Kapitel V I I
Literaturliste Schriften von Piet Mondrian Blotkamp 1978: Carel Blotkamp: Mondrian als literator. I n : Maatstaf 2611978, S. 1-23 (mit Brief Mondrians an Lodewijk van Deyssel) Bois 1981 b: Yve-Alain Bois: Mondrian en France, sa collaboration à 'Vouloir', sa correspondance avec Del Marie. I n : Bulletin de la Société de l'Histoire de l'Art français 1981, S. 281-298 Bois 1984: Yve-Alain Bois: Arthur Lehning en Mondriaan. H u n vriendschap en correspondentie. Amsterdam: Van Gennep 1984 Giedion-Welcker 1973: Carola Giedion-Welcker: Schriften 1926-1971. Stationen zu einem Zeitbild. Köln: D u M o n t 1973 (mit Brief Mondrians) Hoek 1984: Els Hoek: Mondriaan in Disneyland. Ongepubliceerde brieven. I n : Jong Holland 011984, introductienummer, S. 5-13 Holtzman/James 1987: Harry Holtzman u. Martin S. James (Hrsg. u. Übers.): The New Art - The New Life. The Collected Writings of Piet Mondrian. London: Thames and Hudson 1987 Jaffé 1967: Hans L. Conrad Jaffe: Mondrian und De Stijl. Köln: D u M o n t 1967 (mit Übersetzungen von Texten Mondrians aus De Stijl von Herbert Frank) Joosten 1968: Joop M . Joosten: Documentatie over Mondriaan. Teil 1. I n : Museumjoumaal 1311968, n o 4 , S. 208-215 -:Teil 2. I n : Museumjoumaal 1311968, no 5, S. 267-270 -:Teil 3. I n : Museumjoumaal 1311968, no 6, S. 321-326 -: Teil 4,1. In: Museumjoumaal 1811973, no 4, S. 172-179 -:Teil 4,2. In: Museumjoumaal 1811973, no 3, S. 218-223 Kat. Mondrian 1964/65: Piet Mondrian. Kat. Basel: Galerie Beyeler 1964/65 (mit Brief Mondrians an Charmion von Wiegand) Kostelanetz 1970: Richard Kostelanetz: Moholy Nagy. New York/Washington: Praeger 1970 (mit Briefen Mondrians) Le Pommeré 1985: Marianne Le Pommeré: L'oeuvre de Jean Gorin. Zürich: Wasei 1985 (mit Briefen Mondrians) Mondrian 1917: Piet Mondrian: De Nieuwe Beelding in de Schilderkunst. Teil 1. Inleiding. I n : De Stijl 1/1917, Nr. 1,S. 2-6 -: Teil 2. De Nieuwe Beelding als Stijl. I n : De Stijl 1/ 1917, Nr. 2, S. 13-18
221
-: Teil 3: De nieuwe beelding als abstract-reëele schilderkunst. Beeldingsmiddel en compositie. In: De Stijl 1/1918, Nr. 4 [Druckfehler: eigentl. Nr. 3], Januar 1918, S. 29-31 -: Teil 4: Beeldingsmiddel en compositie (vervolg). I n : De Stijl 1/1918, Nr. 4, Februar 1918, S. 41-45 -: Teil 5: De Redelijkheid der Nieuwe Beelding. I n : De Stijl 1/1918, Nr. 5, S. 49-54 -: Teil 6. De Redelijkheid der Nieuwe Beelding (vervolg). I n : De Stijl 1/1918, Nr. 7, S. 73-77 -: Teil 7. Van het Natuurlijke tot het Abstráete, d.i. van het Onbepaalde tot het Bepaalde. (I). In: De Stijl 1/1918, Nr. 8,S. 88-89 -: Teil 8. Van het Natuurlijke tot het Abstráete, d.i. van het Onbepaalde tot het Bepaalde. (II). In: De Stijl 1/1918, Nr. 9, S. 102-108 -: Teil 9. Van het Natuutlijke tot het Abstráete, d.i. van het Onbepaalde tot het Bepaalde. (III). In: De Stijl 1/1918, Nr. 10, S. 121-123 -: Teil 10. Van het Natuurlijke tot het Abstráete, d.i. van het Onbepaalde tot het Bepaalde. (Vervolg van I I I u. I V ) . I n : De Stijl 1/1918, Nr. 11, S. 125-131 -: Teil 11. Natuur en geest als vrouwelijk en mannelijk dement. I n : De Stijl 1/1918, Nr. 12, S. 140147 Mondrian 1919: Piet Mondrian: Natuurlijke en abstráete realiteit. Trialoog (gedurende een wandeling van buken naar de stad). Teil 1. I n : De Stijl 2/1919, Nr. 8, S. 85-89 -: Teil 2. I n : De Stijl 2/1919, Nr. 9, S. 97-99 -:Teil3. I n : De Stijl 2/1919, Nr. 10, S. 109-113 -:Teil4, in De Stijl 2/1919,Nr. 11, S. 121-125 -.•Teil 5. I n : De Stijl 2/1919, Nr. 12, S. 133-137 -: Teil 6. I n : De Stijl 3/1919, N r 2, S. 15-17 Mondrian 1924: Piet Mondrian: De huif [Druckfehler, eigentl. huik] naar den wind. I n : De Stijl 6/1924, Nr. 6-7, S. 86-88 Mondrian 1925: Piet Mondrian: Neue Gestaltung. Mainz: Kupferberg 1974. (Nachdruck des Bauhausbuchs Nr. 5) Mondrian 1927 a: Piet Mondrian: De woning-De Straat-De Stad. In: Bois 1984, S. 71-79 (Nachdruck des in der Zeitschrift ilO im Januar 1927 erschienenen Artikels) Mondrian 1927 b: Piet Mondrian: De Jazz en de Neo-Plastiek. In: Bois 1984, S. 71-79
(Nachdruck
des in der Zeitschrift ilO i m Dezembet 1927 erschienenen Artikels) Mondrian 1929: Piet Mondrian: Die rein abstrakte Kunst. I n : Neue Zürcher Zeitung, 26.10.1929 Mondrian 1931 a: Piet Mondrian: L'Art réaliste et l'Art superrealiste. (La Morphoplastique et la Neoplastique). I n : Paul Citroen (Hrsg.): Palet. Amsterdam: De Spieghel 1931, S. 76-82 Mondrian 1931 b: Piet Mondrian: The New Art- The New Life: The Culture of Pure Relationships. In: Holtzman/James 1987, S. 244-276 (engl. Übersetzung aus dem frz. Manuskript von Martin James) Mondrian 1931 c: Piet Mondrian: De l'art abstrait. Réponse de Piet Mondrian. In: Cahiers d'art 6/1931, Nr. 1, S. 41-43 Mondrian
1932:
Piet Mondrian:
(Introduction to 'The
New Art - The
New Life'). In:
Holtzman/James 1987, S. 277-280 (engl. Übersetzung aus dem frz. Manuskript von Martin James)
222
Mondrian 1938-40: Piet Mondrian: A New Religion? (ca. 1938-40). I n : Holrzman/James 1987, S. 318-319. Mondrian 1938-44: Piet Mondrian: [A Folder of Notes]. I n : Holtzmanljames 1987, S. 358-392 (nachgelassene Notizen Mondrians) Mondrian 1939-40: Piet Mondrian: Liberation from Opression in Art and Life. I n : Holtzman/James 1987, S. 322-330 Mondrian 1941 a: Piet Mondrian: Toward the True Vision of Reality. I n : Seuphor 1957, S. 19-23 (Manuskript für 1941 b, vor der Korrektur ftir die Druckfassung durch Charmion von Wiegand) Mondrian 1941 b: Piet Mondrian: Toward the True Vision of Reality. I n : Holtzmanljames 1987, S. 338-341 Mondrian 1943: Unpublished letter from Mondrian, New York 1943 (Brief an J.J. Sweeney, datiert »may 24«). I n : Piet Mondrian. The earlier years. Kat. New York: The Solomon R. Guggenheim Museum 1957, o.p. Obreen 1915: A[uguste de Meester-] 0[breen]: Piet Mondriaan. I n : Elsevier's Maandschrift XXV/1915, d l . 50, S. 396-399 (mit Teil eines Briefs von Mondrian) Querido 1909: Israel Querido: Een Schilders-Studie. Spoor, Mondriaan en Sluyters. Slot. In: De Contrôleur. 2011909, Okt. (mit Brief Mondrians) Sweeney 1948: James Johnson Sweeney: Piet Mondrian. New York: The Museum of Modern Art 1948 (mit: -: An Interwiew with Mondrian. (1943), S. 15-16) Van Ginneken/Joosten 1970: Lily van Ginneken (met medewerking van Joop M . Joosten): Documentatie: Kunstenaarsbrieven Kees Spoor. Teil 1. In: Museumjournaal 1511970, no 4, S. 206-208 -: Teil 2. In: Museumjournaal 1511970, no 5, S. 261-267 Welsh/Joosten 1969: Robert P. Welsh u. Joop M . Joosten (Hrsg.): Two Mondrian Sketchbooks 19121914. Amsterdam: Meulenhoff 1969
Literatur über Mondrian Baljeu 1972: Joost Baljeu: Schetsboekperikelen voor en na. I n : Museumjournaal 1711972, no 4, S. 180-81 Bij Piet Mondriaan 1926: Bij Piet Mondriaan. Het kristalklare atelier. Apologie van den Charleston. In: DeTelegraaf. 12.9.1926 Bill 1955: Max Bill: Einfuhrung. In: Piet Mondrian. Kat. Kunsthaus Zürich 1955, S. 6-10 Bill 1956: Max Bill: Die Komposition I , 1925 von Piet Mondrian. I n : Jahresbericht 1956. Zürich: Zürcher Kunstgesellschaft 1956 Blok 1973: [Cor Blok]: Geschritten van Mondriaan. I n : Piet Mondriaan. Een dokumentatie. Amersfoort: Zonnehof 1973 Blok 1974: Cor Blok: Piet Mondriaan. Een catalogus van zijn werk in Nederlands openbaar bezit. Amsterdam: Meulenhoff 1974 (Werke Mondrians zitiert als Blok Nr.)
223
Blok 1988: Cor Blok: Die erste Tugend eines jeden Biographen sei Bescheidenheit. Nieuwe publicaties over Mondriaan. In: Jong Holland 411988, Nr. 4, S. 26-31 Blotkamp 1978: Carel Blotkamp: Mondrian als literator. I n : Maatstaf 1978, 26. Jg., S. 1-23 Blotkamp 1980: Carel Blotkamp: What's up? Mondrian 1918119. I n : Metropolis 211980, Nr. 1, S. 43-51 Blotkamp 1987: Carel Blotkamp: Mondriaan in detail. UtrechtlAmsterdam: Veen Reflex 1987 Boekraad/De Graaf 1988: Mondriaan maquette. Nieuw onderzoek naar het atelier aan de rue du Départ. In: Archis 1988, no. 5, S. 28-37 Bois 1981 a: Yve-Alain Bois: Mondrian et la théorie de 1 architecture. In: Revue de l'art 1981, Dezember, S. 39-52 Bois 1982: Yve-Alain Bois: D u projet au procès. In: L'atelier de Mondrian. Recherches et dessins. Paris: Macula 1982, S. 26-43 Bois 1984: Yve-Alain Bois: Arthur Lehning en Mondriaan. H u n vriendschap en correspondentie. Amsterdam: Van Gennep 1984 Bradley 1944: Jay Bradley: Piet Mondrian 1872-1944. Greatest Dutch Painter of Our Time. In: Knickerbocker Weeekly 311944, Nr. 5 1 , S. 16-25 Brugman 1946: T i l Brugman: Piet Mondriaan omstreeks 1910. I n : Piet Mondriaan Herdenkingstentoonstelling. Kat. Stedelijk Museum Amsterdam 1949, S. 23-24 Carmean 1979: E.R. Carmean Jr.: Mondrian. The Diamond Compositions. Kat. Washington: National Gallery of Art 1979 De Jong 1989: J[ohannes] M[arinus] de Jong: Piet Mondriaan en de gereformeerde kerk. In: Jong Holland 511989, Nr. 3, S. 20-23 De Mooij 1989: Charles C M . de Mooij: Mondriaan in Brabant. I n : Piet Mondriaan. Een jaar in Brabant. Kat. s'Hertogenbosch: Noordbrabants Museum 1989, S. 7-26 Duly 1989: Heinrich Dilly: Glücklicherweise ist die Welt größer als Deutschland. Piet Mondrian im New Yorker Exil. I n : Idea V i l l i 1989, S. 205-218 Elgar 1968: Frank Elgar: Mondrian. New York/Washington: Praeger 1968 Gabo 1966: Naum Gabo: Reminiscences of Mondrian. I n : Studio International 7211966, 884 , S. 290-292 Gay 1976: Peter Gay: Art and Act. O n causes in history - Manet, Gropius, Mondrian. New York: Harper & Row 1976 Gioseffi 1957: Decio Gioseffi: La falsa preistoria di Piet Mondrian e le origini del Neoplasticismo. Trieste: Università degli Studi 1957 Halbertsma 1981: Marlite Halbertsma: Een schilderij van Mondriaan. In: Tijdschrift voor Vrouwenstudies, 811981, Nr. 4, S. 508-521 Hammacher 1947: A . M . Hammacher: Piet Mondriaan. 1872-1944. In: Kroniek van Kunst en Kultuur 8/1947, S. 233-234 Hana 1924: Herman Hana: Piet Mondriaan, de pionier. In: W i l en Weg 2/1924, No. 17, S. 602-607 Harthorn 1975: J.M. Harthorn: Mondriaan. Bij nader inzien. Haarlem: [Selbstverlag] 1975
224
Henkels 1979: Herbert Henkels: Mondriaan in Winterswijk. Een essay over de jeugd van Mondriaan, zijn vader en zijn oom. Den Haag: Haags Gemeentemuseum
1979
Henkels 1980: Herbert Henkels: Three artists. In: Mondrian and the Hague School. Kat. Manchester: Whitworth Art Gallery 1980, S. 51-61 Henkels 1981: Herbert Henkels: II Mondrian e la Scuola di Aia. In: Verso l'Astrattismo. Mondrian e la scuola di Aia. Kat. Firenze: Cento D i 1981, S. 23-33 Henkels 1987: Piet Mondrian: From Figuration to Abstraction. Kat. Haags Gemeentemuseum
1987
(u. The Tokyo Shimbun) Heyting 1988: Lien Heyting: Mondriaan in Laren. Teil 1: De huizen. I n : N R C
Handelsblad.
20.5.1988 -: Teil 2: De vrienden. In: N R C Handelsblad. 27.5.1988 -:Teil 3: De vrienden 2. In: NRC Handelsblad 10.6.1988 -:Teil 4: De brieven, in N R C Handelsblad 17.6.1988 Hoek 1981: Eis Hoek: De passiebloem. Een dateeringsprobleem bij Mondriaan. I n : Metropolis 311981, Nr. 2, S. 31-40 Hoek 1984: Eis Hoek: Mondriaan in Disneyland. Ongepubliceerde brieven. I n : Jong Holland, 0/1984, introductienummer, S. 5-13 (englische Fassung in: Art in America 1989, Nr. 2, S. 137-181) Hoek 1986: Eis Hoek: Piet Mondrian. I n : Carel Blotkamp, Hans Esser u.a.: De Stijl: The Formative Years. 1917-1922. Cambridge (Mass.)/London: M I T Press 1986, S. 39-75 (engl. Ausg. von: De Beginjaren van De Stijl 1917-1922. Utrecht: Veen Reflex 1982) Holtzman 1969: Harry Holtzman: Preface. In: Welsh/Joosten 1969, S. 5 Holtzman 1970 a: Harry Holtzman: Piet Mondrian, 1872-1944. Some notes on Mondrian's method: the late drawings. In: Mondrian. Kat. New York: Pace Gallery 1970, S. 3 Holtzman 1970 b: Harry Holtzman: Piet Mondrian's environments. I n : Mondrian. Kat. New York: Pace Gallery 1970, S. 4-5 Holtzman 1974: Harry Holtzman: Piet Mondrian's Personality. In: Mondrian. Kat. New York: Sidney Janis Gallery 1974, o.p. Holtzman 1980: Harry Holtzman: Mondrian and »Liberation». I n : Mondrian. Zeichnungen. Aquarelle. New Yorker Bilder. Kat. Staatsgalerie Stuttgart (u. Haags Gemeentemuseum u. Baltimore Museum of Art) 1980, S. 23-26 Holtzman 1984: Harry Holtzman: Introduction. I n : Mondrian. The Wall Works. Kat. New York: Carpenter & Hochman Gallery 1984, S. 3-4 Holtzman 1987: Harry Holtzman: Piet Mondrian. The Man and his Work. I n : Holtzman/James 1987, S. 1-10 Hooghiemstra 1991: Daniela Hooghiemstra: De jonge Mondriaan en de vader-zoon-relatie. I n : Het Parool. 9.11.1991 Imdahl 1967: Max Imdahl: Probleme der Optical Art: Delaunay - Mondrian - Vasarely. I n : WallrafRichartz-Jahrbuch XXIV/1967, S. 291-308 J a f ß 1968: Hans L. Conrad Jaffe: Een gedateerde plafondschilderij door Piet Mondriaan. I n : Oud Holland LXXXIII/1968, S. 229-238
225
Jaffé 1980: Hans L. Conrad Jaffé: Een preekstoel naar ontwerp van Piet Mondriaan. I n : Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek 31/1980, S. 533-543 Jaffé 1990: Hans L. Conrad Jaffé: Piet Mondrian. Köln: D u M o n t 1990 James 1963: Martin S. James: Mondrian and the Dutch Symbolists. I n : Art Journal 23/1963, Nr. 2, S.103-11 James 1987: Martin S. James: Piet Mondrian. Art and Theory to 1917. I n : Holtzman/James 1987, S. 11-19 James 1993: Martin S. James: Piet Mondrians Theorie der Geschlechterrollen. I n : Susanne Deicher (Hrsg.): Die weibliche und die männliche Linie. Das imaginäre Geschlecht der modernen Kunst von Klimt bis Mondrian. Berlin: Reimer 1993, S. 201-220 Janis 1988: Sidney Janis: Reflexions of an Art Dealer. I n : Mondrian in the Sidney Janis Family Collections, New York. Kat. Haags Gemeentemuseum 1988, S. 16-22 Joosten 1971: Joop M . Joosten: Mondrian: Between Cubism and Abstraction. I n : Piet Mondrian 1872-1944. Centennial Exhibition. Kat. New Yotk: The Solomon R. Guggenheim Museum 1971, S. 53-66 Joosten 1973: Joop M . Joosten: The Birth of De Stijl. Part I : Piet Mondrian. Abstraction and Compositional Innovation. In: Artforum 11/1973, no. 8, S. 54-59 Joosten 1980: Joop M . Joosten: Mondrians verlorene Skizzenbücher aus den Jahren 1911-1914. I n : Mondrian. Zeichnungen. Aquarelle. New Yorker Bilder. Kat. Staatsgalerie Stuttgart 1980 (u. Haags Gemeentemuseum u. Baltimore Museum of Art), S. 63-73 Kat. Mondrian 1988: Mondriaan. Aanwinsten. Aquisitions 1979-1988. Kat. Haags Gemeentemuseum 1988. Darin: Herbert Henkels: De andere kam van een stilleven, S. 5-16 Loosjes-Terpstra 1989: Aleid Loosjes-Terpstra: Mondriaan in een donkere spiegel. I n : Jong Holland 5/1989, Nr. 3, S. 4-15 Menna 1962: Filiberto Menna: Mondrian. Cultura e poesia. Prefazione di Giulio Carlo Argan. Roma: Ateneo 1962 (Nuovi Saggi 36) Newman 1977: Theresa Newman: Four paintings by Mondrian. London: The Tate Gallery 1977 Nicholson, B. 1966: Ben Nicolson: Reminiscences of Mondrian. I n : Studio International 72/1966,, 884, S. 289-290 Nicholson, W. 1966: Winifred Nicholson: Reminiscences of Mondrian. I n : Studio International 72, 1966, 8 8 4 , S. 286-88 Ottolenghi 1974: Maria Grazia Ottolenghi (Hrsg.): Lopera compléta di Mondrian. Milano: Rizzoli 1974 (Werke Mondrians zitiert als Ottolenghi Nr.) Oud 1962: J.J.R
Oud: Mondriaan de mens. I n : J.J.P. Oud u. L.J.F. Wijsenbeek: Mondriaan.
Zeist/Antwerpen: De Haan 1962, S. 59-81 Postma 1989: Frans Postma: Le laboratoire céleste. Reconstitution de l'atelier de Mondrian. Paris, 26 rue du Départ. I n : i 10 et son époque. Kat. Paris: Institut Néerlandais 1989, S. 74-82 Ragghianti 1962: Carlo Ragghianti: Mondrian e Tarte dell X X secolo. Milano: Edizioni di Communità 1962
226
Rosenblum 1966: Robert Rosenblum: Notes on Mondiian and Romanticism. I n : Piet Mondrian 1772-1944. Kat. The Art Gallery of Toronto 1966 (u. Philadelphia Museum of Art u. Haags Gemeentemuseum), S. 17-20 Roth 1973: Alfred Roth: Begegnungen mit Pionieren - Le Cobusier, Piet Mondrian [...]. Basel/Stuttgart: Birkhäuser 1973 (Schriftenreihe des Instituts für Theorie und Geschichte der Architektur an der Eidgenössischen Technischen Hochschule Zürich) Rowell 1971: Margit Rowell: Interview with Charmion von Wiegand. I n : Piet Mondrian 1872-1944. Centennial Exhibition. Kat. New York: The Solomon R. Guggenheim Museum 1971, S. 77-86 Rüdiger 1983: Renate Rüdiger: Der Begriff des Gegenstands bei Piet Mondrian. Berlin: Technische Universität 1984 Sandberg 1957: W. Sandberg: L'organisation de l'espace. I n : Mondrian, l'organisation de l'espace. Kat. Paris: Galerie Denise René 1957, o.p. Schmalenbach 1992: Werner Schmalenbach: Der kategorische Imperativ. Piet Mondrians »Rhythmus aus schwarzen Linien«. In: Der Tagesspiegel. 21.6.1992 Schmidt, J. 1971: Siegfried J. Schmidt: Kunst als Wirklichkeit - Wirklichkeit als Kunst. I n der konkreten Malerei bei P. Mondrian, K. Malewitsch und W. Kandinsky. In: -: Ästhetische Prozesse. Beiträge zu einer Theorie der nicht-mimetischen Kunst und Literatur. KölnlBerlin: Kiepenheuer & Witsch 1971, S. 20-38 Seitz 1972: W l l i a m C. Seitz: Mondrian and the issue of relationships. I n : Artforum 1011972, Nr. 2, S. 70-75 Seuphor 1946: Michel Seuphor: Piet Mondrian, réflexions et souvenirs de Michel Seuphor. I n : Piet Mondriaan herdenkingstentoonstelling. Kat. Stedelijk Museum Amsterdam 1946, S. 5-13 Seuphor 1957: Michel Seuphor: Piet Mondrian: Leben und Werk. Köln: D u M o n t 1957 Seuphor
1964:
Michel
Seuphor: Abstrakte
Malerei. Von Kandinsky
bis
zur
Gegenwart.
MünchenlZürich: Knaur 1964 Shapiro 1991: David Shapiro: Mondrian: Flowers. New York: Abrams 1991 Sillevis 1980: John Sillevis: The Hague School. I n : Mondrian and the Hague School. Water colours and drawings from the Gemeente museum in the Hague. Kat. Manchester: Whitworth Art Gallery 1980, S. 6-18 Sondag 1976: Gérard Sondag: Couleur/Non-couleur dans la peinture de Mondrian. I n : Critica d'arte XLI11976 (nuova série), fasc. 145, S. 47-56 Sylvester 1966: David Sylvester: A Tulip with White Leaves: an essay on Mondrian. I n : Studio Intetnational 7211966, 884 S. 293-299 Threlfall 1978: J.J. Threlfall: Piet Mondrian: His life's work and evolution 1872-1944. A n investigation into the relationship between his theories and his practice as an artist. The University of Warwick: The Department of the History of Art 1978 Trappeniers 1989: Maureen S. Trappeniers: »Bert, daar maak ik een ding van.« Mondriaans werk in Brabant. I n : Piet Mondriaan. Een jaar in Brabant 190411905. Kat. s'Hertogenbosch: Noordbrabants Museum 1989, S. 33-64 Troy 1978: Nancy J. Troy: Piet Mondrian's Atelier. In: Arts Magazine 5311978, No. 4, S. 82-88
227
Babelotzky 1977: Gerd Babelotzky: Platonische Bilder und Gedankengänge in Calvins Lehre vom Menschen. Wiesbaden: Steiner 1977 (Veröffentlichungen des Instituts für Europäische Geschichte Mainz, Bd. 83) Bähler 1905: Louis A. Bahlen Het Boeddhisme. Den Haag: Drukkerij Vrede 1905 Bätschmann 1979: Oskar Bätschmann: Beiträge zu einem Übergang von der Ikonologie zu einer kunstgeschichtlichen Hermeneutik. I n : Ekkehard Kaemmerling (Hrsg.): Ikonographie und Ikonologie. Theorien - Entwicklung - Probleme. Bildende Kunst als Zeichensystem, Bd. 1. Köln: DuMont 1979, S. 460-477 Badt 1981: Kurt Badt: Die Farbenlehre van Goghs. Köln: D u M o n t 1981 Balet/Gerhard 1972: Leo Balet u. E. Gerhard [i.e. Eberhard Rebling]: Die Verbürgerlichung der deutschen Kunst, Literatur und Musik i m 18. Jahrhundert. Frankfurt/Berlin/Wien: Ullstein 1972 Barth 1952: Karl Barth: Die protestantische Theologie im 19. Jahrhundert. Ihre Vorgeschichte und ihre Geschichte. ZollikonlZürich: Evangelischer Verlag 1952^ Bärczav 1961: Gyuala Bärczay: Ecclesia Semper refbrmanda. Eine Untersuchung zum Kirchenbegriff des 19. Jahrhunderts. Zürich: EVZ-Verlag 1961 Bax 1988: Marty Bax: De onbekende Walenkamp. In: Jong Holland 4/1988, No. 4, S. 2-13 Bax 1990 a: Marty Bax: De geheime leer van Lauweriks. In: Jong Holland 6/1990, No. 1, S. 22-33 Bax 1990 b: Marty Bax: Het 'sfeeren' systeem 1898-1900. Berlage, Van den Bosch, De Groot, Lauweriks en Walenkamp. In: Jong Holland 6/1990, No. 4, S. 17-29 Becker/Frieswijk 1976: Frans Becker/Johan Frieswijk: Bedrijven in eigen beheer. Kolonies en produktieve associaties in Nederland 1901-1958. Nijmegen: Socialistische Uitgeverij 1976 (Sunschrift 101) Benjamin 1980: Walter Benjamin: Ursprung des deutschen Trauerspiels. I n : Rolf Tiedemann u. Hermann Schweppenhäuser (Hrsg.): Walter Benjamin: Gesammelte Schriften. Bd. 1.1, S. 203-430 Berger 1973: John Berger: Glanz und Elend des Malers Pablo Picasso. Hamburg: Rowohlt 1973 Bergsma 1991: Rieta Bergsma: Mens en Natuur - De Natuur van de Mens. I n : Richard Bionda u. Carel Blotkamp (Hrsg.): De schilders van Tachtig. Nederlandse Schilderkunst 1880-1895. Kat. Amsterdam: Rijksmuseum Vincent van Gogh (u. Glasgow: The Burrell Collection) 1991, S. 33-52 Berlage 1895 a: Hendrik Petrus Berlage: Over Architectuut. In: De Kroniek. 17.2.1895 Berlage 1895 b: Hendrik Petrus Berlage: Ijzer een steen. In: De Kroniek. 10.11.1895 Berlage 1919: Hendrik Petrus Berlage: Schoonheid in Samenieving. Rotterdam: Brusse 1919 Binder 1964: Wolfgang Binder: Grundformen der Säkularisation in den Werken Goethes, Schillers und Hölderlins. I n : Zeitschrift für deutsche Philologie 83/1964, S. 42-68 Bindman 1975: David Bindman: (Kat.). In: William Blake. 1757-1827. Kat. Hamb. Kunsthalle 1975 Bionda/BIotkamp 1991: Richard Bionda u. Carel Blotkamp (Hrsg.): De schilders van Tachtig. Nedetlandse Schilderkunst 1880-1895. Kat. Amsterdam: Rijksmuseum Vincent van Gogh (u. Glasgow: The Burrell Collection) 1991 Bizer 1962: Ernst Bizer: Studien zur Geschichte des Abendmahlsstreits i m 16. Jahrhundert. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft 1962 (Nachdr. d. Ausg. von 1940) Blavatsky: H[elena] P[etrovskaja] Blavatsky: Die Geheimlehre. Die Vereinigung von Wissenschaft, Religion und Philosophie. Bd. 1. Leipzig: Friedrich 1900 (dtsch. v. Robert Froebe)
230
-: Bd. 2. Leipzig: Friedrich 1901 -: Bd. 3: Esoterik. Nachgelassene Schriften. Leipzig: Lotus 1906 Blotkamp 1991: Carel Blotkamp: Kunstenaars als critici. Kunstkritiek in Nederland 1880-1895. I n : Bionda/Blotkamp 1991, S. 75-87 Blumenberg 1988: Hans Blumenberg: Die Legitimität der Neuzeit. Frankfurt: Suhrkamp 1988 Bock/Boorst-Hoogendonk 1975: Manfred Bock u. M . Boorst-Hoogendonk: Architectura 18981913. Kat. Amsterdam: Architectuurmuseum 1975 Börsch-Supan 1973: Helmut Börsch-Supan: Caspar David Friedrich. München: Prestel 1973 Bolt 1917: J.H. Bolt: Inleidingtot 'Esoterisch Christendom'. In: TheosofiaXXV/1917, S. 201-213 Boot/Van der Heijden 1978: Caroline Boot u. Marijke van der Heijden: Gemeenschapskunst. I n : Kunstenaren der Idee. Den Haag: Haags's Gemeentemuseum 1978, S. 36-47 Bootsma: J. Bootsma: Schets der gereformeerde geloofsleer. Scheveningen: De Mercuur 1927^ Bos-Geertsema 1990: Aukje Bos-Geertsema: Welk licht verspreidt Vincent van Gogh eigenlijk? I n : Transparant. Orgaan van de Vereeniging van Christen-Historici 111990, Nr. 3, S. 28-35 Braght 1685: Tielemann Jansson V. Braght: Het bloedig toneel, of martelaers spiegel der Doops-gesinde of weerelose christenen die om't getuygenis van Jesus geleden hebben, ende gedood zijn van Christi tijd af tot desen tijd toe. Deyster 1685^ Braker 1984: Harm Braker: Johan Adam Wormser: Een ambivalent unionist. Utrecht: Rijksuniversiteit Utrecht 1984 Brom 1926: Gerard Brom: Romantiek en Katholicisme in Nederland. Bd. 1. Kunst. GroningenlDen Haag: Wolters 1926 Brom 1933: Gerard Brom: Herleving van de Kerkelijke Kunst in Katholiek Nederland. Leiden: Ars Catholica 1933 Brom 1952: Gerard Brom: Bijbel en Romantiek. Utrecht: Dekker & Van de Vegt 1952 (Rede, Katholieke Universiteit Nijmegen) Broos 1975/76: B.P.J. Broos: Rembrandt's and Lastman's Coriolanus: the history piece in 17th Century theory and practice. In: Simiolus 8/1975/76, S. 199-228 Bürger 1974: Peter Bürger: Theorie der Avantgarde. Frankfurt: Suhrkamp 1974 Bultmann 1953: Rudolf Bultmann: Das Evangelium des Johannes. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1953 (Kritisch-exegetischer Kommentar über das Neue Testament. Begründet von Heinrich A W . Meyer, I I . Abt., 13. Aufl.) Bultmann 1954: Rudolf Bultmann: Theologie des Neuen Testaments. Tübingen: Mohr 1954^ Bunyan 1876/77: Johannes Bunyan: De Christen- en Christinnereis naar de Eeuwigheid. Opnieuw uit het Engelsch vertaald door CS. Adama van Scheltema. Amsterdam: Höveker & Zoon 1876/1877 Bunyan 1881: John Bunyan: De Heilige Oorlog, gevoerd door Koning Elschaddai tegen Diabolus. Amsterdam: Höveker & Zoon [1881] Bunyan o.J.: Johannes Bunyan: De Christen- en Christinnereis naar de Eeuwigheid. Opnieuw uit het Engelsch vertaald door CS. Adama van Scheltema. Rotterdam: Bolle o.J. [wohl nach 1907, Illustrationen und Text sind identisch mit Bunyan 1876/77]
231
Burke 1773: Edmund Burke: Philosophische Untersuchungen über den Ursprung unserer Begriffe vom Schönen und Erhabenen. Riga: Hartknoch 1773 Burckhardt 1978: Jacob Burckhardt: Weltgeschichtliche Betrachtungen. Stuttgart: Kröner 1978 Burckhardt o.J.: Jacob Burckhardt: Die Zeit Constantins des Grossen. W e n : Phaidon o.J. Burkom/Bax 1989: Frans Burkom u. Marty Bax: Lauweriks en Cuypers: een langdurig afscheid. I n : Jong Holland 5/1989, No. 4, S. 8-19 Busch/Beyrodt 1982: Werner Busch u. Wolfgang Beyrodt (Hrsg.): Kunsttheorie und Kunstgeschichte des 19. Jahrhunderts in Deutschland I . Kunsttheorie und Malerei. Kunstwissenschaft.
Stuttgart:
Reclam 1982 Busch, G. 1971: Günter Busch: Über einige Darstellungen des Gebets in der Bildkunst des neunzehnten Jahrhunderts. In: Triviale Zonen in der religiösen Kunst des 19. Jahrhunderts. Frankfurt: Klostermann 1971 (Studien zur Philosophie und Literatur des 19. Jahrhunderts, Bd. 15), S. 131-147 Busch, W. 1985: Werner Busch: Die notwendige Arabeske. Berlin: Gebr. Mann 1985 Bushart 1991: Magdalena Bushart: Der Geist der Gotik und die expressionistische Kunst. München: Silke Schreiber 1991 Cendrars 1974: Blaise Cendrars: Warum zerfällt der 'Kubus'. Aus dem Französischen von Irmtraud Schaarschmidt-Richter. In: Edward Fry: Der Kubismus. Köln: D u M o n t 1974, S. 164-166 Clark 1981: Timothy J. Clark: Der absolute Bourgeois. Künstler und Politik in Frankreich 1848 bis 1851. Hamburg: Rowohlt 1981 Copleston 1947: Francis C. Copleston: A history of philosophy. Vol. I : Greece and Rome. London: Bums & Oates 1947 Cousins 1990: Judith Cousins: Vergleichende biographische Chronologie. Picasso und Braque. I n : Picasso und Braque. Die Geburt des Kubismus. München: Prestel 1990, S. 330-414 Da Costa 1823: Isaac da Costa: Bezwaren tegen den Geest det Eeuw. Middelburg: M i l r o m 1823 Da Costa 1846: Isaac da Costa: Paulus, eene schriftbeschouwing. Leiden: Luchtmans 1846 (2 Bde.) Da Costa 1850: Isaac da Costa: De Chaos en het Licht. Een Halve-Eeuw-Lied. Haarlem: Kruseman 1850 De Bruijn 1987: J. de Bruijn: Abraham Kuyper. Leven en werk in beeld. Amsterdam: Passage 1987 De Jong 1978: O.J. dejong: Nederlandse Kerkgeschiedenis. Nijkerk: Callenbach 1978 De Jong 1990: J[ohannes] Mfarinus] de Jong: Vincent van Gogh en het christelijk geloof. In: Transparant. Orgaan van de Vereeniging van Christen-Historici 1/1990, Nr. 3, S. 35-41 De Liefde: J[ohannes] de Liefde: Overwin het kwaad door het goed en eenige andere verhalen. Amsterdam: Höveker & Zoon o.J. De Maeyer 1992: Jan de Maeyer: Katholiek reveil, kerk en kunst. I n : R A M . Geurts, A . E . M . Janssen u.a. (Hrsg.): J A . AlberdingkThijm. Erflater van de negentiende eeuw. Barn: Abor 1992, S. 81-100 De Pressensä 1917: E. de Pressense: Wat de liefde vermag. Een kerstverhal. Bewerkt door P.C. M o n driaan Sr.; Rotterdam: Bredee 1917^ De Superville 1827: Humbert de Superville: Essai sur les signes inconditionnels de l'art. Leiden: Van der Hoek 1827
232
Dekkers 1984: Dieuwertje Dekkers: De bedevaart der jonge kunstenaars. Achtergronden van de kunstreis der Noordnederlandse schilders naar Rome omstreeks 1800. In: Reizen naar Rome. Italie als leerschool voor Nederlandse kunstenaars omstreeks 1800. Kat. Teylers Museum Haarlem 1984 (u. Instituto Olandese di Roma), S. 25-43 Delleman/Gerritsma 1933: T h . Dellemann u. W.E. Gerritsma: De Gereformeerde Kerken. Aalten: De Graafschap 1933 2 Diepenbrock 1895: Alphons Diepenbrock: Muziek. In: De Kroniek. 1.1.1895 Diepenbrock 1896: Alphons Diepenbrock: De Nieuwe Wandschildering van Derkinderen. I n : De Kroniek. 6.9.1896 Domela-Nieuwenhuis 1879 a: Ferdinand Domela-Nieuwenhuis: De godsdienst der menschheid. Spreuken uit geschritten van Chineezen, Indiëers, Perzen, Joden, Christenen, Grieken, Romeinen, Germanen. Haarlem: W C . de Graaf 1879 Domela-Nieuwenhuis 1879 b: Ferdinand Domela-Nieuwenhuis: Algemeen stemrecht. Haarlem: W.C. de Graaf 1879 Domela-Nieuwenhuis 1903: Ferdinand Domela-Nieuwenhuis: De revolutionaire dr. A. Kuyper contra de reaktionairen minister Kuyper. Amsterdam: De Boet 1903 Domela-Nieuwenhuis 1910: Ferdinand Domela-Nieuwenhuis: Van Christen tot Anarchist. Amstetdam: Van Holkema & Warendorf 1910 Douma u.a. 1934: J. Douma, T. Hoekstra u. A . H . van Minnen (Hrsg.): Eenige Gezangen van de Gereformeerde Kerken in Nederland. Gehandhaafd en vastgesteld door de Generale Synode van M i d delburg 1933. Alsmede haar Formulieren van Eenigheid met de drie oude Geloofsbelijdenissen en haar Liturgie [...]. Kok: Kampen: 1934 Fagiolo Dell' Arco/Carandini 1977: Maurizio Fagiolo Dell' Arco u. Silvia Carandini: L'Effimero Barocco. Strutture della festa nella Roma del '600. Rom: Bulzoni 1977 (2 Bde.) Farner 1970: Konrad Farner: Der Aufstand der Absttakt-Konkreten oder die Heilung durch den Geist. Zur Ideologie der spätbütgerlichen Zeit. Berlin u. Köln: Kiepenheuer 1970 Feld 1976: Helmut Feld: Das Verständnis des Abendmahls. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft 1976 Ferretti 1989: Silvia Ferretti: Cassirer, Panofsky, and Warburg. Symbol, Art, and History. New Häven u. London: Yale University Press 1989 Flasch 1978: Kurt Flasch. Augustinus. Einführung in sein Denken. Stuttgart: Reclam 1978 Flasch 1986: Kurt Flasch: Das philosophische Denken i m Mittelalter. Von Augustin zu Macchiavelli. Stuutgart: Reclam 1986 Foucart 1987: Bruno Foucart: Le renouveau de la peinture religieuse en France (1800-1860). Paris: Arthéna 1987 Fox-Pitt 1910: St. George Lane Fox-Pitt: Theosophy. I n : Encyclopedia Brittanica. Cambridge: University Press 1 9 1 1 1 1 , Vol X X V I , S. 789-791 Gadamer 1975: Hans-Georg Gadamer: Wahrheit und Methode. Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik. Tübingen: Mohr 1975^
233
Germer 1992: Stefan Germer: Le Repertoire des Souvenirs. Zur Reflexion des Historischen bei Manet. In: Edouard Manet. Augenblicke der Geschichte. Kat. Kunsthalle Mannheim 1992, S. 40-54 Gerretson/Goslinga
1967: C. Gerretson u. A. Goslinga (Hrsg.): Groen van Prinsterer. Schriftelijke
Nalatenschap. Den Haag: Nijhoff 1967 Giovanni
1912:
Giovanni [i.e. J.
KalfFJ:
Moderne Kunstkring. I n : Algemeen
Handelsblad.
18.10.1912 Goslinga 1937: A. Goslinga (Hrsg.): Abraham Kuyper. Briefwisseling. Kampen: Kok 1937 Grieves 1984: Alistair Grieves: Style and Content in Pre-Raphaelite Drawings. I n : Leslie Parris (Hrsg.): Pre-Raphaelite Papers, London: The Täte Gallery 1984, S. 23-43 Groen van Prinsterer 1853: Guillaume Groen van Prinsterer: Zelfstandigheid der kerk of Alvermogen van den Staat? Utrecht: Kemink 1853 (Erste Auflage 1837) Groen van Prinsterer 1940: Guillaume Groen van Prinsterer: Ongeloof en Revolutie. Amsterdam: Bottenburg 1940 (Nachdruck der Ausgabe letzter Hand) Gross 1989: Friedrich Gross: Jesus, Luther und der Papst im Bilderkampf 1871 bis 1918. Zur Malereigeschichte der Kaiserzeit. Marburg: Jonas 1989 Guggenheim 1984: Peggy Guggenheim: Ich habe alles gelebt. Bergisch Gladbach: Bastei-Lübbe 1984 Habermas 1968: Jürgen Habermas: Arbeit und Interaktion. Bemerkungen zu Hegels Jenenser 'Philosophie des Geistes'. I n : -: Technik und Wissenschaft als 'Ideologie'. Frankfurt: Suhrkamp 1968, S. 947 Habermas 1987: Jürgen Habermas: Theorie des kommunikativen Handelns. Frankfurt: Suhrkamp 1987 4 , 2 Bde. Haftmann 1954: Werner Haftmann: Malerei i m 20. Jahrhundert. München: Prestel 1954 Hagoort: R. Haagoort: De Christelijk Sociale Beweging. Uitgegeven in opdracht van de Christlijk Nationale Bibliotheek. Franeker: T. Wever (1955) Hammacher 1951: A M . Hammacher: Symbolisme en Abstractie, Nachdruck aus 'De Groene Amsterdamer' i n : Kunstenaren der Idee. Kat. Haags Gemeentemuseum 1978, S. 19-20 Hammacher 1968: A . M . Hammacher: Manifesten: Opstand der woorden. I n : Museumjournaal 1311968, no. 5, S. 231-238 Harnack 1924 a: Adolf von Harnack: Marcion. Das Evangelium vom fremden Gott. Eine Monographie zur Geschichte der Grundlegung der katholischen Kirche. Leipzig: Hinrichs 1924^ Harnack 1924 b: Adolf von Harnack: Die Mission und Ausbreitung des Christentums in den eisten drei Jahrhunderten. Leipzig: Hinrichs 1924 4 Hegel Phän.: Georg Wilhelm Friedrich Hegel: Phänomenologie des Geistes. Frankfurt: Suhrkamp 1970 (auf Grundlage der Werke von 1832-1845 neu edierte Ausgabe, Bd. 3) Hegel Asth.: Georg Wilhelm Friedrich Hegel: Vorlesungen über die Ästhetik. I—III. Frankfurt: Suhrkamp 1986 (auf Grundlage der Werke von 1832-1845 neu edierte Ausgabe, Bd. 13-15) Hegel Rel.: Georg Wilhelm Friedrich Hegel: Vorlesungen über die Philosophie der Religion. I . Frankfurt: Suhrkamp 1986 (auf Grundlage der Werke von 1832-1845 neu edierte Ausgabe, Bd. 16) Heijbroek 1975: Matthijs Maris in Parijs 1869-1877. In: O u d Holland 8911975, S. 266-289
234
Henkel/Schöne: Artur Henkel u. Albrecht Schöne (Hrsg.): Emblemata. Handbuch zur Sinnbildkunst des 16. und 17. Jahrhunderts. Stuttgart: Metzeler 1967-1976 Hetzer 1951: Theodor Hetzer: Francisco de Goya und die Krise der Kunst um 1800. I n : Wiener Kunsthistorisches Jahrbuch XIV11951, S. 180 ff Hess 1975: Günther Hess: Allegorie und Historismus. Z u m Bildgedächtnis des späten 19. Jahrhunderts. I n : Hans Fromm u.a. (Hrsg.): Verbum et signum. Festschrift für Friedrich Ohly. Beiträge zur medävistischen Bedeutungsforschung. München: Prestel 1975. Bd. 1, S. 555-591 Hillach 1976: Ansgar Hillach: Allegorie, Bildraum, Montage. Versuch, einen Begriff avantgardistischer Montage aus Benjamins Schriften zu begründen. I n : W. Martin Lüdke (Hrsg.): Theorie der Avantgarde. Antworten auf Peter Bürgers Bestimmung von Kunst und bürgerlicher Gesellschaft. Frankfurt: Suhrkamp 1976, S. 105-142 Hinz 1973: Säkularisation als verwerteter 'Bildersturm'. Z u m Prozeß der Aneignung der Kunst durch die bürgerliche Gesellschaft, in: Martin Warnke (Hrsg.): Bildersturm. Die Zerstörung des Kunstwerks. Frankfurt: Fischer 1988 2 (1. Aufl. 1973) Hoffmann 1965: Konrad Hoffmann: Z u Van Goghs Sonnenblumenbildern. I n : Zeitschrift für Kunstgeschichte 1965, Bd. 3 1 , S. 27-58 Hoffmann-Axthelm 1980: Dieter Hoffmann-Axthelm u. Projektgruppe: Zur Kritik der Gestaltungslehren. Berlin: Hochschule der Künste 1980 (Arbeitsergebnisse aus dem FB 11, H d K Berlin, Bd. 21) Hofmann 1974: Werner Hofmann: Friedrichs Bildthemen und die Tradition. I n : Caspar David Friedrich. 1774-1840. Kat. Hamburger Kunsthalle 1974, S. 48-68 Hofmann 1983: Werner Hofmann: Das 20. Jahrhunden. I n : Luthet und die Folgen für die Kunst. Kat. Hamburger Kunsthalle 1983, S. 572-656 Hofstätter 1985: Hans H . Hofstätter: Symbolismus und Religion. I n : Ich male für fromme Gemüter. Zur religiösen Schweizer Malerei im 19. Jahrhundert. Kat. Kunstmuseum Luzern 1985, S. 253-280 Horkheimer/Adorno 1984: Max Horkheimer u. Theodor W. Adorno: Dialektik der Aufklärung. Philosophische Fragmente. Frankfurt: Suhrkamp 1984 2 Höveker 1881: Henricus Höveker: Abraham of de theologie der schrift. Bijlage bij het vijftigjarig jubile. Amsterdam: [Höveker & Zoon 1881] Höveker 1886: Henricus Höveker: Wie kan regeeren. Een vraag des tijds. Beantwoord door de schrift. Amsterdam: Höveker & Zoon 1886 Höveker 1887: H[enricus] Höveker: Het leven, het licht. De inhoud der schrift en de geschiedenis der kerk. Een tachtigjarige nasporing. Amsterdam: Höveker & Zoon 1887 Höveker: Henricus Höveker: Twee Nazireers. Hoe bereikt men zijn bestemming? Met een woord aan Nederlands jongelingschap. Amsterdam. Höveker &C Zoon o.J. Imanse/Steen 1978: Geurt Imanse u. John Steen: Achtergronden van het Symbolisme. I n : Kunstenaren der Idee. Kat. Haags Gemeentemuseum 1978, S. 21-35 Immerzeel 1841: J. Immerzeel jun.: Lofrede op Rembrandt. Amsterdam: bij den schrijver 1841 Jaffö 1965: Hans L. Conrad Jafft: De Stijl 1917-1931. Der niederländische Beitrag zur modernen Kunst. FrankfurtlBerlinlWien: Ullstein,1965 (dtsch. Ausg. der 1956 in Amsterdam erschienenen engl. Fass.)
235
Jakobson 1935: Roman Jakobson: [Metapher und Metonymie:] Randbemerkungen zur Prosa des Dichters Pasternak. I n : -: Poetik. Ausgewählte Aufsätze 1921-1971, hrsg. v. Elmar Holenstein. Frankfurt: Suhrkamp 1979, S. 192-211 Jelsma 1970: A.J. Jelsma: Adriaan van Haemstede en zijn martelaarsboek. Amsterdam: Vrije Universiteit 1970 Jensen 1974: Jens Christian Jensen: Caspar David Friedrich. Leben und Werk. Kön: DuMont 1974 Joosten 1977: Joop M . Joosten: De Leidse tijd van H.P. Bremmer 1871-1895. I n : Licht door kleur. Kat. Haags Gemeentemuseum 1977, S. 23-27 K. 1911: K.: Een losstaande opmerking over het streven der tentoonstelling van den Modernen Kunstkring. In: Het Centrum. 12.10.1911 Kant 1974: Immanuel Kant: Kritik der Urteilskraft. Frankfurt: Suhrkamp 1974 (Werkausgabe X) Kat. Derkinderen 1981: Antoon Derkinderen 1859-1925. Kat. s'Hertogenbosch:
Noordbrabants
Museum 1981 Kat. Die Haager Schule: Die Haager Schule. Meisterwerke der holländischen Malerei des 19. Jahrhunderts aus Haags Gemeentemuseum. Kat. Kunsthalle Mannheim 1987 Kemp 1985: Wolfgang Kemp: Der Betrachter ist i m Bild. Köln: DuMont 1985 Kijlstra 1900: S.C. Kijlstra: De beteekenis van onze Kolonie. Festrede uitgesproken bij gelegenheid der opening van het Kolonie-huis der Intern. Broederschap te Blaricum. Den Haag: Drukkerij Vrede 1900 Kirchner 1991: Thomas Kirchner: L'Expression des passions. Ausdruck als Darstellungsproblem in der französischen Kunst des 17. und 18. Jahrhunderts. Mainz: Zabern 1991 Knolle 1984: Paul Knolle: De waardering voor het landschapstuk in de nederlandse kunttheorie van de 18de en vroege 19de eeuw. In: Reizen naar Rome. Italie als leerschool voor Nederlandse kunstenaars omstreeks 1800. Kat. Teylers Museum Haarlem 1984 (u. Instituto Olandese di Roma), S. 101-123 Koopmans 1989: Yves Koopmans: I n het voetspoor van Pythagoras. Kosmische symboliek in de Nederlandse architectuur tussen 1900 en 1940. In: Jong Holland 511989, No. 3, S. 23-34 Kodera 1988: Tsukasa Kodera: Christianity versus Nature. A study of the Thematics in Van Gogh's Oeuvre. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam 1988 Koselleck 1979: Reinhard Koselleck: Vergangene Zukunft. Zur Semantik geschichtlicher Zeiten. Frankfurt: Suhrkamp 1979 Krul 1991: W E . Krul: Nederland in het fin-de-siede. De stijl van een beschaving. In: Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 10611991, No. 4, S. 581-594 Kuiper, D . 1972: Dirk Theodor Kuiper: De Voormannen. Een sociaal-wetenschappelijke Studie over ideologie, konflikt en kerngroepvorming binnen de Gereformeerde Kerk in Nederland tussen 1820 en 1930. Kampen: Kok 1972 Kuiper, R. 1990: Roel Kuiper: Esthetiek en atrophie. Protestantse kunstkritiek in het fin de siecle. I n : Transparant. Orgaan van de Vereeniging van Christen-Histofici 111990, Nr. 3, S. 16-21 Kuiper, R. 1992: Roel Kuiper: Zelfbeeld en wereldbeeld. Antirevolutionairen en het buitenland. 1848-1905. Kampen: Kok 1992
236
Kuyper o.J.: Abraham Kuyper: De Engelen Gods. AmsterdamlPretoria: Boekhandel. Vborheen Hôveker &C Wormser o.J. Kuyper 1872 a: Abraham Kuyper: De sociale kwestie. I n : De Standaard. 16.4.1872 Kuyper 1872 b: Abraham Kuyper: De sociale kwestie. I n : De Standaard. 23.4.1872 Kuyper 1872 c: Abraham Kuyper: De Martelaren van den Bartholomeusnacht. 24 augustus 1572. I n : De Standaard. 24.8.1872 Kuyper 1872 d: Abraham Kuyper: De Martelaren van de Bartholomeusnacht. I n : De Standaard. 31.8.1872 Kuyper 1872 e: Abraham Kuyper: De Martelaren van de Bartholomeusnacht. Rome en de Bartholomeusnacht. I n : De Standaard. 1.9.1872 Kuyper 1874: Abraham Kuyper: Het Calvinisme, oorsprong en waarborg onzer constitutioneele vrijheden. Een Nederlandsche gedachte. Amsterdam: B. van der Land 1874 Kuyper 1880: Abraham Kuyper: Honig uit den rotssteen. Bd. 1. Amsterdam: J A . Wormser o.J.
(1.
Aufl. 1880) Kuyper 1881: Abraham Kuyper: Een drievoudige waarschuwing aan de Gereformeerde Christenheid bij het lezen van haar Martelaarsboek 1881. In: Van Haemstede 1883, S. V-XI Kuyper 1883: Abraham Kuyper: Honig uit den rotssteen. Bd. 2. AmsterdamlPretoiia: Boekhandel. Voorheen Hbveker & Wormser o.J. 2 (1. Aufl. 1883) Kuyper 1887: Abraham Kuyper: »Dagen van goede boodschap«. Bd. 1. In den kerstnacht. Amsterdam: J.A. Wormser 1887 Kuyper 1888: Abraham Kuyper: Het Calvinisme en de Kunst. Rede bij de overdracht van het Rectoraat der Vrije Universiteit op 20 Octobet 1888. Amsterdam: J A . Wormser 1888 Kuyper 1888/89: Abraham Kuyper: Het werk van den Heiligen Geest. Amsterdam: J.A. Wormser 1888189 (3 Bde.) Kuyper 1891: Abraham Kuyper: Vbor een distel een mirt. Geestelijke overdenkingen bij den heiligen doop, het doen van belijdenis en het toegang tôt het heilig avondmaal. Amsterdam: J.A.Wormser 1891 Kuyper 1894: Abraham Kuyper: Encyclopédie der Heilige Godgeleerdheid. Amsterdam: J.A. Wormser 1894 (3 Bde.) Kuyper 1898: Abraham Kuyper: Het Calvinisme. Zes Stone-lezingen in october 1898 te Princeton (N.-J.) gehouden. AmstetdamlPretoria: Boekhandel. Voorheen Hôveker & Wormser [1898] Kuyper 1899: Abraham Kuyper: Evolutie. Rede uitgesproken bij de overdracht van het Rectoraat der Vrije Universiteit op 20 October 1899. AmsterdamlPretoria: Boekhandel. Voorheen Hbveker & Wormser 1899 Kuyper 1902: Abraham Kuyper: De gemeene gratie. Bd. 1. Het geschiedkundig gedeelte. Kampen: Kokl902 -: Bd. 2. Het leerstellig gedeelte. -: Bd. 3. Het practische gedeelte. -: Bd. 4 (dem dritten beigebunden). De Gemeene Gratie in Wetenschap en Kunst. Kuyper 1904/5: Abraham Kuyper: E voto Dordraceno. Toelichting op den Heidelbergschen Catechismus. Amsterdam/Pretoria: Boekhandel. Voorheen Hbveker & Wormser 1904/5 (4 Bde.)
237
Kuyper 1913: Abraham Kuyper: Heilige Orde. Rede in den bond van antirevolutionaire kiesvereenigingen te Amsterdam gehouden op 30 Mei 1913. Kampen: Kok 1913 Kuyper 1930: Abraham Kuyper: Souvereiniteit in eigen kring. Rede ter inwijding van de Vrije Universiteit den 20sten October 1880 gehouden i n het koor der Nieuwe Kerk te Amsterdam. Kampen: Kok 1930 3 Lademacher 1983: Horst Lademacher: Geschichte der Niederlande. Politik, Verfassung, Wirtschaft. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft 1983 Langen 1964: August Langen: zum Problem der sprachliche Säkularisation in der deutschen Dichtung des 18. u. 19. Jahrhunderts. In: Zeitschrift für deutsche Philologie 8311964, S. 24-41 Lankheit 1950: Klaus Lankheit: Caspar David Friedrich und der Neuprotestantismus. I n : Deutsche Viertel)ahreszeitschrift für Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte 2411950, S. 129-143 Lankheit 1953: Klaus Lankheit: Nibelungen-Illustrationen der Romantik. Zur Säkularisation christlicher Bildformen i m 19. Jahrhundert. I n : Zeitschrift des deutschen Vereins für Kunstwissenschaft 711953, S. 95-112 Lankheit 1971: Klaus Lankheit: Vision, Wundererscheinung und Wundertat in der christlichen Kunst. I n : Triviale Zonen i n der religiösen Kunst des 19. Jahrhunderts. Frankfürt: Klostermann 1971 (Studien zur Philosophie und Literatur des 19. Jahrhunderts, Bd. 15), S. 76-101 Laurillard 1853: Elisa Laurillard: Disputatio de locis euangelii Iohannis, in quibus ipse auctor verba iesu interpretatus est. Lugduni-Batavorum (= Leiden): P. Engels 1853 Laurillard 1873: Elisa Laurillard: De zeven hoofdzonden. Amsterdam: D.B. Centen 1873 Laurillard 1880: Elisa Laurillard: Vlechtwerk uit verscheiden kleuren. Amsterdam: D.B. Centen 1880 Laurillard o.J.: Elisa Laurillard: Bijbel en volkstaal. Rotterdam: Bolle o.J. Le-Duc 1875: Viollet-le-Duc: Dictionnnaire raisonné de l'architecture française du X I e au X V I e siècle. Bd. 6. Paris: Gruend 1875 Leemann 1990: Fred Leemann: Van Goghs posthumer Aufstieg zum Ruhm in den Niederlanden. I n : Vincent van Gogh und die Moderne. Kat. Museum Folkwang Essen 1990 (u. Amsterdam: Rijksmuseum Vincent van Gogh), S. 207-263 Lehmann 1988: Hertmut Lehmann: Asketischer Protestantismus und ökonomischer Rationalismus: Die Weber-These nach zwei Generationen. I n : Wolfgang Schluchter (Hrsg.): Max Webers Sicht des okzidentalen Christentums. Interpretation und Kritik. Frankfürt: Suhrkamp 1988, S. 529-553 Lehning 1931: Arthur Müller Lehning: Rationalisatie en de 6 urige arbeidsdag. Amsterdam: Nederlands Syndicalistisch Vakverbond 1931 Leigthen 1989: Patricia Leighten: Re-Ordering the Universe. Picasso and Anarchism, 1897-1914. Princeton University Press 1989 Lethen 1994: Helmut Lethen: Verhaltenslehren der Kälte. Lebensversuche zwischen den Kriegen. Frankfürt: Suhrkamp 1994 Liebenwein-Krämer 1977: Renate Liebenwein-Krämer: Säkularisierung und Sakralisierung. Studien zum Bedeutungswandel christlicher Bildformen in der Kunst des 19. Jahrhunderts. Frankfurt 1977 Lindeboom 1973: Johannes Lindeboom: Stiefkinderen van het Christendom. Arnhem: Gijsbers & VanLoon 1973
238
Lohse 1983: Eduard Lohse: Die Entstehung des Neuen Testaments. StuttgartlBerlinlKöln: Kohlhammer 1983 4 (Theologische Wissenschaft, Bd. 4) Lohse 1989: Eduard Lohse: Grundriß der neutestamentlichen Theologie. Stuttgart/BerlinlKöln: Kohlhammer 19894 4 (Theologische Wissenschaft, Bd. 5,1) Loosjes-Terpstra 1959: Aleid Loosjes-Terpstra: Moderne Kunst in Nederland. 1900-1914. Utrecht: Dekker & Gumbert 1959 I.uhmann 1986: Niklas Luhmann: Das Kunstwerk und die Selbstreflexion der Kunst. I n : Hans Ulrich Gumbrecht u.a. (Hrsg.): Stil. Geschichte und Funktionen eines kulturwissenschaftlichen Diskurselements. Frankfurt: Suhrkamp 1986, S. 620-672 Mac Crew 1978: Phyllis Mac Crew: Calvinist Preaching and Iconodasm i n the Netherlands 15441569. LondonlNew York/Melbourne: Cambridge University Press 1978 Marius 1906: G . H . Marius: Die holländische Malerei im Neunzehnten Jahrhundert. Berlin: S. Fischer 1906 (deutsch von H . Konman-Kliver) Marius 1911: G . H . Marius: Internationale Tentoonstelling van Moderne Kunst.- Stedelijk Museum Amsterdam. I n : Nieuws van den Dag. 25.10.1911 Marius 1912: G . H . Marius: Moderne Kunstkring. I n : Nieuws van den Dag. 15.10.1912 Marquard 1975: Odo Marquard: Über einige Beziehungen zwischen Ästhetik und Therapeutik in der Philosophie des 19. Jahrhunderts. I n : Manfred Frank u. Gerhard Kurz (Hrsg.): Materialien zu Schellings philosophischen Anfängen. Frankfurt: Suhrkamp 1975, S. 341-377 Marx 1867: Karl Marx: Das Kapital. Bd. 1. Berlin: Dietz o.J., Nachdruck der 1. Auflage Hamburg 1867 McNamara 1992: Andrew McNamara: Between Flux and Certitude: The Grid in Avant-Garde Utopian Thought. In: Art History 15/1992, Nr. 1, S. 60-104 M c Neill 1957: John T. M c Neill: The History and Character o f Calvinism. New York: Oxford University Press 1957 Meyer Schapiro 1978: Meyer Schapiro: Modern Art. 19th and 20th Century. Selected papers. New York: Abrams 1978 Moderne Kunstkring 1911: Moderne Kunstkring te Amsterdam. De Nieuwe Courant. 9.10.1911 Möbius/Sciurie 1984: Friedrich Möbius u. Helga Sciurie: Die Ruine Eldena als Erbe der Romantik. In: -: Symbolwerte mittelalterlicher Kunst. Leipzig: Seemann 1984 Moholy-Nagy 1947: Lazio Moholy-Nagy: Vision in Motion. Chicago: Paul Theobald 1947 Mondriaan 1902 a: Uit het leven van een Savoyard. Naar 't Fransch door P.C. Mondriaan Sr.; Rotterdam: Bredee 1902 Mondriaan 1902 b: Een kersrverhal voor jongen en ouden. Vrij gevolgd naar 't Fransch door P.C. Mondriaan Sr. Rotterdam: Bredee 1902 Mondriaan: P.C. Mondriaan Sr.: De kleine Wees en de oude Annemie. Rotterdam: Bredee o.J. (ca. 1901-1906) Mondriaan: P.C. Mondriaan Sr.: Het Kerstgeschenk des Keizers. Naar Gaston Bonnefort. Rotterdam: Bredee o.J. (ca. 1901-1906)
239
Mondriaan: PC. Mondriaan Sr.: Onder de leiding gods. Rotterdam: Bredee o.J. (ca. 1901-1906) Müller 1987: E.E Karl Müller (Hrsg.): Die Bekenntnisschriften der reformierten Kirche. In authentischen Texten mit geschichtlicher Einleitung und Register. Zürich: Theologische Buchhandlung 1987 (Nachdr. d. Ausg. von 1903) Nauta 1981: L.W. Nauta: De gerealiseerde Utopie en andere sociaal-filosofische stukken. Amsterdam: VanGennep 1981 Nauta 1987: Lolle Nauta: De factor van de kleine c. Essays over culturele armoede en politieke cultuur. Amsterdam: Van Gennep 1987 Nerdinger 1987: Winfried Nerdinger: Die Montage der Wirklichkeit. In: Werner Busch (Hrsg.): Funkkolleg Kunst. Eine Geschichte der Kunst i m Wandel ihrer Funktionen. München/Zürich: Piper 1987. Bd. 2, S. 765-792 Nieuwsblad 1896: Nieuwsblad voor den Boekhandel (uitg. door de vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels) 63116. Oktober 1896, Nr. 83 Novalis 1968: Novalis: Werke und Briefe. Hrsg. v. Alfred Kelletat. München: Winkler 1968 Oosterzee 1863: J[ohannes] J[acobus] van Oosterzee: De eerste steen. Toespraak gehouden in h e t W l lemspark te 's Gravenhage 17 November 1863. Den Haag: M.J. Visser 1863 Opzoomer 1875: Cornelis W. Opzoomer: Het wezen en de grenzen der kunst. Leiden: Van Santen 1875 Opzoomer 1990: Cornelis W. Opzoomer: Het wezen der kennis. Hrsg. v. W i m van Dooren. Baarn: Ambo 1990 Otto en Adya van Rhees 1975: Otto en Adya van Rhees. Leven en werk tot 1934. Kat. Utrecht: Centtaal Museum 1975 (u. Haags Gemeentemuseum) O u d 1918: J.J.P. O u d : Bouwkunst en normalisatie bij den massabouw. I n : De Stijl 111918, Nr. 6, S. 77-80 Pacht 1979: Otto Pacht: Kritik der Ikonologie. In: Ekkehard Kaemmerling (Hrsg.): Ikonographie und Ikonologie. Theorien - Entwicklung - Probleme. Bildende Kunst als Zeichensystem, Bd. 1. Köln: D u M o n t l 9 7 9 , S. 353-375 Panofsky 1925: Erwin Panofsky: Über das Verhältnis der Kunstgeschichte zur Kunsttheotie: ein Beitrag zu der Erörterung über die Möglichkeit 'kunstwissenschaftlicher Grundbegriffe'. I n : Panofsky 1985, S. 49-75 Panofsky 1927: Erwin Panofsky: Die Perpektive als symbolische Form. In: Panofsky 1985, S. 99-167 Panofsky 1932: Erwin Panofsky: Z u m Problem der Beschreibung und Inhaltsdeutung von Werken der bildenden Kunst. In: Panofsky 1985, S. 85-97 Panofsky 1971: Erwin Panofsky: Early Netherlandish Painting. Its Orign and Character. Bd. 1. New York/HagerstownlSan FranciscolLondon: Harper & Row 1971 Panofsky 1978: Erwin Panofsky: Sinn und Deutung in der bildenden Kunst. Köln: DuMont 1978 Panofsky 1979: Erwin Panofsky: Die Renaissancen der europäischen Kunst. Frankfurt: Suhrkamp 1979 (dtsch. v. Horst Günther) Panofsky 1985: Erwin Panofsky: Aufsätze zu Grundfragen der Kunstwissenschaft. Berlin: Spiess 1985 Pierson 1875: A. Pierson: Schoonheidszin en levenswijsheid. Deventer: Enklaar 1875
240
Polak 1955: Bettina Polak: Het Fin-de-Siecle in de Nederlandse Schilderkunst. Den Haag: NijhofF 1955 Prange 1991: Regine Prange: Das Kristalline als Kunstsymbol. Bruno Taut und Paul Klee. Zur Reflexion des Abstrakten in Kunst und Kunsttheorie der Moderne. Hildesheim: Olms 1991 (Studien zur Kunstgeschichte, Bd. 63) Pugin 1846: Augustus Welby Pugin: Glossary of Ecclesiastical Ornament and Costume [...]. London: Henry G. Bohn 1846 2 Raab/Klingborg/Fant 1972: Rex Raab, Arne Klingborg u. Äke Fant: Sprechender Beton. Wie Rudolf Steiner den Stahlbeton verwendete. Dornach: Philosophisch-Anthroposophischer Verlag 1972 Rauwenhoff 1865: L.W.E. RauwenhofF: De Vbornaamste Godsdiensten. Geschiedenis van het Protestantisme. Haarlem: Krusemann 1868 Rehm 1960: Walter Rehm: Heinrich Wölfflin als Literarhistoriker. München: Akademie der Wssenschaften 1960 Reinink 1965: A.W. Reinik: K.P.C. de Bazel. Amsterdam: Meulenhofr 1965 Rietbergen 1992: Petet Rietbergen: J.A. Alberdingk T h i j m herdacht. Enige beschouwingen over katholieke inculturatie als proces en probleem in de negentiende eeuw. I n : P.A.M. Geurts, A . E . M . Janssen u.a. (Hrsg.): J.A. Alberdingk T h i j m . Erflater van de negentiende eeuw. Barn: Abor 1992, S. 39-57 Riesman 1958: David Riesman: Die einsame Masse. Eine Untersuchung der Wandlungen des amerikanischen Charakters. Hamburg: Rowohlt 1958 Ringbom 1966: Sixten Ringbom: A r t in the Epoch of the Great spiritual. Occult elements in the early theory of abstract painting. In: Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 2911966, S. 386-416 Ringbom 1986: Sixten Ringbom: Transcending the Visible: The Generation of the Abstract Pioneers. In: The Spiritual in Art: Abstract Painting 1890-1985. Kat. Los Angeles County Museum Art 1986 (u. Chicago Museum of Contemporary Art u. Haags Gemeentemuseum), S. 131-154 Ritschl 1926: Otto Ritsehl: Die reformierte Theologie des 16. und des 17. Jahrhunderts in ihrer Entstehung und Entwicklung. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1926 Röhls 1987: Jan Röhls: Theologie reformierter Bekenntnisschriften. Göttingen: Vandenhoeck &C Ruprecht 1987 Rooses: Het Schildersboek. Nederlandse Schilders der negentiende eeuw in monographieen door tijdgenooten. Uitgegeven door Max Rooses. Amsterdam: Elsevier o.J. (4 Bde.) Rosenblum 1975: Roben Rosenblum: Modern Painting and the Northern Romantic tradition. Friedrich to Rothko. New York: Harper & Row 1975 Rossouw 1896/97: Dr. D.R Rossouw: Medeerfgenamen van Christus. Geschiedenis van de vervolgingen der christelijke kerk. Met eene voorrede van Dr. Andrew Murray. Amsterdam: Höveker & Zoon [1896/97] (erschienen in 3 Teilen, davon der 2. Teil am 16.10. 1896) Rotterdam 1890: Verklaring der Nederlandsche Geloofsbelijdenis van Ds. A.[rnoldus] Rotterdam. O p nieuw uitgegeven en bij onkerkelijk publiek ingeleid door Dr. A. Kuyper. Rotterdam: Gebr. Huge 1890
241
Rubin 1990: William Rubin: Picasso und Braque: Eine Einführung. In: Picasso und Braque. Die Geburt des Kubismus. München: Prestel 1990, S. 9-56 Ruskin: John Ruskin: The Laws of Fesole, A Joy Forever, Modern Painters Vol. I . New York: Lovell, Corvell & Co [ca. 1898] ( Ruskin's Works. Vol. X.) Schleiermacher 1977: Friedrich Schleiermacher: Vorlesungen über die Ästhetik. In: F.D.E. Schleiermacher: Hermeneutik und Kritik. Hrsg. v. Manfred Frank. Frankfurt: Suhrkamp 1977 Schluchter 1988: Wolfgang Schluchter: Religion und Lebensführung. Studien zu Max Webers Religions- und Herrschaftssoziologie. Frankfurt: Suhrkamp 1988 (2 Bde.) Schmalenbach 1986: Werner Schmalenbach: Bilder des 20. Jahrhunderts. Die Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen, Düsseldorf. München: Prestel 1986 Schmidt, J. 1987: Siegfried J. Schmidt (Hrsg.): Der Diskurs des Radikalen Konstruktivismus. Frankfürt: Suhrkamp 1987 Schmidt, W . 1981: Winfried Schmidt: Studien zur Landschaftskunst Jacob van Ruisdaels. HildesheimlNewYork 1981 Schnädelbach 1987: Herbert Schnädelbach: Vernunft und Geschichte. Frankfürt: Suhrkamp 1987 Schneider 1974: Norbert Schneider: Natur und Religiosität in der deutschen Frühromantik - Z u Caspar David Friedrichs »Tetschener Altar«. In: Kritische Berichte 111974, Nr. 4, S. 60 ff Schöne 1968: Albrecht Schöne: Säkularisation als sprachbildende Kraft. Studien zur Dichtung deutscher Pfarrerssöhne. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1968 2 (Palaestra , Bd. 226) Schopenhauer: Arthur Schopenhauers sämmtliche Werke in sechs Bänden. Hrsg. von Eduard Grisebach. Leipzig: Reclam o.J. Schrade 1931: Hubert Schrade: Die romantische Idee von der Landschaft als höchstem Gegenstande christlicher Kunst. I n : Neue Heidelberger Jahrbücher N.F. 1931, S. 1-94 Schrift en Historie: Schrift en Historie. Gedenkboek bij het vijftig-jaarig bestaan der georganiseerde Antirevolutionaire partij 1878-1928. In opdracht van de Dr. A. Kuyper-Stichting. Kampen: Kok 1928 Schubert 1905: G . H . van Schubert: Uit de levensgeschiedenis van Jacob Werner of 'Ken hem in al uwe wegen en H i j zal uwe paden recht maken' (Spr. 3:6). Uit het Duitsch bewerkt door P.C. M o n driaan Jr. [Druckfehler, eigentlich P.C. Mondriaan Sr. ?] Rotterdam: Bredee 1905 Schure: Edouard Schure: Les grands inities. Paris: Perrin 1960 Siebelhoff
1975: Robert Siebelhoff: Jan Toorop's early Pointiiiist paintings. In: Oud Holland
8911975, S. 86-97 Sillevis 1987: John Sillevis: Die Haager Schule. I n : Die Haager Schule. Meisterwerke der holländischen Malerei des 19. Jahrhunderts aus Haags Gemeentemuseum. Kat. Haags Gemeentemuseum (u. Kunsthalle Mannheim) 1987, S. 13-30 u. Katalogtext. S. 95-344 Six 1890: Jan Six: Openbare les. Bij den aanvang zijner lessen als hoogleeraar aan de Rijks Academie van Beeidende Künsten den 13den Februari 1890. Amsterdam: De Roever Kröber-Bakels 1890 Six 1919: Jan Six: Plaats en tijd van Rembrandt's nachtwacht. In: Onze kunst, XXXVH919, S. 1-20 Staedtke 1966: Joachim Staedtke: Calvins Genf und die Entstehung politischer Freiheit. In: Walther P. Fuchs (Hrsg.): Staat und Kirche i m Wandel der Jahrhunderte. Stuttgart: Kohlhammer 1966
242
Stechow 1929: Wolfgang Stechow: Römische Gerichtsdarstellungen bei Rembrandt und Bol. I n : Oud Holland 46/1929, S. 134-139 Steen 1991: John Steen: Christianily versus Nature [Rezension v. Ködera 1988]. I n : Jong Holland 7/1991, Nr. 1,S. 52-57 Suckale 1981: Robert Suckale: Thesen zum Bedeutungswandel der gotischen Fensterrose. I n : ClausberglKimpel u.a. (Hrsg.): Bauwerk und Bildwerk i m Hochmittelalter. Anschauliche Beiträge zur Kultur- und Sozialgeschichte. Gießen: Anabas 1981, S. 259-294 Synode 1892: Acta der Voorloopige Synode van Ned. Geref. Kerken [...] 1892. Leiden: Donner 1893 Synode 1896: Acta der Generale Synode van de Gereformeerde Kerken in Nederland [...] 1896. Leiden: Donner 1897 Szondi 1974: Peter Szondi: Poetik und Geschichtsphilosophie I . Antike und Moderne in der Ästhetik der Goethezeit. Hegels Lehre von der Dichtung. Frankfurt: Suhrkamp 1974 (Studienausgabe der Vorlesungen, Bd. 2) Szondi 1978: Peter Szondi: Er selbst, der Fürst des Fests. Die Hymne 'Friedensfeier'. I n : Peter Szondi: Schriften I . Frankfurt: Suhrkamp 1978, S. 315-342 Thijs 1956: Walter Thijs: De Kroniek van P.L. Tak. Brandpunt van Nederlandse cultuur in de jaren negentig van de vorige eeuw. Amsterdam/Antwerpen: Wereld-Bibliotheek 1956 Thoben 1978: Peter Thoben: Toorops contacten en zijn »opgang« in het catholieke milieu. I n : Jan Toorop. De Nijmeegse jaren 1908-1916. Kat. Nijmeegs Museum 1978, S. 25-39 Thomas 1987: Angela Thomas: Denkbilder. Materialien zur Entwicklung von Georges Vantongerloo. Düsseldorf: Edition Marzona 1987 Tibbe 1988: Lieske Tibbe: Wanddecoraties van R.N. Roland Holst in het gebouw van de Höge Raad. In: Jong Holland 411988, Nr. 3, S. 2-15 Tieck 1966: Ludwig Tieck. Franz Sternbalds Wanderungen. Stuttgart: Reclam 1966 Toorop 1911: Jan Toorop: [Rede zur Eröffnung der Ausstellung des Moderne Kunstkring i m Stedelijk Museum Amsterdam]. In: D e T i j d . 7.10.1911 Traeger 1975: Jörg Traeger: Philipp Otto Runge und sein Werk. Monographie und kritischer Katalog. München: Prestel 1975 Trappeniers 1981: Maureen S. Trappeniers: Antoon Derkinderen als hoogleeraar-directeur van de Rijksacademie van Beeidende Künsten in Amsterdam (1907-1925). In: Kat. Derkinderen 1981, S. 5163 Trimp/Veling: C. Trimp/K.Veling: A. Kuyper. In: G M . (1988), S. 322-336 (Schulungsmaterialien der reformierten Kirche in den Niederlanden, als lose Blätter erschienen) Trine o.J.: Ralph Waldo Trine: De hoogere zielekrachten. Almelo: W. Hilarius o.J. Troeltsch 1925: Ernst Troeltsch: Die Bedeutung des Protestantismus fiir die Entstehung der modernen Welt. München/Berlin: Oldenbourg 1925 (Beiheft 2 der Historischen Zeitschrift) Tuchman 1986: Maurice Tuchman: Hidden Meanings in Abstract Art. I n : The Spiritual in Art: Abstract Painting 1890-1985. Kat. Los Angeles County Museum Art 1986 (u. Chicago Museum of Contemporary Art u. Haags Gemeentemuseum), S. 17-61
243
Tümpel 1980: Christian Tümpel: Die Ikonografie der Amsterdamer Historienmalerei in der ersten Hälfte des 17. Jahrhunderts und der Reformation. In: Vestigia Bibliae, Jahrbuch des Deutschen BibelArchivs Hamburg 2/1980, S. 127-158 Uit het woord: U i t het woord. Paarlen uit de heilige Schrift. Amsterdam: Höveker & Zoon o.J. Van den Hoek Ostende 1983: De molens van Amsterdam i n oude ansichten. Deel 3. Zaltbommel: Europeese Bibliotheek 1983 Van der Grinten 1978: Hans van der Grinten: De veranderingen in het werk van Toorop. I n : Jan Toorop. De Nijmeegse jaren 1908-1916. Kat. Nijmeegs Museum 1978, S. 16-22 Van der Woud 1988: Auke van der Woud: Stenen Mystiek - de proportiesystemen van P.J.H. Cuypers. In: Archis 3/1988, No. 5, S. 38-46 Van de Wall Pernä 1909: Gust van de Wall Perne: Eenige opmerkingen Over hedendaagsche schilderkunst. I n : De Kunst. 27.3.1909 Van Deyssel 1896: Lodewijk van Deyssel: [Begleittext zum Porträt Jac. van Looy]. I n : De Kroniek. 21.6.1896 Van Deyssel 1920: Lodewijk van Deyssel: Futurisme. In : De Nieuwe Gids, Mai 1920, S. 703-723 Van Deyssel 1921: Lodewijk van Deyssel: Neo-Plasticisme. I n : De Nieuwe Gids, April 1921, S. 523531 Van Doesburg 1925: Grundbegriffe der neuen gestaltenden Kunst. Frankfurt: Oehms 1925 (Bauhausbücher 6) Van Eeden o.J.: Frederik van Eeden: Dagboek 1878-1923. Culemborg: Tjeenk Wllink-Noordduin o.J. (Teil I I : H . W . vanTricht (Hrsg.), 1901-1910) Van Haemstede 1671: Adriaanus Haemstedius: De Historie der Martelaren, die om het getuygenisse der Evangelischer waerheyt haer bloed bloet gestoort hebben, van de tijden Christi onses Salighmakers af tot den jare sestien hondert vijf en vijftigh toe. [...] Amsterdam: bij de weduwe van J.J. Schipper 1671 Van Haemstede 1868: [A. Haemstedius]: Geschiedenis der Martelaren [...]. Arnhem: Zwaan 1868 Van Haemstede 1883: [A. Haemstedius]: Geschiedenis der Martelaren. Die o m de getuigenis der Evangelische waarheid hun bloed gestoort hebben; van Christus onzen Saligmaker tot het jaar 1655; [...]. naar dendrukvan 1671. Doesburg: J.C. van Schenk Brill 1883 Van Hellenberg 1992: Bernadette C M . van Hellenberg: Deelhebben aan de kunst. J A . Alberdingk Thijm als romanticus. I n : P.A.M. Geurts, A . E . M . Janssen u.a. (Hrsg.): J.A AlberdingkThijm. Erflater van de negentiende eeuw. Barn: Abor 1992, S. 125-144 Van Hoogstraeten 1678: Samuel van Hoogstraeten: Inleyding tot de hooge schoole der schilderkunst: Anders de zichtbare Werelt. Rotterdam: 1678 Van Koppen 1992: Chris van Koppen: De geuzen van de negentiende eeuw. Abraham Kuyper en Zuid-Africa. Wbrmer: Inmerc 1992 Van Kracht tot Kracht: Van Kracht tot Kracht. 1869-1949. Aangeboden ter herinnering aan het tachtigjarig bestaan van het Christelijk Nationaal Schoolonderwijs te Amersfoort. Amersfoort: Vereeniging tot Bevordering van Christelijk Nationaal Schoolonderwijs te Amersfoort 1949
244
Van Leeuwen 1992: Wies van Leeuwen: Alberdingk T h i j m en het nationale erfgoed. I n : P.A.M. Geurts, A . E . M . Janssen u.a. (Hrsg.): J.A. Alberdingk T h i j m . Erflater van de negentiende eeuw. Barn: A b o r l 9 9 2 , S. 145-156 Van Rheeden 1988: Herbert van Rheeden: Formalisme en Expressie in de geschiedenis van het tekenen kunstonderwijs in Nederland en Nederlands-Indie gedurende de 19e en 20e eeuw. Amsterdam: Universiteit Amsterdam 1988 Van Rooden 1993: Peter van Rooden: De Vaderlandse Herinnering. In: N R C Handelsblad 5.6.1993 Van Uitert 1978: Evert van Uitert: Beeidende kunst en Muziek. De muziek van het schilderij. I n : Kunstenaren der Idee. Den Haag: Haags Gemeentemuseum 1978, S. 67-73 Van Uitert 1987: Evert van Uitert: Het geloof in de moderne kunst. Amsterdam: Meulenhoff/Landshoff 1987 (Rede, Universiteit van Amsterdam) Van Vierten 1881: J. van Vloten: Nederlandsche Aesthetika. Leer van t Schoon en den Kunstsmaak. Schoonhoven: S.E. van Nooten & Zoon 1881^ Van Winter 1957: P.J. van Winter: De Hollandse tuin. I n : Nederlands Kunsthistorisch Jaarboek 8/1957, S. 29-121 Veenland-Heinemann u.a. 1985: K . M . Veenland-Heinemann u. A . A E . Vels-Hein: Het nieuwe Rijksmuseum. Ontwerpen en bouwen 1863-1885. Kat. Amsterdam: Rijksmuseum 1985 Venema 1980: Adriaan Venema: Nederlandse schilders in Parijs 1900-1940. Baarn: Het wereldvenster 1980 Verheyen 1981: Roos Verheyen: Het kunstenaarschap van Antoon Derkinderen, in : Kat. Derkinderen 1981, S. 17-27 Verkruysen 1918: H.C. Verkruysen: De nieuwe schilderkunst. I n : Wendingen 1/1918, S. 10-17. [Fortsetzung]. In: Wendingen 2/1918, S. 8-11 Vermeiden 1911/12: Frans Vermeiden: 'De Moderne Kunstkring' in het Stedelijk Museum te Amsterdam. I n : De Ploeg, Geeillustreerd Maandblad van de Wereld-Bibliotheek4/1911/12, S. 137-149 Vermeiden 1911: F.V. [wohl Frans Vermeulen]: De Ultra-Moderne Tentoonstelling i n het Stedelijk Museum te Amsterdam. In: Oprechte Haarlemsche Courant. 4.11.1911 Veth 1895 a: Jan Veth: August Allebé. I n De Kroniek. 24.11.1895 Veth 1895 b: Jan Veth: Karsen-expositie bij Van Wisselingh. In: De Kroniek. 24.11.1895 Veth 1904: Jan Veth: Kunstbeschouwingen. Amsterdam: S.L. van Looy 1904 Veth 1911: Cornelis Veth: De Internationale Tentoonstelling van den Modernen Kunstkring. I n : De Wereld. 20.10.1911 Vink 1987: H J . Vink: Bremmer, Spinoza en de abstráete kunst. In: Jong Holland 3/1987, No. 3, S. 40-47 Waal o.J.: A . G . Waal: Het Kristallen Paleis. Middelburg: Gebr. M i l r o m o.J. [vor 1853] Wackenroder/Tieck 1955: Wilhelm Heinrich Wackenroder u. Ludwig Tieck: Herzensergießungen eines kunstliebenden Klosterbruders. Stuttgart: Redam 1955 Wagner 1989: Monika Wagner: Allegorie und Geschichte. Ausstattungsprogramme
öffentlicher
Gebäude des 19. Jahrhunderts in Deutschland. Von der Cornelius-Schule zur Malerei der W i l helminischen Ära. Tübingen: Wasmuth 1989
245
Walford 1991: E. John Walford: Jacob van Ruisdael and the perception of landscape. New Häven/London: Yale University Press 1991 Wappenschmidt 1981: Heinz-Toni Wappenschmidt: Studien zur Ausstattung des deutschen Rathaussaals in der 2. Hälfte des 19. Jahrhunderts. Bonn: Rheinische Friedrich-Wilhelm-Universität 1981 Warncke 1990: Carsten-Peter Warncke: DeStijl 1917-1931. Köln: Taschen 1990 Weber 1904/5: Max Weber: Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus. In: -: Gesammelte Aufsätze zur Religionssoziologie. Tübingen: Mohr 1920, S. 17-206 Weber 1920: Max Weber: Die protestantischen Sekten und der Geist des Kapitalismus. I n : -: Gesammelte Aufsätze zur Religionssoziologie. Tübingen: Mohr 1920, S. 207-236 Werckmeister 1981: Otto Karl Werckmeister: Versuche über Paul Klee. Frankfurt: Syndikat 1981 Wescher 1974: Herta Wescher: Die Geschichte der Collage. Vom Kubismus bis Gegenwart. Köln: DuMont 1974 Wiegand 1971: Wilfried Wiegand: Ruisdael Studien. Ein Versuch zur Ikonologie der Landschaftsmalerei. Hamburg: Universität 1971 Wijchers 1987: J.J.W.A. Wijchers: Uitleg van de brede en de smalle weg. Kampen: De Groot Goudriaan 1987 2 Wölfflin 1884: Heinrich Wölfflin: Prolegomena zu einer Psychologie der Architektur. I n : -: Kleine Schriften, hrsg. v. Joseph Gantner. Basel: Schwabe 1946, S. S. 13-47 Wölfflin 1915: Heinrich Wölfflin: Kunstgeschichtliche Grundbegriffe. Das Problem der Stilentwicklung i n der neueren Kunst. München: Bruckmann 1915 Wolff 1910/11: P. Odilio Wblff: Beuroner Kunst. I n : Die Christliche Kunst 7/1910/11, S. 121-138 Wormser 1893: J[ohan] A[dam] Wormser: Revolutie en Evangelie. Een zang aan het einde der 19de eeuw. Amsterdam: Höveker & Zoon 1893 Wbrmser 1895: J[ohan] A[dam] Wormser: Een menschwaardig bestaan. Amsterdam: Höveker & Zoon [1895] Wücher-Becchi 1910/11: E. Wücher-Becchi: Die Engel in der christlichen Kunst. In: Zeitschrift für christliche Kunst 7/1910111, S. 241-246 Zimmermann 1990: Gunter Zimmermann: Die Vereinigung mit Gott und das Reich Christi nach Calvins »Institutio«. I n : Zwingliana 111990, Nr. 3, S. 193-212