KANDUNGAN KATA ALU-ALUAN KETUA PEGAWAI EKSEKUTIF PERBADANAN PENGURUSAN SISA PEPEJAL DAN PEMBERSIHAN AWAM
i
KATA ALU-ALUAN KETUA PENGARAH PELAJARAN KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA
ii
KURIKULUM AKTIVITI PROGRAM KITAR SEMULA
iii
RANCANGAN TAHUNAN AKTIVITI KELAB KITAR SEMULA
v
PELAJARAN 1: ASAS PENGURUSAN SISA PEPEJAL YANG SISTEMATIK 1.1 Definisi 1.2 Hierarki Pengurusan Sisa Pepejal 1.3 Komponen Pengurusan Sisa Pepejal 1.4 Jenis Sisa Pepejal Terkawal a) Sisa Pepejal Isi Rumah b) Sisa Pepejal Awam c) Sisa Pepejal Import d) Sisa Pepejal Khas e) Sisa Pepejal Institusi f ) Sisa Pepejal Komersial g) Sisa Pepejal Pembinaan h) Sisa Pepejal Perindustrian 1.5 Kesan Pengurusan Sisa Pepejal Yang Tidak Sistematik
2 3 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 10
PELAJARAN 2: 3R 15 15 16 18 19
2.1 Definisi 3R 2.2 Elemen-Elemen 3R 2.3 Cadangan Aktiviti 3R 2.4 Audit Sisa Pepejal 2.5 Halaman Seni Kreatif
PPSPPA
2.5.1 Melabel Pokok-Pokok Dengan Barangan Kitar Semula 2.5.2 Menghias Taman Dengan Barangan Kitar Semula 2.5.3 Menghias Pagar Dengan Barangan Kitar Semula
19 19 20
PELAJARAN 3: KITAR SEMULA 3.1 Definisi Kitar Semula 3.2 Warna Tong Kitar Semula 3.3 Kraftangan Kitar Semula 3.3.1 Beg Tangan Aluminium 3.3.2 Burung Merak Aluminium 3.3.3 Tong Kitar Semula 3.3.4 Eco Drum Circle 3.3.5 Lagu / Puisi / Klip Video Bertemakan Kitar Semula 3.3.6 Hari Kitar Semula
22 23 24 24 29 32 33 33 33
PELAJARAN 4: PENGKOMPOSAN 4.1 Definisi Pengkomposan 4.2 Objektif Pengkomposan 4.3 Pengkomposan Takakura Home Method 4.4 Enzim Sampah Daripada Sisa Dapur
35 35 35 42
PELAJARAN 5: BANK KITAR SEMULA 5.1 Objektif Bank Kitar Semula 5.2 Pelaksanaan Bank Kitar Semula
47 47
PELAJARAN 6: PERKHEMAHAN 6.1 Objektif Perkhemahan 6.2 Jadual Tentatif Perkhemahan 7.0 PENILAIAN AKHIR TAHUN
PPSPPA
57 58
MODUL LATIHAN KELAB KITAR SEMULA (Edisi 1) Modul Latihan Kelab Kitar Semula ini merupakan modul yang pertama diterbitkan pada tahun 2013. Modul ini merupakan bahan rujukan dan panduan kepada Guru Penasihat dalam membimbing dan melatih ahli-ahli kelab di dalam pelaksanaan aktiviti-aktiviti Kelab Kitar Semula.
PPSPPA
KATA ALU-ALUAN KETUA PEGAWAI EKSEKUTIF PERBADANAN PENGURUSAN SISA PEPEJAL DAN PEMBERSIHAN AWAM Isu pengurusan sisa pepejal dan pembersihan awam mungkin adalah perkara yang amat mudah dan remeh bagi sebahangian kita. Namun sebenarnya ia adalah suatu masalah yang amat kritikal untuk diatasi dengan pertambahan sampah yang dijana setiap hari semakin meningkat. Anggaran sisa yang dijana oleh setiap penduduk Malaysia pada tahun 2013 telah mencapai antara 30,000 tan – 33,000 tan. Dengan itu pengurusan sisa pepejal dan pembersihan awam perlulah diuruskan secara bersepadu, cekap dan berkesan bagi menjamin kelestarian alam sekitar dalam kehidupan kita. Pengurusan sisa pepejal adalah satu proses dimana sisa pepejal diuruskan bermula dari penjanaan, penyimpanan, pemungutan, pemindahan, pengangkutan dan pelupusan supaya ianya diurus dengan sistematik dan teratur. Proses tersebut memerlukan peruntukan kewangan yang tinggi dan bertambah dari tahun ke tahun. Oleh kerana kos pengurusan sisa pepejal semakin meningkat, maka program kitar semula perlu dilaksanakan bagi mengurangkan kuantiti sisa pepejal yang dibuang dipunca. Transformasi minda masyarakat perlu dilaksanakan bagi mengatasi isu penjanaan sisa pepejal yang terus meningkat setiap tahun disebabkan dengan peningkatan jumlah penduduk dan pembangunan yang semakin rancak. Menyedari hal ini, PPSPPA dengan kerjasama Kementerian Pendidikan Malaysia telah bersetuju dan meluluskan Modul Latihan Kelab Kitar Semula digunapakai dan dilaksanakan di peringkat sekolah rendah dan menengah di seluruh Semenanjung Malaysia. Modul ini merupakan bahan rujukan dan panduan kepada guru-guru penasihat untuk membimbing dan melatih pelajar-pelajar untuk menjadi seorang individu yang mementingkan penjagaan kebersihan persekitaran dan membudayakan aktiviti kitar semula dalam kehidupan seharian. Disamping itu, memastikan mesej pengurusan sisa pepejal dan amalan kitar semula dapat diterima oleh pelajar dengan lebih terancang dan berkesan. Aspirasi PPSPPA adalah supaya negara kita dapat mentransformasikan minda masyarakat dan generasi akan datang yang prihatin dan mempunyai kesedaran yang tinggi dalam kebertanggungjawaban menjaga kebersihan dan alam sekitar yang mampan. Dengan ini, saya mengambil kesempatan untuk mengucapkan tahniah dan merakamkan penghargaan kepada Kementerian Pendidikan Malaysia dan PPSPPA di atas usahasama menerbitkan Modul Latihan Kelab Kitar Semula. Sekian, Terima Kasih “SELAMATKAN BUMI KITA, AMALKAN KITAR SEMULA”
(DATUK AB. RAHIM BIN MD NOOR) Ketua Pegawai Eksekutif Perbadanan Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam i
PPSPPA
KATA ALU-ALUAN KETUA PENGARAH PELAJARAN MALAYSIA KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh dan Salam Sejahtera. Saya ingin merakamkan ucapan setinggi-tinggi terima kasih dan tahniah kepada Perbadanan Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam dengan kerjasama Bahagian Kokurikulum dan Kesenian Kementerian Pelajaran Malaysia atas penghasilan Modul Kelab Kitar Semula. Modul ini merupakan garis panduan pengajaran serta aktiviti-aktiviti yang akan dilaksanakan oleh Kelab Kitar Semula di dalam aktiviti kokurikulum sekolah. Bersesuaian dengan matlamat penubuhannya, Kelab Kitar Semula berperanan untuk melahirkan generasi celik bahan di kalangan generasi muda khususnya murid sekolah. Dengan terbitnya Modul Kelab Kitar Semula ini diharapkan dapat membantu guru-guru dalam menjalankan aktiviti alam sekitar di sekolah secara terancang dan sistematik sekaligus menyalurkan pengetahuan dan kemahiran asas pengurusan sisa pepejal dan kitar semula agar mereka dapat membudayakan amalan kitar semula dan kepentingan penjagaan kebersihan persekitaran di dalam kehidupan seharian. Pelaksanaan kelab ini juga memenuhi hasrat Falsafah Pendidikan Kebangsaan untuk memperkembangkan potensi murid secara holistik dan bersepadu demi melahirkan insan yang seimbang dan harmonis daripada aspek jasmani, emosi, rohani dan intelek. Selain itu, saya percaya ianya selari dengan tuntutan untuk melahirkan modal insan yang berilmu, berkemahiran, berakhlak mulia dan berketerampilan. Saya berharap semua pihak yang terlibat dalam pelaksanaan Kelab Kitar Semula ini akan memberikan sepenuh kerjasama dalam menjayakannya. SELAMAT MAJU JAYA
(DATUK DR. KHAIR BIN MOHAMAD YUSOF) Ketua Pengarah Pelajaran Malaysia Kementerian Pendidikan Malaysia
PPSPPA
ii
KURIKULUM AKTIVITI PROGRAM KITAR SEMULA SEKOLAH MENENGAH KELAB : KELAB KITAR SEMULA
STANDARD KANDUNGAN 1.0 Asas Pengurusan Sisa Pepejal Yang Sistematik * Definisi sisa pepejal * Hierarki pengurusan sisa pepejal * Komponen pengurusan sisa pepejal * Jenis-jenis sisa pepejal * Kesan-kesan pengurusan sisa pepejal yang tidak sistematik * Lawatan ke kemudahan pengurusan sisa pepejal
2.0 3R * Definisi 3R * Elemen-elemen 3R * Cadangan amalan 3R * Audit sisa pepejal * Halaman seni kreatif 3R
3.0 Kitar Semula * Definisi kitar semula * Jenis-jenis sisa pepejal yang boleh dikitar semula * Tong kitar semula dan sudut kitar semula * Kraftangan kitar semula * Eco drum circle * Lagu/puisi/video klip bertemakan kitar semula * Hari Kitar Semula
iii
PPSPPA
STANDARD PEMBELAJARAN 1.1 Memahami definisi sisa pepejal 1.2 Memahami hierarki pengurusan sisa pepejal 1.3 Memahami komponen pengurusan sisa pepejal 1.4 Mengetahui jenis – jenis sisa pepejal yang dijana 1.5 Memahami kesan – kesan daripada pengurusan sisa pepejal yang tidak sistematik 1.6 Memberi pendedahan tentang operasi kemudahan pengurusan sisa pepejal 2.1 Memahami definisi 3R 2.2 Memahami elemen – elemen 3R 2.3 Mengetahui cara – cara mengamalkan 3R 2.4 Mengetahui lokasi penjanaan sisa dan jenis sisa yang dijana 2.5 Mengetahui cara-cara mempelbagaikan kegunaan barang-barang terbuang 3.1 Memahami definisi kitar semula 3.2 Mengenal pasti jenis – jenis sisa pepejal yang boleh dikitar semula 3.3 Mereka cipta tong kitar semula dan sudut kitar semula 3.4 Menghasilkan kraftangan kreatif dari barangan terpakai 3.5 Menghasilkan peralatan muzik daripada barangan terpakai 3.6 Menghasilkan lagu/puisi/video klip bertemakan kitar semula 3.7 Mengadakan hari kitar semula
STANDARD KANDUNGAN 4.0 Pengkomposan * Definisi pengkomposan * Objektif pengkomposan * Pengkomposan kaedah Takakura * Enzim sampah daripada sisa dapur
5.0 Bank Kitar Semula di Sekolah * Pengenalan aktiviti Bank Kitar Semula * Pelaksanaan Bank Kitar Semula di sekolah * Kepentingan Bank Kitar Semula di sekolah 6.0 Program Perkhemahan * Objektif perkhemahan * Jadual tentatif perkhemahan
STANDARD PEMBELAJARAN 4.1 Memahami definisi pengkomposan 4.2 Memahami objektif kepentingan pengkomposan 4.3 Memahami teknik pengkomposan kaedah Takakura 4.4 Melakukan pengkomposan kaedah Takakura 4.5 Memahami dan melakukan teknik enzim sampah daripada sisa dapur 5.1 Memahami konsep pelaksanaan Bank Kitar Semula 5.2 Melakukan Bank Kitar Semula 5.3 Mempelajari kepentingan Bank Kitar Semula dalam kehidupan seharian
6.1 Memahami objektif perkhemahan yang dilaksanakan 6.2 Jadual tentatif perkhemahan yang akan dilaksanakan berdasarkan kesesuaian dan kreativiti guru
PPSPPA
iv
RANCANGAN TAHUNAN AKTIVITI KELAB KITAR SEMULA KELAB : KELAB KITAR SEMULA PENGENALAN : ASAS PENGURUSAN SISA PEPEJAL DAN KITAR SEMULA MATLAMAT : MELAHIRKAN GENERASI YANG MEMENTINGKAN PENJAGAAN ALAM SEKITAR DAN KITAR SEMULA PERJUMPAAN KANDUNGAN
v
OBJEKTIF
AKTIVITI
ALATAN
1
Pelantikan Jawatankuasa dan Suaikenal:
Murid dapat : - Berinteraksi di antara satu sama lain Mesyuarat : - Mengenali guru - Pendaftaran ahli penasihat - Suaikenal - Memberikan - Pelantikan AJK dan menyatakan - Perancangan pendapat Program - Merancang aktiviti dengan berkesan
- Siar raya - Ice breaking - Memperkenalkan diri - Melantik dan memilih AJK - Membuat perancangan aktiviti
2
Pelajaran 1: Asas Pengurusan Sisa Pepejal Yang Sistematik: - Definisi - Hierarki pengurusan sisa pepejal - Komponen pengurusan sisa pepejal
- Siar raya - Mendapat - Komputer riba penerangan daripada guru - Menonton tayangan video mengenai pengurusan sisa pepejal yang sistematik - Mengambil bahagian dalam latihan berkumpulan
PPSPPA
Murid dapat : - Memahami maksud sisa pepejal - Memahami hierarki pengurusan sisa pepejal - Memahami komponen pengurusan sisa pepejal
PERJUMPAAN KANDUNGAN
OBJEKTIF
AKTIVITI
ALATAN
3
Pelajaran 1: Murid dapat : Asas - Memahami jenis Pengurusan Sisa sisa pepejal Pepejal Yang - memahami Sistematik punca-punca Jenis Sisa Pepejal jenis sisa Terkawal pepejal dijana - Sisa Pepejal Isi Rumah - Sisa Pepejal Awam - Sisa Pepejal Import - Sisa Pepejal Khas - Sisa Pepejal Institusi - Sisa Pepejal Komersial - Sisa Pepejal Pembinaan - Sisa Pepejal Perindustrian
- Siar raya - Mendapat - Komputer riba penerangan daripada guru - Menonton tayangan video mengenai fenomena pengurusan sisa pepejal - Perbincangan kumpulan
4
Pelajaran 1 : Asas Pengurusan Sisa Pepejal Yang Sistematik - Impak pengurusan sisa pepejal tidak sistematik
- Siar raya - Mendapat penerangan daripada guru - Menonton tayangan video mengenai pencemaran akibat daripada pengurusan sisa pepejal yang tidak sistematik - Menyertai pidato - Menyertai debat
Murid dapat: - memahami kesan-kesan daripada pengurusan sisa pepejal yang tidak sistematik kepada alam sekitar dan kesihatan diri
PPSPPA
vi
PERJUMPAAN KANDUNGAN
vii
OBJEKTIF
AKTIVITI
5
Pelajaran 1 : Asas Pengurusan Sisa Pepejal Yang Sistematik - Lawatan ke kemudahan pengurusan sisa pepejal
6
Pelajaran 2 : 3R Murid dapat : - Definisi 3R - Memahami - Elemen 3R maksud 3R - Amalan 3R di - Memahami sekolah dan di amalan 3R di rumah sekolah dan di rumah
7
- Mendapat Pelajaran 2 : 3R Murid dapat : penerangan - Audit sisa - memahami daripada guru pepejal aliran sisa di - Mengadakan sekolah pembahagian - memahami tempat - tempat kumpulan - Menyediakan yang laporan hasil menghasilkan daripada audit sisa pepejal di yang dijalankan sekolah
PPSPPA
ALATAN
- Kenderaan - Mendapat Murid dapat: pengangkutan penerangan - Memahami bagaimana sisa daripada pengurusan pepejal tapak pelupusan dilupuskan - Melawat sekitar - Memahami tapak pelupusan keadaan sebenar tapak pelupusan - Melihat operasi di tapak pelupusan - Siar raya - Mendapat penerangan daripada guru - Menyertai kuiz - Menyertai latihan dalam kumpulan - Borang penilaian - Kamera
PERJUMPAAN KANDUNGAN
OBJEKTIF
AKTIVITI
ALATAN
8
Pelajaran 2: 3R - Halaman Seni Kreatif 3R
- Tin aluminium, - Melabelkan Murid dapat: botol plastik, pokok dengan - Menanamkan kadbod,baja barangan kitar sikap kompos semula bekerjasama - Memperkukuh - Menghiasi taman dengan barangan jati diri untuk menjadi manusia kitar semula - Menghiaskan yang pagar dengan bertanggungjawab pada alam barangan kitar semula sekitar - Membaja kawasan landskap sekolah - Mewujudkan sudut / taman 3R - Mengaplikasikan kegunaan barang-barang kitar semula dalam kehidupan seharian
9
Pelajaran 3: Kitar Semula - Definisi kitar semula - Jenis-jenis sisa pepejal yang boleh dikitar semula
Murid dapat : - Memahami maksud kitar semula - Memahami bahan-bahan yang boleh dikitar semula - Memahami bagaimana mengitar semula dengan betul
- Siar raya - Mendapat - Komputer riba penerangan daripada guru - Melukis poster tong kitar semula - Mengambil bahagian dalam latihan berkumpulan
PPSPPA
viii
PERJUMPAAN KANDUNGAN
ix
OBJEKTIF
AKTIVITI
ALATAN
10
Pelajaran 3 : Pelajar dapat : Kitar Semula - Merangsang - Mereka cipta daya kreativiti tong kitar semula - meningkatkan dan sudut 3R kerjasama di antara pelajar
- Membuat pembahagian kumpulan - Membuat tong kitar semula untuk kelas, bilik guru dan perpustakaan.
- Kotak terpakai - Bekas plastik terpakai - Gunting - Peletak dua muka
11
Pelajaran 3 : Murid dapat : Kitar Semula - menimba - Kraftangan pengalaman di daripada bahan dalam yang dikitar menghasilkan semula kraftangan - Membuat merak daripada - Gubahan bunga barangan kitar - Membuat beg semula tangan - Merangsang daya kreativiti
- setiap kumpulan akan menyediakan bahan kitar semula serta mengajar rakan-rakan lain menghasilkan barangan kitar semula. - pada minggu berikutnya, kumpulan lain pula yang akan mengajar rakan-rakan mereka untuk menyediakan produk kitar semula yang lain - kumpulan yang menghasilkan barang kitar semula yang paling menarik akan diberikan hadiah
- Tin aluminium - Gunting besi - Player - Botol plastik - Suratkhabar - Gam
PPSPPA
PERJUMPAAN KANDUNGAN
OBJEKTIF
AKTIVITI
ALATAN
12
Pelajaran 3 : Murid dapat : Kitar Semula - mencipta alat - Eco Drum Circle muzik menggunakan barangan kitar semula - memperkembang daya kreativiti - Mencungkil bakat terpendam para pelajar
- Mendapat penerangan daripada guru - Menonton tayangan video persembahan eco drum cycle
- Barangan kitar semula contoh: tin aluminium, periuk, timba
13
Pelajaran 3 : Murid dapat: Kitar Semula - Mempromosi - Mereka cipta konsep 3R lagu/puisi/klip - Memberi video kesedaran bertemakan kitar mengenai semula (secara konsep 3R pertandingan) - Meningkatkan kefahaman mengenai 3R - memperkembang daya kreativiti
- Mereka cipta lagu/puisi berkaitan 3R - Mereka video klip
- Komputer - Videomaker
PPSPPA
x
PERJUMPAAN KANDUNGAN
xi
OBJEKTIF
AKTIVITI
ALATAN
14
Pelajaran 3 : Murid dapat : Kitar Semula - Mempraktikkan - Hari kitar semula pengetahuan perakaunan di dalam aktiviti Bank Kitar Semula - memperkembang daya komunikasi dan interaksi - berkongsi ilmu yang dipelajari dalam kelab bersama dengan murid-murid lain - meningkatkan semangat kerja berpasukan
- Menjual barangan kitar semula - Mengadakan pameran mengenai 3R - Mengumpul dan menjual barangan kitar semula - Mengadakan pertandingan eco cycle drum - Mengadakan pertandingan keceriaan bilik darjah - Mengadakan pertandingan mencipta berkonsepkan TDKT(tenaga diperbaharui dan kecekapan tenaga)
- Alat timbang - Barangan kitar semula - buku stamp - kalkulator - tong kitar semula 660 liter
15
Pelajaran 4: Murid dapat : Pengkomposan - memahami -Definisi maksud Pengkomposan pengkomposan - Objektif - memahami Pengkomposan bagaimana - Kaedah-Kaedah mengurus sisa Pengkomposan organik - memahami kaedah-kaedah pengkomposan
- Mendapat penerangan daripada guru - Menyertai kuiz
- Siar raya
PPSPPA
PERJUMPAAN KANDUNGAN
OBJEKTIF
AKTIVITI
ALATAN
16
Pelajaran 4: - Mendapat Murid dapat : Pengkomposan - memahami penerangan - Membuat baja daripada guru pengkomposan kompos kaedah Takakura dan tenaga menggunakan pakar luar Home Method kaedah Takakura - mempelajari - Melukis poster - Cecair teknik-teknik di penapaian dalam yang telah pengkomposan kaedah Takakura disediakan oleh guru - Seed compost yang telah disediakan oleh guru
- botol minyak masak - tempe - yogurt - gula merah - air bersih - raga - karpet/pakaian terpakai - sisa makanan
17
Pelajaran 4: Pengkomposan - Membuat enzim sampah
- Mendapat Murid dapat : penerangan - memahami cara daripada guru mengurus sisa makanan secara dan tenaga pakar luar mesra alam - Melukis poster - mempelajari - Cecair eko teknik-teknik di enzim yang dalam telah disediakan menghasilkan oleh guru eko enzim
- botol minyak masak - gula merah - air bersih - sisa makanan mentah
18
Pelajaran 5 : Bank Kitar Semula - Pengenalan aktiviti Bank Kitar Semula - Pelaksanaan Bank Kitar Semula di Sekolah - Kepentingan Bank Kitar Semula di Sekolah
Murid dapat : - Memahami perjalanan Bank Kitar Semula - Mengaplikasi aktiviti kitar semula - Memahami nilai yang ada di dalam sisa pepejal - Mempraktik pengetahuan perakaunan di dalam aktiviti Bank Kitar Semula
- Mendapat penerangan daripada guru - Membuat buku stamp - Mengenal pasti stesen penghantaran barang kitar semula - merancang sesi penghantaran barang kitar semula
- Siar raya - Garis panduan Bank Kitar semula - Alat penimbang - Kalkulator
PPSPPA
xii
PERJUMPAAN KANDUNGAN
xiii
OBJEKTIF
AKTIVITI
ALATAN
19
Pelajaran 6 : Perkhemahan
Murid dapat: - Mewujudkan perasaan cinta akan alam sekitar di samping mengumpul barangan kitar semula
- Mengadakan bengkel tentang kesedaran alam sekitar dan teknik penanaman pokok bakau dan pemuliharaan pantai - Menyertai debat alam sekitar - Melaksanakan explorace - Mengadakan aktiviti mencari harta karun - Raja Rimba - Membuat resolusi dari rimba - Mencipta lagu Mengadakan program perkhemahan di sekitar taman rekreasi
- Plastik sampah - Penyapu - Tong sampah - Khemah - Beg - Makanan dan minuman
20
Penilaian akhir tahun
Guru dapat : - Membuat rumusan markah kepada ahli kelab dan murid-murid yang berjaya dalam pengumpulan barangan kitar semula terbanyak
Menjalankan majlis penghargaan dan pengiktirafan ahli kelab dan murid-murid berkenaan dengan kutipan barangan kitar semula tertinggi setiap akhir tahun.
Laporan akhir aktiviti kutipan barangan kitar semula
PPSPPA
Asas Pengurusan Sisa Pepejal Yang Sistematik
1.1 DEFINISI Berdasarkan Akta Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam 2007 (Akta 672) “Sisa Pepejal” termasuklah :Apa-apa bahan sekerap atau bahan lebihan lain yang tidak dikehendaki atau keluaran yang ditolak yang timbul daripada penggunaan apa-apa proses
Apa-apa benda yang dikehendaki dilupuskan kerana sudah pecah, lusuh, tercemar atau selainnya rosak
Apa-apa bahan lain yang mengikut Akta ini atau mana-mana undang-undang bertulis lain yang dikehendaki oleh pihak berkuasa untuk dilupuskan
ah agaimana yang diperihalkan di baw seb l dua terja n nga bua k asu term Tidak Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 a Industri imana yang ditakrifkan dalam Akt Tidak termasuk kumbahan sebaga Perkhidmatan Air 2006 Akta Pelesenan agaimana yang ditakrifkan dalam Tidak termasuk sisa radioaktif seb Tenaga Atom 1984
2
PPSPPA
1.2 HIERARKI PENGURUSAN SISA PEPEJAL Pelan Perancangan Strategik Nasional untuk Pengurusan Sisa Pepejal (2005) menggariskan pengurusan sisa pepejal hendaklah berteraskan kepada hierarki pengurusan sisa pepejal. Hierarki ini terdiri daripada elemen-elemen berikut yang disusun mengikut keutamaan:
Memilih bahan yang digunakan dengan bijak bagi mengurangkan jumlah sisa pepejal yang dihasilkan. Pengurangan
Bahan atau produk yang digunakan secara berulang-ulang. Guna
Semula
Proses penghasilan produk baru daripada bahan kitar semula. Kitar
Semula
Insinerator, pengkomposan, MRF, RDF. Rawatan
Lebihan sisa pepejal akan dihantar ke tapak pelupusan sanitari.
Perantaraan
Perlupusan
KINI
{
Pengurangan Guna Semula Kitar Semula Rawatan Perantaraan
Pelupusan Rawatan Perantaraan Kitar Semula Guna Semula
}
MASA HADAPAN
Pengurangan
Pelupusan
Sumber: Pelan Rancangan Strategik Nasional Untuk Pengurusan Sisa Pepejal (2005)
PPSPPA
3
1.3 KOMPONEN PENGURUSAN SISA PEPEJAL Pengurusan sisa pepejal bersepadu merupakan sistem yang menggabungkan 6 elemen penting yang sejajar dengan konsep pembangunan mapan dari segi kesihatan awam, ekonomi, kejuruteraan, pemuliharaan, nilai artistik, kesedaran awam serta persekitaran. Elemen yang dimaksudkan adalah seperti di bawah: 2
1
Penjanaan Isi rumah, Komersial, Perdagangan & Institusi 3
Kutipan dan Pengangkutan
5
4
Pemindahan dan Rawatan Stesen Pemindahan, MRF, RDF, Pengkomposan & Rawatan Termal 6
Tapak Pelupusan Sanitari
4
Pengasingan dan Penyimpanan
PPSPPA
Pemerolehan Semula Bahan Dan Tenaga
1.4 JENIS SISA PEPEJAL TERKAWAL Sisa pepejal terkawal sebagaimana yang ditetapkan di dalam Akta 672 adalah terdiri daripada :-
A) Sisa Pepejal Isi Rumah Apa-apa sahaja sisa pepejal yang dihasilkan oleh sesuatu isi rumah, dan daripada jenis yang biasanya dihasilkan atau dikeluarkan oleh mana-mana premis apabila dihuni sebagai rumah kediaman.
Sisa Isi Rumah
Contoh : Sisa makanan, kertas, kadbod, plastik, tekstil, kulit, sisa taman, kayu, kaca, bahan logam seperti tin aluminium dan sebagainya.
Sisa Pukal
PPSPPA
5
B) Sisa Pepejal Awam Apa-apa sisa pepejal yang dihasilkan oleh tempat awam, yang di bawah penyeliaan atau kawalan mana-mana pihak berkuasa tempatan.
Sisa Pepejal Awam Contoh :
Punca :
Sampah yang terdapat di jalan-jalan di bawah senggaraan oleh Pihak Berkuasa Tempatan (PBT), sisa landskap, sisa dari taman permainan, pantai dan kawasan rekreasi yang lain.
Pembersihan jalan Pihak Berkuasa Tempatan, sisa landskap, sisa dari taman permainan, pantai dan kawasan rekreasi yang lain.
C) Sisa Pepejal Import
Contoh :
Kertas, kadbod, tin, kaca dan lain-lain Apa-apa sisa pepejal yang dihasilkan bahan yang diimport dari luar untuk oleh negara lain dan diimport ke digunakan oleh industri pembuatan negara kita untuk diproses ataupun sebagai bahan mentah dan dikitar dilupuskan semula.
Sisa Pepejal Import Punca : Sisa yang telah dihasilkan di negara luar yang diimport ke Malaysia.
6
PPSPPA
D) Sisa Pepejal Khas Apa-apa jenis sisa pepejal terkawal yang ditetapkan sama ada:1. Berbahaya atau boleh membahayakan kesihatan awam. 2. Sukar untuk diolah disimpan atau dilupuskan. Sisa Pepejal Khas
Contoh : Tayar terpakai dan bahagian kenderaan yang dibuang. Punca : Premis perindustrian dan bengkel kenderaan.
E) Sisa Pepejal Institusi Apa-apa sisa pepejal yang dihasilkan oleh:* Mana-mana premis yang diluluskan di bawah mana-mana undang-undang bertulis atau oleh Pihak Berkuasa Negeri untuk digunakan keseluruhan atau sebahagian besarnya bagi maksud rumah ibadah. * Mana-mana premis yang dihuni oleh mana-mana Jabatan Kerajaan Persekutuan atau Negeri, mana-mana Pihak Berkuasa Tempatan atau mana-mana badan berkanun. * Mana-mana premis pendidikan. * Mana-mana kemudahan jagaan kesihatan termasuklah hospital, klinik dan pusat kesihatan. * Mana-mana premis yang digunakan sebagai zoo awam, muzium awam, perpustakaan awam dan rumah anak yatim. Sisa Pepejal Institusi Contoh :
Punca :
Apa-apa jenis sisa yang dijanakan hasil daripada Sekolah, universiti, hospital, aktiviti harian institusi yang disebutkan di atas dan penjara dan bangunan kerajaan. ini adalah tidak sisa pepejal khas yang memerlukan cara pelupusan yang berasingan.
PPSPPA
7
F) Sisa Pepejal Komersial Sisa Pepejal Komersial Ialah merangkumi sisa pepejal yang dihasilkan daripada apa-apa aktiviti komersial. Contoh : Kertas, kadbod, plastik, kayu, sisa makanan, kaca, logam, dan apa-apa jenis sisa yang terhasil dari aktiviti yang tidak termasuk dalam sisa pepejal khas. Punca : Stor, restoran, pasaraya, rumah tumpangan, kedai percetakan, stesen-stesen perkhidmatan dan sebagainya.
Sisa Pepejal Komersial
G) Sisa Pepejal Pembinaan Sisa Pepejal Pembinaan Merupakan apa-apa sisa pepejal yang dihasilkan daripada apa-apa aktiviti pembinaan atau perobohan termasuk kerja pemajuan, penyediaan, pembaikan atau pengubahan. Contoh : Kayu, papan lapis, konkrit, besi, drywall, permaidani, kadbod, gentian kaca, tanah, dan lain-lain sisa yang dihasilkan dari aktiviti di atas. Punca : Kawasan pembinaan baru, kerja-kerja pengubahsuaian atau perobohan bangunan dan sebagainya.
8
PPSPPA
Sisa Pepejal Pembinaan
H) Sisa Pepejal Perindustrian Sisa Pepejal Perindustrian Apa-apa sisa pepejal yang dihasilkan daripada apa-apa aktiviti perindustrian.
Sisa Pepejal Perindustrian Contoh :
Punca :
Sisa yang terhasil dari proses pengilangan tidak termasuk sisa pepejal khas.
Industri fabrik, industri pembuatan makanan, industri ringan, industri berat dan sebagainya.
PPSPPA
9
1.5 KESAN PENGURUSAN SISA PEPEJAL YANG TIDAK SISTEMATIK A ) Impak Kepada Alam Sekitar 1. Pencemaran udara • Pembakaran sampah secara terbuka mengakibatkan pencemaran udara. Pembakaran terbuka melepaskan gas dioxin yang merbahaya ke persekitaran. • Gas dari tapak pelupusan (hasil daripada proses pereputan sampah) boleh meletup jika dibiarkan berkumpul dalam permukaan tertutup. • Metana (salah satu daripada gas tapak pelupusan) lebih efektif dari karbon dioksida sebagai gas rumah hijau yang boleh membawa kepada peningkatan suhu dunia. • Pembakaran di tapak pelupusan boleh mengakibatkan pencemaran udara dan pengurangan jarak penglihatan semakin berkurangan. Letupan dan kebakaran boleh merebak ke kawasan berdekatan.
Pencemaran Udara
Pencemaran Air 2. Pencemaran air bawah tanah atau permukaan air • Air tercemar (leachate) yang mengalir dari tapak pelupusan sampah mengakibatkan pencemaran sumber air yang serius. Sisa kimia (terutamanya organik yang tidak terurai) boleh membawa maut dan mempunyai kesan yang serius jika disentuh atau dihidu.
10
PPSPPA
3. Pencemaran tanah • Pencemaran tanah terjadi apabila bahan kimia atau bahan-bahan lain yang mengubah komposisi semulajadi tanah. Jenis pencemaran ini terjadi apabila air tercemar daripada tapak pelupusan atau membebaskan secara terus sisa industri seperti petroleum hidrokarbon, cecair, racun serangga, plumbum dan logam berat yang lain ke dalam tanah.
Pencemaran Tanah
B) IMPAK KEPADA SOSIAL
Pembuangan Sampah Secara Haram • • • • •
Penimbusan secara terbuka atau pembuangan sampah secara haram di tempat yang tidak dibenarkan boleh menyebabkan ketidakselesaan kepada komuniti setempat dan seterusnya mengundang penyakit. Sisa atau sampah yang tidak dibuang atau diuruskan dengan sempurna akan meninggalkan kesan yang kurang selesa seperti bau yang busuk dan keadaan persekitaran yang kotor. Sisa atau sampah yang tidak dikutip selalunya akan tersumbat di longkang- longkang mengakibatkan banjir. Meningkatkan kos penyelenggaraan. Tapak pelupusan yang tidak mencukupi.
PPSPPA
11
C) IMPAK KEPADA KESIHATAN MANUSIA Kumpulan yang berisiko tinggi untuk mengalami gangguan kesihatan terdiri daripada populasi yang tidak mempunyai pengurusan sisa yang sistematik. Terutama sekali kanak-kanak, pekerja, pengangkut sampah dan pekerja kilang bahan toksik dan bahan mudah berjangkit. Kumpulan berisiko tinggi yang lain adalah populasi yang menetap berhampiran kawasan tapak pembuangan sampah serta sumber air yang telah tercemar akibat pembuangan sampah sarap atau tapak pelupusan yang tidak dibenarkan. Jangkitan penyakit
Penyakit Denggi
• Jangkitan penyakit kulit dan darah terjadi akibat daripada sentuhan secara langsung dengan sisa (sampah). • Jangkitan mata dan pernafasan terjadi apabila terdedah kepada debu terutama sekali ketika operasi tapak pelupusan. • Vektor pembawa penyakit yang mengakibatkan wabak penyakit : a. Lalat yang membiak di kawasan ini merupakan vektor yang efektif dalam penyebaran penyakit b. Nyamuk yang membiak di air takungan bekas-bekas sampah menyebarkan penyakit malaria,chikugunya dan denggi c. Tikus yang tinggal dan mencari makanan di tapak pelupusan menyebarkan penyakit dan merosakkan kabel elektrik
Penyakit kronik Terdapat gas-gas yang dilepaskan semasa proses penguraian sisa pepejal di tapak perlupusan sampah seperti SO2 , NOX , Dioxin ,Sulfur ,CO ,Ammonia dan lain-lain.Gas ini apabila masuk ke dalam tubuh manusia akan bertindakbalas dengan kimia yang terdapat dalam organ manusia dan menghasilkan toksin yang merbahaya kepada manusia. Ini seterusnya akan berpotensi menyebabkan penyakit kronik seperti berikut :-
12
PPSPPA
• Hepatotoxicity Hepatotoxicity (daripada hepatic toxicity) terjadi akibat daripada kerosakan hati akibat tindakan bahan kimia. Hati merupakan organ penting yang memainkan peranan untuk menapis bahan kimia di dalam badan mudah mengalami kerosakan akibat bahan ini. • Nephrotoxicity Nephrotocity (dari perkataan greek : nephros “ginjal”) terjadi akibat kesan keracunan beberapa jenis bahan kimia atau ubat yang merosakkan ginjal. Terdapat pelbagai jenis ketoksidan dan tidak harus dikelirukan dengan kesan sampingan pengambilan ubat untuk merawat gangguan renal (heparin). • Pulmonary toxicity Pulmonari toxicity bermaksud kerosakan pada paru-paru. Kebanyakan kes ini berlaku akibat bahan kimia dan bahan-bahan zarah. • Neurotoxicity Neurotoxity terjadi apabila terdedah kepada bahan toksid buatan ataupun semulajadi yang dikenali sebagai neurotoxin yang mampu mengubah fungsi aktiviti normal sistem saraf. Penyakit ini akan memusnahkan neuron dan sel-sel yang paling penting di dalam fungsi otak dan bahagian saraf yang lain. Simptom-simptom yang ketara ialah lemah anggota badan atau rasa kebas, hilang ingatan, penglihatan atau pemikiran, sakit kepala, masalah perlakuan kognitif dan masalah sikap dan masalah seksual. Individu dengan penyakit tertentu mudah dijangkiti neurotoxin. • Immunotoxicity Immunotoxin adalah sejenis bahan kimia yang menyebabkan kegagalan sistem imun apabila berlakunya pendedahan. Apabila sistem imun lemah risiko jangkitan penyakit dan kanser adalah tinggi. Immunotoxin boleh menyebabkan autoimmune disease, satu penyakit dimana sistem imun berada pada tahap terlebih aktif dan mula memusnahkan sel-sel badan.
* Penyakit kronik terjadi apabila leachate mengandungi logam berat mencemarkan sumber air dan secara tidak langsung menganggu rantaian makanan manusia.
PPSPPA
13
3R
Reduce, Reuse, Recycle
2.1 DEFINISI 3R 3R bermaksud Reduce (Pengurangan), Reuse (Penggunaan Semula) dan Recycle (Kitar Semula). Elemen 3R juga merupakan sebahagian daripada Hierarki Sisa Pepejal. Penerapan amalan 3R di kalangan masyarakat secara tidak langsung dapat mengurangkan penjanaan sisa pepejal daripada dilupuskan ke tapak pelupusan.
2.2 ELEMEN KITAR SEMULA (3R)
Pengurangan (Reduce) - Memilih bahan yang digunakan dengan bijak bagi mengurangkan jumlah sisa pepejal yang dihasilkan. Penggunaan Semula (Reuse) - Aktiviti menggunakan semula bahan atau sebahagian daripada bahan yang mana masih boleh digunakan lagi. Kitar Semula (Recycle) - Proses penghasilan produk baru dari pada bahan kitar semula. Kitar Semula
PPSPPA
15
2.3 CADANGAN AKTIVITI 3R PENGURANGAN (Reduce) Fikir Dulu Sebelum Buang Banyak barang yang dianggap sebagai sisa boleh digunakan untuk tujuan lain. Jadi pengurangan sisa boleh dilakukan dengan mempelbagaikan penggunaan. Beg Guna Semula Cadangan: • Beli barangan mengikut keperluan dan bukan mengikut perasaan. • Minimumkan penggunaan kertas dengan menggunakan kedua-dua belah halaman kertas semasa membuat cetakan. • Edarkan dokumen seperti laporan atau memo dalam bentuk mel elektronik. • Elak beli barangan yang dibalut dengan bahan yang tidak boleh dikitar semula • Guna beg guna semula semasa membeli – belah • Gunakan bekas makanan sendiri • Gunakan bateri yang boleh dicas semula
PENGGUNAAN SEMULA (Reuse) Daripada sentiasa membuang barang, fikirkan cara-cara untuk menggunakannya semula. Dengan mengguna semula barangan, anda boleh mengurangkan ruang yang diperlukan bagi tapak pelupusan sampah dan memulihara sumber-sumber semulajadi.
Guna Semula Bekas Kaca
Cadangan: • Gunakan belakang kertas terpakai atau belakang sampul surat sebagai catatan nota. • Gunakan semula pakaian lama (contohnya baju, tuala) untuk tujuan pembersihan • Dermakan buku lama, perabot dan pakaian kepada orang yang memerlukan atau badan kebajikan daripada dibuang • Guna semula bekas plastik dan kaca sebagai pasu untuk tanaman • Gunakan bekas terpakai (contohnya bekas plastik dan kaca) untuk menyimpan barangan.
16
PPSPPA
Produk Kitar Semula
KITAR SEMULA (Recycle) Sekiranya anda tahu bagaimana untuk mengitar semula, ianya akan menjadi lebih mudah dan senang. Langkah awal kitar semula yang efisien adalah dengan mengetahui jenis barang yang dibeli dan cara untuk mengitarnya semula. Kitar semula mengikut jenis barang Banyak barang yang boleh dikitar semula contohnya kertas, plastik, logam dan kaca. Barangan lain seperti perabot, barangan elektrik, bahan binaan dan kenderaan juga boleh dikitar semula tetapi masyarakat kurang peka untuk memulakannya. Beli produk yang boleh dikitar semula Jika membeli barang di pasar raya, kita harus membeli barang dalam bekas yang boleh dikitar semula seperti tin, bekas plastik dan bekas kaca. Beli produk yang di buat daripada bahan kitar semula Anda boleh mengetahui sesuatu produk itu mesra pengguna daripada label produk tersebut. Menghasilkan kraftangan daripada bahan yang boleh dikitar semula Anda boleh menghasikan kraftangan daripada barangan yang biasanya dibuang. Satu botol plastik boleh menghasilkan satu bekas pensel yang cantik. Tong kitar semula dan pusat pengumpulan Kenalpasti lokasi tong kitar semula atau pusat pengumpulan yang berhampiran dengan kawasan anda bagi memudahkan penghantaran barangan kitar semula.
PPSPPA
17
2.3 CADANGAN AKTIVITI 3R Pengendalian Audit Sisa Pepejal Pelajar dengan bantuan guru bolah menjalankan audit sisa seperti berikut: 1.
Menganjurkan lawatan di sekitar sekolah untuk mengenal pasti tempat-tempat yang menjana sisa pepejal seperti di kantin, perpustakaan, bilik guru, bilik darjah, pejabat dan lain-lain.
2.
Asingkan sisa mengikut kategori barangan kitar semula (contohnya kertas, botol plastik, tin aluminium dan lain-lain) dan barangan yang tidak boleh dikitar semula di setiap tempat penjanaan sisa.
3.
Label dan timbangkan barangan kitar semula (dalam kg) yang telah diasingkan mengikut kategori pengasingan dengan menggunakan penimbang.
4.
Akhir sekali, kenal pasti berapa banyak sisa yang boleh dikurangkan dan dikitar semula.
Jadual 1: Contoh Senarai Semak Audit Sisa Bil.
Lokasi Penjanaan Sisa
1
Kantin
2
Perpustakaan
3
Bilik guru
4
Bilik darjah
5
Bilik komputer/ Pejabat
6
Lain-lain
18
PPSPPA
Jenis Sisa Yang Dijana Makanan, tin aluminium, botol plastik.
Sisa Boleh Sisa Boleh Diguna Semula Dikitar Semula (Ya / Tidak) (Ya / Tidak) Tidak
Ya
Kertas, buku dan majalah
Ya/Tidak
Ya
Kertas putih,surat khabar lama, botol plastik, tin, majalah
Ya
Ya
Kertas putih, buku, botol plastik
Ya
Ya
Kertas putih, katrij, majalah, surat khabar, sampul surat
Ya
Ya
Tidak
Ya
Perabot rosak, ranting kayu dan sisa kebun
2.4 HALAMAN SENI KREATIF 2.4.1 MELABEL POKOK-POKOK DENGAN BARANGAN KITAR SEMULA
Melabel Pokok Objektif :
Memberi pengetahuan kepada umum mengenai nama pokok
Aktiviti :
Menampal barangan kitar semula seperti kadbod keras atau botol plastik pada pokok di kawasan sekitar sekolah
Peralatan :
Botol minuman plastik dan kertas kadbod
2.4.2 MENGHIAS TAMAN DENGAN BARANGAN KITAR SEMULA
Menghias Taman Objektif :
Mencantikkan taman sekolah dengan bahan-bahan terpakai
Aktiviti :
Mewujudkan papan tanda daripada bahan terbuang menerangkan nama taman
Peralatan :
Botol minuman plastik dan kertas kadbod
PPSPPA
19
2.4.3 MENGHIAS PAGAR DENGAN BARANGAN KITAR SEMULA
Menghias Pagar
Objektif :
Mewujudkan landskap yang lebih menarik di sekeliling sekolah
Aktiviti :
Memperindahkan pagar dengan barangan kitar semula
Peralatan :
Contoh botol minuman plastik, dan lain-lain.
20
PPSPPA
Kitar Semula
3.1 DEFINISI KITAR SEMULA - Kitar Semula ialah proses penghasilan produk baru daripada bahan kitar semula. - Di antara bahan-bahan yang boleh dikitar semula adalah suratkhabar, majalah-majalah, buku-buku dan risalah, kertas putih dan bercampur, kadbod (termasuk kotak tisu, kotak kasut, dan kotak kadbod lain), botol, tin aluminium, botol plastik, dan lain-lain.
Bahan-bahan boleh dikitar semula
Bayangkan jika berpuluh-puluh juta helai kertas di kitar semula, ia dapat menyelamatkan hampir 75,000 juta batang pokok balak di Brazil dan Filipina. Ini menjimatkan kos penebangan pokok-pokok dan mengimbangi ekosistem dalam bumi.
22
PPSPPA
3.2 Tong Kitar Semula
Kaca Kertas
Plastik
Bahan: Tong MGB 120 Liter Kegunaan: Kertas Semua kertas berwarna dan tidak berwarna seperti akhbar, majalah, buku, helaian kertas katalog, risalah, kalendar, kad, sampul surat dan kotak kadbod. Tidak termasuk kertas tisu, kertas karbon, kertas minyak/aluminium, kertas berlapis plastik dan kertas yang kotor. Bahan: Tayar Kegunaan: Kaca Semua kaca berwarna dan tidak berwarna seperti botol minuman ringan, balang makanan, botol vitamin, dan botol kosmetik. Tidak termasuk kristal, cermin, cermin tingkap, skrin kenderaan, porselin, seramik, logam, peralatan makmal, dan balang atau botol bahan toksik.
Bahan: Bekas Plastik Kegunaan: Tin Aluminium, tin keluli dan plastik Semua jenis aluminium dan tin keluli seperti tin minuman ringan dan bekas makanan. Plastik Semua plastik berwarna dan tidak berwarna seperti beg plastik membeli belah, botol minuman, botol air mineral, bekas makanan, botol cecair pencuci dan botol vitamin. Tidak termasuk bekas cat, bekas bahan toksik, peralatan makmal dan bekas styrofom.
PPSPPA
23
3.3 KRAFTANGAN KITAR SEMULA 3.3.1 Beg Tangan Aluminium Bahan-bahan dan peralatan yang diperlukan untuk membuat beg tangan aluminium
5 unit tin aluminium
Kain tebal bercorak (sebagai pelapik bahagian dalam beg)
Penukul, pliers, pemotong aluminium tali guni, gam serbaguna, berus, gunting, tali beg sandang
Penebuk lubang, pemutar skru, skru dan nat
24
PPSPPA
Cara Membuat Beg Tangan Aluminium
1. Potong bahagian atas dan bawah tin aluminium bagi mendapatkan kepingan aluminium yang berbentuk segi empat sama. Potongkan 4 tin aluminium untuk mendapatkan 4 kepingan yang sama.
2. Tin aluminium yang telah dipotong berbentuk segi empat sama. Dapatkan 4 kepingan yang sama.
3. Dibahagian atas kepingan aluminium, lipatkan kepingan dalam ukuran 4 mm ke arah belakang manakala di bahagian bawah, lipatkan kepingan aluminium dalam ukuran 4mm ke arah luar.
4. Kepingan aluminium yang telah dilipat seharusnya berbentuk seperti ditunjukkan- lipatan di bahagian atas ke arah belakang manakala di bahagian bawah ke bahagian luar.
PPSPPA
25
5. Cantumkan 4 kepingan aluminium dengan teknik sangkut pada lipatan yang telah dibuat pada bahagian atas dan bawah kepingan aluminium. Kemasan-rapatkan lipatan dengan menggunakan penukul.
6. Kemaskan dan rapatkan bahagian dalam dengan menggunakan penukul.
7. Pastikan lipatan kemas bagi mengelakkan sambungan lapisan aluminium terbuka.
8. Lipatkan di kedua-dua bahagian tepi kepingan aluminium yang telah dicantum dalam ukuran kira-kira 4 mm bagi mengemaskan lipatan dan mengelakkan sambungan kepingan-kepingan aliminium daripada terbuka.
26
PPSPPA
9. Kemaskan lipatan di kedua-dua hujung sambungan 4 kepingan aluminium dengan menggunakan penukul.
10. Potongkan 2 kepingan aluminium berukuran 4.5 cm lebar dan 8 cm panjang sebagai sisi beg
11. Sapukan gam pada setiap kepingan aluminium (kepingan kecil dan kepingan yang besar).
12. Lekatkan bahagian yang telah digam pada fabrik yang akan dijadikan lapisan dalam beg aluminium. Biarkan gam mengering.
PPSPPA
27
13. Setelah gam kering, potongkan lebihan kain mengikut saiz kepingan aluminium.
14. Tebukkan lubang pada lapisan aluminium pada sela jarak 1 cm bagi membuat lubang untuk menjalin -sambung beg aluminium.
15. Jalin-sambungkan beg aluminium dengan menggunakan tali guni/plastik (pilihan sendiri).
16. Tebukkan lubang pada bahagian tepi beg yang telah dijalin-sambung. Dengan menggunakan skru, tali beg disambungkan pada beg sebagai penggalas.
28
PPSPPA
17. Lekatkan pelekat “zip-zap” sebagai pelekat penutup beg.
18. Beg aluminium telah siap untuk digunakan.
3.3.2 Burung Merak Aluminium Bahan-bahan dan peralatan yang diperlukan untuk membuat burung merak aluminium
Tin aluminium
Gunting dan Pemotong aluminium
PPSPPA
29
Langkah-langkah membuat burung merak aluminium:
1. Potong bahagian atas tin aluminium.
2. Potong secara lurus dan sama rata bahagian atas tin aluminium bagi mendapatkan permukaan potongan yang sama.
3. Tin yang telah dipotong bahagian atasnya.
4. Guntingkan secara menegak dan lurus permukaan tin aluminium bagi mendapatkan kepingan-kepingan yang sama besar.
30
PPSPPA
5. Tin aluminium yang telah siap dipotong secara memanjang dengan saiz yang lebih kurang sama.
6. Lipatkan/bentukkan kepala merak seperti pada gambar dengan menggunakan 5 keping jejari aluminium. (sekeping jejari digunakan untuk melilit dan mengikat 4 kepingan jejari aluminium yang lain.
7. Bentukkan badan merak dengan menjalinsusunkan jejari kepingan aluminium. Gunakan lebih kurang 8-10 kepingan jejari aluminium di sebelah kanan kepala merak dan 8-10 kepingan jejari aluminium di sebelah kiri kepala merak.
8. Jalin susunkan jejari kepingan aluminium seperti jalinan tikar mengkuang. Lipatkan bahagian hujung jejari yang sudah dijalin bagi mengelakkan ianya terbuka.
PPSPPA
31
9. Kemaskan lipatan dengan melipat atau memotong lebihan jejari kepingan aluminium pada jalinan badan merak.
10. Merak aluminium telah siap untuk dipamerkan. Ianya juga boleh digunakan sebagai bekas meletak potpouri dan sebagai hiasan meja.
3.3.3 MEREKACIPTA TONG KITAR SEMULA OBJEKTIF: 1) Menjana idea kreatif dalam menghasilkan tong sampah kitar semula 2) Meningkatkan semangat kerjasama berpasukan BAHAN-BAHAN : 1. Kotak terpakai 2. Gam 3. Gunting 4. Kertas warna
32
PPSPPA
3.3.4 ECO DRUM CIRCLE OBJEKTIF: 1) Melahirkan pelajar yang kreatif dan inovatif PELAKSANAAN: 1) Mencipta alat muzik menggunakan barangan kitar semula
3.3.5 MENCIPTA LAGU / PUISI / KLIP VIDEO BERTEMAKAN KITAR SEMULA OBJEKTIF: 1) Memperkembangkan daya kreativiti pelajar 2) Mencungkil bakat pelajar PELAKSANAAN: 1) Mencipta lagu / puisi / klip video bertemakan kitar semula
3.3.6 HARI KITAR SEMULA OBJEKTIF: 1) Memperkembangkan daya komunikasi dan interaksi 2) Meningkatkan semangat kerja berpasukan 3) Berkongsi pengetahuan yang dipelajari dengan para pelajar PELAKSANAAN: 1) Mengadakan pameran berkaitan kitar semula 2) Mengumpul dan menjual barangan kitar semula 3) Mengadakan pertandingan bertemakan kitar semula seperti eco drum circle, keceraian bilik darjah dan merekacipta alatan berkonsepkan tenaga diperbaharui dan kecekapan tenaga (TDKT)
Eco Drum Circle
PPSPPA
33
Pengkomposan
4.1 DEFINISI PENGKOMPOSAN Pengkomposan adalah proses penguraian dan penstabilan bahan-bahan organik secara biologi di bawah keadaan yang terkawal bagi menghasilkan produk akhir kepada tanah. (Madejon et al., 2002)
4.2 OBJEKTIF PENGKOMPOSAN • • • •
Mengurangkan kuantiti sisa pepejal ( sisa organik ) yang perlu dilupuskan di tapak pelupusan sampah dan membantu memanjangkan jangka hayat tapak pelupusan sampah. Mengubah bahan organik yang boleh mereput menjadi bahan yang stabil. Menyediakan nutrient yang boleh menyuburkan tanah. Meningkatkan tahap kebersihan persekitaran sekitar.
dan penjagaan alam
4.3 PENGKOMPOSAN “TAKAKURA HOME METHOD” (THM)
Pengkomposan sisa makanan melalui kaedah Takakura ini merupakan salah satu teknik mudah dan efektif yang berasal dan dilaksanakan secara meluas oleh penduduk di Bandaraya Kitakyushu, Fukuoka, Jepun. Kelebihan kaedah Takakura ini ianya mudah dilaksanakan dan tempoh masa penguraian sisa makanan adalah singkat iaitu sekitar 2 minggu.
Pengkomposan melalui kaedah ini dapat menggunakan sepenuhnya sisa makanan dan sisa kebun sebagai baja kompos dan pengamalannya dapat mengurangkan sisa ini dilupuskan di tapak pelupusan sampah. Kajian yang telah dijalankan oleh Agensi Kerjasama Antarabangsa Jepun (JICA) menunjukkan bahawa sisa pepejal daripada negara membangun seperti Malaysia adalah sesuai digunakan untuk pengkomposan berbanding sisa yang dihasilkan di negara maju kerana ianya tinggi dengan kandungan bahan organik. Kaedah pengkomposan ini boleh dilaksanakan di rumah dan pejabat dalam skala kecil manakala dalam skala besar pula ianya boleh dilaksanakan di tapak semaian, pasar awam, sekolah dan gerai makanan.
PPSPPA
35
Bahan Untuk Membuat Pengkomposan “Takakura Home Method” (THM)
36
PPSPPA
Tempe
Gula Merah 250 gram
Balang Kaca Kedap Udara (4 Liter)
Air 3 Liter
Sudip
Bekas Pengkomposan
Sekam Padi 1 kg
Kotak (Penyimpan Fungi)
Tanah 2 kg
Sisa yang Dipotong
Langkah Penyediaan Cecair Penapaian
1. Sukat air paip sebanyak 3 liter
2. Masukkan ke dalam jag kedap udara
PPSPPA
37
3. Masukkan gula merah ke dalam balang kedap udara
4. Gaulkan gula merah sehingga rata
5. Masukkan tempe (tempe dipecah-pecahkan menjadi cebisan)
6. Gaulkan sehingga sebati
7. Cecair penapaian disimpan selama 3-5 hari sebelum boleh digunakan
38
PPSPPA
Langkah-Langkah Penyediaan Fungi
1. Sediakan tanah sebanyak 2 kg
2. Sediakan sekam padi sebnyak 1 kg
3. Campurkan tanah dan sekam padi sehingga sebati dengan nisbah 2:1 ke dalam bekas penyimpanan
4. Masukkan cecair penapaian yang telah disimpan selama 3-5 hari ke dalam campuran tanah dan sekam padi sedikit demi sedikit
5. Gaulkan rata sehingga boleh dikepal seperti rajah 6
6. Untuk mengetahui campuran tersebut sebati dan mencukupi, ia boleh dikepal (terbentuk)
PPSPPA
39
7. Bekas penyimpanan tersebut ditutup rapat dan disimpan selama 7 hari
Proses Pengkomposan
40
1. Fungi penapaian setelah 7 hari
2. Fungi tesebut dipindahkan ke dalam bekas pengkomposan dengan kadar 60% dari ketinggian bekas tersebut
3. Sisa makanan diletakkan (bagi mempercepatkan lagi proses ini, makanan tersebut ditanam sedalam 5cm dari permukaan
4. Selepas meletakkan sisa makanan, bekas pengkomposan ditutup dengan kain bagi mengelakkan serangga @ ulat.
PPSPPA
Hasil-hasil Yang Didapati
Kulat-kulat ini membuktikan mikrob aktif
Makanan berbentuk gumpalan membuktikan mikrob aktif untuk menguraikan sisa makanan tersebut
Sisa yang telah terurai
Kehadiran fungus putih menunjukkan mikrob aktif
Sisa yang telah terurai
Sisa yang telah terurai
PPSPPA
41
4.4 ENZIM SAMPAH DARIPADA SISA DAPUR KAEDAH BUAT SENDIRI: BEKAS: Bekas plastik yang kedap udara. RAMUAN: Air, sisa buah buahan dan sayur sayuran, gula (gula perang, molasses atau gula kasar) Langkah 1 : 10 Bahagian Air (isi sehingga 60% Penuh) Langkah 2 : 1 Bahagian Gula (= 10% kandungan air) Langkah 3 : 3 Bahagian Sisa Buangan Dapur (isi hingga 80% penuh) Langkah 4 : Tutup Rapat Peram hingga 3 bulan (Buka penutup setiap hari untuk bulan pertama bagi membebaskan gas)
Ramuan
Kadar
Contoh 1
Contoh 2
Contoh 3
Gula
1 kg
1 kg
2 kg
0.5 kg
Sayur
3 kg
3 kg
6 kg
1.5 kg
Air
10 liter
10 liter
20 liter
5 liter
Begini caranya: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
42
Gunakan bekas plastik kedap udara. Larutkan gula di dalam air seterusnya masukkan sisa sayuran dan sisa buah-buahan. Simpan sedikit ruang di dalam bekas plastik untuk proses pemeraman. Tutup serapat yang boleh. Pada bulan pertama gas tindakbalas proses pemeraman akan terhasil. Bebaskan tekanan yang terbentuk di dalam bekas plastik untuk mengelakkannya dari pecah. Sekali sekala tekan sisa buangan yang timbul ke dasar bekas plastik. Simpan bekas plastik di dalam tempat yang sejuk, kering dan ada pengudaraan sempurna. Elakkan sinaran matahari terus dan biarkan ia terperam selama 3 bulan sebelum boleh digunakan.
PPSPPA
Ambil perhatian: 1.
Jangan menggunakan bekas kaca atau logam yang tidak boleh mengembang.
2.
Sisa buangan untuk membuat logam atau bahan kaca.
3.
Elakkan penggunaan sisa makanan yang berminyak seperti sisa ikan atau daging (boleh dijadikan bahan kompos). Cara untuk menghasilkan enzim yang berbau segar adalah dengan menambah oren, kulit limau, daun pandan dll.
4.
Warna yang bertepatan untuk Enzim Sisa Buangan adalah perang gelap. Sekiranya ia berubah menjadi hitam, tambahkan kandungan gula seperti asal dan mulakan proses pemeraman sekali lagi.
5.
Biarkan lapisan putih, hitam atau perang yang terbentuk di atas enzim. Sekiranya ada lalat dan berengga di dalam bekas itu, biarkan sahaja kerana proses kimia enzim akan menyelesaikannya secara semulajadi. Tutup tudung bekas plastik itu serapat yang boleh.
6.
Gunakan sepenuhnya mendapan yang terbentuk di dalam enzim; Untuk penghasilan seterusnya Enzim Sisa Buangan dengan mencampur sisa buangan baru.
enzim
tidak
termasuk
kertas,
plastik,
o Sebagai baja dengan mengeringkan mendapan itu, mencampurkannya dan menanam di dalam tanah. o Hancurkan mendapan, tuang di dalam mangkuk tandas, campurkan sedikit gula perang dam pamkan untuk membantu menyucikan sisa kumbahan. o Seandainya anda tidak mempunyai sisa buangan yang mencukupi, bolehlah bekas plastik itu diisi secara beransur. Tempoh pemeraman selama 3 bulan bermula apabila anda telah memasukan sisa buangan yang terakhir ke dalam bekas plastik. o Enzim Sisa Buangan bertindak paling sempurna selepas 6 bulan diperam. Semakin lama diperam semakin baik dan Enzim Sisa Buangan tidak ada tarikh lupus. Jangan simpan di dalam peti sejuk. o Bantulah melindungi lapisan ozon kita. Sekiranya setiap rumah menggunakan kaedah menghasilkan enzim dari sisa buangan dapur, ia akan mengurangkan pencemaran alam yang berpunca dari sisa dapur, di samping menghasilkan cukup ozon untuk mengurangkan pemanasan global. Anda berupaya membantu memperbaiki iklim!
PPSPPA
43
Hari Pertama
44
PPSPPA
Bulan Pertama
Bulan Kedua
Bulan Ketiga
Sedia Dibotolkan
Proses Penapisan
Dibotolkan
Sisa Dikeringkan Untuk Baja
PPSPPA
45
Bank Kitar Semula
5.0 BANK KITAR SEMULA DI SEKOLAH 5.1
Objektif Bank Kitar Semula Di Sekolah
Berikut adalah objektif pelaksanaan Bank Kitar Semula di Sekolah: (1.1) Meningkatkan tahap kesedaran, keperluan serta kepentingan kitar semula di kalangan para pelajar sekolah rendah dan menengah melalui pendidikan secara teori dan praktikal. (1.2)
Menggalakkan para pelajar mengamalkan konsep dan kaedah 3R melalui program yang dijalankan.
Mengajar amalan kitar semula secara betul di kalangan para pelajar.
(1.3)
(1.4)
Memupuk dan memperkukuhkan amalan kitar semula di kalangan generasi muda seperti pelajar sekolah.
(1.5) Memupuk sikap suka menabung di kalangan para pelajar
5.2
Pelaksanaan Bank Kitar Semula Di Sekolah
1.
Taklimat kepada pihak yang terbabit
(1.1)
Memberi taklimat kepada pihak pengetua sekolah / Guru Besar serta pihak JPN/ PPD bagi membincangkan perkara-perkara berikut:
(1.1.1) Menetapkan tarikh, program dan sasaran pelajar-pelajar yang terlibat.
(1.1.2) Penubuhan jawatankuasa urusetia program iaitu Skuad Bank Kitar Semula di sekolah. (1.1.3) Tatacara pengumpulan barangan kitar semula, perlantikan vendor bagi mengutip barangan kitar semula, penyimpanan dan pengagihan hasil jualan. 2.
Promosi Bank Kitar Semula di sekolah
(2.1)
(2.2) (2.3)
Pihak sekolah mengadakan taklimat kepada para pelajar mengenai Bank Kitar Semula. Mengedarkan pamplet Bank Kitar Semula kepada pelajar. Memasang kain rentang atau bunting di tempat yang mudah dilihat oleh para pelajar.
PPSPPA
47
3.
Kutipan dan kaedah bayaran
(3.1)
Membuka akaun. Dua akaun asas yang perlu dibuka untuk Bank Kitar Semula di Sekolah iaitu: (3.1.1) Akaun pelajar. Setiap pelajar yang terlibat dengan Bank Kitar Semula ini akan dibekalkan dengan buku akaun Bank Kitar Semula. (Seperti lampiran 2) (3.1.2) Akaun Skuad Kitar Semula (Hasil jualan kitar semula setiap pelajar akan dipotong 5% untuk kos pentadbiran dan pengurusan. Hasilnya akan diserahkan kepada pihak sekolah)
(3.2)
Aktiviti kutipan barangan kitar semula: (3.2.1) Pelajar membawa barangan kitar semula ke sekolah setiap minggu pada hari yang telah ditetapkan di antara pihak sekolah dan PPSPPA.
(3.2.2) Skuad Bank Kitar Semula akan mengumpulkan barangan kitar semula di tempat pengumpulan iaitu di perkarangan sekolah atau tempat yang telah ditetapkan. (3.2.3) Skuad Bank Kitar Semula akan merekodkan maklumat seperti jumlah berat dan nilai jualan barangan kitar semula ke dalam buku log. (3.2.4) Nilai jualan akan ditukarkan ke bentuk setem dengan nilai RM 0.10, RM 0.20, RM0.30, RM0.50 dan RM1.00 setiap cetakan. Pelajar perlu melengkapkan kad setem yang disediakan dan memenuhkan satu muka surat bernilai RM10.00 untuk dimasukkan ke dalam akaun pelajar. (3.2.5) Hasil jualan barangan kitar semula dimasukkan ke dalam akaun pelajar. 4.
Jualan barangan kitar semula
(4.1)
Penentuan dan pelantikan agen kutipan samada konsesi atau swasta. Di antara kriteria yang diperlukan:
(4.1.1) Vendor yang menawarkan harga pembelian yang tinggi. (4.1.2) Memberi perkhidmatan kutipan pada hari yang telah ditetapkan oleh pihak sekolah. (4.2) Barangan kitar semula yang telah dikumpulkan oleh Skuad Kitar Semula dijual kepada vendor yang dilantik.
48
PPSPPA
(4.3)
Skuad Kitar Semula mendapatkan wang dan resit jualan serta merekodkan nilai jualan ke dalam buku log.
(4.4) (4.5) (4.6)
Penyelarasan hendaklah dibuat di antara pihak sekolah, guru, pihak PPSPPA dan vendor bagi memastikan semua barangan kitar semula yang dikumpulkan pada hari yang ditetapkan dijual serentak pada hari yang sama. Ini boleh mengelakkan masalah ketiadaan ruang bagi penstoran barangan kitar semula di sekolah.
5.
Rekodkan jualan ke dalam buku log. Hasil jualan barangan kitar semula akan disimpan oleh pihak sekolah.
Pengeluaran wang hasil jualan barangan kitar semula
(5.1)
Pengeluaran wang hasil jualan barangan kitar semula daripada akaun pelajar bergantung kepada keputusan yang dipersetujui bersama oleh pihak sekolah dan PPSPPA.
(5.2)
Pelajar perlu mengemukakan buku akaun Bank Kitar Semula semasa proses pengeluaran wang.
(5.3) (5.4)
Guru bertanggungjawab akan merekodkan jumlah wang yang dikeluarkan dan tarikh pengeluaran di dalam buku akaun bank pelajar berkenaan. Segala maklumat pengeluaran berkenaan perlu direkodkan secara kemas dan betul di uangan catatan di dalam buku akaun tersebut. Jumlah wang yang dipohon dan buku akaun bank akan diserahkan kepada pelajar berkenaan.
PPSPPA
49
6.
Kemaskini data dan laporan
(6.1) (6.2) 7.
Menyediakan laporan penyata bulanan bank kitar semula.
Pemantauan program
(7.1) (7.2) (7.3)
50
Mengemaskini maklumat belian, jualan, serta urusan pengeluaran wang jualan barangan kitar semula.
PPSPPA
Mesyuarat penyelarasan Jawatankuasa Skuad Kitar Semula diadakan setiap enam bulan sekali bagi membincangkan permasalahan serta cadangan penambahbaikan untuk Bank Kitar Semula di sekolah. PPSPPA negeri menganalisa program dan mengatasi masalah yang berbangkit bagi tujuan penambahbaikan. PPSPPA negeri menghantar laporan kepada Bahagian Kitar Semula dan Kesedaran Awam, Ibu Pejabat PPSPPA pada minggu pertama setiap bulan.
CARTA ALIR BANK KITAR SEMULA DI SEKOLAH 1. TAKLIMAT KEPADA PIHAK YANG TERBABIT - Taklimat kepada pengetua / Guru Besar sekolah mengenai: - Penetapan tarikh dan program - Penubuhan Jawatankuasa Skuad Bank Kitar Semula - Tatacara pengumpulan, - Pelantikan vendor, penyimpanan barangan kitar semula dan pengagihan hasil jualan.
4. JUALAN BARANGAN KITAR SEMULA - Menjual barangan kitar semula kepada vendor yang telah dilantik - Skuad kitar semula mendapatkan wang dan resit jualan serta merekodkan nilai jualan ke dalam buku log. 5. PENGELUARAN WANG HASIL JUALAN BARANGAN KITAR SEMULA - bergantung kepada keputusan yang dipersetujui bersama oleh pihak sekolah.
7. PEMANTAUAN PROGRAM
2. PROMOSI PROGRAM 3R DI SEKOLAH - Mengadakan taklimat kepada pelajar. - Mengedarkan pamplet / risalah - Memasang banner di pintu masuk sekolah 3. KUTIPAN BARANGAN KITAR SEMULA - Membuka akaun setiap pelajar dan akaun skuad kitar semula. - Pelajar membawa barangan kitar semula ke tempat pengumpulan di sekolah - Skuad Bank Kitar Semula merekodkan maklumat jumlah berat dan nilai jualan ke dalam buku log. - Nilai jualan akan ditukarkan ke bentuk setem dengan nilai RM 0.10, RM 0.20, RM 0.30, RM 0.50, dan RM 1.00. - Hasil jualan akan dimasukkan ke dalam akaun pelajar. 6. KEMASKINI DATA DAN LAPORAN - Mengemaskini maklumat belian, jualan serta urusan jualan barangan kitar semula. - Menyediakan laporan penyata bulanan barangan kitar semula.
- Mengadakan mesyuarat penyelarasan Jawatankuasa 3R setiap 6 bulan. - PPSPPA negeri menganalisa prgoram dan mengatasi masalah berbangkit. - PPSPPA negeri menghantar laporan kepada Ibupejabat PPSPPA pada minggu pertama setiap bulan
PPSPPA
51
Muka Depan Buku Bank Kitar Semula
BUKU STAMP BANK KITAR SEMULA NAMA SEKOLAH : SK TAMAN MEDAN NO. AKAUN : BKSSKTM-260510-0450 NAMA PELAJAR : TAHUN : TANDATANGAN PENGESAHAN ANGGOTA PPSPPA
(
52
PPSPPA
)
TANDATANGAN PENGESAHAN PENJAGA
(
)
Contoh Buku Log Bank Kitar Semula
?
?
?
?
:: PPSPPA
53
Contoh Buku Akaun Pelajar (‘STAMP BOOK’)
54
PPSPPA
GAMBAR AKTIVITI BANK KITAR SEMULA DI SEKOLAH
Gambar 1: Barangan kitar semula yang berjaya dikumpul oleh pelajar sekolah
Gambar 2: Pelajar menghantar barangan kitar semula ke tempat pengumpulan.
Gambar 3: Skuad Bank Kitar Semula sedang menimbang barangan kitar semula yang dibawa oleh pelajar.
Gambar 4: Pelajar sedang beratur untuk mendapatkan kad setem untuk dimasukkan ke dalam buku akaun.
Gambar 5: Jumlah nilaian jualan ditukarkan ke dalam bentuk setem.
Gambar 6: Skuad Bank Kitar Semula memasukkan data ke dalam sistem
PPSPPA
55
Perkhemahan
8.0 PROGRAM PERKHEMAHAN ALAM SEKITAR DAN KITAR SEMULA
Perkhemahan
Objektif :
Mewujudkan perasaan cintakan alam sekitar di samping mengumpul barangan kitar semula
AktivitI :
Mengadakan program perkhemahan di sekitar taman rekreasi
Peralatan
: -Plastik sampah -Penyapu -Tong sampah -Khemah -Beg -Makanan dan minuman
PPSPPA
57
PENGISIAN PERKHEMAHAN Jumaat 3.00 – 3.30 ptg 3.30 – 4.30 ptg 4.30 – 5.00 ptg 5.00 – 6.30 ptg 6.30 – 9.00 mlm 9.00 – 11.30 mlm 11.30 – 12.00 mlm Sabtu 5.00 – 7.00 pg 7.00 – 8.30 pg 8.30 – 10.00 pg 10.00 – 10.30 pg 10.30 – 1.00 ptg 1.00 – 2.00 ptg 2.00 – 4.30 ptg 4.30 – 5.00 ptg 5.00 – 6.30 ptg 6.30 – 9.00 mlm 9.00 – 11.30 mlm 11.30 – 12.00 mlm Ahad 5.00 – 7.00 pg 7.00 – 8.30 pg 8.30 – 10.00 pg 10.00 – 10.30 pg 10.30 – 11.30 pg 11.30 – 12.30 T/hari 12.30 – 2.00 ptg 2.00 ptg
58
PPSPPA
PENDAFTARAN PENGENALAN DAN UNDANG-UNDANG SOLAT ASAR & MINUM PETANG & PEMASANGAN KHEMAH PERMAINAN DINAMIK (1) SOLAT MAGHRIB, KULIAH, SOLAT ISYAK PENCIPTAAN / PERSEMBAHAN / PERBINCANGAN KUMPULAN MINUM MALAM DAN TIDUR SOLAT SUBUH DAN TAZKIRAH SENAMAN & SARAPAN PAGI PERMAINAN DINAMIK (2) – Bengkel 3R MINUM PAGI PERMAINAN DINAMIK (3) – LDK sayangi flora dan fauna MAKAN TENGAHARI, SOLAT ZOHOR PERMAINAN DINAMIK (4) – Treasure Hunt MINUM PETANG & SOLAT ASAR PERMAINAN DINAMIK (4)- Explorace SOLAT MAGHRIB, KULIAH DAN SOLAT ISYAK PERSEMBAHAN MALAM KEBUDAYAAN MINUM MALAM DAN TIDUR SOLAT SUBUH DAN TAZKIRAH SENAMAN / KAWAD DAN SARAPAN PAGI PERMAINAN DINAMIK (5) – Raja dan Ratu Rimba MINUM PAGI PERMAINAN DINAMIK (6)- Aktiviti sosial (gotong royong bersihkan hutan/ pantai) RUMUSAN AKTIVITI MAKAN T/HARI / BERKEMAS / SOLAT ZOHOR PROGRAM TAMAT DAN BERTOLAK BALIK
Penilaian Akhir Tahun
9.0 PENILAIAN AKHIR TAHUN
Penilaian
Objektif :
Membuat rumusan markah kepada ahli kelab dan murid-murid yang berjaya dalam pengumpulan barangan kitar semula terbanyak
Aktiviti :
Melaksanakan majlis penghargaan dan pengiktirafan ahli kelab dan murid-murid berkenaan dengan kutipan barangan kitar semula tertinggi setiap akhir tahun.
Peralatan :
Laporan akhir aktiviti kutipan barangan kitar semula
60
PPSPPA
PPSPPA
61
BOTOL TIN PLASTIK ALUMINIUM KG RM KG RM KG
RM
TIN KG
RM
KERTAS KG
RM
TETRAPAK KG
RM
BESI
JUMLAH KESELURUHAN KG RM
JENIS BARANGAN KITAR SEMULA YANG DIBAWA SETIAP KALI AKTIVITI KUTIPAN:
TAHAP KESEDARAN
KEHADIRAN SEMASA AKTIVITI
SIKAP
2
3
4
GURU PENYELARAS:
DISAHKAN OLEH:
CATATAN (CADANGAN / KOMEN):
JUMLAH
PENGETAHUAN
PERKARA
1
BIL.
TARIKH:
AWAL TAHUN
AKHIR TAHUN
PENILAIAN OLEH GURU (PETUNJUK: 1-LEMAH, 2-SEDERHANA, 3-BAIK, 4-SANGAT BAIK, 5-CEMERLANG)
JUMLAH KESELURHAN
BIL.
NAMA PELAJAR: DARJAH / TINGKATAN: JENIS BARANGAN KITAR SEMULA YANG DIBAWA SETIAP KALI AKTIVITI KUTIPAN:
CONTOH FORMAT BORANG PENILAIAN AKHIR TAHUN BORANG PENILAIAN AKTIVITI KITAR SEMULA
