JAN LOUIS BURGGRAAF OVER GOD EN GELD

10 2012 € 11,50

38 JAN ADRIAANSE (UNIVERSITEIT LEIDEN) ADVISEUR BIJ JPR ADVOCATEN

74 DEALMAKER: ROBERT ROELOFS (ASML)

93 HET NACHTKASTJE VAN MIREILLE HILDEBRANDT (EUR/RUN)

JAARGANG 8

ARBITRAGE ONDERNEMINGSRECHT

NET ICT EN INTEREMENT AG KENNISMAN

M&A-advocaat

JAN LOUIS BURGGRAAF OVER GOD EN GELD nu ook als iPhone app!

Alleen voor studenten die er echt kaas van hebben gegeten. De Loyens & Loeff Case Fondue in Zürich.

Voor de Case Fondue op 6, 7 en 8 februari 2013 zijn we op zoek naar talentvolle derdeof vierdejaarsstudenten fiscaal recht en/of fiscale economie. Behoor jij tot de top van je jaar en durf jij in Zürich je vingers te branden aan een interessante casus waarmee je op een intensieve manier kennismaakt met fiscaliteit en Loyens & Loeff? Meld je dan voor 1 januari aan: www.loyensloeffacademy.com.

AC A D E M Y

nr. 10 – 2012

16

26

45

De drijfveren van Jan Louis Burggraaf

Als ik... ondernemingsrecht

De toekomst van de juridische bibliotheek

Jan Louis Burggraaf (Allen & Overy) werd zeven keer gelauwerd als de beste M&A-advocaat van Nederland. Hij begeleidde talloze fusies en overnames en profileert zich inmiddels als kritisch geweten van de euro en de uitverkoop van Nederland in de magere jaren van de crisis. Een interview.

In deze aflevering van de serie ‘Als ik’ laten prominente juristen hun licht schijnen over de vraag wat zij zouden willen veranderen op het gebied van het ondernemingsrecht. Wat zouden zijn aanpakken, instellen en/of afschaffen als zij minister van Veiligheid en Justitie waren?

De digitalisering van juridische informatie schrijdt voort. Het is moeilijk te voorspellen hoe snel het papieren boek zal verdwijen, maar dat het gaat gebeuren lijkt wel zeker. Wat betekenen de digitale ontwikkelingen voor de toekomst van de juridische bibliotheek?

51

82

Trends op ICT-gebied

Modernisering arbitragewet

Wat zijn de huidige ontwikkelingen op ICT-gebied voor de advocatuur? Een aantal ICT-specialisten vertelt over zijn ervaringen met deze beroepsgroep en over de nieuwste innovaties en producten.

De modernisering van de Arbitragewet moet Nederland aantrekkelijker maken voor internationale arbitrages. Ook nationale scheidsgerechten kunnen profiteren van de nieuwe wetgeving, omdat de partijen tijd en geld kunnen besparen.

nr. 10 – 2012

3

MAAK JIJ GRAAG DEEL UIT VAN EEN GEDREVEN EN TOEGANKELIJK KANTOOR? Voor onze locatie in Leiden zijn wij op zoek naar een gedreven en ervaren advocaat arbeidsrecht die zijn of haar opgebouwde kennis en ervaring kan inbrengen en zich inzet om mee te werken aan de verdere uitbouw van de zorgpraktijk. Deze praktijk verleent diensten ten gunste van de Publieke sector. Voor onze locatie in Alphen aan den Rijn zijn wij op zoek naar een advocaat stagiaire arbeidsrecht met interesse voor de algemene verbintenisrechtelijke praktijk. Wil jij deel uitmaken van het TK-team? Kijk dan voor de vacatures op www.tk.nl.

Leiden | Alphen aan den Rijn [email protected] | www.tk.nl

Whatever it takes! JMS Tex jurid tse r isch v e r t a a v ic e drs lbur J.M

Elk project tijdig geleverd Ervaren juridisch vertalers Alle talen Vaste, scherpe tarieven Persoonlijk contact

beëd

. St eur igd v erta ler

eau

Mgr . C. Ve e 113 rma 1 KJ nlaa Vo l e n 58 T 0 nda 299 m -351 F 0 851 299 -351 E i 751 nfo @jm W w stex ww t .n l .j m s text .n l

Op JMS Textservice kunt u et zich bij ons altijd vertrouwen. U weet te juridische vertaling verzekerd van een correcte ijdstip wordt geleverd. Altijd, die op het afgesproken tijdstip k, al sinds 1997. Hoe onze want afspraak is afspraak, unt u lezen op www.jmstext.nl. klanten dit waarderen kunt nformatie of onze tarieven zijn Voor spoedopdrachten, informatie we altijd bereikbaar. Bel 0299 351 851 en binnen een pe offerte. uur doen we u een scherpe

Uw deadline, onze zorg!

Kijk op juridischebrochure.nl voor meer info

nr. 10 – 2012

Colofon Mr. is hét onafhankelijk magazine voor juristen. Het bericht, belicht en becommentarieert actuele zaken in de juridische wereld. Mr. bereikt ruim 28.500 actieve juristen in Nederland. De uitgever wordt door een Raad van Advies geadviseerd over het te voeren beleid. Informatie over abonnementen zie onderaan dit colofon. Redactieadres Van Kleef Media Kennemerplein 13, 2011 MH Haarlem Tel. 023 – 576 21 87, fax 084 – 726 59 93, mail: [email protected] Redactie Michiel van Kleef (hoofdredacteur), mr. Karen Rijlaarsdam (eindredacteur), mr. Annelieke Fenstra, Myrna van Lente Medewerkers mr. Lex van Almelo, mr. Jurjen Boorsma (Arrest van de maand), drs. Andrea Bosman, mr. Alieke Bruins, Laura Burgers (Bijgewoond), mr. Marianne van der Hoek (Jonge-Baliepagina), mr. drs. Michel Knapen, mr. Peter Louwerse, mr. Noortje Ogg (Jonge-Baliepagina), drs. Michiel Rohlof (Dealmakers), mr. drs. Miek Smilde, mr. Henriette van Wermeskerken Columnisten Harm Cammel, prof. mr. Rieme-Jan Tjittes Fotografie Chantal Ariëns, Chris van Houts, Geert Snoeijer Illustraties Josje van Koppen, Mirèn van Alphen

61

96

NIEUWS

73 Dealmakers

6 Met onder meer:

79 Arrest van de maand

Nieuwe stagiaire opleiding 50 procent duurder, onderzoek naar welzijn jonge advocaten, start pilot adolescentenstrafrecht, meesters van de week en weblogs

SUBSIDIAIR 93 Nachtkastje

Drie favorieten van hoogleraar Mireille Hildebrandt

COLUMN

94 Lezen

Website www.mr-online.nl Webmeester Bart Pronk ([email protected])

15 Rieme-Jan Tjittes

Gino van Roeyen (Banning) over Fraaie Zaken

Raad van Advies Baker & McKenzie: Chantal Rademaker de Ridder, Boekel De Nerée: Charlotte de Mos, Brunel Nederland: Arjan de Vries, Houthoff Buruma: Jaap Bosman, USG Juristen: Eelco Stuut, Voxius: Ruud Harinck

RUBRIEKEN

Uitgeverij Kluwer Juridische Uitgevers Postbus 23, 7400 GA Deventer Tel. 0570-647621 Uitgever drs. Mirjam Bonting Media advies Maarten Schuttél Advertentiedeelname Capital Media Services B.V. Staringstraat 11, 6521 AE Nijmegen Tel. 024-360 77 10, [email protected] Vormgeving COLORSCAN BV, Voorhout - www.colorscan.nl Druk Senefelder Misset, Doetinchem

Groeten uit de grot

96 Rijden 70 Vertalen

Risto Larsson (Dijkstra Voermans) in de Lancia Thema

71 Financieel

98 Netwerken

71 Sales

Professor Sanders 100 jaar

Beter werk

37

Het vaste katern over jurist en arbeidsmarkt 38 Nieuws

Nominaties Gouden Muis, BevoegdeRechter.nl, leergang Juridsch Professional, digitale bibliotheek, de arbeidsthermometer en natuurlijk personalia 43 Column GroeiNu!

Leidinggeven en empathisch vermogen 56 Jonge-Baliepagina’s

Abonnementen en adreswijzigingen Abonnementsprijs € 110,00 per jaar. Losse nummers € 11,50, te bestellen via www.kluwershop.nl of 0570 – 67 34 49. Alle prijzen zijn inclusief verzendkosten en BTW. Juristen die als zodanig werkzaam zijn ontvangen Mr. kosteloos. Bij wijziging tenaamstelling en/of adres verzoeken wij u de huidige en de gewijzigde gegevens op te sturen naar Kluwer Klantenservice, Postbus 23, 7400 GA Deventer. Tel. 0570 – 67 34 49, fax 0570 – 69 15 55, www.kluwer.nl/klantenservice Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvuldigd. ISSN 1388-3372 – Copyright Kluwer 2012

De Baliebabe van de maand, Dagboek van een stagiaire en meer Katern bedrijfsjuristen 59 Column Harm Cammel

Budgetrondes? Omarm ze! 61 Ik en mijn bedrijfsjurist

Frank Richel (Van Benthem & Keulen) en Frank Kruyning (Legal & General Nederland) 64 Bedrijfsjuridisch nieuws

Nieuws en wisselcolumn van Thomas van Zijl (Danone) 67 Inhouse bij...

For-Farmers

nr. 10 – 2012

5

Juridisch nieuws Nieuwe stagiaire opleiding: 50 procent duurder De nieuwe opleiding voor advocaat-stagiaires wordt ongeveer 50 procent duurder. Binnen de advocatuur is uiterst verbaasd op deze enorme stijging gereageerd. Men vreest dat vooral kleinere kantoren hierdoor in de problemen komen. Onduidelijk is of de nieuwe opleiding zal leiden tot het verdwijnen van de bestaande ‘on top of’-opleidingen. e huidige opleiding kost ‘slechts’ circa 10.000 euro. Voor de nieuwe opleiding is een maximumbedrag vastgesteld van 14.500 euro. Dit blijkt uit door de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) opgestelde criteria voor de nog te selecteren uitvoeringsorganisatie die de opleiding zal gaan verzorgen vanaf september 2013.

D

Groot probleem

Voor de grote kantoren lijken de hogere opleidingskosten en meer inkomstenderving geen probleem. Zij kunnen dat wel ‘wegschrijven’ over de hoofden van andere medewerkers die reeds geld opleveren. Ook de middelgrote kantoren zullen er niet minder stagiaires om aannemen. Wouter Ribbers, bestuurslid bij JPR Advocaten: “Het is een behoorlijk bedrag, maar de top 50-kantoren zullen er heus geen boterham minder om eten. Ook de middelgrote kantoren zullen er geen nacht van wakker liggen. Die kunnen dat makkelijk aan en zijn gebaat bij een betere en stevigere opleiding. Voor kleinere kantoren zal het wel moeilijk(er) worden om een stagiaire aan te trekken. Hun marges zijn immers veel marginaler.” Managing partner Rutger Ploum (Ploum Lodder Princen) noemt het plafondbedrag zelfs onverstandig. “Ik vind het nogal fors, zeker in crisistijden onverstandig. Voor kleine kantoren is dat ondoenlijk.” Ook Maarten Letschert, managing partner van Holla Advocaten, is onaangenaam verrast en is bezorgd voor de kleinere kantoren. Hij betwijfelt of de nieuwe opleiding zoveel beter zal zijn dat hij zijn eigen opleidingsprogramma (de ‘Holla Academy’) kan schrappen. “Met ons leertraject vullen we de lacunes van de huidige opleiding op. Ik

verwacht eerlijk gezegd niet dat het nieuwe pakket van de Orde zodanig is dat wij daar op zouden kunnen besparen. Eerst zien dan geloven.” Voorzitter van de Law Firm School Steven Schuit (Allen & Overy) heeft ook zo zijn twijfels. “Ik vind het heel veel geld. De vraag is of het een gerechtvaardigd bedrag is. Er zijn immers veel advocaten van kleine kantoren die de opleidingskosten voor hun stagiaires uit eigen zak moeten betalen. Bovendien zijn de stagiaires ook nog eens meer weg van kantoor. Voor de kleine advocatuur is dat extra lastig omdat het werk van een stagiaire op zo’n kantoor vaak de basis vormt voor zijn eigen salaris. Ik zet daarom grote vraagtekens bij deze plannen.” Op de vraag of de Law Firm School opgeheven wordt als de nieuwe opleiding klaar is, volstaat Schuit met: “Daar kan ik pas wat over zeggen als we ten minste een jaar verder zijn. Het zou mooi zijn als het zover komt!” Beoordelingscriteria

Duidelijk is dat de prijs van de nieuwe opleiding een zeer belangrijke factor is bij de beoordeling van de offertes. De NOvA laat namelijk weten dat elke aanbieder die boven het prijsplafond van 14.500 euro offreert per definitie afvalt, hoe goed de kwaliteit van die aangeboden opleiding dan ook is. Het gaat dus om een absoluut maximum. De offerteaanvraag is toegestuurd aan enkele marktpartijen die op dit moment al onderwijs verzorgen voor de Voortgezette Stagiaire-Opleiding. Daarnaast heeft de Orde de aanvraag op haar website geplaatst voor andere potentieel geïnteresseerde marktpartijen. Geïnteresseerde opleiders moeten hun offertes uiterlijk 2 november indienen. Op 3 december neemt de Orde vervolgens een definitief besluit.

Onderzoek naar welzijn van jonge advocaten e Stichting Jonge Balie Nederland (SJBN) doet met onder meer arbeidsongeschiktheidsverzekeraar Movir uitgebreid onderzoek naar het welzijn van jonge advocaten. Niet alleen naar het welbevinden wordt onderzoek gedaan, ook concrete handreikingen worden geboden. De SJBN organiseert voor het eerst in haar geschiedenis een landelijke enquête onder jonge advocaten. SJBN-voorzitter Chrisje Bosman vertelt: “Wij willen meer inzicht in onze doelgroep. Wij willen weten hoeveel uur advocaten werken, of ze werkdruk ervaren en in hoeverre ze plezier hebben in hun werk en waar dat vanaf

D

6

nr. 10 – 2012

hangt.” Zij benadrukt dat het pas mogelijk is daadwerkelijk aan belangen-

behartiging te doen als er meer inzicht is in wat de leden bezighoudt. Movir-directeur Louis van Drunen: “Wij zien een toename van arbeidsongeschiktheid als gevolg van psychische klachten onder advocaten. Het positieve nieuws is dat investeren in preventie loont. Daarom gaan wij samen met de SJBN investeren in de advocaten. Door advocaten bewust te maken van de risico’s op arbeidsongeschiktheid en deze gezamenlijk te verkleinen, kunnen we de beroepsgroep gezond houden.” De resultaten van het onderzoek worden op het jaarlijkse Jonge Balie Congres (1 en 2 november) gepresenteerd.

Juridisch nieuws Intrinsiek slecht e tuchtrechtspraak in de advocatuur blijkt voor relatieve buitenstaanders (waaronder ik ook mezelf reken) vaak een moeilijk te doorgronden fenomeen. Je moet het wel heel erg bont maken, wil je als advocaat berispt, geschorst of geschrapt worden. Dat gevoel is niet verminderd na de tuchtzaak tegen advocaat B. Moszkowicz. De Amsterdamse deken Kemper liet ter zitting geen spaan heel van Moszkowicz, die totaal ongeschikt als advocaat zou zijn en lak heeft aan alle voor advocaten geldende regels. De aanwezige collega’s van de pers waren het in de schorsing eens: na zo’n re-

D

quisitoir kon alleen een verzoek tot schrapping van het tableau volgen. En daar leek het ook op toen Kemper aan zijn ‘eis’ toekwam. Maar uiteindelijk bleef het bij een verzoek tot schorsing van een jaar, waarvan zes maanden voorwaardelijk. Kemper introduceerde een nieuw begrip: omdat M. niet ‘intrinsiek slecht’ was, bleef het hierbij. Dus een advocaat kan zich bij herhaling en ondanks waarschuwingen misdragen, zolang het niet om een aangeboren karakterslechtheid gaat, blijft het bij een schorsing. De zaak tegen Moszkowicz komt de Advocatenorde niet slecht uit. Het is natuurlijk

vervelend dat een confrère zo wordt neergezet, maar tegelijkertijd laat de beroepsgroep zien dat er wel degelijk actie tegen misdragers wordt ondernomen. Wind uit de zeilen van staatsscretaris Teeven, die maar blijft hameren op versterking van extern toezicht. Moszkowicz denkt aan een samenzwering omdat hij door zijn verdediging van Geert Wilders op ‘ivoren teentjes’ zou hebben getrapt. Fout. Zijn pech is dat zijn gedrag de spuigaten uitloopt precies op een moment dat de Orde behoefte heeft aan aansprekende voorbeelden dat wel degelijk krachtdadig wordt opgetreden tegen in-

terne misstanden. Het zou mij dan ook niet verbazen als de tuchtrechter alsnog tot schrapping van het tableau zal overgaan. Michiel van Kleef, hoofdredacteur @michielvankleef

‘Arresten Game app’ van Stibbe en Kluwer feestelijk gelanceerd p 25 september is in de Stibbetoren in Amsterdam de ‘Arresten Game app’ van Stibbe en Kluwer officieel gelanceerd. Deze nieuwe app is bedoeld voor rechtenstudenten. Via het spelen van een spel met belangrijke rechterlijke uitspraken (klassiekers) kunnen zij zich op tentamens voorbereiden.

O

Herstel it het onderschrift van de rubriek ‘Groeten uit’ in het meinummer van Mr. (pagina 82/83) kan de indruk ontstaan dat Maarten Roos en Robin Tabbers een Chinese advocatenlicentie hebben. Dat klopt niet. Beiden werken bij het gelicentieerde Chinese advocatenkantoor R&P China Laywers in Shanghai; de Chinese medewerkers zijn uiteraard wel beëdigd advocaat in China.

U

‘Serious gaming’ heeft de afgelopen jaren een grote vlucht genomen, maar is binnen de juridische faculteiten nog relatief onbekend. Kluwer en Stibbe brengen hier met deze app verandering in. Studenten kunnen de Arresten Game via hun smartphone gratis downloaden. Het spel is beschikbaar voor iPhone en Android apparaten. Speciale gast tijdens de perspresentatie was Yasmin Lambert (senior consultant bij RSG Consulting). Zij organiseert namens de Financial Times jaarlijks de competitie ‘Innovative Lawyers’. Wereldwijd sturen advocatenkantoren hun beste innovaties naar de Financial Times en dingen zo mee naar de titel ‘Meest innovatieve advocatenkantoor’. Lambert gaf een overzicht van recente innovaties in de advocatuur, in het bijzonder innovaties die gericht zijn op het leren en de persoonlijke ontwikkeling.

nr. 10 – 2012

7

Juridisch nieuws Houthoff Buruma: gratis advies voor starter Startende ondernemers kunnen gratis profiteren van juridisch advies van Houthoff Buruma. Met het project ‘The Incubator’ (de broedmachine) wil het kantoor start-ups op gang helpen. et Incubator-team bestaat uit vier ervaren jonge advocaten die aanspreekpunt worden voor de nog te selecteren ondernemers. Zij gaan hen helpen belangrijke beslissingen in goede banen te leiden. In principe kan een bedrijf twee jaar lang van de dienst gebruikmaken. Niet alle juridische vragen worden door het team zelf behandeld; sommige zaken worden uitgezet binnen kantoor. Managing partner Walter van Overbeek: “We doen geen compromis aan de kwa-

H

liteit. Een Incubator-zaak wordt net zo behandeld als een zaak van een betalende cliënt. ” De start-ups krijgen een korting van 90 tot 100%, afhankelijk van de fase waarin ze verkeren. Maar er worden wel uren geschreven en een declaratie gestuurd alsof het een gewone cliënt betreft. “Ze moeten leren dat een simpele vraag ons best een hoop uren kan kosten. Wat ze zelf kunnen oplossen, moeten ze zelf doen. En niet over elk wissewasje bellen. Het is dus ook een soort opvoedkundig proces. We willen dat ze uiteindelijk een professionele klant worden, voor ons of voor een ander kantoor.” De reden voor het opzetten van dit project is tweeledig. Enerzijds wil Houthoff invulling geven aan maatschappelijke

betrokkenheid. Anderzijds wil het kantoor op deze manier zijn jonge medewerkers laten kennismaken met de ondernemersmentaliteit. Van Overbeek: “We hadden ook kerstdozen kunnen inpakken voor de Voedselbank, maar we willen iets doen waarbij we gebruikmaken van onze eigen capaciteiten en waar Nederland in ruimere zin wat aan heeft.”

Teeven start pilot adolescentenstrafrecht n Almelo is de pilot adolescentenstrafrecht van start gegaan. Met de pilot beoogt staatssecretaris Teeven (Veiligheid en Justitie) vooruitlopend op het wetsvoorstel het flexibele systeem van het adolescentenstrafrecht vorm te geven. Met het adolescentenstrafrecht wil Teeven inzetten op een dadergerichte en samenhangende aanpak van criminele jongeren. Tijdens de pilot zullen reclasseringswerkers en onderzoekers van de Raad voor de Kinderbescherming gezamenlijk een advies over verdachte adolescenten opstellen voor het OM en de rechter. De ontwikkelingsfase van de jongeren komt daarin expliciet aan de orde, zodat het Openbaar Ministerie en de rechter goed kunnen beoordelen of een sanctie uit het jeugdstrafrecht of het volwassenstrafrecht moet worden opgelegd. Om de praktijk concrete handvatten te geven, zijn criteria ontwikkeld die als leidraad dienen bij het opstellen van het advies. In het advies wordt ook altijd expliciet aangegeven welke partij het re-

I

AMBACHTELIJK GEMAAKTE TOGA’S VOOR: ADVOCAAT - GRIFFIER - RECHTER-PREDIKANT - HOOGLERAAR

Togamakerij G. J. Rhebergen Togaspecialisten sinds 1894 Amsterdam

WWW.TOGAMAKERIJRHEBERGEN.NL AMSTELDIJK 18E AMSTERDAM TEL. 020-6629514 06 41981758

8

nr. 10 – 2012

classeringstoezicht en de begeleiding gaat uitvoeren. De pilot zal zes maanden duren. Na afloop van de pilot wordt geanalyseerd of de ontwikkelde criteria aanpassing behoeven en hoe de samenwerking tussen de jeugden de volwassenketen het best kan worden vormgegeven. In november start een tweede pilot in Groningen.

Jonge Balie Congres: 1 en 2 november et Jonge Balie Congres vindt dit jaar plaats op donderdag 1 en vrijdag 2 november in het AFAS Circustheater in Scheveningen. Het thema: Onbegrensde mogelijkheden. De internationale dimensie in de dagelijkse juridische praktijk. Het congres is een combinatie van juridisch inhoudelijke onderwerpen met een praktische inslag. Gebruik van internationaal en Europees recht in nationale beroepsprocedures en procederen in het buitenland zijn daarvan voorbeelden. Een ander onderwerp dat uitgebreid aan bod zal komen is grensoverschrijdende communicatie. Sprekers zijn onder meer Geert-Jan Knoops (strafrechtadvocaat en hoogleraar internationaal strafrecht aan de Universiteit Utrecht), Edmon Oude Elferink (advocaat bij CMS Derks Star Busmann), Charles Groenhuijsen (journalist) en André Nollkaemper (hoogleraar internationaal publiekrecht en vice-decaan van de rechtenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam). Uiteraard ontbreken ook dit jaar borrel, diner en knallend eindfeest niet. Ook is er cabaret door de Balies Amsterdam, Den Haag, Utrecht en Den Haag. Voor meer informatie en aanmelding: jongebaliecongres.nl.

H

“THE MIDDLE OF THE ROAD IS THE WORST PLACE TO DRIVE.” ROBERT FROST

W W W.SPIGTLITIGATORS.COM

Juridisch nieuws Juridische tweedaagse voor gemeentejuristen NIEUWS VOOR JURISTEN

e Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) organiseert haar jaarlijkse ‘Juridische 2-daagse’ op 8 en 9 oktober in de Royal Tulip Heerlickheijd van Ermelo. Met dit jaar nog meer workshops en hoorcolleges dan in de voorgaande edities én de verkiezing van de gemeentejurist van het jaar. Met de Juridische 2-daagse wil de VNG de gemeentejurist niet alleen ondersteunen maar vooral ook inspireren: “Alle overheden moeten rechtvaardig en rechtmatig handelen. Daarom is het vak van gemeentejurist, en de kwaliteit van een juridische functie, binnen de gemeente van groot belang. Het vak draagt daarmee bij aan de legitimiteit van de lokale democratie. Als gevolg van de komende grootschalige decentralisaties is waarschijnlijk heel veel nieuwe besluitvorming no-

D

dig.” Om het belang van juridische kwaliteit van die besluiten extra te onderstrepen, organiseert de vereniging daarom de ‘VNG verkiezing van de gemeentejurist van het jaar’. De jury staat onder leiding van staatsraad Wim Deetman en bestaat verder uit Willem Konijnenbelt (emeritus hoogleraar staats- en bestuursrecht) en Ria van Rhijn (gemeentesecretaris van Teylingen). Tijdens de 2-daagse zijn meer dan 30 verschillende workshops en hoorcolleges te volgen. De 2-daagse staat in het teken van ontwikkelingen en actualiteiten op de vakgebieden aanbestedingsrecht, bestuursrecht, omgevingsrecht en overheidsprivaatrecht. En natuurlijk is het dé kans om vakgenoten te ontmoeten en kennis te delen. Voor meer informatie en aanmelding: www.vng.nl

Meer juristen in de Tweede Kamer leidt niet tot betere wetten eer juristen in de Tweede Kamer leidt niet direct tot deugdelijkere (wets)voorstellen. Juristen mopperen dan wel regelmatig over het juridisch gehalte van de Tweede Kamer, maar meer vakgenoten op die plek leidt niet automatisch tot betere wetgeving. Dat is althans de mening van Bert van Delden, oudvoorzitter van de Raad voor de rechtspraak en voormalig rechtbankpresident, die vorige maand tien verkiezingsprogramma’s onderzocht op rechtstatelijkheid. In opdracht van de Nederlandse Orde van Advocaten, de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders en de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie onderzocht een commissie onder leiding van Van Delden afgelopen zomer de verkiezingsprogramma’s van tien politieke partijen op rechtstatelijkheid. Hieruit bleek dat de meeste politieke partijen het belang van de rechtstaat onderschrijven, maar dat dat niet steeds Bert van Delden doorklinkt in de concrete voorstellen. De PVV en de SGP doen zelfs voorstellen die lijnrecht ingaan tegen de rechtstatelijke waarden. Volgens Van Delden zal een groter of minder groot aantal juristen in de Tweede Kamer geen positieve of negatieve invloed op de voorstellen hebben. “Juristen hebben nogal een hoge eigendunk; ‘als wij erbij zitten, dan gebeurt dit soort dingen niet’. Maar dat is niet zo. Aan de voorstellen die indruisen tegen de beginselen van de rechtstaat hebben immers ook juristen meegeschreven. Natuurlijk zijn juristen er voor het ‘fijnslijp-werk’, maar ik geloof niet dat je per se een jurist nodig hebt voor een deugdelijk voorstel. Het begrip rechtstatelijkheid behoort ook niet voorbehouden te zijn aan enkel juristen. Het is iets dat iedereen in zich zou moeten hebben. Juristen kunnen de plannen wellicht beter onder woorden brengen, maar zij kunnen de rechtstaat niet beter bewaken dan anderen. Iedereen, ook Kamerleden, hoort zich bewust te zijn van onze rechtstatelijke principes en dat ook uit te dragen.” Van Delden vervolgt: “Mijn doel met het rapport was het begrip rechtstatelijkheid onder de aandacht te brengen en het publiek en de politieke partijen er op te wijzen dat ze daar eens over moeten nadenken en op moeten letten. Er zijn politieke partijen die een behoorlijk scheve schaats rijden als het gaat om rechtstatelijkheid. Het is belangrijk dat te realiseren.”

M

nu ook als iPhone app!

10

nr. 10 – 2012

www.mr-online.nl 17 SEPTEMBER

10 SEPTEMBER Maria van de Schepop (senior rechter Rechtbank Den Haag) is sinds deze zomer voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR).

De Leidse hoogleraar straf(proces)recht Jan Crijns ontving de Moddermanprijs voor zijn proefschrift De strafrechtelijke overeenkomst. De rechtsbetrekking met het Openbaar Ministerie op het grensvlak van publiek- en privaatrecht.

U bent ook raadsheer-plaatsvervanger bij het Gerechtshof Den Bosch. Onlangs stelde Erik van den Emster, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, dat de Rechtspraak terughoudend moet zijn met het inzetten van plaatsvervangers. Dat vindt u zeker wel jammer? “Nee hoor. Dit is een aloude discussie die eens in de zoveel tijd de kop opsteekt. Natuurlijk moet de rechtspraak terughoudend zijn met het inzetten van plaatsvervangers. Van de rechtspraak mag immers worden verwacht dat zij met het eigen personeel haar taken verricht. Dit neemt niet weg dat de inzet van plaatsvervangers – mits dit op bescheiden schaal gebeurt – kan zorgen voor een gezonde kruisbestuiving tussen wetenschap en rechtspraak.”

Kent u ook een potentiële Mr. van de week? Mail ons! [email protected]

De NVvR heeft zich zeer kritisch opgesteld in het debat over de Herziening van de Gerechtelijke Kaart. Toch stemde de Eerste kamer op 10 juli vóór de herziening die per 1 januari 2013 in werking treedt. Vindt u dit jammer? “Nee. De NVvR heeft altijd gepleit vóór herziening van de gerechtelijke kaart, zeker toen dat nog als een kwaliteitsimpuls werd neergezet. Toen we merkten dat bezuiniging en bestuurlijke schaalvergroting steeds belangrijker werden bij dit traject, heeft de NVvR kritische vragen en randvoorwaarden gesteld om de herziening tot een succes te maken. Er is goed geluisterd naar de NVvR: niet al onze wensen zijn vervuld maar onze opinies deden er toe en zijn altijd meegewogen in de besluitvorming. Dat was in dit traject het hoogst haalbare. We zijn er trots op dat we zo stevig de mening van onze leden tot aan de tekentafels hebben kunnen vertegenwoordigen. En het is goed dat we er nu uit zijn, onze leden willen nu snel duidelijkheid: wat ga ik straks doen en – vooral – waar kom ik straks te werken?”

Meesters van de week 3 SEPTEMBER Frank van den Hevel (TNO) is lid van de Zeeuwse Meesters, die mede-initiatiefnemer zijn voor het programma ‘Film & Recht’ op het Vlissingse festival Film by the Sea. Een speciale commissie met filmkenners en juristen heeft een canon van 25 aansprekende films, waarin het recht centraal staat, geselecteerd. Wat is uw favoriete film op dit gebied en waarom? “Oei, ik ben natuurlijk geen kenner. Ik noem er toch drie. De in de canon opgenomen film Amistad over een zaak in de VS over rechten voor negerslaven is indrukwekkend en blijft je bij. Van de bekende Grisham rechtbankfilms vind ik The Pelican Brief top. Daar komt veel terug: recht, milieu, maatschappelijke onderwerpen, politiek en de kracht, uiteindelijk zwakte, van het systeem. Een goede good & bad guys western is natuurlijk ook altijd de moeite waard.”

Een selectie van uitspraken die de Mrs. van de Week de afgelopen maand deden op de site van Mr. (www.mr-online.nl). Elke week beantwoordt een jurist die die week om de een of andere reden in het nieuws is een aantal vragen. Wie een wekelijks overzicht wil van alle Mrs. van de week kan zich abonneren op de Mr. e-mailnieuwsbrief via www.mr-online.nl

Advocatenorde gaat financieel toezicht op advocatuur zelf organiseren e Nederlandse Orde van Advocaten heeft tijdens de vergadering van het College van Afgevaardigden op 19 september besloten het financieel toezicht op de advocatuur zelf te gaan organiseren. Er wordt binnen het centrale bureau van de Orde een nieuwe organisatie opgetuigd die moet zorgen voor de nodige ondersteuning van de lokale dekens en het dekenberaad. Voorzien wordt in het aanstellen van een zestal accountants. Totale kosten: 800.000 euro. Het besluit van de Orde is in strijd met het voornemen van staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie die keer op

D

keer heeft aangegeven de voorkeur te geven aan een vorm van extern toezicht. Algemeen deken Jan Loorbach gaf tijdens de vergadering aan dat het dus gaat om een besluit waar risico’s aan vastzitten: “De kans bestaat dat we nu iets creëren dat op termijn toch weer moet verdwijnen. Anderzijds: als we nu niets doen, dan krijgen we zeker niet onze zin. Met dit besluit geven we een heel duidelijk signaal af richting de politiek. We willen onze verantwoordelijkheid nemen en dat laten we op deze manier ook zien.”

nr. 10 – 2012

11

www.kienhuishoving.nl

Golfen op zaterdag? Nee hoor, ik heb mijn eigen green.

Werken in de tuin - Jacobine Tinselboer (notaris bij KienhuisHoving)

QUA WERK VERANDERT ER WEINIG. ONZE GROEIPOTENTIE GEEFT SPECIALISTEN ALLE RUIMTE.

ENSCHEDE - OLDENZAAL

PANTHEON 25 POSTBUS 109 7500 AC ENSCHEDE TEL. (053) 480 42 00

Weblogs De klamme handen van een Flying Lawyer Op de website van Mr. werd afgelopen maand weer druk geblogd. Ook deze keer een greep uit de inhoud. Meer lezen? Kijk op www.mr-online.nl nderzoeker recht in de multiculturele samenle-

O

ving Wibren van der Burg (Erasmus Universiteit Rotterdam)moest voor het eerst van zijn leven stemmen in een kerk. “In Den Haag was hier een paar weken geleden een klein relletje over. Een typisch voorbeeld van religiestress, zoals Tom Mikkers dat in zijn recente boekje, dat ook Religiestress heet, noemt. Een treffend woord, in augustus zelfs verkozen tot Woord van de maand.” Sevil Dalkilic , die in 2003 vanuit Turkije naar Nederland vluchtte, vertelt in haar blog ‘Advocatuur: een deel van mijn leven’ over de obstakels die zij tegenkomt om haar vak van strafrechtadvocaat in Nederland uit te kunnen voeren. Dalcilic is een van de 3200 vluchtelingen die door de Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF (financieel) ondersteund wordt tijdens hun studie en bij het vinden van werk. “Het liefst wil ik hier in Nederland weer mijn vak uitoefenen, maar er zijn te veel obstakels om dat daadwerkelijk te doen. Mijn diploma’s zijn niet vergelijkbaar met een Nederlands diploma. Dat betekent dat ik een studie moet volgen om een Nederlands diploma te behalen. Ik ben te oud voor studiefinanciering. Dankzij de steun van het UAF heb ik kans gekregen om te kunnen studeren. Advocaten worden wel eens met pitbulls vergeleken. Als een pitbull bijt, heb je geen kans. Mijn verhaal lijkt ook op dat van een pitbull: er zijn veel obstakels, maar ik probeer

toch, als een pitbull, vast te houden aan mijn doel.” Advocate Sladjana Marjanovic (Nolet Advocaten): “Wanneer voorwaardelijke beëindiging van de tbs met dwangverpleging in zicht komt, wordt aan de reclassering een belangrijke doch beperkte rol toegekend, namelijk: de mogelijkheden van de voorwaardelijke beëindiging onderzoeken en de voorwaarden opstellen die nodig geacht worden. Meer dan eens is de reclassering echter recalcitrant bij de begeleiding van een tbs-gestelde in het kader van voorwaardelijke beëindiging. Vaak blijkt zulks al uit het opgestelde maatregelenrapport. De reclassering mag uiteraard haar bedenkingen uiten. Dit doet echter niet af aan de verplichting de voorwaarden op te stellen, zodat de rechter een weloverwogen beslissing kan nemen.” Duurzame rechtspleging inspirator Alexander de Savornin Lohman gaat in op processen die zich rond het levenseinde voltrekken en hoe orgaandonatie daarop interfereert. “’Dood’ is niet ‘echt dood’; het ‘doodsmoment’ is een manipuleerbaar moment geworden.” Hij pleit voor het postmortaal oprekken van grondrechten, vergelijkbaar met de prenatale bescherming van de ongeboren vrucht. Rechtsfilosoof Hendrik Kaptein (Universiteit Leiden) gaat in op Gerard Spongs rol in de zaak van de Surinaamse decembermoorden, nu bijna dertig jaar geleden en dan

ook binnenkort weer herdacht. “Als advocaat je best doen voor de nabestaanden is iets anders dan valse verwachtingen wekken. Bewijs tegen individuele daders is immers niet meer te leveren. Hoe dan ook is een strafzaak nog lang niet in zicht en zo dreigt voor nabestaanden ‘tjepotisme’, koestering van uitblijvende genoegdoening als innerlijk houvast (tje poti betekent ‘o wat zielig’).Dan wordt de last van de schuld nog oneerlijker verdeeld. Weer blijkt hoe weinig strafrechtspleging menselijkerwijs weet uit te richten.” Rechter Dory Reiling (Rechtbank Amsterdam) heet deze keer de nieuwe CIO van de rechtspraak welkom. “Frits Bakker is deze zomer Joost van Dijk opgevolgd als lid van de Raad voor de Rechtspraak. Met een Chief Information Officer die rechter is en lid van de Raad voor de Rechtspraak geeft Nederland in Europa het goede voorbeeld. De CIO moet beslissingen nemen, maar ook zorgen dat de mensen die het werk doen IT zien als iets dat ze helpt. Andere CIO’s vinden dat er veel te leren valt van de buren in de branche, zoals in ons geval de advocatuur en de rechtspraak elders in de wereld.”

Een advocaat in de Cariben blogt: “In het Caribische gebied, waar veel van onze cliënten ook buiten de (ei)landsgrenzen opereren, zet ons kantoor de zogeheten Flying Lawyers in. Voor de behandeling van een rechtszaak op Saba moet ik dan echter twee van de gevaarlijkste landingsbanen ter wereld aandoen. De luchthaven op St. Maarten staat bekend om zijn korte landingsbaan, waarbij de binnenkomende vliegtuigen bovendien onnoemelijk laag over het strand dienen te vliegen. Deze luchthaven is eveneens veelbesproken vanwege het belangrijke Jetblast-arrest. Daarnaast heeft de luchthaven van Saba de kortste landingsbaan ter wereld onder de commerciële luchthavens. Daarbij moeten piloten rekening houden met sterke windvlagen en bevindt de luchthaven zich tussen hoge heuvels en diepe kliffen. Dus ik heb reeds klamme handen voordat de behandeling van de rechtszaak überhaupt is begonnen. Desondanks zou ik dit aspect van de Caribische advocatuur absoluut niet willen missen. Weer eens wat anders dan met de trein naar de Rechtbank Arnhem.”

7588

# 


0
%
:.55
1
69.75

nr. 10 – 2012

13

www.dejuridischewerkplek.nl

De juridische werkplek

De meest complete juridische werkplek Volledig in de ‘Cloud’.

Xinno introduceert de meest complete Juridische Werkplek op maat voor een vast bedrag per maand per gebruiker. Een complete online werkplek speciaal voor de advocatuur. Altijd en overal toegang tot Windows met uw eigen tijdschrijf- en declaratiesysteem, uw documenten en uw e-mail. Met mogelijkheden als (mobiel) digitaal dicteren en het beheren van uw sjablonen en uw huisstijl beschikt u over een complete Juridische Werkplek die u optimaal ondersteunt bij uw primaire werkproces.

Xinno B.V. Joan Muyskenweg 114 | 1099 CK Amsterdam | T. 020 - 465 00 95 | [email protected] | www.xinno.nl

%%.¬5)46!!24¬2%'%,%.¬).¬%%.¬&).!.#)%%,¬,!34)'%¬3)45!4)% (ET¬IS¬VOOR¬NIEMAND¬NODIG¬OM¬ZICH¬IN¬DE¬SCHULDEN¬TE¬STEKEN¬ VOOR¬EEN¬UITVAART
¬$AT¬KAN¬ANDERS¬MET¬5ITVAART¬#OMPACT¬ *UIST¬VOOR¬MENSEN¬DIE¬BIJ¬LEVEN¬HEBBEN¬AANGEGEVEN¬GEEN¬BEHOEFTE¬TE¬HEBBEN¬AAN¬ALLE¬ EXTRAS¬BIJ¬EEN¬UITVAART¬/F¬ALS¬ER¬GEEN¬OF¬WEINIG¬FAMILIE¬OF¬KENNISSEN¬ZIJN¬/OK¬KOMT¬HET¬ VOOR¬DAT¬MENSEN¬DE¬KOSTEN¬VOOR¬EEN¬COMPLETE¬UITVAART¬NIET¬KUNNEN¬BETALEN¬6OOR¬AL¬ DEZE¬MENSEN¬IS¬ER¬5ITVAART¬#OMPACT¬%EN¬WEZENLIJK¬ANDERE¬UITVAARTVORM ¬MET¬ALLE¬ZORG¬ EN¬KWALITEIT¬+ORTOM¬EEN¬STIJLVOL¬AFSCHEID 5ITVAART¬#OMPACT¬IS¬GEHEEL¬VIA¬INTERNET ¬ UITVAARTCOMPACTNL ¬OF¬TELEFONISCH¬ VIA¬¬¬DIRECT¬TE¬REGELEN¬6OORAF¬ REGELEN¬IS¬OOK¬MOGELIJK¬5ITVAART¬ ¬#OMPACT¬KENT¬DRIE¬VORMEN¬VAN¬DIENST VERLENING¬VOOR¬EEN¬VASTE ¬ZEER¬LAGE¬PRIJS

s¬¬#OMPACT¬"ASIS¬ 第CREMATIE¬¬ç¬¬BEGRAFENIS s¬¬#OMPACT¬%SSENTIE¬ 第CREMATIE¬¬ç¬¬BEGRAFENIS s¬¬#OMPACT¬#OMPLEET¬ 第CREMATIE¬¬ç¬¬BEGRAFENIS

5)46!!24¬#/-0!#4 ¬6!34%¬,!'%¬02)*3 ¬'%%.¬6%22!33).'%.¬!#(4%2!&

Uitvaart Compact GOEDKOOPSTE UITVAART ONLINE

+IJK¬HOE¬ 5ITVAART¬#OMPACT¬WERKT

Column

Groeten uit de grot V

an de kleine 200.000 jaar dat wij mensen leven op de

Base neglect (het negeren van de regel) hangt daarmee

aarde, hebben we de langste tijd doorgebracht als

samen: Henk is een magere man met een bril die graag

jager-verzamelaar. De homo sapiens die daar verande-

naar Mozart luistert. Wat is waarschijnlijker? Henk is (a)

ring in bracht, is maar enkele tienduizenden jaren oud.

vrachtwagenchauffeur of (b) hoogleraar literatuurweten-

door

De Verlichting dateert van ruim 300 jaar geleden. Het

schap in Groningen? De meeste mensen gokken het laat-

Rieme-Jan

leven als jager-verzamelaar stond in één teken: overle-

ste, maar er zijn honderdduizenden keren meer vracht-

Tjittes

ven. Op de vlucht voor de sabeltandtijger en samen op

wagenchauffeurs dan hoogleraren literatuurwetenschap

een mammoet jagen zit diep in ons denken gegroefd.

in Groningen. Hindsight bias (achteraf is het makkelijk

Rolf Dobelli, oud-CEO van Swissair dochtermaatschappij-

oordelen dat een riskante beslissing die tot schade heeft

en heeft een vermakelijk boekje geschreven met 53 denk-

geleid, is te wijten aan een menselijke fout). Regression towards the mean (extreme prestaties worden afgewisseld met minder extreme): de opmars van een bedrijf of een

We houden van logische, zinvolle verhalen, omdat we die intuïtief beter begrijpen

voetvalploeg is vaak niet te danken aan de CEO of coach, maar aan toevallige op- en neergaande bewegingen. Dit wordt nog versterkt door de attributiefout: onze focus op mensen schrijft winst of verlies toe aan poppetjes en niet aan abstracties (Clinton: “It’s the economy, stupid!”). De

fouten gebaseerd op bekend psychologisch en neurobio-

neglect of probability (verwaarlozing van waarschijnlijk-

logisch onderzoek (De kunst van het heldere denken, 2011).

heid): een rivier heeft twee vervuilde armen: afsluiten van

Ik noem er een paar. Mensen lijden aan chronische zelf-

arm (i) doet de sterfte teruggaan van 5% naar 2%, afslui-

overschatting (het over confidence effect): 84% van de

ten van arm (ii) doet de sterfte teruggaan van 1% naar 0%.

Franse mannen zegt een bovengemiddeld goede ‘lover’ te

Wat kies je? Afsluiting van rivierarm (i) is drie keer beter

zijn, hetgeen statistisch maar 50% kan zijn. Social proof

dan afsluiting van rivierarm (ii), maar de meeste mensen

(kuddegedrag): een proefpersoon die de lengte van lijnen

kiezen voor het eerste (zero risk bias). De action bias: we

correct kan aangeven zit er 30% naast als vóór hem (ex-

doen liever iets dan niets. Strafschoppen worden in een-

pres) een fout antwoord wordt gegeven. De sunk cost falla-

derde van de gevallen links, rechts en door het midden

cy (rekening houden met wat al geïnvesteerd is): je zit bij

genomen. Toch blijft een keeper nooit eens rustig staan,

een slechte film, maar wilt de zaal niet uit omdat je al 30

maar duikt altijd een hoek in.

euro aan kaartjes hebt besteed (hetzelfde gaat op voor miljardenprojecten). We kunnen er niet goed tegen dat

Historische hersenen

wie A zegt niet ook B zegt. Confirmation bias (nieuwe in-

Het is welhaast een wonder dat wij met ons verouderde

formatie in tegenspraak met bestaande meningen wordt

brein van een holenmens nog een goede beslissing kun-

weggefilterd): succes van een nieuwe strategie wordt ge-

nen nemen. Het aansprakelijkheidsrecht, dat evenwich-

Prof. mr.

vierd, aanwijzingen voor het tegendeel worden bestem-

tige bestuurders van ondernemingen eist en rationale

Rieme-Jan

peld als ‘onvoorziene omstandigheid’ of ‘uitzondering die

afwegingen in situaties van gevaarzetting, mag wel eens

Tjittes is

de regel bevestigt’. De story bias: ‘de koning stierf en toen

wat meer rekening houden met ons falende brein. Voor

advocaat en

de koningin’ onthouden we minder goed dan ‘de koning

historische hersenen zijn verzekeringen (risicospreiding)

partner

stierf en toen stierf de koningin van verdriet’. We houden

meer geschikt dan aansprakelijkheidsrecht.

cassatie bij

van logische, zinvolle verhalen, omdat we die intuïtief beter begrijpen (ook wel de conjunction fallacy genoemd).

BarentsKrans. Reageren? [email protected]

nr. 10 – 2012

15

M&A-ADVOCAAT JAN LOUIS BURGGRAAF:

“We zijn te

16

nr. 10 – 2012

Interview

zelfgenoegzaam” Jan Louis Burggraaf van Allen & Overy werd zeven keer gelauwerd als de beste M&A-advocaat van Nederland. Hij begeleidde talloze fusies en overnames in de vette jaren aan het begin van het millennium en profileert zich inmiddels als kritisch geweten van de euro en de uitverkoop van Nederland in de magere jaren van de crisis. door Miek Smilde foto’s Chantal Ariëns

D

eze zomer bezocht Jan Louis Burggraaf samen met een groep bevriende theologen Israël en de oude stad Jeruzalem. Met het oude testament, dat hij als gereformeerde jongen goed kent, in de hand trok hij langs historische plaatsen als Capernaum in het noorden en Beer-Sheva in de Negev-woestijn. Staande aan de voet van het oude plein waar ooit de tempel van Herodes stond, realiseerde de advocaat zich hoe indrukwekkend het moet zijn geweest in het jaar nul. “In de Psalmen staat letterlijk dat je opgaat naar de tempel en als je daar bent, begrijp je dat woord echt, ook in fysieke zin. Jeruzalem was een kleine stad destijds, maar op het tempelplein konden wel 20.000 mensen staan. Drie keer per jaar trokken pelgrims vanuit de verre omtrek naar Jeruzalem voor de eredienst. Dat moet in alle pracht en praal ongelooflijk veel indruk hebben gemaakt.” De vergelijking, hoe vals ook, dringt zich op. Het vorig jaar grondig gerenoveerde kantoor van Allen & Overy, gehuisvest in het pand waarin ooit de Sociale Verzekeringsbank zat, torent hoog uit boven de villa’s aan de Amsterdamse Apollolaan. Een kilometer verderop flikkeren de zakentorens van de Zuidas in het heldere herfstlicht. Eredienst voor God, eredienst voor geld. Maar was het niet Jezus zelf die de kramen van de geldwisselaars en de handelaren op het tempelplein omvergooide, omdat zij het huis van God hadden omgetoverd in een rovershol? “Zeker,” beaamt Burg-

graaf. “Bij archeologische opgravingen hebben ze van die nissen gevonden waarin handel werd gedreven. Daar werden mensen uitgebuit. Pelgrims die weken hadden gereisd moesten wel een offerdier kopen. Tegen elke prijs.”

Diep menselijk God en geld, Burggraaf kent ze beide goed. Het zakentijdschrift the International Correspondent noemde hem vorig jaar de ‘100 billion man’ wegens zijn topdeals in de nationale en internationale zakenwereld. Het Belgische blad Trends vermoedde in hem de best verdienende advocaat met 2000 factureerbare uren à 500 euro per jaar. Tegelijk wordt Burggraaf genoemd (en bedankt) op de site van de katholieke priester Antoine Bodar voor zijn rol als bestuurslid van de Stichting Hieronymus. Hij zit elke zondag in de kerk (soms twee keer) mits er geen bank omvalt of een closing nadert. Want de klant blijft koning. Ook op zondag. Dat sommige mensen God en geld haaks op elkaar vinden staan, begrijpt Burggraaf eigenlijk niet. Beide zijn immers diep menselijk. “In vrijwel alle culturen openbaart zich de behoefte tot een existentiële, metafysische relatie”, zegt Burggraaf. “De ingeschapen Godskennis heet dat in de theologie. Er is meer onder de zon en er zijn maar weinig mensen die dat betwisten. Tegelijk heeft de mens altijd en overal handel gedreven. Mensen willen vooruit komen. Dat is het.”

nr. 10 – 2012

17

Gasrotonde: duurzame koers?

Hoe voldoen we aan de stijgende energievraag als onze gasvoorraden opraken? Dankzij de aanleg van de gasrotonde kan Nederland de gasvoorziening veiligstellen door aanvoer van gas uit alternatieve bronnen zoals LNG, groen gas en schaliegas. Zo krijgt de gashandel een impuls. De gasrotonde lijkt een goudgerande investering. Tegelijkertijd staat de gasrotonde op gespannen voet met de Nederlandse ambities en verplichtingen de energievoorziening te verduurzamen. Want wat zijn de gevolgen van gasverbruik voor het milieu? Halen we met gas de Europese 202020-doelstellingen? En hoe zwengelen we de duurzame energievoorziening aan? In het webTV-programma Podium praten deskundigen hierover. Juristen en overige geïnteresseerden, kijken! Pels Rijcken Bron van inzicht

www.pelsrijcken.tv

INTERVIEW

Bancair bloedbad Vooruitkomen en woekeren met je talent, het is Burggraaf zelf niet vreemd. Geboren in 1964 maakte hij in de jaren tachtig als middelbare scholier de vorige economische crisis bewust mee. Hij herinnert zich nog levendig de 880.000 werklozen, de bezuinigingen onder de kabinetten-Lubbers, het gure klimaat van krakersrellen en anarchisme. Halverwege de jaren negentig kantelde het beeld. De Berlijnse muur was gevallen, Clinton, Blair en Kok bewandelden de derde weg en de bomen begonnen tot in de hemel te groeien. Als jonge advocaat zag Burggraaf het niet alleen gebeuren, hij werkte er ook volop aan mee. Mergers and acquisitions gingen de toon zetten op vrijwel alle grotere advocatenkantoren. Traditionele rechtsgebieden als het familierecht en bijzondere niches als de natte praktijk en het intellectueel eigendom moesten het veld ruimen voor de snelle jongens en het enkele meisje die 24/7 klaar stonden om de stroom van fusies en overnames te begeleiden van Nederlandse én buitenlandse bedrijven. KLM-Air France, Swiss Air-Lufthansa, Nuon-Vattenfall, TNT-UPS, NumicoDanone, Randstad-Vedior en ABN AMRO met (eerst) Barclays en later het beruchte consortium (RBS, Santander en Fortis), Burggraaf was er bij. Ook toen het mis ging. Burggraaf vindt dat het ‘bloedbad’ rond de overname van ABN AMRO had kunnen worden voorkomen. Om te beginnen had de bank in 2002 nooit de beschermingsconstructie moeten opgeven waardoor zij de prooi werd die journalist Jeroen Smit zo beeldend wist te beschrijven. “Het opgeven van zo’n beschermingsconstructie was en is sexy, maar ook dom”, oordeelt de jurist tien jaar na dato. “Het was de tijd dat de aandeelhouder alles bepaalde en iedereen stond erbij te juichen. Ook links. Maar zonder bescherming heb je geen onderhandelingspositie meer.” Daarnaast hadden De Nederlandsche Bank en de ministeries van Financiën en Algemene Zaken in 2007 gezamenlijk een statement moeten afgeven waardoor een vijandig bod had kunnen worden afgewend. “Geen bank wil contrair gaan aan het dringende advies van een nationale overheid.” En men had zich op dit punt niets

Jan Louis Burggraaf Jan Louis Burggraaf werd in 1964 geboren in Rotterdam waar hij ook opgroeide. Hij ging na de middelbare school naar het Koninklijk Instituut voor de Marine. Vervolgens studeerde hij tussen 1986 en 1991 rechten in Utrecht met uitstapjes naar de London School of Economics, de University of Edinburgh en Harvard Law School. Daarna ging hij werken bij het toenmalige Loeff Claeys Verbeke dat in 1999 uiteenviel in Allen & Overy en Loyens & Loeff. In 1998/1999 was Burggraaf werkzaam bij Cravath, Swaine & Moore in New York. In 1999 werd hij compagnon bij Allen & Overy.

van Brussel moeten aantrekken. “Je moet niet zo Europees zijn dat je zelf niets overhoudt.”

Euroscepticus Met die laatste opmerking verraadt Burggraaf zijn huidige rol als euroscepticus en criticaster van wat wel eens de uitverkoop van Nederland wordt genoemd. In interviews waarschuwt hij in toenemende mate tegen ‘misstanden in Den Haag’ als het gaat om besluitvorming inzake de financiële crisis en het doorgeslagen aandeelhoudersactivisme. Hij maakt zich druk over de toekomst van Europa en sluit een splitsing van de euro niet uit. Bang voor oorlog is hij niet. “Europa heeft ons veiligheid gebracht, maar dat argument is nu wel uitgewerkt”, vindt Burggraaf. “Als Griekenland de euro uit moet, rijden de tanks echt niet de volgende dag door Athene. Althans, niet daardoor. Ik vind dat soort argumenten bangmakerij. De enige echte reden om vóór Europa en de euro te zijn, is welvaart. Europa heeft ons eerst veiligheid gebracht en

“JE MOET NIET ZO EUROPEES ZIJN DAT JE ZELF NIETS OVERHOUDT”

vervolgens welvaart. Nu staan we op een punt om te kijken of dat nog steeds zo is. Levert Europa ons als Nederland nog steeds welvaart op of zijn de inspanningen die we daarvoor moeten leveren te groot? Dat is de vraag en die moeten we eerlijk op tafel leggen. Ik stoor me er aan dat we die discussie niet eens mogen voeren. Waarom moeten wij politici en economen geloven die tien jaar geleden met open ogen Griekenland hebben toegelaten tot de euro, terwijl Griekenland toen loog over zijn begrotingstekort en iedereen dat wist? Ja, misschien klink ik nu als Henk en Ingrid, maar dat is dan maar even zo. Het gaat om credibility.” Zelf noemt hij zijn publieke profiel een kwestie van maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. “Wat er financieeleconomisch is gebeurd, is niet goed. It’s wrong. Dat zie ik en ik wil daar wat aan doen. Ik wil mijn rol als burger waarmaken.” Het is een houding die meer van zijn collega’s kenmerkt, gelooft Burggraaf. Steeds meer advocaten houden bij transacties ook rekening met niet-financiële aspecten van een deal, zoals werkgelegenheid, research and development, vestiging van hoofdkantoren, pensioenen en het culturele klimaat van een bedrijf. “In de afspraken tussen koper en de target-onderneming staan steeds vaker clausules over de vestiging van het hoofdkantoor, baangaranties en ontwikkelingsfaciliteiten”, weet Burggraaf. “Die worden niet alleen gedocumenteerd, maar krijgen ook tanden in die zin dat ze juridisch afdwingbaar zijn. Onafhankelijke toezichthouders, al dan niet ondergebracht in een aparte stichting, houden in de gaten of de afspraken worden nagekomen. En als dan de

nr. 10 – 2012

19

R&D afdeling alsnog wordt gesloten, of het hoofdkantoor toch naar het buitenland verkast, kan daartegen worden opgetreden. Jarenlang was een onderneming niets meer dan een middel waardoor aandeelhouders geld verdienden. Nu zijn aandeelhouders steeds vaker investeerders die door middel van een onderneming rendement krijgen. Dat is een andere visie. Zo kun je het goede behouden.”

praat. ‘Jij doet er zelf aan mee’, zeggen ze. Aan het zondig zijn, bedoelen ze. Ja, maar misschien heb ik het geloof juist daarom nodig. Omdat ik geen heilige ben, moet ik van genade leven.”

Dankbaarheid

Het getuigt van veel wantrouwen naar u zelf. “Ja, maar ik ben ook een zondig mens!”

Alles onderzoeken en het goede behouden. Het is Burggraaf met de paplepel ingegoten. Zijn vader had een groothandel in levensmiddelen, zijn moeder (een zus van oud-minister Kees van Dijk die in de jaren tachtig de RSV-enquête leidde) voedde twee zoons en vijf dochters op en hielp in het bedrijf als het nodig was. Burggraaf omschrijft zijn vader als “zakelijk, maar zo gelovig dat dat niet een doel in zichzelf werd.” Vader maakte als kind de hongerwinter mee en vervolgens de economische groei tijdens de wederopbouw. Het besef dat tegenslag en voorspoed beide bij het leven horen, gaf hij door aan zijn kinderen. “Dankbaarheid tekende zijn leven”, zegt Jan Louis over zijn vader. “Het is op een gegeven moment ook wel genoeg.” Kan het recht daarbij een rol spelen? Had het recht niet de ongekende economische groei, maar ook de hebzucht die ermee gepaard ging, moeten beteugelen? Zoals het geloof uw vader begrensde? “Dat zou heel mooi zijn, maar daarmee zou je het recht wel loskoppelen van het democratische stelsel. Het recht is een reflectie van wat wij vinden. En de mens is wie hij is. Mensen maken het recht. Ik geloof wel dat de secularisatie haar sporen trekt in deze maatschappij en de focus op geld, het hier en nu, wordt daardoor versterkt. Hedonisme en secularisatie gaan hand in hand. Als ik niet meer een vergezicht heb op de eeuwigheid, dan moet het hier en nu. Dat tekent deze samenleving. Neem het claimgedrag. De nieuwjaarsbrand in Volendam was nog niet geblust of de vraag was wie aansprakelijk kon worden gesteld. Ik snap dat er mensen zijn die niets willen horen over de eeuwigheid van die kinderen die zijn omgekomen of die zijn verminkt. Het leed is onvoorstelbaar. Maar om het dan meteen over aansprakelijkheid te hebben? We zijn als samenleving ons anker kwijt. Dat is weggespoeld in de jaren zestig en we hebben er niets dan consumentisme voor teruggekregen. Dat is niet goed.” Wat is uw anker? “Wil je het heel ouderwets horen? ‘Uw verzoenend sterven is het rustpunt voor mijn ziel’ (Gezang 50 vers 3, red.). Dat is mijn anker. Natuurlijk moet ik hier werken en mijn best doen en ik ben ook geen heilige, natuurlijk niet. Zij die gezond zijn hebben de medicijnmeester niet van node. Mensen klagen op kantoor wel eens over de interviews die ik geef, omdat ik daarin zoveel over God en het geloof

20

nr. 10 – 2012

Dat is wel heel gereformeerd hoor, wat u nu zegt. “Ja, maar ik meen het wel.”

Wat is dan uw grootste zonde, meneer Burggraaf? Hij zwijgt, denkt na, zoekt naar woorden. Hij kijkt naar buiten, waar de zon schijnt en de stad Amsterdam zich op haar mooist toont. “Ik denk dat mijn grootste zonde is dat ik Hem niet voldoende op waarde schat.” Irriteert het u dat u op uw geloofsovertuiging wordt aangesproken? Want laten we wel zijn, toen in 1999 de fusiebesprekingen tussen Loeff Claeys Verbeke en Allen & Overy plaatsvonden, koos u vol overtuiging voor het Britse kantoor. Veel mensen vonden dat vooral een keuze voor het grote geld. “Nee. Nee! Ik kwam net terug uit Amerika waar ik bij een van de topkantoren in New York had gewerkt. Ik was nog maar elf dagen compagnon toen de maatschap werd opgeblazen. Ik had in de VS gezien hoe die serviceverlening in de advocatuur in elkaar zat en dat wilde ik ook. Bovendien was ik opgeleid door mensen als Johan Kleyn en Steven Schuit, dat waren mijn professionele vaders, daar wilde ik bij blijven. En

“DE NIEUWJAARSBRAND IN VOLENDAM WAS NOG NIET GEBLUST OF MEN BEGON OVER DE AANSPRAKELIJKHEID”

ik mocht mee. Nee, we verdienen goed, maar voor alle 32 partners die naar A&O gingen is dat niet de bepalende factor geweest. Er zijn Loyens-compagnons die destijds niet mee zijn gegaan en die nu echt meer verdienen. So be it. Het ging mij om een internationale omgeving, die sterk servicegericht was. Dat was de professionele toekomst. Daar wilde ik bij zijn.” Hoe ziet u de toekomst nu? “Die vraag stel ik mezelf regelmatig. Dat heeft ook met leeftijd te maken. Ik heb zoveel gezien, ik ben zo bevoorrecht dat ik me wel eens afvraag wat er nog meer is. Maar ik houd zo van het vak, ik ben zo dankbaar het te mogen doen, de toegevoegde waarde voor cliënten. Maar of ik het moet blijven doen, en vooral of ik het op dit kantoor moet blijven doen, ik denk daar wel over na.”

“Het ondernemingsrecht is als een schip op woelige baren; het is zaak niet te zinken” Prof. mr. Claartje Bulten HOOGLERAAR ONDERNEMINGSRECHT, RADBOUD UNIVERSITEIT NIJMEGEN

Verder denken over ondernemingsrecht

Prof. mr. Claartje Bulten verzorgt in het najaar voor het CPO de cursussen ‘Vennootschapsrecht: corporate governance en geschillenprocedures’, ‘«JOR» Actueel Ondernemingsrecht’ en ‘Geschillen in het Vennootschapsrecht’. Kijk voor meer informatie op www.cpo.nl Voor scherpe denkers.

Minister van Justitie wordt u niet. “Dat weet ik niet. Misschien weet jij dat, maar ik weet het niet.” Nou, gezien de peilingen maakt uw partij, het CDA, weinig kans om deel uit te maken van de komende regering.* “We worden waarschijnlijk niet de grootste, maar misschien krijgen we toch een cruciale rol. Het zou zo maar kunnen.”

“WELVAART IS NIET IETS IS WAAR JE RECHT OP HEBT, MAAR IETS DAT JE TEN DEEL VALT”

En dan wilt u liever Justitie dan Financiën. “Dan wil ik het liefst Defensie.” Burggraaf straalt. Hoewel misschien denkbeeldig, is een post als minister van Defensie niets minder dan een jongensdroom. Niet voor niets ging hij ooit naar het Koninklijk Instituut voor de Marine, dromend van een carrière als marinier. Hij kreeg een bril. Dat was het lot.

“Ruim 400 kantoren en 1.500 mensen werken met Advocaat Centraal”

Informatie of demonstratie? Neem contact op met: AdvocaatCentraal !MSTERDAMSESTRAATWEG -!"AARN   [email protected] www.advocaatcentraal.nl

22

nr. 10 – 2012

Nu staat hij op de middenlijn van zijn leven. Hij roemt zijn kantoor, zijn collega’s, de professionaliteit, de kansen die hij kreeg. “Ik ben advocaat.” Tegelijkertijd kriebelen het burgerschap en de politiek. Of is het ijdelheid? “Uiteindelijk is de vraag niet of je wel carrière maakt of genoeg geld verdient”, formuleert Burggraaf zelf. “Het gaat om de vraag hoe je kunt verschijnen voor een rechtvaardige God. Ik wil een betrouwbare, loyale adviseur zijn voor mijn cliënten. Ik ben altijd op kantoor en leidt mijn troepen in de frontlinie, niet op de golfbaan. Ik hoop mijn zoons de juiste weg te wijzen, maar door die agenda van mij, heb ik vaak onvoldoende tijd en rust om hen die weg voor te leven. Dat schuurt. Ik vind dat welvaart niet iets is waar je recht op hebt, maar iets dat je ten deel valt. Dat is een andere levenshouding. We hebben het traditionele rentmeesterschap overboord gekieperd. Het idee dat je niet alleen voor jezelf leeft en dat het niet alleen gaat om het behalen van winst op de korte termijn. Dat idee is langzaam verdampt. Daar ben ik zelf ook debet aan.” Ondertussen staan de Chinezen, de Brazilianen, Indiërs en Mexicanen voor de deur. Landen waar begrippen als rentmeesterschap en democratie een andere lading hebben. Wat betekent dat voor Nederland? “Zodra de economie aantrekt en de euro weer een stabiele omgeving biedt, zijn we een makkelijke prooi voor interna-

Online software voor de advocatuur

AdvocaatCentraal: eenvoudig en sneller declareren! Speciaal ontwikkeld voor de advocatuur en zeer gebruiksvriendelijk: sBASISFUNCTIESALSRELATIE ENDOSSIERBEHEER URENREGISTRATIEENDECLARATIE sSPECIFIEKEFUNCTIESVOORDE4OEVOEGINGEN &AILLISSEMENTENEN-EDIATION sADMINISTRATIEVEHANDIGHEDENZOALSDEMOGELIJKHEIDTOTHETSPLITSEN VANDECLARATIES TERMIJNBEWAKINGENUITGEBREIDERAPPORTAGES

Tot 80% voordeliger On-line toepassing, software installeren en onderhouden is niet meer nodig: sALTIJDDENIEUWSTESOFTWAREVERSIE sALTIJDENOVERALINLOGGENENDOSSIERSRAADPLEGEN sDIRECTAANDESLAG BINNENENKELEMINUTENUWEERSTEDECLARATIE sTOTLAGEREJAARKOSTEN sOPTIMAALBEVEILIGDEN  VANDETIJDBESCHIKBAAR

INTERVIEW

tionale concurrenten. Onze thuismarkt en onze bedrijven zijn nu eenmaal te klein qua waarde. We marginaliseren als Nederland. Hoofdkantoren verdwijnen, het white collar werk verdwijnt. Dat heeft ook gevolgen voor het onderwijs en voor het culturele klimaat. Er is sprake van verschraling en niet alleen in economisch opzicht. Als Nuon als hoofdkantoor verdwijnt omdat het deel uitmaakt van Vattenfall en Essent zit in Duitsland, is het de vraag of het Concertgebouw en het Rijksmuseum op den duur nog worden gesteund. Malmö en Hamburg hebben ongetwijfeld ook heel mooie concertzalen en musea.” “Het is een kwestie van mentaliteit. De drive om iets van je leven te maken. Die hadden wij in Europa in de jaren vijftig en zestig en die hebben de Chinezen en Brazilianen nu. Dat maakt hen ongelooflijk competitief. In China betekent de work-life balance iets anders dan hier hoor. En dat is wel onze omgeving, of we het nu leuk vinden of niet. We zijn te zelfgenoegzaam.” Kunnen we ons daartegen niet beschermen met een door u ontworpen beschermingsconstructie? “Nee, ik ben bang van niet. The market prevales.” En het recht? “Dat volgt.” Maar in China niet op een democratische manier. “Nee, dat is waar. Daarom kunnen de Chinezen ook zo competitief zijn. Ze zoeken die democratische legitimatie helemaal niet en sluiten hun eigen markten gewoon nog af. Wij

“WE KUNNEN ER NIETS MEER TEGEN DOEN DAT CHINA DE FINANCIER VAN DE WESTERSE WERELD IS”

hebben het laten gaan. En inmiddels is China de financier van de Westerse wereld. Daartegen kunnen we niets meer doen.” Als er één volk is dat in het hier en nu leeft, zijn het de Chinezen wel. Die denken niet: ‘ ‘t Oog omhoog, het hart naar boven, hier beneden is het niet’ om nog maar eens een oud protestants gezang aan te halen. “Nee, dat is waar. Ik heb daar over nagedacht. Er zijn excessen in de Chinese samenleving, omdat een referentiekader ontbreekt. Door de Grote Culturele Revolutie (1966-1976, red.) is het morele ijkpunt verdwenen. Religie, traditie en cultuur zijn allemaal weggespoeld. Wat overblijft is cash. Net als in Rusland. Het zijn keiharde * Dit interview werd een week voor de Tweede Kamerverkiezingen afgenomen.

samenlevingen waarin het alleen maar gaat om geld. Op den duur moet dat in zijn tegendeel verkeren. Dat kan niet anders. Het kan nog dertig jaar duren, maar er zal een coutervailing power komen, omdat niet iedereen profiteert van de welvaart. Die onderstroom zal uiteindelijk een stem krijgen. Dat gebeurt nu ook in de Westerse wereld. Al die enorme salarissen staan zwaar ter discussie, across the board. De wanverhouding tussen de laagst- en de hoogstbetaalden is zo toegenomen dat het onhoudbaar wordt. Dat gaat veranderen.” En kunnen juristen daar nog behulpzaam bij zijn? “Nee, dat denk ik niet. Ik ben bang dat het wereldverbeterend vermogen van juristen niet heel groot is.”

nr. 10 – 2012

23

ADVOCATUUR Thema: Strategie & Leiderschap 15 en 16 november te Utrecht - Topsprekers op het gebied van strategie en leiderschap - Toegespitst op de praktijk bij advocatenkantoren - Volop ruimte voor interactie en discussie

Deze tijd vraagt om visie en leiderschap. Welkom op het ADVOCATUUR CONGRES 2012. De economische omgeving waarin de advocatuur opereert, verandert in rap tempo. De veranderende marktomstandigheden zijn voor ieder kantoor voelbaar. Nieuwe alternatieve (digitale) juridische dienstverleners winnen aan marktaandeel. Juist nu is het noodzakelijk dat bestuurders van advocatenkantoren leiderschap tonen en het kantoor met visie en strategisch inzicht door het veranderende landschap loodsen. De belangrijkste succesfactor van een onderneming is zonder twijfel de ondernemer. Want ondernemers hebben ideeën, visie, lef en doorzettingsvermogen. Hun ambitie vormt dé motor achter het bedrijf. Maar wie vervult die ondernemersrol bij een advocatenkantoor? Meestal zijn dit mensen die gestudeerd hebben om advocaat te zijn en het besturen ‘erbij doen’. Terwijl dit een taak is waarvoor niet alleen juridische, maar óók ondernemers- en managementkwaliteiten nodig zijn. Dit geldt des te meer bij (middel)grote advocatenkantoren, met veelal eigenwijze professionals. In een tijd waarin ook de advocatuur met nieuwe eisen en marktomstandigheden te maken heeft, is extra training en opleiding voor bestuurders in de advocatuur harde noodzaak. Het Advocatuur Congres 2012 biedt uitkomst. In twee zeer intensieve dagen krijgt u handvatten voor het ontwikkelen van een visie, het neerzetten van een strategie en de implementatie daarvan. Toonaangevende sprekers bieden u de nieuwste inzichten over onderwerpen als leiderschap, talentmanagement, marktbewerking en het in beweging krijgen van uw organisatie.

Opleidingscertificaat

Congresprijs & inschrijven

Na afloop van het congres ontvangt u een op naam gesteld opleidingscertificaat met hierop vermeld het aantal opleidingsuren (14), de namen van de inleiders en een samenvatting van het programma.

Het Advocatuur Congres 2012 vindt plaats in het NH hotel te Utrecht, direct naast het Centraal Station. De congresprijs bedraagt € 1.820 per deelnemer. Dit is inclusief 2 keer lunch, dinerbuffet en 2 keer borrel. Indien u blijft overnachten komt hier € 120 bij. Een parkeerkaart voor twee dagen kost € 50. Iedere tweede en volgende deelnemer van dezelfde organisatie ontvangt een korting van € 150. Genoemde prijzen zijn exclusief BTW. De deelname is definitief na volledige betaling van de factuur. Deze ontvangt u per post na uw inschrijving op www.hokkenmanagement.nl.

CONGRES 2012 Programma Binnen het thema ‘Strategie & Leiderschap’ komen uiteenlopende zaken aan de orde zoals strategie, cultuur, leiderschap, talentmanagement, ‘het meekrijgen van de organisatie’ en acquisitie. De sprekers zijn stuk voor stuk belangrijke managementdenkers in Nederland die de wetenschap weten te koppelen aan de praktijk. Het Advocatuur Congres 2011 wordt exclusief georganiseerd voor bestuurders en directeuren van advocatenkantoren. De sessies en discussies gaan dan ook over zaken die voor de deelnemers direct herkenbaar zijn. Ook tijdens de informele momenten leidt dat ongetwijfeld tot interessante gesprekken.

Donderdag 15 november 09.00 - 09.30 uur 09.30 - 09.45 uur 09.45 - 12.45 uur 12.45 - 14.00 uur 14.00 - 17.00 uur 17.00 - 18.45 uur 18.45 - 20.15 uur 20.30 - 22.00 uur Vanaf 22.00 uur

Ontvangst met koffie Opening door Bert Hokken (dagvoorzitter) Leiderschap in professionele organisaties door André Wierdsma (hoogleraar organiseren en co-creëren) Lunchbuffet Talentmanagement in de advocatuur door Lidewey van der Sluis (hoogleraar strategisch talentmanagement) Dinerbuffet Gestische dimensie van leiderschap door René ten Bos (hoogleraar filosofie en organisatiekunde) Rijnlands leiderschap door Jaap Peters (organisatieactivist en gastdocent meerdere universiteiten) Borrel

Vrijdag 16 november 09.00 - 12.00 uur 12.00 - 13.00 uur 13.00 - 16.00 uur 16.00 - 16.30 uur Vanaf 16.30 uur

Strategie 3.0: voorbij de eigen kantoorgrenzen door Annemieke Roobeek (hoogleraar strategie en transformatiemanagement) Lunchbuffet Marketingleiderschap in professionele organisaties door Rudy Moenaert (hoogleraar strategische marketing) Evaluatie en afsluiting Borrel

GA NAAR WWW.HOKKENMANAGEMENT.NL - Voor een uitgebreide beschrijving van het programma - Voor meer informatie over de sprekers - Om online in te schrijven

FOTO: XXX

ONDERNEMINGSRECHT

Als ik...

In de serie ‘Als ik...’laten prominente juristen hun licht schijnen over de vraag wat zij zouden willen veranderen op ‘hun’rechtsgebied. Wat zouden zij aanpakken, instellen en/of afschaffen als zij minister van Veiligheid en Justitie waren? Gratis advies voor de demissionaire Ivo Opstelten; deze keer op het gebied van het ondernemingsrecht.

Als ik... ondernemingsrecht

“De Nederlandse vennootschapswetgeving verkeert niet in crisistoestand. Boek 2 BW en de Wet op het financieel toezicht zijn voorbeelden van goede moderne wetgeving.” Vino Timmerman, advocaatgeneraal bij de HR/hoogleraar “Natuurlijk, de Europese BV had de huidige crisis niet voorkomen, maar zij kan de Europese economie wel nieuw elan kan geven, zodat het herstel wordt bevorderd.” Steef Bartman, advocaat/hoogleraar

“Niet de beelden over ‘Amerikaanse toestanden’ maar de feiten moeten leidend zijn in het debat over collectieve procedures.” Jurjen Lemstra, advocaat “Ondernemingsrecht en financieel recht komen steeds vaker in elkaars vaarwater, terwijl coördinatie in deze tijd van toegenomen complexiteit juist zo van belang is.” Geert Raaijmakers, advocaat/hoogleraar “Een enquêterol past bij de brede taak van de ondernemingsraad.” Peter Ingelse, voorzitter Ondernemingskamer 27

Uw IT-kosten blijvend verlagen? De Software Improvement Group vertaalt technische bevindingen over software-intensieve systemen naar concrete informatie voor het topmanagement. IT-kosten reductie SIG indentificeert kostendrijvers en adviseert haar klanten welke veranderingen in hun applicatieportfolio of individuele systemen de kosten optimaliseren. Snellere time to market van IT-oplossingen SIG monitoort softwareprojecten om op tijd te waarschuwen voor mogelijke vertragingen en risico’s in het aanleveren van software producten naar de business. Diensten: t Application Portfolio Analysis t

Project Risk Estimation t

Software Risk Assesment t

Software Risk Monitor t
Software Due Diligence www.sig.eu

ALS IK... ONDERNEMINGSRECHT

ONDERNEMINGEN MOETEN ZICH MEER OP DE LANGE TERMIJN RICHTEN

A

putatie bij klanten. Maar die zijn voor het langetermijnsucls ik minister van Veiligheid en Justitie was, zou ik ces van een onderneming nu juist essentieel. In de mij voor twee projecten inzetten. Allereerst wil ik rechtspraak is gelukkig uitgemaakt dat het strategische begraag bereiken dat beursvennootschappen meer op leid tot de bevoegdheid van het bestuur behoort en dit ruide lange termijn worden gericht. In de tweede plaats zou ik me mogelijkheden heeft om beschermingsmaatregelen te willen bewerkstelligen dat er een privaatrechtelijke rechtstreffen. Daarmee kan het bestuur het door hem uitgestippelvorm komt waarin het verwezenlijken van een maatschapde langetermijnbeleid beschermen. Ik zou op deze weg verpelijk doel vooropstaat. Maar voor alle duidelijkheid wil ik der willen gaan. Dit betekent dat boeerst benadrukken dat de Nederlandnussen voor bestuurders en andere se vennootschapswetgeving niet in werknemers die prikkelen tot kortecrisistoestand verkeert. Misschien termijnresultaten desnoods via wettegeldt dat crisisgevoel voor andere lijke maatregelen teruggedrongen rechtsgebieden, zoals het arbeidsrecht dienen te worden. Ook zou ik willen en faillissementsrecht, met hun verlaten onderzoeken of zaken, zoals loouderde wetgeving. Boek 2 BW en de yaliteitsstemrecht en -dividend, aan Wet op het financieel toezicht zijn een langetermijnoriëntatie van de voorbeelden van goede moderne wetvennootschap kunnen bijdragen. geving. De Code Corporate GoverDaarbij moet het Nederlandse beleid nance is van recente datum en wordt worden afgestemd op ontwikkelinregelmatig aangepast. Daar komt bij gen in het buitenland. We moeten bijdat onlangs drie wetgevingsprojecten voorbeeld inspiratie putten uit ideeën tot stand zijn gebracht die het Nederdie in Groot-Brittannië in het kader landse vennootschapsrecht echt vervan de stewardship code worden bebeteren. Ik doel hier op de vereenVino Timmerman is advocaat-generaal dacht en daar een langetermijnoriënvoudiging en flexibilisering van het bij de Hoge Raad der Nederlanden en tatie onder de kapitaalverschaffers bv-recht, op bestuur en toezicht met hoogleraar grondslagen ondernemingsproberen te bevorderen. vooral de nieuwe tegenstrijdig berecht aan de Erasmus Universiteit langregels en de herziening van het Rotterdam. enquêterecht. Het tot stand brengen Idealistisch ondernemen van deze wetgeving is in het huidige Wereldwijd is er vooral onder jonge moeilijke politieke klimaat een prestatie die bewondering mensen een toenemende belangstelling voor kleinschalig afdwingt. De uitgangssituatie is zeker goed. idealistisch ondernemen, bijvoorbeeld in de sfeer van duurzaamheid, zorg en natuur en milieu. Daarbij staat het streven naar maximale winst niet voorop, maar het bevorderen Korte termijn van een maatschappelijke activiteit. Ik vind dat een mooie Een knelpunt in het functioneren van vooral grote vennootontwikkeling die ook vanuit het ondernemingsrecht bevorschappen is volgens mij de sterke gerichtheid op de korte derd moet worden. Dit zou ook wel eens een belangrijke termijn. Deze functioneren vaak vooral ten bate van publieeconomische sector kunnen worden. Die jonge idealistische ke kapitaalverschaffers, zoals institutionele beleggers, en ondernemers willen een rechtsvorm waarin in die vorm tot van private equity. Deze zien die grote vennootschappen uitdrukking komt dat de maatschappelijke activiteit voorvaak als handelswaar of objecten waarmee via allerlei transopstaat, maar winstuitkeringen niet worden uitgesloten. acties, zoals verkoop van bedrijfsonderdelen en inkoop van Zoiets hebben we in Nederland niet. Bijvoorbeeld Engeland eigen aandelen, grote winsten op korte termijn kunnen woren verschillende Amerikaanse staten kennen zo’n rechtsden gemaakt. Winst op korte termijn, daarom gaat het voor vorm wel. Ik noem de Community Interest Company en deze beleggers al te vaak. Als gevolg hiervan krijgt de aande B Corporation. deelhoudersvergadering verkeerde prikkels om over langeZo’n rechtsvorm moet ook in Boek 2 BW komen. Het is termijnkwesties te beslissen. Bij zo’n vergadering is er dan verkeerd voor dit soort ontwikkelingen de neus op te halen. ook weinig aandacht voor investeringszaken, zoals onderVoor goed ondernemingsrecht is een open mind FTTFOUJFFM
r zoek, innovatie, loyaliteit van werknemers en een goede re-

nr. 10 – 2012

29

MODERNISERING VAN HET COLLECTIEF ACTIERECHT

A

Ik zou als minister een stap verder zetten in de modernisering ls ik minister van veiligheid en justitie was, zou ik van ons collectief actierecht. Ik zou de eind 2011 aangenode innovatie van de Nederlandse ‘juridische indusmen motie-Dijksma uitvoeren en een stappenplan opstellen trie’ bevorderen. De juridische industrie vormt een om het in artikel 305a van boek 3 BW opgenomen verbod belangrijk onderdeel van de Nederlandse kenniseconomie, om collectief schadevergoeding in geld te vorderen te schrapen draagt bij aan de aantrekkingskracht van Nederland als pen. Schrapping van dat verbod betekent dat aangesproken vestigingsland. Mijn speerpunt wordt de modernisering van ondernemingen niet langer achterover kunnen leunen vanuit het collectief actierecht. de gedachte dat collectieve procedures lang duren en benaNederland heeft de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in modeelden zijn aangewezen op individuderne wetgeving op het terrein van ele procedures tot schadevergoeding het financieel recht en ondernemingsin geld. Met de schrapping van het recht. Ik noem de Wet op het financiverbod wordt een gelijk speelveld geeel toezicht, de Wet bestuur en toecreëerd met meer prikkels voor partijzicht, het herziene enquêterecht en de en om er zonder de rechter uit te koinvoering van de flex-bv. men. Ik constateer dat bij Internationaal heeft Nederland zich representatieve belangenorganisaties met de Wet collectieve afwikkeling als Consumentenbond en Vereniging massaschade (WCAM) geprofileerd. van Effectenbezitters en de Tweede Nationale en internationale onderKamer een breed draagvlak bestaat nemingen die worden geconfronom het verbod te schrappen. Onderteerd met class actions en individuenemingen vrezen echter een aanzuile procedures kunnen een schikking gende werking en ‘Amerikaanse toetreffen met (Nederlandse) belangenstanden’. Ik deel die vrees niet. Ik zou organisaties teneinde de schikking het draagvlak voor ‘schrapping’ ech(wereldwijd) verbindend te laten Jurjen Lemstra is advocaat bij Lemstra ter met de volgende initiatieven proverklaren door het hof Amsterdam. Van der Korst in Amsterdam en als doberen te vergroten: Diverse (inter)nationale ondernecent corporate litigation verbonden aan Ik zou een wetenschappelijk empimingen hebben dankzij de WCAM het Van der Heijden Instituut van de risch onderzoek laten uitvoeren naar global peace met hun klanten of Radboud Universiteit Nijmegen. de uitkomsten van massaclaims in aandeelhouders bereikt. Nederland sinds de introductie van Vooral in het financieel recht en het de collectieve actie in 1994 en naar de rol van belangenorgaondernemingrecht worden de gevolgen van ‘globalisering’ nisaties en ondernemingen. Niet de ‘beelden’ over ‘Amerien schaalvergroting zichtbaar. Zo is het aantal massaclaims kaanse toestanden’ maar de feiten moeten leidend zijn in het in Nederland sterk toegenomen. De wetgever heeft recent debat. Recent is een dergelijk empirisch onderzoek nuttig geinitiatieven genomen die bijdragen aan een effectieve afhanbleken bij de herziening van het enquêterecht. deling van massaclaims. Ik wijs op de recent ingevoerde moIk zou verder wettelijke waarborgen tegen mogelijk misgelijkheid om in massaschadezaken prejudiciële vragen voor bruik van collectieve acties creëren. Wettelijke verankering te leggen aan de Hoge Raad. Afgezien van te verwachten efvan de recente Claimcode en de introductie van wettelijke ficiencyvoordelen, zal de regeling partijen in een kaders voor de financiering van collectieve acties zijn daarvroegtijdig(er) stadium van de procedure in staat stellen hun bij enkele van de te overwegen opties. juridische positie te ijken, waardoor de schikkingbereidheid Tot slot zou ik de schrapping van het verbod voor een perivan partijen wordt bevorderd. Ook met de in te voeren preode van vijf jaar invoeren en alleen op het terrein van het processuele comparitie wordt beoogd de mogelijkheden van financieel recht en ondernemingsrecht. Ik stel voor dat de een massaschikking onder supervisie van de rechter vroegwetgever het experiment na vijf jaar evalueert. tijdig in kaart te brengen. Ik zou mij als minister ervoor inzetten dat de modernisering Hoewel ik deze initiatieven toejuich, meen ik dat de echte van het collectief actierecht in 2014, bij het twintigjarig beprikkels voor aangesproken partijen om een collectieve TUBBO
WBO
BSUJLFM
B
[JKO
CFTMBH
LSJKHU
r schikking te overwegen, ontbreken.

30

nr. 10 – 2012

Beroepsopleiding NMI Registermediator NMI Registermediator worden en tijdens uw beroepsopleiding meteen al ervaring opdoen als mediator. De samenwerking van Result ADR en Van der Hoeven Nelissen stelt ons in staat u een zeer degelijke beroepsopleiding tot NMI Registermediator aan te bieden, des te aantrekkelijker omdat u tijdens deze opleiding in drie mediations actief meeloopt als comediator met een zeer ervaren mediator. Zo wordt u grondig voorbereid op een adequate uitoefening van het beroep van mediator. Van der Hoeven Nelissen, in 1995 als eerste geaccrediteerd door het NMI, leidde in de achterliggende 17 jaren ongeveer 750 advocaten op tot mediator. De zeer ervaren trainers, zelf ook mediator, hebben een zakelijk professionele stijl van werken die, zo is gebleken, uitstekend valt bij vrije beroepsbeoefenaren. Ondersteuning met online leeromgeving We zetten een uniek en breed palet aan opleidingsvormen in, van intensieve, persoonsgerichte training tot online leervormen. Uniek en bijzonder is dat we u kunnen garanderen dat u echte praktijkervaring opdoet tijdens uw opleiding.

met praktijkervaring

Het gehele traject bestaat uit twee onderdelen: 1 Zesdaagse training ‘Van Onderhandelen naar Mediation’ (16 dagdelen) 2 Beroepstraject (17 dagdelen) incl. o.a. Juridische dag, intervisie, comediations, gedegen voorbereiding op het praktijkexamen.

Voor meer info en online inschrijven: www.resultadr.com/trainingen

RESULT ADR

negotiation institute Datum 21 t/m 23 november en 26 t/m 28 november 2012 Prijs Zesdaagse training ‘Van Onderhandelen naar Mediation € 4.950,- excl. BTW Beroepstraject € 5.300,- excl. BTW Vragen? Tel. 0800 - 567 89 10 e-mail [email protected] website www.resultadr.com/trainingen

Alle vakmanschap op het gebied van ICT in huis. Lexxyn Groep bundelt de krachten van ICT-bedrijven die zich specifiek richten op de juridische sector. Met vaksoftware als FORTUNA, CClaw en BigHand, maar ook met cloud computing, kantoorautomatisering, document management, webdiensten en telefonie.

Vakmanschap begint hier: 088 - 002 84 00. Maak een afspraak met onze specialisten of kijk op: www.lexxyn.nl

ALS IK... ONDERNEMINGSRECHT

OP NAAR DE EUROPESE BV

A

nature niet de neiging te ijveren voor een rechtsvorm die net ls ik minister van Justitie was dan zou ik mij er zo goed op Cyprus kan worden opgericht. Dat scheelt maar voor inspannen dat de Europese BV – de Societas omzet en winstdeel. In een wat meer vooruitgeschoven posiPrivata Europaea (SPE) – nu eindelijk in Europa tie (vaak wisselend met de achterste linie) de juridische vakwordt geïntroduceerd. De onlangs in Nederland ingevoerpublicisten die, met de maat van ons sophisticated stelsel de flex-BV is op zichzelf natuurlijk een goede zaak, maar van vennootschapsrecht, op elke SPE-slak zout leggen en ik vraag mij af of alle tijd, intellect en inspanning die daardeze met een eindeloze stroom kritiek de nek omdraaien aan zijn besteed niet beter voor de SPE hadden kunnen (zoals eerder de SE in de wieg werd gesmoord). In de frontworden ingezet. Vanuit de wereldeconomie beschouwd, is linie, ten slotte, met vlag en vaandel onze flex-BV lokaal geknutsel op de de Nederlandse vakbeweging, die vierkante centimeter. vreest dat de minst begeerde parel Nederland is bij uitstek een handelsvan ons medezeggenschapsrecht, de land dat het moet hebben van intenstructuurregeling, door de SPE kan sief en vrij commercieel verkeer binworden ondermijnd. Een 20e eeuws nen Europa. Daarbij past een achterhoedegevecht uiteraard, nu via eenvoudige rechtsvorm, zoals de SPE, een Engelse Ltd of een Franse SàRL met beperkte aansprakelijkheid, die de structuurregeling volledig kan overal binnen de Europese Unie kan worden ontgaan, met de zegen van worden opgericht en die in alle EUhet Europese Hof. landen goeddeels gelijk is. Een rechtsIn 2010 werd in het Europees parlevorm ook waarmee grensoverschrijment een akkoord bereikt over de dende concerns eenduidig en SPE. Echter, de kleffe krachten van herkenbaar binnen Europa gestalte de Nederlandse polder maakten dat kunnen krijgen. Daarmee zou het onze minister van economische zabelang van de Europese onderneSteef Bartman is advocaat bij DLA Piper ken Verhagen, aangevuurd door de mer – en dus van Nederland! – aanen hoogleraar ondernemingsrecht aan eurofobe gedoogpartner PVV, zich zienlijk zijn gediend. Natuurlijk, de de Universiteit Leiden. vorig jaar in Brussel het felst verzetSPE had de huidige crisis niet voorte tegen invoering van de SPE. Verkomen, maar ik ben ervan overgelijkbare conservatieve lobbygroepen weerden zich in tuigd dat zij de Europese economie wel nieuw elan kan Duitsland en Zweden. Het gevolg is dat het SPE-project al geven, zodat het herstel wordt bevorderd. Dit laatste misweer maanden in het slop zit. Met de schien vooral vanwege het psychologisch effect. De SPE kan burgers en ondernemers nieuw geloof geven in het samenbindend vermogen van de EU, waar cynisme thans de boventoon voert. Zou het niet mooi geweest zijn als Nederlandse juristen vertonen niet de minister Kamp, toen hij onlangs smalend sprak over de neiging te ijveren voor een rechtsvorm die vanuit Europa verordonneerde antislipzolen voor kapook op Cyprus kan worden opgericht pers, bij wijze van repliek de SPE had kunnen worden voorhouden? Je zou verwachten dat juist de Nederlandse regering zich met verve achter de SPE zou scharen. Maar tot nu toe is invoering van de flex-BV doet de Nederlandse regering wel daar geen sprake van. Vijf jaar geleden presenteerde de Eubraaf mee met de light vehicle competition tussen de EUropese Commissie een ontwerpverordening voor de SPE. De lidstaten, onder andere in de hoop hiermee buitenlandse ineerste reacties waren enthousiast en het leek alsof een ‘Wonvesteerders te lokken. Kennelijk wordt hiervan meer econoder van Brussel’ zich aandiende. Maar daarna verzamelden misch heil verwacht dan van de SPE. Als minister van de tegenkrachten zich alras aan de horizon van het slagveld. Justitie zou ik proberen de minister van Economische zaken Achteraan – en enigszins verdekt opgesteld – het gros van ervan te overtuigen dat dit een misvatting is. Maar hopelijk de Nederlandse advocaten en notarissen. Zij vertonen van JT
FFO
LBCJOFU
WBO
FFO
BOEFSF
LMFVS
FGGFDUJFWFS
r

nr. 10 – 2012

33

VERNIEUWING, FLEXIBILISERING EN VEREENVOUDIGING VAN DE NV

A

hoeken. Waar zitten mogelijke knelpunten? Zijn er tegenls ik minister van Justitie was zou ik de regels rondstrijdigheden die kunnen worden opgelost? Zijn die regels om de naamloze vennootschap aanpassen. voldoende effectief, of kan die effectiviteit beter? Kan het De flex-BV is per 1 oktober eindelijk een feit. Het eenvoudiger? was hoog nodig om tot een flexibelere BV-vorm te komen. Ik zou willen vaststellen welke knelpunten de praktijk onderEchter, ook de NV is als rechtsvorm sterk verouderd en vindt. Omdat de NV nu eenmaal de gebruikelijke vorm voor door de jaren heen belast geraakt met complexe regelgeNederlandse beursondernemingen is, dreigt het gevaar dat een ving die de figuur onnodig inflexibel en intransparant discussie over aanpassing van het NV-recht gedomineerd gaat maakt. Tegelijkertijd is de NV voor ‘de BV Nederland’ een worden door de beurs-NV. Hetzelfde belangrijke rechtsvorm. Zo wordt geldt voor financiële instellingen. Onzij gebruikt door praktisch alle dernemingsrecht en financieel recht beursvennootschappen en financiële komen steeds vaker in elkaars vaarwainstellingen. Deze alleen al vertegenter, terwijl coördinatie in deze tijd van woordigen samen een substantieel toegenomen complexiteit juist zo van deel van het Bruto Nationaal Probelang is. Ik zou daarom in nauw duct en zorgen voor belangrijke overleg met mijn collega van Financiwerkgelegenheid. Daarnaast wordt en willen vaststellen welke onderwerde NV echter ook gebruikt door onpen in de Wft en welke in Boek 2 BW der meer beroepsvennootschappen moeten worden geregeld. Ook zou ik van advocaten en accountants, figezamenlijk willen vaststellen waar nanciële dochtermaatschappijen, bemogelijke frictie zit tussen onderneleggingsmaatschappijen, waterleimingsrechtelijke regels en financieeldingbedrijven en rechtelijke. Verder zou ik de rechtsoverheidsinstellingen. In de afgelomiddelen tot handhaving daarbij pen decennia zijn steeds weer nieuGeert Raaijmakers is advocaat bij willen betrekken, want die hebben nu we regels ontworpen voor beursvenNautaDutilh in Amsterdam en hoogleeenmaal een verschillende doelstelling. nootschappen, banken en andere raar ondernemings- en effectenrecht organisaties, vaak in reactie op criaan de Vrije Universiteit. sissituaties of ter implementatie van Brussel Europese regelgeving. Die regels zijn Dat inzicht zou ik vervolgens gebruidoor elkaar gaan lopen, hebben vaak een groter bereik dan ken om precies te kunnen aangeven waar – omgekeerd – het noodzakelijk, zijn vaak moeilijk toegankelijk, hebben niet te vernieuwen NV-recht zijn grenzen zou vinden. Zo kan ik bepalen welke onderwerpen met de doeleinden van het ondernemingsrecht weinig of niets te maken hebben, zodat de De NV is een belangrijke rechtsvorm voor NV daarmee ook niet belast hoeft te worden. Daarmee, en met de genoemde evaluatie, zou ik vaststellen waar het NV‘de BV Nederland’ recht flexibeler en eenvoudiger kan. Dat inzicht zou ik ook actief willen gebruiken in de onderhandelingen in Brussel over nieuwe EU-initiatieven op het terrein van het NV- reszelden een ad hoc-karakter en zijn soms tegenstrijdig. Dat pectievelijk het financiële recht. Ook op dat niveau moet imis schadelijk voor ons vestigingsklimaat. mers voorkomen worden dat die onderwerpen willekeurig door elkaar blijven lopen. Duidelijk is immers dat bijvoorbeeld de Europese initiatieven in de sfeer van de financiële inEvaluatie stellingen en de bankenunie een heel ander instrumentarium Als ik minister van Justitie was zou ik hoge prioriteit geven vergen dan de NV waarin een familiebedrijf of een beroepsaan het vereenvoudigen en versterken van ons ondernemaatschap is ondergebracht. mingsrecht en zou ik beginnen met de NV. Ik zou beginnen Zo doende zou ik willen komen tot vernieuwing, flexibilisemet een evaluatie. De verschillende sectoren hebben veel SJOH
FO
WFSFFOWPVEJHJOH
WBO
EF
/7
r nieuwe regelgeving op zich afgekregen, vanuit verschillende

34

nr. 10 – 2012

ALS IK... ONDERNEMINGSRECHT

LAAT RECHTERS (EN LEDEN ONDERNEMINGSKAMER) TOT HUN 75E DOORWERKEN

A

duren te lang. Vooral de bepaling van de prijs speelt de Onls ik minister van Justitie word dan zal ik voorsteldernemingskamer parten: wij vragen een deskundige de len het net herziene enquêterecht nog op twee punwaarde te bepalen per de datum dat wij uitspraak zullen ten te wijzigen: invoering van de ruziesplitsing en doen. Dat kost tijd en het antwoord is bij de presentatie per enquêterecht voor de ondernemingsraad. definitie al achterhaald. Dit probleem wordt opgelost indien In veel aan de Ondernemingskamer voorgelegde enquêtede Ondernemingskamer de bevoegdheid krijgt om bij tusverzoeken is in één oogopslag duidelijk dat de – vaak fiftysenarrest de overdracht van de aandelen te bevelen tegen fifty – aandeelhouders niet meer kunnen samenwerken en een nader vast te stellen prijs en onder gelijktijdige veroordat uiteengaan de enige werkbare uitkomst is. Vaak willen deling tot betaling van een in redezij en/of hun advocaten daar niet lijkheid te bepalen voorschot. Bij aan, soms ook niet na tussenkomst eindarrest bepaalt de Ondernemingsvan de door de Ondernemingskamer kamer de definitieve prijs – per dabenoemde onderzoeker of tijdelijk tum tussenarrest – en veroordeelt zij bestuurder. Ik schaar mij in het koor tot betaling van het eventuele vervan diegenen die vinden dat de Onschil met wettelijke rente. Een dernemingskamer voor die gevallen wettelijk pandrecht op de overgedrade bevoegdheid moet krijgen om – gen aandelen garandeert de overdraop verzoek – de overdracht van aangers dat ook dit verschil wordt bedelen te bevelen. Vaststelling van taald. Voordeel: de overdracht hoeft wanbeleid is een vereiste. Maar niet niet op de waardering te wachten èn alleen de voor het wanbeleid verantde deskundige waardeert naar een woordelijke aandeelhouder kan tot toestand in het verleden. Het vooroverdracht worden veroordeeld. Wie schot kan doorgaans gelijk zijn aan de aandelen krijgt, hangt af van de de gevorderde prijs. Biedt de eiser afweging van de belangen van alle Peter Ingelse is voorzitter van de onvoldoende aanknopingspunten betrokkenen, ook van die van de Ondernemingskamer van het voor betrouwbare vaststelling van vennootschap en de aan haar verbonGerechtshof Amsterdam. een voorschot, dan loopt hij het risiden onderneming. Deze zijn gediend co dat de overdracht toch moet met een adequate en definitieve opwachten tot het eindarrest. lossing waarvan de weg vaak kan worden geplaveid door Rechters mogen tot hun 70e doorwerken, vijf jaar langer middel van onmiddellijke voorzieningen. dan ‘gewone’ werknemers. De stijgende AOW-leeftijd dreigt Ik zal voorstellen de ondernemingsraad het enquêterecht toe dat verschil ‘op te eten’. Als minister zal ik een wetsvoorstel te kennen. De ondernemingsraad heeft een evident belang indienen om de leeftijdsgrens tot 75 op te trekken, ook voor bij het reilen en zeilen van de aan de vennootschap verbonde raden in de Ondernemingskamer. Ten slotte zal ik de goede naam van mijn ministerie herDe ondernemingsraad heeft alleen tanden stellen. Volgens de website van het ministerie werken “alle diensten van het ministerie van Veiligheid en Justitie ten aanzien van concrete besluiten aan een veiliger en rechtvaardiger samenleving (…) door in te grijpen in de levensloop van mensen”. Dat geldt ook voor rechters die “direct aan het ministerie verbonden” den onderneming. De ondernemingsraad heeft een brede zijn. Dit vormt in menig opzicht een staaltje van beroerde medezeggenschapsbevoegdheid, maar tanden heeft hij alleen voorlichting. Ik beperk mij tot de constatering dat Justitie ten aanzien van concrete besluiten. Een enquêterol past bij naast veiligheid – en nog veel meer – ook en vooral vrijdie brede taak. Gelet op de ervaringen in WOR-zaken hoeheid beschermt. Waar die twee elkaar bijten, gaat lang ven we niet bang te zijn voor overmatige proceslust van de niet altijd veiligheid voor. ‘Minister van Vrijheid, Veiligondernemingsraad. heid en Justitie’ is te veel van het goede: het wordt dus Als minister zal ik voorts een wijziging van artikel 2:92a, weer ‘minister van Justitie’. 201a en 359c BW in overweging nemen. Uitkoopprocedures

nr. 10 – 2012

35

DPA Legal Services vanuit Amsterdam DPA Legal vanuit Bussum

Twee teams, tweemaal focus en één gedachte; “de wensen van opdrachtgevers en kandidaten bij elkaar brengen” DPA Legal Services is dé leverancier van “young legal professionals”. DPA Legal Services vult DPA Legal aan omdat zij de markt bedient die nu nog open is; de markt voor startend juristen. Mensen met een juridische WO opleiding tot drie jaar werkervaring, HBO-juristen en juridisch ondersteunend personeel zoals een paralegal of juridisch secretaresse.

DPA Legal is gespecialiseerd in het bemiddelen van juristen met minimaal vier jaar werkervaring. Door onze focus en aanpak zijn wij in staat de juiste kandidaat voor onze opdrachtgevers te vinden. Onze opdrachtgevers bevinden zich zowel in de advocatuur als in het bedrijfsleven. No cure – no pay: we doen het goed - of we doen het niet. Zo weten we zeker dat zowel opdrachtgevers als kandidaten op de lange termijn bij ons terug blijven komen.

DPA Legal Services bemiddelt juristen op twee verschillende wijzen: 1. Detachering of Projectbasis; tegen een van tevoren overeengekomen tarief wordt de kandidaat ingezet voor een bepaalde tijd of een bepaald project; 2. Deta-vast; tegen een van tevoren overeengekomen tarief wordt de kandidaat ingezet voor een bepaald project of voor bepaalde tijd met de mogelijkheid om nadien in dienst te treden bij de opdrachtgever.

DPA Legal bemiddelt juristen op drie verschillende wijzen: 1. De werving en selectie van juristen voor een vaste baan bij onze opdrachtgevers; 2. Het vervullen van een interim-opdracht door een freelance jurist; of 3. Het vervullen van een interim-opdracht door een Interim Legal Counsel (jurist in dienst van DPA Legal).

www.dpalegalservices.nl Amsterdam T +31 (0)20 515 15 55

www.dpalegal.nl Bussum T +31 (0)35 625 05 05

38 NIEUWS 43 COLUMN GROEINU! LEIDINGGEVEN 45 REPORTAGE JURIDISCHE BIBLIOTHEEK VERANDERT 51 ICT ONTWIKKELINGEN OP ICT-GEBIED 56 JONGEBALIEPAGINA’S BALIEBABE, FOTO’S EN MEER 59 BEDRIJFSJURISTENKATERN IK EN MIJN BEDRIJFSJURIST, COLUMNS, NIEUWS, INHOUSE

ä PUBLICATIE HOLLAND VAN GIJZEN OVER FLEX-BV ä BEVOEGDERECHTER.NL ä LEERGANG JURIDISCH PROFESSIONAL ä NOMINATIES GOUDEN MUIS ä ARBEIDSTHERMOMETER: SARA EL IDRISSI (USG JURISTEN) ä PERSONALIA vacatures oktober 2012 ALLEN & OVERY

55

BRUNEL NEDERLAND

62

DAAN ADVOCATUUR & NOTARIAAT

66

DPA LEGAL

36

JPR ADVOCATEN

80-81

KIENHUISHOVING ADVOCATEN EN NOTARISSEN

12

LOYENS & LOEFF

COVER 2

NYSINGH ADVOCATEN-NOTARISSEN

40

PELS RIJCKEN & DROOGLEEVER FORTUIJN

18

PLOUM LODDER PRINCEN

44

SPIGT LITIGATORS

9

TEEKENSKARSTENS ADVOCATEN NOTARISSEN

4

VAN IERSEL LUCHTMAN ADVOCATEN

58

VERKRUISEN ADVOCATEN

66

VOXIUS

COVER 4

nr. 8/9 – 2012

37

Beter werk Publicatie Holland Van Gijzen over flex-BV

anaf 1 oktober is nieuwe wetgeving van toepassing voor de BV: de flex-BV. Deze nieuwe wetgeving geldt voor alle bestaande BV’s en brengt belangrijke veranderingen mee. Holland Van Gijzen en Ernst & Young zetten alle hoofdlijnen van het nieuwe BV-recht uiteen in een nieuwe editie van de Holland Law Serie: De flexBV. Juridisch, financieel en fiscaal. Vanuit een multidisciplinaire invalshoek bespreken de auteurs – specialisten op het gebied van Tax, Law, Assurance en Advisory – de hoofdlijnen van het nieuwe BV-recht. Daarbij worden waar mogelijk praktijkvoorbeelden gegeven en zijn schema’s opgenomen met de belangrijkste wijzigingen. De Holland Law Serie kan online besteld worden via www.hollandlaw.nl/flexbv.

V

Per september is Boot Advocaten in Amsterdam uitgebreid met Jeroen Bergevoet (36), afkomstig van Loyens & Loeff. Hij heeft elf jaar ervaring op het gebied van aanbestedingsrecht, EU-recht, contractenrecht en aanverwante rechtsgebieden. Bergevoet zal zich bij Boot advocaten verder specialiseren in vastgoed- en Europees recht, in het bijzonder aanbestedingsrecht en staatsteun. JPR Advocaten heeft Jan Adriaanse aangetrokken als adviseur om zijn klanten nog beter van dienst te zijn. Adriaanse is als hoogleraar turnaround management verbonden aan de Universiteit Leiden en heeft een uitgebreide staat van dienst op

38

nr. 10 – 2012

SOLV Advocaten nieuwe klant Legal Intelligence OLV Advocaten heeft na langdurige vergelijkende tests met producten voor contentintegratie gekozen voor Legal Intelligence. Daarbij speelden onder meer de kwaliteit van de zoekresultaten en ondersteuning een rol. Evert de Pender, directeur van Legal Intelligence: ”SOLV Advocaten heeft een grondige vergelijking gemaakt tussen de beschikbare producten en toen voor ons gekozen.”

S

het gebied van strategiewijziging, turnaround management en ondernemingsvraagstukken. (Zie ook pagina 42) Paul Frielink is per 1 augustus benoemd tot hoogleraar straf- en strafprocesrecht aan de Radboud Universiteit. MiPaul Frielink chael Veder is per 1 september benoemd tot hoogleraar burgerlijk recht, Michael Veder in het bijzonder het insolventierecht. Ook Jürgen Bast is benoemd tot hoogleraar aan de Radboud Universiteit, in het internatiJürgen Bast onaal en Europees recht. foto: Maarten Corbijn

Advocaat Elisabetta Aarts is sinds 1 september verbonden aan de energiepraktijk van Loyens & Loeff in Amsterdam. Aarts adviseert en procedeert namens een uitgebreide groep van nationale en internationale cliënten in de energiesector in het kader van energieprojecten, energiecontracten, M&A en financieringstransacties. Voor haar overstap was zij werkzaam bij De Brauw Blackstone Westbroek. (Zie ook pagina 42)

inds kort is de site BevoegdeRechter.nl in de lucht, waar advocaten en andere juristen terecht kunnen om de wettelijke bevoegdheidsregels voor het starten van een gerechtelijke procedure op te zoeken. Maarten van Gelderen, arbeidsrechtadvocaat en initiatiefnemer van de site: “De bouw van deze online tool is voortgekomen uit persoonlijke frustratie. Als advocaat moet je bij elke rechtszaak steeds maar weer in complexe bevoegdheidsregels duiken voordat je een gerechtelijke procedure kunt starten. Dat moet toch veel sneller en geautomatiseerd kunnen dacht ik.” De ‘bevoegdheidswizard’ op de website bepaalt aan de hand van een aantal zaakskenmerken welke rechter in een specifiek geval bevoegd is, en voorziet de gebruiker tevens direct van alle relevante contactgegevens van de betreffende rechterlijke instantie, inclusief de wetsartikelen waarop de bevoegdheid gebaseerd is.

S

foto: Dick van Aalst

Personalia

BevoegdeRechter.nl

Jeroen Brinkman (35) is per 1 september gestart als teamleider in de sectie Huuren onroerend goedrecht van Poelemann van den Broek advocaten. Brinkman werkte sinds 2008 als advocaat huurrecht en faillissementsrecht bij een advocatenkantoor in het oosten van het land. (Zie ook pagina 42) Hekkelman Advocaten & Notarissen uit Nijmegen en Arnhem heeft zijn praktijkgroepen Agribusiness & Landelijk gebied en Overheid uitge-

Willem Bruil

breid door de hoogleraren Tonny Nijmeijer en Willem Bruil aan zich te verbinden. De hoogleraren zullen de adTonny vocaten bijstaan met juridisch r Nijmeije advies op het gebied van agrarisch recht respectievelijk bestuurlijk recht en verder invulling geven aan het inhouse wetenschappelijk kenniscentrum van Hekkelman. Nijmeijer is hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen, Bruil aan de Rijksuniversiteit Groningen. Advocatenkantoor Banning heeft per 1 september Adriaan Buyserd (29) als medewerker aangesteld. Hij versterkt de sectie EU & Mededinging. Buyserd was voorheen werkzaam als advocaatmedewerker bij Houthoff Buruma. Ook richtte hij een modemerk op. Per 1 september traden Ben Baldwin (53) en Bart Joosen (48) toe tot CMS Derks Star Busmann, waar zij hun FinanBen cial Services Baldwin praktijk zullen voortzetten. Hun komst verbreedt de bestaande competenties van de specialisten van de Nederlandse Banking Bart Joosen

Beter werk Nieuw: leergang Juridisch professional rofessional Learning & Development, onderdeel van de Universiteit Twente, brengt de eenjarige parttime Leergang Juridisch professional op de markt voor juridische professionals met een hbo-achtergrond en universitair opgeleide juristen. Een leergang op masterniveau voor juridisch medewerkers en adviseurs in zowel het bedrijfsleven als bij overheidsorganisaties. Prof. mr. Antoni Brack, verantwoor-

P

delijk voor de inhoud van de leergang, geeft aan: “We zijn de enige in Nederland die het bestuurs- en bedrijfsrecht niet benaderen als twee aparte disciplines. Deze vakgebieden groeien steeds meer naar elkaar toe en de overeenkomsten zijn groter dan de verschillen. We kunnen van elkaar leren.“ In januari 2013 gaat de leergang van start; er is plaats voor 25 deelnemers.

Digitale bibliotheek ind augustus zijn de nieuwe studenten van Erasmus School of Law van start gegaan met innovatief, kleinschalig onderwijs in het Erasmus Law College. Onmisbaar hierin is de grote digitale bibliotheek, die tot stand is gekomen in samenwerking met een aantal uitgeverijen van studieboeken, waaronder Boom Juridische uitgevers en Kluwer. De studenten hebben toegang tot ruim tweemaal zoveel juridische boeken als voorheen, via hun notebook of iPad, zonder dat de kosten stijgen. Onderwijsdecaan Suzan Stoter: “De kern van het Erasmus Law College is dat studenten in kleine groepen van tien zelfstandig met de studiestof aan de slag gaan. Na de colleges analyseren ze samen juridische problemen, met vaak een actuele maatschappelijke context. De wetenschappelijke literatuur uit de digitale bibliotheek is hierbij een grote hulp.”

E

Van Doorne lanceert ondernemingsrechtblog an Doorne heeft de website www.corporatelawblog.nl gelanceerd. Corporatelawblog.nl is een informatieve Engelstalige blog op het gebied van ondernemingsrecht. Via deze blog informeert Van Doorne over juridische ontwikkelingen op het gebied van M&A, corporate governance, bestuurdersaansprakelijkheid, effectenrecht, medezeggenschap en andere ondernemingsrechtelijke onderwerpen. Corporate-

V

lawblog.nl is onder meer bedoeld voor cliënten, (internationale) advocatenkantoren, corporate finance adviseurs en overige ondernemingsrecht practitioners. Het doel is om op toegankelijke wijze bezoekers te informeren over actuele ontwikkelingen. Specialisten vanuit verschillende disciplines (advocatuur, fiscaliteit en notariaat) delen hun kennis, ervaring en visie met de markt.

& Finance groep van CMS. Baldwin en Joosen brengen kennis mee op het vlak van het toezicht op de financiële sector (zowel het gedragstoezicht als het prudentieel toezicht).

Aleid de Savornin Lohman (33) is per 1 augustus overgestapt van Allen & Overy, waar zij vanaf 2003 werkzaam was, naar AlpInvest Partners B.V.

Nina Meuwese is per september in dienst getreden bij advocatenkantoor Legal experience, vestiging Den Bosch. Meuwese gaat zich bij dit kantoor bezighouden met haar specialisme: de procespraktijk. Voor haar overstap was Meuwese werkzaam voor Banning advocaten. Ze heeft uitgebreide ervaring in het voeren van alle soorten civiele procedures. Verder is Meuwese met regelmaat betrokken bij geschillen die worden beslecht door middel van arbitrage.

Willem de Jong (53) en Hanneke Moons (60) zijn per 1 september dejong*moons advocaten te Ede begonnen. Willem Kantoor dejong*moons is de Jong gespecialiseerd in arbeidsrecht en familierecht. Beide advocaten waren voorheen als partner aan Raadhuis Advocaten Hanneke Moons verbonden.

Lara Hesseling is overgestapt van Hartman LMH Notarissen, waar zij kandidaat-notaris was, naar Rijssenbeek Advocaten in Arnhem, waar zij sinds 1 juli als notarieel jurist werkt. Zij heeft zich gespecialiseerd in het appartementsrecht, onder meer de uitleg van en advisering over splitsingsakten en het wijzigen van splitsingsakten ten behoeve van verenigingen van eigenaren.

Na zes jaar als advocaat in loondienst bij twee middelgrote kantoren te hebben gewerkt, heeft Henk Kelderhuis per augustus de deuren geopend van Kelderhuis Advocatuur in Haarlem. Kelderhuis Advocatuur houdt zich vooral bezig met arbeidsrecht, ambtenarenrecht, onderwijsrecht, sociale zekerheidsrecht, bestuursrecht/omgevingsrecht en algemeen civiel recht. Certa Legal Advocaten heeft haar team uitgebreid met M&A specialist Joris Struycken (41). Struycken heeft zich per 1 sep-

tember aangesloten als partner en krijgt een belangrijke rol in de verdere uitbouw van de M&A sectie binnen de ondernemingsrechtpraktijk. Hij werkte eerder bij Houthoff Buruma , Allen & Overy en als bedrijfsjurist bij AEGON NV. Jolien van den Tooren (29) is met ingang van 1 september als advocaat-medewerker in dienst getreden bij BLIX Advocaten in Amsterdam. Bij BLIX zal zij zich voornamelijk bezighouden met insolventie- en procesrecht. Voorheen was Van den Tooren werkzaam bij Wijn & Stael Advocaten te Utrecht. Nelleke Crans heeft zich per 1 juli aangesloten als partner bij Van Riet Wijnands Keuter Advocaten in Utrecht. Crans was hiervoor werkzaam bij de in 2009 geopende Amsterdamse vestiging van familierechtkantoor SmeetsGijbels. Zij is gespecialiseerd in gezag- en omgangskwesties, alsmede alimentatie- en vermogensafwikkeling van zowel particulieren als ondernemers.

nr. 10 – 2012

39


?Vc=Z^cBZ^_Zgb$

HeZX^Va^hiDkZg]Z^YhegV`i^_`# LVVgY^ZdkZg]Z^Ydd`^h# CVaVc\odZ`ZckdcYZc?Vc=Z^cBZ^_ZgZco^_ckgdjl ]jcYgddbWdZgYZg^_^c]ZiddhiZc#ÆDbaZ``ZgdeiZ `cVeeZcÇ#OZa[lZgY]^_Zgdd`c^Zib^cYZgkVclVci Cnh^c\]Zc?Vc=Z^coViZcVahcZadbYZiV[Za# ÆDkZg]Z^YhegV`i^_`^hb^_cY^c\ZcCnh^c\]]ZZ[iZZcbdd^Z hZXi^Z#>c]djYZa^_`o^_cYZegdXZhhZc^YZci^Z`VVcY^Z^c YZGVcYhiVY#=ZiZc^\ZkZghX]^a^hYVib^_cgZaVi^Zhc^Zi^c 9Zc=VV\deZgZgZcbVVgbZZg^c]Zib^YYZcZcddhiZc kVc]ZiaVcY#9Zgjhi^c]ZiddhiZcodg\ic^Zikddgb^cYZg lZg`!^ciZ\ZcYZZa/Cnh^c\]WZY^Zci\gdiZeVgi^_ZckVc
Cnh^c\]#9Z_j^hiZ_jg^hideYZ_j^hiZeaZ`#

Beter werk Holla Advocaten eens per week in BDO Business Point inds 1 september kunnen Helmondse ondernemers bij het BDO Business Point in Helmond terecht voor vragen aan of afspraken met medewerkers van Holla Advocaten. Als extra dienstverlening aan zowel de klanten van BDO als die van Holla, zal een afvaardiging van het advocatenkantoor daar één keer per week aanwezig zijn. In het BDO Business Point kunnen cliënten en niet-cliënten onder meer terecht om zonder afspraak met een BDO-adviseur te spreken of spreekkamers te gebruiken.

S

Vietnamese samenwerking voor Kneppelhout ankzij de samenwerking van het Rotterdamse advocatenkantoor Kneppelhout & Korthals met Dao & Brothers Law Firm in Hanoi kunnen Nederlandse bedrijven voortaan makkelijker zaken doen met Vietnam en vice versa. De advocaten kunnen onder meer helpen met het opzetten van bedrijven of joint ventures en

D

het juridisch begeleiden van verkopen van producten op de Vietnamese en Nederlandse markt. De Vietnamese minister van Justitie Ha Hung Cuong en de Vietnamese ambassadeur in Nederland Huynh Minh Chinh waren eind september aanwezig bij de ceremonie ter gelegenheid van de bekrachtiging van de samenwerking.

De sectie handels- en ondernemingsrecht van Koch & Van den Heuvel Advocaten in Breda is sinds 1 september uitgebreid met advocaat Martijn Groenendijk. Voorheen werkte Groenendijk bij Kienhuis & Hoving. Op 1 september is Jack de Boer (48) als advocaat in dienst getreden bij Achmea Zorg. Hij komt de procespraktijk van Achmea versterken en verder opzetten en met name procederen in zaken die gerelateerd zijn aan de Zorgverzekeringswet, AWBZ en het algemene verzekeringsrecht. Voorheen werkte hij als advocaat in dienstbetrekking bij Menzis. Na eerst zes jaar bij Houthoff Buruma te hebben gewerkt en vervolgens zes jaar als interim-jurist, is Femke van der Heijden per 1 juli als advocaat gaan begonnen bij Frantzen Advocaten in Ouderkerk aan de Amstel. Zij is gespecialiseerd in omgevingsrecht en aanverwante rechtsgebieden. Na acht jaar onder de naam Snijders van den Boom Advocaten geacteerd te hebben, heeft Danny Snijders besloten om vanaf

1 augustus zelfstandig verder te gaan onder de naam Snijders Advocaten in ’s-Hertogenbosch. Met 14 ‘teamgenoten gaat hij de ondernemers- en incassopraktijk verder uitbouwen. Per 1 september is Sterre van der Hell als medewerker in dienst getreden bij Ozinga Advocaten, milieurechtadvocaten in Den Haag. Leonoor Wijnbergen is als advocaat in dienst getreden bij advocatenkantoor Benvalor in Utrecht. Zij was eerder werkzaam bij de Universiteit Leiden als docent-onderzoeker en daarvoor als advocaat bij Banning. Wijnbergen adviseert en procedeert op het gebied van het ondernemingsrecht. Machteld Robichon-Lindenkamp heeft Kennedy Van der Laan verruild voor SOLV. Robichon-Lindenkamp werkt op het gebied van gereguleerde markten. TransactionCounsel.nl is een nieuw nichekantoor dat zich uitsluitend toelegt op ondernemingsrecht en met name fusies & overnames en herstructureringen. Het kantoor is opgericht door advocaat Harm van

Togamakerij Bezoek onze website voor verdere informatie: www.stijlgroep-nederland.nl Minosstraat 19 | 5048 CK Tilburg Tel: 013-4557528 [email protected] (ook verkoop aan particulieren)

Berkum. Hij was eerder onder andere partner M&A en finance bij Simmons & Simmons en Bird & Bird en was verantwoordelijk voor het opzetten van de advocatuurlijke praktijk van Loyens & Loeff in Londen. Matthias Haentjens en Pim Rank zijn beide benoemd als hoogleraar financieel recht aan de Universiteit Leiden. Zij zullen hun werkzaamheden verrichten binnen het Hazelhoff Centre for Financial Law. Haentjens en Rank geven tezamen met Rogier Raas leiding aan dit centrum, dat recent kon worden opgericht dankzij een legaat van oud-ABN AMRO bestuurder en alumnus van de Universiteit Leiden Rob Hazelhoff. Haentjes was tot 1 augustus advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek; Rank blijft naast zijn hoogleraarschap werkzaam bij NautaDutilh. Houthoff Buruma heeft per 1 juli de senior-medewerkers Jean Paul Dresen, Jan Willem de Groot, Gerard ’t Hart, Kyoko Kuijers-Tollenaar en Lucas Louwerier tot counsel benoemd. Per 1 september is Jan Crijns hoogleraar straf- en strafprocesrecht aan het Insti-

nr. 10 – 2012

41

Beter werk Nominaties Gouden Muis bekend De nominaties voor de Gouden Muis, prijs voor de beste online arbeidsmarktcommunicatie, zijn bekend. Alle genomineerden zijn grote kantoren met een aparte wervingssite. e Gouden Muis is een van de prijzen voor arbeidsmarktcommunicatie die Mr. ieder jaar uitreikt. Verder zijn er de Gouden Toga (beste in druk verschenen wervingsadvertentie) en de publieksprijzen Gouden Bef en Gouden Sleutel, (beste printadvertentie gericht op werving en selectie respectievelijk overige onderwerpen). De Gouden Muis en de Gouden Toga worden door een deskundige jury aangewezen. De prijsuitreiking is 23 november. De volgende kantoren zijn genomineerd (achter hun naam staat een korte karakterisering van de betreffende site): ä Allen & Overy (www.werkenbijallenovery.nl) Overzichtelijke site waar het internationale karakter vanaf spat. Korte en duidelijke informatie, aandacht voor actualiteiten rond Allen & Overy. ‘Less is more’ is hier het motto. ä AKD (www.werkenbijakd.nl) Fris en trendy zijn de kern-

D

www.werkenbijakd.nl

www.werkenbijdebrauw.nl woorden. De wegdraaiende medewerkers zijn origineel en in het oog springend. Niet typisch advocatuurlijk. Aantrekkelijk voor starters en studenten. ä Baker & McKenzie (www. werkenbijbaker.nl) De site is vooral gericht op starters. De afbeelding van de driewieler op de homepage spreekt direct aan. Pakkend. Verder een rustige omgeving waarin veel informatie te vinden is. ä BANNING (www.werkenbijbanning.nl) Origineel vormgegeven met leuke illustraties., waardoor de site een hippe uitstraling heeft. Een sterke ‘stop-

tuut voor Strafrecht & Criminologie van de Universiteit Leiden. Hij volgt Joan de Wijkerslooth-de Weerdesteijn op. Advocaat Sabine Boellaard-Roeters van Lennep is per 1 mei overgestapt van GMW Advocaten naar Salomons van der Valk Advocaten in Den Haag.

Mr.-overstappers In de rubriek Overstap van de week op www.mr-online.nl komt elke week een jurist aan het woord die onlangs is begonnen in een andere baan. Hieronder enkele uitspraken van de overstappers. De volledige interviews zijn te vinden op www.mr-online.nl/Mrs. van de week/ Overstapmr. van de week. Elisabetta Aarts is 1 september toegetreden tot de energiepraktijk van Loyens & Loeff; zij komt van De Brauw Blackstone

42

nr. 10 – 2012

www.werkenbijbanning.nl

www.werkenbijdeterink.com ping-power’. Korte teksten, prettig leesbaar. To the point. ä De Brauw Blackstone Westbroek (www.werkenbijdebrauw.nl) Er valt hier veel te ontdekken voor zowel starters als ervaren advocaten. Mooie balans tussen beeld en informatie. Grappig en boeiend zijn de video-verhalen van medewerkers. ä Deterink (www.werkenbijdeterink.com) Origineel door zijn filmkarakter. Zo wordt het team als ‘cast’ aangeduid en is er een ‘trailer’ over het kantoor te bekijken. Weinig tekst en informatie. ä DLA Piper (www.youmatter.

Westbroek. “Na onfortuinlijke gebeurtenissen in mijn privéleven wilde ik de ruimte scheppen om mij te bezinnen op een nieuwe koers in mijn werkzame leven. Maar na enkele maanden kroop het bloed toch waar het niet gaan kan. Ik raakte in gesprek met partners uit de energiegroep van Loyens & Loeff en er was meteen een geweldige klik.” Jeroen Brinkman is per 1 september overgestapt van JPR Advocaten naar Poelmann van den Broek advocaten, waar hij teamleider in de sectie huur- en onroerendgoedrecht is. “Het huur- en onroerendgoedrecht is de mooiste specialisatie die er is omdat je met mensen uit alle geledingen te maken krijgt. Er is niemand die niet te maken heeft met huurof onroerendgoedrecht. Het is voor iedereen van belang.”

nu) Strak en modern, en op de homepagina is ruimte gemaakt voor social media, zoals twitterberichten over het kantoor. De pagina’s zijn in dezelfde stijl vormgegeven, wat de site een rustig karakter geeft. ä Linklaters (www.linklatersgraduates.nl) Opvallend op de homepage is de wereldbol met verbindingslijnen. De plusjes in deze lijnen linken door naar handige informatie. Strakke trendy vormgeving. ä NautaDutilh (www.werkenbijnautadutilh.nl) Door te kiezen uit studenten/starters, ervaren juristen en secretaresses/staf wordt men direct naar het juiste gedeelte genavigeerd, handig! Sollicitanten krijgen een aardig beeld van het team, door de voorbijzwevende foto’s. ä Nysingh advocaten-notarissen N.V. (www.werkenbijnysingh.nl) Niet te veel poespas, maar een overzichtelijke, informatieve en zakelijke site. De grote foto’s op de homepage geven de website karakter.

Jan Adriaanse per 1 september als adviseur bij JPR Advocaten aangetrokken. Adriaanse is daarnaast hoogleraar turnaround management aan de Universiteit Leiden en oprichter van denktank Turnaround PowerHouse®. “Turnaround management is een veelzijdig vakgebied waarin juridische, financiële, strategische en zelfs marketingvraagstukken bij elkaar komen. Voor mij is dat een speeltuin.” Arnaud Booij is per 1 juli overgestapt van Höcker advocaten naar Spigt Litigators. Booij legt zich toe op de fiscale procespraktijk en op zakelijke mediation. “Ik heb altijd prima met de mensen van Höcker samengewerkt en ik heb goede herinneringen aan die tijd. Spigt Litigators biedt echter op zakelijk gebied voor mijn praktijk(ontwikkeling) meer mogelijkheden.”

Beter werk Leidinggeven en empathisch vermogen door Lenet Leusink nlangs las ik in de krant een bericht waarvan ik me niet kon Om patroon te worden is zeven jaar relevoorstellen dat het waar was. Of misschien wel waar, maar dan vante praktijkervaring in veel arrondisseop z’n minst onvolledig. Iemand had gesolliciteerd naar een leidingmenten nog steeds voldoende. Als basis gevende functie in een organisatie. De sollicitant werd afgewezen een goed uitgangspunt; voordat je iemand omdat uit de psychologische testresultaten bleek dat hij over een het vak kan leren is relevante werkervahoog empathisch vermogen beschikte. Volgens het artikel illusring onontbeerlijk. Om goed leiding te treerde dit voorval duidelijk waarom er juist hier zoveel conflicten kunnen geven is echter meer nodig. Een speelden op de werkvloer. Bij een bepaalde afdeling waren deze aantal Raden van Toezicht heeft daarom, conflicten zo hoog opgelopen dat een onwerkbare situatie was ontalvorens men patroon kan worden, het staan en cliënten niet meer werden geholpen maar doorverwezen. volgen van een patroonstraining verplicht Een scenario waar je als advocatenkantoor niet aan moet denken. gesteld. Veel advocaten die deze training Het betrof hier geen advocatenkantoor, maar een academisch ziekemoeten volgen zijn aanvankelijk sceptisch nhuis. Toch zorgen conflicten op de werkvloer ook binnen advocatenover het nut hiervan. Dat begrijp ik wel. Toen ik kantoren regelmatig voor problemen. zelf nog patroon was zou ik ook Er zijn ook wel parallellen te vinden hebben staan juichen bij het Een advocaat die goed is in zijn vak, is niet auto- niet tussen maatschappen in ziekenhuiverplicht moeten volgen van een zen en advocatenmaatschappen. Zomatisch een goed manager en leidinggevende cursus van één dag om patroon wel medisch specialisten als partte worden. Gelukkig leert de ners op advocatenkantoren zijn ervaring dat na afloop van deze tamelijk autonoom en laten zich vaak moeilijk aansturen. Het betraining de deelnemers vrijwel unaniem beamen dat het alleszins lang van de organisatie als geheel en belangen van bepaalde secnuttig was en heeft geleid tot nieuwe inzichten. Dat ze zaken hebties zijn niet altijd verenigbaar. Daarbij staan in de advocatuur ben geleerd waar niet alleen de stagiaire wat aan heeft, maar winstmarges onder druk en blijkt het in de praktijk niet makkelijk waar ze vooral zelf als patroon en als advocaat veel aan hebben. om partners met een grote omzet aan te spreken op gedrag. Vanzelfsprekend leer je niet in één dag alle ins en outs van het leiEen advocaat die goed is in zijn vak, is daarmee niet automatisch derschap. Daarvoor is meer nodig. Bewustwording van je eigen geeen goed manager en leidinggevende. Daarvoor zijn andere capadrag, het effect daarvan op anderen alsmede of je met dit gedrag je citeiten en vaardigheden vereist. Empathisch vermogen is een bedoel bereikt. Ik zou het een goede zaak vinden als ook binnen de langrijke eigenschap, maar dat maakt je nog geen goed leider, opadvocatuur de ontwikkeling van deze vaardigheden en capaciteiten leider of manager. Na het afronden van de advocatenstage van meer aandacht krijgt. Het hebben van empathisch vermogen is een drie jaar, is er meestal weinig aandacht voor de ontwikkeling van pre, maar voor taak- en mensgericht leiderschap is meer nodig. capaciteiten en vaardigheden die betrekking hebben op goed leiderschap. Soms lijkt het wel of in de advocatuur en de medische Oud-advocaat Lenet Leusink is coach, trainer en mediator en samen wereld deze vaardigheden vanzelf geacht worden te ontstaan. met Caroline Bun oprichtster van GroeiNU! (www.groeinu.com).

O

De meest gevraagde juridische specialismen

algemeen bestuursrecht

(internationaal) contractenrecht

arbeidsrecht

van de laatste maand zijn:

Internationale kansen op de arbeidsmarkt Sara el Idrissi: “De (juridische) arbeidsmarkt is sterk aan het internationaliseren. We zagen al eerder de internationalisering van de Nederlandse advocatuur. De concurrentie om de kenniswerker neemt toe, net als concurrentie met buitenlandse instellingen. Opleidingen zijn steeds internationaler georiënteerd en door de opkomst van social media is het voor recruiters laagdrempeliger om professionals over de grens te benaderen. Andersom is het ook voor de professional makkelijker om contact te zoeken over de grens. Binnen USG Juristen zien wij de vraag naar internationale legal counsels dan ook langzaam groter worden. Opdrachtgevers zijn bereid over de grens te kijken. USG Professionals, de divisie van USG People die de merken voor hoogopgeleiden groepeert, zet vaart achter een Europese uitrol. USG Juristen is het eerste merk dat die uitdaging aangaat. Inmiddels hebben we kanto-

ren in Luxemburg, Duitsland en Frankrijk. Eind dit jaar opent het Zwitserse kantoor in Zürich. In België opereert USG Juristen onder de naam Legal Forces. Wij zien zeer goede mogelijkheden om de brede dienstverlening die in Nederland al in de praktijk wordt gebracht, ook elders in Europa succesvol neer te zetten. De internationalisering van USG Juristen past daarom binnen de globalisering van de arbeidsmarkt en de extra kansen die hiermee gepaard gaan voor legal professionals.” Sara el Idrissi is coördinator recruitment bij USG Juristen (www.usgjuristen.nl). Deze rubriek komt tot stand met medewerking van Brunel, DPA Legal, Robert Walters, USG Juristen en Voxius.

nr. 10 – 2012

43

Veel fusies en overnames mislukken door grote verschillen tussen twee partijen

Wij vinden dat het anders kan Partijen bij elkaar brengen. Elkaars sterke punten gebruiken. Dé sleutels tot een succesvolle fusie of overname. Wij ondersteunen bij het samenbrengen van twee werelden. Onze aanpak is persoonlijk, betrokken, praktisch. Zo ontstaat onderling vertrouwen en werken we samen doelgericht aan optimale oplossingen. Een eigenzinnige kijk op fusievraagstukken, met verbinding als resultaat. Dat werkt. Onze samenwerking met PostNL bewijst het. Lees verder op www.ploum.nl/fusiesenovernames.

Duidelijk anders

Beter werk JURIDISCHE BIBLIOTHEEK VERANDERT DOOR DIGITALISERING

De geur van papier De digitalisering van juridische informatie schrijdt voort. Het is moeilijk te voorspellen hoe snel het papieren boek zal verdwijen, maar dat het gaat gebeuren lijkt wel zeker. Wat betekenen de digitale ontwikkelingen voor de toekomst van de juridische bibliotheek? door Annelieke Fenstra

nr. 10 – 2012

45

Beter werk

D

e tijden van het urenlang doorbrengen in een donkere bibliotheek met stoffige boeken en notarislampen zijn natuurlijk allang voorbij. Steeds meer juridische informatie is digitaal en online beschikbaar, en dus op ieder moment en elke plaats te raadplegen. Losbladige uitgaven, wet- en regelgeving, vakliteratuur en jurisprudentie; het is bijna allemaal elektronisch te vinden. Monografieën en handboeken zijn nog maar mondjesmaat als e-book beschikbaar, maar dat lijkt slechts een kwestie van tijd. Het is moeilijk te voorspellen hoe snel het papieren boek gaat verdwijnen, maar dat het gaat gebeuren, lijkt vrijwel zeker. Zo bezien lijkt de bibliotheek dan ook nog maar een kort leven beschoren. Of toch niet? Er is een overvloed aan (juridische) informatie. Voor een belangrijk deel wordt dat veroorzaakt door de juridisering van de maatschappij, met onder meer als gevolg een toenemend aantal rechterlijke uitspraken, nieuwe wetten, wetswijzigingen en commentaren. Robert van Galen, partner bij NautaDutilh en voorzitter van de Praktizijnsbibliotheek in Amsterdam (zie kader op pagina 47), ziet ondanks de inflatie aan informatie minder bezoeken aan zijn bibliotheek. “Het aantal bezoeken loopt gestaag terug. We moeten daarom de bibliotheek zo inrichten dat hij over twintig jaar ook nog functioneel is.” Van Galen doelt op het gegeven dat elektronische bronnen voortdurend meer terrein winnen en de daardoor

“JURISTEN VERZAMELEN GRAAG ZOVEEL MOGELIJK GEDRUKT MATERIAAL OM ZICH HEEN”

veranderende rol van de bibliotheek. “Het is moeilijk te voorspellen wat er gaat gebeuren. Maar duidelijk is dat de bibliotheek meer een service-instituut zal worden voor het informatievaardig houden en maken van mensen en hen wegwijs maken in de hoeveelheid (elektronische) bronnen.”

Visuele herkenbaarheid Peter Backx, manager innovatie en strategie bij Wolters Kluwer divisie Legal, denkt dat het nog wel enige tijd zal duren voordat de papieren bibliotheek echt tot het minimale is teruggebracht. “Maar de traditionele ‘bieb’ zál verdwijnen. Op den duur wordt de jurist minder afhankelijk van fysiek materiaal en zal hij zijn onderzoek geheel elektronisch kunnen doen, in een paperless office, op elk tijdstip en op iedere plek.” Het is opmerkelijk dat de digitalisering van informatie in de juridische sector – in vergelijking met andere weten-

46

nr. 10 – 2012

schappen zoals die in de bètahoek – veel geleidelijker en minder rigoureus gaat. Huub van der Meulen, uitgeefmanager bij Sdu Uitgevers, betwijfelt daarom of het allemaal wel zo snel zal gaan: “Tien jaar geleden dacht ik dat het boek nu allang zou zijn verdwenen. Maar het werk van een jurist brengt mee dat je op een bepaalde manier overzicht wilt hebben. Veel oudere juristen leggen informatie daarom graag breeduit op hun bureau. Bovendien heeft papier een sterke visuele herkenbaarheid. Je weet dat dat ene dat je zoekt op die ene pagina met die omgebogen rand staat. En je hebt natuurlijk de ‘geur van papier’.” Ook volgens bibliothecaris Thijs Severens, werkzaam bij de bibliotheek van de rechtenfaculteit van de Radboud Universiteit Nijmegen en voorzitter van de Nederlandse juridische faculteitsbibliotheken, is een jurist sterk gehecht aan gedrukt werk en verzamelt hij het liefst zoveel mogelijk materiaal om zich heen. “Dat zie ik zelfs bij de nieuwe generatie.” Hij vervolgt: “Weliswaar speelt onze fysieke collectie nu nog een grote rol, maar dat zal kleiner worden ten gunste van studiewerkplekken. De rechtenfaculteit krijgt een nieuwe grotere bibliotheek dus we gaan eigenlijk een beetje tegen de stroom in, maar dat komt door de waarde die het faculteitsbestuur aan de bibliotheek hecht. Ze willen dat studenten hun weg in de informatie kunnen vinden, door de bomen het bos nog kunnen zien. Als bibliotheek hebben wij daar een belangrijke rol in te vervullen. De nadruk op informatievaardigheden ligt nu in het eerste jaar van het curriculum, maar dat zou eigenlijk gedurende de hele studie moeten zijn. Ik zie dan ook een zekere toekomst voor de bibliotheek, maar met accentverschillen.” Van der Meulen zegt dat het gewoon wachten is op volledige modernisering van de gebruikersgroep. “Het boek raakt als vanzelf weggeëvolueerd. De behoefte aan documentatie van twee eeuwen geleden, die alleen gedrukt verkrijgbaar is, zal dan ook sterk zijn afgenomen. Die behoefte is overigens nu al zeer beperkt. Ik stel me voor dat de bibliotheek uiteindelijk een archief wordt waarvoor je op verzoek de sleutel moet vragen om erin te kunnen.”

Beter werk Voorsprong Van Galen erkent dat ook hij vandaag de dag primair digitaal zoekt naar de nodige informatie, maar benadrukt tegelijkertijd het belang van het bestaan van zijn bibliotheek. “We kopen als kantoor niet alles in, dat is onmogelijk. Dan is het van essentieel belang dat er een plek is waar wel (bijna) alles te vinden is. We maken er zelfs vrij veel gebruik van. Ik weet dat andere Zuidas-kantoren, en kleinere in de omgeving, dat ook doen. Zij hoeven daardoor zelf maar een beperkte collectie aan te schaffen. Onze bibliotheek vervult aldus een garantiefunctie. De bibliotheek zal als gevolg van de digitalisering wel steeds minder een handbibliotheek worden. Daarom streven we er naar álle Nederlandse juridische bronnen van enige betekenis beschikbaar te hebben.” Grote(re) advocatenkantoren hebben meer budget en kunnen zich daardoor toegang verschaffen tot meer bronnen dan kleinere kantoren. Van der Meulen vertelt dat grote kantoren inderdaad een voorsprong hebben. Maar hij ziet daarin juist ook een gevaar. “Als je alles tot je beschikking hebt, verlies je sneller het overzicht. Een specialist op een kleiner kantoor weet mogelijk beter wat hij wel of niet nodig heeft.” Backx nuanceert dat beeld: “Grote kantoren hebben daarom informatie- en kennismanagers die ervoor zorgen dat de juiste informatie wordt aangekocht en dat kennis op efficiënte wijze wordt gedeeld. Maar kleinere kantoren laten wij niet links liggen. Wij helpen ze met op maat gemaakte producten én natuurlijk aangepaste prijzen die passen bij hun informatie behoefte.”

Quick and dirty Hoe zit het met de heuristiek, ofwel: de leer van het vinden? Hoe en hoe goed zoeken juristen eigenlijk? Het liefst verrichten zij een zoekactie snel en met weinig inspanning. In de informatiewereld wordt dat ook wel quick and dirty ge-

175 jaar Praktizijnsbibliotheek De Praktizijnsbibliotheek in Amsterdam beschikt naar schatting over 20.000 boektitels en 300 titels van vakbladen, jurisprudentiebladen en officiële publicaties die staan uitgestald op 1,5 kilometer aan planken. De in de rechtbank gevestigde bibliotheek is toegankelijk voor medewerkers van advocatenkantoren, leden van het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak in het arrondissement Amsterdam. Op dinsdag 27 november viert de Praktizijnsbibliotheek haar 175-jarig bestaan met een mini-symposium in Muziekgebouw ’t IJ. Vooraanstaande sprekers zullen hier hun licht laten schijnen over de juridische informatiewereld en ontwikkelingen daarin. Het symposium wordt afgesloten met een borrel en diner. Voor meer informatie: www.praktizijn.nl

noemd. Van Galen: “Ik ben hooguit tien procent van mijn tijd bezig met zoeken naar literatuur. Een starter doet daar misschien twee keer zo lang over, maar dat is niet erg, dat moet je leren. Goed en snel zoeken is een hele kunst. Ik heb het idee dat de rechtenfaculteiten daar niet zoveel aan doen. Dat is wel een lacune, want goed zoeken is van elementair belang voor het werk. Het is mooi dat de rechtenfaculteit in Nijmegen daarop gaat inzetten. In de Praktizijnsbibliotheek willen we daar ook meer aandacht aan besteden: juristen leren zoekstrategieën te ontwikkelen die zijn toegesneden op een combinatie van fysieke en digitale bronnen.”

“DE BIBLIOTHEEK ZAL DOOR DE DIGITALISERING STEEDS MINDER EEN HANDBIBLIOTHEEK WORDEN”

Severens herkent het kritische geluid. “Wij horen van verschillende grote advocatenkantoren dat de aansluiting op de beroepspraktijk als het gaat om ‘de kunst van het leren zoeken’ ernstig tekortschiet. Toch krijgen we ook positieve feedback. Desalniettemin zullen we hierin als opleider en bibliotheek moeten blijven investeren om indirect de kwaliteit van de jurist op peil te houden.” Backx kan zich ook wel iets bij de kritiek voorstellen. Volgens hem is er een grote discrepantie tussen de manier waarop oudere en jongere juristen omgaan met de beschikbare informatie. “De oudere garde heeft geleerd om boeken door te vlooien, dat uit het hoofd te leren en later verbanden te leggen. Aan de hand van parate kennis een probleem op te lossen. Zij weten welke bronnen er zijn en kennen de waarde van die bronnen. Bij de jongere generatie zie je dat sterk afnemen. Ze weten niet zo goed waar ze moeten beginnen. Pas als ze informatie nodig hebben, doorzoeken ze allerlei bronnen en bestuderen en interpreteren ze het gevonden materiaal. Ze denken meer vanuit de casus. Dat is een heel andere benadering als logisch gevolg van de overvloed aan informatie.” Van der Meulen sluit zich volledig bij Backx aan. “In het wild zijn ze aan het zoeken in de hoop iets nuttigs tegen te komen. Ze kunnen moeilijk selecteren omdat ze minder of geen achtergrondkennis van de bron hebben. Daarin zie ik een duidelijk verschil met fiscalisten die heel goed in de bronnen zijn ingewerkt. Die navigeren meer dan dat ze zoeken.” Van der Meulen is het dan ook met Van Galen eens dat daar in de opleiding meer aandacht voor moet komen, maar wijst er tegelijkertijd op dat ook de kantoren en de uitgeverijen hierin hun verantwoordelijkheid moeten nemen. “Misschien dat het tijd is voor een doorbreking

nr. 10 – 2012

47

Beter werk van de traditionele wijze van informatieverstrekking. Het kan volgens mij allemaal veel interactiever.”

Open access In de juridische wereld is er een steeds grotere roep om ‘open access’. Kort gezegd betekent dit het gratis en online beschikbaar stellen van juridische informatie. Vooral de universiteiten zinspelen hierop, omdat zij het vreemd vinden dat zij door hun eigen medewerkers geschreven publicaties moeten inkopen van uitgeverijen. “Er heerst een heel gespannen sfeer tussen universiteiten en uitgeverijen”, vertelt Severens. “Wij vinden dat alle publicaties die gefinancierd worden met publiek geld voor iedereen beschikbaar moeten zijn. Maar uitgeverijen kijken daar met argusogen naar.” Vermeulen ziet in dit kader een belangrijke taak voor de auteur zelf weggelegd: “Hij moet er zelf voor zorgen dat hij

“DE JONGERE GENERATIE WEET

ties, maar ook waarin ze dat doen. Severens: “Als ze publiceren in een vooraanstaand tijdschrift als het Nederlands Juristenblad krijgen ze daar veel punten voor. Met open access levert ze dat niets op. Het is een vicieuze cirkel waar we in zitten en voorlopig zie ik geen oplossing.” Sinds enige tijd is er vanuit de advocatuur ook een roep om gratis toegankelijke publicaties van advocaten. Het Platform Open Commentaren (POC) is een initiatief dat beoogt commentaren op jurisprudentie en wet- en regelgeving door advocaten gratis en online ter beschikking te stellen. De commentaren zijn tot nu toe het domein van met name de grote juridische uitgeverijen die deze content alleen tegen betaling ter beschikking stellen. Het POC wil eind 2015 een database gereed hebben die hiermee moet kunnen concurreren. De uitgeverijen staan hier zeer sceptisch tegenover. Backx is er echter nuchter over en vindt dat het past binnen de huidige ontwikkelingen. “Er blijft daarnaast een belangrijke rol voor uitgeverijen op het gebied van verrijkte informatie en het ontwikkelen van praktijkgerichte oplossingen en tools voor juridische professionals.”

NIET ZO GOED WAAR ZE MOET BEGINNEN Europeanisering

TE ZOEKEN”

zijn auteursrecht behoudt en het beschikbaar kan stellen aan de partij voor wie hij het gemaakt heeft. Bovendien zijn ook situaties denkbaar waarbij de uitgeverij aan zet is. Als wij een formule bedenken, op zoek gaan naar auteurs, content inkopen en dat uitgeven, is het nogal vreemd als de auteur alles opeist. Dan had hij zelf maar met ideeën moeten komen en die ontwikkelen.” Mocht het toch ooit tot een geheel open access-systeem komen, dan is er nog een ander probleem. Want wetenschappers worden niet alleen beoordeeld op hun aantal publica-

Wij spraken met, v.l.n.r.: ä3HWHU%DFN[PDQDJHULQQRYDWLHHQVWUDWHJLH ELM:ROWHUV.OXZHUGLYLVLH/HJDO ä5REHUWYDQ*DOHQSDUWQHUELM1DXWD'XWLOKHQ YRRU]LWWHUYDQGH3UDNWL]LMQVELEOLRWKHHNLQ $PVWHUGDP ä+XXEYDQGHU0HXOHQXLWJHHIPDQDJHUELM6GX 8LWJHYHUV ä7KLMV6HYHUHQVKRRIGELEOLRWKHHNUHFKWVJHOHHUGKHLG5DGERXG8QLYHUVLWHLW1LMPHJHQHQ YRRU]LWWHURUJDQLVDWLHYDQ1HGHUODQGVHMXULGLVFKHIDFXOWHLWVELEOLRWKHNHQ

48

nr. 10 – 2012

De informatievoorziening in Nederland op juridisch gebied is volgens Van Galen ‘heel behoorlijk’. De informatie is toegankelijk en er wordt vrij veel geschreven. Hij denkt wel dat de voortschrijdende europeanisering meebrengt dat het belang van bronnen over Europees recht ook zal toenemen. “Het aanbod is nog mondjesmaat, maar als dat uitbreidt, zullen juristen ook hun weg moeten kunnen vinden in Europese bronnen. Daar zie ik nog een behoorlijke taak voor de juridische bibliotheken. Nederland heeft daarin wel een voorsprong op andere landen. Wij zijn gemiddeld goed in moderne talen. Dat zouden we moeten gebruiken. Wij zouden in Europa een belangrijk kenniscentrum kunnen vormen voor de hele Europese juridische wetenschap.”

Paying respect to Kim Il-sung

Military parade in the Pyongyang

AvdR World Wide CHINA en NOORD KOREA 13 juni 2013 - 22 juni 2013 Contracteren, procederen en zekerheden Sprekers: Prof. A.I.M. van Mierlo, advocaat Nauta Dutilh, hoogleraar privaatrecht Erasmus Universiteit Mr. P.J.J. Vonk, raadsheer Hof Den Haag

Voor meer informatie: Etienne van Bladel tel: 030-2201070 [email protected]

Ingezonden mededeling

Juridisch PAO Universiteit Leiden lanceert Specialisatieopleiding Ondernemingsrecht J

uridisch PAO van de Universiteit Leiden start in februari 2013 met de nieuwe Specialisatieopleiding Ondernemingsrecht. De leergang is bedoeld voor gevorderde juristen en advocaten (minimaal drie jaar ervaring) die zich verder in het Ondernemingsrecht willen specialiseren. Samen met mr. Rogier Wolf (partner bij TeekensKarstens) heeft prof. mr. Iris Wuisman de leiding over dit leertraject. Met name in het ondernemingsrecht is permanente educatie van groot belang. Dit als gevolg van de snel veranderende economie en wetgeving; zoals de flexibilisering van het BV-recht per 1 oktober en de Wet bestuur en toezicht die naar verwachting in 2013 in werking treedt. Wuisman: “Het ondernemingsrecht leeft. Elke dag zijn er tal van ondernemingsrechtelijke ontwikkelingen die in het onderwijs te gebruiken zijn. Een duidelijke link tussen praktijk en wetenschap leggen, is belangrijk om het ‘tastbaar’ te maken. Ondernemingsrecht wordt vaak als abstract ervaren, maar dat is het juíst niet.”

De opleiding De opleiding bestaat uit tien bijeenkomsten waarbij de hoofdthema’s van het ondernemingsrecht centraal staan. Onderwerpen zoals aansprakelijkheid, corporate governance, enquêterecht, herstructureringen en de geschillenregeling zullen uitgebreid worden besproken. En natuurlijk is er aandacht voor actuele kwesties en recente jurisprudentie. Ook is er veel ruimte voor vraagstukken uit de praktijk. De deelnemers kunnen naast de kennis die zij opdoen in de opleiding, ook hun eigen kennis en ervaringen uitwisselen en op die manier van elkaar leren. Door een ervaren team van docenten uit de praktijk en de wetenschap is de kwaliteit gewaarborgd. Wuisman benadrukt dat het onderwijs zeker niet alleen bedoeld is voor juristen uit de topadvocatuur en grote bedrijfsleven, maar ook juist zeer geschikt is voor juristen in het MKB en advocaten en notarissen die deze sector adviseren en bijstaan.

Prof. mr. Iris Wuisman: “Ondernemingsrecht wordt vaak als abstract ervaren, maar dat is het juíst niet.”

Geen huiswerk! Juridisch PAO Leiden onderscheidt zich van andere aanbieders door een eigen formule. Een belangrijk kenmerk daarvan is dat er géén verplichte huiswerkopdrachten zijn. Dus ideaal voor de drukbezette jurist. Wel dienen de kandidaten de opleiding af te sluiten met een juridisch betoog waarover een mondeling examen wordt afgelegd. Voor de Specialistenopleiding Ondernemingsrecht zal dat in september plaatsvinden.

Ondernemingsrecht in Leiden In 2004 en 2006 studeerde Wuisman af aan de Erasmus Universiteit Rotterdam in economie en rechten. Hierna hield zij zich bezig met het opzetten van een succesvol bedrijf gespecialiseerd in energiemanagement dat inmiddels in verschillende landen opereert. Tijdens het ondernemerschap kreeg Wuis-

man de mogelijkheid om een proefschrift te schrijven over de introductie van een personenvennootschap met beperkte aansprakelijkheid in Nederland. Daarin legt zij met betrekking tot in het bijzonder de zakelijke en professionele dienstverleners verbanden tussen maatschappelijke ontwikkelingen, economische overwegingen en de juridische kaders voor het drijven van hun onderneming. Zij combineerde het schrijven vervolgens met haar functie als advocaat bij Stibbe. Wuisman is begin 2011 gepromoveerd in Rotterdam en in september van dat jaar benoemd tot hoogleraar Ondernemingsrecht aan de Universiteit Leiden. Zij is voorzitter van de afdeling Ondernemingsrecht van de rechtenfaculteit en is verantwoordelijk voor de nieuwe afstudeerrichting International Business Law. Wuisman: “De Specialisatieopleiding Ondernemingsrecht is een mooie aanvulling op de postacademische cursussen die we samen met het Juridisch PAO verzorgen. Ik hoop in het nieuwe jaar veel cursisten te mogen verwelkomen en met succes naar het examen te mogen begeleiden. Met de expertise van mijn enthousiaste en deskundige staf en de ervaren docenten uit de praktijk zal dit zeker lukken!” Juridisch PAO Leiden is een van de grotere aanbieders van postacademisch onderwijs en groot geworden met het zogenaamde ‘shorttrackonderwijs’, kortdurende cursussen. Inmiddels biedt het Juridisch PAO ook een aantal langdurige opleidingstrajecten aan en wordt dit aanbod steeds meer uitgebreid. Kijk voor meer informatie op www.paoleiden.nl/OR2013

ICT/kennismanagement Beter werk

BEELD: TOVOVAN / SHUTTERSTOCKCOM

Trends op ICT-gebied

Wat zijn de huidige ontwikkelingen op ICT-gebied voor de advocatuur? Een aantal ICT-specialisten vertelt over zijn ervaringen met deze beroepsgroep en over de nieuwste innovaties en producten. door Annelieke Fenstra

AdvocaatCentraal Directeur Tsjeard Boonstra: “AdvocaatCentraal is zo eenvoudig dat een cursus overbodig is. Het is een voordelig online software product voor relatiebeheer, dossierbeheer, documentbeheer, tijdregistratie, declaratie en rapportage. Beschikbaar voor Windows en Apple computers. Er is een koppeling met de boekhouding en met e-mail en agenda. AdvocaatCentraal biedt ook speciale functies voor bijvoor-

beeld toevoegingen, faillissementen en mediation. Zo goed als uniek is dat het systeem een online-applicatie is. Voordeel daarvan is dat de klant overal kan inloggen; zelfs onderweg met een smartphone. Bovendien hoeft

nr. 10 – 2012

51

ICT/kennismanagement hij geen back-ups te maken of nieuwe versies te installeren én hij heeft geen kostbare server meer nodig. De beveiliging van de data is goed geregeld. Zo maken wij gebruik van een SSL-verbinding, net als bij internetbankieren. Wij zijn een jong en servicegericht bedrijf. De afgelopen zeven jaar zijn we enorm gegroeid. Ons klantenbestand bestaat nu uit zo’n 400 kantoren. Onze missie is om voor de advocaat op administratief gebied het centrale aanspreekpunt te zijn.” Voor meer informatie: www.advocaatcentraal.nl

BaseNet Advocatuur Directeur Jan Dorresteijn: “De trend van de afgelopen jaren om binnen de advocatuur steeds meer met online-toepassingen te werken, zet zich sterk door. De traditionele pakketten zullen uiteindelijk verdwijnen om plaats te maken voor moderne online software toepassingen. Bij BaseNet merken we dat door de vele aanmeldingen van advocatenkantoren. Verder verlangen kantoren steeds vaker naar software die alle facetten van de praktijk kan ondersteunen. Wij spelen hierop in door regelmatig nieuwe updates uit te brengen. Periodiek komen er grotere modules uit zoals bijvoorbeeld de incassomodule, die ideaal is voor incassopraktijken. Voor de komende periode staat onder meer een insolventiemodule gepland. Tot slot heeft mobiel werken in korte tijd een vlucht genomen. Advocaten kunnen middels de BaseNet App ook onderweg informatie uit het systeem raadplegen en zij maken hier al veelvuldig gebruik van.” Voor meer informatie: www.basenetadvocatuur.nl

Epona Marjan Hermkes-van Ham, directeur: “Voor het einde van het jaar zal Microsoft Office, Exchange en SharePoint 2013 aanbieden aan haar klanten. Voor het eerst zal de functionaliteit van de in the cloud geïnstalleerde versie van Office en SharePoint nagenoeg identiek zijn aan de traditionele lokale versies. Er is echter nog te veel wantrouwen ten aanzien van de beveiliging, waardoor we nog niet veel kantoren de overstap naar de cloud zien maken. We zien wel de behoefte aan de juiste informatie over de kwaliteit van de omzet, een toenemende vraag naar Business Intelligence en Business Development software. Er wordt fee earners meer inzage gegeven in de zakelijke ontwikkelingen binnen het kantoor. Op tijd signaleren van overschrijdingen op ‘vaste prijs’ dossiers, de belangrijkste prestatie-indicatoren visueel weergeven op het intranet en veel meer nadruk op ‘cross

52

nr. 10 – 2012

selling’-mogelijkheden binnen het kantoor. Met producten als Epona ContactManager en Epona DMSforLegal komen wij met succes tegemoet aan deze behoeften.” Voor meer informatie: www.epona.com

HighQ Solutions Dries Ausems, sales & business development manager: “HighQ levert sinds 2001 innovatieve oplossingen op het gebied van virtual data rooms, client extranets, collaboration en kennismanagement aan ‘s werelds grootste advocatenkantoren. In onze gesprekken met deze kantoren horen we dat cliënten heden ten dage verwachten dat men ergens kan ‘inloggen’ bij het kantoor. De cliënt wil more for less, projectmanagement en de mogelijkheid om zelf de status van zaken te monitoren. Cliënten verwachten tegenwoordig ook dat het kantoor een digitale plek faciliteert waar relevante kennis, of bijvoorbeeld standaard templates worden gedeeld. Derhalve zien we kantoren nu veilige omgevingen creëren waar cliënten of key accounts via het internet toegang krijgen tot beschikbare kennis en expertise. Noem het een kennisportal, een cliënt extranet of een virtual data room. Deze technische concepten zijn niet nieuw. Maar de achterliggende strategie waarmee kantoren deze technologie inzetten en de online diensten die de kantoren in deze omgevingen gaan ontwikkelen, zijn dat zeker wel.” Voor meer informatie: www.highqsolutions.com

Kluwer Fidura David Jonckheer, uitgever software & tools: “Dagelijks werken meer dan 6000 juristen met Kluwer Fidura. Fidura Kleos is hét online workflow product voor de moderne advocaat en Fidura Enterprise hét pakket voor zowel advocaten als ondernemers. Fidura Kleos en Enterprise zijn online beschikbaar. Altijd bereikbaar, geen beheer, geen servers. Ofwel: geen zorgen. Kleos is als nieuw product ook via mobiel en tablet beschikbaar. Met Enterprise kan de advocaat efficiënt zijn kantoor managen. Naast declareren, dossierbeheer en meer beschikt de advocaat over heldere management- en financiële rapportages, waardoor hij als ondernemer altijd op de hoogte is. Dankzij koppelingen met andere systemen kan de advocaat belangrijke bedrijfsprocessen efficiënter uitvoeren. Bijvoorbeeld marketing via een koppeling met een CRM-systeem en digitaal factureren via een koppeling met E-billing. Advocaten willen efficiënter communiceren met hun klan-

Beter werk ten. Met de Fidura Enterprise Klantenportal kan een advocaat alle relevante informatie online, exclusief en betrouwbaar ter beschikking stellen aan zijn klant.” Voor meer informatie: www.fidura.nl

Legal Intelligence Directeur Evert de Pender: “Legal Intelligence fungeert als knooppunt voor juridische informatie. Hier vinden advocaten alle rechtspraak, regelgeving en literatuur die zij nodig hebben om een zaak tot een goed einde te brengen. Het is voor uitgevers niet langer vanzelfsprekend dat advocaten hun tijdschriften en boeken kopen. Dat beseffen zij natuurlijk ook. Goede ‘merken’ in tijdschriftenland lijken nu nog onaantastbaar. Waardevolle redactionele toevoegingen, metadatering en selectie blijven van groot belang. Maar dat kan ook gebeuren via crowd sourcing, zoals bij Wikipedia. Een aanpak waarbij advocatenkantoren het voortouw nemen, lijkt kansrijk; zij doen immers nu ook al het werk. Maar nieuwe incentives en kwaliteitswaarborgen zijn nodig. Voor zoekdiensten als de onze is er een permanente innovatiedruk. Vanuit Google, maatgevend qua gebruiksgemak. Vanuit concurrenten. Vanuit openbare bronnen. En natuurlijk vanuit de klant, die nieuwe eisen stelt aan ons product. Onze ontwikkelagenda is voller dan ooit. Verwacht van Legal Intelligence mooie innovaties voor mobiele devices. En natuurlijk steeds betere zoekresultaten.” Voor meer informatie: www.legalintelligence.nl

Legalsense Algemeen directeur Bram Braakman: “Advocaten hebben behoefte aan intuïtieve software. ‘Het moet gewoon werken’ is een veel gehoorde kreet. Gebruiksgemak heeft voor Legalsense de hoogste prioriteit. Dat we daar in slagen merken we aan de positieve reacties van onze klanten. Tijdrovende instructies of trainingen kunnen achterwege blijven. Steeds meer advocaten stappen over naar online werken. Dat is altijd ons uitgangspunt geweest. Cliënten- en dossierbeheer, tijdregistratie, het declaratieproces en rapportages: alles is op kantoor, maar ook thuis en onderweg op een inzichtelijke manier beschikbaar en uitwisselbaar met collega’s. Dat moet allemaal wel gegarandeerd veilig gebeuren, zeker in een sector als de advocatuur. Daar zorgen wij voor. Noodzakelijke aanpassingen in het administratieve proces worden door ons op adequate en proactieve wijze aange-

pakt. Neem als voorbeeld de btw-verhoging van 1 oktober. Legalsense maakte het nieuwe tarief automatisch beschikbaar en informeerde haar klanten van tevoren over de effecten op het declaratieproces. Zo slaagt Legalsense erin om haar klanten zoveel mogelijk te ontzorgen. Voor meer informatie: www.legalsense.nl

Lexlumen Opleidingen Directeur Onno Knotter: “Het gemak van efficiënter werken zit vaak in de eenvoud, niet in de techniek. Neem nu het opstellen van een nieuw Joint Venture Model met Blokkeringsregeling en Lock Up naar aanleiding van de invoering van de flex-bv. Vaak een tijdrovende activiteit die een advocaat of notaris in overleg met een collega wil doen, waarbij men wil bijhouden wie welke wijzigingen heeft aangebracht. Hoe zorg je ervoor dat dit binnen een kantooromgeving efficiënt gebeurt? Onder kennismanagers van advocaten- en notariskantoren is het een trend om vakinformatie te combineren met voor hun interne klanten (advocaten en notarissen) eenvoudige technische hulpmiddelen, waarmee zij kunnen samenwerken aan documenten. www.flexmodellen.nl is zo’n product dat veel tijd bespaart: online – waar men ook is – meer dan 30 nieuwe flex-bvmodellen van inhoudelijk hoge kwaliteit, door een deskundige redactie voorzien van commentaar, gecombineerd met eenvoudige functionaliteit.” Voor meer informatie: www.flexmodellen.nl

Lexxyn Groep Directeur Ger Huveneers: “De wereld is de afgelopen jaren veranderd en dat vraagt ook om een andere aanpak! Iedereen heeft het nog steeds over cloud computing, maar er zijn natuurlijk meer ICTontwikkelingen die de aandacht van juristen verdienen. IT-beveiliging, beheer van kennis en informatie en mobile device management zijn onderwerpen waar vrijwel ieder kantoor over nadenkt. Kantoren verwachten daarbij totaaloplossingen waarmee informatie snel en efficiënt beschikbaar is. Goed beveiligd, real time en ongeacht de gebruikte apparatuur, het tijdstip en de locatie. Dit heeft alles te maken met de vraag naar efficiencyverbetering en kostenbeheersing in de juridische sector. Daarnaast zie ik de traditionele (communicatie)media verdwijnen naar de achtergrond; hiervoor komen nieuwe media in de plaats (denk aan LinkedIn en WhatsApp).

nr. 10 – 2012

53

ICT/kennismanagement Als marktleider in de juridische sector speelt de Lexxyn Groep natuurlijk in op deze trends. Onze klant profiteert zo al in een vroeg stadium van de synergievoordelen en de gezamenlijke expertise. Duidelijk is dat 2013 op ICT-gebied een interessant jaar wordt!” Voor meer informatie: www.lexxyn.nl

Software Improvement Group CEO Marjo Wildvank: “Duidelijkheid over waarde en kosten helpt juristen verder in zaken waar IT een rol speelt. De Software Improvement Group (SIG) analyseert al sinds twaalf jaar IT-systemen voor grote bedrijven en overheden in West-Europa. Met de analyseresultaten reduceren onze klanten kosten en verkleinen ze de spreekwoordelijke ITmolensteen. Deze unieke competentie bleef ook in de juridische praktijk niet onopgemerkt. Een aantal juristen verrijkt ITcontracten met meetbare eisen om de contractkosten beheersbaar te maken. Juristen in de fusie- en overnamepraktijk gebruiken onze analyses voor risicoen waardebepaling van de onderhavige IT-systemen. Daarnaast zijn er vaak situaties waarin geschillen over het IT-systeem leiden tot een conflict tussen klant en leverancier. Het is dan waardevol voor de oplossing van het conflict om een onafhankelijke partij in te schakelen. SIG objectiveert in dergelijke situaties de discussie dankzij het doen van feitelijke metingen en een deskundig advies.” Voor meer informatie: www.sig.eu

Urios Directeur IJsbrand Oudshoorn: “Sinds dit jaar wordt Urios 2 door meer dan 400 advocaten gebruikt. Wij richten ons vooral op de kleine tot middelgrote advocatenkantoren. Hun voornaamste wens is dat een programma eenvoudig is. Een computer en de programmatuur zijn gereedschap, niet hun vakgebied. Maar de kleinere kantoren beseffen ook steeds vaker dat er meer mogelijk is met de computer. Wij komen steeds meer verschillende omgevingen tegen. Urios groeit hierin mee. Zo werken wij samen met alle grote boekhoudpakketten. En onze documentenmodule werkt net zo makkelijk samen met Microsoft Word, als met OpenOffice.org Writer of Corel WordPerfect X6. Binnenkort lanceren we een iPhone App waarmee advocaten via een beveiligde verbinding met hun kantooromgeving uren kunnen invoeren, de dossier- en relatielijst kunnen opvragen

54

nr. 10 – 2012

en zo direct naar een cliënt kunnen bellen of een route plannen. Zoals onze slogan luidt: ‘Eenvoud bespaart tijd’.” Voor meer informatie: www.urios.nl

Victa Directeur Carlo Vruwink: “Juridische organisaties zijn de laatste jaren enorm gegroeid in hun dienstverlening en dit betekent dat er naast de traditionele stuurgetallen verlangd wordt naar een oplossing die in één oogopslag de prestaties van de gehele organisatie weergeeft. Géén wirwar meer van gegevens met talloze aan elkaar geknoopte Excel-sheets, maar één krachtig instrument dat de informatie verzamelt en presenteert. Victa heeft in de loop der jaren in samenwerking met talloze kantoren een branchemodel ontwikkeld dat hierin voorziet. Met het branchemodel dat ontwikkeld is in QlikView zullen alle belangrijke KPI’s uit de bedrijfsvoering middels dagelijkse updates weergegeven worden. Kenmerkend voor het model is dat het vrijwel plug and play wordt geleverd. Dit heeft als resultaat state-of-the-art managementinformatie!” Voor meer informatie: www.victa.nl/advocatuur

Xinno Directeur Ramón van den Heuvel: “Het werken in de cloud is geen onbekend begrip meer. Cloud computing is een bewezen techniek en een serieus alternatief voor kantoren die (opnieuw) moeten automatiseren. Het vereist geen investeringen en stelt kleine en middelgrote kantoren in staat om dezelfde professionele middelen en functionaliteiten te gebruiken als de grote kantoren. Werkplekonafhankelijkheid is een vereiste voor kantoren die met de tijd meegaan. Met een laptop of tablet in de rechtbank kan direct relevante informatie worden geraadpleegd én bewerkt. Dus snel en effectief kunnen werken ten gunste van de cliënt. Met onze partners bieden wij advocatenkantoren ‘De Juridische Werkplek’. Een volledige werkplek in de cloud, met onder meer optioneel tijdschrijf- en declaratiesoftware, digitaal dicteren en een huisstijloplossing. Omdat onze medewerkers zelf in de advocatuur hebben gewerkt, hebben wij kennis van de bedrijfsprocessen binnen advocatenkantoren. Wij begrijpen hoe een advocaat werkt, welke functionaliteiten belangrijk zijn en welk serviceniveau wordt gevraagd. Dat maakt ons uniek.” Voor meer informatie: www.xinno.nl

De board van vandaag vraagt om businesswise advocaten

De board met raad en daad bijstaan kan niet meer zonder te weten wat er speelt en verder te kijken dan de wetten en jurisprudentie. Studeer je Nederlands, notarieel of fiscaal recht en denk je businesswise genoeg te zijn, maak dan kennis met ons op businesswiseadvocaten.nl

Jonge Balie Zonnig zeilweekend

D

e Jonge Balie Friesland hield begin september haar jaarlijkse zeilweekend. Met de Emmalis gingen de zeilers in

prachtig weer van Harlingen op weg naar Terschelling. Na aankomst werden fietsen gehuurd om het eiland te verkennen. De traditionele borrel aan boord werd gevolgd door een uitstekend diner op het eiland, waarna verschillende cafés onveilig werden gemaakt. De volgende dag werd in opperbeste stemming en wederom onder grandioze weersomstandigheden de thuisreis aanvaard.

n Stephan de Vries en Ale van der Wiele Achterste rij: Anton de Haan (Verdonk), Bonnie van der Veen (Machiels), ijn), Kalm & Zee der Van , Sluis (beiden Van der rhaye (Van der Hoef), Janne-Marije Ooste Harold de Boer (De Haan), Tinco Delha Hendrik Jonker (Van der Sluis, Van , (Trip) h Bosc den van Jildau , ven (Yspeert VWL) iaaladtje Bergsma (Kooi), Karin Faber (Spec der Zee & Kalmijn), voorste rij: Sjoer a (Machiels), Fonny Postma (De Osing Sara ), (Beek Jong de ike vocaten), Henr ) en liggend: Bert de Haan (Bruinsma Haan), Laszlo Scheltens (Damiate) Aan de linkerkant Ale van der Wielen (Van der Sluis, Van der Zee & Kalmijn), Anton de Haan (Verdonk), Tinco Delhaye (Van der Hoef) en Bonnie van der Veen (Machiels). Aan de rechterkant: Harold de Boer (De Haan), Henrike de Jonge (Beek) en Janne-Marije Oosterhaven (Yspeert

V.l.n.r. Sara Osinga (Machiels) Myrth e Uittenbogaard (Trip), Jildau van den Bosc h (Trip), Henrike de Jong (Beek) en Sjoer tje Bergsma (Kooi)

foto: Inge Hoogland

VWL)

Geeft u bijzonder juridisch talent een kans?

Lees haar hele verhaal op www.uaf.nl/mr DOE DE e

UW

1

TR

O

1

N LE

Het UAF ondersteunt hoger opgeleide vluchtelingen bij hun studie en bij het vinden van een baan.

Strafrechtadvocaat Sevil Dalkilic had in Turkije haar eigen advocatenkantoor. Toen ze op haar 42e naar Nederland vluchtte, moest ze weer helemaal bij nul beginnen. Dat hield haar niet tegen: ze studeerde opnieuw Rechten, haalde haar bul en loopt nu stage bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken. “Ik wil mijn vak weer uitoefenen, ondanks de hoge eisen en obstakels.”

01

Wat ze dringend nodig hebben, is de kans om zich te bewijzen. Wilt u zo’n juridisch talent een kans geven? Graag! Dat kan op meerdere manieren. Bijvoorbeeld door een deel van hun studiekosten te financieren of een stageplek of werkervaringsplaats aan te bieden. Kijk voor alle mogelijkheden op www.uaf.nl/mr.

Sevil Dalkilic, gevlucht uit Turkije, studeerde Rechten

GOE

Aan rechtenfaculteiten in Nederland studeren zeer getalenteerde vluchtelingstudenten die zich voorbereiden op een carrière als jurist of advocaat. Behalve getalenteerd zijn ze zeer gedreven, juist omdat ze in hun land van herkomst vaak al een studie voltooid hebben en in Nederland opnieuw moeten beginnen.

2

welzijn en cultuur

56

nr. 10 – 2012

Studie en werk voor hoger opgeleide vluchtelingen

Jonge Balie

Vandaag is het mijn eerste werkdag na de eerste zomervakantie uit mijn werkende bestaan. Waar ik als student gewend was aan tweeënhalve maand zomervakantie, moest ik dit jaar genoegen nemen met tweeënhalve week. En dat was best een bittere pil. Vooral de gedachte dat dit de komende jaren (43 in mijn geval, uitgaande van een pensioenleeftijd van 67 jaar) mijn realiteit zou zijn, was zwaar. “Niet aan kantoor denken, hoor”, zei mijn kantoorgenoot toen hij mij vóór de vakantie uitzwaaide. “Ik zal mijn best doen”, antwoordde ik – en dat heb ik ook gedaan. Maar het besef dat ik maar zo kort vakantie had, gaf mij een haast dwangmatig gevoel van ‘moeten genieten’. Genieten op commando. Als je niet oppast, werkt dat averechts. Het is net als wanneer je vroeg op moet staan en je dus heel graag in slaap wilt vallen. Je zult zien dat je dan lijdt aan plotselinge insomnia. Gelukkig was ik mij bewust van deze valkuil en heb ik ook écht kunnen genieten van de vakantie. Twee weken Marokko (lees: kamelen, woestijn, couscous en mooi weer) waren voor mij als een andere wereld, ver van kantoor, clienten en declarabele uren. En ach, nu ik eenmaal weer achter mijn bureau zit, is het ook wel leuk om aan de slag te gaan. Ik ben benieuwd wat voor interessante zaken en spannende uitdagingen er weer op mijn pad zullen komen. Toch ga ik vanavond op internet op zoek naar een leuk weekendje weg voor in het najaar. Eindelijk eens naar Rome? Of misschien naar Budapest? Ik kijk er nu al naar uit. Hopelijk kan ik dan weer gewoon genieten. Zonder commando.

Stagiaire ( )

van de m

s u o j m o l B e Evelin

FOTO CHANTAL ARIËNS

Genieten op commando

abe BalieaaB nd

Congres = hét Congres, namelijk het Jonge Balie Congres waarbij inhoud op een leuke wijze met gezelligheid wordt gecombineerd. Circustheater = de locatie van het Jonge Balie Congres 2012! Commissie = de Jonge Balie Congres Commissie 2012 waarvan ik voorzitter ben. Met 18 mensen werken wij sinds januari nauw samen om ook dit jaar een fantastisch congres neer te zetten. Creativiteit = in het familierecht belangrijk om oplossingsgericht te kunnen denken en de cliënt goed van dienst te zijn. Collegialiteit = fijn als je collega’s flexibel zijn, zeker als je naast je werk een congres organiseert.

Eveline Blomjous is sinds januari 2010 werkzaam bij RWV Advocaten in Leiden. Zij is daar begonnen als student-stagiaire en werd daarna juridisch medewerkster. Vanaf juli 2010 is Blomjous advocaat bij de sectie Personen- en familierecht. Zij houdt zich specifiek bezig met het erfrecht. Naast haar werk en de organisatie van het Jonge Balie Congres 2012 is Blomjous vaak op het water te vinden, ze is actief bij een zeilvereniging. Ook hockeyt ze in haar vrije tijd.

nr. 10 – 2012

57

JIJ?

New faces, New brains Ter versterking van ons team zijn wij op zoek naar

(aankomend) partner arbeidsrecht Je hebt ruime ervaring met het individuele en collectieve arbeidsrecht. Zowel procederend als adviserend en bij voorkeur heb je de Grotius specialisatieopleiding Arbeidsrecht met succes afgerond. Daarnaast heb je ervaring met het ondernemingsrecht in de breedste zin van het woord. Meer weten? Neem dan contact op met Frank van den Berg. Je kunt hem bereiken op het nummer + 31 (0) 88 90 80 800 of e-mail [email protected]

Reageren? Bovenstaande vacature vind je terug op onze website. Als jij je in dit profiel herkent, dan nodigen wij je graag uit om te solliciteren. Je motivatie en CV richt je aan Sylvia Paul, die als secretaris binnen het dagelijks bestuur van Van Iersel Luchtman Advocaten belast is met deze procedure. > Van Iersel Luchtman Advocaten | Sylvia Paul | [email protected] of Postbus 4810, 4803 EV Breda.

Meer weten over Van Iersel Luchtman Advocaten? Kijk dan op www.datiswijsheid.nl

Column Vast onderdeel van het katern Beter Werk zijn de bedrijfsjuristenpagina’s. Hierin vindt u de vaste column van consultant Harm Cammel, de rubriek ‘Ik en mijn bedrijfsjurist’, de interviewserie ‘In-house’, nieuwspagina’s met bedrijfsjuridisch nieuws, de wisselcolumn van een vooraanstaand bedrijfsjurist en mededelingen van het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen.

Budgetrondes? Omarm ze! et einde van het jaar komt alweer in zicht. Dat brengt

H

het is een logisch moment om de rol en toegevoegde waar-

Sinterklaas en kerst, en het brengt natuurlijk het jaar-

de van Legal weer onder de aandacht te brengen, de voort-

lijkse ritueel van planning en budgetteren. Voor veel Legal

gang naar 2015 te laten zien en de concrete vervolgstappen

managers een noodzakelijk kwaad. Want ‘juridische kosten

voor de komende tijd te bepalen.

zijn niet te voorspellen’. En ‘het kost veel tijd en eindigt met

Het Legal team wil bijvoorbeeld komend jaar bij één divisie

een kleiner budget’. Herkenbare gedachten – maar niet no-

een contractmanagementaanpak implementeren die draf-

dig. Sterker nog, de jaarplanning is juist een perfect mo-

ting, autorisatie en uitvoering van alle commerciële con-

ment om de Legal functie weer een paar concrete stappen

tracten stroomlijnt. In 2014 kan dan de hele organisatie vol-

verder te brengen.

gen. Dat vraagt voor 2013 investeren in software, in tijdelijke

door Harm

We hebben eerder al gezien hoe je uit de bedrijfsstrategie af

extra projectcapaciteit en in gezamenlijke training van de

Cammel

juristen om ze tot één team

kunt leiden wat de ideale rol en opzet van de Legal functie

Jaarplanning en budgettering kunnen hel-

is – de Legal missie. Een goed Legal jaarplan brengt

pen de missie van Legal te realiseren

te laten samensmelten met één gemeenschappelijk doel en één gemeenschappelijke aanpak. Die investering in

die ideale invulling weer een paar stappen dichterbij met specifieke doelen en concrete

Legal zou op zichzelf wellicht sneuvelen, maar gekoppeld

projecten. En het geeft goede heldere argumenten om zo-

aan de bedrijfsdoelstellingen is de noodzaak en waarde

wel de instemming als de benodigde middelen van CEO en

goed uit te leggen. Zodat Legal haar concrete ontwikkel-

CFO te krijgen.

stappen ook echt kan maken.

Voorbeeld: een grote zakelijke dienstverlener is opgebouwd uit volledig zelfstandig werkende onderdelen. De nieuwe

Tijdrovend?

strategie is dat die onderdelen vanaf 2015 als één bedrijf

Jaarplan en budget helpen dus de Legal missie te realise-

onder één merk gaan werken. Zodat de maatwerkdiensten

ren in concrete (half) jaarlijkse stappen en projecten. Ze

nog beter aansluiten op de wensen van de klanten en nog

koppelen Legal investeringen aan de bedrijfsstrategie en de

helderder te communiceren zijn, in Nederland en in de bui-

bedrijfsresultaten. Ze maken voortgang, benchmarking en

tenlandse groeimarkten. Het juridische werk werd tot nu

trendanalyse veel eenvoudiger door onderscheid te maken

toe gedaan door individuele juristen bij de verschillende on-

tussen reguliere kosten en projectkosten. Wat allemaal bij-

derdelen die weinig met elkaar te maken hadden. Om de

draagt aan een helder gesprek met de board over de rol en

nieuwe bedrijfsstrategie te helpen slagen heeft Legal als

waarde van Legal. En helpt de benodigde instemming en

missie om in 2015 ook een eenduidige Legal werkwijze te

middelen te krijgen.

hanteren met onder meer eenduidig contract management

Moeilijk? Tijdrovend? Valt erg mee. Met enige ervaring

Harm Cammel is part-

voor de hele organisatie, een overall regulatory compliance

vraagt het de eerste keer een paar dagen. En elke volgende

ner bij Baskerville. Hij

aanpak en een sterk vereenvoudigde juridische structuur

versie gaat nog gemakkelijker. Bovendien worden door de

helpt inhouse legal

met centraal entity management.

(half) jaarlijkse updates de Legal missie, aanpak en de con-

teams en advocaten-

De Legal missie schetst zo de beoogde Legal werkwijze en

crete projecten steeds beter bekend bij het Legal team, de

kantoren met het posi-

opzet, in lijn met de bedrijfsstrategie. Om die missie te rea-

board en in de organisatie. Zodat Legal een goed geïnte-

tioneren, ontwikkelen

liseren zijn natuurlijk ook concrete stappen nodig. De jaar-

greerde en gewaardeerde bedrijfsfunctie wordt. Maar daar-

en managen van hun

lijkse bedrijfsplanning geeft daar een prima kapstok voor:

over de volgende keer meer.

dienstverlening.

59

rijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuriste

Digit a lis e rin g v a n d e a dvo c atuur

toekomstmuziek of actualiteit? O NLINE D O SSIER WINT TERREIN

e digitale revolutie rukt steeds verder op en bereikt langzaam maar gestaag ook meer traditionele branches zoals de D advocatuur. Lange tijd leek het alsof men terughoudend bleef. Sinds in juni 2011 de rechtbanken besloten hebben ‘papierloos’ te gaan werken en het Openbaar Ministerie ook voorzichtige stappen zet richting digitalisering, lijkt binnen de advocatuur het besef door te dringen dat de ingezette trend een blijvend nieuwe manier van werken aankondigt.

“Cliënten worden kritischer en willen meteen geholpen worden en duidelijkheid krijgen in een dossier.”

Voordelen digitalisering aanzienlijk

Groeiende behoefte

Over de vraag of het papier volledig zal verdwijnen uit de werkkamer van de advocaat zijn de meningen verdeeld. Er is nog veel informatie niet online beschikbaar, zoals gedateerde jurisprudentie, en ook de papieren wetboeken ziet men niet snel van het bureau verdwijnen.

Mark Wolffenbuttel van TIE Light licht toe: “Wij merken dat er vanuit cliënten een groeiende behoefte is om meer inzicht te krijgen in hun dossier.

Echter, meer en meer juristen zien de voordelen van digitale dossiervorming en de veranderende manier van informatie delen.

Dossier portal biedt transparantie en garandeert veiligheid Cliënten eisen transparantie. Het delen van informatie via e-mail is omslachtig en onveilig. Een USB stick of CD-ROM kan zoekraken en in verkeerde handen terecht komen. De dossier portal biedt uitkomst.

Ook de advocaat merkt dat cliënten bellen en vragen naar de status van hun dossier. Cliënten worden kritischer en willen meteen geholpen worden en duidelijkheid krijgen in een dossier. Lastig, want de advocaat ontbeert het vaak in tijd of mogelijkheden.”

Trend zet zich voort Kortom, digitalisering is een trend die zich de komende tijd verder zal voortzetten. Het bieden van transparantie levert naast tijd- en geldwinst een belangrijk concurrentievoordeel op. Meer informatie vindt u op www.dossierportal.nl.

w w w .TIE-lig ht. c o m inf o @lig ht.nl +31 (0)20 531 04 60

Ik en mijn bedrijfsjurist

foto’s Geert Snoeijer

Frank Richel over Frank Kruyning

Kantoor Leeftijd 43 Richel Naam advocaat Frank nk Over Fra Kr uyn te Utrecht Van Benthem & Keule pensioenmpliance bij levens- en ning, hoofd Legal & Co rken saWe d lan ner al Neder ver zekeraar Legal & Ge ner al Ge & gal Le en Werkzaamhed men sinds 200 8 Wij adde. met veel kennis en kun heeft een jur istenteam en en nn pla al bij str ategische viseren Legal & Gener steeds maar de implicaties van de r ove , overeenkomsten van financiied geb het op elgeving wijzigende wet- en reg cedure. af en toe op in een pro eel toezicht en treden

Ik zou onze relatie als volgt

ken van een goed doordach-

dochter in dezelfde leef-

ject. Ondanks tegenslagen

willen kenmerken: open,

te, maar ook praktische op-

tijdsfase (de eerste school-

hielp de pragmatische hou-

direct en informeel. Kort-

lossing lijken we op elkaar.

jaren) als mijn kinderen. Hij

ding van Frank om de ‘hob-

om: prettig.

Frank vult mijn blik op een

blijkt erg goede tips te heb-

bels’ te nemen zodat het

Plezierig vind ik aan het

voorliggend thema goed

ben over waar te skiën met

project tijdig kon worden

werken met mijn cliënt dat:

aan met zijn oog voor de

jonge kinderen.

gestart.

Frank heel goed in staat is

strategie en de grotere be-

Het spannendste moment

Wat ik zou veranderen als ik

om met enige afstand naar

langen van Legal & General

dat ik met mijn cliënt heb

één dag de baas was bij mijn

zaken te kijken, snel te

en zijn ‘helikopterview’.

meegemaakt is: de intro-

cliënt: hooguit de plastic be-

schakelen en beslissingen

Ik weet van het privéleven

ductie in 2010 van een

kertjes voor de koffie… maar

te nemen. Dat werkt erg

van mijn cliënt het volgen-

bankspaarproduct en het

eigenlijk helemaal niets. Ze

plezierig.

de: grote passies van Frank

opzetten van een paraplu-

zijn niet voor niets al vele ja-

We vullen elkaar aan op de

zijn sport en zijn kinderen.

beleggingsfonds was een

ren uitgeroepen tot levens-

volgende manier: in het zoe-

Frank heeft een zoon en

spannend en complex pro-

verzekeraar van het jaar.

61

tern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Kat

Where inhouse meets uitbesteden Over de voordelen van in- én outhouse juridische ondersteuning euning Steeds meer bedrijven heroriënteren oriënteren zich op de invulling

Brunel ziet een duidelijke verschuiving naar een bewustere en efficiëntere verdeling tussen vast en flexibel

van hun juridische afdeling.. Blijven uitbesteden? Of toch liever inhouse? Er wordt veel el gediscussieerd en daarnaast ook steeds meer ondernomen. men. Brunel ziet een duidelijke verschuiving naar een meer bewuste en efficiënte verdeling che kennis en expertise worden tussen vast en flexibel. Kritische den, terwijl meer algemene én daarbij in eigen huis gehouden, stukken met inzet van externe zeer specialistische vraagstukken ost. specialisten worden opgelost.

De komende jaren vindt differentiatie plaats in uitbesteding van hoog-complexe en laag-complexe juridische diensten General / Legal counsel ‘grote ondernemingen’ Helemaal niet mee eens

Steeds meer bedrijven bedr proberen zich zo effi ciënt mogelijk te verzekeren van va de juiste kennis en gerichte ondersteuning middels een vaste inhouse kern aangevuld met fl exibele interim-s interim-specialisten. Met échte kennis van zaken.

Helemaal mee eens

0

Let’s meet

10

Brunel biedt deze kennis en expertise en juist dit maakt Brunel dé specialist special in detachering voor tal van opdrachtgevers. Bent u ben benieuwd wat de beste structurele aanpak is om de kosten te beheersen van uw organisatie? Kijk op

6,6

7,9

?

brunel.nl/inhouseuitbesteden of neem direct contact op brunel.nl/inhouse

2008

2010

2012

met Bart Agerbeek Agerbeek, directeur Brunel Legal, op 06-11889517.

Ik en mijn advocaat

Frank Kruyning over Frank Richel

Leeftijd 41 nk Kr uyning Naam bedrijfsjurist Fra en pensioenal Neder land, levensBedrijf Legal & Gener caire proban ast aanbieder van ver zekeraar en daarna Complian& gal Le fd Functie hoo ducten, te Hilver sum em & , advocaat bij Van Benth ce Over Frank Richel r alle juvoo woordelijk Werkzaamheden ver ant Keulen al ner Ge & gal e kwesties van Le ridische en complianc n. iste g telt zeven jur Neder land. De afdelin

Wilt u ook in deze rubriek? Mail naar [email protected]

Ik zou onze relatie als volgt

over het algemeen snel

van mijn advocaat het vol-

wikkeling van een nieuw

willen kenmerken: plezie-

kunnen schakelen. Daar-

gende: Frank heeft jonge

product en de afstemming

rig, open, laagdrempelig en

naast zijn we generatie/

kinderen. Vakanties worden

hierover met diverse stake-

to the point. We weten pre-

leeftijdsgenoten, dus be-

vaak uitgebreid besproken.

holders. Uiteindelijk alle-

cies wat we aan elkaar heb-

grijpen we elkaar snel.

Vorig jaar heb ik Frank nog

maal goed gekomen.

ben. Een half woord is vaak

We vullen elkaar aan op de

een leuke wintersportloca-

Wat ik zou veranderen als ik

al genoeg.

volgende manier: ik wil

tie geadviseerd. Heb begre-

één dag de baas was bij mijn

Plezierig vind ik aan het

meestal te veel en te snel.

pen dat hij het daar erg

advocaat: het uurtarief ver-

werken met mijn advocaat

Frank weet dan op het juiste

naar zijn zin heeft gehad.

lagen en de loyaltyregeling

dat: hij altijd snel bereik-

moment op de rem te trap-

Het spannendste moment

verbeteren… nee, zonder

baar is en dat hij de organi-

pen en zaken te nuanceren.

dat ik met mijn advocaat

gekheid, ik ben tevreden

satie goed kent, zodat wij

Ik weet van het privéleven

heb meegemaakt is: de ont-

over onze samenwerking!

63

tern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Kat

De bedrijfsjurist: van knecht tot koning

D

e advocatuur kent zo z’n beperkingen

en bedrijfsjuristen op topniveau is in Ne-

en het bedrijfsleven lonkt. De status

derland nog altijd dun gezaaid. Het sala-

van de bedrijfsjurist is de laatste jaren

risniveau ligt over het algemeen lager dan

enorm gestegen. Wie wil er nou niet de

in de advocatuur. Legal is vaak van onder-

juridische grenzen bewaken van het gehe-

geschikt belang in een commercieel pro-

le commerciële proces, invloed hebben op

ces, de bedrijfsjurist wordt beschouwd als

de strategie en de commerciële successen

staffer en fee burner. De bedrijfsjurist moet

van de onderneming meevieren? Naar

intern proactief zijn om legal awareness te

Amerikaans voorbeeld treden juristen va-

tisch op inhoud en factuur van de extern

bewerkstelligen; hij is vaker een genera-

ker als CLO toe tot de board. Compliance

ingeschakelde advocaat. Niet langer is hij

list en procederen doet hij (meestal) niet

& risk worden steeds belangrijker en de

‘de emmer achter de boot’, maar degene

meer zelf. De functies van bedrijfsjurist en

behoefte aan bedrijfsjuristen stijgt. Uit het

die overal bij betrokken wordt. Voeg daar

advocaat verschillen op essentiële punten.

oogpunt van kostenbesparing wordt steeds

nog de gezonde(re) work-life balance bij

Een oriënterend (loopbaan)gesprek met

meer op het bordje van de bedrijfsjurist

en een droombaan is een feit.

specialisten in de juridische branche kan

gelegd, met professionalisering en verbre-

Maar het is niet al goud wat er blinkt. Het

daar meer inzicht in geven.

ding tot gevolg. De bedrijfsjurist let kri-

aantal bedrijven met een CLO in de board

Nanouk Cancian, consultant Voxius

Schadeberekeningsrecht in beweging

S

chadeberekeningsrecht is het thema van de NGB Extra die dinsdag 30 oktober wordt gehouden bij Van Benthem &

Keulen in Utrecht(15.45-18.45 uur). Mr. dr. Marcel Ruygvoorn, universitair docent aan de Universiteit Utrecht en partner bij Van Benthem & Keulen, zal de laatste ontwikkelingen op dit

king en de keuze tussen abstracte en concrete schadebreking.

rechtsgebied bespreken en toelichten aan de hand van concre-

Het programma wordt afgesloten met een borrel. NGB Extra is

te casusposities. Aan de orde komen daarbij onder meer: toe-

gratis en alleen toegankelijk voor NGB-leden.

rekeningsproblematiek, het wettelijk systeem van schadebre-

Aanmelden is mogelijk via www.ngb.nl, tot 25 oktober.

Overstap

Gids regelgeving bestuurders

I

n oktober zal Roeby Tjemkes (26) als advocaat in dienst treden bij Philips International in Eindho-

C

MS Derks Star Busmann presenteerde vorige maand de vierde jaargang van de gids Duties & Responsibilities of Di-

ven. Vanuit de afdeling Corporate Legal zal zij juri-

rectors. Deze gids geeft een beknopt overzicht van de regels in

disch advies verlenen aan de verschillende business

23 jurisdicties in Europa, gericht op de meest voorkomende be-

units van Philips. Tjemkes werkte eerder bijna vier jaar als advo-

drijfsvormen in elk land. Het is een instrument dat helpt bij het

caat op de sectie ondernemingsrecht van AKD, waar zij zich heeft

navigeren tussen de belangrijkste regels in diverse landen met

gespecialiseerd op het gebied van (internationale) commerciële

betrekking tot taken en verantwoordelijkheden van bestuurders

contracten.

van vennootschappen. Martin Mendelssohn, CMS partner in de corporate groep in Londen: “Van medewerkers van met name Martijn Molenaar (30) is half augustus als Legal

internationale bedrijven wordt vaak verwacht dat zij als bestuur-

Counsel Corporate Finance in dienst getreden bij

der van diverse buitenlandse vennootschappen

Rabobank Nederland op het hoofdkantoor in Utrecht.

van de groep fungeren. Hoewel de meeste Eu-

Hij houdt zich onder meer bezig met acquisitie- en

ropese landen vergelijkbare regels hebben, zijn

projectfinancieringen, trade and commodity finance en global client

er toch ook belangrijke verschillen. Ons doel is

solutions. Hiervoor werkte Molenaar ruim vijf jaar als advocaat op

om de regels per land te verduidelijken en de

het Amsterdamse kantoor van NautaDutilh en was daar eerst

meest prangende vragen van bestuurders en

werkzaam binnen de M&A-praktijk en later in het structured fi-

hun adviseurs te beantwoorden.”

nance-team met een focus op securitisations.

De gids is te vinden op www.cms-dsb.com.

64

atern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedr

Bedrijfsjuridisch nieuws Stichting Beroepsopleiding Bedrijfsjuristen

D

e beroepsopleiding bedrijfsjuristen is dé bedrijfsjuridische

Oud-deelnemer Emma Hegger, bedrijfsjurist bij Wolters Kluwer

opleiding voor bedrijfsjuristen in de beginfase van hun

NV, over de opleiding: “Tijdens de opleiding komt een breed scala

loopbaan en beoogt juridische kennis te vergroten en professi-

aan rechtsgebieden aan bod waarmee een bedrijfsjurist te maken

onele vaardigheden te trainen.

kan hebben. Voor iedere bijeenkomst dient een pakket studiema-

De opleiding gaat in januari 2013 wederom van start en bestaat

teriaal te worden bestudeerd en een bijbehorende casusopdracht

uit de volgende onderdelen: communicatieve vaardigheden,

te worden gemaakt. In de bijeenkomsten staan verdere verdie-

contracten- en aansprakelijkheidsrecht, bestuurs- en omge-

ping, uitleg en discussiering van de stof en casus centraal. Alhoe-

vingsrecht, ondernemingsrecht, internationale aspecten en in-

wel de opleiding veel tijd en discipline vergt, is het een leuke uit-

dustriële eigendom. De docenten zijn afkomstig uit het be-

daging en doe je veel theoretische en praktische kennis op.

drijfsleven, de advocatuur, de rechterlijke macht en de

Daarnaast is het leuk en leerzaam vakgenoten te leren kennen en

wetenschap. Gedurende de opleiding hebben deelnemers de

ervaringen uit te wisselen. Al deze facetten maken de beroepsop-

beschikking over een digitale leeromgeving die hen steeds van

leiding bedrijfsjuristen een waardevolle aanvulling op de beroeps-

de meest actuele informatie voorziet, maar ook in staat stelt

praktijk en is daarom zeer aan te bevelen aan iedereen die zich in

om op elke gewenste plaats en tijd over het speciaal voor de

de eerste jaren van zijn bedrijfsjuridische carrière bevindt.”

opleiding vervaardigde studiemateriaal te beschikken.

Meer informatie: www.sbb.cpo.nl.

COLUMN

Netwerken: aanbevolen talent voor bedrijfsjurist

B

onjour monsieur Van Zijl! Net bij de onderneming gekomen

zeker van te zijn dat ik aan de juiste pro-

schudde ik met plezier de hand van de aan mij geïntrodu-

jecten werk, de business help groeien

ceerde Franse Finance Director. Zijn tweede zin was: zorg dat je

en tegelijkertijd de kroonjuwelen van

goed netwerkt! Ja ja, dacht ik. Nu, vier jaar later, kan ik zeggen

de werkgever bewaak.

dat ik heel goed begrijp wat hij daar toen mee bedoelde. (Ter in-

Deed ik dat in vorige banen ook, dat

formatie: mijn werkgever is heel Frans en doet het goed met

netwerken? Ja, toch ook. Tijdens de

toetjes. Zelf werk ik voor de Baby en Medische voeding divisies.)

rookpauzes. Wat dat betreft kan ik

Naar mijn mening moet je, om als bedrijfsjurist met commerciële

iedere bedrijfsjurist aanraden om te roken, niet alleen des week-

affiniteit het verschil te kunnen maken 1) een goed begrip hebben

ends ‘buiten’ de kroeg maar ook flink overdag. Rokers zijn over

van de specifieke bedrijfsvoering van de werkgever, weten

het algemeen hele leuke

Toen ik nog rookte was het goed netwerken

wat hem drijft en kennis hebben van de markt waarin hij

mensen, gezellige praters en dus hoor je een hoop.

tijdens rookpauzes

opereert, 2) je interne klanten

Heel wat ontwikkelingen en leads waarop ik heb inge-

en hun projecten/activiteiten goed kennen, 3) een scherp en creatief

speeld als bedrijfsjurist (bepaalde projecten, risico’s) hoorde ik

jurist zijn en dagelijks voor de werkgever juiste risico-inschattingen

informeel tijdens het roken. (Maar wees gerust, ik ben inmiddels

maken en 4) beslissingen (durven) nemen. Ik ben er van overtuigd

drie jaar heel gelukkig gestopt).

dat je 3) en 4) niet goed kunt doen als je onvoldoende van 1) en 2)

Bij mijn werkgever is netwerken key. We hebben zeker geen over-

weet. Bij 1) en 2) helpt netwerken bijzonder goed, zo heb ik ervaren.

vloed aan processen en procedures. Dit wordt heel goed opgevan-

Met netwerken bedoel ik niet (alleen) zorgen dat je gelinkt bent met

gen doordat mensen de juiste mensen kennen op de juiste plek-

‘de juiste personen en vriendjes die je wellicht verder kunnen helpen

ken. Dit netwerk van mensen zorgt voor een gecontroleerde wijze

in je carrière’. Netwerken is breder, het helpt bij het hebben van de

van business voeren.

juiste kennis en informatie: zowel binnen kantoor (weten bij wie je de

Dus zo bedoelde mijn Finance Director het: zorg dat jij de juiste

juiste informatie kunt halen, wie je moet betrekken bij projecten) als

personen kent op de juiste posities en zorg dat zij jou kennen, het

buiten kantoor (advocaten, cursussen, collegae). Een middel om dit

helpt de onderneming en het helpt jou. Hij zit inmiddels in China.

te bereiken is voor mij veel afspreken op de afdeling van mijn klanten

Ik ben hem dankbaar. Op naar Parijs!

zelf, zodat ze je zien en merken dat je luistert, belangstelling toont en dat ze bij je kunnen aankloppen. Dat helpt mij weer heel erg om er

Thomas van Zijl is senior International Counsel bij Danone.

65

rijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuriste



-
!
$



  



66


% 

2  

31 
  

   -
  

%!
  /

■ ■



     



 
 




 


  '


 

$  
$  
%

&,


%

 !

%

  

(
& .
&&&/

 /



 
#

2    3

$ 
 &
2  

%!
  3
$.
 

  !


%



4

 /

Verkruisen advocaten is een toonaangevend advocatenkantoor op het gebied van gezondheidsrecht en letselschaderecht. Tezamen met de professionals in Verkruisen Medisch Adviseurs en het Verkruisen Instituut voor Actuariële Schadeberekeningen (VIAS) biedt het kantoor haar cliënten een volledig en modern rechtshulppakket. Het kantoor werkt voor cliënten in het hele land. In alle regio’s is Verkruisen advocaten op zoek naar een

LETSELSCHADEADVOCAAT EN/O F LETSELSCHADEREGELAAR

Uw profiel U bent een moderne professional die er plezier in heeft om met een grote mate van zelfstandigheid, doch steeds 
  
 
   
van kwalitatief hoogwaardige rechtshulp te voorzien. U bezit aantoonbaar relevante kennis en ervaring. Inlichtingen en sollicitaties bij dr. mr. W.G. Verkruisen: Postbus 75151, 1070 AD Amsterdam Tel: 020 - 486 00 55 | E-mail: hr @ verkruisen.nl Uw reactie wordt met grote vertrouwelijkheid behandeld.

ijk l r e t s e e M rtaa l w er k M eest k r e w l a a i j k vert l w er k a a t r e v k j i M eesterVl ertal i ngen Translations lijk r e t s e e M k aa l w er Traductions ertÜbersetzungen M eest k r e w l a a t l i j k ver er k w l a a t r e v M eester l i j k vert k j i l r e t s e e l w er k M ster l i j e e M k r e vertaa l w ee M k r e w l a r l i j k verta rl i j e t s e e M k r vertaa l w e Me k r e w l a a t r j k ve er l iwww.balance2.nl er w l a a t r e v k M eester l i j ve k j i l r e t s e e k M a l w er (beëdigde) ster l i e e vertalingen M k r e al w ertaRbtv-geregistreerde vdoor specialistenM er k w l a a t r e v k j ter l i ster l e e M k r e k vertaa l w k M r e w l a a t r e ster l i j k v aa l w t r e v k j i l r e M eestAmsterdam k Balance ijk v P.C. Hooftstraat 21M eester l rk l wBLeAmsterdam taa1071 ester e M T +31(0)20 6 737 731 k r e w vertaa l k [email protected] er k M w l a a t r e v ester l i j k M t

Meesterlijk vertaalwerk

Balance Maastricht Wilhelminasingel 104 6221 BL Maastricht T +31(0)43 321 89 85 [email protected]

In-house

Bedrijfsjurist bij...

ForFarmers De serie In-house (bij de legal counsel) biedt een kijkje in de keuken van de bedrijfsjurist. In deze aflevering komt manager Legal Jo van IJzeren van ForFarmers aan het woord, die tussen torenhoge silo’s werkt. door Peter Milders e naam ForFarmers zal bij velen geen belletje

D

gingsrecht, maar ook bij het begelei-

doen rinkelen, maar wie in de buurt van Lochem

den van een herfinanciering. Ook

komt kan niet om het bedrijf heen. Hier, aan het

heeft Van IJzeren regelmatig te ma-

Twentekanaal, staan de torenhoge opslagsilo’s van

ken met omgevingsrechtelijke vraag-

deze van origine coöperatieve organisatie.

stukken: ForFarmers heeft een flink

De onderneming mag zich inmiddels de grootste producent en

aantal productie- en opslagfacilitei-

leverancier van voeders (voor rundvee, varkens en pluimvee)

ten. Dit zijn locaties die geluid, stof

en handelsartikelen (zaaizaad, meststoffen en gewasbescher-

en geur verspreiden.

mingsmiddelen) in Europa noemen. In de schaduw van de si-

Onlangs diende zich een bijzonder

lo’s staat het sobere hoofdkantoor van ForFarmers, waar ook

akkefietje aan: de kapotte sluis in

de juridische afdeling zetelt. Manager Legal is Jo van IJzeren

het Twentekanaal bij Eefde verhin-

(ex-Schouten Groep, grondstoffen voor mengvoederindustrie).

derde de aanvoer van grondstoffen.

De andere jurist is op de afdeling is Ilse Duivelshof.

Dit leverde een noodsituatie op die

Van IJzeren: ”Toen ik hier achttien jaar geleden begon was de

om snel improviseren vroeg. Zo

omzet een half miljoen gulden. Ik zeg altijd dat ik in die acht-

moesten in allerijl los- en laadfaciliteiten worden ingericht en

tien jaar bij verschillende bedrijven heb gewerkt omdat dit be-

transportcapaciteit worden ingekocht. Van IJzeren buigt zich

drijf in stappen sterk is gegroeid en volledig is veranderd.

nu over de vraag hoe de schade verhaald kan worden.

Door een aantal overnames is de omzet gegroeid naar 6,6

Voor fusies en overnames en zaken rond het handelsplatform

miljard euro. Dat betekent dus ook een hele andere structuur,

werkt ForFarmers met NautaDutilh in Amsterdam. Voor een

problematiek en werkwijze dan in de begintijd.”

breed pakket van civiele zaken laat men zich al vele jaren bij-

Enige jaren terug riep ForFarmers een constructie in het le-

staan door Bart Vermeer van Dirkzwager in Arnhem. Van IJze-

ven waarbij het vermogen van de coöperatie op naam van de

ren: “Bart heeft in de loop der jaren een grote kennis opgedaan

leden werd gezet en ook derden certificaten konden kopen en

van ons bedrijf zodat wij heel efficiënt kunnen samenwerken,

verkopen. Onderdeel hiervan is een zogenaamd handelsplat-

een half woord is vaak al voldoende.” Notariële zaken worden

form. Van IJzeren vergelijkt het platform met een beurs als

vaak behandeld door Alex Blomaard van Caminada Notarissen

Euronext. In het geval van ForFarmers kunnen aan- en ver-

in Rijswijk.

Jo van IJzeren

kooporders worden ingebracht en verschillende vermogenstitels, waaronder certificaten worden verhandeld, alles online.

Ontzorgen Van IJzeren heeft een duidelijke visie op de rol van de juridische

Zeer divers werk

afdeling: “Ik zeg altijd, wij als juristen leveren oplossingen en

Van IJzeren rapporteert aan CFO Arnout Traas en is naast zijn

ontzorgen, wij zijn traders in oplossingen. En dit kun je als be-

verantwoordelijkheid voor de juridische afdeling ook betrok-

drijfsjurist alleen goed doen wanneer je naast je juridische ex-

ken bij een aantal directiesecretariële zaken. Het werk is zeer

pertise de operationele kant van het bedrijf goed kent.”

divers, vertelt Van IJzeren. De recente overnames hebben veel juridische aandacht gevraagd op het gebied van het mededin-

Op www.mr-online.nl staat een uitgebreide versie van dit artikel.

67

rijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen Katern bedrijfsjuriste tern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern bedrijfsjuristen - Katern-bedrijfsjuristen - Kat

“Ik wil niet met IT bezig zijn. Het moet functioneren.”

uw werkplek ons specialisme alles voor elkaar

T 088 002 84 82 www.ict-concept.nl

Amersfoort Amsterdam Eindhoven Joure Oosterhout Rotterdam

ZO ZIJN ONZE MANIEREN In deze rubriek verhalen juristen die in het buitenland werken over hun ervaringen aldaar.

Hawaï shirts in Silicon Valley

Eet nooit met zwarte stokjes!

Als associate binnen de M&A-praktijk van het Amerikaanse Fenwick&West LLP in Silicon Valley vielen mij direct drie dingen op. Men verkiest hier Starbucks boven de koffie op kantoor. Vrijdagmiddagborrels bestaan nagenoeg niet. Na werktijd is namelijk voor familie en vrienden en niet voor kantoorgenoten, tenzij je in het weekend moet werken. Ten derde, de dynamiek van Silicon Valley laat zich moeilijk vergelijken met de technologiemarkt in Nederland. Wie aan Silicon Valley denkt, denkt aan start-ups. Hierbij geldt het principe van ‘succes by failure’. Ambitie is hier geen vies woord en wordt hardop uitgesproken. De kennis van advocaten over de technologiemarkt is indrukwekkend. Een tweedejaars associate kan in een paar zinnen het verdienmodel van Twitter uitleggen. Daar kunnen wij in Nederland nog veel van leren. Deze unieke kennis van de markt is wellicht de voornaamste reden dat Facebook besloot Fenwick als lead counsel te benoemen bij haar voorgenomen beursgang. De grote kantoren uit New York hadden het nakijken. Social media en cloud services zijn hot. Start-up cliënten zijn veelal razend slimme nerds van Stanford met een goed idee die snel geld willen verdienen. De omgang met cliënten is informeel, zo ook de kledingcode. Een nette broek en dito overhemd volstaan bij een bespreking. Bijna niemand draagt een pak, laat staan een das; cliënten lopen er net zo bij, wat goed uitkomt met het lekkere weer. Als je een das draagt, vraagt men of je een presentatie bij Obama moet houden. Spijkerbroek is overigens uit den boze, behalve op ‘jeans-day’ (bijna elke vrijdag). Dan zie je zelfs wel eens een partner met Hawaï-shirt (zelf heb ik dat niet aangedurfd). Zoals een cliënt treffend omschreef: “I don’t choose my lawyer for his suit or his fancy office, I choose my lawyer because he’s the smartest guy and gets the deal done.” Wij kunnen veel leren van de cliëntfocus van kantoren in Silicon Valley; voor hen is het nog een lange weg om een koffiebar of vrijdagmiddagborrel à la A&O te realiseren.

Sinds begin augustus ben ik in Singapore om met M&A-partner Dieter de Wolff een nieuwe vestiging van De Brauw Blackstone Westbroek op te zetten. De strategie van De Brauw is mee te gaan met onze cliënten, waar ter wereld ze ook zaken doen. Op M&A-gebied, maar ook steeds meer voor arbitrages en compliancewerk. Wij kennen hun business en organisatie en begrijpen wat zij belangrijk vinden. Singapore is de perfecte uitvalsbasis om onze cliënten in Zuidoost-Azië te ondersteunen. De afgelopen jaren heb ik mij vanuit Amsterdam al steeds meer gericht op Azië. Ik zag bevestigd dat M&A een internationaal product is, met lokale elementen die in samenwerking met (bevriende) lokale advocatenkantoren kunnen worden behandeld. Maar ook dat westerlingen die activiteiten ondernemen in Azië met een extra factor te maken hebben: de omgangsvormen. Het is in Azië bijvoorbeeld belangrijk te voorkomen dat je onderhandelingspartner expliciet moet toegeven, of – nog erger – publiekelijk gezichtsverlies lijdt in onderhandelingen. Waar men in Nederland nog (steeds) regelmatig het ‘accept or explain why not’-principe gebruikt, werkt in Azië constructief overleg vaak beter. Het onderbreken van de andere partij moet tot een minimum worden beperkt. Hoewel het natuurlijk knap is dat een westerling een visitekaartje met een vloeiende beweging kan laten verdwijnen, wordt dit niet gewaardeerd in Azië. Het is de bedoeling dat je het kaartje met twee handen aanneemt, uitgebreid bestudeert en belangstelling voor persoon of bedrijf toont. Beschouw het maar als een zakelijke openingszin. Er gaan spookverhalen over een Europeaan die tijdens onderhandelingen het kaartje van een onderhandelingspartner als tandenstoker gebruikte. Naar verluidt is die transactie niet doorgegaan. Tot slot een persoonlijke ervaring waarmee ik u mogelijk een gênant moment kan besparen. Tijdens een diner in een traditioneel Chinees restaurant gebruikte ik de zwarte en witte eetstokjes door elkaar. De gastheer werd hier erg onrustig van. Wat bleek? De zwarte stokjes waren voor het opscheppen van de gemeenschappelijke schalen en de witte om mee te eten. Ik heb snel nieuwe zwarte stokjes gevraagd…

Mark-Jan Arends is kandidaat-notaris bij Allen & Overy en werkte negen maanden bij Fenwick& West in Silicon Valley.

Lennard Keijzer is senior associate M&A bij De Brauw Blackstone Westbroek in Singapore.

nr. 10 – 2012

69

Vertalen Consistentie in juridische vertalingen Stel, u heeft een cliënt die een conflict heeft met een anderstalige persoon of een buitenlands bedrijf. Er worden vervolgens diverse brieven over en weer gestuurd. In juridische correspondentie wordt veel terminologie gebruikt. In het Nederlands denkt u er niet meer over na, maar in een andere taal kan het lastig zijn om uw eigen stijl te behouden ook al beheerst u die taal redelijk tot goed. Hoe zorgt u ervoor dat uw stijl behouden blijft? anneer u moet corresponderen in een andere taal dan uw moedertaal en u wilt dat uw stijl consistent is in terminologie, is het verstandig de vertalingen te laten uitvoeren door een professionele juridisch vertaler. De juridische vertalers van TVCN Legal Translations maken gebruik van het innovatieve, speciaal voor TVCN ontwikkelde Joint Global Platform. Dit systeem bouwt onder meer klant- en vertaalgeheugens op waardoor alle beschikbare juridische terminologie volledig wordt benut en ingezet en consistentie in uw vertalingen is gewaarborgd. De software die ten grondslag ligt aan het platform is cloud based en derhalve zijn alle functionaliteiten van het platform overal en altijd beschikbaar voor zowel de klant als bewerker (projectmanager, vertaler, revisor en taalspecialist).

W

Vertaaltool De projectmanager koppelt in de intakefase het juiste domein aan de opdracht, waardoor de vertaaltool automatisch de relevante bronnen uit het betreffende domein aan de vertaalopdracht koppelt. Een van deze bronnen zijn de vertaalgeheugens. Het Joint Global Platform beschikt over verschillende soorten geheugens en stelt deze centraal beschikbaar aan alle bewerkers binnen het vertaalproces. De geheugens bestaan uit klantspecifieke en domeinspecifieke geheugens. Naast deze geheugens worden binnen het Joint Global Platform an-

70

nr. 10 – 2012

dere bronnen centraal ter beschikking gesteld. Het gaat dan vooral om (juridische) woordenboeken, encyclopedieën, referentiemateriaal en terminologielijsten. In tegenstelling tot vertaalgeheugens worden terminologielijsten niet opgebouwd uit eerdere opdrachten, maar worden zij naar aanleiding van specifieke stijlvoorkeuren van de klant in het vertaalproject gebracht. Hierdoor wordt de consistente toepassing van specifieke stijlvoorkeuren gewaarborgd. Op uw verzoek kunt u ook desgewenst een actieve rol spelen in het vertaalproces door intensieve samenwerking op het platform. U kunt te allen tijde invloed uitoefenen op uw vertalingen door controles te laten uitvoeren op uw terminologielijsten en uw vertalingen op het Joint Global Platform, waarbij u de frequentie bepaalt. Dit is uiteraard mogelijk in bijna alle talen. Wensen In tegenstelling tot wat in de vertaalwereld het gebruikelijkst is, is het beheer van uw terminologie en vertalingen volledig gericht op uw wensen. Dat is onze manier om de kwaliteit hoog te houden en de kloof tussen klant en vertaler te verkleinen. Doordat TVCN Legal Translations het geheugen- en terminologiebeheer in eigen hand houdt, is bij de projectmanager en de vertalers bekend wat uw wensen zijn op het gebied van (juridische) terminologie en het gebruik van eerdere vertalingen. Het blijft tenslotte een kwestie van smaak en stijl, en daar valt niet over te twisten! Nathalie van Vianen, in opdracht van TVCN Legal Translations (www.tvcnlegaltranslations.nl)

Financieel/Sales Kies de juiste einddatum voor een AOV

De advocaat als relatiebeheerder

Ziekten en ongevallen laten zich niet sturen door het ondernemersplan, daarom is het verstandig om bij aanvang van een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) niet voor een te lage eindleeftijd te kiezen.

De meeste advocaten krijgen niet direct warme gevoelens als ze aan de term ‘sales’ denken. Toch kan het in deze veranderde tijden geen kwaad om wat meer aan verkoop te doen; het werk NRPWQLHWPHHUYDQ]HOIELQQHQ*RHGUHODWLHEHKHHUNDQGDDUELM een belangrijke rol spelen.

e einddatum van de arbeidsongeschiktheidsverzekering zou moeten samenvallen met (reële) pensioendatum. Wij zien echter nog steeds dat er gekozen wordt voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering met een eindleeftijd van 55, 60 of 62 jaar. De ondernemer gaat er dan bij de bedrijfsstart blijkbaar van uit enkele jaren eerder dan op 65- (en straks 67-!) jarige leeftijd te kunnen stoppen. Een mooi streven dat echter alleen haalbaar is als de pensioenvoorziening hierop is afgestemd en zowel de onderneming als de ondernemer tijdens de looptijd ongeschonden blijven. Helaas is dit niet altijd het geval. Houdt daarom bij het kiezen van de eindleeftijd rekening met de volgende zaken:

D

ä/DWHUDDQSDVVHQQLHWDOWLMGPRJHOLMN Het later alsnog willen verhogen van de eindleeftijd betekent een uitbreiding van de polis. Hiervoor vraagt een verzekeraar een nieuwe gezondheidsverklaring en eventueel aanvullende medische informatie. Daarom is het niet vanzelfsprekend dat de polis kan worden aangepast. Behalve dat zich gedurende de looptijd wijzigingen in de gezondheidstoestand kunnen hebben voorgedaan, is het niet ondenkbaar dat er in de tussentijd sprake van arbeidsongeschiktheid is geweest. Het is dan niet altijd meer mogelijk om de eindleeftijd te verhogen, of dat kan alleen met een medische restrictie of een premieopslag. ä*HNR]HQHLQGOHHIWLMGLV ook einddatum eventuele uitkering Daarnaast moet u er rekening mee houden dat de gekozen eindleeftijd niet alleen van toepassing is op de looptijd van de verzekering, maar óók op een eventuele uitkering. Blijvende, al dan niet gedeeltelijke, arbeidsongeschiktheid als gevolg van ongeval of ziekte is dan een geDoriene Gosseling (Niehoff Werning & Kooij) mene streep door het oorspronkelijke ondernemingsplan. De winst uit onderneming en opgebouwd vermogen zullen dan op bijvoorbeeld de 60-jarige leeftijd niet het niveau bereikt hebben dat u bij de start van de onderneming voor ogen had. Dan blijkt dat de uitkering eigenlijk langer zou moeten duren. Op de 60e verjaardag stopt de uitkering vanuit de arbeidsongeschiktheidsverzekering en is er geen – aanvullend – inkomen meer. Tussen de einddatum van de arbeidsongeschiktheidsuitkering en de ingangsdatum van de pensioenvoorziening en AOW ontstaat dan een hiaat. Welke verzekeringsmogelijkheden en/of uitkeringen teneinde dit hiaat op te vullen zijn er dan nog? Hier kunnen wij uiterst kort over zijn: geen. Dit zal voor de meesten een flinke stap achteruit betekenen en het is niet ondenkbaar dat uiteindelijk een beroep op een bijstandsuitkering nog de enige mogelijkheid is. Verstandig Voor een starter is het daarom verstandig om bij aanvang van de srbeidsongeschiktheidsverzekering niet voor een te lage eindleeftijd te kiezen. Ziekten en ongevallen laten zich immers niet sturen door het ondernemersplan. Doriene Gosseling is cliëntadviseur inkomensverzekeringen bij Niehoff Werning & Kooij, financieel adviseurs voor advocatuur en notariaat (www.nwk.nl).

et zijn uitdagende tijden voor de advocatuur. Verhevigd door de crisis zorgt de marktwerking er binnen de advocatuur voor dat ‘sales’ tegenwoordig een steeds prominentere plaats in de bedrijfsvoering opeist. Nu krijgen de meeste advocaten niet direct warme gevoelens als ze aan de term ‘sales’ denken. Deels gevoed door en gebaseerd op vooroordelen, die velen van ons hebben over verkopers. Verkoop, dat is toch niet waar destijds voor is gestudeerd? En voelen wij ons diep in ons hart eigenlijk niet te goed om te moeten verkopen en George Wesseling (MetaSales) zo maar op iemand af te moeten stappen? Nee, liever zouden we net als voorheen de zaken gewoon in onze schoot geworpen krijgen door partners of door tevreden klanten. Of we blijven het gewoon op onze eigen manier doen. Lekker veilig, dat wel, maar ook effectief?

H

In de actiestand Tijden veranderen en werkvoorraden blijken ineens een stuk overzichtelijker te zijn geworden. Met andere woorden: er kan wel weer wat meer werk bij komen. Als er geen wind is, moet je roeien, ofwel je zult zelf in actie moeten komen. Niet meer wachten op de partner met een nieuw dossier of wachten tot de telefoon gaat. Nee, gewoon zelf in de actiestand komen volgens het principe: je moet eerst jezelf verkopen, dan kantoor en dan jouw dienst. Dat veronderstelt wel dat het onderscheidend vermogen van het kantoor en van jezelf bekend is. Er zijn verschillende mogelijkheden om dat transparant te krijgen. Het voert voor nu te ver om daar verder inhoudelijk op in te gaan, maar het is wel een essentiele eerste stap om als kantoor te zetten op weg naar het kunnen en willen verkopen van jezelf en kantoor. Na deze stap is het zinvol om aandacht te besteden aan de inrichting van het verkoopproces en het aanscherpen van de verkoopvaardigheden binnen het kantoor. Het doorlopen van genoemde fasen geeft innerlijke rust, zelfvertrouwen en voorkomt vluchtgedrag. Database van goud Verstandig is het wel om eerst het relatiebeheer klantgericht te organiseren. Veel kantoren zitten op een database van goud, zonder dat zelf te beseffen, namelijk de bestaande relaties. Alleen moet die database dan wel ontsloten kunnen worden. Goed relatiebeheer vormt de basis van een hogere klanttevredenheid. En hoe hoger de klanttevredenheid, hoe lager het percentage klanten dat bij de concurrent gaat shoppen. Actief relatiebeheer wordt de komende jaren steeds belangrijker om winstgevend te blijven. Begin daarom met het categoriseren van de bestaande relaties en stem daar de commerciële acties en contactmomenten op af. Pas als het relatiebeheer georganiseerd is, gaan we aan de slag met acquisitie. In die volgorde en niet anders. George Wesseling is partner bij MetaSales. Metasales ondersteunt advocatenkantoren ondersteunt op het gebied van marketing en commercie (www.metasales.nl).

nr. 10 – 2012

71

Nu: 3 maanden gratis mobiele website STAN DA

AR D W

EBSIT

MOB

E

I ELE

VERS

IE

Mobiele website: altijd leesbaar en snel! Een goede mobiele presentatie is van wezenlijk belang. Het aantal mensen met mobiel internet neemt razendsnel toe: 6 op de 10 surft meerdere keren per dag met een smartphone. En recent onderzoek laat zien dat 68% problemen heeft met sites die niet zijn aangepast aan een klein scherm*. Vooral het in- en uitzoomen en het lange laden van een pagina stoort. 25% geeft zelfs aan slecht functionerende sites niet meer te bezoeken. Een mobiele website voorkomt dat. De uwe ook? Scan de QR-code hiernaast en ontdek de mogelijkheden. Of kijk op www.balieplus.nl * Bron: Marketingfacts.nl, juli 2012

www.balieplus.nl

verzekeringen

+

pensioenen

+

bedrijfsvoering

+

ict

+

cursussen

Wat waren de spraakmakende transacties van de afgelopen tijd, en welke juridisch adviseurs waren er bij betrokken? Michiel Rohlof verzamelde een en ander voor u. Wilt u deals melden? [email protected].

Dealmakers Deal

1

Op onze website, www.mr-online.nl, vindt u het overzicht van alle deals die tot nu toe in Mr. werden gepubliceerd.

Partijen

Het Amerikaanse mediaconcern Fox International heeft een meerderheidsbelang van 51 procent genomen in Eredivisie Media en Marketing CV. De 18 voetbalclubs, de KNVB en Endemol hebben het voorstel van de firma van mediamagnaat Rupert Murdoch unaniem aangenomen. De deal moet nog worden goedgekeurd door de NMa. Fox International Channels (FIC) zendt reeds in Nederland uit via onder meer National Geographic Channel en enkele digitale kanalen.

Advocatuur/notariaat

Andere adviseurs

laat de laatste twee clubs ja zeiden tegen de deal. De toevoeging van de Nederlandse eredivisie tot ons portfolio in Nederland tilt FIC tot een hoger niveau in Europa. Met recente uitbreidingen in Latijns-Amerika, Azië en nu Europa is FIC op weg om een leidende wereldwijde speler op het gebied van sportzenders te worden.”

Annelies van der Pauw, advocaat/partner Allen & Overy: “Fox International bestaat uit een bijzonder leuke groep mensen en is een sterk internationaal geAdviseurs Fox International Channels: Allen & Overy oriënteerde speler. Zo zit het hoofdkantoor in Los An(Annelies van der Pauw, Paul Glazener, Jochem Beursgeles, zijn de bedrijfsjuristen die verantwoordelijk zijn kens, Stefan Spaans, Elske Henny), Fox inhouse (Gill voor Europa onder meer in Rome gevestigd en heeft van der Staak, Frank Carrere – head of corporate devemen bedrijfsonderdelen over de hele wereld. Dat lopment) bracht automatisch schakelen in verschillende tijdzoAdviseurs Eredivisie Media & Marketing: Stibbe (Björn nes mee. Het was plezierig om te zien dat beide partijvan der Klip, Eva Das, Patricia van den Ende, Frederik de en vanaf het begin erg positief en enthousiast met elHosson, Rein Wesseling, Floris ten Have) Annelies van der Pauw kaar aan de slag gingen. Een mooi begin van een goede samenwerking. Gill van der Staak, Head of Legal and Business Affairs Benelux, De bestaande vennootschappelijke structuur was een punt van Nordics & Baltics Fox International Channels: “Juridisch gezien aandacht bij deze deal; we hadden te maken met onder meer een was deze deal bijzonder vanwege de complexe structuur van de Eredivisie CV, NV en BV en daarnaast verschillende limited partbetrokken entiteiten. De investering betreft een 51% belang in de ners waaronder de voetbalclubs. Het two-tier board systeem vercommanditaire vennootschap Eredivisie Media & Marketing, schilde ook van het one-tier board systeem dat in de VS als corpowaarin naast Endemol en de KNVB ook de commanditaire venrate governance systeem bestaat. nootschap van de achttien clubs van de Eredivisie weer een comOf ik in de rest van het jaar meer grote deals verwacht? Ik ben eigenmanditaire vennoot is. De communicatie bij deze deal verliep lijk wel positief gestemd over de markt. Er liggen grote mandaten en vanuit onze kant vooral met de directie van Eredivisie Media & ik doe veel conflict checks. Of dat zich ook vertaalt in deals is de Marketing en haar advocaten. vraag, maar als ik om mij heen kijk is iedereen toch nog steeds hard Het mooiste moment was het moment waarop op zondagavond aan het werk.”

2

3

4

De Britse investeerders Metric Capital Partners en Hutton Collins Partners investeren enkele tientallen miljoenen euro’s in The Vincent Hotel Groep (TVHG). Daarmee gaat TVHG de komende jaren voor 120 miljoen euro aan projectontwikkeling plannen. Het business model van TVHG is voor een groot deel gebaseerd op het ombouwen van kantoren naar hotels.

Smulders Steel International heeft alle aandelen in haar Poolse dochter Famaba verkocht aan het Belgische E.C.W.H. Famaba houdt zich bezig met de productie van staalconstructies die hoofdzakelijk bestemd zijn voor on- en off shore windturbines.

Medux, onderdeel van investeringsmaatschappij NPM Capital, koopt een meerderheidsbelang (65%) in twee vennootschappen van Ciran Revalidatie, te weten Top-Care Health Services en PRB-services. Ciran Revalidatie is gespecialiseerd in de poliklinische revalidatie van mensen met chronische fysieke klachten.

Gill van der Staak

Metric Capital Partners (John Sinik), Hutton Collins Partners

Loyens & Loeff ( Harmen Holtrop, Antoinette van der Hauw, Willem Jarigsma, Wilfred Groen)

Berwin Leighton Paisner

TVHG Budget Group Netherlands BV (Bart van de Kamp)

Boekel De Nerée ((Ferdinand Mason, Casper Haket, CarsJan van Gool, Jeroen den Hamer), PwC, Jones Day

Colliers International, Cornucopia Capital Limited

DG Law Office (David Gailliaert)

BDO Corporate Finance België (Johan VandenBroeck, Bruno Dubois)

Banning Advocaten (Krijn Keukens), LegalExperience (Roald Subnel), Soltynski Kawecki & Slezak (Krzystztof Pawlisz)

Consortium banken: Rabo International M&A (Arnoud Boksteijn, Giovanni Chin)

Medux BV

Buren van Velzen Guelen (Pieter van den Berg, Eelko Smit, Tjeerd Aghina)

SINCERIUS Transaction Services (Walther van der Putten)

Ciran Revalidatie

Boels Zanders (Jeroen Oehlen)

E.C.W.H. BVBA

Smulders Steel International BV

n.v.t.

nr. 10 – 2012

73

Dealmakers 5

6

74

Deal

Partijen

Advocatuur/notariaat

Andere adviseurs

Gimv neemt een 25% belang in ARS T&TT, een Nederlandse onderneming die ‘Intelligent Transport Systems’ ontwikkelt. De overige aandelen blijven in handen van de CEO-oprichter van ARS T&TT, Jan Linssen.

Gimv Buyouts & Growth Netherlands 2010 BV (Sander van Vreumingen)

Houthoff Buruma (Angenita Pex)

Deloitte (Ad Veken, Arthur Goedkoop)

DLA Piper (Casper Hamersma, Pieter Paul Terpstra, Sander Wiggers, Paulus Merks, Noor Gerver, Wouter Metz, Patrick Gremmels, Nicole Vreeman, Gabriel van Gelder)

KPMG Corporate Finance (Wouter van der Heijden, Stegeman, Mathijs Biesta, Ruth Bongers, Maurits Drijfhout van Hooff), PwC (Ad van Gils, Klaas-Jan Terhorst, Frans de Bode)

ARS Holding BV

Chipfabrikant ASML heeft een customer investment proredelijke wijze zijn gedeeld door de partijen. ASML en de gram gelanceerd en boekt daarmee grote successen, deelnemers aan het Customer Co-Investment Program door klanten Intel, Samsung en TSMC aan boord te krijhebben een balans gevonden waarin alle deelnemers gen. Het Amerikaanse Intel Corporation investeert in tobaat ondervinden van de transactie, terwijl ook de niettaal zo’n 3,3 miljard euro in het multi-partijen ontwikkedeelnemende klanten profiteren van tijdige ontwikkeling lingsprgramma, onder meer uit een cash contributie aan en productie van de allernieuwste ASML-technologie. Van ASML’s research & development (R&D) en een deelnede deelnemende klanten ontvangt ASML een directe onming van Intel in ASML’s aandelenkapitaal tot maximaal dersteuning in R&D van 1,38 miljard euro, die zal worden Robert Roelofs 15%. Chipgigant TSMC investeert de komende vijf jaar 276 geïnvesteerd in extra onderzoek en ontwikkeling tussen miljoen euro in ASML’s R&D en neemt voor 838 miljoen euro een 5% 2013 en 2018. Klanten hebben zich verzekerd van parallelle ontwikaandeel in het kapitaal van ASML. Samsung investeert 276 miljoen keling van nieuwe technologie, zodat ze verzekerd zijn van machieuro in R&D en 503 miljoen euro in een 3% belang. nes om een nieuwe generatie computer-chips op te produceren. Daarnaast kopen ze een aandeel in ASML, zodat ze profiteren van Adviseurs ASML Holding NV: De Brauw Blackstone Westbroek een eventuele waardestijging die deze extra nieuwe ontwikkelingen (Arne Grimme, Martin van Olffen, Marie-José Blaak, Anne-Marie zullen opleveren. Dit is een – bij mijn weten nog niet eerder verStruycken, Joost Steenhuis), Skadden, Arps, Slate, Meagher & toonde – juridische constructie waarbij we in één keer drie belangFlom (Richard Ely, Richard Ely, Jim McDonald, Bobbie King) rijke klanten ook als aandeelhouder krijgen , maar dan met zeer Adviseurs Intel Corporation: NautaDutilh (Leo Groothuis, Gaike beperkt stemrecht en zonder dat verwatering optreedt. We hebben Dalenoord), Gibson, Dunn & Crutcher (Russel Hansen), Morrison onze US, Koreaanse en Taiwanese counterparts van deze construc& Foerster (Robert S. Townsend) tie weten te overtuigen, zelfs zodanig dat ze alle drie inmiddels het Adviseurs TSMC: Boekel De Nerée (Ferdinand Mason, Bastiaan Nederlandse woord ‘stichting’ foutloos kunnen uitspreken… Kout), Jones Day (Scott Cohen) Uiteraard zitten er aan de constructie allerlei complexe juridische Adviseurs Samsung: Linklaters (Jan-Willem de Boer) aspecten op het gebied van vennootschapsrecht, mededinging, US securities law et cetera, maar die hebben we prima weten te pareRobert Roelofs, Vice President Legal & General Counsel/ Secretaren dankzij de combinatie met ons extern legal team van De ry of the Company ASML Holding NV: “Deze transactie is het resulBrauw en Skadden Arps. Die interactie verliep vlekkeloos en heeft taat van vele maanden van overleg, waarbij de belangen van de aan het geheel een cruciale bijdrage geleverd. Tussen de juridiklant en de belangen van ASML allengs dichter bij elkaar kwamen. sche afdeling en het bestuur van ASML verliep het schakelen Klanten hadden al geruime tijd aangegeven dat ze een tijdlijn van eveneens uitstekend, met zeer korte lijnen gedurende het hele ASML wensten om hun eigen ontwikkelplannen op aan te laten slui- proces. Ik denk dat zo’n unieke operatie een uitstekende gelegenten – de machines van ASML bepalen per slot van rekening in beheid is voor een juridische afdeling om zich te profileren binnen langrijke mate het innovatietempo in de chip-industrie. Om deze het bedrijf. Daarnaast hebben we ons uiterste best gedaan om ook tijdlijn te garanderen moet ASML grote investeringen doen zonder onze aandeelhouders mee te krijgen. gegarandeerde inkomsten. In de jaren rond het millennium, toen Of andere branchegenoten en bedrijven dit voorbeeld zullen volgen? chipfabrikanten wilden overgaan op een nieuwe soort chipmachiDe combinatie van elementen in het Customer Co-Investment Prones, hebben de machinefabrikanten in totaal zo’n tien miljard euro gram is uniek, en de transactie is feitelijk een erkenning van de unievan hun eigen geld geïnvesteerd om de ontwikkeling van deze make positie van ASML in de technologie-industrie. Als Intel – de grootchines voor grote chipschijven te faciliteren. Net toen de chipfabriste chipfabrikant ter wereld, wiens medeoprichter Moore naamgever kanten hun orders zouden plaatsen, begon een langdurige cycliis van Moore’s Law die voorspelt dat chips steeds krachtiger, zuiniger sche depressie in de chipindustrie, en trokken zij hun orders in. De en kleiner worden – niet alleen een minderheidsaandeel zonder noemachinefabrikanten leden grote verliezen en zijn dit niet vergeten. menswaardig stemrecht koopt, maar tevens 829 miljoen euro invesHet was dus duidelijk dat bij een volgende siliciumschijftransitie de teert in ASML’s R&D, dan is dat een duidelijk signaal hoe belangrijk risico’s eerlijker moeten worden verdeeld tussen de chipfabrikanten ASML is geworden om Moore’s Law voort te zetten. Deze uitzonderlijen machinefabrikanten. Het huidige co-investeringsprogramma is ke positie van ASML’s innovatiekracht en verantwoordelijkheid heeft in feite het vehikel geworden waarin de kansen en risico’s op een geleid tot een unieke overeenkomst.”

nr. 10 – 2012

Dealmakers Deal

7

8

Het Canadese aardappelbedrijf McCain neemt CêlaVíta, leverancier van geschilde aardappels, over van de Nederlandse Bieze Food Groep.

Investeerder Antea Participaties neemt een belang in Arbo Support. Arbo Support is een snelgroeiende dienstverlenende onderneming op het gebied van arbeidsveiligheid, waaronder ook projectondersteuning, interim-management alsmede advies- en opleidingsactiviteiten vallen.

Partijen

Advocatuur/notariaat

Andere adviseurs

McCain Foods Holland BV

De Brauw Blackstone Westbroek (Ton Schutte)

Atlas Strategic Advisors, KPMG

Bieze Food Groep BV

Van Doorne (Hugo Reumkens, Roos van Waaij, Tjarda Tazelaar, Diederik Schrijvershof)

Rabobank (Jeroen van den Heuvel, Martin Boeckmann), Meeuwsen Ten Hoopen

Antea Participaties (Robert de Boeck)

Lexence (Jeroen Goosens, Annick Bredero)

SINCERIUS Transaction Services (Walther van der Putten, Joost Siemensma)

Personal Holding Arbo Support BV

Mulder en Servatius Advocaten (Frans Mulder)

Noorderhuys Participaties (Johannes Osinga, Jan ten Cate)

9

B&S, actief op het gebied van de internationale groothandel in food & non-food voor onder meer luchtvaartmaatschappijen, luchthavens, defensie, catering en cruiseboten, heeft onlangs branchegenoot Koninklijke Capi-Lux en diens dochtermaatschappijen overgenomen. Capi-Lux exploiteert tax free elektronicawinkels op luchthavens in diverse landen.

10

Dahlman Industrial Group, fabrikant van filtersystemen voor de petrochemische en procesindustrie uit Maassluis, krijgt een nieuwe aandeelhouder. Het Amerikaanse Synova neemt een minderheidsbelang van het Nederlandse koninklijke bedrijf.

11

Duitsland, Zuid-Afrika en Finland. Hierdoor heb je te maken met verschillende jurisdicties en met aspecten op het gebied van duty free handel, air side en land side shops. Capi-Lux is een familiebedrijf en overnames zijn voor familiebedrijven geen dagelijkse praktijk. Dit geeft soms een andere dynamiek aan het overnameproces. Daarnaast is continuïteit voor familiebedrijven vaak belangAnnemieke Romein rijk, zo ook in dit geval, waardoor andere belangen een Adviseurs B&S: Vlaskamp Advocaten (Annemieke Romein, Aniek Gielen), Loyens & Loeff (Rob Cornelisse, Rogier Sterk, rol spelen. Het feit dat de fotocollectie zoals deze aanwezig is op Wendy van der Starre, Donate Berkhof, Marc Custers) het hoofdkantoor van Koninklijke Capi-Lux nu in bruikleen is geAdviseurs Koninklijke Capi-Lux Holding BV: AKD (Nathalie van geven door de Capi-Lux Alblas Stichting aan B&S, is eveneens bijWoerkom, Rosanne Vlasveld, Selma Baouch), Boer & Croon zonder te noemen. Het betreft een zeer diverse collectie foto’s uit (Maarten Vijverberg, Gonneke van der Lee, Paul Gerrits) oeuvres van verschillende fotografen. Ik ken B&S al jaren en heb een zeer prettige en open relatie Annemieke Romein, dealmaker voor Vlaskamp Advocaten: “Bijmet hen. Zo’n acht jaar geleden heb ik B&S voor het eerst bijzonder aan deze transactie is het feit dat Capi-Lux naast de wingestaan bij een overname en sindsdien doe ik naast overnames kels op Schiphol – waar iedereen wel eens is binnen gelopen – diverse andere interessante zaken voor B&S, voornamelijk conwinkels heeft op luchthavens in andere landen waaronder tractenwerk.”

Het Nederlandse scheepsvervoerbedrijf Feederlink is door Irish Continental Group verkocht aan de Deense branchegenoot Unifeeder. Transactiebedrag is 29 miljoen euro.

Synova

Dahlman Industrial Group BV

Unifeeder A/S

Irish Continental Group, plc

Loyens & Loeff (Willem Booysen, Jori Kreule)

n.v.t.

Holland Van Gijzen Advocaten en Notarissen (Sijmen de Lange, Hjalmar Florijn, Sandra van Loon-Vercauteren, Arie Dirk de With)

Stibbe (Sophie Bakker), O’Melveny & Myers (Brussel: Hans Hedegaard, Frederik von Barnekow), Plesner (Kopenhagen: Christian Riis-Madsen)

n.v.t.

Simmons & Simmons (Pieter van Uchelen, Martijn Stuart, Peter Broadhurst)

nr. 10 – 2012

75

Dealmakers Deal

12

Partijen

Advocatuur/notariaat

Andere adviseurs

Het in Nederland gevestigde private equity fonds Fashion Fund I verkoopt alle aandelen in het Zwitserse Vilebrequin aan het Amerikaanse G-III Apparel. Vilebrequin is sinds haar oorsprong (St. Tropez, 1971) wereldwijd actief in exclusieve bad- en strandmode en accessoires. Het merk wordt wereldwijd verkocht via een exclusief netwerk van boetiekwinkels in locaties als Parijs, Monaco, St. Tropez, Rome, Portofino, New York, Palm Beach, Beverly Hills en Hong Kong.

internationale vertakking van Vilebrequin die aanleiding was voor intensief contact met diverse buitenlandse advocaten. Daarnaast speelde een rol dat de deal door G III vanuit Amerikaans perspectief werd bekeken, mede omdat het voor deze partij de eerste transactie in Europa was. Door beide partijen is op alle essentiële punten echter steeds constructief naar een oplossing gezocht met uiteindelijk een prima resultaat. Jan ter Horst Wij kennen Fashion Fund al langer; in 2007 begeleidden wij ook de aankoop van Vilebrequin door Fashion Fund. Adviseurs Fashion Fund I BV: Eversheds Faasen (Jan Het moment waarop definitief duidelijk werd dat de deal ter Horst, Tom van Wijngaarden, Rogier de Haan), door zou gaan en er geen belemmeringen meer waren Eversheds AG (Oliver Beldi), Eversheds Nicea (Juan Euom naar de closing toe te werken, werd door alle partijgenio Díaz Hidalgo), Morgan Stanley en uiteraard als hoogtepunt ervaren. Adviseurs G-III Apparal Group Ltd: Dirkzwager (Ton Voor de komende periode verwachten wij een doorloLekkerkerker, Anne Claire Sillevis Smitt), Fulbright & pende stroom van overnames en desinvesteringen, met Jaworski (Neil Gold, Manny Rivera), Meyerlustenberger name in het middensegment. Wij merken steeds weer Lachenal Avocats (Christophe Rapin), Barclays opnieuw dat buitenlandse partijen, veelal strategische Tom van Wijngaarden kopers, belangstelling hebben voor overnames van NeJan Ter Horst en Tom van Wijngaarden, dealmakers voor derlandse bedrijven of onderdelen daarvan. Als onderdeel van Eversheds Faasen: “De transactie werd ingezet met een controlEversheds International worden wij voor dergelijke transacties led auction. Uiteindelijk werd principeovereenstemming bereikt zeer regelmatig ingeschakeld.” met G-III. Het internationale aspect was bijzonder, met name de

(advertentie)

Nieuwe Modellen voor de Flex BV Met de nieuwe online modellen van Lexlumen kunt u direct aan de slag voor uw klanten met de Flex BV. -

Maar liefst 27 Flex BV modellen: voor iedere situatie een akte op maat (!) Betrouwbaar want opgesteld door een redactie van specialisten In een on line tool met handige toepassingen voor uw kantoor Met uitleg bij de artikelen door de redactie Alle modellen ook in het Engels beschikbaar

De redactie bestaat uit Mr. J.W.A. Schenk, hoofdredacteur, Notaris bij Van Doorne Mr. I. Cox, Notaris bij Olenz Notarissen Mr. D. Plaggemars, Notaris bij Damsté Advocaten Notarissen Mr. D. Lodder, Advocaat bij Ploum Lodder Princen Mr. A.H.G. Wilod Versprille, van Olenz Notarissen is wetenschappelijk adviseur van de redactie.

76

nr. 10 – 2012

lexlumen

W ilt u meer weten of een demonstratie? www.lexlumen.nl T: 030-2657206 M: info @ lexlumen.nl

MASERATI GRANTURISMO SPORT. OPPOSITES ATTRACT. Today, with the birth of the GranTurismo Sport, Maserati enters new realms of style, comfort and high performance, meeting the desires of the most demanding clientele. The latest evolution of the Gran Turismo concept, the new gem from Maserati seduces at first glance, a perfect combination of modernity and function for a thrilling, luxurious driving experience, seating four in comfort. Safety, style and dynamism. Every detail is designed to deliver results of excellence, around the eternal heart of every Maserati car: the engine. Powered by 460 HP, the GranTurismo Sport unveils all its aggression in “Sport” mode. Luxury and high performance, just waiting to be put to the test. Visit www.maserati.com to find out more about the GranTurismo Sport.

V8 4691 CC ENGINE - MAXIMUM POWER OUTPUT: 460 HP AT 7000 RPM - MAXIMUM TORQUE: 520 NM AT 4750 RPM - MAXIMUM SPEED: 298 KM/H (AUTOMATIC) - 300 KM/H (ELECTRO-ACTUATED) 0-100 KM/H ACCELERATION: 4.8 SECONDS (AUTOMATIC) - 4.7 SECONDS (ELECTRO-ACTUATED) - COMBINED CYCLE CONSUPTION: 14.3 L/100 KM (AUTOMATIC) - 15.5 L/100 KM (ELECTRO-ACTUATED) CO2 EMISSION: 331 G/KM (AUTOMATIC) - 360 G/KM (ELECTRO-ACTUATED)

DRIESSEN MASERATI PIETERSBERGWEG 27+29, 5628 BS EINDHOVEN

TEL. 040 26 46 545

LOUWMAN EXCLUSIVE CARS PROOSTWETERING 53, 3543 AC UTRECHT

TEL. 030 22 12 121

MUNSTERHUIS SPORTSCARS B.V. GOUDSTRAAT 31 - 49, 7554 NG HENGELO

TEL. 074 25 55 370

Arrest van de maand

Stembureauwolven vreten IQ-partij op “Dit waren faule verkiezingen. Onze partij zet zich in voor nieuwe, schone verkiezingen.” Uitvinder en partijvoorzitter Günther Niessen geeft het, de dag nadat Nederland massaal voor Rutte en Samsom koos, nog niet op. “We gaan Samsom, Rutte en Pechtold vragen om deze schijnverkiezing te annuleren.” Zijn IQ-partij mocht niet meedoen – met dank aan het hoofdstembureau van de gemeente Den Haag en die ‘verdomde’ Raad van State. door Jurjen Boorsma

D

e IQ-partij noemt zich ‘linkser dan

reau het verzuim kon herstellen, maar

wet formulier H1 bindend voorschrijft en

links en rechtser dan rechts’. De

dat mocht niet. Hij kreeg vijf minuten

het de verantwoordelijkheid van de par-

partij wil ‘clean energy’ en ‘clean gover-

om de lijst met de hand over te schrij-

tij is te zorgen dat de lijsten voldoen aan

nment’ en heeft als programma onder

ven. “Kunt u in die tijd 34 namen over-

alle wettelijke vereisten. “In het midden

meer dat mensen in topfuncties de ‘we-

schrijven? Dat is toch onmogelijk?”

kan blijven of het hoofdstembureau de

tenschappelijke high-tech-wolventest’

Na deze vijf minuten had hij pas zes na-

IQ-partij voldoende behulpzaam is ge-

moeten doen, waardoor ‘wolven in

men overgeschreven – terwijl een kan-

weest.” De waarborgsom an sich is niet

schaapskleren’ ontdekt kunnen wor-

didatenlijst voor alle kieskringen ten

discriminerend en de ongeldigverkla-

den. Het is jammer voor Niessen dat de

minste 30 namen moet bevatten. De ver-

ring van de lijst omdat het geld niet is

partij niet op het stembiljet kwam, want

plichte waarborgsom (inschrijfgeld) van

overgemaakt, terecht (LJN: BX4217,

hij verwachtte veertien tot twintig ze-

€ 11.250 voor politieke partijen was bo-

Raad van State , 201207629/1/A2, 09-08-

tels te halen. “De Menschen kennen ons

vendien niet tijdig voldaan. Hij kreeg van

2012). “De olie-industrie”, meent Nies-

nog niet zo goed. Als we bekend zijn

het stembureau de aanzegging dat hij 3

sen, “beïnvloedt de verkiezingen en be-

halen we 90 tot 100 zetels.”

augustus vóór 16.00 uur het geld over-

invloedt de rechtspraak.”

Niessen en twee andere partijleden kwamen 31 juli bij het hoofdstembureau om hun partij in alle kieskringen te laten re-

“De olie-industrie beïnvloedt de verkiezingen en

gistreren. De Kieswet schrijft voor dat dit moet gebeuren met het zogenaamde

ook de rechtspraak”

H1-formulier, uiterlijk om 15.00 uur op de dag van de kandidaatstelling. De IQpartij kwam in plaats daarvan aan met

gemaakt moest hebben, maar at deed

Niessen en zijn partij hebben vervolgens

een USB-stick en een uitgeprinte na-

de IQ-partij niet. “Het was een kwestie

herziening aangevraagd maar de herzie-

menlijst. Een verzuim, zo erkent de par-

van drie muisklikken. Maar die doe je

ning is “abgewesen” door “een vriendje

tij in haar beroepschrift, maar eenvoudig

natuurlijk niet als de lijst niet voor alle

van de rechters uit de eerdere procedu-

te herstellen, als het stembureau maar

kieskringen geldig is.” Hij noemt de be-

re”. Hij hoopt dat Rutte, Samsom en

niet door “dit kan niet en dat kan niet” te

handeling “manipulatie en extreem be-

Pechtold hem gelijk geven zodat hij aan

zeggen voor zoveel “gedoe en tijdver-

drog”. De waarborgsom is volgens de

nieuw uitgeschreven verkiezingen kan

lies” had gezorgd, aldus de IQ-partij. “Ze

partij bovendien ‘discriminerend’.

meedoen. Zo niet, dan heeft hij nog een

zeiden niet positief hoe het kon. Dat had-

De behandeling door de Raad van State

troefkaart in zijn mouw, namelijk een

den wij zelf uit te zoeken.”

stemde hem optimistisch. “We zijn

beroep op de Organisatie voor Veiligheid

Niessen (die klinkt als een wederopge-

vriendelijk aangehoord. Er werden ook

en Samenwerking in Europa, OVSE.

stane Prins Bernhard) is verontwaar-

grapjes gemacht en ik dacht: deze men-

Want: IQ is uitgesloten door ‘dirty tricks’,

digd. Hij had er op gerekend dat hij dan

sen zijn zeer honorabel.” De uitspraak

en Rutte, Samsom, Pechtold en de rest

wel met behulp van de computers en de

was evenwel een bittere teleurstelling.

hebben de Wolventest niet gedaan. Dat u

kopieermachine van het hoofdstembu-

De Raad van State oordeelt dat de Kies-

het weet, misleide burger!

nr. 10 – 2012

79

Ingezonden mededeling

JPR Advocaten verkozen tot

beste advocatenén beste advieskantoor van Nederland

Tijdens de uitreiking van de veelbesproken Incompany 100 Awards, afgelopen donderdag 20 september in het Amstel Hotel te Amsterdam, mocht JPR Advocaten maar liefst twee hoofdprijzen in ontvangst nemen. In de Incompany 100 van 2012 voeren wij niet alleen de ranglijst aan in de sector Advocatuur & Notariaat, maar komen wij ook gemeten over álle sectoren als beste uit de bus. De Incompany 100 is het resultaat van een jaarlijks terugkerend onderzoek waarin het zakenblad Incompany duizenden beslissers uit het midden- en grootbedrijf vraagt naar hun oordeel over de adviesbedrijven die ze inschakelen. Zo ontstaat een ranglijst van de best presterende advieskantoren in Advocatuur & Notariaat en nog acht andere sectoren: Accountancy & Belastingadvies, Business Finance, Corporate Finance, ICT, Management & Organisatie, HRM, Private Banking en Verzekeringen. HET BESTE ADVOCATENKANTOOR JPR wil herkend worden als het beste advocatenkantoor in Oost-Nederland. Met dat doel voor ogen is gekozen voor een strategie waarin de klant centraal staat en voor een team van advocaten dat in staat is om niet alleen te denken als juristen, maar ook als ondernemers. De cijfers van het Incompany onderzoek lijken aan te tonen dat die aanpak aanslaat. Zo wordt de service van JPR gemiddeld met een 7,77 gewaardeerd, wat dit jaar een ongeëvenaard hoog cijfer is in deze belangrijke categorie. Onder dit kopje vallen de betrouwbaarheid (7,89), de

snelheid van werken (7,88) en de communicatie (7,70). Ook in de drie andere hoofdcategorieën gooien we hoge ogen met een 7,20 voor prijs, een 7,48 voor knowhow en een 7,37 voor resultaat. In deze categorieën is de respondenten onder meer gevraagd naar onze prijskwaliteitverhouding (7,33), vakkennis (7,87) en accuratesse (7,83). Op al deze onderdelen scoort JPR als hoogste in de sector Advocatuur & Notariaat. HET BESTE ADVIESKANTOOR Alle hierboven genoemde cijfers bij elkaar zijn goed voor een totaalscore voor JPR van 7,49. De onderzoekers verzekeren ons dat dit een zeldzaam hoge score is. Zo hoog zelfs dat we met dit cijfer ook in de totale ranglijst, waarin alle advieskantoren ongeacht hun sector zijn opgenomen, bovenaan staan. Onze voorsprong op de nummer twee bedraagt daarbij tweetiende punt wat, alweer volgens de onderzoekers, ‘het verschil van een complete klasse inhoudt, een unicum’. Uiteraard zijn we bijzonder trots op dit resultaat en bedanken we al onze relaties die voor dit onderzoek zijn benaderd voor de waardering die uit deze cijfers spreekt.

Ingezonden mededeling

OVER INCOMPANY 100 In opdracht van Vondel Publications, uitgever van het magazine Incompany, deed onderzoeksbureau Blauw Research voor de negende keer onderzoek naar de tevredenheid van zakelijke beslissers over adviesbedrijven in Nederland. De respondenten gaven in een shortlist van 250 adviesbedrijven aan met welke bedrijven zij samenwerken of hebben samengewerkt en beoordeelden deze bedrijven middels rapportcijfers op zestien aspecten. Deze aspecten vormen samen vier categorieën: ‘knowhow’, ‘prijs’, ‘service’ en ‘resultaat’. Blauw Research benaderde voor dit onderzoek 150.000 beslissers (werkzaam

bij bedrijven met meer dan 20 werknemers). Ruim 7.500 daarvan brachten hun stem uit. In september 2012 zijn de resultaten van dit onderzoek gepresenteerd in het Magazine Incompany 100. Op www.jpr.nl vindt u de complete ranglijsten en andere informatie over dit onderzoek. Blauw Research (www.blauw.com) is met ruim 120 medewerkers en vestigingen in Rotterdam, Londen en Neurenberg een toonaangevend bureau voor marktonderzoek. Uitgeroepen tot Bureau van het Jaar in 2009 staat Blauw voor doelgericht en effectief onderzoek, voor opdrachtgevers in alle sectoren van het bedrijfsleven.

BESTE ADVOCATEN KANTOOR

&

ADVIES BUREAU

2012

JPR Advocaten. Eigenzinnig professioneel.

Deventer

Doetinchem

Enschede

www.jpr.nl

ARBITRAGEWET WORDT GEMODERNISEERD

De toekomst van De modernisering van de Arbitragewet moet Nederland aantrekkelijker maken voor internationale arbitrages. Ook nationale scheidsgerechten kunnen profiteren van de nieuwe wetgeving, omdat de partijen tijd en geld kunnen besparen. Er wordt nog relatief weinig gearbitreerd in ‘Nederland Arbitrageland’. Maar de private rechtspraak heeft toekomst. door Lex van Almelo

E

en onderaannemer spreekt af dat hij diverse staalconstructies zal leveren en monteren in een nieuw stationsgebouw. Voor de constructie, inclusief de deltaligger, wordt een staalkwaliteit van S355 afgesproken. Als de hoofdaannemer in maart 2010 een werkbezoek aflegt aan de fabriek van de onderaannemer stelt hij vast dat deze een lagere staalkwaliteit (S275) voor de deltaligger gebruikt. Hij wil alsnog de afgesproken kwaliteit, maar de onderaannemer weigert dit, omdat de veiligheid van de constructie niet in het geding is. De buizen van de deltaligger zijn namelijk iets dikker gemaakt. De hoofdaannemer neemt de deltaligger echter niet meer af. Volgens de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken 1989 leggen de partijen het geschil voor aan de Raad van Arbitrage voor de Bouw (RvA). De onderaannemer eist een schadevergoeding van vijfenhalve ton, terwijl de hoofdaannemer ontbinding van de overeenkomst vordert met een schadevergoeding van twee ton. De RvA benoemt drie ingenieurs als arbiter, die zich vooral buigen over de constructieve veiligheid. Op grond van verschillende ‘expertise-onderzoeken’ komen zij tot de conclusie dat die inderdaad niet in het geding is nu de buizen een wanddikte hebben van 7,5 mm. De hoofdaannemer had de

82

nr. 10 – 2012

afname van de deltaligger dan ook niet mogen weigeren. Hij moet de onderaannemer zes ton inclusief btw betalen en de proceskosten van dertig mille vergoeden.

Superieur De uitspraak van de RvA valt op door de technische, niet-juridische manier waarop de leken-arbiters de zaak benaderen. Afhankelijk van de aard van het geschil zet de RvA in meer of mindere mate juristen of technici op een zaak. Overigens kunnen partijen ook zelf arbiters kiezen. De Amsterdamse advocaat Rob Bleeker (Rozemond Advocaten) is gespecialiseerd in civiele bouwgeschillen. “Arbitrage is een superieure vorm van rechtspraak. Publieke rechtspraak is heel inefficiënt en duur. Je hebt natuurlijk hele goede ervaren rechters, maar voor hetzelfde geld heb je een raio die zijn eerste bouwgeschil doet. Je kunt de rechter niet kiezen, maar arbiters wel. Bij arbitrage heb je vaak drie arbiters die een hele dag besteden aan de mondelinge behandeling van de zaak. Zij laten de partijen zelf vertellen wat er aan de hand is. Daarbij komt de technische waarheid naar boven in plaats van de formele waarheid.” Dick van Werven, jurist bij branchevereniging Bouwend Nederland en RvA-arbiter beaamt dat. “Alles is gericht op de waarheidsvinding, op wat er precies gebeurd is, dus hoe

BEELD: WORDS+PICTURES/SHUTTERSTOCK

private rechtspraak Arbitrage

Het recht op exclusiviteit De Kluwer Collegebundel. Nu verkrijgbaar als limited edition in luxe bewaarcassette! De Kluwer Collegebundel kent u ongetwijfeld uit uw studententijd. Doeltreffend in gebruik door zijn uitgebreide inhoud (4864 pagina’s) én zoekgemak. Altijd handig om snel de inhoud van bepaalde wetteksten te bekijken. Er is nu ook een luxe uitvoering van de Kluwer Collegebundel in limited edition. Chique harde omslag, fraai gebonden bundels en een representatieve bewaarcassette. Zo’n luxe editie mag gezien worden. Ook bij deze luxe uitvoering krijgt u gratis toegang tot de online editie. Deze is bovendien uitgebreid met links naar de meeste standaardarresten. Bestel snel op www.kluwer.nl (zoek op ‘limited edition’), want de oplage is beperkt.

Online en mobiel uitgebreid met arresten!

www.kluwer.nl

ARBITRAGE

dekt, dan kan het handiger zijn als zij daarvoor de gewone rechter en uiteindelijk de Hoge Raad benadert. Een voordeel van arbitrage is verder dat je kunt afspreken dat de tegenpartij vertrouwelijke informatie alleen mag gebruiken voor de Henk Snijders (Universiteit Leiden): “In feitelijk procedure. En bij ingewikkelde zaken is het praktisch als bij de internationale gebeoordeling ook niet-juristen zijn betrokken.” schillen wordt vaak voor arbitrage gekozen om de zaak door een neutrale instantie te laten beslechten.” de feiten liggen. Er zijn minder formele tussenstappen nodig om de waarheid op tafel te krijgen. De technische arbiters beschikken zelf over de nodige deskundigheid. Omdat in veel geschillen technische aspecten spelen, is het zonder die technische deskundigheid niet goed mogelijk om te beoordelen wie er gelijk heeft. Bij de Raad van Arbitrage wordt na een schriftelijke stukkenwisseling bijna altijd een mondelinge behandeling gehouden. Vaak gaan de arbiters ter plekke kijken, bijvoorbeeld om te zien wat de kwaliteit van het uitgevoerde werk of de oorzaak van een gebrek is.” Henk Snijders, hoogleraar burgerlijk (proces)recht aan de Universiteit Leiden en voorzitter van de Raad van Advies en Toezicht van het Nederlands Arbitrage Instituut (NAI): “Een superieure vorm van rechtspraak? Dat is afhankelijk van de zaak. In veel zaken is het geschil feitelijk ingewikkeld en is het praktisch als bij de beoordeling ook niet-juristen zijn betrokken. Een geschil over de prijs van een overname kun je bijvoorbeeld laten behandelen door een voorzitter-jurist en twee registeraccountants. En een geschil over de kwaliteit van maatwerksoftware door een jurist en twee IT-experts. Maar als een verzekeringsmaatschappij Fredy von Hombracht-Brinkman wil weten of een be(Nederlands Arbitrage Instituut): “Het voor- paald type schade nu stel om nog maar in één instantie te procewel of niet onder de deren betekent een enorme tijdwinst.” polis moet worden ge-

Rijdende rechter Snijders: “Dé arbitrage bestaat niet. Je kunt als partij kiezen voor een arbitrage bij een instituut, dat een eigen reglement heeft dat de Arbitragewet aanvult en daar deels van afwijkt. Zo is bij het NAI in beginsel geen arbitraal beroep mogelijk,

“JE KUNT EEN ERVAREN RECHTER TREFFEN, MAAR OOK EEN RAIO DIE ZIJN EERSTE BOUWGESCHIL DOET”

maar bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw wel. Je hebt ook veel ad hoc arbitrages die buiten de instituten omgaan. Daarbij bespaar je de kosten van het toezicht van een instituut, maar dan moet je wel heel goede, betrouwbare arbiters hebben. Van de hoeveelheid ad hoc arbitrages in Nederland bestaat geen enkel beeld.” Om naleving van een bindend advies af te dwingen, moet je opnieuw procederen bij de rechter. Een arbitraal vonnis heeft executoriale kracht, maar om het ten uitvoer te leggen, is nog wel een stempel van de overheidsrechter nodig: het exequatur ofwel verlof tot tenuitvoerlegging. Waar strijdende partijen terechtkomen, wordt vaak bepaald door de contractvoorwaarden. Zo is de RvA verzekerd van een toevloed van zaken omdat bij veel aannemingsovereenkomsten de Uniforme Administratieve Voorwaarden worden gehanteerd, waarin staat dat geschillen moeten worden voorgelegd aan de RvA. Vanwege de malaise in de bouw is het aantal zaken bij de RvA overigens wat teruggelopen. Niettemin betreft het overgrote deel van de institutionele arbitrages in Nederland bouwgeschillen.

nr. 10 – 2012

85

Nederland ‘Arbitrageland’ De Arbitragewet zal worden gemoderniseerd om Nederland aantrekkelijker te maken voor arbitrages. Verder wordt de wet aangepast aan het model van de UN Commission on International Trade Law (UNCITRAL). Met de modernisering wordt gehoor gegeven aan de wens binnen de internationale praktijk om een flexibele, robuuste en moderne Nederlandse wet neer te zetten, zeggen Albert Jan van Berg en Gerard Meijer, die deel uitmaak-

Albert Jan van den Berg (Erasmus Universiteit

Gerard Meijer (Erasmus Universiteit Rotterdam/

ten van de werkgroep die het vooront-

Rotterdam/Hanotiau Van den Berg)

NautaDutilh)

een land dat bij uitstek geschikt is voor

zijn Nederlandse voorwaarden van toe-

niet komt arbitreren, zoals Monika Chao

internationale arbitrage. Zo heeft

passing die verwijzen naar de Raad, ook

zegt, vindt Gerard Meijer ‘apert onjuist’.

Nederland een uitstekende infrastruc-

als er buitenlandse partijen bij betrok-

Hij wijst op de zaak van twee Turkse

tuur die volledig is toegerust op monde-

ken zijn. De Raad houdt zich dus met

bouwbedrijven die in Nederland hebben

linge behandelingen in internationale

internationale arbitrages niet of nauwe-

gearbitreerd, hetgeen heeft geleid tot

arbitrages in bijvoorbeeld het

lijks bezig.”

‘een belangrijke uitspraak’ van de Hoge

Vredespaleis.”

Monika Chao-Duivis, hoogleraar bouw-

Raad (LJN: BF3799, red.)

Ook het VN Permanent Court of

recht, directeur van het Instituut voor

Meijer: “En zelf ben ik met enige regel-

Arbitration (PCA), dat veel internationale

Bouwrecht en arbiter bij de Raad van

maat betrokken bij internationale bouw-

arbitrages voor zijn rekening neemt, en

Arbitrage voor de Bouw: “Of arbitrage

arbitrages in Nederland, ook van bui-

het Iran-US Claim Tribunal huizen in

een aantrekkelijk exportartikel is weet ik

tenlandse partijen over een bouwproject

Den Haag. In maart 2012 is de burge-

niet. Als je in het buitenland bouwt, kom

in het buitenland. Zoals een bouwonder-

meester van Den Haag met onder ande-

je toch niet hier arbitreren? Er wordt bij

neming uit Texas die een contract met

re oud-minister van Justitie en Ernst

arbitrage vaak op het buitenland gewe-

een Afrikaanse staat heeft gesloten voor

Hirsch Ballin vertegenwoordigers van

zen. Maar is het erg als Nederland niet

een bouwproject in deze staat. Deze

het PCA naar Washington gereisd om de

in de pas loopt met het buitenland?”

internationale bouwarbitrages in

stad te promoten als ‘the legal capital of

Fredy von Hombracht-Brinkman, direc-

Nederland komen uiteraard nog vaker

the world’. Van den Berg: “Die promotie

teur van het Nederlands Arbitrage

voor als een Nederlandse bouwbedrijf

heeft alleen maar zin als Nederland een

Instituut (NAI): “Voor de nationale prak-

een project in het buitenland aanneemt

internationaal adequate arbitrage heeft.”

tijk is het schoeien op de leest van het

en met een buitenlands bedrijf of een

werp van de wet maakte. “Nederland is

UNCITRAL Model geen issue. Maar als

buitenlandse overheid contracteert. Het

Exportartikel

Nederlandse partijen contracten slui-

Nederlandse bouwbedrijf zal, als het

De nationale praktijk haalt de schouders

ten met buitenlandse partijen zullen zij

even kan, een plaats van arbitrage in

op bij deze internationale ambities.

het wellicht eerder eens worden over

Nederland bedingen. Zulke zaken zien

Dick van Werven: “Nederland

een in Nederland gelegen plaats van

wij overigens niet zo snel bij de Raad

Arbitrageland? Bij de Raad van Arbitrage

arbitrage. Het is simpel een kwestie

van Arbitrage komen, maar veeleer bij

voor de Bouw komen internationale

van uitonderhandelen.”

het NAI of via de ICC in een plaats in Nederland.”

arbitrages zelden voor, omdat contracten bijna altijd betrekking hebben op

Texas vs Afrika

Aantallen kunnen Meijer en Van den

Nederlandse bouwprojecten. En daarbij

Dat wie in het buitenland bouwt, hier

Berg niet noemen.

In maritieme zaken plegen partijen geschillen voor te leggen aan arbitrale colleges in Londen, ook als de partijen Nederlands zijn (zie Mr. 2012 nr 1). Onlangs is in de Rotterdamse Havenvisie 2030 de intentie opgenomen om het Nederlandse potentieel van maritieme geschilbeslech-

86

nr. 10 – 2012

ting verder te ‘versterken’ en ‘benutten’. Dat moet de gang naar het maritieme arbitrage instituut TAMARA (Transport and Maritime Arbitration Rotterdam-Amsterdam), het NAI en de natte kamer van de rechtbank bevorderen.

Ingezonden mededeling

Mr. Event van de maand:

Effectiever functioneren Voor wie wel eens wil nadenken over zakelijk succes en persoonlijk geluk is er het Mr.-event Effectiever functioneren. In deze training krijgt u technieken aangereikt waarmee u leert om zelf uw succes en geluk te vergroten. doelen of momenten worden vastgelegd in een LifeLog. De kernpunten van het leven kunnen honderd jaar lang worden geregistreerd om te kunnen terugblikken op een persoonlijk levenswerk. %F
USBJOJOH
XPSEU
HFHFWFO
EPPS
3PHFS
#P[PO
HFDFSUJàDFFSE
#SBJO4UVEJP
#SBJO
5SBJOFS Wanneer: 31 oktober 2012 Waar: BCN Utrecht CS Kosten:
é
 
QQ
FYDM
CUX

PE-punten:
/0W"
/&70"

QVOUFO
CFSPFQTWBBSEJHIFEFO

Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen

Mr. Events

S

ucces en geluk zijn steeds meer een wetenschap. Het is bekend wat succes- en geluksfactoren zijn en wat mensen

Kennis van wet- en regelgeving is voor u

zelf kunnen doen om succesvoller en gelukkiger te zijn.

als jurist essentieel, maar om succesvol

EVENTS VOOR JURISTEN

5JKEFOT
EF
USBJOJOH
&GGFDUJFWFS
GVODUJPOFSFO
XPSEU
JOHFHBBO
PQ
HF-

te zijn is meer nodig. Denk aan de juiste

lukskunde en het bepalen van de persoonlijke geluksquotiënt

vaardigheden, een goed netwerk en ken-

(GQ). Vervolgens kan worden bepaald wat cursisten zelf kunnen

nis van bedrijfsvoering. Daarom zijn er Mr.

EPFO
PN
IVO
TVDDFT
UF
WFSHSPUFO
0Q
TZTUFNBUJTDIF
XJK[F
XPSEU


Events: inspirerende bijeenkomsten voor

met behulp van breinvriendelijke technieken gewerkt om verande-

juristen die verder kijken dan de wet en de rechtspraak al-

ringen tot stand te brengen en sturing te geven aan het leven door

leen. Aantrekkelijk geprijsde events, zeer praktijkgericht en

het stellen van doelen en het maken van keuzes.

met prima mogelijkheden om te netwerken.

Circa vijf procent van het denken en handelen is een bewust pro-

Voor dit najaar staan gepland:

DFT
EF
BOEFSF

QSPDFOU
XPSEU
CFQBBME
EPPS
IFU
POEFSCFXVTUF


r

1FSTPOBM
CSBOEJOH
WPPS
EF
KVSJEJTDIF
QSBLUJKL


en door ingesloten gewoontes. De kunst is om bij veranderingsproDFTTFO
EJF
BOEFSF

QSPDFOU
UF
CFUSFLLFO
Denktechnieken worden besproken en beoefend om resultaten te bereiken. Deze technieken worden ook toegepast bij het BLMS zeWFOTUBQQFOQMBO
WBO
QBTTJF
OBBS
BDUJF
1BTTJFT
UBMFOUFO
FO
XBBS-

(16 oktober 2012) r

.JOENBQQJOH
TOFMMF[FO
FO
HFIFVHFOUSBJOJOH
WPPS
KVSJTUFO
(30 oktober en 6 november 2012) r

1SBLUJKLHFSJDIU
DPNNVOJDFSFO
WPPS
KVSJTUFO
(7 november 2012)

den worden bepaald en op basis daarvan worden doelen gesteld.

r

8PSLMJGF
CBMBODF
WPPS
KVSJTUFO

OPWFNCFS


Deze doelen worden zowel voor werk- als voor privéleven vastge-

r

108&3+VSJTU

OPWFNCFS


legd. Vervolgens worden prioriteiten bepaald en per doel een actie-

r

5JQT
FO
USJDLT
IFU
PQTUFMMFO
WBO
FFO
FGGFDUJFWF
EBHWBBS-

plan opgezet. Er worden technieken aangereikt om de discipline op te brengen om dagelijks met kleine stapjes op het doel af te

ding (11 december 2012) Meer informatie: www.kluwer.nl/opleidingen

gaan en nieuwe gewoonten aan te leren. De bereikte waardevolle

nr. 10 – 2012

87

Vind snel alle informatie die u nodig heeft met de

Kluwer Navigator Collecties Advocatuur u Neem n roeftis p een gra ment. abonne

U stelt de hoogste eisen aan de kwaliteit en de reikwijdte van de informatie die u nodig heeft. In de nieuwe Kluwer Navigator Collecties voor de Advocatuur heeft Kluwer alle relevante bronnen per rechtsgebied aan elkaar gekoppeld. Altijd direct beschikbaar via de nieuwe en gebruiksvriendelijke portal, de Kluwer Navigator. Deze collecties bevatten onder meer de Asser-serie, de Groene Serie, Tekst & Commentaar, NJ, NJB, Rechtspraak van de Week, Modellen voor de Rechtspraktijk, de Praktijkgids, Data Juridica en natuurlijk de Nederlandse wetgeving plus uitgebreide toelichting (Lexplicatie). Compleet, actueel en van hoge kwaliteit, samengesteld door topauteurs. De volgende Collecties zijn beschikbaar voor de advocatuur: Arbeidsrecht
Banking & Finance
Contracten- en aansprakelijkheidsrecht & Burgerlijk procesrecht
IE- en ICT-recht
Insolventierecht
Omgevingsrecht
Ondernemingsrecht
Personen-, familie- en erfrecht
Sociale zekerheidsrecht
Staats- en bestuursrecht
Strafrecht
Vastgoedrecht.

Meer informatie of een gratis proefabonnement? Ga naar kluwernavigator.nl/advocatuur of neem contact op met ons: 0570 673 591 of [email protected]

ARBITRAGE

adviezen niet meer op schrift te stellen. Verder moeten partijen hun stukken desgewenst digitaal kunnen indienen en de arbiters hun vonnis digitaal kunnen toesturen. Om arbitrage ook aantrekkelijk te maken voor consumentenzaken moet de consumentenbescherming worden aangescherpt. Voordat Monika Chao-Duivis (Technische het geschil wordt voor- Universiteit Delft/Instituut voor gelegd aan de arbiters Bouwrecht): “Of arbitrage een aantrekkekrijgen consumenten lijk exportartikel is weet ik niet.” een maand bedenktijd, om te voorkomen dat zij ongewild bij een scheidsgerecht terechtkomen in plaats van bij de overheidsrechter.

Modernisering De Arbitragewet zal worden gemoderniseerd om Nederland aantrekkelijker te maken voor arbitrages. Het voorontwerp van wet is het geesteskind van een werkgroep met onder anderen de Rotterdamse hoogleraren/advocaten Albert Jan van den Berg (Hanotiau Van den Berg) en Gerard Meijer (NautaDutilh). De arbitrageprocedures moeten eenvoudiger, laagdrempeliger en goedkoper worden en partijen meer ruimte geven om zelf iets af te spreken. Verder moet de wet meer op de leest worden geschoeid van het model van de UN Commission on International Trade Law (UNCITRAL).

ARBITRAGE MOET EENVOUDIGER, LAAGDREMPELIGER EN GOEDKOPER WORDEN

Nederland is een van de weinige landen in de wereld die voorschrijven dat arbitrale vonnissen worden gedeponeerd bij de rechtbank. Dat depot kost de partijen 114 euro. Voorgesteld wordt het depot af te schaffen. Zo zijn er nog meer voorstellen om tijd en geld te besparen. Wie een arbitraal vonnis wil laten vernietigen door de rechter kan daarvoor in de toekomst nog maar bij één instantie terecht: het gerechtshof. De rechtbank valt er tussen uit. Als partijen dat afspreken, kunnen de arbiters afzien van een motivering in het vonnis en hoeven deskundigen hun

Finaliteit Het voorstel om nog maar in één instantie te procederen over de vraag of een arbitraal vonnis vernietigd moet worden, wordt breed toegejuicht. Fredy von Hombracht-Brinkman, directeur van het Nederlands Arbitrage Instituut (NAI): “Het betekent een enorme tijdwinst. Een vernietigingsprocedure wordt regelmatig gebruikt als verkapt hoger beroep, overigens zonder veel kans van slagen.”

Tussen de 1400 en 2000 zaken per jaar Cijfers over het aantal arbitragezaken in Nederland worden

Van onderstaande arbitrageorganisaties is alleen het aantal

niet volledig bijgehouden. Van het aantal internationale arbi-

gepubliceerde vonnissen bekend. Die geven echter geen

trages in Nederland zijn geen cijfers bekend. Datzelfde geldt

betrouwbaar beeld van het aantal zaken.

voor het aantal zogenoemde ad hoc arbitrages buiten de

ä+HW6FKHLGVJHUHFKW*H]RQGKHLGV]RUJSXEOLFHHUGHLQ

arbitrageinstituten om. Het totale aantal moet ergens tussen de 1400 en 2000 zaken per jaar liggen: ä'H5DDGYDQ$UELWUDJHYRRUGH%RXZGHHGLQ ]DNHQXLWVSUDNHQHQLQKHWMDDUGDDUYRRU ä+HW1HGHUODQGV$UELWUDJH,QVWLWXXWRQWYLQJLQ DUELWUDJHDDQYUDJHQHQLQHQLQGHMDUHQGDDUYRRU UHVS  ä'H5DDGYDQ$UELWUDJHYRRUGH0HWDDOQLMYHUKHLGKHHIWLQ LQ]DNHQYRQQLVJHZH]HQHQKDGGDWMDDU]DNHQ

XLWVSUDNHQHQYDQWRWPHGLRJHPLGGHOG XLWVSUDNHQSHUMDDU  ä'H$UELWUDJHFRPPLVVLHYDQGH9HUHQLJLQJYDQ %ORHPHQYHLOLQJHQ1HGHUODQG9%1 HQGH9HUHQLJLQJYDQ *URRWKDQGHODUHQLQ%ORHPNZHNHULMSURGXNWHQ9*% GRHW enkele zaken per jaar, hoeveel precies is niet bekend. ä'H$UELWUDJHFRPPLVVLHYDQGH.19%KHHIWLQGHHHUVWH DFKWPDDQGHQYDQXLWVSUDNHQJHSXEOLFHHUGHYHQ YHHODOVLQ,QZDUHQKHWHUHQLQ 

in behandeling. ä5HVXOW$'5GRHWMDDUOLMNV¢DUELWUDJHV

Ter vergelijking: de 48 commissies van Geschillencommissie –

ä+HWPDULWLHPHDUELWUDJHLQVWLWXXW7$0$5$GRHWRQJHYHHU

die bindend advies leveren in plaats van een arbitraal vonnis –

twintig zaken per jaar. ä2QOLQHVFKHLGVJHUHFKWH&RXUWJHHIWJHHQFLMIHUV

KDQGHOGHQLQ]DNHQDIHQKHW.ODFKWHQLQVWLWXXW )LQDQFL­OH'LHQVWYHUOHQLQJ.LĆG EURQRechtspleging Civiel en Bestuur 2010:2'&S 

nr. 10 – 2012

89

RvA-directeur Bas van Luik zal de tweede vernietigingsinstantie niet missen. “Zo’n zaak is bij de Raad van Arbitrage bijna altijd al in twee instanties behandeld. Bovendien is nog cassatie mogelijk. We gaan dus van vijf naar vier instanties.” Monika Chao-Duivis, hoogleraar bouwrecht aan de Technische Universiteit Delft, directeur van het Instituut voor Bouwrecht en arbiter bij de raad van Arbitrage voor de Bouw: “Je maakt de tegenpartij kapot door zo lang te procederen, terwijl de kans dat het vonnis wordt vernietigd zeer klein is.” Advocaat Bommel van der Bend (De Brauw Blackstone Westbroek), die arbitrages over de hele wereld doet: “Het schrappen van één instantie is voor de internationale praktijk van groot belang. Buitenlandse partijen zouden Nederland kunnen mijden omdat ze de vernietigingsprocedure te ingewikkeld vinden. Het is een internationale trend om het aantal vernietigingsinstanties te reduceren.” Snijders: “In de internationale praktijk geldt het beginsel van finaliteit: het arbitraal vonnis moet het sluitstuk zijn.”

Kosten De modernisering is mede bedoeld om de kosten van arbitrage te kunnen drukken. Over het algemeen is een arbitrageprocedure duurder dan een procedure bij de gewone rechter. Maar daarbij vallen wel wat kanttekeningen te plaatsen. Als de rechter een deskundige moet benoemen omdat de zaak technisch ingewikkeld is, ben je uiteindelijk niet veel goedkoper uit dan bij een arbitrage. In grote zaken vallen de proceskosten overigens in het niet bij de kosten van de advocaten. En consumenten die een nieuwbouwwoning hebben met GIW-, Woningborg- of Stiwoga-garantie kunnen bij de RvA tegen een lager tarief procederen. Omdat e-Court zich vooral bezighoudt met incasso’s van

Van der Bend: “Partijen willen in beginsel een definitieve uitspraak. Overigens hebben de uitspraken van de Hoge Raad op dit punt meer invloed dan de Arbitragewet. Toen de Hoge Raad enkele jaren geleden de vernietigingsgronden leek te hebben verruimd, regende het vernietigingszaken. Dat hield op toen de Hoge Raad de mogelijkheden weer beBommel van der Bend (De Brauw perkte.” Blackstone Westbroek): “Het is een internationale trend om het aantal ver-

Motivering

nietigingsinstanties te reduceren.”

Het voorstel om consumenten een maand de tijd te geven om te bedenken of zij naar een arbiter willen dan wel naar de overheidsrechter vindt overal steun. Bas van Luik (RvA) wijst er wel op dat de keuzemogelijkheid scherp geregeld moet worden om te voorkomen dat de consument de zaak alleen maar vertraagt. “Je zou minstens moeten regelen hoe de keus aan de consument wordt voorgelegd − aangetekend schrijven of exploot − en wat het gevolg is als de consument niet of niet tijdig reageert.” Over de afschaffing van het verplichte depot zijn de meningen verdeeld. De Raad van Arbitrage voor de Bouw en de directeur van het NAI houden vast aan het depot, tenzij de partijen ervan af willen. Door een arbitraal vonnis te deponeren, is het namelijk voor iedereen duidelijk wanneer de procedure is afgesloten en de beroepstermijn begint te lopen. Henriëtte Nakad van het online scheidsgerecht e-Court vindt het depot van arbitrale vonnissen van belang voor de rechtszekerheid. Maar het deponeren van afzonderlijke vonnissen vindt zij ouderwets. “Een instituut zou verplicht moeten worden om één keer per jaar al zijn vonnissen te deponeren.”

niet al te grote bedragen moet het op de kleintjes letten. Als er voor elk vonnis 114 euro voor een depot moet worden betaald en nog eens 50 euro voor een verlof tot tenuit-

“HET ARBITRAAL VONNIS MOET HET

voerlegging zijn de verhoudingen snel zoek. Die 114 euro vallen straks uit te sparen. Maar de kosten van het verlof

SLUITSTUK ZIJN”

zouden volgens directeur Henriëtte Nakad in kleine zaken omlaag kunnen als de heffing afhankelijk wordt van de hoofdsom van de zaak. NAI-directeur Fredy von Hombracht-Brinkman ziet het aantal arbitrages in Nederland pas groeien als er meer publicitaire aandacht voor komt en de arbitragekosten verder omlaag gaan. “Dat kan bijvoorbeeld door een nul-tarief in te voeren voor de BTW over de diensten van de arbiters. Maar dat zal wel in Europees verband moeten gebeuren.”

90

nr. 10 – 2012

Volgens Chao-Duivis is deponeren niet zo belangrijk. “Het Garantie Instituut Woningbouw, dat nu niet meer bestaat, deponeerde zijn vonnissen ook niet. Daar vloeide toen geen bloed uit.” Van den Berg: “Van de International Chamber of Commerce is bekend dat zij grote moeite heeft met het letterlijk achterlijke voorschrift dat een arbitraal vonnis moet worden gedeponeerd.”

ARBITRAGE

Snijders: “Nederland is een buitenbeentje met zijn depot. Buitenlandse arbiters begrijpen het vaak niet en vinden het maar onhandig. Met de depoteis maakt Nederland zich niet geliefder als plaats voor internationale arbitrages. Je kunt er ook heel goed buiten, zoals de arbitragepraktijk elders in de wereld illustreert.” Dat partijen kunnen afzien van een motivering in het vonnis vindt Chao-Duivis een bedreiging. “Daarmee beland je op een hellend vlak. Straks gaat de overheidsrechter de motivering ook achterwege laten.” En dat zou, zoals ook het NAI en de RvA beamen, schadelijk zijn voor de rechtsontwikkeling.

E-arbitrage Bij eCourt verloopt de communicatie geheel digitaal. De nieuwe Arbitragewet maakt elektronisch indienen van stukken en toesturen van vonnissen mogelijk. Bij de International Chamber of Commerce en de World Intellectual Property Organization gebeurt dat ook al. De RvA zal volgens Van Luik toegroeien naar meer digitalisering. Maar op dit moment blijkt het niet altijd eenvoudig om een plattegrond of bouwtekening digitaal te ontsluiten.

“ARBITRAGEORGANISATIES ZULLEN GROOTSCHALIGER WORDEN”

Van den Berg, Meijer, Von Hombracht-Brinkman en Snijders verwachten wel dat de e-arbitrage de komende jaren een hoge vlucht gaat nemen. Maar de digitalisering zal de mondelinge behandeling van zaken niet verdringen. Arbiters zullen de partijen in de ogen willen blijven kijken. Bovendien biedt een fysieke ontmoeting meer mogelijkheden om te schikken dan wanneer het vonnis, om met directeur Felix Merks van Result ADR te spreken, “uit een black box komt”.

Bij incassozaken ligt dat anders. Nakad van e-Court vindt dat de wetgever ermee rekening moet houden dat vonnissen door leken of computers worden opgesteld en rechters deze alleen nog maar controleren. Op die manier kun je op grote schaal goedkope vonnissen leveren.

Henriette Nakad (e-Court): “Ik ben blij dat het wetsvoorstel arbitrage erkent als volwaardig alternatief voor overheidsrechtspraak.”

Privatisering Nakad is blij dat het wetsvoorstel arbitrage erkent als volwaardig alternatief voor overheidsrechtspraak. Maar het is nog lang niet zover dat private rechtspraak de overheidsrechter substantieel ontlast. Daarvoor zijn er te weinig arbitragezaken (zie kader op pagina 89). Als de kosten voor arbitrage omlaag gaan en de griffierechten omhoog, zal arbitrage wel aantrekkelijker worden om geschillen te beslechten, verwacht Von Hombracht-Brinkman. Merks, die met Result ADR is aangesloten bij de Amerikaanse ‘for profit’-organisatie JAMS: “Er komen professionele wereldspelers voor geschillen over grensoverschrijdende transacties. De arbitrageorganisaties zullen grootschaliger worden en de arbitrages bedrijfsmatiger georganiseerd. Het leuke van Amerika is dat kort voor de zitting een mediation-bijeenkomst wordt georganiseerd in een laatste poging om de zaak te schikken. Dat werkt uitstekend. Wij verwachten met name dat verzekeringsmaatschappijen hierin zijn geïnteresseerd.”

Beheer uw cliënten, uren en declaraties Het eenvoudigste urenregistratie- en declaratieprogramma voor advocaten bespaart u direct tijd! Vraag de gratis demo aan op www.urios.nl

Weteringschans 94 | 1017 XS Amsterdam tel 072 512 22 05 | [email protected] | www.urios.nl

nr. 10 – 2012

91

Hét all-in pakket voor de advocatuur Met Fidura Kleos beheert u al uw contacten, documenten, dossiers, urenregistratie, e-mail en agenda’s eenvoudiger dan ooit. Waar en wanneer u maar wilt! De voordelen van Fidura Kleos op een rij: Ǧ †‘‘ǂŽ“•†Š™›””—”•™Ž’†‘Š”“‰Š—˜™Šš“Ž“Œ›†“šœ œŠ—•—”ˆŠ˜ Ǧ †‘šœ‰”˜˜ŽŠ—˜Š“†‰’Ž“Ž˜™—†™ŽŠ”›Š—ŸŽˆ™Š‘Ž‡ŽŠ‘††— Ǧ †‘™Ž‰Š“”›Š—†‘™Š—††‰•‘ŠŒŠ“ Ǧ œŠ—Š“›†“†‹šœ˜’†—™•”“Š”‹™†‡‘Š™ Ǧ ŸŠŠ—ŒŠ‡—šŽ˜›—ŽŠ“‰Š‘ŽŠŠ“Ž“™šÆ™ŽŠ›ŠŽ“™Š—‹†ˆŠ Ǧ ”“‘Ž“Š•—”‰šˆ™ƽ‰š˜ŒŠŠ“Ÿ”—ŒŠ“”›Š—˜ž˜™ŠŠ’‡ŠŠŠ— Ǧ ›””—‰Š‘ŽŒŒŠ•—Ž˜‰ƿ˜‘Šˆ™˜ȕȟȟƽǂ•Š—•Š—˜””“•Š— maand

Dagelijks werken meer dan 6000 juridische professionals met Fidura-producten:

Kicky Hamer, advocatenkantoor Kicky Hamer, Bussum

Arash Malekshahi, Groot & Schoo Advocaten, Groningen ǎ†Š™ŒŠ‡—šŽ›†“’ŠŠ—‰Š—Š•†Š™™Š“‡Š“Ž™”™‰Š ˆ”“ˆ‘š˜ŽŠŒŠ”’Š“‰†™‘Š”˜‰Š‡Š˜™Š•—Ž˜Ǡœ†‘Ž™ŠŽ™ ‡ŽŠ‰™Š“Š™’ŠŠ˜™ŒŠ‡—šŽŠ—˜›—ŽŠ“‰Š‘ŽŽ˜ǀ”›Š“‰ŽŠ“ š“ŠŠ—‰Ž—Šˆ™’ŠŠ††“‰Š˜‘†ŒǀǏ

ǎŠŽ‘ŽŒŠ‡†ˆǂš•Ž“‰Šˆ‘”š‰Š“ŠŠ“šŽ™˜™ŠŠ“‰Š ˜Š—›ŽˆŠ‰Š˜’†Š“‘Š”˜•—†™Ž˜ˆŠ“‡Š™—”šœ‡††—ǀǏ

Bezoek www.fidurakleos.nl voor meer informatie

H E T N A C H T K A S TJ E V A N Mireille Hildebrandt

DRIEVOUDIG NACHTKASTJE Het nachtkastje van hoogleraar Mireille Hildebrandt is door haar drievoudige werkplek (Rotterdam, Brussel, Nijmegen) nogal wijd verspreid. De literatuur van het nachtkastje wordt zelden ’s avonds aangesproken, maar ze wordt graag om zes uur wakker om de dag met koffie en een boek te beginnen. mélie Nothomb opent haar reflectie

hartstilstand kreeg en ter plekke over-

ming van auteursrechten, internetvrij-

op de macht van taal en de kracht

leed. Naar aanleiding van zijn dood

heid en privacy in onderlinge samen-

A

van het vlees met “Ce matin-là, je reçus

schreef zij The Year of

hang. Cohen laat zich niet bedwelmen

une lettre d’un genre nouveau”. Nothomb

Magical Thinking. Blue

door methodologisch monopolisme:

is een Belgische schrijfster uit Parijs en

Nights is het relaas

“methodological eclecticism is not an

Brussel, die onder meer in Japan op-

van de kwetsbaarheid

indulgence; it is a necessity” als het

groeide en hilarische novelles schrijft die

van een welgestelde

gaat om de invloed van ICT op mens en

mij luid doen glimlachen. Verhalen met

en vrijgevochten

samenleving. Het boek spreekt mij aan

een Franse tongue in cheek, een milde

Amerikaanse schrijf-

omdat zij de normatieve ondergrond van

maar toch pikante ironie en een meedo-

ster, in een sereen

zogenaamd beschrij-

genloze blik op de condition humaine. In

proza waar de scherpte van het verlies,

vende analyses bloot-

Une forme de vie beschrijft Nothomb de

de verdoving van de schuld en de angst

legt, rigoureus inter-

bizarre correspondentie tussen een

voor de ouderdom elkaar afwisselen. De

disciplinair te werk

schrijfster in Parijs en een Amerikaanse

zinsnede die als een echo in mijn hoofd

gaat en omdat ze het

soldaat in Irak die zich uit protest tegen

blijft hangen, is de vraag van de dochter

aandurft de norma-

de oorlog waarvoor hij

over het telefoontje waarmee de dokter

tieve invloed van

heeft getekend letter-

haar moeder belde dat er een baby ter

lijk dichtvreet en zijn

beschikking was voor adoptie: “What if

op originele wijze te verbinden met hei-

obesitas koestert als

you hadn’t answered the phone when Dr

kele juridische en politieke kwesties.

een daad van sabotage.

Watson called?” De vraag wat het bete-

Binnen mediastudies of techniekfiloso-

Het verhaal is een

kent om ‘gekozen’ te worden en de er-

fie is dat allemaal niet nieuw, maar het

weefsel van halluci-

mee verbonden vraag wat dat zegt over

is van groot belang dat zo’n verkenning

nante verdichtsels, be-

wie haar niet verkozen, en wat het bete-

wordt ondernomen vanuit een gedegen

dwongen ijdelheid en wederzijdse gijze-

kent om ‘ter beschikking te zijn’.

kennis van het juridische métier.

ling. Ik ga de afloop niet verklappen, maar

Julie Cohen is hoogleraar intellectuele

in zekere zin doet die er ook niet toe.

eigendom en privacy aan Georgetown

Mireille Hildebrandt is als rechtsfilosoof

Joan Didion beschrijft in Blue Nights de

Law, Washington DC. In Configuring the

verbonden aan de Erasmus School of Law,

verschrikkingen van het verlies van haar

Networked Self. Law, Code and the Play of

Rotterdam en de Vrije Universiteit Brussel,

geadopteerde dochter Quintana Roo,

Everyday Practice bespreekt zij de veelal

en bezet aan de Radboud Universiteit Nij-

twee jaar nadat haar man aan tafel een

gescheiden debatten rond de bescher-

megen de leerstoel ICT en rechtstaat.

nieuwe technologie

nr. 10 – 2012

93

Subsidiair

VERPLICHTE LITERATUUR door Gino van Roeyen Alle Nederlandse advocaten ontvingen de bundel Fraaie zaken, die verscheen ter ere van het zestigjarig jubileum van de Orde van Advocaten. Advocaat en literatuurkenner Gino van Roeyen las de zes verhalen, en vindt dat al zijn collega’s dat

Fraaie zaken, diverse auteurs, De Bezige

moeten doen. Want “de toediening van een gezonde dosis literatuur kan er toe

Bij, ISBN 9789023474289

bijdragen dat de jurist gezonder blijft in de alledaagse omgeving van wetteksten, rechtspraak en zakelijke schrijverij.”

ng derstreept bela + on t en rech – zo uit

literatuur

‘J

dit jaar ontvingen alle advocaten Fraaie

ari 2012, boven een interview van Marjo-

bundel verhalen, speciaal ter gelegen-

leine de Vos met Jeanne Gaakeer, raads-

heid van het zestigjarig jubileum van de

heer en hoogleraar ‘recht en literatuur’.

Orde geschreven door – in alfabetische

zicht op de ‘scheidingen van tafel en bed’

Gaakeer houdt een pleidooi voor de bij-

volgorde - Kees van Beijnum, Jessica

dossiers het naar hij denkt definitieve

zondere rol die literatuur kan spelen in

Durlacher, Sanneke van Hassel, Manon

vertrek van Van Bosse: “Eerst is daar de

en voor het recht. Recht en literatuur

Uphoff, Robert Vuijsje en Leon de Winter.

vreugde van het overspel, en daarna ko-

urist moet romans lezen’, luidt de kop in NRC Handelsblad van 31 janu-

zaken, een door de Bezige Bij uitgegeven

hebben de taal gemeen. In de literatuur

score

men zij, Van Bosse en Mooks, om de rot-

is voor juristen veel te leren. Literatuur

Blondie

zooi op te ruimen. Kwamen zij. Sinds Van

kan de juridische blik ontwrichten. Dat is

Robert Vuijsje trapt af met Is het omdat

Bosse het kantoor heeft verlaten, is het

nodig, omdat het in het recht om men-

ik een vrouw ben. Daarin doet een advo-

stil geworden in de praktijk. Van Bosse,

sen gaat. Wie aandacht heeft voor verha-

caat het met een stagiaire, ‘Blondie’

die nu waarschijnlijk in de zwoele Cura-

len, heeft ook aandacht voor de mens in

(“Alle blonde vrouwen werden door ons

çaose nacht aan een bar met zijn zomer-

het recht als auteur van zijn eigen ver-

Blondie genoemd”), wordt op grond

hemd uit zijn broek hangend cocktails zit

haal. Het pleidooi van Gaakeer is niet aan

daarvan door zijn vrouw de deur uitge-

te drinken.” Met een dame waarvoor Van

dovemansoren gericht. In mijn weblog

zet en belandt voor de echtscheiding in

Bosse de echtscheiding heeft geregeld

‘Literatuur op vrijdag’ (verspreid via de

het kantoor van advocaat Anika, ook een

en die zo eenzaam was. In de stilte van

website van dit tijdschrift), probeer ik

Blondie. Deze Blondie is niet voor de

de overpeinzing wordt aangebeld en staat

verhalen voor het voetlicht te brengen

poes. Zelfs voor de intake stuurt zij haar

de grondwerker voor de deur. Mooks laat

waarin ‘recht en literatuur’ hand in hand

cliënt een gepeperde rekening. Reden

hem binnen, maar is er niet gerust op.

gaan. De toediening van een gezonde do-

voor een ferm collegiaal gesprek.

Het gaat om een rechtszaak, zegt de man. Met een ‘wij doen uitsluitend familierecht’ probeert Mooks hem tevergeefs

Literatuur kan de juridische blik ontwrichten

af te wimpelen. Daar gaat het niet om. Het gaat om moord, lang geleden, toen Mooks nog bij een kantoor zat dat straf-

94

sis literatuur kan er toe bijdragen dat de

Op naar Kees van Beijnums Zonder Van

zaken deed. Dan start de ellende en die-

jurist gezonder blijft in de alledaagse

Bosse! Mooks – van ‘Van Bosse en Mooks

nen zich de cruciale vragen aan of Van

omgeving van wetteksten, rechtspraak

advocaten’– runt sinds enkele maanden

Bosse nog zal terugkeren en of Mooks

en zakelijke schrijverij.

het kantoor alleen. Op een ochtend, als

intussen alleen zijn mannetje kan staan.

Niet uit te sluiten is dat de hartekreet van

Mooks de kantoordeur opent, ziet hij een

Gaakeer ook de Nederlandse Orde van

grondwerker graven, die hem aanloert.

Vermommingen

Advocaten heeft bereikt. Begin mei van

Bij binnenkomst overdenkt Mooks, met

Met Een beetje verliefd neemt Jessica

nr. 10 – 2012

Subsidiair LEZEN Durlacher ons mee in de wereld van een vrouwelijke strafrecht-

jonge Leon de Winter rijdt met zijn vader in een Ford Mercury

advocaat, met een grote behoefte aan ‘vermommingen’ (“Aan

Montclair 1956 vanuit Den Bosch naar het zuiden, richting De

outfits waarmee ik de juiste indruk kan maken, een teken dat ik

Peel, langs de Zuid-Willemsvaart, op een doordeweekse dag,

mezelf serieus neem”), een net verbouwde ‘vermommingen’

op weg naar zakenrelaties van zijn vader. Op de plaats van be-

zaak, een verbouwing die haar zo aanspreekt dat ze die thuis

stemming – “een dorpje (...) dat geheel bestond uit witte woon-

ook wil hebben én de eigenaresse van de zaak die een aanne-

wagens” – was De Winter nooit eerder geweest: “Daar woon-

mer kent, voorzien van een telefoon met een ‘Een beetje verliefd’

den dieven en gespuis.” In een woonwagen wordt De Winter

van André Hazes ringtone. En de telefoon kan ook foto’s maken.

gevraagd: “Wat wilde gij later worre? Ga je de zoak van je vader

De pastiche wordt het meest plastisch tot uitdrukking gebracht

in?” Nee, antwoordt De Winters vader: “Deze gaot me’ze hoofd

door de aannemer zelf: “Dat wordt flink breken.”

werreke. Hij kan heel goe leerre.” De vraagsteller vindt dat een

In Harvest Moon kruipt Manon Uphoff in de huid van een ‘hoge

goede zaak: “Da’s goed, met je hoofd werreke.” Voor De Winter

militair in ruste’ die de gruweldaden van Mladic in Srebrenica van nabij heeft meegemaakt. Na afronding van de missie daar

De Orde zou opleidingspunten moeten

is hij verhuisd naar een huis in Wisconsin. Na de herinrichting van het huis overlijdt zijn vrouw en wordt de militair op zich-

toekennen aan alle advocaten die deze

zelf en zijn Srebrenica-verleden teruggeworpen. De dochter van de militair studeert in Italië. Hij staat op de golfbaan als zij

bundel daadwerkelijk lezen

hem sms’t: “Papa, generaal Mladic opgepakt!” Het plaatst de militair voor de lastige vraag of hij al dan niet een advocaat in de arm moet nemen. Een innerlijk twistgesprek in een bungalow die voor de militair voelt als een barak “waarin hij zich

een signaal om het woord te nemen: “‘Ik word advocaat’, zei ik

schuilhield voor die blauwogige meester met zijn pet en uni-

met mijn beschaafde stem. (…) Ik benadrukte het: ‘Ik word ze-

form die hen die zomer, lang geleden, had uitgedaagd”.

ker advocaat.’” Daarna is in de woonwagen de tijd voor ‘Zwarte

Zaal 2, daar situeert Sanneke van Hassel haar verhaal over een

Kip’ aangebroken. Toch wordt De Winter geen advocaat. Want

jonge vrouwelijke advocaat die een eigenheimer van een ver-

advocaat word je niet voor een ander, maar voor je zelf.

dachte, ‘mijnheer Bouzi’, bijstaat in een strafzaak over afpersing onder bedreiging met geweld. Het begint er al mee dat Bouzi

Aanbeveling

pas arriveert net voordat de zitting begint. Zijn advocaat spelt

Fraaie zaken bevat fraaie verhalen. Het zou aanbeveling ver-

hem meteen de les: “En als je aan het eind het laatste woord

dienen indien de Orde opleidingspunten toekent aan alle advo-

krijgt, zeg je dat je goed bezig bent. Je hebt spijt. Je wilt schoon

caten die deze bundel daadwerkelijk lezen en niet ongelezen

schip maken. Oké.” In de zittingzaal wordt het er echter niet be-

toevoegen aan de verzameling van Orde Vademecums Advoca-

ter op. Kolfje naar de hand van officier van justitie Kraakman.

tuur en Wet- en Regelgeving.

In Advocaat pakt De Winter uit met een persoonlijk verhaal waaraan hij denkt wanneer hij het woord ‘advocaat’ hoort. De

Gino van Roeyen is advocaat bij Banning in ’s-Hertogenbosch.

Advertentie

   
  
   
          

Opleidingen | Cursussen | Symposia | Incompany

www.paoleiden.nl      
         

nr. 10 – 2012

95

Subsidiair

Succesvol multidisciplinair door Michiel van Kleef

Lancia Thema

rij pompeus.” Risto Larsson, advocaat en bestuurslid bij Dijkstra

Eind 2006 reden we voor deze rubriek in de

“V

Chrysler 300 en konden eigenlijk niet meer be-

een oordeel te komen over de nieuwe Lancia Thema. En dan houdt hij zich

denken dan dat het een hele grote Amerikaan

ogenschijnlijk nog wat in. Hij is wél positief over de afwerking van binnen en

was met een vrij beroerd zicht door de minus-

de rij-eigenschappen van de Thema, maar vraagt zich af of hij er bij zijn klan-

cule raampjes. Dat laatste is verbeterd, zeker,

ten wel mee aan zou kunnen komen.

maar het blijft een hele grote Amerikaan. Ook

Waarschijnlijk niet, want naar zijn zeggen behoren die klanten veelal tot het

al heeft Fiat er na de overname van General

type van de echte ‘vlees en bloed’-ondernemers die het allemaal toch nog

Motors het etiket Lancia opgeplat.

wel even zelf moeten verdienen. Die dus te veel uiterlijk vertoon van hun (in

Het is zeker geen slechte auto. Over de buiten-

dit geval juridische) adviseurs niet zo op prijs stellen. Mede om die reden

kant zo meteen meer, maar van binnen is het

rijdt Larsson zakelijk een Audi A6, en daar is natuurlijk niet veel op aan te

allemaal erg fraai. De afwerking is absoluut van

merken, vindt hij zelf ook: “Nette auto, functioneel, heel representatief.” En

hoog niveau, de rij-eigenschappen zijn voortref-

privé staat er een Voyager voor de deur. “Wel zo praktisch met een groot ge-

felijk, en de accessoires overvloedig. Als het

zin.” En dat is dan wel weer grappig, want Chrysler is immers ook verant-

een ander merk dan Lancia was geweest, dan

woordelijk voor het ontwerp van de Lancia Thema, een exacte kopie van de

hadden we eigenlijk niet veel te klagen gehad.

Chrysler 300C.

Voermans Advocatuur & Notariaat, heeft niet veel tijd nodig om tot

Maar helaas, we spreken hier over een Lancia. Een merk dat een lange geschiedenis kent van

Geen windeieren

bijzondere ontwerpen. Voorbeeld en inspirerend

Aanleiding voor het ritje met Larsson is de succesvolle wijze waarop zijn kan-

voor generaties van ontwerpers. Het centrale

toor inmiddels al meer dan twaalf jaar de samenwerking met BDO Accoun-

thema was altijd: onderschei-

tants & Adviseurs gestalte geeft. Larsson: “Wij zijn een van de weinige kan-

dend. En dat laatste etiket

toren die dat (nog) doen. In de jaren negentig zijn veel accountants- en fiscale

draagt de Thema met verve:

kantoren gestart met het opzetten van juridische diensten. Daaraan lag des-

onderscheidend. Alleen niet

tijds een filosofie van one-stop-shop ten grondslag. Als gevolg van onder

zoals wij dat graag zouden zien.

meer het Enron-schandaal en nieuwe Amerikaanse en Europese wet- en regelgeving gericht op met name beursgenoteerde ondernemingen is dit model na de eeuwwisseling min of meer verlaten. Nauwe relaties tussen accountants en advocaten werden verbroken.” Toch is het opvallend dat met name in het middensegment van de markt sommige advocatenkantoren wel degelijk een succesvol concept van multidisciplinaire dienstverlening weten neer te zetten. Dijkstra Voermans is daar eentje

+ –

heeft zijn kantoor de afgelopen tien jaar geen windeieren gelegd: “Uiteraard hebben wij geen formele relatie met BDO, maar we bieden wel onderlinge ver-

Lancinee

Type Thema

Vermogen 210kW (286pk) Top 240 km/u 9,7 (l/100km)

wijzingen. Onze klanten denken niet in disciplines maar in bedrijfsmatige

score

Merk Lancia

vraagstukken en oplossingen, die interesseert het niet of iets een juridisch of Motor 3.6 l. V6

Koppel 340 Nm

een fiscaal probleem is. Grotere advocatenkantoren denken nog heel erg in de eigen gebaande paden. Die bieden een bepaalde deskundigheid op de bekende

0-100km/u 7,7

Verbruik

terreinen, terwijl wij, vaak samen met BDO, vooral denken aan waar de klant

Prijs vanaf € 53.500

Ener-

behoefte aan heeft. En dat bieden we met name op terreinen als het ondernemingsrecht, de overnamepraktijk en de insolventiepraktijk.”

gielabel D

96

van. Volgens Larsson is vooral in het MKB behoefte aan zo’n combinatie en dat

ia

n grote Lanc eindelijk weer ee

nr. 10 – 2012

Subsidiair RIJDEN diensten. Dat betekent dat bijvoorbeeld onze dienstverlening op het gebied van het arbeidsrecht aan het verschuiven is naar meer gecompliceerde onderwerpen. Verder reageren we door nieuwe financiële arrangementen aan te bieden die de ondernemer vooraf meer zekerheid en duidelijkheid bieden. Zo is er steeds vaker sprake van een fixed of een capped fee. En ook daarin leren we van onze buren, die vinden dat al jaren de gewoonste zaak van de wereld. Natuurlijk loop je daarmee een zeker risico, maar dat is nou ondernemerschap.” Risto Larsson:

Accountants en fiscalisten weten al veel langer (en beter) dan

“Bij ons ligt de

juristen wat de behoefte van de klant is, zegt Larsson. “Wij do-

nadruk op creati-

seren onze inzet al naar gelang de behoefte en noodzaak. Dat

viteit, meedenken

betekent dat we steeds vaker met een gedifferentieerde tarief-

met de cliënt en

structuur werken. Zo hebben wij klanten met een abonnement

gedeeld onder-

voor een vaste prijs, vergelijkbaar met een telefonische help-

nemerschap.”

desk. Als we voor een specifieke zaak meer de diepte in moeten, dan maken we vooraf duidelijke afspraken en doen we dat

De accountants van BDO zijn in de visie van Larsson de huis-

vaak tegen een vaste prijs. En eigenlijk kennen we alleen voor

arts met een basiszorg, die bij complicaties een specialist be-

gecompliceerdere projecten met moeilijk in te schatten hoe-

trekt of doorverwijst: “De accountant signaleert vaak in een

veelheden werk nog het systeem van uurtje-factuurtje.”

vroeger stadium dan de ondernemer zelf problemen die een juridische invalshoek hebben. Dan is het goed dat wij er ook vroeg bij worden geroepen. Dat voorkomt vaak in een later

“Ondernemers hebben de neiging om

stadium allerlei complicaties en problemen die we zo kunnen voorkomen. Daarnaast kunnen bijvoorbeeld fiscale adviezen

steeds later, en soms te laat, juridische

snel en makkelijk geïmplementeerd worden door ons notari-

hulp in te roepen”

aat.” Volgens Larsson vraagt de praktijk van het MKB om een ander soort juristen dan veelal bij de grote kantoren werken. “Wij selecteren onze mensen op bepaalde eigenschappen. Goede

De samenwerking met BDO ziet Larsson de komende jaren

studieresultaten zijn leuk, maar we kijken naar het hele cv –

zeker nog voortduren en verder groeien: “Wij zitten nu op drie

Wat heb je allemaal naast je studie gedaan? Hoe ‘hands on’

locaties: Rotterdam, Utrecht en Eindhoven. BDO heeft er zo’n

ben je? – en zo leiden we ze ook op. Dus ook met oog voor de

twintig. Eén dag per week bezoeken onze advocaten en nota-

fiscale en financiële aspecten van het ondernemen. Natuurlijk

rissen deze locaties en houden daar als het ware spreekuur.

lopen hier alleen maar goede juristen rond, maar we bedrij-

Dat werkt prima, en wellicht leidt het de komende jaren tot

ven hier geen wetenschap en dat gaan we ook niet doen.

uitbreiding van ons aantal vestigingen. Er bestaat natuurlijk

Klanten percipiëren kwaliteit ook niet meteen met diepgaand

geen verplichte winkelnering tussen onze bedrijven. Wel is er

inhoudelijke vakkennis. Onze klant wil goed, snel en afdoend

regelmatig sprake van overlap van cliënten.”

geholpen worden. Tegen een redelijke prijs. Daar gaat het om. Dus bij ons ligt de nadruk op creativiteit, meedenken en gedeeld ondernemerschap. Dat sparren met de klant, dat moet je leuk vinden als jurist hier.” Naam Risto Larsson

Leeftijd 49 jaar

Is advocaat en

Hard buffelen

bestuurslid bij Dijkstra Voermans Advocatuur & Notariaat

De crisis gaat ook niet aan de deuren van Dijkstra Voermans

Grootste prestatie tot nu toe vestiging voor Dijkstra Voer-

voorbij. Larsson: “Nee, het is hard buffelen op dit moment.

mans opgezet in Rotterdam

Ondernemers kijken steeds kritischer naar de facturatie en

daging het kantoor uitbouwen tot een lande-

hebben de neiging om steeds later, en soms te laat, juridische

lijk herkenbare juridische dienstverlener met

hulp in te roepen. Verder is er natuurlijk de concurrentie van

een stevige klantenbasis in het middenseg-

nieuwe aanbieders als rechtsbijstandverzekeraars en online

ment van de markt

Grootste uit-

nr. 10 – 2012

97

Netwerken Honderd jaar professor Sanders

J

urist en kunstverzamelaar Piet Sanders werd op 21 sep-

dacht voor zijn vader. Er waren toespraken over politiek, recht

tember honderd jaar. Reden voor een feestje vonden ze op

en kunst, drie gebieden waarop Sanders een prominente rol

de Erasmus Universiteit, waar Sanders in 1963 de rechtenfa-

heeft gespeeld. Na de toespraken was er niet alleen een bor-

culteit oprichtte en bovendien jaren hoogleraar was. De fees-

rel, maar − geheel in de stijl van de jarige − ook een kunstex-

teling zelf was, gezien zijn hoge leeftijd, niet aanwezig. Zijn

positie. Fotograaf Chris van Houts fotografeerde de aanwezi-

zoon was er wel, en die genoot met volle teugen van de aan-

gen van links naar rechts.

De zoon van Piet Sanders hield na de toespaken over zijn vader (van onder meer AG Vino Timmerman) een dankwoord.

Hélène Vletter-van Dort (EUR) en Huub Willems (Rijksuniversiteit Groningen)

Marnix van Ginneken, Steven Hijink en Bastiaan Assink (allen Erasmus Universiteit Rotterdam)

Cees Buijs (oud-advocaat en bedrijfsjurist) en Jan van Dunné (oud-EUR)

Klaas Pietersen (Pietersen Advocaten, Eindhoven), Joseph Follender Grossfeld (rechter-plv. Rechtbank Zutphen) en Matty Bijleveld (raadsheer Hof Den Bosch)

De zuiderburen: Filip de Ly en René Foqué (beiden EUR)

Henriëtte van Dam (EUR), Carolyn Fung Fen Chung (Rechtbank Utrecht) en Lieke Coenraad (Vrije Universiteit)

Jaap Barneveld (Universiteit van Amsterdam), Matthijs de Jongh en Alexander Schild (beiden wetenschappelijk bureau Hoge Raad)

Paul Storm (NautaDutilh/EUR) en Frans Overkleeft (Nauta Dutilh)

Alle gasten ontvingen het boek ‘Herinneringen’, de autobiografie van Piet Sanders

Tomas Arons (Radboud Universiteit Nijmegen), Niels van Zijl, Folinho Morsen en Hanz Zwart (allen EUR)

Willem Calkoen (NautaDutilh), Vino Timmerman (advocaat-generaal bij de Hoge Raad/EUR) en Roberto Delgado (Delgado Advocaten, Rotterdam)

98

nr. 10 – 2012

Gerard Meijer (NautaDutilh/EUR) en Fredy von Hombracht-Brinkman (Nederlands Arbitrage Instituut)

Rechtendecaan Maarten Kroeze, Arthur Hartmann en Hans de Doelder (allen EUR)

Vindt u de foto's ook te klein? Kijk op www.mr-online.nl (netwerken) voor een grotere weergave én het archief.

TOGAMASTER RECHTBANK, OM & ADVOCATUUR ? T AAN EN T E KE K W A R TIEP A E M R E MAAG HET [email protected] ST VR GAMA VIA TO

AANSPRAKELIJKHEID & VERZEKERING DIRECT THUIS IN DE PRAKTIJK! MEER WETE N?

VRAA G VIA M HET INFOR M ASTER AV@L ATIEPAKKE AW.EU T AAN R.NL

ARBEIDSRECHT DE MASTER DIE WERKT NK?KET AAN VIA E T E W PA MAEAGEHRET [email protected] VR EID ERARB MAST

WWW.ESL.EUR.NL/MASTER

voxius.nl Lease a Lawyer | Legal Search | Career Coaching New office address: Eurocenter II | Barbara Strozzilaan 362 | Amsterdam T +31 (0)85 488 00 00 | E [email protected]