Juryverslag Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Letteren – Vertalen Brussel, 24 maart 2013 Carlo Van Baelen (voorzitter) Henri Bloemen, Lisette Keustermans, Katrien Lievois, Tom Naaijkens, Désiree Schyns, Miriam Van hee, Hans Van Acker, Carlos Boerjan (secretaris)
Voorzitter Carlo Van Baelen leest het juryverslag.
De jury is verheugd dat voor het eerst in de geschiedenis van de Vlaamse Cultuurprijzen er een prijs uitgereikt zal worden voor literaire vertalingen naar het Nederlands. Het is een duidelijke blijk van waardering voor het meestal onzichtbare werk van de literaire vertaler en meer specifiek voor het hoge niveau dat de Vlaamse literaire vertalers realiseren. Bij de voorselectie van kandidaten die voor de prijs in aanmerking konden komen, onderscheidde de jury drie groepen: vertalers die aan het begin van een beloftevol parcours staan, die al een indrukwekkend oeuvre bijeen vertaald hebben en vertalers die een zeer eigenzinnige en opvallende vertaling hebben gerealiseerd. Vooreerst blijkt daaruit de dynamiek in het Vlaamse literaire vertalersveld en daarmee ook een veelbelovende toekomst. De in het verleden
al veelvuldig bekroonde pioniers hebben opvolgers gekregen. Er werden onbetreden paden bewandeld met gedurfde vertalingen van auteurs of literaire werken die niet bij voorbaat hoge verkoopcijfers beloofden, en dit vaak louter gedreven door de wil van de vertaler om die waardevolle literaire werken te vertalen eerder dan door de vraag van uitgeverijen of de bekendheid van de auteur. Ook de veelzijdigheid van de Vlaamse vertalers valt op. Verschillende vertalers werken vanuit meerdere brontalen en beheersen verschillende literaire genres. Er werden uitstekende vertalingen uitgebracht uit de Franstalige, Engelstalige, Italiaanse en ook Japanse literatuur. Het belangrijke aandeel daarin van poëzie, een uitdagend bewijs van vakmanschap en taalbeheersing, toont de kwaliteit en veelzijdigheid van de Vlaamse literaire vertalers . Het was voor de jury dan ook geen sinecure om uit deze veelheid die ene “uitzonderlijke literaire vertaalprestatie” te kiezen, hét criterium voor de toekenning van de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap. De jury kwam uiteindelijk tot het besluit dat met recht en reden de vertaling van de Ilias door Patrick Lateur verschenen in 2010 bij uitgeverij Atheneum - Polak & Van Gennep die ene (meer) uitzonderlijke prestatie was van de jaren 20062012.
De stijl van Patrick Lateurs vertaling is ongemeen vlot en de gedurfde omzetting van de zesvoetige hexameter (van het Griekse origineel) in vijfvoetige jamben geven het verhaal vaart en lichtheid en een frisse en moderne toets. De vertaling is evenwichtig en zowel het poëtische als het epische van dit literaire monument blijft in het Nederlands bewaard. Het vertaalwerk is van begin tot einde van een erg hoog niveau en blijft zeer dicht bij het origineel. Toch klinkt de vertaling allesbehalve schools of ouderwets, in tegendeel, de vertaler vindt nieuwe, originele oplossingen voor veel zwaar op de hand en gekunstelde formuleringen uit vorige vertalingen (de epitheta bijvoorbeeld). De vertaling en het nawoord tonen het grote vertaalhistorische besef en de kennis van de Nederlandse dichtgeschiedenis van Patrick Lateur. En sluiten ook aan bij zijn gewaardeerde eigen poëziepublicaties en essays in het Nederlands. De uitgebreide lijst van annotaties en het namenregister zijn indrukwekkend en adequaat en vormen een nuttig instrument voor de lezer van nu. Deze vertaling blijkt ook jongeren aan te spreken en nieuwe inzichten te geven in de literaire en historische rijkdom van de Ilias. Patrick Lateur vertaalde uiteenlopende literaire werken - niet zelden poëzie uit het Italiaans, het Latijn en het Grieks, zowel uit de klassieke tijd als uit de renaissance of de moderne tijd. De hoge moeilijkheidsgraad van de
vertaling van de Ilias staat buiten kijf en de vertaling heeft in noord en zuid veel waardering geoogst bij gezaghebbende critici uit verschillende disciplines. Literatuurliefhebbers, zowel als classici, maar ook filosofen, historici en columnisten hebben zich lovend uitgelaten over deze nieuwe vertaling. Uit de veelheid van boeiende en kwaliteitsvolle literaire vertalingen naar het Nederlands kiest de jury met overtuiging de vertaling van de Ilias door Patrick Lateur als een uitzonderlijke prestatie die bekroond wordt met de prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor literaire vertalingen 2006-2012.
Minister Schauvliege overhandigt het beeld van kunstenaar Philip Aguirre
Fien Sabbe in gesprek met Patrick Lateur
Dankwoord van Patrick Lateur aan Minister Schauvliege
Mevrouw de Minister, Alle goede dingen bestaan uit drie, en ik heb ook drie goede redenen om u van harte te danken voor wat me nu te beurt valt. Vooreerst dank voor deze prijs die voor mij persoonlijk ook een bekroning is van het vertaalwerk dat mij zowat twee decennia bezighoudt. De Ilias vertalen doe je niet ex nihilo. Het is dankzij veel ander vertaalwerk, dat bij verschillende uitgevers verscheen, dat ik misschien ook in staat was om de grote Homeros aan te pakken. En dus betuig ik tegelijk mijn dank aan uitgevers in Vlaanderen en Nederland die uiteenlopend vertaalwerk van me brachten.
Secundo wil ik u echt danken voor het feit dat U een prijs in het leven hebt geroepen voor vertaalwerk naar het Nederlands. Vertalingen uit het Nederlands zijn goed voor de verspreiding van onze literatuur. Vertalingen naar het Nederlands zijn goed voor de verrijking van onze letterkunde. Het vroegere Beschrijf, het huidige Passa Porta, de Vlaamse Auteursvereniging en het Vlaams Fonds voor de Letteren zien hun inspanningen beloond. En dus betuig ik tegelijk mijn dank aan allen die binnen die kaders geijverd hebben voor een waardering van het werk van zovele vertalers. Het Fonds voor de Letteren bedacht me trouwens met een homerische vertaalbeurs, waarvoor ik het erkentelijk was en blijf. Ten derde dank ik u en de adviserende jury voor het feit dat uitgerekend Homeros wordt bekroond. De klassieken staan vandaag sterk
onder druk binnen onze cultuur in het algemeen en in het onderwijs in het bijzonder. Ik beschouw de Prijs deels als een statement. Het zijn die klassieken die sinds jaar en dag met veel liefde worden uitgegeven door Athenaeum. En dus betuig ik tegelijk mijn dank aan de mensen van de Amstel die voor Homeros kwamen afgezakt naar de Dender.
Uitgever Frits van der Meij (links), Katleen Gysel (rechts)
Mevrouw de Minister, u zult me niet kwalijk nemen dat ik nog een andere vrouw wil danken. Omwille van de glazen deur naar mijn werkkamer geniet mijn vrouw op jaarbasis meer van mijn rug dan van mijn gezicht. En zij verdraagt en draagt het al jaren. Zij mag in deze prijs delen, in alle betekenissen van het woord. Nog eens al mijn dank.
Minister Schauvliege, Patrick Lateur en Katleen Gysel
