Voor- en achternaam auteur
Coen van Rossum
E-mail
[email protected]
Journalistiek genre
Interviewartikel
Beoogd medium (+ rubriek)
Taalvakblad of opinieblad
Aantal woorden
1616
Versie
Tweede
1 2 3
‘De zonden der tong’
4
De persvoorlichter van de Bond tegen Vloeken over hun standpunten
5 De Bond tegen vloeken heeft bij veel mensen een negatief imago gekregen. Niet vreemd: wanneer de Bond in het nieuws komt, is het vaak doordat de organisatie afkeurend spreekt over bepaalde aspecten van het leven die veelal gemeengoed zijn geworden. Op maandag 8 oktober kwam de Bond nog in het nieuws doordat het bepaalde 12
kinderboeken afkeurde op verwensingen. Maar wat is de Bond tegen Vloeken nu
13
precies? Hans Alderliesten, persvoorlichter van de Bond tegen Vloeken, legt het uit.
14 15
De Bond tegen Vloeken. Ik moet eerlijk zeggen dat ik ook zo mijn vooroordelen had.
16
Zo verwachtte ik een aantal grauwe, zeurderige grijze heren in een oud pand te
17
treffen, die erop gebrand zijn om iedere vorm van wat zij ruw taalgebruik vinden uit
18
te bannen. Niet vreemd ook, want aanvankelijk kende ik de Bond uitsluitend van de
19
posters op stations en de van Vloekmonitor, het jaarlijkse onderzoek van de Bond
20
over de frequentie van het vloeken op de Nederlandse televisie.
21
Mijn eerste twee vooroordelen konden onmiddellijk de prullenbak in; Hans
22
Alderliesten is een jonge, fitte gast, en de Bond tegen Vloeken zetelt in een modern
23
pand aan de rand van een Veenendaals industriegebied. Het interieur oogt fris en
24
jeugdig, en het past in ieder geval bij de trendy bril die Alderliesten op zijn neus
25
heeft.
26
27
Waar staat de Bond tegen Vloeken voor?
28
De Bond tegen Vloeken is een christelijke organisatie die Nederland mooier wil
29
maken door Nederland te wijzen op goed taalgebruik, zonder scheld- en
30
vloekwoorden. Wij komen op voor de eer van Gods naam, en willen mensen bewust
31
maken van hun taalgebruik en van wat taal met mensen doet. Dat doen we al bijna
32
honderd jaar.
33 34
Hoe zou je scheld- en vloekwoorden willen definiëren?
35
Vrij simpel. Hoewel het voor de samenleving anders ligt dan voor ons. Onder
36
vloeken verstaan wij het misbruik van de naam van God en de naam van Jezus; met
37
de Heilige Geest wordt niet gevloekt in onze
38
taal. Schelden is alle andere vorm van grove
39
taal: hatelijke praat over bevolkingsgroepen en
40
seksuele
41
verwensingen, enzovoorts. Als je aan een
42
gewone Nederlander zou vragen wat vloeken
43
is, zouden ze waarschijnlijk iets zeggen als mongool, of kanker. Daar zit dus een
44
definitiekloof. Voor ons vallen zulke woorden in een grijs gebied. Het woord
45
mongool is niet per se een vloek; het kan ook een persoon met een bepaalde mentale
46
aandoening zijn. Het woord kanker evenmin; dat kan zowel een vloek als een ziekte
47
zijn. De context is hier essentieel.
voorkeur,
beledigingen,
Het woord ‘mongool’ is niet per se een vloek, het woord ‘kanker’ evenmin. De context is hier essentieel.
48 49
De Bond heeft eens gezegd dat ‘schelden en vloeken altijd zullen blijven bestaan,
50
net zoals de politie nooit de misdaad uit kan bannen.’ Betekent dit dat de Bond
51
niet naar een bepaald einddoel streeft?
52
Jawel. Wij willen Nederland in principe vloekvrij maken, maar wij zullen de laatsten zijn die geloven dat dat helemaal gaat
We hebben een tijd terug een onderzoek laten doen naar ons imago, en daaruit kwam dat we suf, achterhaald en oubollig waren. 60
lukken. Zoiets is gewoon niet haalbaar. De vergelijking met de politie is daarom wel treffend. Je kunt wel zeggen: er is straks nooit meer misdaad, maar dat is gewoon niet reëel. Hetzelfde geldt voor de Bond tegen Vloeken.
61 62 63 64 65
Het is bovendien moeilijk te zeggen wat precies de invloed van de Bond is op de
66
Nederlandse samenleving. De Bond vervult een bepaalde rol van bewustmaking, en
67
we merken wel dat dat werkt. Bewustmaking werkt vooral als communicatie zo
68
direct mogelijk is. Daarom geven we vooral veel les op scholen.
69
We hebben een tijd terug een onderzoek laten doen naar ons imago waaruit
70
kwam dat we suf, achterhaald en oubollig waren. Men was over het algemeen wel
71
overtuigd van ons initiatief, maar de uitvoering faalde op bijna alle punten. Daarom
72
hebben we drie jaar geleden een groot hervormingstraject ingezet. We hebben ons
73
logo veranderd, en we zijn twee nieuwe merken begonnen: KlasseTaal en
74
TaalQuestie. Met KlasseTaal geven we vooral workshops op basisscholen, en
75
TaalQuestie is een kenniscentrum.
76
Eerder gaven wij ook de lessen gewoon als Bond tegen Vloeken, maar de
77
scholen liepen tegen een bepaald imago op. Dat werd soms zelfs een drempel om ons
78
uit te nodigen. Als je KlasseTaal heet, ben je opeens een hele frisse, dynamische
79
organisatie die gewoon goed les geeft over respect. En dan word je niet meer
80
geassocieerd met de persberichten die de Bond eruit stuurt. De Bond staat nu meer
81
op de achtergrond, als een wervingsorganisatie.
82 83
Dat zegt niet dat de Bond helemaal anders is geworden. Zoiets als dat kinderboekenonderzoek doen we al jaren.
84 85
Toch zijn jullie in 2008 gestopt met de Vloekmonitor.
86
Klopt. Dat werd uitgevoerd door TNS-NIPO. De laatste keer dat we het deden,
87
ontstonden er wat vragen over de onderzoeksmethode. Je moet daar mensen voor
88
inhuren, en die waren niet altijd bekwaam: studenten en dergelijken. Je kunt er dan
89
niet voetstoots van uitgaan dat het onderzoek foutloos wordt uitgevoerd. Bovendien
90
was het vrij duur, en eigenlijk waren de baten heel klein. Er werd een groot rapport
91
gemaakt, dat werd naar verscheidene media gestuurd, daar kwam een reactie op, en
92
dat was het dan ook.
93
Daarom zijn we nu kleinschaliger onderzoek gaan doen met TaalQuestie, zoals
94
dat kinderboekenonderzoek; dat heeft ons helemaal niets gekost. We hebben uit onze
95
achterban een jury opgesteld van ervaren mensen. Die hebben de boeken
96
geanalyseerd, en wij als Bond maken dan de balans op en schrijven een persbericht.
97
That’s it. Kost niets, maar het effect is hetzelfde als dat van de Vloekmonitor.
98 99
Op jullie website staat dat jullie juist niet op een belerende toon te werk willen
100
gaan. Toch krijg je bij zoiets als het kinderboekenonderzoek wel het idee dat
101
jullie mensen willen vertellen wat wel en wat niet goed is.
102
De Bond komt ergens vandaan. We hadden het net al over het imago van de oude
103
Bond met het oude logo. Daar zie je nu nog resten van zoals dat
104
kinderboekenonderzoek. Ik weet ook niet goed hoe de Bond hier mee om moet gaan.
105
Zulke dingen doen we al heel lang, het is
106
heel duidelijk iets waar we voor staan en
107
iedereen weet dat we ons ermee bezig
108
houden. Daar moet je niet al te veel mee
109
gaan rommelen.
Ik heb eens dertig mensen aangesproken op Twitter aangesproken op hun taalgebruik. Binnen een kwartier hadden we vijftienhonderd retweets en reply’s.
110
En dat belerende, dat weet ik ook nog
111
niet zo allemaal. Toen ik hier net kwam (in
112
2009, CvR.), ben ik begonnen met het
113
gebruik van Twitter. Ik wist niet zo goed hoe ik Twitter voor ons doel moest
114
gebruiken, dus ik heb toen, bij wijze van experiment, de ergste vloek geselecteerd, en
115
de mensen die deze vloek gebruikten op Twitter sprak ik daar toen op aan.
116
Ik heb uiteindelijk dertig mensen aangesproken op hun taalgebruik. Binnen een
117
kwartier waren er vijftienhonderd retweets en reply’s – veelal negatief –, waren we
118
trending topic geworden en hadden we de aandacht getrokken van NOS en RTL.
119
Profilering op Twitter was in één klap geregeld, maar mensen vroegen zich af of we
120
mensen moesten aanspreken op hun gedrag. Als ik er nu op terugkijk, vind ik het
121
eigenlijk nog wel mooi; het heeft meteen onze naam op internet gevestigd.
122 123
Jullie zijn van oorsprong een christelijke organisatie, die vooral gefinancierd
124
wordt door andere christelijke organisatie. De samenleving is juist drastisch aan
125
het seculariseren. Toch doen jullie uitspraken over hoe de samenleving volgens
126
jullie met haar taal om zou moeten gaan. Dan gaan bij mij toch weer de
127
belerendetoonalarmbellen af van de oude normen en waarden die de nieuwe
128
proberen te vertellen hoe het moet.
129
Wij proberen het thema van goede taal juist uit de abstractie te trekken. Goed
130
taalgebruik
131
Iedereen moet aanvoelen dat schelden en
132
vloeken niet moet kunnen, net zoals het op de
133
grond gooien van een blikje nadat je het op
134
hebt. De context waarin vloeken voorkomt is wel van belang. Heel vaak gebeurt dat
135
in woede of angst. Toch is het dan ook van belang om goede taal te gebruiken, taal
136
waarmee je rekening houdt met de ander en met de context. Die twee zijn van groot
137
belang. Een zin als ‘Doe eens normaal, man’ kan prima wanneer je een vriend op zijn
138
gedrag aanspreekt, maar in de Tweede Kamer kan zoiets echt niet: andere setting,
139
andere voorbeeldfunctie.
is voor iedereen belangrijk.
‘Lul’ kan niet, maar ‘lullig’… Lastig. Je komt dan in een grijs gebied.
140
Er is dus een groot grijs gebied, ook voor afzonderlijke woorden. Lul kan niet,
141
maar lullig… Lastig. Je komt dan in de hoek van scheidsrechter. Daar wil ik niet
142
zitten. Lang niet alle woorden zijn niet inherent goed of fout. Ik zeg daarom: neem
143
zelf je verantwoordelijkheid. Kun je wat je zegt tegen iedereen zeggen? Als je vindt
144
van wel, doe het dan gewoon. Als je je er maar bewust van bent wat het met een
145
ander kan doen.
146 147
Zijn jullie niet bang om de vrijheid van meningsuiting te beknotten door
148
bepaalde woorden goed of slecht te noemen?
149
Wij zijn niet tegen de vrijheid van meningsuiting, maar niemand heeft het recht een
150
ander te beledigen. Binnen de grenzen van het betamelijke heb je alle vrijheid. Ik kan
151
me niet voorstellen dat je respectloze woorden nodig hebt om je mening te uiten. Als
152
Wilders het bijvoorbeeld over hoofddoekjes heeft, hoeft hij dat geen ‘kopvodden’ te
153
noemen. Dat is een bepaald frame dat voor hem en zijn aanhang bepaalde gevoelens
154
uitdrukt. Sommigen horen dat graag, anderen liever helemaal niet. Dan zit je dus met
155
die respectkwestie. Ik denk niet dat het de vrijheid van meningsuiting beknot
156
wanneer Wilders wat respectvoller praat over hoofddoeken. Het is puur een kwestie
157
van framing.
