Kaarsen en dromen…. Een reis van 5 dagen naar UzhgorodOekraine Dag 1 Vanochtend vroeg uit de veren want ik ga samen met Willem de Gooyer en Han Steenkist naar Uzhgorod in Oekraïne. Na veel uitwisseling van ideeën en deze ook daadwerkelijk vormgeven is het gelukt om een basisuitrusting bij elkaar te krijgen waarmee je een kaarsenmakerij kunt beginnen. De spullen worden apart vervoerd en dat is deel van de nerveuze start….op het moment van ons vertrek is het nog steeds niet zeker dat de beloofde spullen er ook op tijd zullen zijn. Nagelbijtend is het een aaneenschakeling van bellen, aandringen en nog eens aandringen bij de vervoerder, en dat doen we al weken lang. De tijd dringt want als de spullen er niet staan als wij straks aankomen in Oekraïne gaan we eigenlijk voor niets. Maar goed…na het inladen van de persoonlijke bagage is de rit naar Schiphol snel gemaakt en vertrekken we met Ukranian Airways naar Kiev, Oekraïne. Kiev blijkt een reusachtige stad met 6 miljoen inwoners en het lijkt of een groot deel van die inwoners voor ons staat bij de paspoortcontrole; maar liefst twee uur wachten geblazen voordat we onze reis kunnen vervolgen. We maken kennis met Natalia, een (gelukkig Engels sprekende) dame die ons kennis laat maken met het Oekraïense eten en haar onstuitbare drang om via politieke en juridische weg het lot van gehandicapten in haar land te verbeteren. Ik heb enorm respect voor haar en de moedige manier waarop ze soms tegen de stroom in het lot van de aller-kwetsbaarste probeert te verbeteren. Vervolgens worden we naar het tweede vliegveld begeleid. Daar stappen we over in een bijzonder klein en krakkemikkig twee motorisch propellertoestel van het merk Saab en beginnen aan de reis naar Uzhgorod, dicht bij de Hongaars, Poolse grens. Het vliegtuig maakt een herrie van jewelste en overal kraakt en piept het, maar de reis verloopt voorspoedig. Na 1 ½ uur maken we een tussenstop om enkele passagiers uit te laten stappen, de overige passagiers (en de piloot) nemen een rookpauze op het vliegveld terwijl er getankt word. Ook iets wat ik nog niet eerder had meegemaakt, roken op een vliegveld… Tot onze blijdschap krijgen we bericht dat de kaarsenspullen eindelijk op de plaats van bestemming zijn. Na de pauze vervolgen we de reis en komen aan in Uzhgorod. Die avond maken we kennis met onze nieuwe vrienden Ira en Oleg, twee mensen die met veel passie en bezieling Path for Life aansturen, de stichting waar wij onze kaarsenkunsten gaan vertonen. Ook maken we kennis met Eric Bloemkolk, directeur van Soft-Tulip, de organisatie die dit allemaal verbindt en op meerdere plekken op de wereld dit soort projecten ondersteunt. Na het avondeten gaan Ira, Han en ik toch nog even naar de werkplek, we moeten aan de slag om de kaarsentafel operationeel te krijgen voor de dag erna, dat lukt gelukkig en nadat we afgezet zijn voor ons hotel sluiten we de lange dag af rond een uur of 1.
Uitzicht vanuit Hotel Uzhgorod
Dag 2 De tweede dag begint weer vroeg, want we worden verwacht bij de loco-burgemeester van Uzhgorod. Een belangrijk bezoek voor de instelling Path for life, want door onze komst wordt het belang van de stichting voor de omgeving extra onderstreept.
Na het bezoek wordt de kaarsenmakerij feestelijk geopend door hoogwaardigheidbekleders, en ieder doet er zijn toespraak, onder belangstelling van de Oekraïner TV. Geweldig om hier deel van uit te maken, het is een groot netwerk, en ik begrijp al snel dat dat netwerk van levensbelang is om in dit land verder te komen.
Na een uitgebreide rondleiding door het Path for Life centrum zie ik verschillen met ons land, maar ook veel overeenkomsten. De verschillen zitten „m vooral in de spullen, gebouwen zijn slecht onderhouden en veel zaken zijn kapot, maar de begeleiders zijn zorgzaam voor de cliënten en wat de cliënten betreft: die verschillen niet zo veel met de cliënten die wij ondersteunen. Wel zie ik dat het (para)medische aandachtgebied nog ver boven het agogische gebied staat, iets waar we in Nederland in mijn beleving een beter evenwicht in hebben gevonden. We eindigen de rondleiding op de plek waar we de dag ervoor waren begonnen, de ruimte waar de kaarsen makerij gevestigd gaat worden En dan breekt ons momentje aan, samen met Han en de begeleiders van het Centrum gaan we aan de slag, bijgestaan door twee studentes van de universiteit die ons Engels vertalen in het Oekraïne, en andersom. Een hele klus, met veel woorden die ik nooit tevoren in het Engels hoefde te vertalen omdat ze erg werkspecifiek zijn, maar het lukt ons om de basis te leggen, en ook om de eerste gesprekjes te voeren over visie en ambitie, en het werk als middel in plaats van doel op zich.
Die avond eten we gezamenlijk met ouders van kinderen van Path for life, enkele medewerkers en kennissen uit hun netwerk. Het is een avond om nooit te vergeten want ik maak kennis met de echte Oekraïner cultuur. Er is veel te eten, vooral de Hongaarse/Oekraïense soep mag er zijn en er wordt om de 10 minuten een toost uitgebracht door verschillende mensen waarbij iedereen het glas met wodka heft. En niet zoals bij ons, een beetje zielig nippen, gewoon naar binnen kiepen…de toespraken zijn fijn en complimenteus en komen recht uit het hart en gaan over de Oekraïense vrouwen, de cliënten, de Nederlanders in het algemeen en wij in het bijzonder, en ik moet zeggen, na een rondje of …. hadden we er allemaal plezier in en hebben we onze bijdrage aan de toespraken geleverd.
Dag 3 De derde dag splitsen onze wegen gedurende de ochtend, Willem en Erik hebben een aantal werkbezoeken in de omgeving op het programma staan; Han en ik worden uitgebreid rondgeleid door Uzhgorod door twee Engels sprekende studentes en we zien naast de haast gebruikelijke armoede en de vreselijk slechte staat van de wegen ook heel veel mooie kerken die druk worden bezocht. Kerken vol met pracht en praal, grote kerken volledig van hout, oude en nieuwe kerken, en een niet te vergeten, een oud kasteel.
Na het communisme is er een enorme opleving van religieuze gevoelens in Oekraïne en hun intens geloof ondanks de hevige problemen die er zijn raken me diep. Het is opvallend hoe trots de Oekraïense mensen op hun land zijn en het is ook opvallend hoe weinig er geklaagd wordt terwijl de problemen groot zijn. Ik neem me voor daar iets van te leren voor als weer thuis zijn. Wat ook opvalt in het straatbeeld is hoe ongelofelijk hoog de hakken zijn waarop vrijwel alle vrouwen lopen en de enorme snelheid waarmee ze zich daarmee kunnen voortbewegen. Tijdens het middageten horen we van Ira, Oleg, Willem en Eric alvast iets over het internaatbezoek van deze dag. Vele tienduizenden gehandicapten worden in Oekraïne nog altijd ondergebracht in internaten, vaak plekken waar de zorg erg beperkt is en waar organisaties als Soft-Tulip zich al vele jaren inspannen om dit van binnenuit te verbeteren. We zijn benieuwd, zeker na de toch zeer positieve kennismaking met Path for life en Eric en Willem hopen op verbeteringen naar aanleiding van hun bezoek eerder. Na een korte busreis komen we aan en de aanblik is inderdaad schokkend. Het beeld lijkt op dat van een concentratiekamp en later horen we ook dat de plek die functie ook in vroegere tijden heeft gehad. Volwassen mannen lopen doelloos over een terrein zonder doel, werk, of bezigheid. Het lijkt erop ons bezoek het uitje van de dag is. Enkelen zoeken oogcontact en komen een hand geven.
De locatiemanager ontvangt ons vriendelijk en verteld volop over de problemen die er zijn, een ingestort gebouw, 1 latrine voor 140 cliënten, geen werk te doen in de lange winterperiode zijn enkele punten die naar voren komen. Ook horen we dat veel cliënten nooit meer bezoek krijgen en dat er nog eens 100 cliënten op een wachtlijst staan. Vervolgens krijgen we een rondleiding door de barakken waar een groot deel van de cliënten niet meer uit hun bed komen. De vieze lucht, de ontreddering, de verwaarlozing, de opeenhoping van veel te veel mensen op kleine kamertjes raakt ons allen diep. Ik realiseer me de lange weg die de ouders en medewerkers van instellingen als Path for Life zijn gegaan en hoe lang de weg nog is, ik realiseer me ook hoe belangrijk het is dat organisaties als Soft-tulip hier mee aan de slag gaan. Domweg sluiten van zo‟n internaat heeft niet veel zin, juist de bewustwording en verandering van binnenuit maakt het verschil. Geen leuke foto‟s hierbij… Laat die middag praten we er met elkaar over in een klein restaurant midden in de Karpaten in de sneeuw met een glaasje wodka. We beginnen het al aardig te leren hoe we ermee om kunnen gaan, samen broodje eten, glaasje drinken en het gevoel van saamhorigheid is tenminste zo belangrijk als de op te lossen problemen. De toiletten zien er hier overigens ook niet zo uit als thuis…
Dag 4 Deze ochtend gaan we op weg naar een van de kerken om een traditionele mis bij te wonen. De kerk is weer een plaatje op zich en de mensen staan tot buiten om maar niets te missen van het mooie zingen van het koor. Een van de verschillen met de kerk in Nederland is dat alle gelovigen in de orthodoxe kerk staan, er zijn geen zitplaatsen, ook niet voor ouderen. Buiten staat een dame die in het kader van de naderende Paasfestiviteiten eieren verkoopt die van kleine kraaltje zijn gemaakt. We besluiten voor het thuisfront er een aantal te kopen en de dame heeft een hele fijne dag dankzij Willem die besluit om voor de dames van het secretariaat van SdC ieder een ei te kopen. Onze laatste avond is kort gezien het feit dat we de dag erna heel vroeg op moeten. Toch worden we nog meegenomen naar een gelegenheid waar we uitmaken of Oekraïner beter kunnen poolbiljarten dan Nederlanders. Ik geloof dat we gewonnen hebben, maar beslist niet dankzij mij.
Dag 5 Deze laatste dag vroeg vertrokken naar het vliegveld van Uzhgorod. Het is moeilijk om van Ira en Oleg afscheid te nemen. In deze paar dagen is er een hechte band ontstaan die zich niet zo makkelijk laat verbreken. Wij hebben spullen meegnomen, maar we nemen vriendschap en respect mee terug. Het uitwisselen van email is een schrale troost, wel ben ik blij dat er wellicht eind dit jaar nog gelegenheid is om hun locatie opnieuw te bezoeken en ik denk direct al na over allerlei zaken die ik dan graag mee zou willen nemen. Na aankomst in Kiev worden Han en ik rondgeleid door het centrum van Kiev en we kijken onze ogen uit langs grote kathedralen, mooie gebouwen en ook veel luxe winkels.
Gezamenlijk vetrekken we naar Amsterdam en daarna heb ik heel wat dagen nodig gehad om echt te landen. De eerste dagen op de locatie komen zaken als “pauzedienst”, het “dagje uit” etc etc aan de orde. Stuk voor stuk belangrijke zaken, maar vergeleken met de intensieve beleving van de dagen ervoor bijna niet om overheen te komen. Maar gelukkig…ook dat went weer snel en ik hoop eind dit jaar opnieuw iets voor het prachtige Oekraïne te mogen betekenen. Oekraïne is voor mij een land van hoop geworden, waar dappere, moedige mensen hun best doen om het voor de aller-kwetsbaarste groep leefbaar te maken.
Steven Peters 31-3-10
