Jouw school meent het?!

Jo uw l o o h sc ! ? t e h t n e e m Fair trade en lokale duurzame voeding als dagelijkse schoolkost. Deze brochure is bestemd voor trekkersgroepen van fairtradegemeenten die hun lokale scholen een duwtje in de rug willen geven. Daarnaast is het interessant voor andere geïnteresseerden op school (directie, leerkrachten, leerlingen of zelfs ouders)!

Inhoud Inleiding FairTradeGemeente • 6 criteria FairTradeGemeente Deze school meent het • Wat? • Hoe? Inspirerende voorbeelden Waar producten kopen? Fair trade • Wat? • Schrei-ijfwijze! Duurzame lokale voeding? • Wat? Fair trade en lokale duurzame voeding op school Colofon

t ... Wist je da … Kleur Bekennen de scholen die werken rond wereldburgerschap stimuleert, ondersteunt en begeleidt? Als je een begeleide werkwinkel wil boeken voor je leerlingen of je koopt educatief materiaal aan, dan kun je hiervoor een subsidieaanvraag doen. Meer info? www.kleurbekennen.be

Inleiding Wil jij met jouw school het verschil maken? Dat kan! Door simpelweg de juiste aankopen te doen, help je de wereld alvast een stapje vooruit. Van boer tot op je bord: het lijkt een eenvoudige, korte weg. En toch dragen de verschillende ingrediënten van onze dagelijkse maaltijd een heel ander verhaal met zich mee. Sommige producten vind je niet op onze akkers en hebben dus de halve wereld afgereisd alvorens ze op ons bord belanden. Denk maar aan koffie, chocolade, bananen en zovele andere producten die boeren telen. Jammer genoeg krijgen die boeren er lang niet altijd een correcte prijs voor. Sommige producten krijgen een lading pesticiden over zich of worden geoogst in mensonwaardige omstandigheden. Genieten van lekkere groenten uit volle grond, de smaak proeven van brood dat de tijd heeft gekregen te rijzen, van onbehandeld fruit dat gerijpt is in de zon… Iedereen zou toegang moeten krijgen tot gezond en smakelijk voedsel met een hoge voedingswaarde. Ook in de toekomst! Scholen spelen een belangrijke rol bij het bewust maken van hun leerlingen en studenten. Bovendien wordt op scholen ook geconsumeerd en kan de keuze voor duurzame voeding in de praktijk omgezet worden. Door te weten wat we eten, kunnen we de milieu-impact verkleinen en houden we naast economische en ecologische, ook rekening met sociale belangen. En weet je wat? Als school draag je via je inspanningen ook bij tot de verwezenlijking van de criteria waardoor jouw gemeente FairTradeGemeente kan worden!

FairTradeGemeente De campagne FairTradeGemeente wil op een heel concrete manier bijdragen aan een waardig bestaan voor de kleine boer in het Zuiden en de duurzame producent in het Noorden. Door middel van 6 criteria die zo goed als de hele gemeente bereiken, spelen we in op de vraag naar en het aanbod van eerlijke en lokale, duurzame producten. Op die manier maken we mensen in heel Vlaanderen warm voor dit verhaal. Op naar meer eerlijke en duurzame consumptie! FairTradeGemeente is een samenwerkingsverband tussen

Wist je dat ... … de Belgen met z’n allen 1 Fairtradebanaan per seconde kopen?

6 criteria FairTradeGemeente Is jouw gemeente al een FairTradeGemeente? Check het op www.fairtradegemeenten.be ! Maar hoe wórd je nou FairTradeGemeente? Wel, door het vervullen van de volgende 6 criteria:

1 Het lokale bestuur is overtuigd 2 Ook enkele winkels en horecazaken kiezen voor Fair Trade 3 Lokale organisaties, bedrijven en scholen stappen mee in dit verhaal 4 Er wordt lawaai gemaakt via de media ! 5 Een lokale trekkersgroep zet z’n schouders onder deze acties 6 En ook lokale, duurzame voeding wordt in de kijker gezet Scholen zijn een belangrijke partner in dit verhaal. De lokale trekkersgroep uit jouw gemeente kan jullie hulp gebruiken bij de verwezenlijking van deze criteria! En als jouw school het meent, zetten wij ze in de bloemetjes!

Wist je dat ... ... er elke dag 3.400 kilo Fairtradekoffie over de toonbank gaat: dat is meer dan 2,3 kilo per minuut?

Deze school meent het FairTradeGemeente’t ? Ja, scholen kunnen het menen en de titel ‘Deze school meent het’ verdienen. Wat moet een school daarvoor doen?

wat?

1 De hele school staat achter de idee van eerlijke handel en duurzame landbouw to do

De school ondertekent een verklaring op eer en bezorgt deze aan de lokale trekkersgroep in jouw gemeente. Je vindt deze verklaring achterin deze brochure.

Tip Een overzicht van de contactpersonen van de trekkersgroep van jouw gemeente, vind je op www.fairtradegemeenten.be. Vul je gemeente in en de gemeentepagina verschijnt.

2 Op de school wordt het consumeren van duurzame voeding gestimuleerd. De school geeft zelf het

goede voorbeeld door deze producten aan te bieden in de refter, op de speelplaats, bij recepties of andere gelegenheden to do

Je school verbruikt minstens twee fairtradeproducten en minstens één product afkomstig uit lokale duurzame landbouw

3 Je school communiceert hierover, zowel naar leerlingen als naar ouders Tip Maak gebruik van de website van de school, affiches en/of lokale pers om jullie engagement kenbaar te maken. Je kan het logo ‘Deze school meent het’ ook downloaden op onze website.

4 Je school zet een educatieve actie op poten waarbij de hele school betrokken wordt Tip Lees vooral verder, want in deze brochure vind je een heleboel handige tips!

Doet je school dit al, of wil je dat ze ermee start? Heeft jouw school deze criteria behaald? Rep je dan als de bliksem naar de lokale trekkersgroep in jouw gemeente en maak je engagement aan hen kenbaar. Zij beoordelen of jullie de titel kunnen behalen! Als jullie school het écht meent, ontvangen jullie het bordje ‘Deze school meent het’. Proficiat!

Wat te doen als jouw gemeente nog niet meedoet aan de campagne FairTradeGemeente, en er dus nog geen lokale trekkersgroep is om bij aan te kloppen? Dan zijn er 2 mogelijkheden: • Jullie proberen de gemeente te overtuigen om dringend werk te maken van een engagement voor fair trade en lokale duurzame voeding! • Lukt dit niet meteen dan laten wij jullie niet in de kou staan. Meld je engagement via [email protected] en wij zorgen ervoor dat jullie de felbegeerde titel toch in de wacht kunnen slepen! De gemeente overtuigen is echter geen onmogelijke opgave.

Getuigenis vanuit Nieuwpoort Nieuwpoort. De oudste leerlingen van basisschool ‘De Vierboete’ hebben tijdens de Week van de Fair Trade het project (H)eerlijk uitgewerkt. De leerlingen kregen heel wat informatie over fair trade en begrepen niet waarom hun gemeente nog steeds geen FairTradeGemeente was. “Zo moeilijk is dat toch niet?” Er werd meteen tot actie overgegaan! Leerkracht Philip Hoogewys (foto) is terecht trots dat zijn leerlingen de meest jeugdige trekkersgroep vormden die de campagne tot dan toe gekend had. “Om het gemeentebestuur te overtuigen, werden een heleboel acties ondernomen. De leerlingen trakteerden de burgemeester op een bezoek, lieten hem een intentieverklaring ondertekenen en brachten toneel en liedjes. Er kwamen ook sprekers naar de school en fairtradeproducten werden verkocht en geproefd.” De Vierboete meende het al gauw met fair trade! De gemeente ook? “De burgemeester beloofde ons inspanningen te doen en de titel FairTradeGemeente binnen te halen tegen het einde van het jaar”, aldus Hoogewys. Het bestuur hield zich aan de belofte en inmiddels is de sturende kracht achter de campagne door de gemeente zelf overgenomen. Vandaag draagt Nieuwpoort trots de titel, en worden er nog steeds vele inspanningen geleverd voor fair trade en lokale duurzame voeding. Meer info? Neem een kijkje op http://devierboete6hs.wordpress.com/project-heerlijk/

Hoe? Er bestaat een brede waaier aan mogelijkheden om met leerlingen te werken rond meer fair trade en lokale, duurzame voeding op school. Inspirerende voorbeelden vanuit FairTradeGemeente !

1 Sinterklaas bedankt Sint-Niklase scholen De trekkersgroep van FairTradeGemeente Sint-Niklaas informeerde hun vele scholen over het fairtrade-aanbod in de stad. Meer dan 40 scholen die inspanningen rond fair trade leverden, werden op de receptie uitgenodigd door niemand minder dan Sinterklaas zelf, alwaar ze door de goedheilige man een geschenkje aangeboden kregen. En wat deden deze scholen dan zoal? Wel, er werd onder andere een bezoek gebracht aan een lokale imker, mondiale vorming gegeven in de klas en een 5-tal scholen namen deel aan workshops van Miel Maya Honing (www.maya.be, voor een volledig overzicht). Om deze workshops verder te verwerken in de klas, streden de scholen later tegen elkaar in een spannende wedstrijd. De leerlingen ontwierpen placemats om eerlijke handel te promoten. Uit deze ontwerpen koos de jury er één uit, waarvan professionele placemats en affiches ontwikkeld werden, die op allerlei evenementen in Sint-Niklaas te zien waren. Bovendien kreeg de winnende klas ook een (h)eerlijk ontbijt cadeau!

2 In de Boomhut te Brugge menen ze het! “Met onze klas zijn we al een tijdje bezig rond eerlijke handel en duurzame voeding, dus het Potverdorie-project kwam voor ons op het juiste moment”, aldus Evy Buffel van De boomhut. “We zijn onze keukens ingedoken en hebben met oud keukenmateriaal een percussiestukje gemaakt. We houden ook rekening met ons afval en kiezen bewust voor drinkflessen en boterhammendozen. Op onze school hebben we reeds een drinkwaterfontein en een fruitabonnement, dus besteden we ook tijd aan het nemen van een fruitig vieruurtje. Ook de sapjes zijn van de lokale boer. Ook volgende activiteiten staan nog op onze agenda: een bio-kerstontbijt in de klas en een bezoek aan een boerderij”. De kinderen zijn alvast zeer enthousiast!

Wist je dat ... ... slechts 0,01% van de wereldhandel bestaat uit fairtradegoederen?

$ €£

3 Antwerpen breekt wereldrecord fairtrade-ijsjes eten Met 3.049 deelnemers braken provincie en stad Antwerpen het wereldrecord fairtrade-ijsjes eten. Er waren heel wat leerlingen en leerkrachten onder de deelnemers en een duizendtal particulieren die een ijsje mee smulden. Het vorige record stond op 629 deelnemers en werd dus ruimschoots overtroffen. De stad is een FairTradeGemeente en de provincie inmiddels de eerste FairTradeProvincie in België!

4 Geld inzamelen voor je schoolproject met Fairtradechocolade Meester Chocolatier Patrick Aubrion ontwikkelde een origineel chocoladeconcept dat scholen toelaat geld in te zamelen voor hun projecten en tegelijk bij te dragen aan de projecten van WWF. Een tablet Fairtrade gecertificeerde melkchocolade in de vorm van een pootafdruk van de tijger vormt de eerste in een reeks unieke tabletten. Henry Kehr van The British School of Brussels is alvast enthousiast: “wij verkochten de chocolade op onze kerstmarkt en deze viel helemaal in de smaak. Bovendien vond iedereen de combinatie van fair trade en het WWF een goed idee”. Scholen krijgen ook materiaal toegestuurd over Fairtradechocolade en over de tijger. Meer info: www.paw-chocolates.com

5 ‘Afvalvermindering’ en ‘lokale handel’ krijgen aandacht op school De leerlingen in basisschool De Schransdries te Beerse vormen ‘een school die het meent’ in een FairTradeGemeente. Er worden in de leraarskamer, tijdens schoolfeesten, lessen en andere activiteiten telkens eerlijke producten gebruikt. Maar de school gaat nóg verder. Herbruikbare drinkbekers en brooddozen zijn schering en inslag; de drinkwaterfontein siert de speelplaats en wekelijks krijgen alle kinderen een vers stuk fruit via Tutti Frutti. De school neemt ook deel aan het Potverdorie-project van Vredeseilanden: “Tijdens onze startdag at iedereen een soepmaaltijd met droog brood. Na de middagpauze overhandigden we onze engagementsverklaring aan de directie nadat we met de hele school het potverdorielied hebben gebracht”, aldus één van de enthousiaste leerkrachten.

Wist je dat ... ... gemiddeld 12% van de inhoud van onze vuilniszakken bestaat uit voedsel dat nog eetbaar is?

6 Fairtradesportuniformen op school ! De jonge Maarten Hentzen richtte eigenhandig de vzw ‘Fair Supply chain Solutions’ op, waarmee de complete keten van productie over transport tot marketing en verkoop van fairtradeproducten wordt geoptimaliseerd. Het Sint-Michiels college te Schoten was de eerste school die de uitdaging aanging om z’n sportuniformen op een eerlijke manier te laten produceren. Heel concreet komt het T-shirt van biologisch katoen uit India en is het Fairtrade Max Havelaar gecertificeerd. De bruto prijs van het uniform (21 Euro) is nauwelijks hoger dan de prijs van de nietfairtradeconcurrenten, dankzij vrijwillige arbeid en directe verkoop. Robert Vergauwen, directeur van het Sint-Michiels College is heel tevreden: “Eerlijke handel staat bij ons op school en bij mij persoonlijk hoog in het vaandel en ik ben er trots op dat we nu met een eerlijk sportuniform naar buiten mogen komen. Natuurlijk hoop ik dat er nog vele andere scholen volgen, maar ik vind het wel leuk om met onze school een fairtradetrend te zetten”, besluit hij met een knipoog. Wil je ook hulp aanvaarden om jullie aankopen eerlijk te laten verlopen? Neem dan zeker contact op met [email protected]!

7 ‘Sweet a fair’ mini-onderneming in Hasseltse Hotelschool

Meester Chocolatier Patrick Aubrion ontwikkelde een origineel chocoladeconcept dat scholen toelaat geld in te zamelen voor hun projecten en tegelijk bij te dragen aan de projecten van WWF. Een tablet Fairtrade gecertificeerde melkchocolade in de vorm van een pootafdruk van de tijger vormt de eerste in een reeks unieke tabletten. Henry Kehr van The British School of Brussels is alvast enthousiast: “wij verkochten de chocolade op onze kerstmarkt en deze viel helemaal in de smaak. Bovendien vond iedereen de combinatie van fair trade en het WWF een goed idee”. Scholen krijgen ook materiaal toegestuurd over Fairtradechocolade en over de tijger. Meer info: www.paw-chocolates.com

Wist je dat ... ... de mysterieuze cijfers op eieren echt wel belangrijk zijn: 0 staat voor een bio-ei, 1 is een ei van een kip met vrije uitloop, 2 is een ei van een scharrelkip en 3 is een ei van een legbatterijkip 2 – te mijden dus!

1

3

9 De hele week fair trade ! Tijdens de Week van de Fair Trade (traditiegetrouw begin oktober) staat de basisschool ‘In den Engelsen hof’ te Lanaken helemaal in het teken van fair trade. Ook de allerkleinsten doen mee. De kinderen mogen blindproeven, ruiken en voelen aan allerlei fairtradeproducten. Er zijn milkshakes met Fairtradebananen en bio-melk. Daarnaast staan ook andere activiteiten op het programma: bezoek aan de wereldwinkel, wereldkofferspelen, films over eerlijke handel enz. Als klap op de vuurpijl verkopen de leerlingen vele knutselwerkjes en zelfgemaakte fairtradehapjes op een fairtrademarkt en zingen ze een fairtradelied. Ook de fairtradecarrousel was de blikvanger bij uitstek. Reden genoeg voor Karrewiet (Ketnet) om bij hen langs te gaan.

8 In De Toekomst in Avelgem eten ze ‘normaal’ De leerlingen van Basisschool De Toekomst uit Avelgem hebben actie gevoerd tijdens de uren zedenleer/godsdienst. Een groep leerlingen ging alle klassen rond met potten, pannen en ander keukengerei om iedereen wakker te maken, ook het keukenpersoneel en de directeur. Want als je er eens goed over nadenkt, kan je ons eetgedrag inderdaad niet meer normaal vinden. Daarom: EET NORMAAL. Onze actiepunten: 1. Kiezen voor seizoensfruit en -groenten tijdens het middageten op school 2. Een veggie-dag 3. Veel minder verpakkingen van koekjes en drankjes. We vragen een brooddoos aan de directie 4. Geen flessenwater meer op school

10 Solidaire en eerlijke schoolspulletjes Scholen kunnen het ook “menen’ via de aankoop van de o-zo broodnodige schoolmaterialen. Zo ontwikkelt het Solidariteitsfonds, samen met zorgvuldig geselecteerde partners, al 33 jaar lang een brede waaier aan gepersonaliseerde schoolartikelen. De materialen zijn ecologisch van oorsprong en de opbrengst gaat integraal naar Oxfam-Solidariteit en haar projecten in het Zuiden. Het assortiment loopt van gepersonaliseerde agenda’s, pennen, USB-sticks en nietmachines, over wenskaarten tot fairtradeshirts of tasjes.

11 Kortrijk is fairslingerd ! Kortrijkse scholen gingen de uitdaging aan om een lange mensenketting te maken van de wereldwinkel tot de grote markt. Minstens 400 leerlingen namen deel en gaven elkaar zelfgemaakte en echte fairtradeproducten in alle formaten! Op de grote markt vormden alle deelnemers een reuzengroot schilderij in de vorm van een banaan.

Waar producten vinden? Aan de slag! Maar waar vind je nu producten? Aanbieders van fairtradeproducten vind je via de handige zoekrobot op: www.maxhavelaar.be. Aanbieders van lokale duurzame producten vind je o.a. via: www.bioforum.be (neem zeker een kijkje in de online biogenietengids.be of fruit-op-school.be) en www.voedselteams.be. Alle adressen van wereldwinkels zijn te vinden op www.oxfamwereldwinkels.be/wereldwinkels

Fair trade wat?

… een complex gebeuren dat een minimumprijs garandeert voor achtergestelde producenten in het Zuiden. De minimumprijs moet een duurzame productie mogelijk maken die rekening houdt met de sociale, economische en ecologische kosten.

Levert een extra Fairtradepremie op. Deze premie wordt besteed aan gemeenschapsdoeleinden. Men kan investeren in onderwijs, infrastructuur, drinkbaar water, een omschakeling op biologische landbouw, betere productie­ technieken en zoveel meer.

… daarnaast houdt het ook een pak andere voordelen in. Boeren kunnen ook aan voorfinanciering doen, zich groeperen in coöperaties en zich weer trots voelen omdat ze kwaliteitsvolle producten telen en als gelijkwaardige handelspartner benaderd worden.

De boer kan niet zomaar toetreden tot het Fairtradesysteem. Er gelden een aantal strenge criteria op ecologisch, economisch en sociaal vlak. Maar ze krijgen er natuurlijk heel wat voor in de plaats !

Fair Trade =

eerlijke prijs + Fairtradepremie + tal van andere voordelen !

logo oxfam Fairtrade

Max Havelaar, Oxfam-Wereldwinkels of Oxfam Fairtrade? Deze drie organisaties spelen elk hun eigen rol in fairtradeland: Max Havelaar is het keurmerk voor eerlijke handel in België. Max Havelaar doet inspanningen om enerzijds leveranciers te overtuigen deze fairtradeproducten te verhandelen, en anderzijds richt Max Havelaar zich tot de consument en roept deze op een bewuste keuze voor fairtradeproducten te maken. Je vindt het keurmerk enkel op producten die aan de internationale criteria voor eerlijke handel voldoen. Oxfam-Wereldwinkels is een vrijwilligersbeweging die door haar strijd voor een rechtvaardige wereldhandel opkomt voor ieders recht op een menswaardig bestaan. Ze doet dit via sensibilisering, lobby en het aanbieden van fairtradeproducten in de vele wereldwinkels. Oxfam Fairtrade koopt voedingsproducten aan bij producentengroepen in het Zuiden en zorgt voor de import, de verdeling en de verkoop via verschillende verkoopkanalen. Maar het is Oxfam-Wereldwinkels die beslist met welke producentengroepen Oxfam Fairtrade handelt. En het is Oxfam-Wereldwinkels die deze producentengroepen begeleidt en opvolgt. Bijna alle voedingsproducten van Oxfam Fairtrade zijn Max Havelaar gecertificeerd.

Fairtrade, Fair Trade of fair trade ? Hoe schrijf je het nu in godsnaam? Wel, dat is niet eenduidig. Maar we helpen je graag een handje vooruit

1 fair trade = Wordt gebruikt wanneer je in het algemeen communiceert, zoals ook ‘eerlijke handel’. Bijvoorbeeld: Wij kiezen in onze school bewust voor fair trade en lokale duurzame voeding

2 Fair Trade = Wordt gebruikt wanneer je wil verwijzen naar de internationaal erkende betekenis en een eigennaam

3 Fairtrade = Wordt gebruikt wanneer je refereert naar het Fairtradesysteem volgens FLO (Fairtrade Labelling Organizations); gecertificeerde producten vallen hier ook onder. Bijvoorbeeld: - Fairtrade Max Havelaar is een keurmerkorganisatie - De Fairtradepremie wordt besteed aan schoolmateriaal - Wat een heerlijke Fairtradekoffie!

ǀ

ǀ

Fairtrade Fair Trade fair trade

ǀ

ǀ

ǀ

ǀ

4 Samenstellingen worden altijd aan elkaar geschreven, zonder hoofdletter. Maar wanneer het om een product gaat dat gecertificeerd kan worden via FLO, wordt het wel met hoofdletter geschreven. Wanneer er botsende klinkers zijn, kan je een tussenstreepje toevoegen. Bijvoorbeeld: - De fairtradeproducenten verdienen een beter leven - We tellen reeds 116 Belgische fairtradegemeenten - Die Fairtradechocolade smelt op mijn tong - Gaan jullie op Pasen ook fairtrade-eieren zoeken?

We oefenen nog even verder ‘Heb jij ook fairtradeproducten gekocht?’, is een samenstelling die niet verwijst naar FLO-regels. ‘Ecuadoriaanse boeren kunnen makkelijk in het systeem Fairtrade stappen’, verwijst naar FLO ‘Steun jij ook eerlijke handel in jouw school?’, is algemene communicatie ‘De Internationale Dag van de Fair Trade staat voor de deur’, verwijst naar de internationale definitie ‘Oxfam Fairtrade is een bedrijf en Oxfam-Wereldwinkels een vereniging’

Wist je dat ... ... onze ecologische voetafdruk meer dan 4 keer groter is dan waar we recht op hebben. Als iedereen wereldwijd op dezelfde manier zou leven als wij Belgen, dan hebben we met andere woorden 4 wereldbollen nodig om in de nodige grondstoffen te voorzien?

Lokale duurzame voeding wat? Naast fairtradeproducten, kunnen scholen ook de aandacht richten op duurzame voeding van bij ons. Deze focus op lokale, duurzame voeding wordt bij de campagne FairTradeGemeente weergeven onder het 6e criterium. Wat is ‘lokaal’? = Hierbij worden zoveel mogelijk tussenschakels in de voedselketen vermeden en zo rechtstreeks mogelijk bij de producent aangekocht. Voorbeelden van korteketenconsumptie zijn groenten- en fruitabonnementen, rechtstreeks aankopen bij de boer in een hoevewinkel, op de markt... Door lokaal af te nemen versterk je de economische positie van de lokale producent en behoud je ook het contact met de landbouwpraktijken: je hebt zicht op de productiewijze, het product krijgt een gezicht, je volgt bijna automatisch het ritme van de seizoenen enz.

Wat is ‘duurzaam’? De vraag wat duurzame voeding precies inhoudt, is niet zo gemakkelijk te beantwoorden. Algemeen wordt aangenomen dat duurzame voeding aansluit op de wereldwijde voedingsbehoeftes van het heden zonder de invulling van de behoeftes van toekomstige generaties in gevaar te brengen. Concreet beschouwen we een voedingsproduct als duurzaam wanneer aan een aantal voorwaarden wordt voldaan, m.n. een minimale impact op het milieu (water, lucht, ecosystemen, bodem, energie, biodiversiteit), een correcte vergoeding voor alle schakels in de voedselketen en een bijdrage tot het algemeen welzijn (gezondheid, voedselveiligheid,arbeidsomstandigheden, ethische afwegingen zoals solidariteit enz).

Wist je dat ... ... je oude, gerimpelde appelen niet hoeft weg te gooien maar op eenvoudige wijze een verjongingskuur kan bezorgen? Giet er kokend water over of laat ze er enkele ogenblikken in weken en ze komen er bijna als vers geplukt uit!

Fair trade en lokale duurzame voeding op school Er bestaat een brede waaier aan mogelijkheden om met de leerlingen te werken aan meer fair trade en lokale, duurzame voeding op jouw school. Op de website www.fairtradegemeenten.be (onder ‘Doe mee!’) vind je een volledig overzicht van het aanbod voor scholen. Wij zetten de leukste acties alvast op een rijtje!

Wist je dat ... ... meer dan 20% van de uitstoot van broeikasgassen te wijten is aan de productie, de verwerking, het transport en de bewaring van voedsel?

Doe mee aan Fairtrade@School

Meestal valt op de 2e zaterdag van mei de befaamde ‘Internationale Dag van de Fair Trade’. Ook scholen kunnen hierbij op de eerlijke kar springen. Fairtrade@School is een scholenactie die eerlijke handel in de kijker zet. Deelnemende scholen kunnen zich registreren via de website www.fairtradeday. be, en posten allerlei leuke teksten, filmpje en foto’s. Per Belgische provincie wint een school de fairtradeaward!

Een greep uit editie 2011: ‘Wij doen met onze klas al het hele jaar wereldwinkel op school. Wij verkopen 2x per dag wereldwinkelproducten. Tussendoor hebben we al enkele acties gedaan voor leerlingen en buitenstaanders (project “smeer ze”, brownieverkoop, verkoop op de markt, verkoop op andere scholen,...). Dit alles met wereldwinkelproducten.’ (Joachim / Sint-Jozefsinstituut Hamme)

‘Feel good@School: Zo heet onze jaarlijkse speelplaatshappening. Met dit festival sluit de leerlingenraad haar werking af. Op het festival heeft de werkgroep “Change the food” een fairtradebar.’ (Ludo / Campus Voorzienigheid Diest)

‘Wij organiseren met de hele school een toast voor fair trade. Wij maken een fruitcocktail voor alle leerlingen en toasten op hetzelfde ogenblik met alle leerlingen op de speelplaats. Wij vragen een kleine bijdrage van 1 euro en de opbrengst schenken we aan een goed doel.’ (Saskia / VTI Hasselt)

‘Mijn keuze?? Een bewuste keuze!! We gaan een blinde proef doen, waarbij de leerlingen en leerkrachten zowel producten van eerlijke handel als andere producten tegenover elkaar kunnen afwegen. Hier mogen deelnemers aangeven wat ze verkiezen. Daarnaast komt er een stand van de wereldwinkel waar extra info ter beschikking wordt gesteld. Doel: Vooroordelen ‘fair trade is niet lekker’ wegwerken!’ (Hilde / Sint Maria instituut Antwerpen)

Wist je dat ... ... duurzaamheid geen kenmerk is van een product maar van het gehele proces vanaf productie tot consumptie? Zo kan je de positieve effecten van een biologisch geteeld product volledig tenietdoen door het product een lang en vervuilend transport te laten ondergaan, op een slechte manier te bewaren of bereiden.

Fairtradevorming voor leerkrachten! Miel Maya Honing organiseert in samenwerking met Kleur Bekennen een tweedaagse vorming rond fair trade. Tijdens de eerste vormingsdag krijgen de leerkrachten achtergrondinformatie over mondiale thema’s en tips en educatieve materialen om deze mondiale thema’s in de klas aan te brengen. Nadat ze ondergedompeld zijn in deze thema’s, werken ze een projectje uit. Dit projectje testen de leerkrachten tegen de tweede vormingsdag, een maand later. Een leerkracht getuigt alvast enthousiast op deze terugkomdag: “Ik heb twee dagen zeer nuttige tips, bruikbare voorbeelden en interessant materiaal aangeboden gekregen, wat mij een handvat biedt om de doelstellingen en het uitgangspunt van het leerplan beter toe te passen!”

Wist je dat ... ... In België jaarlijks zo’n 285 miljoen dieren gedood worden voor voeding. Een gemiddelde Belg eet tijdens zijn leven een derde van een paard, 5 runderen en kalveren, 7 schapen en geiten, 24 konijnen en wild, 42 varkens, 43 kalkoenen en ander gevogelte, 789 vissen en 891 kippen wat veel te veel is voor zijn gezondheid en zeer belastend voor het milieu.

Smeer ze! Ook ‘Smeer ze’ is een scholenactie van Oxfam-Wereldwinkels die jaarlijks door steeds meer scholen wordt ingevuld. ‘Smeer ze’ wordt uitgesmeerd over de Week van de Fair Trade, steeds 10 dagen in oktober. In 2011 organiseerde de winnende school Dames van Maria Humaniora Aalst een heuse fairtradeweek. Een cocktailverkoop, genaamd ‘Smeer je keel met een cocktail’, een massage van met faire olie besmeerde handen, een fairtradeontbijt met 260 jonge vroege vogels en een druk bijgewoonde smeer-ze-snel actie. Dit alles werd mooi geïllustreerd op de blog www.smeerze.be/smeerze met foto’s en een perfect gemonteerd filmpje. De opbrengst van de acties wordt geschonken aan het partnerfonds van Oxfam-Wereldwinkels. Tenslotte besloten de leerlingen ook om zelfs buiten de schoolmuren boterhammen aan de man te brengen. Voor alle info, reglementen en actietips: www.oxfamwereldwinkels.be/smeerze.

Wist je dat ... ... producten die per vliegtuig aangevoerd worden 28% zwaarder doorwegen op de ecologische voetafdruk in vergelijking met lokale producten? Producten die per boot aangevoerd worden (zoals de meeste fairtradeproducten) zijn een stuk minder belastend en hebben een voetafdruk die slechts 4% groter is dan bij lokale producten.

Fair Trade

Potverdorie, eet normaal! Het project “Potverdorie. Eet normaal!” van Vredeseilanden vraagt scholen te kiezen voor duurzame voeding, geproduceerd door lokale landbouwers. Op de website potverdorie.be kunnen jongeren een engagementsverklaring opstellen met concrete acties om daar werk van te maken. Zo kunnen ze bijvoorbeeld ijveren voor lokaal voedsel in de refter, initiatieven opstarten om afval te verminderen of bij de burgemeester pleiten om van de gemeente een FairTradeGemeente te maken. Op Wereldvoedseldag wordt hen daarenboven gevraagd om met keukengerei lawaai te maken zodat hun (voedsel)eisen aanhoord worden. Basisschool Kakelbont te Laken is alvast enthousiast: “Na lang repeteren laten we ons bestekorkest los op de speelplaats. Dat zal zeker ook de aanpalende scholen en de buurt wakker schudden! Gelukkig zijn ze op de hoogte van onze actie! Ons eigen engagement maken we waar binnen onze 10-uurtjes. Op school organiseren we gezamenlijke 10-uurtjes om de afvalberg te verminderen en gezonde en gevarieerde tussendoortjes te garanderen. We engageren ons om bij onze tussendoortjes het verbruik van bio te verhogen van één naar twee per week, het hele jaar door! Daarnaast eten we enkel eerlijke bananen en bieden we maandelijks een eerlijk product aan. We verkiezen ook steeds streekproducten, en zetten dit in de kijker tijdens de Week van de Smaak. Verschillende klassen bezoeken bovendien een boomgaard of boerderij. Zo leren we waar ons voedsel vandaan komt en welke weg het aflegt voor het op ons bord komt.”

Jonge wereldburgers in actie. Trajectbegeleiding op maat!

Drie scholen uit Herent besloten hun school om te bouwen tot een echte fairtradeschool om zo hun leerlingen op te voeden tot bewuste wereldburgers. Gedurende het hele schooljaar werken de scholen op verschillende momenten en in verscheidene lessen rond mondiale thema’s. Aan de hand van verschillende thema’s, die telkens gekoppeld worden aan een concreet product, ontdekken de leerlingen hoe scheef de wereld draait. Bijzonder hierbij is dat het hele traject ingepast wordt in de dagelijkse schoolcultuur: zo hoeft mondiale vorming niet meer werk voor de leerkrachten te betekenen. De scholen worden hierbij gecoacht door Miel Maya Honing, die jou graag helpt bij het voorbereiden, organiseren en/of uitvoeren van uw mondiale dagen, projecten of trajecten. Voor meer info, ga naar www.maya.be.

Wist je dat ... ... leidingwater op veel meer eigenschappen gecontroleerd wordt dan mineraalwater in flessen en dus minstens even betrouwbaar is? Bovendien vermijdt u transport, opslag en afval, heeft u het steeds bij de hand en is het beduidend goedkoper dan fleswater. Indien uw kraantjeswater een chloorsmaak heeft, volstaat het om een kruik met filter te gebruiken.

Andere leuke ideetjes voor jouw school? • • • • • • •

Een blinde proef met eerlijke versus conventionele producten Een gezond en fair ontbijt een collectieve fruitcocktailtoast een brownieverkoop een solidariteitsbarbecue met fairtradedrankjes een heuse verkoopsweek als opstap naar een permanente wereldwinkel-op-school een schoolpicknick met faire, door ouders gebakken koeken, meerdere fairtradebrunches, -stands, -aperitieven -gebakjes, -snackrepen, en zo veel meer.

Voor meer info over het aanbod van Oxfam Wereldwinkels: www.oxfamwereldwinkels.be/scholen of contacteer [email protected] Meer info over het project van Vredeseilanden: www.potverdorie.be of [email protected] Meer info over het aanbod van Miel Maya Honing: www.maya.be of [email protected]

Colofon Redactie Lynn Geerinck FairTradeGemeente Edinburgstraat 26 1050 Brussel [email protected] - 0496/55.83.69 www.fairtradegemeenten.be Met speciale dank aan Alle vermelde organisaties en trekkersgroepen van onze campagne die hun getuigenis aangeboden hebben, met in het bijzonder Oxfam-Wereldwinkels, Maya Miel Honing en Vredeseilanden. Afbeeldingen Copyrights: …

Wist je dat ... ... vis ook een seizoensproduct is? Elke vis maakt een jaarlijkse cyclus door. Tijdens de paaiperiode wordt volwassen vis best niet gevangen en gegeten. Het is immers belangrijk dat de vis zich kan voortplanten.

Lay-out & ontwerp Kasper digitale media Druk / Verantwoordelijke uitgever Lily Deforce Max Havelaar Edinburgstraat 26 B 1050 Brussel

Verklaring op eer – Deze school meent het! Ondergetekende ......………………………………………….….… verklaart hierbij dat zijn/haar school: • Minstens twee of meerdere fairtradeproducten schenkt binnen de school • Minstens één of meerdere producten afkomstig uit lokale duurzame landbouw schenkt binnen de school Beschrijving van de fairtradeproduct(en): .............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................. Beschrijving van het/de loka(a)l(e) duurzame product(en): .............................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................. Je school communiceert hierover, zowel naar leerlingen als naar ouders. Beschrijving van de communicatie-initiatieven: (vb. affichage, in personeelsblad, stickers, flyers, educatieve activiteit, vorming, intranet …) ................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................... Je school onderneemt een educatieve activiteit waarbij de hele school betrokken wordt. Beschrijving van de educatieve actie: (Inspiratie kan gevonden worden op de website van FairTradeGemeente) ................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................... Naam school: ............................................................................................... Naam contactpersoon: ................................................................................. Adres:........................................................................................................... Telefoon/ GSM:............................................................................................. E-mail:.......................................................................................................... Website school:............................................................................................

Wist je dat ... ... bij bioproducten geen sprake is van kunstmest, pesticiden of ggo’s? Via vruchtwisseling, natuurlijke bemesting en biologische bestrijding houdt de boer zijn grond gezond en wordt dit een ideale voedingsbodem voor sterke granen, gezonde groenten en sappig fruit.

BIO

Handtekening en datum: .............................................................................. Deze gegevens worden aangevuld op de digitale pagina van de gemeente op www.fairtradegemeenten.be, op de gemeentepagina van jouw gemeente.