valutakoerswinsten en -verliezen worden gerapporteerd op gesaldeerde basis, hetzij als financieringsbate hetzij als financieringslast.


64

l)

Immateriële vaste activa

Immateriële vaste activa omvat de geactiveerde ontwikkelkosten voor verkeersleidingsapparatuur. Uitgaven voor onderzoeksactiviteiten die worden verricht met het vooruitzicht technische kennis of inzichten te verwerven, worden als last in de exploitatierekening genomen wanneer zij worden gedaan. Met ontwikkelactiviteiten is een plan of ontwerp voor de bouw van nieuwe of wezenlijk verbeterde verkeersleidingsapparatuur gemoeid. Uitgaven voor ontwikkelactiviteiten worden alleen geactiveerd als de ontwikkelkosten betrouwbaar kunnen worden bepaald, het systeem technisch haalbaar is, de toekomstige economische voordelen waarschijnlijk zijn, LVNL van plan is en over voldoende middelen beschikt om de ontwikkeling te voltooien en het actief te gebruiken is. De geactiveerde uitgaven omvatten de materiaalkosten en de indirecte kosten die direct toerekenbaar zijn aan het gebruiksklaar maken van het actief, alsmede geactiveerde financieringskosten. De overige ontwikkelkosten, waaronder de directe arbeidskosten, worden als last in de exploitatierekening opgenomen wanneer deze worden gemaakt. De geactiveerde ontwikkelkosten worden gewaardeerd tegen kostprijs, verminderd met cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. m)

Materiële vaste activa

Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen historische kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. In de kostprijs zijn de kosten begrepen die direct toerekenbaar zijn aan de verwerving van het actief. De financieringskosten die samenhangen met de verwerving of bouw van in aanmerking komende activa, worden eveneens in de kostprijs van materiële vaste activa opgenomen. Aangeschafte software wordt geactiveerd als onderdeel van de daarmee samenhangende apparatuur. Wanneer materiële vaste activa bestaan uit onderdelen met een ongelijke gebruiksduur, worden deze als afzonderlijke posten onder de materiële vaste activa opgenomen. Winst of verlies op de verkoop van een materieel vast actief wordt vastgesteld aan de hand van een vergelijking van de verkoopopbrengsten met de boekwaarde van de materiële vaste activa en wordt netto verantwoord onder de afschrijvingskosten in de exploitatierekening. De kostprijs van de vervanging van een deel van een materieel vast actief wordt in de boekwaarde van dat actief opgenomen als het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen van het actief aan LVNL zullen toekomen en de kostprijs van het actief betrouwbaar kan worden bepaald. De boekwaarde van het vervangen onderdeel wordt niet langer in de balans opgenomen. De kosten van het dagelijkse onderhoud van materiële vaste activa worden als last in de exploitatierekening opgenomen op het moment dat zij worden gemaakt. Afschrijvingen worden gebaseerd op de kostprijs van een actief, verminderd met de restwaarde. Belangrijke componenten van individuele activa worden apart beoordeeld. Als een component een gebruiksduur heeft die afwijkt van de rest van dat actief, wordt het component apart afgeschreven. Afschrijvingen worden ten laste van de exploitatierekening gebracht volgens de lineaire methode, op basis van de geschatte gebruiksduur van ieder onderdeel van een materieel vast actief. Indien het redelijkerwijs zeker is dat LVNL de geleasede activa aan het einde van de leasetermijn in eigendom


65

neemt, worden deze afgeschreven in overeenstemming met de termijn van de leaseovereenkomst of kortere gebruiksduur. Afschrijvingsmethoden, gebruiksduur en restwaarde worden gedurende het boekjaar opnieuw geëvalueerd en, indien noodzakelijk, aangepast. De boekwaarde van materiële vaste activa wordt periodiek getoetst aan de realiseerbare waarde als er aanwijzingen zijn voor een bijzondere waardevermindering. De realiseerbare waarde is de hoogste van de directe opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. De directe opbrengstwaarde is het bedrag dat kan worden verkregen uit de verkoop van het actief. De bedrijfswaarde is de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen die naar verwachting uit het actief zullen voortvloeien. Indien de realiseerbare waarde lager is dan de boekwaarde, wordt het verschil als een bijzondere waardevermindering direct in aanmerking genomen in de exploitatierekening en in mindering gebracht op de boekwaarde van het actief. Voorts wordt, voor zover van toepassing, de lineaire afschrijving over de resterende economische levensduur bijgesteld. n)

Eigen vermogen

Het bestemmingsfonds is bedoeld om financiële effecten van de risico’s uit hoofde van de Prestatieregeling, het zogenoemde volume- en kostenrisico voor zover deze voor rekening van LVNL komt, te kunnen opvangen. Ultimo 2011 is een bestemmingsfonds gevormd voor de effecten van de Prestatieregeling vanaf 2012 voor de heffingszone en-route. De Prestatieregeling is nog niet van toepassing op de NSAA- en de terminal heffingszone. De egalisatiereserve - zoals bedoeld in artikel 33 van de Kaderwet ZBO - omvat het met de klanten verrekenbare deel van de gerealiseerde over- en onderdekkingen op de heffingszones van LVNL. Met ingang van 2012 wordt ook het aan de klanten toe te rekenen aandeel in het volume- en kostenrisico van de en-route heffingszone uit hoofde van de Prestatieregeling in de egalisatiereserve verwerkt. De egalisatiereserve is onderverdeeld naar de heffingszones binnen de dienstverlening van LVNL: enroute, terminal en NSAA. o)

Vooruit ontvangen baten

In deze post zijn opgenomen de vooruit ontvangen subsidies en vooruit ontvangen bijdragen op activa in aanbouw. De bedragen worden tegen het nominale bedrag gewaardeerd op de balans. Subsidies en vooruit ontvangen bedragen op activa worden evenredig met de bijbehorende afschrijvingslast van het actief in de exploitatierekening verantwoord onder de overige opbrengsten (zie noot h). p)

Personeelsbeloningen

Vergoedingen na uitdiensttreding LVNL is verplicht de pensioenregeling onder te brengen bij Stichting Pensioenfonds ABP. De pensioenregeling wordt aangemerkt als een collectieve regeling van meerdere werkgevers. IAS 19 verlangt dat bepaalde informatie inzake toegezegde pensioenregelingen wordt toegelicht in de jaarrekening. Met name het saldo van de met de regeling samenhangende activa en passiva moet in de balans worden opgenomen als een vordering en verplichting. Het ABP heeft aangegeven niet in staat te zijn aan de


66

deelnemende ondernemingen de informatie te verschaffen die volgens IAS 19 noodzakelijk is voor het verantwoorden van de pensioenregeling als een toegezegd-pensioenregeling. Daarom wordt de regeling verwerkt volgens de methodiek voor toegezegde-bijdrageregelingen en is bij de berekening van de verplichtingen voortvloeiend uit de pensioenregeling volstaan met het in aanmerking nemen in de exploitatierekening van de verschuldigde premie ten behoeve van de pensioenen. Voor zover de premie nog niet is betaald, is een verplichting opgenomen op de balans. LVNL heeft bij eventuele tekorten in het pensioenfonds geen verplichting tot aanvullende bijdragen anders dan toekomstige premieverhogingen. Andere lange termijn personeelsbeloningen Voorziening FLNA Rotterdam, Eelde en Beek De voorziening FLNA Rotterdam, Eelde en Beek is opgenomen tegen de contante waarde van de te verwachten toekomstige verplichtingen. Bij de berekening van de contante waarde wordt voor het bepalen van de disconteringsvoet rekening gehouden met de looptijd van de voorziening. Jaarlijks wordt de waardering van de toekomstige verplichtingen actuarieel berekend. De voorziening bestaat uit de verplichting van de FLNA-rechten van luchtverkeersleiders op de regionale luchthavens Rotterdam The Hague Airport (Rotterdam), Groningen Airport Eelde (Eelde) en Maastricht Aachen Airport (Beek), die reeds zijn afgefinancierd in het kader van de doorgevoerde herstructurering. Het actuarieel resultaat, service kosten en rentelasten worden direct ten laste van de exploitatierekening gebracht. Het berekende actuarieel resultaat wordt in afwijking van IAS 19 verantwoord in de exploitatierekening. De uitzondering op de toepassing van IAS 19 is opgenomen onder toelichting 2. Overeenstemmingsverklaring. Voor de overige FLNA-rechten van de luchtverkeersleiders op Amsterdam Airport Schiphol en de nog niet afgefinancierde FLNA-rechten van luchtverkeersleiders op de regionale luchthavens Rotterdam, Eelde en Beek, heeft LVNL geen voorziening gevormd. De uitzondering op de toepassing van IAS 19 is opgenomen onder toelichting 2. Overeenstemmingsverklaring. Voorziening gratificatie bij ambtsjubilea De voorziening gratificatie bij ambtsjubilea is opgenomen tegen de contante waarde van de te verwachten toekomstige verplichtingen. Bij de berekening van de contante waarde wordt voor het bepalen van de disconteringsvoet rekening gehouden met de looptijd van de voorziening. De verplichting ontstaat vanwege gratificatie bij ambtsjubilea, zoals opgenomen in de rechtspositieregeling LVNL. Jaarlijks wordt de waardering van de voorziening gratificatie bij ambtsjubilea onder IAS 19 actuarieel berekend volgens de methode ‘Projected Unit Credit’. Dit houdt in dat aan het begin van het boekjaar en aan het eind van het boekjaar van elke verplichting de waarde wordt bepaald. Hierbij wordt rekening gehouden met: - Toekomstige salarisstijgingen; - Toekomstige rekenrente; - Personeelsverloop: ontslag, sterfte en invalidering.


67

Deze lasten worden toegerekend aan de diensttijd van de werknemer. Er wordt berekend hoeveel de uitkering bedraagt op de jubileumdatum. Vervolgens wordt een evenredig deel van deze uitkering toegerekend aan elk dienstjaar en wordt de contante waarde hiervan bepaald, te weten de ‘Projected Benefit Obligation’ (PBO). Het actuarieel resultaat, service kosten en rentelasten worden direct ten laste van de exploitatierekening gebracht. Ontslagvergoedingen LVNL heeft voor medewerkers een ontslagvoorziening gevormd op basis van de overeengekomen ontslagvergoedingen, dan wel de rechtspositionele wachtgeldregeling die van toepassing is op medewerkers waarmee nog geen overeenstemming is bereikt. De voorziening voor ontslagvergoedingen is opgenomen tegen de contante waarde van de toekomstige verplichtingen, rekening houdend met de ingeschatte vertrekregelingen en de kans dat de herplaatsingskandidaten gedurende de herplaatsingsperiode een nieuwe werkkring vinden. Voorts is rekening gehouden met de bepalingen in het rechtspositiereglement. De disconteringsvoet is bepaald op basis van de looptijd van de voorziening. Het actuarieel resultaat, service kosten en rentelasten worden direct ten laste van de exploitatierekening gebracht. Overige personele voorzieningen Dit betreft verplichtingen die voortkomen uit de afkoopverplichtingen, FPU- en wachtgeldregelingen die LVNL heeft. De overige personele voorzieningen zijn opgenomen tegen de contante waarde, rekening houdend met de looptijd van de toekomstige verplichtingen. Het actuarieel resultaat, service kosten en rentelasten worden direct ten laste van de exploitatierekening gebracht. Korte termijn personeelsbeloningen De personeelsgerelateerde schulden zijn betaalbaar binnen twaalf maanden na het einde van het boekjaar waarin de werknemer de prestaties heeft verricht. De kosten uit hoofde van deze personeelsbeloningen worden in de exploitatierekening verantwoord onder personeelskosten, op het moment dat de prestaties zijn verricht of rechten op beloningen zijn ontstaan (bijvoorbeeld vakantiegeld). Per balansdatum worden de niet-opgenomen verlofrechten van het personeel gewaardeerd op basis van het tegoed in uren tegen het verwachte tarief op het moment van uitbetaling. Deze kosten komen ten laste van de exploitatierekening in het boekjaar waarin de rechten zijn verworven. De verplichting die LVNL heeft bij de beëindiging van een dienstverband op grond van een met een medewerker gemaakte vaststellingsovereenkomst tot beëindiging van de dienstbetrekking, of bij onvrijwillig ontslag voor zover dit niet een aan de werknemer verwijtbaar ontslag is, wordt volledig in de exploitatierekening van het boekjaar opgenomen zodra deze verplichting ontstaat. Er zijn verschillende regelingen, waaronder wachtgeldregelingen, bovenwettelijke uitkering bij werkloosheid, compensatieregelingen en WW-conforme regelingen. Wanneer de verplichting betrekking heeft op meerdere, toekomstige jaren wordt een voorziening getroffen die onder de andere lange termijn personeelsbeloningen wordt verantwoord.


68

Compensatie bij inkomensverlies Een werknemer waarvan de mate van arbeidsongeschiktheid op grond van de WIA is vastgesteld op minder dan 35 procent en die, als gevolg van een plaatsing in een andere functie of de eigen functie onder andere voorwaarden, inkomensverlies heeft, maakt gedurende een tijdvak van vijf jaren aanspraak op compensatie van dit inkomensverlies. De te verwachten kosten van loonsuppletie bij arbeidsongeschiktheid worden volledig in de exploitatierekening tot uitdrukking gebracht op het moment dat een personeelslid gedeeltelijk arbeidsongeschikt wordt verklaard. q)

Overige voorzieningen

Een overige voorziening wordt in de balans opgenomen wanneer LVNL een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft als gevolg van een gebeurtenis in het verleden, waarvan een betrouwbare schatting kan worden gemaakt en het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen nodig is. De overige voorzieningen zijn opgenomen tegen de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen. Voor het disconteren maakt LVNL gebruik van de actuele effectieve marktrente, gebaseerd op hoogwaardige ondernemingsobligaties, rekening houdend met de termijnstructuur van de verplichting. Er wordt in de balans een voorziening voor verlieslatende contracten opgenomen wanneer de door LVNL naar verwachting te behalen voordelen uit een overeenkomst lager zijn dan de onvermijdbare kosten om aan de verplichtingen uit hoofde van de overeenkomst te voldoen. De voorziening is gewaardeerd tegen de contante waarde van de verwachte netto kosten van de voortzetting van het contract. r)

Bepaling reële waarde

Een aantal grondslagen en de informatieverschaffing van LVNL vereisen de bepaling van de reële waarde van zowel financiële als niet-financiële activa en verplichtingen. Voor waarderings- en informatieverschaffings-doeleinden is de reële waarde op basis van de volgende methoden bepaald. Indien van toepassing wordt nadere informatie over de uitgangspunten voor de bepaling van de reële waarde vermeld bij het onderdeel van deze toelichting dat specifiek op het betreffende actief of de betreffende verplichting van toepassing is. Vorderingen De reële waarde van vorderingen wordt tegen de contante waarde van de toekomstige kasstromen geschat, die op hun beurt worden gedisconteerd tegen de marktrente per verslagdatum. Derivaten Voor de bepaling van de reële waarde van het afgeleid financieel instrument wordt de opgave van de betreffende bank gehanteerd.


69

htingen Niet-afgeleide financciële verplich De reële waarde van niet-afgeleide financiële e verplichting gen wordt be epaald ten baate van de informattieverschaffing en bereke end op basis van de conta ante waarde van toekom stige aflossingen en rentebettalingen, ged disconteerd tegen de marrktrente per verslagdatum v m. Rapporta age WNT Voor de uitvoering va an de Wet no ormering bezzoldiging topfunctionariss sen in de sem mipublieke se ector (WNT) he eeft LVNL zicch gehouden n aan de Bele eidsregel toepassing WNT T en deze alss normenkade er bij het opmaken n van deze ja aarrekening gehanteerd. g Kasstroo omoverzicht Het kassstroomoverziicht is opgestteld volgens de directe methode. m


70

7. Financieel risicomanagement De volgende risico’s worden door het bestuur onderkend: - Kredietrisico; - Liquiditeitsrisico; - Marktrisico, zijnde valutarisico en renterisico. Hieronder volgt een toelichting op elk van de bovengenoemde risico’s, de doelstellingen, grondslagen en procedures van LVNL voor het beheren en meten van deze risico’s alsmede het kapitaalbeheer van LVNL. Kredietrisico Kredietrisico is het risico van financieel verlies voor LVNL indien een afnemer de aangegane contractuele verplichtingen niet nakomt. Kredietrisico’s voor LVNL vloeien vooral voort uit vorderingen op gebruikers (vliegtuigmaatschappijen). LVNL heeft geen mogelijkheid om haar kredietrisico te beperken gezien het feit dat LVNL volgens de Wet luchtvaart verplicht is luchtverkeersdiensten te verlenen. LVNL vormt een voorziening ter grootte van de geschatte verliezen uit hoofde van oninbare vorderingen. Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico is het risico dat LVNL niet op het vereiste moment aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. De uitgangspunten voor het liquiditeitsrisicobeheer zijn dat er voldoende liquiditeiten worden aangehouden om te kunnen voldoen aan de huidige en toekomstige financiële verplichtingen en zonder dat daarbij onaanvaardbare verliezen worden gelopen of de reputatie van LVNL in gevaar komt. Zorgvuldig beheer van het liquiditeitsrisico brengt met zich mee dat LVNL voldoende geldmiddelen en kasequivalenten aanhoudt en dat via een toereikend bedrag aan kredietfaciliteiten financiering voorhanden is. Valutarisico Het valutarisico treedt op als toekomstige zakelijke transacties, verantwoorde activa en passiva en netto investeringen in activiteiten worden uitgedrukt in een andere valuta dan de euro (de functionele valuta van LVNL). Het valutarisico voor LVNL is afhankelijk van het aantal materiële transacties in vreemde valuta. Het beleid van LVNL is erop gericht valutarisico’s zoveel mogelijk direct af te dekken. Renterisico Uit hoofde van de Comptabiliteitswet 2001 is LVNL gehouden aan schatkistbankieren waarvoor een variabele rente geldt. Hierover loopt LVNL een renterisico. Het renterisico is beperkt voor de langlopende leningen aangezien met uitzondering van één lening een vast rentepercentage over de gehele looptijd is afgesproken. Het renterisico voor de lening met de variabele rente is afgedekt door middel van een interest rate swap waarvan de hoofdsom gelijk is aan de hoofdsom van de lening. De leningen worden aangehouden tot het einde van de looptijd.


71

Toelicchting op p de geco onsolide eerde exp ploitatie erekening g 8. Om mzet De specificatie van de omzet is als volgt: 2013

2012

Heffing gen en-route

119.551

114 4.507

gen terminal Heffing

54.549

53 3.600

1.693

1 1.623

175.793

169 9.730

(bedragen n in € 1.000)

Heffing gen NSAA Totaal

De tariev ven voor LVN NL voor het en-route, e term minal en helikopterverkeer (NSAA) zij n onderwerp p van gebruike ersconsultatie en worden vastgesteldd door het bestuur van LV VNL, vereisenn instemming g van de raad van n toezicht en worden goedgekeurd do oor de ministe er van Infrastructuur en M Milieu. De tariev ven voor en-route, termin nal en NSAA worden jaarllijks bepaald en zijn geba seerd op de verwach hte totale kossten voor lucchtverkeersd ienstverlenin ng en de verw wachte verkeeersontwikkeling in de betreffende heffingszones, re ekening houddend met de nog te verrekenen resulttaten uit voorgaande jaren. He et ministerie en LVNL heb bben met ing gang van 201 10 meerjarige afspraken gemaakt ove er het niveau v van de LVNL-deeltarieven n en-route en n terminal. Nederlan nd heeft de facturatie f en inning van dde en-route heffingen, h uitt hoofde vann internationa ale overeenkomsten, bellegd bij de Ce entral Route Charges Office (CRCO) va an EUROCON NTROL. LVNL L heeft de inning va an de terminal heffingen eveneens uiitbesteed aan de CRCO. De D facturatiee en inning vo oor NSAA wordt do oor LVNL verrricht. Op basis van Europesse weten re egelgeving z ijn bepaalde vluchten - waaronder w VFFR-verkeer vrijgeste eld van heffin ngen. Ingevo olge deze reg gelgeving die ent de overhe eid ervoor tee zorgen dat LVNL L wordt te erugbetaald voor v de dienssten die zij vo oor vrijgeste elde vluchten n verleent. Dee Nederlandsse overheid d heeft ervoo or gekozen deze terugbettaling vanuitt Bijdrage Rijk k te bekostiggen.


72

9. Overige opbrengsten De specificatie van de overige opbrengsten is als volgt: (bedragen in € 1.000)

2013

2012

Diverse opbrengsten Subsidies Bijdrage Rijk

2.059 1.610 7.340

1.725 207 7.778

11.009

9.710

Totaal

De diverse opbrengsten hebben onder andere betrekking op de verkoop van luchtvaartpublicaties, de dienstverlening in de vorm van onderhoud van apparatuur voor derden, doorberekening van geleverde diensten aan derden en de verhuur van ruimte aan derden. De subsidies zijn grotendeels verkregen in het kader van investeringen in materiële vaste activa. In 2013 heeft LVNL daarnaast een Ten-T subsidie (1,3 miljoen euro) vanuit de Europese Commissie ontvangen voor een deel van de gemaakte kosten in het FABEC project. De totale bijdrage Rijk wordt door EUROCONTROL berekend op basis van een door de EUROCONTROLlidstaten goedgekeurde berekeningsmethode. Op basis van de met de overheid gemaakte afspraken dient LVNL vanuit deze bijdrage de kosten voor de vrijgestelde vluchten en VFR-verkeer te bekostigen. Het restant van deze bijdrage is in 2013 en 2012 aangewend als een rijksbijdrage ten behoeve van de noodzakelijke opbouw van een bestemmingsfonds voor de opvang van de ingevolge Europese regelgeving ingevoerde verkeersvolume- en kostenrisico’s. Gegeven het feit dat de en-route heffingszone als eerste onderhevig is aan de Prestatieregeling en daar derhalve de behoefte aan een bestemmingsfonds het grootst is, is met goedkeuring van het ministerie besloten de bijdrage Rijk te bestemmen voor en-route.


73

10. Personeelskosten De specificatie van de personeelskosten is als volgt: (bedragen in € 1.000)

Salarissen Pensioenlasten Sociale lasten Overige vergoedingen Totaal

2013

2012

92.072 25.838 7.814 1.480

88.363 19.976 7.867 2.179

127.204

118.385

Onder de salariskosten worden de korte termijn personeelsbeloningen verantwoord (actief personeel). Voor de FLNA-gerechtigden op de regionale luchthavens Rotterdam, Eelde en Beek waarvan de rechten zijn afgefinancierd worden de betaalde lasten onttrokken aan de voorziening, zie toelichting 21 Personeelsbeloningen. De stijging van de salarissen wordt veroorzaakt door een lichte toename van fte’s, reguliere periodieken en een eenmalige uitkering zoals afgesproken in de arbeidsvoorwaardenovereenkomst van 1 februari 2012. Daarnaast heeft in 2013 per saldo een dotatie aan de overige personele voorzieningen plaatsgevonden, terwijl in 2012 dit per saldo een vrijval betrof, zie toelichting 21 Personeelsbeloningen. De pensioenlasten bestaan uit de: - af te dragen pensioenpremie aan het ABP voor actieve en niet actieve personeelsleden; - vergoeding die LVNL betaalt aan de FLNA-gerechtigden die in het boekjaar gebruik maken van de FLNA-regeling (niet actief personeel) voor zover deze rechten niet zijn afgefinancierd; - jaarlijkse dotatie/vrijval aan en op de voorziening FLNA regio. In onderstaande tabel is een uitsplitsing opgenomen van de pensioenlasten: 2013

2012

Pensioenlasten Pensioenlasten FLNA uit lopende exploitatie, inclusief fiscale eindheffing Pensioenlasten FLNA via voorziening Regio

16.467

14.681

9.012 359

8.064 -2.769

Totaal

25.838

19.976


De stijging van de pensioenlasten wordt ingegeven door de gestegen pensioenpremies en hogere instroom in de FLNA dan uitstroom. In 2012 was sprake van een vrijval in de voorziening als gevolg van een individuele inschatting van het verwachte maximale eindsalaris.


74

De dekkingsgraad en grondslag van het ABP is vermeld in onderstaand schema: 2013

2012

105,9%

96,0%

Grondslag

actuele marktrente

actuele marktrente

Peildatum

31-12-2013

31-12-2012

ABP Dekkingsgraad

ABP heeft op 1 februari 2012 aangekondigd dat met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2012 een tijdelijke verhoging van de pensioenpremie van kracht is. Deze tijdelijke verhoging betreft twee procent bovenop de reeds eerder in werking getreden verhoging van één procent. Deze tijdelijke verhoging is nog steeds van kracht. De sociale lasten bestaan uit de af te dragen premies voor actieve en niet-actieve personeelsleden. Onder de overige vergoedingen worden onder andere de vergoedingen voor reiskosten woon/werkverkeer, studiekosten en ontslagvergoedingen verantwoord. In 2013 dalen de overige vergoedingen doordat er een vrijval is in de eerder gevormde personele voorziening IUB2010. De vrijval is het gevolg van het bestuursbesluit om medewerkers in dienst te houden tot en met pensioengerechtigde leeftijd om zodoende te besparen op ontslagvergoedingen, zie toelichting 21 Personeelsbeloningen. Bezetting ultimo 2013 Het aantal personeelsleden van LVNL bedroeg op 31 december 2013, op basis van fulltime equivalenten (38 uur) 978 fte (afgerond), waarvan 60 fte inactief en 57 fte in opleiding tot luchtverkeersleider (2012: 961 fte, waarvan 49 fte inactief en 50 fte in opleiding voor luchtverkeersleider).


75

11. A Afschrijv vingen De same enstelling van n de afschrijv vingen is als volgt: 2013

2012

Immateriële vaste activa Materiële vaste activa

79 10.998

42 9 9.730

Totaal

11.077

9 9.772


De afsch hrijvingskoste en voor de materiële m vastte activa zijn n als volgt te specificerenn: (bedragen n in € 1.000)

2013

2012

Gebouw wen en terreinen Gebouw wen lease Verkeerrsleidingsapp paratuur Overige e bedrijfsmidd delen

2.980 5.449 2.172

2 2.844 5 5.154 1 1.663

10.601

9 9.661

397

69

10.998

9 9.730

Subtota aal Buiteng gebruikstellin ngen Totaal

De boekw waarde van de d buitengeb bruik gesteldde activa is 441 duizend euro. e Hierop is de ontvangen inruilwaa arde van 51 duizend euro o voor een tw weetal bedrijfswagens in mindering ggebracht.


76

12. Algemene kosten De algemene kosten kunnen als volgt worden gespecificeerd: (bedragen in € 1.000)

2013

2012

Inhuur personeel Overige personeelskosten Advieskosten Diensten derden Onderhoudskosten Energiekosten Aanschaf goederen Verzekeringskosten Communicatiekosten Erfpacht en licentiekosten Overige gebruikersrechten Diverse algemene kosten

3.484 3.300 3.622 1.873 6.993 2.030 1.145 1.056 2.688 2.175 1.942 2.180

2.776 3.278 4.029 1.796 6.699 1.988 1.263 1.218 2.818 2.649 2.110 2.414

32.488

33.038

Totaal

De algemene kosten zijn 0,6 miljoen euro gedaald ten opzichte van 2012. De belangrijkste dalingen doen zich voor bij de advieskosten, erfpacht- en licentiekosten en diverse algemene kosten. Deze kosten dalen door genomen kostenbeheersende maatregelen. De daling van de erfpacht- en licentiekosten wordt veroorzaakt doordat er in 2012 extra kosten zijn gemaakt voor het aankopen van extra licenties. De stijging van de inhuurkosten wordt met name veroorzaakt door inhuur van extra capaciteit op strategische projecten.


77

13. F Financie eringsbatten en -la asten De financieringsbate en en -lasten kunnen als vvolgt worden n weergegeven: 2013

2012

58 6 64

54 54

Koersve erschillen Rente la asten Rente v voorzieningen n personeelssbeloningen Rente le ease verkeerrstoren Geactiveerde rente op activa in aanbouw a Financiieringslaste en

2.929 912 0 -932 2.909

5 3.400 3 1 1.500 417 -857 4 4.465

Netto ffinanciering gslasten

2.845

4 4.411


Renteba aten Koersve erschillen Financiieringsbaten n

De netto o financiering gslasten dale en met 1,6 m iljoen euro te en opzichte van v 2012. Dee rentelasten n dalen met 0,5 miljoen euro hetgeen hoo ofdzakelijk w wordt veroorzzaakt door ee en afname vaan de leningen nportefeuille in 2013 (zie toelichting 1 19 Leningen n en overige financierings f sverplichtingen). De rente op p de voorziening personee elsbeloninge en daalt met 0,6 0 miljoen euro e als gevoolg van een la agere onderligg gende waard de van de perrsonele voor zieningen in 2013 (zie to oelichting 21 1 Personee elsbeloninge en). Met de aa ankoop van dde verkeerstoren op Schiphol-Centrum m eind 2012 is de rente lea ase verkeersttoren in 2013 geheel kom men te verva allen, in 2012 2 bedroeg deeze rente nog g 0,4 miljoen e euro.


78

Toelichting op de geconsolideerde balans 14. Immateriële vaste activa Het verloopoverzicht van de immateriële vaste activa is op 31 december als volgt samengesteld:


Stand per 1 januari 2012

Onderzoek en Ontwikkeling -

Mutaties gedurende 2012 Investeringen Afschrijvingen Saldo mutaties gedurende 2012

445 -42 403

Boekwaarde per 1 januari 2013

403

Mutaties gedurende 2013 Investeringen Desinvesteringen Desinvesteringen cum afschrijvingen Afschrijvingen Saldo mutaties gedurende 2013 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 31 december 2013

213 -79 134 658 -121 537

Het betreft hier ontwikkelkosten (onder andere gebruikersrechten) voor het bouwen van een prototype voor het nieuw te ontwikkelen verkeersleidingssysteem. Dit prototype wordt verder ontwikkeld en gebruikt tot de ingebruikname van het nieuwe verkeersleidindssysteem, naar verwachting in 2020.


79

15. Materiële vaste activa Overzicht verloop materiële vaste activa Het verloopoverzicht van de materiële vaste activa is op 31 december als volgt samengesteld:


Stand per 1 januari 2012 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 1 januari 2012 Mutaties gedurende 2012 Investeringen Desinvesteringen Desinvesteringen cum afschrijvingen Afschrijvingen In gebruik genomen activa Saldo mutaties gedurende 2012 Stand per 31 december 2012 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 31 december 2012 Mutaties gedurende 2013 Investeringen Desinvesteringen Desinvesteringen cum afschrijvingen Afschrijvingen In gebruik genomen activa Saldo mutaties gedurende 2013 Stand per 31 december 2013 Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2013

Gebouwen Verkeersen leidingsterreinen apparatuur

Overige bedrijfsmiddelen

Activa in aanbouw

Totaal

101.931 -60.454 41.477

260.730 -230.117 30.613

27.466 -20.137 7.329

20.316 20.316

410.443 -310.708 99.735

-2.844 521 -2.323

-445 383 -5.154 3.565 -1.651

43 -2.317 2.249 -1.663 4.234 2.546

16.173 -8.320 7.853

16.216 -2.762 2.632 -9.661 6.425

102.452 -63.298 39.154

263.850 -234.888 28.962

29.426 -19.551 9.875

28.169 28.169

423.897 -317.737 106.160

-701 402 -2.980 704 -2.575

-8.371 8.273 -5.449 6.814 1.267

-1.253 1.209 -2.172 6.125 3.909

12.803 -13.643 -840

12.803 -10.325 9.884 -10.601 1.761

102.455 -65.876

262.293 -232.064

34.298 -20.514

27.329 -

426.375 -318.454

36.579

30.229

13.784

27.329

107.921

In verband met de toekomstige verwerving van materiële vaste activa zijn contractuele verplichten aangegaan zoals nader is toegelicht onder toelichting 25 Niet uit balans blijkende verplichtingen. Op de materiële vaste activa zijn geen zekerheden aan derden verstrekt.


80

De geschatte gebruiksduur voor de huidige en vergelijkbare periodes is als volgt: Materiële vaste activa

Component

Afschrijvingstermijn

Terreinen Gebouwen Verkeersleidingsapparatuur Installaties en machines Transportmiddelen Inventaris IT-middelen

Gebouwen en Terreinen Gebouwen en Terreinen Verkeersleidingsapparatuur Overige Bedrijfsmiddelen Overige Bedrijfsmiddelen Overige Bedrijfsmiddelen Overige Bedrijfsmiddelen

20-40 jaar 8-20 jaar 10 jaar 5-10 jaar 10 jaar 3-10 jaar

Op terreinen wordt niet afgeschreven, met uitzondering van de in 1996 betaalde en geactiveerde btw met betrekking tot een erfpachtcontract van het terrein op Schiphol, waarop het LVNL-hoofdgebouw staat. De btw wordt over een periode van dertig jaar (de duur van het erfpachtcontract) afgeschreven. Op activa in aanbouw wordt niet afgeschreven. De overboeking van activa in aanbouw naar materiële vaste activa vindt plaats nadat het object operationeel en in gebruik genomen is. Afschrijvingsmethoden, gebruiksduur en restwaarde worden jaarlijks geëvalueerd. Schattingswijziging De jaarlijkse evaluatie van de gebruiksduur van de activa heeft in 2013 geleid tot aanpassing van de resterende levensduur van het ASTRA-systeem. De resterende levensduur is ingekort met twee jaar, waardoor de totale gebruiksduur van veertien jaar naar twaalf jaar is gebracht. De aanpassing van de gebruiksduur heeft geleid tot 0,2 miljoen euro hogere afschrijvingslasten in 2013. Buitengebruikstelling activa In 2013 zijn enkele activa buiten gebruik gesteld. Het betreft hier voornamelijk activa die zijn vervangen. De eventuele resterende boekwaarde van de buiten gebruik gestelde activa is onder de afschrijvingslasten verantwoord als buitengebruikstellingen. Activa in aanbouw De activa in aanbouw worden op 31 december als volgt gespecificeerd: 2013

2012

Primaire verkeersleidingssysteem Radiodekking Noordzee Verkeersleidingscommunicatiesysteem Overige verkeersleidingssystemen Contingency ICT-onderwerpen Overige werken

3.097 1.296 19.498 2.688 0 175 575

2.521 1.290 13.735 3.169 5.972 197 1.285

Totaal

27.329

28.169



81

ebruik genom men waarond der de Contingency-voorzzieningen op locatie In 2013 is een aantal activa in ge Riekerpo older, het verrvangende sy ysteem voor CCIS (LOIS) en e het Last-R Resort-verkeeersleidingssy ysteem. De geacttiveerde rentte in 2013 be edraagt 932 duizend eurro (2012: 857 7 duizend euuro). Dit is gebaseerd op de ge emiddelde kapitaalkostenvoet van LV NL van 4,52 procent (201 12: 4,50 proccent) generie ek en nication systtem (VCS) wa een obje ectfinancierin ng voor het voice v commun aarvoor een sspecifieke lening is afgesloten tegen een n renteperce entage van 2 ,89 procent (2012: ( 2,89 procent).


82

16. Vorderingen De vorderingen zijn op 31 december als volgt samengesteld: 2013

2012

Debiteuren Kassiersfunctie EUROCONTROL Vordering EUROCONTROL Overige vorderingen Overlopende activa

27.807 2.115 3.548 68 1.481

26.444 5.743 1.624 64 1.573

Totaal

35.019

35.448


Onder de post debiteuren wordt de positie opgenomen die LVNL heeft voor haar aandeel in de Nederlandse tarieven en-route, terminal, NSAA en diensten derden. Het aandeel in de tarieven van EUROCONTROL en KNMI worden afzonderlijk gepresenteerd, omdat LVNL een kassiersfunctie vervult en de risico’s op volume en kosten bij deze derden liggen. LVNL brengt 10,89 procent (2012: 11,57 procent) interest aan haar debiteuren in rekening over de openstaande saldi die niet binnen de betalingstermijn van dertig dagen zijn voldaan. De debiteuren zijn op 31 december als volgt gespecificeerd: 2013

2012

En-route Terminal NSAA Overige Af: voorziening voor oninbaarheid

19.046 9.079 253 350 -921

18.401 8.537 218 277 -989

Totaal

27.807

26.444


De voorziening voor oninbare vorderingen bedraagt 0,9 miljoen euro (2012: 1,0 miljoen euro). De voorziening is gevormd voor luchtvaartmaatschappijen waarvan onzeker is of ze aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen. In 2013 is er voor een bedrag van 0,1 miljoen euro (2012: 0,3 miljoen euro) afgeboekt aan vorderingen. De kassiersfunctie EUROCONTROL geeft de positie aan die LVNL heeft als gevolg van de kassiersfunctie die LVNL voor EUROCONTROL uitvoert. LVNL ontvangt vanuit de heffingen en-route het aandeel in de tarieven voor en-route. Vanuit deze ontvangsten moet LVNL de bijdrage in de kosten EUROCONTROL financieren. Deze betaling vindt niet plaats via afdracht van ontvangen heffingen, maar door afdracht van een vast bedrag aan contributie. De contributie is een bijdrage in de werkelijke kosten van EUROCONTROL. Hierdoor kan er dus een onder- of overdekking ontstaan op de financiering van de afgedragen contributie via de tarieven en de werkelijk betaalde contributie via de vaste bijdrage. Daarnaast kan er een verschil zijn in de werkelijke kosten EUROCONTROL en de begrote kosten EUROCONTROL bij het bepalen van het tarief. Dit verschil wordt door EUROCONTROL verrekend in de tarieven volgens de N+2 methode. Dit resultaat, ultimo 2013 een schuld van 5,4 miljoen euro (2012: 1,4 miljoen euro), wordt dus gecompenseerd door de toekomstige tarieven. Daarnaast geeft deze post de nog door LVNL te ontvangen gelden aan op de openstaande vorderingen van


83

mo 2013 een n vordering v an 7,6 miljoe en euro (2012: 7,1 miljoeen euro). Om een EUROCONTROL, ultim beter inzzicht te geve en in de posittie die LVNL h heeft als gev volg van de kassiersfunct k tie zijn beide e posities gesaldee erd opgenom men onder de vorderingen n, omdat beid de posities be etrekking hebbben op de ontvangsten uit tarie even. De vorde ering EUROCO ONTROL is het gevolg vaan de door EU UROCONTROL teveel opggevraagde contributie ten opzicchte van de werkelijke w ko osten van he et jaar. Deze post p wordt in n het derde kkwartaal van het volgende e contributie ejaar verreken nd met de oppvragingen voor v de contributie over hhet betreffen nde jaar. Deze verrrekening vin ndt dus niet plaats p via de e tariefbepaling maar is ee en daadwerkkelijke verrek kening aan LVNL. De overlopende activ va zijn op 31 december alls volgt gesp pecificeerd: (bedragen n in € 1.000)

Licentie es Verzeke eringspremie e gebouwen en e bedrijfsmiddelen Overige e posten Totaal

2013

2012

609

626 *

321 551

569 378 *

1.481

1.573 1

ast voor vergelijkkingsdoeleinden n * Aangepa


84

17. Geldmiddelen en kasequivalenten De geldmiddelen en kasequivalenten zijn op 31 december als volgt samengesteld: (bedragen in € 1.000)

2013

2012

Rekening-courant Ministerie van Financiën Bank Kas

2.145 4 3

3.170 0 3

Totaal

2.152

3.173

Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft een garantstelling afgegeven tot een limiet van 30 miljoen euro in 2013 (2012: 35 miljoen euro). In 2013 heeft LVNL een lening van 5 miljoen euro bij Ministerie van Financiën opgenomen. De opname van deze leningen is direct ten gunste van de rekening-courant van het Ministerie van Financiën gekomen. De nominale waarde van bovengenoemde bedragen is nagenoeg gelijk aan de reële waarde ervan.


85

18. E Eigen ve ermogen Het eige en vermogen bestaat uit een e bestemm mingsfonds en e een egalisatiereserve. Het ondersccheid naar beid den vindt zijn n oorsprong in de invoeri ng van de Eu uropese Prestatieregelingg en daaruit voortvloeiende aanpassingen in de d heffingen nverordening g. 2013 201 12 (bedragen n in € 1.000) Bestemmingsfonds Egalisattiereserve Totaal

25.402 -17.415

16.05 58 -21.25 59

7.987

-5.20 01

s Bestemmingsfonds 012 is de Pre estatieregelin ng van toepaassing op de en-route hefffingszone. D Dit betekent dat met Vanaf 20 ingang v van 2012 alle een het met de gebruikerrs te verrekenen deel van n het volume risico en kosstenrisico ten gunsste of ten lasste van de eg galisatiereserrve mag worden gebracht. Het aandeeel in deze rissico’s dat voor reke ening van LV VNL komt, die ent ten gunsste of ten laste van het be estemmingsffonds te worrden gebrachtt. Om dit mog gelijk te maken is met de overheid overeengekom men dat LVNLL tot en met 2014 een besttemmingsfon nds mag opbo ouwen. In 20 011 en 2012 2 is de bijdrag ge Rijk toegeevoegd aan het h bestemm mingsfonds. Voor V 2013 iss met de overrheid overee engekomen de bijdrage Riijk toe te voe egen aan het bestemmingsfon nds. LVNL streeft ernaar ddat het saldo o bestemming gsfonds in 20 014 voldoet aan de vooraf gestelde verm mogensdoelstelling. Het besttemmingsfon nds is als volg gt te specificceren: (bedragen n in € 1.000)

En-rou ute

Saldo pe er 1 januari 2012 2

6.47 71

Resultaat 2012

9.58 87

er 31 december 2012 Saldo pe Resultaat 2013 per 31 decem mber 2013 Saldo p

16.05 58 9.34 44 25.40 02


86

Egalisatiereserve De egalisatiereserve per ultimo boekjaar 2013 bedraagt -17,4 miljoen euro (2012: -21,3 miljoen euro) en is als volgt te specificeren naar gebruikers: (bedragen in € 1.000)


En-route

Terminal

NSAA

Totaal

-13.722

-11.383

-401

-25.506

-51

4.517

-219

4.247

-13.773

-6.866

-620

-21.259

777

3.263

-196

3.844

-12.996

-3.603

-816

-17.415

Resultaat 2012 Saldo per 31 december 2012 Resultaat 2013 Saldo per 31 december 2013

a)

Egalisatiereserve en-route

De exploitatietekorten tot en met het boekjaar 2011 worden tot de egalisatiereserve gerekend. Volgens de regelgeving mag LVNL het saldo egalisatiereserve ultimo 2011 over een periode van maximaal acht jaren (tot en met 2019) verrekenen. Met de invoering van de Prestatieregeling wordt met ingang van 2012 jaarlijks het met de gebruikers te verrekenen aandeel in het volume- en kostenrisico verwerkt in de egalisatiereserve. De en-route resultaten in 2012, 2013 en 2014 vallen in de eerste referentieperiode van de prestatiesturing. Het met de gebruikers te verrekenen deel is berekend op basis van Europese regelgeving en de uitgangspunten van het nationale Prestatieplan. De wijze van berekening en het saldo te verrekenen is goedgekeurd door de minister. Dit bedrag wordt verspreid over de eerste en tweede referentieperiode verrekend met de gebruikers. Vanuit het perspectief van onder meer de tariefdoelstellingen en de vermogensdoelstelling zal jaarlijks, in het bijzonder in 2014 wanneer het Prestatieplan voor de twee referentieperiode moet worden ingediend, worden bepaald hoe het totaalsaldo egalisatiereserve in de tweede referentieperiode van 2015 tot en met 2019 wordt verrekend. Het egalisatiereserve heeft een honderd procent verrekenrecht en zal uiterlijk in 2019 verrekend zijn. b)

Egalisatiereserve terminal

De op de balans verantwoorde egalisatiereserve weerspiegelt het nog met de gebruikers te verrekenen bedrag. Gezien de voorwaardelijk overeengekomen stabilisatie van de tariefontwikkeling in de jaren 2012-2014 wordt flexibiliteit betracht bij het verrekenen van de resultaten uit het verleden. De Prestatieregeling is met ingang van 2015 ook van toepassing op de terminal heffingszone. Het saldo egalisatiereserve kan, evenals bij en-route het geval is, met de gebruikers verrekend worden tot uiterlijk 2019. De wijze waarop dat gebeurt zal jaarlijks, in het kader van het opstellen van de meerjarenbegroting en in 2014 in het bijzonder het opstellen van het Prestatieplan, worden bezien. c)

Egalisatiereserve NSAA

De resultaten behaald op de helikopteractiviteiten worden conform de geldende internationale weten regelgeving voor de luchtvaartsector verrekend in de tarieven volgens de N+2 methode. LVNL heeft inmiddels 0,2 miljoen ten laste van het tarief 2014 gebracht, het restant wordt ten laste van het tarief 2015 gebracht (0,6 miljoen euro).


87

19. Leningen en overige financieringsverplichtingen De leningen en overige financieringsverplichtingen zijn als volgt gespecificeerd: 2013

2012

Langlopende verplichtingen Leningen banken Totaal

63.869 63.869

67.690 67.690

Kortlopende verplichtingen Leningen banken Derivaat Totaal

8.821 8.821

12.125 6 12.131

72.690

79.821


Totaal De samenstelling van de leningen is als volgt: (bedragen in € 1.000)

Leningdeel

Aflossing in

2013

2012

Rente

Valuta

Boekwaarde

Boekwaarde

EUR

-

625

EUR EUR EUR EUR EUR EUR

5.850 7.150 8.450 9.750 11.050

5.000 7.150 8.450 9.750 11.050 12.350

ABN AMRO

2013

BNG BNG BNG BNG BNG BNG

2013 2018 2019 2020 2021 2022

3 mnd Euribor + 0,125% 3,94% 4,60% 4,60% 4,60% 4,60% 4,60%

2028

2,89%

EUR

25.440

25.440

2021

1,13%

EUR

5.000

-

72.690

79.815

Ministerie van Financiën Ministerie van Financiën Totaal

In 2013 is de lening met de variabele rente (driemaands Euribor + 0,125 procent) afgelost de daarbij behorende interest rate swap is daarbij ontbonden (2012: 6 duizend euro negatief). De geamortiseerde kostprijs is gelijk aan de boekwaarde, aangezien er bij het aangaan van de leningen geen transactiekosten zijn betaald. Het kortlopende deel van de leningen op 31 december 2013 bedraagt 8,8 miljoen euro (31 december 2012: 12,1 miljoen euro) en is opgenomen onder de kortlopende verplichtingen. LVNL mag volgens de Comptabiliteitswet 2001 zowel bij het Ministerie van Financiën als bij commerciële instellingen leningen afsluiten.


88

In het kader van bovenstaande leningsfaciliteiten is tot zekerheid bepaald dat LVNL geen van haar tegenwoordige of toekomstige registergoederen, vorderingen, activa of delen daarvan ten behoeve van anderen met een recht van hypotheek zal belasten, verpanden of anderszins met beperkende rechten bezwaren, zonder voorafgaande toestemming van de leninggevers. Verder heeft LVNL in 2008 vijf leningen (elk 13 miljoen euro) met een rentepercentage van 4,6 procent afgesloten waarvan er met ingang van 2008 jaarlijks één aanvangt in februari. De laatste lening had een aanvangsdatum van 1 februari 2012. De looptijd van deze leningen bedraagt elk tien jaar. Naast bovengenoemde leningen van Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) en het Ministerie van Financiën, heeft LVNL een rekening-courant kredietlimiet van 30 miljoen euro bij het Ministerie van Financiën, waarvan 20 miljoen euro een tijdelijke faciliteit is.


89

20. Vooruit ontvangen baten De vooruit ontvangen baten zijn op 31 december als volgt gespecificeerd: (bedragen in € 1.000)

2013

2012

Langlopende verplichtingen Activa in aanbouw Subsidie Totaal

2.485 408 2.893

2.589 1.632 4.221

Kortlopende verplichtingen Activa in aanbouw Subsidie Totaal

104 68 172

104 732 836

3.065

5.057

Totaal De vooruit ontvangen baten vervallen als volgt:


Activa in aanbouw vooruit ontvangen Subsidies vooruit ontvangen Totaal

Oorspronkelijk Saldo vooruit ontvangen baten

31 dec 31 dec 2013 2012 Saldo Saldo vooruit vooruit ontvangen ontvangen baten baten

Minder dan 1 jaar

Looptijd Tussen 1 en 5 jaar

Langer dan 5 jaar

3.180

2.589

2.693

104

521

1.964

5.979

476

2.364

68

254

154

9.159

3.065

5.057

172

775

2.118

Activa in aanbouw - vooruit ontvangen Eind 2003 heeft de Taskforce Noordzee een advies aan de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat (nu Infrastructuur en Milieu) uitgebracht met betrekking tot de veiligheid van civiele helikopteroperaties in de NSAA. In dit advies staat een groot aantal aanbevelingen die tot verbetering van de veiligheid van deze operaties moet leiden. Met betrekking tot de financiering van de investeringen is LVNL met de Nederlandse Olie en Gas Exploratie en Productie Associatie (NOGEPA) overeengekomen dat laatstgenoemde een substantieel deel van de door LVNL te realiseren investeringen financiert. Hiermee kon het exploitatierisico voor LVNL beperkt worden en kon een extreem sterke stijging van de tarieven worden voorkomen. In 2013 is voor de radardekking Noordzee geen bijdrage ontvangen van NOGEPA. De ingebruikname van de radardekking staat gepland voor 2014. In 2008 is de uitgebreide radiodekking ten behoeve van de helikopteroperatie boven de Noordzee geactiveerd. De hierop in 2013 vrijgevallen bijdrage van 0,1 miljoen euro (2012: 0,1 miljoen euro) is verantwoord als subsidie onder de overige opbrengsten.


90

In 2012 heeft LVNL bij de aankoop van de toren op Schiphol-Centrum een bijdrage van 0,9 miljoen euro ontvangen voor de in de toekomst te vervangen ruiten op de verkeerstoren. Deze bijdrage zal bij vervanging van de ruiten lineair vrijvallen met looptijd van de afschrijvingen. In 2013 heeft nog geen vervanging plaatsgevonden. Subsidies - vooruit ontvangen De vooruit ontvangen subsidies zijn uit hoofde van de investeringspremieregeling voor investeringen in materiële vaste activa en de voorfinanciering van de TEN-T-subsidie voor het FABEC-project. In 2013 is er een definitieve afrekening voor de TEN-T-subsidie een bedrag ontvangen van 0,2 miljoen euro (in 2012 ontvangen 0,2 miljoen euro). De resultaten van de FABEC-studie zijn door de Europese commissie goedgekeurd. Op basis van deze goedkeuring is de totale subsidie (1,3 miljoen euro) in het resultaat van 2013 verantwoord. De vrijval van de subsidies met betrekking tot de vaste activa verloopt lineair met de looptijd van de afschrijvingen en bedraagt 0,1 miljoen euro in 2013 (2012: 0,1 miljoen euro). LVNL ontvangt subsidie vanuit de SESAR Joint Undertaking. Hiervan is in 2013 0,1 miljoen euro vrijgevallen .


91

21. Personeelsbeloningen Het verloop in 2013 van de voorziening personeelsbeloningen is als volgt gespecificeerd:



FLNA OntslagOntslag- Gratificatie Rotterdam, vergoeding vergoeding bij ambtsEelde en en IUB en IUB jubilea Beek 2009 2010

Totaal

23.106

7.087

2.523

6.747

3.061

42.524

615 358 1

81 285 -160 -195

11 372 -1.373 -44

178 383 -164

27 1.907 -124 -45

912 3.145 -1.497 -447

974

11

-1.034

397

1.765

2.113

2.977

952

719

710

851

6.209

21.103

6.146

770

6.434

3.975

38.428

Exploitatie boekjaar: Rente over de verplichting Dotaties aan voorziening Vrijval voorziening Actuarieel verlies / winst (-)

Onttrekking voorziening Uitbetaalde uitkeringen in het boekjaar Saldo per 31 December 2013

Overige personele voorzieningen

FLNA Rotterdam, Eelde en Beek De FLNA-voorziening voor Rotterdam, Eelde en Beek omvat de contante waarde van de opgebouwde FLNA-rechten voor een deel van de medewerkers op deze luchthavens. De voorziening is gevormd voor de FLNA-rechten van luchtverkeersleiders op de regionale luchthavens Rotterdam, Eelde en Beek, die reeds zijn afgefinancierd in het kader van de doorgevoerde herstructurering. Voor de FLNA-rechten van de luchtverkeersleiders op Schiphol en de nog niet afgefinancierde FLNA-rechten van luchtverkeersleiders op de regionale luchthavens Rotterdam, Eelde en Beek, heeft LVNL geen voorziening gevormd. Aan de waardering van de voorziening ligt een actuariële berekening ten grondslag. Bij de berekening is geen rekening gehouden met een verwacht beleggingsrendement, omdat LVNL niet beschikt over beleggingen voor de financiering van deze verplichting. In deze berekening is voor 2013 een disconteringsvoet gehanteerd van 3,7 procent (2012: 2,8 procent). Voor de verwachte loonstijging en indexatie van de FLNA-uitkering is aansluiting gezocht bij de door LVNL doorgevoerde loonontwikkeling in de opgestelde meerjarenbegroting 2014-2018 die is goedgekeurd door de minister. De jaarlijkse loonontwikkeling en indexatie van de FLNA-uitkeringen is voor 2014 vastgesteld op 0,0 procent. Vanaf 2015 is gerekend met 1,5 procent. Veronderstellingen ten aanzien van toekomstige sterftecijfers zijn gebaseerd op gepubliceerde statistische gegevens en sterftetabellen. In de berekening is uitgegaan van de AG-prognosetafel 2012-2062, met ervaringssterfte. Voor alle uitkeringen aan deelnemers geboren na 1 januari 1950 is rekening gehouden met een fiscale eindheffing (52 procent) die moet worden betaald bij de uitbetaling van de FLNA-rechten.


92

De pensioenlast met betrekking tot de FLNA in het boekjaar 2013 en verwachting voor 2014 bedraagt: 2013

2014

Rente over de verplichting Aan dienstjaar toegerekende rechten Actuarieel resultaat/vrijval voorziening

615 358

725 268

1

-

Totaal

974

993

Het actuarieel resultaat is een winst als gevolg van de gewijzigde disconteringsvoet en een verlies als gevolg van hogere salariskosten dan verwacht in de berekening van 2012. Naar verwachting wordt er in 2014 een bedrag van 3,6 miljoen euro onttrokken. In de periode 20152018 wordt naar verwachting een bedrag van 9,5 miljoen euro onttrokken. Ontslagvergoedingen Inkomsten en Uitgaven in Balans 2009 (IUB 2009) Het bestuur heeft het programma ‘Inkomsten en Uitgaven in Balans 2009’ geïnitieerd om de financiële positie van LVNL te verbeteren. Eén van de doelen van dit programma was de realisatie van een personeelsreductie van honderd fte binnen de support staf. Dit doel is behaald. Met een aantal oudmedewerkers is niet tot een individuele vertrekregeling gekomen. Voor deze oud-medewerkers is de wachtgeldverplichting in de ontslagvergoedingen opgenomen. In de berekening zijn de wachtgeldverplichtingen die langer lopen dan twaalf maanden na dit boekjaar verdisconteerd tegen een disconteringsvoet van 1,95 procent (2012: 1,34 procent). Daarnaast is in de voorziening rekening gehouden met een loonstijging van 0,0 procent voor 2014 en voor de jaren 2015 en verder met 1,5 procent per jaar. Het actuarieel resultaat is het gevolg van de gewijzigde disconteringsvoet. De dotatie aan de voorziening is voornamelijk het gevolg van een aanpassing van de looptijd van enkele uitkeringen. Naar verwachting wordt in 2014 een bedrag van 926 duizend euro ten laste van de voorziening gebracht. In de periode 2015-2018 wordt naar verwachting 2,9 miljoen euro ten laste van de voorziening gebracht. In de exploitatierekening 2014 zal de rentelast bestaan uit de rente over de verplichting van 102 duizend euro. Inkomsten en Uitgaven in Balans 2010 (IUB 2010) In het vervolg op het programma ‘Inkomsten en Uitgaven in Balans’ heeft het LVNL-bestuur medio 2010 besloten om de ingeslagen weg van optimalisatie en efficiencyverbetering ook na 2010 voort te zetten. Daarbij is als doel gesteld de totale formatie in de periode van 2011-2014 verder af te laten nemen met 28 fte. LVNL heeft voor deze medewerkers een ontslagvoorziening gevormd op basis van de overeengekomen ontslagvergoedingen of de verwachte uitkering aan de medewerkers waarmee nog geen overeenstemming is bereikt. In deze berekening zijn de verplichtingen die langer lopen dan twaalf maanden na dit boekjaar (de wachtgeldverplichtingen) verdisconteerd tegen een disconteringsvoet van 1,62 procent (2012: 0,57 procent). De vrijval is het gevolg van het bestuursbesluit medewerkers in dienst te houden tot en met de pensioengerechtigde leeftijd, om zodoende te besparen op ontslagvergoedingen. Bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd wordt de betreffende medewerker niet vervangen, zodat de


93

doelstelling van het programma wel wordt behaald. Het actuarieel resultaat volgt uit de gewijzigde disconteringsvoet. Naar verwachting wordt in 2014 een bedrag van 80 duizend euro ten laste van de voorziening gebracht. In de periode 2015-2018 wordt naar verwachting 485 duizend euro ten laste van de voorziening gebracht. In de exploitatierekening 2014 zal de rentelast bestaan uit de rente over de verplichting van 11 duizend euro. Gratificatie bij ambtsjubilea De voorziening gratificatie bij ambtsjubilea is gebaseerd op de contante waarde van de toekomstige ambtsjubileumuitkeringen. Aan de bepaling van de hoogte van de voorziening ligt een actuariële berekening ten grondslag. Bij de berekening is geen rekening gehouden met een verwacht beleggingsrendement, omdat LVNL niet beschikt over beleggingen voor de financiering van deze verplichting. In deze berekening is voor 2013 een disconteringsvoet gehanteerd van 3,5 procent (2012: 2,6 procent). De jaarlijkse loonontwikkeling is voor 2014 vastgesteld op 0,0 procent. Vanaf 2015 is gerekend met 1,5 procent. Veronderstellingen ten aanzien van toekomstige sterftecijfers zijn gebaseerd op gepubliceerde statistische gegevens en sterftetabellen. In de berekening is uitgegaan van de AG-prognosetafel 2012-2062, met ervaringssterfte. De personeelslast met betrekking tot de ambtsjubilea in 2013 en de verwachting voor 2014 is:

Rente over de verplichting Aan dienstjaar toegerekende rechten Actuarieel resultaat Totaal

2013

2014

178 383 -164

228 342 -

397

570

Het actuarieel resultaat is het gevolg van de daling van de disconteringsvoet, de wijziging van de AOW-leeftijd en hogere salarissen dan verwacht in de berekening van 2012. Naar verwachting zal er in 2014 een bedrag van 515 duizend euro ten laste van de voorziening worden gebracht. In de periode 2015-2018 zal naar verwachting 1,6 miljoen euro ten laste van de voorziening worden gebracht. Overige personele voorzieningen In de overige personele voorzieningen zijn voorzieningen opgenomen voor: wachtgeldregelingen, 55+ regeling, ontslagvergoedingen, FPU-suppletie en aanvullende uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid. De disconteringsvoet ultimo 2013 is 1,26 procent (2012: 1,14 procent). Het actuarieel resultaat in 2013 is met name het gevolg van de gewijzigde disconteringsvoet. De dotatie aan de voorziening is het gevolg van nieuwe WW-verplichtingen. Naar verwachting wordt in 2014 een bedrag van 1,1 miljoen euro ten laste van de voorziening gebracht. In de periode 2015 tot 2018 zal een bedrag van 2,4 miljoen euro ten laste van de voorziening worden gebracht. In de exploitatierekening 2014 zal de jaarlast bestaan uit de rente over de verplichting van 36 duizend euro (2012: 27 duizend euro).


94

Gevoeligheid voorzieningen In onderstaand overzicht is de gevoeligheid weergegeven van gebruikte parameters bij de personele voorzieningen. In de tabel zijn de eindwaardes van de voorzieningen opgenomen bij: - Disconteringsvoet -/- 1 procent (DV -1 procent); - Disconteringsvoet + 1 procent (DV +1 procent); - Algemene loonontwikkeling + 1 procent (Loon +1 procent).

FLNA Ambtsjubilea IUB 2009 IUB 2010 Overige personele voorzieningen


Huidige stand 21.103 6.434 6.146 770

DV -1%

DV +1%

Loon +1%

22.091 7.085 6.441 800

20.192 5.880 5.865 741

22.386 7.094 6.476 805

3.975

4.087

3.869

4.107

38.428

40.504

36.547

40.868

95

22. O Overige voorzien ningen De overige voorzieningen zijn alss volgt gespe ecificeerd:


Saldo pe er 1 januari 2013 2 Dotatie / vrijval (-) In versla agjaar gebruikte voorzien ning Oprenting voorziening er 31 december 2013 Saldo pe

Looptijd - korter dan 1 jaar - langerr dan 1 jaar en korter dan 5 jaar - langerr dan 5 jaar

Verlie eslatend con ntract 174 -174 0

-

In 2008 heeft LVNL een verliesla atend contracct afgesloten n. Het contract is in 2013 3 afgelopen.


96

23. Handels- en overige schulden De handels- en overige schulden zijn op 31 december als volgt gespecificeerd: 2013

2012

Personeelsgerelateerde schulden Belastingen en sociale verzekeringspremies Crediteuren Overige schulden Nog te betalen rente Inhuur personeel KNMI NSA

6.393 10.347 3.187 1.840 1.197 286 52 157

6.296 9.945 4.008 939 1.298 110 64 149

Totaal

23.459

22.809


LVNL vervult de kassiersfunctie voor het KNMI in de heffingszone NSAA. De schuld aan het KNMI bedraagt het aandeel in de ontvangen heffingen NSAA die LVNL nog dient af te dragen aan het KNMI. LVNL vervult de kassiersfunctie voor de NSA in de heffingszone en-route. De schuld aan de NSA bedraagt het aandeel in de ontvangen heffingen en-route die LVNL nog dient af te dragen aan de NSA. De personeelsgerelateerde schulden worden op 31 december als volgt gespecificeerd: (bedragen in € 1.000)

2013

2012

Vakantietoeslagen Verlofdagen Overige personeelsgerelateerde schulden

3.807 2.418 168

3.721 2.362 213

Totaal

6.393

6.296

De belastingen en sociale verzekeringspremies worden op 31 december als volgt gespecificeerd: (bedragen in € 1.000)

2013

2012

Loonheffing Omzetbelasting Pensioenpremie

7.449 642 2.256

7.702 220 2.023

10.347

9.945

Totaal


97

3 decemberr als volgt gespecificeerd:: De overige schulden worden op 31 (bedragen n in € 1.000)

Overige e personeelskkosten Advieskkosten Dienste en derden Onderho oudskosten Energiekosten osten Diverse algemene ko Totaal

2013 2

2012

149 816 268 323 128 156

125 247 136 150 146 135

1.840 1

939


98

24. Financiële instrumenten Met de uitvoering van haar wettelijke taak is LVNL blootgesteld aan een verscheidenheid aan financiële risico’s. De risico’s zijn in te delen naar kredietrisico, liquiditeitsrisico en marktrisico’s (waaronder het risico op rentewijzigingen en het wijzigen van valutakoersen). Transacties in financiële instrumenten kunnen er in resulteren dat LVNL financiële risico’s overgedragen krijgt van of overdraagt aan een derde partij. De risicobeheersing van LVNL is erop gericht de negatieve effecten van de geïdentificeerde risico’s op liquiditeit en op het resultaat, en daarmee op de tarieven voor luchtverkeersdienstverlening, te beperken. Kredietrisico Kredietrisico ontstaat uit liquide middelen uitstaand bij banken en uit openstaande vorderingen op derden, waarbij de tegenpartij niet aan haar contractuele verplichten kan voldoen. In onderstaand overzicht is de blootstelling aan het kredietrisico weergegeven. Verondersteld wordt dat de nominale waarde van de vorderingen na aftrek van de voorziening voor geschatte oninbaarheid de reële waarde benadert. 2013

2012

Vorderingen Geldmiddelen en kasequivalenten

35.019 2.152

35.448 3.173

Totaal

37.171

38.621


Op de uitstaande vorderingen loopt LVNL kredietrisico. Voor het overgrote deel bestaan de vorderingen van LVNL uit debiteuren met betrekking tot verstrekte luchtverkeersdienstverlening. Uit de ouderdomsanalyse van de openstaande vorderingen valt af te leiden dat het betaalgedrag van de debiteuren goed is. Slechts 3,8 procent van de vorderingen (3,6 procent in 2012) heeft een vervaldatum ouder dan drie maanden. Ten behoeve van het risico op oninbaarheid is een voorziening dubieuze debiteuren gevormd. Daarnaast is bij LVNL een debiteurenbeleid van kracht.


99

Ouderdomsanalyse debiteuren 2013: Bruto

Voorzien

Niet vervallen 3-6 maanden vervallen Meer dan 6 maanden vervallen

27.635 105 988

-921

27.635 105 67

Totaal

28.728

-921

27.807


Netto

De ouderdom van de debiteuren per 31 december 2012: Bruto

Voorzien

Niet vervallen 3-6 maanden vervallen Meer dan 6 maanden vervallen

26.436 149 848

-141 -848

26.436 8 -

Totaal

27.433

-989

26.444


Netto

Mutaties in de voorziening voor oninbaarheid zijn als volgt te specificeren: 2013

2012

Stand per 1 januari Onttrekkingen Dotaties

-989 109 -41

-926 326 -389

Stand per 31 december

-921

-989


Naast het risico op oninbaarheid van debiteuren loopt LVNL risico op het in gebreke blijven van partijen waarmee op basis van vooruitbetalingen afspraken zijn gemaakt over de levering van toekomstige diensten en/of nog te leveren producten. Deze post overlopende activa is verantwoord onder vorderingen. LVNL dekt dit risico af door zorgvuldige leveranciersbeoordelingen en waar noodzakelijk zijn bankgaranties vereist bij vooruitbetalingen aan debiteuren. LVNL is verplicht tot schatkistbankieren. Dit betekent dat LVNL alleen liquide middelen aanhoudt op een rekening-courant bij het Ministerie van Financiën. LVNL beoordeelt het kredietrisico op het aanhouden van liquide middelen bij het Ministerie van Financiën als zijnde nihil. Samenvattend acht LVNL bij het opstellen van het jaarverslag het kredietrisico gering. Liquiditeitsrisico Liquiditeitsrisico is het risico dat LVNL over onvoldoende middelen beschikt om aan de directe verplichtingen te voldoen. Bij het beoordelen van het liquiditeitsrisico maakt LVNL gebruik van kasstroomvooruitzichten. Om het liquiditeitsrisico te beheersen zorgt LVNL voor voldoende liquide middelen en kredietfaciliteiten. Bij de beoordeling van het liquiditeitsrisico is uitgegaan van de contractuele kasstroom. De contractuele kasstroom is inclusief eventuele renteverplichtingen (bij leningen en leaseverplichtingen).


100

De niet-afgeleide financiële instrumenten in onderstaand overzicht zijn opgenomen tegen reële waarde, behoudens de posten vooruit ontvangen baten en handels- en overige schulden. Van deze laatste posten is de boekwaarde gepresenteerd. De boekwaarde van de vooruit ontvangen baten en handels- en overige schulden benadert de reële waarde. Voor de bepaling van de reële waarde van de verplichtingen uit hoofde van leningen is de discounted cash flow methode gebruikt op basis van de rentepercentages die van toepassing zijn op schatkistbankieren.


Boekwaarde Contractuele kasstroom

Verplichtingen uit hoofde van leningen Vooruitontvangen baten Handels- en overige schulden Totaal

< 1 jaar

1 - 5 jaar

> 5 jaar

78.028 3.065 23.459

-85.924 -3.065 -23.459

-11.477 -172 -23.459

-41.727 -775 -

-32.720 -2.118 -

104.552

-112.448

-35.108

-42.502

-34.838

Afgeleide financiële verplichtingen LVNL had tot 2013 een renteswap voor de gehele looptijd van de ABN AMRO lening die een vaste rente waarborgde. De renteswap droeg bij aan het verlagen van het liquiditeitsrisico door het effect van onverwachte renteschommelingen weg te nemen. In 2013 is de ABN AMRO lening afgelost. LVNL heeft geen afgeleide financiële verplichtingen ultimo 2013. Voor het risico < 1 jaar heeft LVNL in 2013 29,6 miljoen euro middelen ter beschikking: 2,1 miljoen euro aan geldmiddelen en kasequivalenten, 27,5 miljoen euro rekening-courant faciliteit bij het Ministerie van Financiën. Het liquiditeitsrisico beoordeelt LVNL als nihil. Marktrisico Marktrisico betreft het risico op liquiditeiten resultaatwijzigingen door veranderingen in de markt, zoals wijzigingen in rentetarieven en gewijzigde valutakoersen. Voor de beheersing van marktrisico’s zijn richtlijnen vastgesteld door LVNL. Onderstaande posten zijn opgenomen tegen nominale waarde. De nominale waarde benadert de reële waarde.


Financiële activa Vorderingen Geldmiddelen en kasequivalenten Financiële verplichtingen ABN AMRO lening


Boekwaarde 2013 2012

35.019 2.152

35.448 3.173

-

-625

37.171

37.996

101

nstaand overzicht zijn alle een voor renttemutaties gevoelige g financiële instruumenten In boven opgenom men. Langlop pende financiieringen worrden uitsluite end met vast rentende insstrumenten gefinanccierd. Uitzond dering hierop p was de ABN N AMRO lenin ng die initiee el een variabeel rentedeel kende. LVNL had dit renterissico geëlimin neerd met ee en renteswap p voor de geh hele looptijd vvan de ABN AMRO lening, w waardoor voo or de hele loo optijd een vasst renteperce entage van toepassing t w was. In 2013 is de ABN AMR RO rekening in zijn gehee el afgelost. LVNL loo opt enkel valutarisico op openstaande e posities ten n aanzien van handels- enn overige sch hulden. LVNL ach ht dit risico gering g omdatt de omvang van deze posten gering is. Gevoelig gheidsanaly yse


2013 Boekwaaarde Toenam me

2012 Afname e Boekwaarrde Toename Afname

Rentem mutatie mett 100 basispu unten ële activa Financië Vorderin ngen Geldmid ddelen en kasequivalenten ële verplichtiingen Financië Leninge en banken Gevoeligheid kasstromen (netto)

35.0 019

35 50

-350 0

35.44 48

354 4

-354

2.1 152

22 2

-22 2

3.17 73

32

-32

-

-

-

62 25

-

-

37 72

-372 2

6 386

-386


102

25. Niet uit de balans blijkende verplichtingen De voorwaardelijke en investeringsverplichtingen bestaan onder meer uit: 2013

2012

Materiële vaste activa in bestelling en huurcontracten Overige inkoopverplichtingen Verplichting jegens de Staat der Nederlanden

7.014 11.419 6.645

14.516 11.545 6.645

Totaal

25.078

32.706


De verplichting jegens de Staat der Nederlanden betreft het verschil tussen de taxatiewaarde en de boekwaarde van gebouwen en terreinen op het moment van verzelfstandiging van LVNL. Het bedrag is opeisbaar op het moment dat LVNL in liquidatie gaat, overgenomen wordt of fuseert. Juridische procedures De Rechtbank Haarlem wees op 14 november 2007 de vorderingen van Chipshol Holding BV af. Deze vorderingen waren gebaseerd op vermeend onrechtmatig handelen van LVNL met betrekking tot ruimtelijke plannen van een gebied in de nabijheid van de luchthaven Schiphol. In februari 2008 werd door Chipshol hoger beroep ingesteld. Het Gerechtshof oordeelde op 15 december 2009 dat LVNL in maart 1999 en in de periode 29 november 2002 tot 18 oktober 2005 onrechtmatig heeft gehandeld jegens Chipshol. Volgens het Hof heeft LVNL in deze perioden onvoldoende inzicht gegeven in de bezwaren van LVNL tegen de door Chipshol ingediende bouwplannen. Het Gerechtshof oordeelde overigens ook dat Chipshol - naar eigen zeggen - voor de periode 23 november 2002 tot 30 januari 2003, reeds schadeloos is gesteld. De eveneens door Chipshol gestelde onrechtmatigheid van LVNL over (andere) perioden vanaf 1996 werd door het Hof afgewezen. Over deze perioden heeft LVNL wel voldoende inzicht gegeven in de bezwaren tegen de toenmalige (globale) bouwplannen. Het Hof gaf verder aan dat het er in dit geding slechts om gaat vast te stellen of de mogelijkheid bestaat dat Chipshol door de onrechtmatige (want onvolledige) mededelingen van LVNL, (vertragings)schade heeft geleden. Voor de vraag of Chipshol daadwerkelijk schade heeft geleden en in dat geval de hoogte van de schade, verwees het Hof naar een apart te voeren schadestaatprocedure. Van een dubbele schadevergoeding aan Chipshol kan - ook volgens het Hof geen sprake zijn. LVNL heeft op 12 maart 2010 cassatie aangetekend tegen de uitspraak. Chipshol heeft eveneens (incidenteel) cassatieberoep ingesteld. De Hoge Raad heeft op 25 mei 2012 zowel het cassatieberoep van LVNL als dat van Chipshol verworpen. Dit betekent dat nu onherroepelijk vaststaat dat LVNL over de perioden maart 1999 en 29 november 2002 tot 18 oktober 2005 onrechtmatig heeft geadviseerd. De eventueel hieraan verbonden schadevergoeding dient nu in een schadestaatprocedure nader te worden bepaald. Op 11 januari 2013 hebben (de verzekeraars van) Turkish Airlines alsmede Boeing, LVNL (mede)aansprakelijk gesteld voor het ongeval van Turkish Airlines op 25 februari 2009. LVNL wordt verzocht een deel van de schadevergoeding voor haar rekening te nemen. De verzekeraar van LVNL zal de vorderingen in overleg met LVNL behandelen.


103

e hierboven genoemde g prrocedures loppen er nog ee en beperkt aantal kleine procedures. Hiervoor Naast de zijn indie en nodig rese erveringen ge etroffen. Voorziening FLNA oofde van de e niet afgefin nancierde opgebouwde FLNA-rechtenn bedraagt 28 88 De verplichting uit ho miljoen e euro per 31 december d 20 013 (2012: 3 07 miljoen euro). e Aan de w waardering van de voorziening ligt ee en actuariële berekening ten t grondsla g. Bij de bere ekening is geen rrekening geh houden met een e verwachtt beleggingsrendement omdat o LVNL niet beschiktt over beleggin ngen voor de financiering van deze ve erplichting. In n deze bereke ening is voorr 2013 een disconte eringsvoet ge ehanteerd va an 3,7 procen nt (2012: 2,8 8 procent). Vo oor de verwaachte loonstijjging en indexatie e van de FLN NA-uitkering is aansluiting g gezocht bijj de door LVN NL doorgevoeerde loonontw wikkeling in de d opgesteld de meerjaren begroting 20 014-2018 die is goedgekkeurd door de e minister.. De jaarlijkse e loonontwik kkeling en inddexatie van de d FLNA-uitk keringen is vooor 2014 vasstgesteld op 0,0 prrocent. Vanaf 2015 is gerekend met 1 1,5 procent. Veronderstellingen ten aaanzien van toekomsstige sterfteccijfers zijn ge ebaseerd op g gepubliceerd de statistisch he gegevens en sterfteta abellen. In de berekkening is uitg gegaan van de d AG-progno osetafel 2012-2062, mett ervaringsstterfte. Voor alle e uitkeringen n aan deelnem mers geboren n na 1 januari 1950 is rek kening gehouuden met ee en fiscale eindhefffing (52 procent) die moe et worden be taald bij de uitbetaling u va an de FLNA-rrechten. De regeling wordt ge efinancierd zo odra de uitke eringen zich voordoen. De e vergoedingg die LVNL be etaalt aan de F FLNA-gerechttigden die in het boekjaa r gebruik maken van de FLNA-regelin F ng (niet actieff personee el) zijn veran ntwoord onde er de pensioe enlasten.


104

26. Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht Netto kasstroom uit operationele activiteiten In 2013 genereert LVNL een netto kasstroom uit operationele activiteiten die ruim 3,7 miljoen euro hoger is dan vorig jaar. Vooral de stijging van het vliegverkeer en-route in 2013 draagt bij aan de stijging van de kasstroom door een toename van ontvangsten uit heffingen voor luchtverkeersdienstverlening. De betalingen aan personeel stijgen door een lichte toename van fte’s, reguliere periodieken, een eenmalige uitkering zoals afgesproken in de arbeidsvoorwaardenovereenkomst van 1 februari 2012 en gestegen pensioenpremies en premies sociale lasten. De kassiersfunctie maakt onderdeel uit van de netto kasstroom uit operationele activiteiten. LVNL verricht een kassiersfunctie voor EUROCONTROL binnen en-route. De ontvangen heffingen en-route bevatten ook de heffingen voor EUROCONTROL en NSA voor de dienstverlening ten behoeve van de en-route gebruikers. De ontvangen heffingen terminal respectievelijk ontvangen heffingen helikopters bevatten enkel het LVNL-deel. De betalingen aan EUROCONTROL zijn conform de opvragingen van de contributie vanuit EUROCONTROL. De betalingen KNMI betreffen de afstortingen door LVNL voor het deel van KNMI in de geïnde heffingen voor het NSAA-heffingsdeel en de eindafrekening voor het heffingsdeel terminal en en-route. Netto kasstroom uit investeringsactiviteiten De kasstroom uit investeringen neemt licht af en opzichte van vorig jaar. Voor een toelichting op de lopende projecten zie de toelichting in paragraaf 14 Immateriële vaste activa en paragraaf 15 Materiële vaste activa. Netto kasstroom uit financieringsactiviteiten Net als vorig jaar is sprake van een kasuitstroom. Deze kasuitstroom wordt onder andere veroorzaakt door de reguliere aflossingen op de langlopende leningen. In 2013 is een lening opgenomen van 5 miljoen euro bij het Ministerie van Financiën. Daarnaast zijn de financiële leasetermijnen komen te vervallen door de aankoop van de verkeerstoren op Schiphol-Centrum in 2012.


105

27. Specificatie naar heffingszone LVNL verleent haar diensten in de volgende heffingszones: a) En-route b) Terminal c) NSAA

De en-route dienstverlening omvat de algemene dienstverlening inclusief naderingsverkeersleiding van de luchthaven; De terminal dienstverlening omvat de torendienstverlening op de luchthavens Schiphol, Rotterdam, Eelde en Beek; De NSAA-dienstverlening betreft met name het helikopterverkeer in het gebied North Sea Area Amsterdam.

2013

Totaal

Totaal En-route

En-route

Bijdrage Rijk


Terminal

NSAA

Omzet Overige opbrengsten

175.793 11.009

119.551 9.940

119.551 2.600

7.340

54.549 965

1.693 104

Bedrijfsopbrengsten

186.802

129.491

122.151

7.340

55.514

1.797

Bedrijfslasten Financiële baten en lasten

170.769

117.414

117.414

-

51.395

1.960

2.845

1.956

1.956

-

856

33

13.188

10.121

2.781

7.340

3.263

-196

9.344 3.844 13.188

9.344 777 10.121

2.004 777 2.781

7.340 7.340

3.263 3.263

-196 -196

Resultaat Resultaat bestemming Bestemmingsfonds Egalisatiereserve

Met uitzondering van de NSAA-heffingszone is er een positief resultaat behaald op de heffingszones.

2012

Totaal

Totaal En-route

En-route

Bijdrage Rijk


Terminal

NSAA

Omzet Overige opbrengsten

169.730 9.710

114.507 8.677

114.507 899

7.778

53.600 729

1.623 304

Bedrijfsopbrengsten

179.440

123.184

115.406

7.778

54.329

1.927

Bedrijfslasten Financiële baten en lasten

161.195

110.621

110.621

-

48.485

2.089

4.411

3.027

3.027

-

1.327

57

13.834

9.536

1.758

7.778

4.517

-219

9.587 4.247 13.834

9.587 -51 9.536

1.809 -51 1.758

7.778 7.778

4.517 4.517

-219 -219

Resultaat Resultaat bestemming Bestemmingsfonds Egalisatiereserve

Met uitzondering van de NSAA-heffingszone is er een positief resultaat behaald op de heffingszones.


106

28. Gerelateerde partijen De volgende gerelateerde partijen worden door LVNL onderscheiden: De Nederlandse Staat en de minister van Infrastructuur en Milieu De Staat der Nederlanden is verantwoordelijk voor de wetgeving met betrekking tot het verlenen van Luchtverkeersleiding. Uit artikel 5.14 lid 1 Wet luchtvaart blijkt dat binnen het vluchtinformatiegebied Amsterdam luchtverkeersleiding kan worden verleend door: a) LVNL en b) de minister van Defensie. Uit artikel 5.14 lid 2 Wet luchtvaart blijkt dat de minister van Infrastructuur en Milieu en de minister van Defensie tezamen bepalen welke instanties luchtverkeersdienstverlening mogen geven. De in de jaarrekening opgenomen Bijdrage Rijk is toegekend door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Joint ventures LVNL heeft de volgende joint ventures: - Stichting KDC (Knowledge and Development Centre Mainport Schiphol). Deze stichting heeft als doel het ontwikkelen en integreren van kennis om te komen tot oplossingen die het mogelijk maken de positie van de luchtvaart in Nederland in het algemeen en de Mainportpositie van de Luchthaven Schiphol in Europa in het bijzonder zeker te stellen en uit te bouwen. In deze stichtingen nemen naast LVNL, Schiphol Nederland B.V. en de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij deel; - Stichting Bas (Bewonersaanspreekpunt Schiphol). Deze stichting is opgericht door LVNL en Schiphol Nederland B.V. met als doel de registratie, behandeling, analyse en rapportage over klachten over luchtvaartactiviteiten die op en in de omgeving van Amsterdam Airport Schiphol plaatsvinden en het geven van informatie daarover, evenals al hetgeen met het vorenstaande verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn. Naam

Plaats van vestiging

Direct/indirect belang

Stichting KDC Stichting Bas

Schiphol Schiphol

33% 50%

Deze joint ventures worden gewaardeerd volgens de netto vermogenswaardemethode. Voor 2013 en 2012 is de netto vermogenswaarde van deze joint ventures gelijk gesteld aan 0 euro. Voor beide stichtingen heeft LVNL geen oprichtingskapitaal gestort. De kosten van de door deze stichtingen verrichte diensten zijn opgenomen onder de algemene kosten in de exploitatierekening. In 2013 bedragen de kosten voor Stichting KDC 85 duizend euro (2012: 78 duizend euro) en voor Stichting Bas 197 duizend euro (2012: 205 duizend euro).


107

29. Rapportage WNT Algemeen Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) in werking getreden. LVNL heeft de Beleidsregels toepassing WNT als normenkader bij het opmaken van deze jaarrekening gehanteerd. De aanpassingswet WNT, die onderdeel is van dit normenkader, is nog niet door de Eerste Kamer aangenomen, hetgeen kan leiden tot aanpassingen van de hieronder verstrekte informatie uit hoofde van de Aanpassingswet WNT. LVNL valt onder regime 1, waar het algemene bezoldigingsmaximum van toepassing is. In 2013 is de geldende norm hiervoor € 228.599. Topfunctionarissen: bestuur Het bestuur is belast met de dagelijkse leiding van LVNL en vertegenwoordigt LVNL in en buiten rechte. Bestuursleden worden voor een periode van ten hoogste vijf jaren benoemd door de minister van Infrastructuur en Milieu op voordracht van de raad van toezicht. Herbenoeming kan telkens voor een periode van maximaal vijf jaar plaatsvinden. Het bestuur van LVNL volgt de principes van een collegiaal bestuur. Het bestuur geeft leiding aan de organisatie en de daarbinnen onderkende bedrijfsprocessen. Het bestuur hanteert het Reglement inrichting en bedrijfsvoering LVNL (Bestuursreglement), inclusief gedragscode voor leden van het bestuur. Gedurende heel 2013 bestond het bestuur uit de volgende leden: - Paul Riemens (CEO); - Jos van Rooijen (CFO). Beide bestuursleden hebben in 2013 een hogere bezoldiging dan de geldende norm van 228.599 euro en beiden vallen in de overgangsregeling. Onderstaande tabel toont de bestuurdersbeloning in 2013:

(bedragen in € 1)

Beloning

Belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding

Paul Riemens Jos van Rooijen

308.155 275.264

-

54.954 49.446

363.109 324.710

20.421 15.248

Totaal

583.419

-

104.400

687.819

35.669

PensioenBezoldiging Crisisheffing premies

Onderstaande tabel toont de bestuurdersbeloning in 2012:

(bedragen in € 1)

Beloning

Paul Riemens Jos van Rooijen

309.035 275.549

Totaal

584.584

Belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding * *

PensioenBezoldiging Crisisheffing premies

-

51.385 46.239

360.420 321.788

21.378 16.122

-

97.624

682.208

37.500

* Aangepast voor vergelijkingsdoeleinden.


108

De pensioenpremies betreffen het werkgeversdeel van de pensioenkosten. De bezoldiging van de individuele bestuurders wordt door de raad van toezicht vastgesteld. De bestuursleden hebben een full time dienstverband van 38 uur. Topfunctionarissen: managementteam LVNL De werkorganisatie onder het bestuur is ingedeeld in directoraten. Aan het hoofd van ieder directoraat staat een directielid dan wel general manager, belast met de leiding over het directoraat. Directieleden en general managers worden benoemd door het bestuur. Het managementteam LVNL stuurt samen met het bestuur de dagelijkse bedrijfsvoering aan. De leden van het managementteam zijn per ultimo 2013: -

Jurgen van Avermaete, general manager Procedures (vanaf 1 juli 2013); Marcel Bakker, general manager Systems & Infrastructure (vanaf 1 juli 2013); Jasper Daams, general manager Strategy & Performance; Hans Keetman, general manager Corporate Services; John Schaap, director Operations.

De bezoldiging van het managementteam per ultimo 2013 is als volgt te specificeren:

(bedragen in € 1)

Beloning


Pensioenpremies

Jurgen van Avermaete Marcel Bakker Jasper Daams Hans Keetman John Schaap

162.799 142.756 163.681 181.642 254.940

-

29.560 25.180 28.844 31.060 45.164

192.359 167.936 192.525 212.702 300.104

2.286 12.833

Totaal

905.818

-

159.808

1.065.626

15.119

Bezoldiging Crisisheffing

John Schaap had in 2013 een hogere bezoldiging dan de voor LVNL geldende norm van 228.599 euro en valt, met inachtneming van het onderstaande, in de overgangsregeling. In het verslagjaar heeft abusievelijk een onverschuldigde betaling plaatsgevonden. Het bedrag van 3,8 duizend euro bruto is voor het opmaken van de jaarrekening terugbetaald. Tot en met 30 juni 2013 was Martin Beringer director Procedures & Systems en lid van het managementteam. Sinds 1 december 2013 maakt hij gebruik van de FLNA-regeling. Als gevolg hiervan classificeert Martin Beringer als gewezen topfunctionaris onder de WNT. Zijn bezoldiging over 2013 is als volgt te specificeren:

(bedragen in € 1)

Beloning


Martin Beringer

220.364

-

PensioenBezoldiging Crisisheffing premies 34.940

De fiscale eindheffing over de FLNA-uitkering bedroeg 16 duizend euro.


255.304

12.288

109

voor genoem mde functionarissen hebbben een full time t dienstve erband van 3 38 uur. Alle hierv Ondersta aande tabel toont t de belo oning van he et in 2012 acctieve voltalliige managem mentteam: (bedragen n in € 1.000)

2012 2

Beloning ostenvergoe eding Declaratties en reisko Sociale verzekeringsspremies n variabele Belastbare vaste en envergoeding gen onkoste Pensioe enpremies Crisishe effing

796 * 9 27

Totaal

981

127 22

* Aangepast voor vergelijkkingsdoeleinden n.

Overige e functionarissen: in die enst Toelichtiing bij de tab bel op de volg gende paginaa: 1 t/m 40 0

De beloning van LVN NL-verkeersle eiders is in lijjn met de beloning van luuchtverkeerssleiders in anderre Europese landen. Het m managementt van verkeersleiders (e.gg. unit manag gers, supervissors) is afkom mstig uit de g groep verkee ersleiders en ontvangt eeen beloning passend p binnen het h loongebo ouw van LVN NL. Verkeersleiders en het managemeent van verkeersleiders ontv vangen als on nderdeel van n de beloning g een toeslagg voor onrege elmatige diensten n (TOD).

41 t/m 5 50

Deze ve erkeersleiders maken gebbruik van de FLNA-regelin F ng, passend bbinnen de rechtspo ositie en hett loongebouw w van LVNL.

51 t/m 5 52

Deze (general) mana agers hebben n een achterg grond als verrkeersleider hhetgeen van n belang is voor het h uitvoeren n van de funcctie. De beloning past bin nnen het loonngebouw van n LVNL.

53

Deze functionaris he eeft Nederlan woordigd in het h internatiionale process om nd vertegenw FABEC te t bewerkste elligen. De be eloning is in overeenstem o mming met dee in het verle eden overeen ngekomen arbeidsvoorwaaarden.


110

(Bedragen in €1)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53

Functienaam (peildatum 31 december 2013)

Datum in dienst

Unit manager Unit manager Unit manager Unit manager Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider/supervisor Verkeersleider (2) Verkeersleider (2) Verkeersleider (2) Verkeersleider FLNA Verkeersleider FLNA Verkeersleider FLNA Verkeersleider FLNA Verkeersleider FLNA Verkeersleider FLNA Verkeersleider FLNA Verkeersleider FLNA Verkeersleider FLNA Verkeersleider FLNA General manager Manager Senior consultant

mei-93 dec-84 nov-93 okt-94 okt-88 okt-88 jan-90 mei-89 sep-86 okt-88 apr-88 jul-88 nov-84 jan-90 sep-85 nov-89 okt-92 apr-88 dec-84 okt-92 mei-93 sep-85 apr-87 nov-89 nov-91 jun-82 okt-92 nov-95 apr-88 okt-92 jan-83 mei-92 okt-88 jan-97 apr-91 okt-85 mei-89 okt-88 mrt-05 nov-89 dec-83 nov-77 dec-73 nov-71 okt-70 mei-86 apr-83 nov-86 nov-72 dec-73 nov-93 nov-87 okt-98

Contracturen per week

Bruto loon 2013

Beloning

38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 34,20 30,40 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00

223.165 222.225 207.156 195.878 219.823 203.651 203.651 202.385 212.765 200.274 210.821 207.529 206.236 206.236 204.964 204.944 203.651 202.359 201.755 201.616 200.413 199.911 200.259 200.240 200.240 199.439 200.522 198.892 196.258 196.581 194.093 193.713 193.489 189.038 189.785 177.791 148.476 180.216 192.511 176.797 224.630 183.440 175.353 186.671 189.313 184.475 187.436 169.363 174.296 169.897 218.250 197.106 382.756

223.165 222.259 207.173 195.878 219.966 218.941 218.939 217.698 213.205 215.439 210.821 207.529 206.236 206.236 204.985 204.944 203.651 202.359 201.755 201.640 200.586 199.911 200.278 200.240 200.240 199.456 200.522 198.937 196.342 196.581 194.110 193.747 193.489 189.038 189.785 177.791 148.476 193.556 192.511 190.137 224.630 183.440 190.423 186.671 189.313 184.508 187.524 183.075 174.296 184.032 218.265 197.238 395.812

Sociale verzekeringspremies

Pensioenpremies

Bezoldiging

7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 7.038 6.780 3.941 3.941 3.941 3.941 4.973 6.522 3.941 3.941 7.038 7.038 4.673

41.527 41.561 37.197 35.972 41.105 37.619 37.619 37.619 40.647 37.204 37.204 37.619 37.619 37.619 37.619 37.619 37.619 37.619 38.026 36.381 37.204 37.619 37.204 37.204 37.204 37.619 35.964 37.197 37.204 35.979 35.979 35.964 35.957 34.001 32.909 34.902 29.299 32.544 30.425 32.544 42.921 57.413 48.835 51.243 48.369 47.467 39.439 46.341 54.088 47.868 41.105 36.404 73.100

271.730 270.858 251.408 238.887 268.110 263.598 263.596 262.355 260.891 259.681 255.063 252.186 250.893 250.893 249.642 249.601 248.308 247.016 246.818 245.059 244.828 244.568 244.520 244.483 244.483 244.113 243.524 243.172 240.584 239.598 237.127 236.749 236.484 230.077 229.732 219.730 184.813 233.137 229.974 229.719 274.332 244.794 243.199 241.854 241.623 236.948 233.484 233.357 232.325 231.900 266.408 240.680 473.585

Noot: bij geen van de bovenstaande medewerkers was sprake van een belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding


111

Overige functionarissen: oud-medewerkers (Bedragen in €1)

54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65

Functienaam (peildatum Datum 31 december 2013) in dienst Specialist Infra nov-72 Briefing officer jul-78 Flight data Assistent sep-74 HRD-consultant apr-98 Medewerker jan-85 Aeronautical cartograaf nov-82 Crisis-coördinator mei-74 Projectleider CS mei-02 Engineer mrt-76 Controller BP&C okt-87 Medewerker jun-72 Medewerker Support jul-99

Contracturen per week 38,00 34,20 36,00 36,00 36,00 32,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00 38,00

Bruto loon 2013 96.874 88.378 95.323 -

Beloning 103.322 88.378 95.323 -

Sociale PenVerzekersioeningspremies premies 4.673 14.591 7.020 17.567 6.452 13.276 -

Bezoldiging 122.587 112.965 115.050 -

Datum uit dienst 1-7-2010 1-12-2010 1-12-2010 1-6-2010 1-7-2010 1-12-2010 1-1-2014 31-12-2013 1-12-2013 1-4-2002 1-11-2006 1-7-2010

Noot: bij geen van de bovenstaande medewerkers was sprake van een belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding

Toelichting bij bovenstaande tabel: 54 t/m 59

Deze oud-medewerkers ontvangen een uitkering wegens beëindiging van het dienstverband waarvan de som het wettelijke bezoldigingsmaximum overschrijdt.

60 t/m 62

Deze oud-medewerkers hebben een eenmalige uitkering ontvangen wegens beëindiging van het dienstverband die het wettelijke bezoldigingsmaximum overschrijdt.

63 t/m 65

Deze oud-medewerkers ontvangen een uitkering wegens beëindiging van het dienstverband waarvan de som het wettelijke bezoldigingsmaximum overschrijdt. Hun inkomensgegevens zijn eerder op grond van de WOPT openbaar gemaakt.

Topfunctionarissen: raad van toezicht De raad van toezicht ziet toe op de werkzaamheden van het bestuur en staat het bestuur met raad terzijde. De leden van de raad worden benoemd door de minister van Infrastructuur en Milieu voor een periode van vier jaar en zijn eenmaal herbenoembaar voor een tijdvak van vier jaar. De raad van toezicht stelt zijn eigen vergoedingen vast waarbij de WNT in acht wordt genomen. De hoogte van deze vergoeding is gerelateerd aan de omvang van de organisatie en de gemiddelde tijdsbesteding. Charlotte Insinger en Lodewijk Hijmans van den Bergh vallen onder het bezoldigingsregime van de WNT. De overige leden en de voorzitter van de raad van toezicht vallen in de overgangsregeling.


Ontslagvergoeding 47.916 65.794 73.393 58.570 76.925 39.773 241.894 136.952 250.000 72.347 43.278 48.070

112

Beloning


Pensioenpremies

Gerlach Cerfontaine* Tom Bakker* Lidewijde Ongering Pieter van Geel* Charlotte Insinger Lodewijk Hijmans van den Bergh

19.000 13.217 14.500 9.367 9.367

-

-

Totaal

65.451

-

-

(bedragen in € 1)

* Deze leden vallen onder de overgangsregeling van de WNT.

Aan de voorzitter (Gerlach Cerfontaine) is in 2012 een vergoeding toegerekend van 19 duizend euro per jaar. Aan de in 2012 nieuw toegetreden leden is in 2012 een vergoeding toegekend van 9 duizend euro. Dit bedrag is vastgesteld conform de WNT. Aan de reeds zittende leden was in 2012 een vergoeding toegekend van 14,5 duizend euro per jaar. Lidewijde Ongering is waarnemer namens de minister van Infrastructuur en Milieu en ontvangt geen bezoldiging. Schiphol, 25 april 2014.

Het bestuur, Paul Riemens


Jos van Rooijen

113

OVERIGE GEGEVENS

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Toezicht en het Bestuur van Luchtverkeersleiding Nederland

Verklaring betreffende de geconsolideerde jaarrekening Wij hebben de in het jaarverslag op pagina 51 tot en met 112 opgenomen geconsolideerde jaarrekening over 2013 van Luchtverkeersleiding Nederland te Schiphol gecontroleerd. Deze geconsolideerde jaarrekening bestaat uit het geconsolideerde overzicht van gerealiseerde en nietgerealiseerde resultaten over 2013, de geconsolideerde balans per 31 december 2013, het geconsolideerde mutatieoverzicht eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht over 2013 en de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de Luchtverkeersleiding Nederland is verantwoordelijk voor het opmaken van de geconsolideerde jaarrekening die het eigen vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met artikel 12 lid 1 van Verordening (EG) 550/2004 van het Europees Parlement en de Raad, de aanvullende brief van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat gedateerd op 31 maart 2009 met onderwerp ‘Toepassing IAS 19 jaarrekening LVNL’, de aanvullende brief van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu gedateerd op 17 maart 2014 met onderwerp ‘IAS19R m.b.t. jaarrekening 2013’ en de Beleidsregels toepassing Wet normering bezoldiging topinkomens publieke en semipublieke sector (WNT), alsmede voor het opstellen van het jaarverslag. Daarnaast is het bestuur verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die voldoet aan de WNT-eisen van financiële rechtmatigheid, zoals opgenomen in het Controleprotocol WNT van de Beleidsregels toepassing WNT. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de geconsolideerde jaarrekening en de naleving van die WNT-eisen van financiële rechtmatigheid mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de geconsolideerde jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en de Beleidsregels toepassing WNT, inclusief het Controleprotocol WNT. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de geconsolideerde jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de geconsolideerde jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de geconsolideerde jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de


114

geconsolideerde jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan alsmede voor de naleving van de WNT-eisen van financiële rechtmatigheid, gericht op het inrichten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de Luchtverkeersleiding Nederland. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en de gebruikte WNT-eisen van financiële rechtmatigheid en van de redelijkheid van de door het bestuur van de Luchtverkeersleiding Nederland gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de geconsolideerde jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het eigen vermogen van Luchtverkeersleiding Nederland per 31 december 2013 en van het resultaat en de kasstromen over 2013 in overeenstemming met artikel 12 lid 1 van Verordening (EG) 550/2004 van het Europees Parlement en de Raad, de aanvullende brief van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat gedateerd op 31 maart 2009 met onderwerp ‘Toepassing IAS 19 jaarrekening LVNL’, de aanvullende brief van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu gedateerd op 17 maart 2014 met onderwerp ‘IAS19R m.b.t. jaarrekening 2013’ en de Beleidsregels toepassing WNT. Voorts zijn wij van oordeel dat de jaarrekening 2013 in alle van materieel belang zijnde aspecten voldoet aan de WNT-eisen van financiële rechtmatigheid, zoals opgenomen in het Controleprotocol WNT van de Beleidsregels toepassing WNT. Benadrukking van aangelegenheden omtrent de gehanteerde waarderingsgrondslagen Wij vestigen de aandacht op pagina 56 en 57 in de toelichting van de jaarrekening, waarin is uiteengezet dat de reikwijdte van de door Luchtverkeersleiding Nederland gehanteerde waarderingsgrondslagen van artikel 12 lid 1 van Verordening (EG) 550/2004 van het Europees Parlement en de Raad zijn beperkt met betrekking tot de toepassing van IAS19 en IAS 19R. Deze situatie doet geen afbreuk aan ons oordeel. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de geconsolideerde jaarrekening. Rotterdam, 25 april 2014 KPMG Accountants N.V.

J.J. Visser RA


115

LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN

A AAA AAPRO AAS ABP ACC AENA AG AOW APP arbo ATC ATFM ATM

Amsterdam Advanced Air traffic control system AreA PROcedural control Amsterdam Airport Schiphol Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds Amsterdam area Control Centre Aeropuertos Españoles y Navegación Aérea Actuarieel Genootschap Algemene OuderdomsWet APProach ARBeidsOmstandigheden Air Traffic Control Air Traffic Flow Management Air Traffic Management

B Bas BNG btw BV/B.V.

BewonersAanspreekpunt Schiphol Bank Nederlandse Gemeenten Belasting over de Toegevoegde Waarde Besloten Vennootschap

C CANSO CBR CCIS CDA CEO CFO CML COO COVRA CRCO CRvB CS

Civil Air Navigation Services Organisation Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen Closed Circuit Information System Christen-Democratisch Appel Chief Executive Officer Chief Financial Officer Centrum Mens en Luchtvaart Chief Operating Officer Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval Central Route Charges Office Centrale Raad Van Beroep Corporate Services

D DB DFS DGB DNV DV

Defined Benefit Deutsche Flugsicherung Directoraat-Generaal Bereikbaarheid Det Norske Veritas DisconteringsVoet


116

E EASA EoSMS ERP ESARR EU

European Aviation Safety Agency Effectiveness Of Safety Management Systems Enterprise Resource Planning EUROCONTROL Safety And Regulatory Requirements Europese Unie

F FAB(EC) FLNA FPU fte

Functional Airspace Block (Europe Central) Functioneel Leeftijds Non-Activiteit Flexibel Pensioen en Uittreden Full Time Equivalent

H HBJZ HRM

Hoofddirectie Bestuurlijke en Juridische Zaken Human Resources Management

I IAS(B) IATA ICAO iCAS IFRS I(C)T ILT ISO iTEC IUB

International Accounting Standards (Board) International Air Transport Association International Civil Aviation Organisation iTEC Centre Automation System International Financial Reporting Standards Informatie (Communicatie) Technologie Inspectie Leefomgeving en Transport International Organization for Standardization Interoperability Through European Collaboration Inkomsten en Uitgaven in Balans

K KDC KLM KNMI KPI

Knowledge and Development Centre Koninklijke LuchtvaartMaatschappij Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut Kritische Prestatie-Indicator

L LA LTO LVB LVNL

Legal Affairs Landing and Take Off LuchtVerkeersBeveiligingsorganisatie LuchtVerkeersleiding NederLand

M MT MUAC MVO

ManagementTeam Maastricht Upper Area Control Centre Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

N NAK NATS NLR NOGEPA NSA NSAA NV

Nederlandse Algemene Keuringsdienst National Air Traffic Services Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium Nederlandse Olie en Gas Exploratie en Productie Associatie National Supervisory Authority North Sea Area Amsterdam Naamloze Vennootschap


117

O OPS OR OVV

OPerationS OndernemingsRaad Onderzoeksraad Voor Veiligheid

P PBO PIOFAH PRO

Projected Benefit Obligation Personeel, Informatisering, Organisatie, Financiën, Automatisering, Huisvesting PROcedures

R RAT RMI RST RU RWT

Risk Analysis Tool Regeling Milieu-Informatie luchthaven Schiphol Runway Safety Team Schiphol Regional Unit Rechtspersoon met een Wettelijke Taak

S S&I S&P SES SSC

Systems & Infrastructure Strategy & Performance Single European Sky Safety Standing Committee

T TEN-T TOD TWR

Trans-European Transport Network Toeslag Onregelmatige Diensten ToWeR

V VCS VEM VFR VPS VvAA

Voice Communication System Veiligheid, Efficiency en Milieu Visual Flight Rules VeiligheidsPlatform Schiphol Vereniging Van Artsen Automobilisten

W WIA WNT WOB WOPT WW

Wet werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen publieke en semipublieke sector Wet Openbaarheid van Bestuur Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens WerkloosheidsWet

Z ZBO

Zelfstandig BestuursOrgaan


KENING LVNL-jaarverslag 2013

Recommend Documents