A m ik o r m e g je le n t
1 9 6 4 -b e n
a
(k ö z z é te tte
Z a la e g e rs z e g ,
1964.
m e g s z e rv e z te ,
V égh
h e ly -n é v g y ű jtő
m o z g a lo m
A
d e b re c e n i
737
n y e lv é s z e ti
ta n s z é k e in e k
hogy
ö s s z e g y ű jtik L á s z ló
b a k ta ló rá n th á z i 224
fo rrá sa n y a g á n a k o rsz á g o s
k ite rje s z té s e
m ó d o s íto tta k u ta tá s a i
a
nyom án
m o n d h a tta k té rk é p e k
m eg
anyagot vagy
fü z e tb e n e z u tá n
m egyéből m ú ltá n je le n te k könyvek
nem
é rt
be
m eg
a
M ező
m egyei
a
o rsz á g o s
A
A n d rá s
m u n k á ja k é n t
m e g te rm é k e n y ítő
já rá s i
A
1967.
so ro z a t
e ls ő
s z e m lé le tm ó d ja , h a tá s s a l
to v á b b fe jle s z té s é re ,
és
ú tm u ta tó t
m eg. E nnek
(N y íre g y h á z a ,
n e v e i c ím ű
M ező
m agyar
e lh a tá ro z tá k ,
g y ű jté s i
n é v tö rté n e ti
g y ű jté s é n e k
N y íre g y h á z i n e v é t)
á lla p o d ta k
k ö te t
fö ld ra jz i
k iv á ló
k ö z z é té te le it.
1 8 6 4 -e s
neveket jó
kezdem ényezők
a k ö v e tk e z ő
m a jd
ta v a s z á n
h e ly n e v e it.
m egye a
k ö n y v e k tő l
m o n o g rá fiá k b a
egyes
k u ta tá s o k a t
s
A n d rá s
v o lt
jó
p é ld a m u ta tó
h e ly n é v g y ű jte m é n y e k é s a m ú lt
az
irá n y b a
századi
sem
k é z ira to s
b e é p íté s é rő l.
o lv a s h a ttu n k
az
c ím ű
k é ts é g te le n ü l
ta rta lm a z ó
fö ld ra jz i
E d it.
to v á b b i
és
k ö z re a d á sb a n
im p o z á n s
k ö v e tk e z ő F rig y e s
k ö te t
K e re c sé n y i
G y ö rg y
1964
lá to tt
k ö te te k
h e ly n é v a n y a g á n a k
M egyényi ö n á lló
a
le P e s ty
m ár
nevei
m ó d s z e re in e k
k ö v e tk e z ő
te k in té ly e s
la s s a n k é n t
n a p v ilá g o t
könyvnek
h e ly n é v g y ű jté s
a
B essenyei
m e gye
a S z a b o lc s -S z a tm á r a
ebből
azonban
e l, s a já rá s o n k é n ti
E nnek
aki
és
T u d o m á n y e g y e te m fö lv e tte
d o lg o z ó i
fö ld ra jz i
csak
hogy
c ím ű
F e re n c
k i.
L a jo s a z ó ta
h a m a ro sa n
já rá s
nevei
Ö rd ö g
té r k .) ,
S z a b o lc s -S z a tm á r
la p , 2 7 té r k .) ,
k ö te te k é n t.
275
g o n d o lta ,
(a m e ly
k é s z íte tte
e re d m é n y e k é p p e n
fö ld ra jz i
L e h e l,
b o n ta k o z ik
K o s s u th
F ő is k o la
m egye Im re
la p ,
József
T a n á rk é p z ő
Jakab
Z a la
M a rk ó
já rá s o k
so rre n d b e n :
ta rta lm a z ó d a ra b ig
az
b e é p íte tt
e g y -e g y
írá s o k ,
s e m m ifé le
m u n k á já n a k
te le p ü lé s
m u n k á k ig csak
k ö z lé s t.
g y ü m ö lc s e ,
h e ly n é v a n y a g á t
h e ly n e v e it
tu c a ts z á m
je le n te k
S z a b o lc s -S z a tm á r K özel s
ta rta lm a z ó
két
é v tiz e d
1 9 8 4 -tő l
kezdve
szép
k iá llítá s ú
/2.1
K á ln á s i
Á rp á d ,
A fe h é rg y a rm a ti
já rá s
fó ld ra jz i
n e v e i (D e b re c e n ,
1984. 508
la p , 7 4 té r k .) ,
/3.1
Jakab
L á s z ló
(N y írb á to r,
/4.1
K á ln á s i
-
K á ln á s i
1 9 8 7 .4 3 1
Á rp á d ,
Á rp á d ,
A
n y írb á to ri
já rá s
fó ld ra jz i
n e v e i.
la p , 4 0 té r k .) ,
A
m á té s z a lk a i
-
S e b e s ty é n
já rá s
fó ld ra jz i
nevei
(D e b re c e n ,
1989. 605
la p , 5 0 té r k .) ,
/5.1 K á l n á s i
Á rp á d
1 9 9 3 .5 4 9
(D e b re c e n , A m i e ls ő
p illa n tá s ra
K é ts é g te le n ,
Á rp á d ,
s z e m b e tű n ik
to v á b b v iv ő je
h a lla tla n
nagy
é rté k e ln i
é s . e lis m e rn i,
le g a lá b b
egy
e n e rg iá t,
a
sok aki
te le p ü lé s rő l
m aga
tö rté n e ti szám ,
M a ria n n e
és
e le g e n d ő " ahány
K o n tra
id e g e n n y e lv e n nem
é rtik ,
az egész
tö rté n e ti
h a s z n o s ítja .
B á rc z i
B enkő
vagy
az
fó lte h e tő le g
ré g e b b e n
je g y z e te lé s h e z ,
ezer
az
kezébe,
h írb ő l
csak L á s z ló
az
csupán
e lis m e ré s és
b iz o n y o s s á g o k
Á rp á d
la k o tt
m e lle tt
c ím ű
s z ó lh a tu n k fá ra d sá g o s
s z á m ta la n nagy
K n ie z s a
M e n n y iv e l b e n é p e s íte tt a
m agyar
h e ly n é v tá ra k
á lln á n a k
ö s s z e g y ű jté s e , v é g e z h e tő
e lle n ő rz é s e ,
m unka
A n d rá s,
m u n k á já ró l,
az egész
u ta z á s h o z , té rd e n
k ö tv e ,
s
ezt
h e ly n é v g y ű jte m é n y t
m u n k á k ró l.
n é lk ü l?
s z a m o jé d o k tó l,
a
te rü le te k rő l
van
ré sz e I s tv á n ,.
tá jé k o z ta tá s o k ,
b e s z é lő itő l
te re p b e já rá s h o z ,
M ező
tu d o m á n y o s
m ég
re jlő ha
szó a k ik
te le p ü lé s tö rté n e t,
h a s z n o s ítá s á t.
k ite rje d ő
a d a to k
a k i e g y e tle n
ily e n
o ly a n
is
k é s z íth e tő ,
az obszcén
h e ly n é v k u ta tá s a i
m u n k á ja ,
k é n y e lm e tle n s é g h e z
h a llo tt
h a n g já n
annyi
L a jo s ,
a ro k o n n y e lv e k
h e ly s z ín h e z ,
is b e lá th a tja ,
S e b e s ty é n
u ra lis z tik a
író a s z ta l
N agy
p o d ik o ló g ia
tu d o m á n y a in k
K is s
és m ások
d ű lő n é v re
In : A -
h e ly n é v k u ta tá s
és
a h e ly n e v e k b e n
je le n k o ri
b e lü l, h is z e n
is te tt
u ta s íta n i
v e s z ti e l s é rtő h a n g u la tá t, egy
a
az képes
k e ll
a
m unkákból
n e m z e ti
á lta lu k
a
E zt
B a k ró
A z o n tú l, h o g y
G y ö rg y ,
m e llő z i
m in d e n
a le g k e v é s b é
g o n d o lk o d á s s a l
Sz.
s z e rin t
é rté k íté le t
ma
s tb ., á lta lá b a n
E gyébként
n y e lv tu d o m á n y o n v a ló
m e ly
típ u s ú
S z a b ó T . A ttila sem
neve.
közzé
V is s z a
n y e lv já rá s k u ta tá s
le n n e
e g y e d ü li
h a s o n ló ,
lo k a liz á lá s a
csak
és
a tö rté n e ttu d o m á n y ,
G y ö rffy
ö s s z e h a s o n lító
o s z tjá k o k tó I
re n d e lk e z é s é re ?
m ai
H ol
János,
néha
le n n e
h e ly n é v k u ta tá s h o z p o n to s
és
a fin n u g ris z tik a
irá n y m u ta tá s o k , v o g u lo k tó I,
4 7 ),
e lm a ra s z ta ló
L o rá n d ,
G y u la , M e lic h
könnyebb
1991.
e re d m é n y e it
tá rs tu d o m á n y
S z e re n c sé re
m unkát
S z e rk .
s z e m é ly b e n .
helynevei
é rth e te tle n
Á rp á d
m e g v a ló s ító ja ,
e lle n ő rz ö tt
h e ly n e v e k e t.
v a n a z a d o tt o rs z á g b a n ).
a m e ly n e k
n é p is é g v iz s g á la t,
K ris tó
ig é n y lő
is a z m a ra d , s c s a k a z o k s z á m á ra
te v é k e n y s é g rő l,
G éza,
B p .,
é lő
a z K á ln á s i egészben
m e rt a h o g y ő írja , e h h e z " a z e g y s z e rű
Hajagospettend
(p l.
nevei
a v a g y a n y e lv é s z e trő l-V x lS g -b a n .
e ls ő
M ik ló s .
te lje s ítm é n y " ,
la k o tt te le p ü lé s
fó ld ra jz i
h e ly n é v g y ű jté s n e k .
is g y ű jtö tt,
és
(P á ly a te re im ,
"sz e ré n y e b b
já rá s
vagy
id ő t é s fá ra d s á g o t m ár
n y e lv é s z e trő l
egyes
é s ré sz b e n
s z a b o lc s -s z a tm á ri
H a jd ú P é te r v é le m é n y é t -
c se n g e ri
a fó ls o ro lá s b ó l,
h o g y ő a le lk e , m o to rja
m in d e n k é p p e n
A
la p , 5 0 té r k .)
M in d e n n e k K á ln á s i
sem
jó z a n v e tt
a
a fé n y é b e n Á rp á d ,
m e g b e c s ü lé s t
Jakab
é rd e m lő
129
k u ta tá s á r ó l
és
k u ltú r á n k
le le tm e n tő
N ézzük m e n n y ir e
azonban
a
e r d é ly i
v ilá g o s s á
is k o lá r ó l,
T e r m é s z e te s e n le le tm e n té s , tö r e k v é s ,
a k ih a ló ig é n y ,
nevek
szem pont
m ik o r
is m e r t
és
k e z d e m é n y e z te
a m e ly e k e t
B a ra n y a
m egye
L a jo s , B a r ic s
m ir e
jó k ,
a la k u lt
ki a
la p , k b . 4 0 0
té r k .) .
le g f ö lje b b
Ez
az
sem , e lő r e
tu d ja
e m líte tt
h a ta lm a s
F e re n c ,
é g is z e
f o ly ó
a la tt a
g y ű jté s
é s k ö z r e a d n i,
is
a m e ly e k r e
m e g y e i e ls ő k ö te tb e n ,
s
e z e n a z ú to n , s
anyagukban. k ö te te
I ly e n p é ld á u l
( k ö z z é te tte
Jó z se f, H o ffm a n n
P e s ti
él egy m a
M e g k e ll a z o n b a n je g y e z n i,
s z e r e p e lte tn i
két
azt
n é v tö r té n e ti
I n té z e t
is , a m e ly e k to v á b b m e n te k
út azonban k e ll ille tn ü n k a z é lő n e v e k
s z e m lé le ti
e ls ő
ré sz é b e n
f a lu m o n o g r á f ia ,
a m e ly b e n
b ir to k lá s tö r té n e t, X IX . sz á z a d i
n é v tö r té n e t
o r s z á g le ír á s o k ,
K ö z li
e lté r é s ta lá lh a tó .
k ö z s é g b e m u ta tó
je lö lt
ö n is m e r e te ,
to v á b b ia k b a n ki
János,
P osgay
a lig h a
já r h a tó ,
azoknak
B a lo g h
O ttó , K ir á ly I ld ik ó ,
R ónai
m e lle tt
s nem
csupán
e l k e ll
a h e ly n é v g y ű jte m é n y e k n .e k
a m ú lt s z á z a d
s z á z a d v é g é ig m e n n e k v is s z a a tö r té n e ti
le g f ö ltű n ő b b
a d a tk ö z lő k e t.
a
v e z e té s é v e l
k ö te te ik b e .
v a ló
is . E z u tó b b i o ly a n
n é v , m e d d ig
f ö lk u ta tn i
a
k ö z e p é ig
vagy
a n y a g k ö z lé s é b e n .
a k é t h a z a i ir á n y z a t k ö z ö tt m á r n in c s lé n y e g e s k ü lö n b s é g .
b e m u ta tá s á n a k egyessel
F e re n c
e jte n i.) c é lja
T e m e s i M ih á ly , T u r ó s L á s z ló n é . P é c s , 1 9 8 2 . 1 0 5 5 + 1 2 7 9
a m e ly e k
a X V lI l.
E te k in te tb e n
szót közös
s
f ö n te b b
K á r o ly , H e ilm a n n Ö rd ö g
d e e lis m e r é s s e l
a z a d a tf ó ltá r á s a it,
le m o n d a n u n k
A
te r e m te tte
é s a te lje s s é g r e
a S z a b o lc s - S z a tm á r
nevei nek
D r a g u tin ,
B é la , T a k á c s J ó z s e f n é ,
s z e r e tn é k
f ö lje g y z é s e
ig y e k s z ik
is f ö lv e tte k
E r n ő , G e r s tn e r
T . A ttila
m in d e g y ik é n e k
g y ű jte m é n y e k ,
é s m a Ö rd ö g
a d a to t ig y e k e z n e k
f ö ld r a jz i
N e d u c s in
fo g a d n u n k ,
a
o ly a n h e ly n é v g y ű jté s e k tö r té n e ti
ir á n y z a ta
Szabó
m e r t a N y e lv tu d o m á n y i
h ív ta f ö l a f ig y e lm e t
hogy vannak
130
n y e lv ü n k ,
é r té k e s e k ,
n e v e k s z á m b a v é te le
n é v a la k ?
a d a to k a t
K á ln á s i Á r p á d é k
v a la m e n n y i
a
k u ta tó i
szabad
ezek
e lté r é s ,
a tö r té n e ti
ebben
m ié r t
h a l k i e g y m a k e le tk e z e tt
ugyanazokat M e z ő A n d rá s
nem
h a s z n á lt
m a m ár nem
m ost
ö s s z e g y ű jté s e ,
a m ir ő l
V égh József
a ls ó f o k ú
hogy
k é s ő b b ie k b e n
m e g je le n ő
k é s z ü ln e k
hogy
á lta lá n o s a n
a
h e ly n e v e k
v a g y is a z ú jo n n a n
m e g m o n d a n i,
a d a ta it.
a z t,
b e s z é lv e
a m e ly r ő l
é v sz á z a d ra
A
n e m z e ti
v á lt, h o g y k é t k ü lö n b ö z ő
(N e m
a je le n k o r i
tu d o m á n y o s
L a jo s ,
s
m u n k á k a t,
h e ly n é v g y ű jté s n e k .
h is z e n
n é lk ü l
h a s z n á lh a tó k !
A z e ls ő k ö te tb ő l hazai
am i
te v é k e n y s é g é r ő l,
le n n e s z e g é n y e b b .
a
tö r té n e ti
a f e je z e tb e n
g e o g r á f ia i
m ű v e lts é g e
te le p ü lé s tö r té n e t, s z ó tá r a k , é r té k
a
le ír á s á n a k ,
k ö te te k
ró m a i
ig e n
tö m ö r
m in d e g y ik e
n é p is é g tö r té n e t,
T a r ta lm a z z a
e z a ré sz a
h e ly s é g n é v tá r a k
n é p e tim o ló g iá k a t
s tb .
V égül
h e ly b e li
s z e m p o n tjá b ó l,
is . T u d o m á n y o s
kapnak
te le p ü lé s e k
é s k ö z ig a z g a tá s tö r té n e t.
f ö lb e c s ü lh e te tle n
o k ta tá s s z á m á r a
egyes
s z a b o lc s - s z a tm á r i
f e je z e té n e k van
f a lu c s ú f o ló k a t,
M in d e z
az A
je le n tő s é g e
de
é s té r k é p e k f ö ls o r o lja
la k o s s á g
h a lla tla n u l
je le n tő s
s e m le b e c s ü le n d ő ,
te r e t a z o k a z ú j a d a to k , a m e ly e k
ré sz b e n
az
ö n tu d a ta , az
h is z e n
k ib ő v ítik ,
k ie g é s z ítik
néha
id ő p o n tb a n
K is s
S z a b o lc s -S z a tm á r 1 9 7 2 .) .
az
A to v á b b i
de
m ég
a
h a s z n á lju k
és
e lő n y e ,
k ite rje d ő
a so ro z a t
2 -4 .
k é ts é g te le n ü l
u ta l
k e le t-n y u g a ti é s z a k -d é li
A
d é li s z o m s z é d ja
is m in d ig .
U gyanez
é s a z e rd é ly i
is k o la in d u lv a
T e rm é s z e te s e n
a
szom szédos,
e s e tle g
m e lle tt,
k e d v e lt
k ö z lé s m ó d n a k ,
tá v o l
s z á m o t,
ö s s z e ta rto z ó
b á r le g tö b b s z ö r
hogy
E z k é ts é g te le n ,
d e a h a s z n á ló k
á tte k in th e tő b b ,
te h á t jo b b
akkor
is k ü lö n
so rsz á m a i
so rra l
té rk é p e n
útja
nevet
ú j so rb a
sz á m á ra
m in d e n
az egy
é s k e rü l
is , m e ly
h a la d n a k
a
s z e rin t
a z ö s s z e ta rto z ó
m e g o ld á s h is z e n
nevek.
n in c s ,
itt m in d e n
könnyen
a
s z á m o z á s s a l.
el
k e ll
név
u tá n
m e g k e re s h e tjü k nem
a
á lln á n a k
(2/69: Bakóé, Bakó István -tanya, Á llító la g o s k e ll k e z d e n i,
m agam
n e v e t, a m ik o r
k ö z z é a z a n y a g o t.)
a
csak
h is z e n
k e rü lh e t,
h á trá n y a s tö b b
ö s s z e h a s o n líth a ta tla n u l (A
De
e lh e ly e z é s e
h a a z o k a b e tű re n d b e n
stb.)
e z a m e g o ld á s .
k e z d te m
s z e rin t te tte m
a
o tt is v a n n a k
Bakó
m in d e n
s
n e v e k e t,
ta lá lh a tó k
á lta l k e z d e m é n y e z e tt
te rü le té n
tö k é le te s
neveknek irá n y z a tn á l
is ú g y
is h á trá b b ra
e g y m á s tó l
is m u ta tó t
A
m á s ik
v a ló
is n e m
fá ra d sá g o s
v a ló s á g b a n .
T . A ttila
m e g o ld á s á t,
és
s z ó ln i.)
a
m in d e n
V égül
b e m u ta tn i,
tá g u lv a
te lje s e n
k ö z lé s e k
lo k a liz á c ió s
szám m al
k e rü ln e k
m iv e l
k é s z íte tt
a so ro n k é n t
a Szabó
k ife lé
a d a ta ira te rü le tre
a d a ttá rb a n
képes
ezt a
te le p ü lé s
fo g o k
a
(A
k u ta tá s ra
tá je g y s é g n y i
Á rp á d
ilIe tv e
A
le h e t v ita tk o z n i.
h o s s z a d a lm a s
n é v e lh e ly e z é s e k
k ie lé g ítő ,
Bakó-tanya,
nem
fö n n á ll
k ö rk ö rö se n
ig é n y t
m e g ta lá lju k
egym ás
á lta l
Az
té rk é p e n
szám oknak
c é lú
te s z i,
a d a ttá rb a n
ta lá n
ró la .
ú jra k e z d é s s e I,
ille tv e n é v típ u s n a k .
h ih e te tle n
a k á r tíz -h ú s z
egy
le h e te tle n n é
s e m . (K á ln á s i
m ár
a nehézség
a s z a b o lc s -s z a tm á ri
Bakó-tag,
a
té rk é p i
íg y is s o k s z o r
m in d e n
fo g a d n i
az
az
fo rm a i,
k ü lö n v á la s z t ja
azonban
vagy
a k é s ő b b ie k b e n
ahogyan
e g y m á s m e lle ttis é g e t
b e lte rü 1 e ttő l
e d d ig i
s z e re tn é k
m ás
s u g y a n íg y
e lig a z ítja
e g y m á s m e lle ttis é g re .
m e lle tt, irá n y b a n !
az
b e tű re n d e s .
h is z e n
m egyényi
névnek
s z e re p e lte té s e
az
é rte n i,
m a jd n e m
a m e ly rő l
fö ld te rü le t
M iv e l
já rá s n y i,
e lre n d e z é s e k
k ö te té h e z ,
egym ás
nevek
g y o rsa b b a n
csak
b e s z é ln i
n é v so rre n d e n
a m u ta tó k é s z íté s
a z ily e n je lle g ű
s z e rin ti
p o le m iz á l
te le p ü lé s e n k é n ti
n é v a n y a g o t,
v is z o n t
m u n k á já t
so rsz á m o k
a d o tt P é te r
(N y íre g y h á z a ,
k ü lö n v á la s z tv a ,
le h e t
u tá n a k e ll n é z n i a k e re s e tt
m e g ta k a ríta n i
az
é s N é m e th
A z e g y ik
m é g is
is
egyet
á tfo g ó b b ,
k u ta tá s o k a t
te le p ü lé s e n
a la p já n
k ö te te k b e n
k ü lte rü le te t
hogy
Az
s z ó tá rá n a k
A n d rá s
h e ly s é g n é v tá rá t
ta lá lh a tó k .
m ó d is .) A b e tű r e n d e s
k u ta tó t.
M ező
a d a ta i
n y o m d a te c h n ik a i,
a b e l. é s a k ü lte rü le ti
K é ts é g te le n
tu d já k
ú ja b b
a k ö z z é té te lb e n
m in d e n k é p p
k ö z z é té te li
k ív á n c s i
hogy
hogy
b e l-
e tim o ló g ia i
(Méhtelek: 2/247-9).
a s z a b o lc s -s z a tm á ri
k ü lö n v á la s z tá s s a l
m á s ik
is ,
e lté ré s e k
s o rre n d je
nevek
v a la m in t
tö rté n e ti-e tim o ló g ia i
ja v a s la to k k a l
a z t is m o n d h a tn á n k ,
F ö ld ra jz i
k ia d á s á t,
m egye
E lő fo rd u l
e tim o ló g ia i
nevek
L a jo s
fö lh a s z n á lh a tó
a
fo g la l.
k é n y e lm e s e b b ,
s z e rk e s z te tte az egym ás
ennek
h e ly e t
m unkákban
m e lle tti
h e ly e k
A
m á s ik
n é p n y e lv i
e lté ré s
e jté s v á lto z a to t fé lh o s s z ú p o n to s a n
nem
je lö lik
h a lljá k
m eg
és
T ó th
Is tv á n
v a la m e n n y i
s z a b o lc s -s z a tm á ri te tté k
e z t,
s
e g y -e g y
m in d e n
hogy
H ó d m e z ő v á s á rh e ly
b iz o n n y a l
ez
E lis m e ré s re ta lá lh a tó
a
m é ltó ,
tö b b e le m ű csupán
h e ly n e v e k
s z e m p o n tb ó l
is de
k ü lö n b ö z ő
K is a r i-u d b a .
Az
e ls ő
fó ld e k re ,
ma
D o lh a ,
m ár
E ve s,
nevek
V a l a j - g a z,
m e g fe jté s e
a
n ö v é n y ta n i,
á lla tta n i,
b o ta n ik u s o k ,
k ö v e tk e z ő
u ta l
nem zedék
v íz h á ló z a ti
z o o ló g u s o k ,
-
ezeket
e jté s e lté ré s
a la k o k ra g o k
o tt
m egadása u g y a n is
a
nem
n é v é le tta n i
F e h é rg y a rm a t (2 /7 6 ):
é s m in d e n is m e r e tle n .)
hanem
a m á s o d ik
a
h á ló z a tá t
b iz o n y g a tta m ,
m in d e n
a la k ja
A
m eg
Íg y a n é p n y e lv i
te lje s e n
fe le lő
két
K is a r i-
p e d ig
az
út
azonos
u tr a
és
m e lle tti
K is a r i-u t. a k ö te te k n e k
k ö rb e n
P a n y o lá ró l:
Zuhogó)
s z in te
e l,
a d ta k
a z á lta lá n o s
k é rd é sre
ra g o s
v á rh a tó p ó to ljá k !
é rv a h a s o n u lá s o k
h iá b a
u ta lh a tn a k ,
ezeknek
J ó b a l á zs - fo k ,
(A k k o r
o tt
Im re
s a z v o lt, h o g y
a ra g o s
E rre
vagy szűkebb
(c su p á n
m á s ik
ta rto z ik
v o n a tk o z ik ,
m ég
nem
anyagot
k ö te te k b e n
h o vá ?
van.
é rté k e
G a r i s zl ó ,
Ú r b é r i k a s zá l ó k ,
ucca
az
U g y a n id e
m in d k e ttő n e k
je le n tő s
k ih a lt
-,
ú tra
S o ly m á r
k e ll te h á t je lö ln i. e jté s .
m e rt
Som ogy
k u ta tó p o n to k
A
e jté s m ó d
o b je k tu m á n a k
v a ló d i
v a ló u ta lá s , a n é v s z é le s e b b A
az úca
is , A
je le n tő s é g ü k
b á r a la p a la k ja
H a s o n ló a n
e jti, n e m
k ü lö n b ö z ő s é g e k re
h e ly n e v é n e k ,
a
é s jó fó lk é s z ü lts é g g e l
v o n a tk o z o tt,
az ucca
é rv e t
á tja v ítg a tn i).
le je g y z é s
sű rű sé g ű
a s z a b o lc s -s z a tm á ri
e s e té b e n
n y e lv já rá s i
p é ld á u l
könyvben
é rz é k k e l
a m e g h ú z á sá ra .
sz e re p e l
a la k m e lle tt.
két
a z a d a tg y ű jtő k
s a b lo n o s ra
m in ő s é g ű
e lm a ra d á s á ra
k ö rn y é k é n
hogy
a k ö z n y e lv i
m egyei
a b s z o lú t
h a g y o m á n y ő rz ő b b
d ifto n g u s o k a t,
a k iv é te ln e k ;
v o lt
fó lh a s z n á lh a tó
e z á lta l
e g y fo rm á n
b e tű s o rra l
(tis z te le t
a
egyéni
ö s s z e o lv a d á s o k a t
h o g y e z e k e t a h iá n y o s s á g o k a t k iv á ló
h a tá ra in a k
b e s z é lő
is u tc a
ily e n
n a g y sz e rű e n
je lö lé s é n e k
m a g y a ru l
a d a to k b a
T o ln a
hanem az
e lm a ra d á s á ra
é rz é s
le je g y z é s e it
k ö z z é te v ő i
a k ik
je le n s é g
é s ö s s z e o lv a d á s o k
a
ro ssz
és
a z v o lt, h o g y
fin o m s á g o k a t
sz ö rn y e n
g y ű jtő tő l
k ö te te k
E zek
A z e ls ő
hogy
je lle m z ő
h a s o n u lá s o k a t k ö te te k .
vagy
m e g o ld á s ,
K é ts é g te le n ,
a te le p ü lé s re
id e jé n .
a k ö z z é te v ő k ,
n y e lv já rá s k u ta tó k n a k , k a p tá k
de
n y e lv já rá s i
d e h á t a z é rt n y e lv é s z e k
is
annak
m ily e n
p o n to s
T e rm é s z e te s e n
v is s z a a d n i,
a h a n g ta n i
hogy
te c h n ik a i
v o n a tk o z ik .
s z a b o lc s -s z a tm á ri
ezeket
k ö te tb e n
k iv á ló
e g y sz e rű e n
h iá tu s tö lté s e k e t,
J ó z s e ftő l
v is s z a e m lé k s z e m , m egyei
le h e t
a
V égh
nem
p o n to s s á g á ra
e jté s m ó d o t,
h a llh a ttu n k nem
m ár
le je g y z é s
K íg yó s , vagy
g e o g rá fu so k
a név
e lte rje d ts é g é re
is m e rts é g é n e k
m egadása.
p a ta kja ,
Áto vá n y,
B u zg ó ,
C ser
K ö vé r c se ,
N e te c s ,
P i s zt o r ,
n é v tö rté n e ti
fó la d a ta
e m lé k e k ,
v a ló
le s z ,
vagy
a m e ly e k b ő l v o n já k
re jté ly e k ,
T ic e ,
a m e ly e k n e k
b irto k lá s tö rté n e ti,
a g a z d a s á g tö rté n é s z e k ,
m a jd
le
a
m e g fe le lő
k ö v e tk e z te té s e k e t. Az 123
a d a to k
h e ly n é v a n y a g á t 132
m e g b e c s ü lé s é re
te le p ü lé s n e k
(k ö z tü k ta rta lm a z z a ,
nem
tö b b -
v á lla lk o z o m .
je le n tő s
a z e lő z ő k e t
Az
v á ro sn a k ) b e tű h ív e n ,
e d d ig te lje s
m e g je le n t tö rté n e ti
a z u tó b b ia k a t
ö t k ö te t és
m ai
ig e n p o n to s
n y e lv já rá s i
le je g y z é s s e l,
u ta lá s o k k a l,
ré s z le te s
é s jó l h a s z n á lh a tó A z u tó b b
k ö te t m in d e g y ik é b e n
s z ó tá ra t
egym ás
e rre
is m e re tle n
a
m á té s z a lk a i
fe h é rg y a rm a ti k ö z re a d n i
a
c se n g e ri h iá n y z ik
k ö te t
ág
já rá s b a n
allé.
az
és
m e g je le n te tn i
s z ó tá rá t,
hogy
a
c se n g e ri
s
a z e ls ő n é h á n y
k e ll
já rá s b a n
állás
k ö z ö tt, a z
a k k o r é rd e m e s
egy
nem m el
h a s z n á la to s ,
H a p e d ig
vannak,
u tá n
a v íz n e v e k
nem
és
fo n to s
a z a k é rd é s, h o g y n e m
négy
u g y a n is ,
n in c s
Ö s s z e s íte tt
k ö te té h e z .
k u ta tó h e ly e k re
e lju to tt.
anyagának v é le m ,
le g tö b b
é rd e m e s
k u ta tó
is m e rt h e ly n é v
sem
egyedül
a
s z ó fó ld ra jz i
v o lt já rá s o n k é n t
m u ta tó t,
m e rt
ta lá lh a tó
á lta lá b a n
s ű rű s ö d ik m u ta tó b a n
a
,
nem
e g y m á s tó l
hasznos tá v o la b b ra
hogy
sz e re n c sé re
készül
v á lh a t
m a jd ,
m ég
a
(m é g a m e ly
b irto k o lja ). jo b b á ,
m ég
h o g y v a la m e ly
á lta la
egy
a
e g y ü tt
e s e te k b e n
nem
név csak
je le n ik is , m in t íg y
hanem
a rra
m eg.
tu d h a tó
m eg,
hogy
k e ll
a
Jól
te h á t
a
fó ltü n te tő
sz ó ró d á sa ,
hány hol
v é g le g e s
s z e m b e ö tlő
ennek
a
kis-, nagy-, alsó-, fölső- stb. P l . Kisar é s Nagyar, d e Ar
a n é v e le m e k
út, utca,
is s o k a t
b e lü l. V a g y is
n é v e le m e t
fó ld ra jz i
s z e re p e ln i
azonban
v é g e re d m é n y b e n
s o ro z a tta l
abból
k ü lö n -k ü lö n !
s e lk é s z íté s e
te rü le te n
v a la m e n n y i
m e g te rh e lé s e ,
e g y -e g y
e g y á lta lá n ,
a z e g y e s n e v e k , v a g y v a la m e ly
a k u ta to tt
F ö lté tle n ü l
T e rm é s z e te s e n
és
M egye
S a jn á la to s , de
a k i a s o ro z a to t
a rra k ív á n c s i,
fó lé p ítv e
n é v e le m n e k
ta rth a tó
Ö sszességében
ú j m u ta tó
v a g y m e g v a n -e
p ó to l
m ily e n
a m ik o r
k ö te t h a s z n á la tá b a n , és
nem
e le m e k k e l
s z a v a k ró l.
la p ).
m eg,
hogyan
a sz ó ró d á sa
n e m s z e re p e l. H a s z n o s
b a n á lis n a k
ez
h o z z á ju th a t,
csupán
vannak
s tb .
o ly a n k o r,
m u ta tó t
a s o ro z a t k ite lje s e d é s e k o r
v a n h á tra !)
le h e t h iv a tk o z n i,
h a s z n á la ta
m e g k ü lö n b ö z te tő
dűlő stb.
nem m eg
v a la m e n n y i
szükségessége önm agában
s z ó tá ra
a rra
1990. 449
m e g e m líte n i,
n é v e le m e k b ő l
névben
K á ln á s i Á rp á d
S z a b o lc s -S z a tm á r
ö s s z e á llítá s .
h o l fo rd u l e lő , m ily e n köznevek
a
je le n t
V a ló s z ín ű le g
h o l v a n m e g a k ö te tb e n ,
is , h o g y m ily e n fó ld ra jz i
gyanánt
( s m in d e n k i
a v é g le g e s
k ö te té h e z
m u ta tó
D e b re c e n ,
a m e g je le n te té s e
a n y a g o t,
h a s z n á lh a tó b b á
n é v e le m
Á rp á d ,
k é z ira t
a te lje s úgy
fó lje b b , a s o ro z a t h á ro m
2 -3 -4 .
fó lö le li
é rté k e s
M e g á lla p íth a tó
p é ld á n y b a n ,
ö t já rá s
h á ro m
á llít ju k
ily e n n a g y k ü lö n b s é g e k
N evei
fo n to s a b b
o ly a n
azonban
k ö te t m e g je le n é s e
(K á ln á s i
kevés
A
F ö lm e rü l
köznevek
nagyon
e z e k e t a s z ó tá ra k a t.
F ö ld ra jz i
E z é rt
v a ló
a z á tte k in th e tő
a fó ld ra jz i ezek
a négy
já rá s b a n
k é s z íte tt
csak
m e g ta lá lh a tó
T e rm é s z e te s e n
s z ó , a n y írb á to rib a n
A m in t e m líte tte m is
v is z o n y o k ra
lo k a liz á lá s s a l
c s a k a z u to ls ó
sem
e lte rje d é s é b e n
d o m b o rz a ti
m e llé
k é rd é sre .
akol
az
s z ó tá ra .
a z e g y e s k ö te te k n e k .
e le g e n d ő
Ha
fe le ln i
a
e le m e k
fe je z e te i
le tt v o ln a -e
és
m a g y a rá z a to k k a l,
té rk é p e k e n .
négy
h e ly z e tv is z o n y ító hasznos
ágak
m ű v e lé s i
és hasznos
k ü lö n m u ta tó z á s a
nem
k ö n n y ít
b e s z é lv e a m u ta tó
m ég
aföld, tag, az
e m líte tt
k ü lö n é rd e m e K á ln á s i Á rp á d n a k . a
g a z d a g o d o tt,
e s ő tá ja k n é v a n y a g á n a k
m agyar a m e ly
n é v tu d o m á n y le h e tő s é g e t
ö s s z e h a s o n lítá s á ra ,
ad
egy a
o ly a n
v id é k e k ,
u g y a n is
a m ai
133
M a g y a ro rsz á g h e ly n é v i
k e le ti
a d a ttá r.
m a g y a ro rsz á g i k ö n y v é rő l,
m e ly n e k
lé p é s s e i ju tu n k
az
e g y e tle n nem
fó ld ra jz i
e lő b b re
k itű z ö tt
c ím ű ,
egy
(m e g
nagyobb
te rje d e lm ű
fe le d k e z te m
nevei
is m e rte té s é re
k ö te te k k e l
ö s s z e g y ű jté s e
m e g v a ló s íta n á
ez
(T e rm é s z e te s e n
B o d ro g k ö z
s z a b o lc s -s z a tm á ri
a d a tá n a k
fe lé rő !
c é lu n k ,
e z t, h o g y a z u tá n u n k jö v ő
G éza,
je lle g ű
ló
k e rü l
n y e lv te rü le t
A
k iv á ló s o r .)
m e g je le n te te n d ő k k e l)
a m agyar fe lé .
N agy
m ás
szám ban
e z u tá n
é s m e g je le n te té s e
k is s é
későbbi
az
m eg
de
p u b lik á lt
A
nagy
összes
h e ly n é v i
le n n e , h a m é g e z a n e m z e d é k
h a s z n o s íth a s s a
e m unkák
e re d m é n y e it.
H a jd ú M ih á ly , M a g y a r tu la jd o n n e v e k . B u d a p e s t, 1 9 9 4 . 8 6 l a p
N e m z e ti T a n k ö n y v k ia d ó ,
H a jd ú
M ih á ly
könyve
k ö z é p is k o lá s o k n a k m e g . G y a k o rló
ta n á ro k
Szende
A la d á r
k ö te tre ,
a m e ly ik
d o lg o z z a
m in d
k ö z é rth e tő e n :
az
ré sz é v é ,
e rre
m a g y a rta n ítá s ,
d e m á s d is z c ip Iín á k ahhoz,
o lv a s ó
e ls ő
k é t fe je z e t
e lé .
Ír
s z ó fa jta n i n é v d iv a t fe lo s z tá s á t
A
a
és
ta n ítá s á h o z
nagy
ta n k ö n y v e
e g y ik e k é n t szükség
ezen
b e lü l
sz á m á ra
n é v ta n
hogy
n y e lv é s z e ti
is
nem
is s e g íts é g e t is
je le n t
v o lt m in d egy
o ly a n
is h o z z á fé rh e tő e n v á lt
fe ld o lg o z á s a
tu d o m á n y
b e s o ro lá s u k . és
a
az
n y ú jth a t, a
is k o la i
nem csak
a
e könyv
m e g fe le lő
is
h e ly é re
k e re s z tn e v e k k e l ad m ás népek
A
v a ló
k ö v e tk e z ő
hogy
je le n té s ü k
té m á já t,
v a la m in t
á lta lá n o s
is m e re te k e t
tá rja
az
m ily e n
p ro b lé m á k a t
vet
fe l
k é rd é s e it,
é rin ti
á lta lá n o s a
tu la jd o n n e v e k
fe je z e te k b e n
e z u tá n
a
hagyom ányos
k ü lö n -k ü lö n
d o lg o z z a
e g y e s fő - é s a lc s o p o rtja it.
le g te rje d e lm e s e b b
hogy
fó l a n é v ta n i tu d n iv a ló k a t.
b e m u ta tja ,
T á rg y a lja
n é v h a n g u la t
is v á z o lja .
könyv
d o lg o z z a
a tu la jd o n n e v e k rő l
k e le tk e z é s ü k rő l,
fe l a tu la jd o n n e v e k
v é le tle n ,
m ily e n
d iá k o k
B ár
n y e lv
ftiz e te k
m á r a z o k ta tá s b a n .
A k ö n y v n y o lc fe je z e tb e n Az
e
m agyar
s o ro z a tra ,
d a c á ra ,
h o z z á s e g íth e t k e rü ljö n
hogy
a la p ja it.
annak
hogy
a
A
te m a tik u s
a z é rd e k lő d ő
o n o m a s z tik a
n y e lv ta n ta n ítá s
A la d á r
k é s z íte tt
a m e g m o n d h a tó i,
k ö n y v é re ,
fö l
Szende
c ím ű k ö te té h e z
ez
az
e g y ik
k a p c s o la to s k e re s z tn é v a d á s i
ré sz e
a
s z e m é ly n e v e k rő l
le g h a n g s ú ly o s a b b
á lta lá n o s
tu d n iv a ló k
s z o k á s a iró l
is . A
s z ó l.
egység is m e rte té s e
fe je z e t
a
N y ilv á n könyvben.
so rá n
bőséges
nem A
k ite k in té s t
p é ld a a n y a g g a l
