Gimmick!
Joost Zwagerman Gimmick! Roman
g ro t e letter
Uitgeverij De Arbeiderspers Amsterdam · Antwerpen
Eerste druk 1989 Drieëntwintigste druk Copyright © 1989 Joost Zwagerman Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van bv Uitgeverij De Arbeiderspers, Herengracht 370372, 1016 ch Amsterdam. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from bv Uitgeverij De Arbeiderspers, Herengracht 370-372, 1016 ch Amsterdam. Omslagontwerp: Nico Richter Foto omslag: Fion Jane Kerr/Getty Images isbn 978 90 295 7272 9 / nur 301 www.arbeiderspers.nl
There were moments when... well, there were moments when. The Shangri-Las, ‘Past, Present and Future’
Proloog Iedere wereldstad heeft zo z’n eigen soort peepshows. In Londen bijvoorbeeld zijn ze om te huilen zo armoedig. De cabines stinken en bovendien moet je je neus als het ware tegen het vettige ruitje drukken om te zien wat er achter het glas precies gebeurt. En er gebeurt dus zowat niks. Als je ze begluurt kijken ze met een sjacherijnige kop terug, die Londense meisjes, terwijl ze ondertussen werktuigelijk met hun heupen staan te draaien. De Parijse situatie lijkt nog het meest op die in Amsterdam, alleen wordt in Parijs de boel beter onderhouden. Als je daar een cabine binnengaat, kun je er tenminste zeker van zijn niet in het zaad van iemand anders te stappen. De luxeshows aan de rue de Clichy hebben zelfs cabines met kraakheldere nepleren fauteuils. En vergeet Berlijn niet! Berlijn is lang niet gek, je ziet er het meeste voor het minste geld. Twee mark voor een vibratorshow, drie voor een lesbische act, en voor tien mark heb je je eigen speciale cabine met je eigen meisje en kun je straffeloos de manshoge ruit bevuilen die je na afloop niet eens zelf hoeft schoon te maken – iets wat de chicks je in Amsterdam weer wél vragen; dan wijzen ze pinnig op de rol met tis7
suepapier die onveranderlijk aan een van de zijwanden hangt. Maar New York spant de kroon, weet ik nu. Twee jaar geleden wist ik dat niet. Toen had ik op Manhattan een maand lang in de Lower East Side een hotelkamer waar zelfs uit de lichtschakelaar ongedierte kwam kruipen. Ik ontdekte in de buurt van mijn hotel wel wat shows, maar dat waren meer openbare reservaten voor junkie-girls dan normale liveacts. Na inworp van een voor een dollar aangeschafte munt kon je je er voor anderhalve minuut opsluiten in een naar chloor ruikend aardedonker hokje. En als dan na inworp van de munt het luikje omhoogschoof, zat er aan de andere kant van het glas een uitgemergeld en minderjarig negerinnetje wijdbeens in het niets te staren, volkomen high, wezenloos en meestal onbeweeglijk. In het beste geval zat zo’n grietje met een ongeïnspireerde hand tussen haar bonestakerige benen te frunniken. Misschien was de aanblik van zo’n uitgeteerde speedo een kick voor de gehaaste kantoorklerken die ik de cabines in en uit zag schichten of voor de zestienjarige Billy’s en Bobby’s en Joe’s die vanuit Virginia, Kentucky of Tennessee naar de grote stad waren getrokken – ik weet het ook niet, in ieder geval was ik er destijds snel uitgekeken. 8
Toen ik Groen over die armetierige shows van twee jaar geleden had verteld, keek ’ie me verbaasd aan. ‘Shit, jij moet gewoon onmiddellijk naar 42nd Street, Walter Raam!’ zei ’ie. ‘Wat heb jij hier de vorige keer gedáán, man? Kom op!’ Dat plan bracht de stemming er weer een beetje in. Want de eerste dag van ons bezoek aan New York was nou niet echt een succes geweest. Groen had in Amsterdam een lijstje met trendy New Yorkse hotels gekregen van een of andere West-Duitser die er kort tevoren was geweest. Maar behalve dat die hotels stuk voor stuk meer dan honderdvijftig dollar per persoon per nacht bleken te kosten, waren ze ook niet echt centraal gelegen. En omdat we allebei weinig zin hadden om met onze bagage rond te banjeren, kwamen we terecht in een y mca vlak bij Columbus Circle en Times Square. Voor Groen was er voor veertig dollar per nacht in die y mca nog een kamer op de derde, en voor mij eentje voor anderhalf keer die prijs op de twaalfde verdieping. Toen we hadden ingecheckt en eenmaal in de lift stonden, zei Groen: ‘Zo zie je maar weer hoe diep een mens kan zinken. Zitten we godverdomme in een y mca.’ We inspecteerden de kamers, die allebei zo’n beetje even weerzinwekkend waren. Twee bij drie, groezelige matrassen, macabe9
re verlichting, bruin uitgeslagen wasbakken en tralies voor de piepkleine ramen. ‘Nou ja, only prisoners can swing, zal ik maar zeggen,’ mompelde Groen. En: ‘Die y mca’s zijn toch trouwens allemaal nichtenkitten? Als je hier op een liftknop drukt, heb je er volgens mij een ziekte bij.’ Ik had over die New Yorkse y mca’s ook weleens gehoord dat je er soms over neukende groepjes homo’s moest stappen als je over de gang liep. Maar dat bleken geruchten uit vervlogen jaren, de jaren van vóór de aids. Eigenlijk zagen we voornamelijk tandeloze ouwe mannetjes die vierentwintig uur per dag door de talloze gangen en gangetjes liepen te mummelen. En telkens als we de lift instapten, troffen we een onvervalste shopping-baglady die naar aangekoekte braadpannen en naar pis stonk en die keer op keer met grommende stem vroeg naar welke verdieping we moesten. De lift bleek haar onderkomen – ze had in ieder geval haar territoriumgeur doelmatig uitgezet. Groen zei dat het maar een kwartiertje lopen was naar 42nd Street. Vlak voor onze aankomst had het nog gesneeuwd in New York, en het vroor al dagenlang meer dan tien graden. Wel effe wennen na die weken Tenerife. Maar: opvallen deden we niet met onze door 10
de subtropen gebruinde koppen. De meeste New Yorkers hadden zich ingepakt in vooral zwarte parka’s met gevoerde capuchons. Veel negers droegen enorme bomberjacks en hadden nog steeds hun baseballpetjes op maar dan wel met een paar felgekleurde oorwarmers eroverheen. We liepen richting Times Square, passeerden drie joekels van bioscopen, een stuk of wat foute modewinkels, maar vooral veel fast-foodrestaurants: Burger King, Wendy’s, Kentucky Fried Chicken en een vier verdiepingen tellende MacDonald’s. Het liep tegen vijven en het was al donker. Het verkeer zat muurvast. Het lawaai van claxonnerende taxi’s irriteerde behoorlijk. Hier zag New York eruit zoals de toeristen graag willen dat het eruitziet: skyscrapers, een sidderend lint van yellow-cabs in de straten, een wildgroei van aan en uit flitsende neonreclame. Groen had vergeten een winterjas mee te nemen, had daarom maar vier truien over elkaar aangetrokken en liep, blazend in zijn handpalmen, nog sneller over straat dan de meeste New Yorkers zelf. Inmiddels waren we de eerste sexcinema’s gepasseerd. Ze zagen er niet echt uitnodigend uit, maar misschien kwam dat wel door de groepjes reli-fanaten die zich bij de verschillende ingangen hadden geposteerd en blauwbekkend iets over verlossing stonden te schreeu11
wen. De eerste live-show heette ‘Paradise’ – en daarna de bekende neon, Girls girls girls! x rated movies! Pussy show! $1: Try us! Hot cunts! Pleasure dome, free entrance! Kortom, er viel weinig verschil te ontdekken met de lokkertjes die je vindt in welke stad dan ook. Totdat we een van die tenten binnengingen: ‘Girls Island’. Het leek wel een discotheek. Veelkleurige lichtshows, inclusief rondflitsende laserstralen. Een keiharde discodreun. En: onafzienbare rijen videocabines met in ieder hok een aan de wand bevestigd bankje en een tv-scherm met daaronder meer dan dertig keuzetoetsen. Speciale videoscreens voor anaal, lolita, dieren, homo, lesbisch, sm, whatever. Het was er dus loeigroot maar ook bloedheet, zeker vijfentwintig graden. Honderden mannen struinden rond in een zaal zo groot als het hoofdpostkantoor in Amsterdam. In het midden een brede, steile trap, op iedere tree aan en uit flitsende rozerode lichtjes. De trap was omgeven door fosforescerende pijlen en mededelingen: Horny Show! Live Sex! Pussy Pussy! Bij een moddervette neger met drie onderkinnen en een Hawaii t-shirt wisselden we dollars in voor de benodigde tokens. Groen trok twee truien uit, ik ritste mijn jas open. Groen was in zijn element. Was hier immers 12
niet voor het eerst en wilde dat weten ook. ‘Kijk eens hier!’ zei ’ie. We stonden inmiddels boven aan de trap en Groen maakte een royale armzwaai, alsof ’ie de eigenaar was van de hele tent. Op deze verdieping niet alleen cabines maar ook tientallen slanke negerinnen in zwarte jarretelles en panter-outfit die lachend mannen aanklampten, wijzend op zichzelf en de cabines. ‘Vergis je niet hoor,’ zei Groen glunderend. ‘Er wordt hier niet geneukt. Dit zijn de vrouwen die je in hun hokje lokken en daar achter kogelvrij glas een nummertje nep-extase weggeven. Ongeveer zoals overal dus. Nee, hierachter moeten we wezen, voor het meer creatieve werk.’ Er leek geen einde aan te komen, aan ‘Girls Island’. Al die krolse negerinnen, de waanzinnig grote pornografische affiches aan de wand: foto’s van opengesperde kutten zo vervaarlijk als handgranaten. Tientallen luxecabines met telefoon en closetrollen. En nog steeds de kakofonie van lichteffecten de aan en uit flitsende aankondigingen: Couple sex, 69 Show Big tits! Schuin achter de talloze cabines weer een andere zaal met in het midden een kermisachtig glitterhuisje, omgeven door een cirkel van oranje deurtjes. ‘Aha!’ zei Groen vastberaden, en daar13
na duwde hij zonder commentaar een van de deurtjes open en verdween. Het was donker achter het oranje deurtje. Ik haalde een munt uit mijn jaszak, vergrendelde de deur. Rondtastend probeerde ik uit te vinden waar die token nou precies moest worden ingeworpen. Het was benauwd in het hokje. Er hing een geur van bubble-gum. Na inworp flitste er een felgeel lichtje aan. Voor mijn voeten lagen zeker tien verfrommelde zakdoekjes. Het luikje schoof omlaag en ik keek in een soort circuspiste waar tien, twintig paar naakte, slanke vrouwen rondliepen. Dat wil zeggen, ik zag alleen benen, strakke, ronde billen. En witte pumps. En jarretelles. De piste was een verhoging, en ook toen ik vooroverboog en naar omhoogkeek, waren de gezichten van de vrouwen nauwelijks te zien. Door de cirkelvorm van de piste had ik niet alleen zicht op de benen maar ook op vrijwel alle andere luikjes. Uit zowat ieder luikje staken graaiende armen. ‘Tipping! Tipping!’ – de vrouwen in de piste riepen niks anders. Ze wiegden van luik naar luik. Geen glas! Er zit geen glas in de luikjes! Als een soort reclameslogan schichtte die zin door m’n hoofd. Bijna alle mannen die hun arm door de luikjes hadden gestoken, wapperden verwoed met dollarbiljetten. Twee donkerbruine benen kwamen in de 14
richting van mijn hokje, bogen door, er hurkte een blakend negermeisje voor me neer. Ze had een lachend, Whitney Houston-achtig gezichtje. ‘Tipping?’ Natuurlijk. Tipping. Fooi. Ik schudde mijn hoofd. Het gezicht van het negermeisje verstrakte, ze stond haastig op. Vlak voor mijn ogen flitsten haar borsten voorbij, haar buik, haar zwartglanzend schaamhaar. En weg was ze, trippelend in de richting van een volgend luik. Na iets minder dan een minuut doofde het licht in de cabine. Een tweede munt, een derde. Het werd me duidelijk: iedere vrouw liep doelgericht van luik naar luik, pakte biljetten aan van de zwaaiende, graaiende armen, hurkte neer, waarna er een of andere met aderen overdekte hand tussen de benen verdween van de voor het luik neergeknielde vrouw die op zo’n moment meestal haar gezicht achter haar armen verschool. Al die mannen in de tientallen cabines van wie alleen hun armen waren te zien... met z’n allen vormden ze één reusachtige inktvis. Hun armen waren de tentakels. Ik bedoel, op iets anders leek het niet. Dollarbiljetten in de tentakels. Links van me had een blonde vrouw haar kont toegekeerd naar een van de luiken. Er gleed in hoog tempo een brede, bleke hand over haar billen, tussen haar dijen. Erin. Hij 15
stak er twee vingers in. Shit! – Opnieuw een munt, een vierde token. Hetzelfde negermeisje kwam op me af. Ik herkende haar aan haar pumps. Aan haar enkelbandje. Opnieuw boog ze zich voorover. Opnieuw de stralende lach – die verdween op het moment dat ze voor de tweede keer mijn gezicht zag. ‘Okay,’ zei ze, ‘whadda ya want? Y’have to pay here, ya know.’ Stilte. Het negermeisje zuchtte. ‘I don’t understand,’ zei ik. Mijn stem klonk belachelijk, ik leek wel een castraat. I don’t understand. Ik begreep het maar al te goed, maar om de een of andere reden vond ik dat ik niet stond te liegen. ‘Okay,’ zei ze weer, ‘for one buck y’can touch m’here’ – ze aaide zichzelf over haar tepels –, ‘for two it’s my pussy and for three I tunnaround. Right?’ Het was allesbehalve right. Ik had niks te zeggen. ‘Well?’ zei ze bits. ‘What’s your name?’ vroeg ik stompzinnig. Gedroeg me nu al minutenlang als het volmaakt zachtgekookte ei. Ze was alweer rechtop gaan staan, maar zei nog: ‘Names? Yours is Jack, mine is Jill, take a ride along the hill.’ En zo is dat. Voor de vierde keer sloot zich 16
het luik. Het gele licht in de cabine was alweer uitgegaan. Ik ontgrendelde de deur, liep naar buiten, botste op tegen Groen. ‘Nou?’ Ik zei niks en keek maar wat naar de in en uit lopende mannen. Ze hadden haast als ze een hokje binnengingen. Ze hadden nog meer haast als ze het hokje verlieten. Groen deed moeilijk met zijn truien die hij om zijn schouders had geslagen. Hij had een blikje Diet Pepsi uit een automaat getrokken. ‘Wat sta je daar nou, Raam?’ vroeg ’ie. ‘Je staat zowat te hyperventileren. Mafkees.’ ‘Groen, dit kán gewoon niet. Ik bedoel, die vrouwen daar, ze zijn allemaal mooi!’ ‘O, nee! Raam, we zitten hier in New York en niet in Appelscha. ’t Is maar dat je het even weet. Hou toch je gemak, man. If you can’t take it, fake it. Snap je?’ Rondom ons liepen mannen. Slenterend, haastig. Jongens van zestien, zeventien, junkies, speedy, geil. Ouwe mannen, geroutineerd. Negers. Puertoricanen. Chinezen, veel Chinezen. Maar vooral veel blanke patsertjes met aktetassen, de middle-class in gevoerde jassen en voortsnellend op krakende, nepleren kantoorschoenen. ‘Ik ga nog een paar van die tokens kopen.’ ‘Aha! Onze beste brave Raam vindt het dus 17
tóch spannend,’ zei Groen zangerig. En zette het blikje aan zijn bek. ‘Spannend?’ zei ik. ‘Spannend?’ Ik lachte veel te hard, er werd naar me gekeken. Er zit een handjevol munten in mijn binnenzak. Ik speur de benen af, zoek het Whitney Houston-negermeisje. ‘Tipping?’ Ik geef haar drie dollar. Het negermeisje draait zich om, buigt voorover, maakt heupbewegingen, wiegt met haar kont vlak voor m’n gezicht. Spreidstand. En buigt nog iets verder voorover. Een klein en kaarsrecht kutje, alles in proportie, dus niet van die openhangende saloondeurtjes, het haar er ordelijk en rustgevend omheen gedrapeerd – een kutje als een beestje, een bevertje, het ruggetje van een bever. Ik steek mijn arm uit en leg mijn hand tussen haar benen, alsof ik een kommetje vasthoud. Tot ik aan mijn pols voel hoe het luik omhoogkruipt, tegen mijn arm duwt. En opnieuw een munt, opnieuw drie dollar. Het meisje pakt de biljetten aan, ze heeft een heel stapeltje in haar ene hand. Ik raak haar niet meer aan. Er is niets te zien, alleen maar haar billen, dijen, de haast symmetrische, vertrouwenwekkende kut die ertussen 18
zit. Steeds maar die welving voor mijn ogen, strak, droog, formeel. ‘Ya pay for it, y’can touch me, hunney,’ zei ze nog. Ik zei dat dat niet hoefde. Mijn gezicht, ik zou mijn gezicht ertegenaan willen leggen. Ik zou willen, ik zou willen... Ik zou willen dat ik klein was, veel kleiner dan het negermeisje, ik zou willen dat ik zo klein was dat ik door het luikje kon klimmen, dat ik net zó klein was als dat kutje van haar. Dan zou ik mezelf kunnen oprollen, mijn hele kleine knieën opgetrokken tegen mijn hele kleine borstkas, ik zou aan het negermeisje vragen of ze mij na haar werk in haar jaszak of in haar handtas zou willen meenemen, naar haar appartement, naar haar slaapkamer. Dan zouden we gaan slapen, zij in haar bed en ik, nog steeds minuscuul, tussen haar benen. Haar rechte, strenge kutje als een bedje, haar lippen zouden de dekens en de lakens zijn. Dan moet ze mij toedekken en mij en zichzelf aaien, in slaap wiegen, totdat ik helemaal weg ben, opgelost, verdwenen in haar warmte. Nooit meer wakker, altijd thuis. Nog iets van een halve minuut of zo stond ik in de weer verduisterde cabine, mijn schouder tegen het gesloten luik. Bij de trap stond Groen. ‘Zo. Daar heb je lang over gedaan. Je hebt er je jas helemaal voor uitgetrokken.’ Groen keek 19
naar me, iets te lang naar mijn idee. Zei: ‘Je ziet lijkbleek, man, je lijkt wel een zombie. Wat heb je uitgevoerd daarbinnen?’ ‘Helemaal niks, Groen. He-le-maal niks.’ We liepen de trap af. Horny Show! Tits! Pussy Pussy! ‘Jaja,’ antwoordde Groen, ‘dat zeggen ze allemaal. Als je je handen maar een beetje fatsoenlijk hebt afgeveegd.’ Groen trok zijn truien aan, ik mijn leren jas. Buiten weer die fuckin’ vrieskou die als cocaïne door me heen sneed, alsof ik inmiddels was veranderd in één groot neusgat met geen ander doel dan alle kou op te snuiven. ‘Zo,’ zei Groen, ‘dat was de eerste tent. Nu gaan we naar hiernaast, naar “Lafayette”. Daar is wat meer te zien, meer harde shows. Kom op, gaan we de boel daar eens even inspecteren.’ Ik zei Groen dat ’ie dat maar even zonder mij moest doen. ‘Wat?’ Alleen een ouwe, kromgegroeide Puertoricaan met een joekel van een bontmuts op z’n kop keek even naar ons op. Groen hield zijn pas in. ‘Maar... de beste acts heb je nog niet gezien,’ zei ’ie verongelijkt. ‘Dat komt morgen dan wel.’ 20
‘Morgen, tomorrow, mañana, wat is dat voor een instelling?’ Ik voelde niet veel voor nog meer gezeik, dus zei ik dat ik honger had en dorst en dat we maar steaks moesten gaan eten of zo. We stonden op de hoek van 42nd Street en 10th Avenue. Er was hier minder straatverlichting, meer oude neonreclame, een beetje heavy atmosfeer. Veel schreeuwende negers in lange, zwarte leren jassen, aan de andere kant van de straat twee fikkende afvalbakken met eromheen een stuk of tien schimmen die hun handen stonden te warmen. Midden op het kruispunt twee blauwwitte politiewagens. Het leek wel een televisieserie, eentje uit de jaren zeventig.
21
Deel 1: oktober
