Jaarverslag Nieuwe ondersteuningsprogramma s. voor boeren. Gecertificeerde gouden sieraden op de markt

Jaarverslag 2011

Nieuwe ondersteuningsprogramma’s voor boeren Gecertificeerde gouden sieraden op de markt

Contents

Voorwoord Een ongekende dynamiek Visie en strategie Solidaridad in het kort Productie met respect voor mens en milieu Nieuw in 2011: boeren ondersteuningsprogramma’s Versnellen van slim en duurzaam landgebruik Plannen, monitoren en evalueren Nieuw meerjarig strategisch plan 2011-2015 Productgroepen Solidaridad: transitiemanager Markten veranderen voor een duurzame economie Koffie Inzicht en analyse leveren boeren winst op Thee Duurzaamheidstandaarden door heel Azië Cacao Versterking van de positie in duurzame cacaomarkt Fruit en groente Geleidelijke vooruitgang in de sector Katoen Programma krijgt steun van grote merken Textiel Focus van certificering naar capaciteitsopbouw Goud Gecertificeerde gouden sieraden nu verkrijgbaar Soja Eerste RTRS certificaten verkocht Palmolie Producentenondersteuning veelbelovend gestart Suikerriet Alle lichten op groen voor succes in 2012

5 7 8 10 12 15 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36

Bio-based economie, kweekvis, veehouderij Nieuwe programma’s in snelgroeiende sectoren

38

Regionale ontwikkeling Solidaridad Network Een internationale netwerkorganisatie Zuid-Amerika Solidaridad sterk in duurzame oplossingen Andes Bananenexport voor de helft bij producenten Midden-Amerika Solidaridad boekt onverwachte vooruitgang West-Afrika Solidaridad West-Afrika professionaliseert Zuidelijk Afrika Markttoegang verbeteren in Zuid-Afrika Oost- en Centraal-Afrika Zichtbaar zijn en meer partners aantrekken Zuid- en Zuidoost-Azië Indonesië lanceert eigen theestandaard China Stakeholder aanpak bevordert duurzaamheid Nederland Internationale speler in sectorbrede innovatie

41

Marktontwikkeling en communicatie Marktontwikkeling en communicatie Vraag naar duurzame grondstoffen stimuleren

63

Toezicht en financiën Nieuwe structuur voor toezicht en management Bouwen aan een innovatieve, lerende organisatie Toezicht, management en organisatie Financieel verslag

69

42 44 46 48 50 52 54 56 58 60

64

70 72 76

Tekst en redactie: David Alexander en Michael Gould – vertaling: Suzanne Heuts – vormgeving: Daan van Beek – druk: Pascal, Utrecht – foto’s: Solidaridad, tenzij anders vermeld – foto voorzijde: Solidaridad Het gedrukte Nederlandse en Engelstalige jaarverslag is (kosteloos) te bestellen bij Solidaridad, Utrecht. Op www.solidaridad.nl vindt u de digitale versies als pdf. Solidaridad is als stichting ingeschreven bij de Kamer van Koophandel in Den Haag, nummer 41150939.

’t Goylaan 15, 3525 AA Utrecht, Nederland tel: 030 272 03 13 fax: 030 272 01 94 e-mail: [email protected] www.solidaridad.nl

2

Solidaridad Nederland — jaarverslag 2011

Solidaridad Nederland

De ronde tafels werken aan instrumenten om in gebieden waar voedsel wordt geproduceerd milieu- en sociale waarden tot uitdrukking te brengen in de economie. De Nederlandse overheid vroeg Solidaridad om de producentenprogramma’s op te schalen tot één volwaardig ondersteuningsprogramma voor boeren.

Visie en strategie

Boeren ondersteuningsprogramma’s

Thee: duurzaamheidstandaarden ontwikkelen

Foto: Roger van Zaal

Roundtable on Sustainable Palm Oil

10

Met plukken en verwerken van thee voorzien meer dan vijftien miljoen mensen in hun levensonderhoud. Stijgende productiekosten, gecombineerd met lage wereldmarktprijzen leiden vaak tot slechte arbeidsomstandigheden en lage lonen. Thee wordt ook geteeld in gebieden met hoge natuurwaarde, soms met grote gevolgen voor de inheemse bevolking.

20 Zuid-Amerika: slim en duurzaam landgebruik blijft een uitdaging

Foto: Siddharth Tripathy

Zuid-Amerikaanse boeren voeden niet alleen de consumenten op hun eigen continent (275 miljoen), maar ook een miljard anderen. Hoe kunnen zij verdere vernietiging van het regenwoud voorkomen en kunnen ze op een slimme en duurzame manier uitbreiden?

44

Solidaridad: transitiemanager

Foto: Leonardo Melgarejo

De markt kan bijdragen aan duurzame ontwikkeling gebruik makend van concurrentie mechanismen. First movers zetten verandering in gang en worden, zodra de kansen duidelijk zijn, gevolgd door early adopters. De achterblijvers gaan mee doen om het concurrentienadeel op te heffen.

16


3

4



Voorwoord Visie en strategie

Een ongekende dynamiek

2011 was een opmerkelijk jaar. Een jaar dat begon met onzekerheid over de beschikbare financiële middelen. Na twaalf jaar, waarin een kwart van het budget van Solidaridad gefinancierd werd door een bijdrage van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken, leek het er even op dat deze bijdrage in de komende jaren zou wegvallen. In de loop van 2011 gebeurde echter het tegenovergestelde. Met het aantreden van het nieuwe kabinet kwam er snel een meerjarige omvangrijke financiering voor het farmer support programme, waardoor de continuïteit van een groot aantal programma’s gegarandeerd werd. Door de gezamenlijke inzet van de negen regionale kantoren binnen het Solidaridad netwerk lijkt het er zelfs op dat in 2012 het budget van Solidaridad boven de 25 miljoen euro uit zal komen. De brede steun voor het werk van Solidaridad heeft ongetwijfeld te maken met onze propositie. De breed gedragen erkenning dat duurzame economische ontwikkeling de basis vormt voor armoedebestrijding en dat privaatpublieke samenwerking daarbij belangrijk is, helpt Solidaridad bij de ontwikkeling van haar programma’s. Wat verder helpt is dat Solidaridad in het veld beschikt over een werkapparaat om de transitie naar een duurzame economie praktisch mogelijk te maken. Bovendien zijn de uitgangspunten van de aanpak van Solidaridad helder. Het gaat om optimalisering van landgebruik. Meer productie om een groeiende vraag aan te kunnen. Meer produceren maar met minder negatieve maatschappelijke gevolgen. Ontwikkeling die mensen insluit en die duurzaam is. Een beter gebruik van gronden helpt om de uitbreiding van landbouwarealen naar kwetsbare gebieden met een hoge natuurwaarde te voorkomen. De bossen moeten behouden blijven om het wereldklimaat te kunnen stabiliseren. Door deze ontwikkelingen is Solidaridad een wereldspeler geworden. We leveren een prominente bijdrage aan round tables voor grondstoffen als soja, suiker, palmolie, vlees en katoen. We stimuleren samenwerking tussen certificeringsprogramma’s voor koffie, thee, fruit en cacao. In de kledingindustrie wordt de samenwerking met bedrijven steeds breder en effectiever. Na een voorbereiding van enkele jaren lanceert Solidaridad binnenkort het eerste fair trade systeem voor duurzaam goud . Een ongekende dynamiek met steeds meer nieuwe partnerschappen. In Nederland natuurlijk met het IDH en internationaal met het WWF, Care, GIZ en IFC. Dit jaarverslag van Solidaridad Nederland bericht over deze ontwikkelingen. Het is ook een weerslag van de zeer nauwe relaties die binnen het Solidaridad Network worden onderhouden. Alleen de laatste hoofdstukken over marktontwikkeling en communicatie en toezicht en financiën hebben specifiek betrekking op Solidaridad Nederland. De overige delen maken een integraal onderdeel uit van het werk dat het Solidaridad Network wereldwijd verzet. Daarmee is een historisch moment gemarkeerd. Ontwikkelingssamenwerking gebeurt tussen gelijke partners die samen beleid maken en verantwoordelijk zijn voor het behalen van concrete resultaten. Zo hoort het en zo is het. Nico Roozen Executive director Foto: Solidaridad, Pieter Sijbrandij

Braziliaanse gezinsboer tijdens een controle voor RTRS certificering van sojateelt.


5

6



Visie en strategie

Visie en strategie Productie met respect voor mens en milieu

Versnellen van slim en duurzaam landgebruik

Nieuw meerjarig strategisch plan 2011-2015

Foto: H.P. Alting von Geusau

Keniaanse koffieboeren van de Rungeto boerencoöperatie kunnen geld opnemen dat ze met hun koffieproductie hebben verdiend.


7

Solidaridad in het kort Productie met respect voor mens en milieu

Waar wij staan Jaar na jaar groeit de wereldbevolking met 79 miljoen mensen en stijgt de wereldwijde consumptie exponentieel. De druk op natuurlijke hulpbronnen, energie, schoon water, bossen en biodiversiteit neemt daardoor toe. En dat terwijl driekwart van de inwoners van Afrika en Azië nog steeds van minder dan twee dollar per dag moet rondkomen. Armoede is een ernstige belemmering voor het doen van de benodigde investeringen in duurzame productie. Solidaridad denkt dat we in 2050 negen miljard monden kunnen voeden. Maar dan moeten we wel wereldwijd de transitie maken naar slim en duurzaam landgebruik. Solidaridads missie is deze transitie te organiseren en een goede balans tussen groei en verdeling tot stand te brengen. Kleinschalige boeren en mijnbouwers kunnen door duurzaam te ondernemen hun opbrengst met een factor twee tot vijf vergroten en zich voor de lange termijn verzekeren van een leefbaar inkomen. Door ‘meer te doen met minder’ kunnen de armen zelf de dragers van ontwikkeling worden. Goed bestuur, maatschappelijk verantwoord ondernemen en een actief maatschappelijk middenveld maken het mogelijk een duurzame economie te ontwikkelen die de wereld kan voeden en mensen uit de armoede tilt.

Producentenondersteuning Solidaridads producentenprogramma’s helpen boeren, mijnbouwers en fabrieksarbeiders over te stappen op duurzame productie. Zij krijgen advies en training in moderne productiemethoden, zoals innovatieve landbouwtechnieken die een grotere opbrengst in food, feed, fibre en fuel opleveren, met minder gebruik van water en van hulpbronnen. Om de invoer van moderne landbouwmethoden te faciliteren, stimuleert Solidaridad de vorming van lokale netwerken die landbouwmaterialen en -advies en financiële diensten kunnen leveren.

Onze doelstelling

Van innovatie naar mainstream

Onze doelstellingen zijn productie met respect voor mens en milieu en betrouwbare handelsrelaties waarbij eerlijk zaken wordt gedaan met producenten. Dit bereiken we wanneer organisaties hun maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus nemen en consumenten het verhaal achter een product kennen, zodat zij een bewuste keuze kunnen maken voor eerlijke en groene producten.

Een belangrijk kenmerk van Solidaridads organisatiecultuur en strategie is haar capaciteit om te kunnen reageren en anticiperen op nieuwe trends en kansen in de markt. Solidaridad ondersteunt diverse ontwikkelingsmechanismen, maakt deel uit van innovatienetwerken en gaat actief partnerschappen aan met ketenpartijen. Hier komen steeds meer economische en sociale duurzaamheidinitiatieven uit voort, zoals lokale toegang tot agrarische productiefactoren en financiële diensten, bevordering van de positie van vrouwen en arbeiders, de introductie van productvolgsystemen en de verbetering van toegang tot marktinformatie. Wanneer een initiatief bewezen succesvol is, kan het worden opgeschaald naar andere doelgroepen en landen.

Duurzame productieketens ontwikkelen Ons streven is de internationale economie te veranderen en te laten werken voor de armen door alle spelers, van boeren tot consumenten, te betrekken bij duurzame productie en consumptie. Solidaridad investeert in allianties tussen producenten, bedrijven, consumenten, maatschappelijke organisaties en overheden met als doel verantwoorde productieketens op te zetten. In verantwoorde productieketens weerspiegelen prijzen niet alleen de sociale en ecologische kosten van een product, maar tevens de economische voordelen van meer efficiënte duurzame productiemethoden; de levensomstandigheden van producenten worden verbeterd en de impact op milieu en klimaat geminimaliseerd. Binnen deze strategie is certificering een krachtig instrument dat

8

productkwaliteit garandeert, vertrouwen wekt bij de consument en oneerlijke concurrentie voorkomt. Duurzame productie en handel moeten worden opgepakt door partijen op de markt, vandaar dat Solidaridad samenwerkt met bedrijven. Solidaridad is een wereldwijde motor achter maatschappelijk verantwoord ondernemen en actief lid van vijf sectorbrede, internationale ronde tafel initiatieven voor duurzame productie en verantwoorde handelspraktijken. We werken in twaalf productieketens – koffie, thee, cacao, fruit en groente, katoen, textiel, goud, soja, palmolie, suikerriet, veehouderij en aquacultuur – en stimuleren de transitie naar een biobased economie.


Initiatieven Solidaridad lanceerde verschillende pioniersinitiatieven die duurzame productie tot de standaard hebben gemaakt en was: −− in 1988 de oprichter van Max Havelaar, het eerste fairtrade keurmerk voor koffie; −− in 1991 mede-initiatiefnemer van de netwerkorganisatie van fairtrade initiatieven in Europa, de voorloper van


Slim en duurzaam landgebruik, vitale producentenorganisaties

Eerlijke en transparante handel

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Bewust consumeren

Producenten

Handelaren

Bedrijven

Consumenten

• • • •

• D irect contact met duurzame producenten en afnemers • Vergroten aanbod duurzame grondstoffen • Traceren van duurzame grondstoffen van bron tot consument

• D irect zaken doen met duurzame producenten en handelaren • Vergroten aanbod duurzame grondstoffen • Communiceren over en marketing van duurzaamheid

• V oorlichting over herkomst en productiewijze duurzaam product • Ondersteunen keurmerken • Bewuste aankoop

raining T Organisatieversterking Certificering Versterking marktpositie

Fairtrade International (FLO); −− in 1996 de oprichter van AgroFair BV, het eerste fairtrade fruitbedrijf; −− in 2001 de oprichter van Kuyichi BV, het eerste fairtrade jeansmerk; −− in 2002 mede-initiatiefnemer van Utz Certified, een MVO– label voor duurzame koffie, thee en cacao; −− in 2004 initiatiefnemer van Stichting Made-By, een samenwerkingsverband van kledingmerken gericht op verduurzaming van de productieketen; −− vanaf 2006 tot heden mede-initiatiefnemer van ronde tafels voor soja (RTRS), palmolie (RSPO), rietsuiker (Bonsucro), katoen (BCI) en rundvlees (GRSB).

Markten ontwikkelen Door onze deelname aan ronde tafels en gerichte marketing in grote consumentenregio’s, brengt Solidaridad producenten in contact met betrokken importeurs, fabrikanten, merken en retailers en creëert markten voor hun producten. Om de vraag naar duurzame producten te vergroten, voert Solidaridad campagnes die de bewustwording van consumenten vergroten en die verantwoorde consumptie aanmoedigen. De consument wordt geholpen bij het maken van keuzes door

Visie en strategie

Ontwikkeling van duurzame productieketens

labels als fairtrade, Utz Certified en biologische keurmerken. We ondersteunen bedrijven bij de ontwikkeling van hun MVObeleid en informeren een breed publiek over de vorderingen die we samen bereiken. Solidaridad voert regelmatig marktonderzoek uit met gerenommeerde onderzoekspartners om op de hoogte te blijven van veranderende consumptiepatronen en om nieuwe markten te identificeren.

Lokale kennis met een internationaal bereik Solidaridad is een internationale netwerkorganisatie met wereldwijd negen regionale kenniscentra. Het netwerk stelt ons in staat om optimaal gebruik te maken van lokale kennis, ervaring en expertise. De acht kantoren in Latijns-Amerika, Afrika en Azië focussen op het bouwen van lokale duurzame productieketens, het creëren van lokale markten en het implementeren van producenten ondersteuningsactiviteiten in nauwe samenwerking met lokale partners. Solidaridad Nederland richt zich op marktontwikkeling in Europa, samenwerking met bedrijven, fondsenwerving, lobby en publiciteitscampagnes. De negen regiodirecteuren ontwikkelen gezamenlijk het beleid van het Solidaridad Netwerk.

Solidaridad Network Toezicht

Directie

Uitvoering

Internationale Raad van Toezicht Solidaridad Network bestaat uit twee vertegenwoordigers van vier Raden van Toezicht

Internationaal algemeen directeur onder toezicht van de Internationale Raad van Toezicht Solidaridad Network

Internationaal secretariaat ondersteunt de internationaal algemeen directeur

Negen directeuren van de regionale expertise centra in: China Zuid- en Zuidoost-Azië West-Afrika Oost-Afrika Zuidelijk Afrika Andesregio Midden-Amerika Zuid-Amerika Nederland

Negen kantoren met staf voor de ontwikkeling van de regionale programma’s in de steden: • Beijing, China • New Delhi, India • Accra, Ghana • Johannesburg, Zuid-Afrika • Nairobi, Kenia • Lima, Peru • Ciudad Guatemala, Guatemala • Buenos Aires, Argentinië • Utrecht, Nederland

Raad van Toezicht Azië Raad van Toezicht Afrika Raad van Toezicht Latijns Amerika Raad van Toezicht Nederland


9

Nieuw in 2011: boeren ondersteuningsprogramma’s Versnellen van slim en duurzaam landgebruik In 2009 startte Solidaridad een producenten ondersteuningsinitiatief voor leden van drie erkende internationale ronde tafels voor palmolie (RSPO), soja (RTRS) en suikerriet (Bonsucro). Dit publiekprivate partnerschap van € 12 miljoen ontwikkelde ondersteuning voor 80.000 kleinschalige boeren en 150.000 landarbeiders. De Nederlandse regering erkende het belang van het programma en vroeg Solidaridad om het op te schalen tot een volwaardig ondersteuningsprogramma voor boeren, en er ook de ronde tafels voor katoen (BCI) en veehouderij (GRSB) bij te betrekken. In oktober 2011 resulteerde dit in de grootste overeenkomst in de geschiedenis van Solidaridad. Het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking kende ons € 29,5 miljoen toe met de opdracht om nog eens € 39 miljoen co-financiering van private partners en donoren te verkrijgen. Doel van het programma is om eind 2015 400.000 kleinschalige boeren en 400.000 landarbeiders te hebben ondersteund, die samen een gebied van 700.000 hectare bewerken.

De noodzaak tot handelen Als er een ding is dat deze vijf ronde tafels bindt, is het de inzet op slim en duurzaam landgebruik. De vijf sectoren nemen meer dan zestig procent van de beschikbare landbouwgrond in beslag. Enkele honderden miljoenen boeren beantwoorden daarmee de snelgroeiende vraag van de wereldbevolking naar voedsel en textiel. De ronde tafels brengen honderden internationale handelsondernemingen, merken en retailers samen die inzien dat het anders moet. In de wereld zitten ieder jaar 79 miljoen meer mensen aan tafel (gelijk aan het huidige aantal inwoners van Duitsland). In de productie maakt een aantal factoren het moeilijk om de voedselproductie in het benodigde tempo uit te breiden. Erosie, uitputting van grondwater, verlies van landbouwgrond aan niet-agrarische activiteiten, klimaatveranderingen die de oogst aantasten en de verwachte terugloop van olievoorraden brengen de benodigde stijging van de voedselproductie in gevaar. In een historisch uniek verband, organiseren producenten zich wereldwijd, om samen te werken met de private sector, het maatschappelijke middenveld, wetenschappers en overheden onder de paraplu van de ronde tafels.

Hulpbronnen optimaliseren Elke ronde tafel heeft zijn eigen productiestandaard ontwikkeld, met duidelijke criteria en meetbare indicatoren voor het verbeteren van agrarische prestaties. Het goede nieuws is dat er snel winst te behalen valt. De noodzaak om meer met minder te produceren is een onomkeerbare trend. In afgelegen gebieden helpen Solidaridads landbouwkundigen boeren om mest, water en arbeid efficiënter te gebruiken en moedigen hen aan de natuurlijke processen van de grond te herstellen om de bodemvruchtbaarheid te vergroten. De sleutel tot het optimaliseren van het gebruik van schaarse vruchtbare grond ligt in de veehouderij. Door

10


verhoging van de productiviteit van extensief gebruikt grasland kan de landbouwproductie sterk groeien. 35 procent van de wereldwijd beschikbare landbouwgrond wordt direct of indirect gebruikt voor vleesproductie. Zo is in Brazilië het areaal extensief grasland met lage veedichtheid ongeveer 200 miljoen hectare. Ecologisch verantwoorde intensivering van veehouderij kan veel land vrijmaken voor de teelt van soja, suikerriet, palmolie en katoen: meer voedsel, brandstof en vezels met minder land.

Emissierechten en REDD instrumenten De agrarische productie blijft groeien. Boeren die tegen de grenzen van het beschikbare landbouwareaal aanlopen, zijn


De ronde tafels werken aan instrumenten om in gebieden waar voedsel wordt geproduceerd milieu- en sociale waarden tot uitdrukking te brengen in de economie. Binnen de ondersteuningsprogramma’s voor boeren worden REDD instrumenten toegepast om CO2-emissie te voorkomen en te beperken. Deze innovatieve projecten worden gecoördineerd door deskundigen in een stuurgroep. Het ondersteuningsprogramma wordt inmiddels mede gefinancierd door de Noorse en Britse regering. Zij hebben REDD-gelden toegezegd voor de nieuwe programma’s en erkennen de ronde tafels als uitvoerende organisaties. Leden van de stuurgoep van de boeren ondersteuningsprogramma’s zijn de vijf voorzitters van de ronde tafels, ondersteund door deskundigen van Rabobank, IDH, IPAM en WWF-US. De stuurgroep stelt de werkplannen en de financiële verslagen van het ondersteuningsprogramma vast en de leden bouwen een brug naar de grote groep ketenactoren die zij vertegenwoordigen.

Visie en strategie

Bruggen bouwen

geneigd om ecologisch waardevolle gebieden te ontginnen, waar verlies van biodiversiteit dreigt. In 1992 namen de Verenigde Naties – tijdens de Earth Summit in Rio de Janeiro – het Klimaatverdrag aan. Doel van het verdrag is de emissies van broeikasgassen te reduceren. Twintig jaar later stellen de Verenigde Naties vast dat ontbossing en landbouw samen zorgen voor tenminste 35 procent van de totale wereldwijde CO2-emissies. Emissierechten worden nu ingezet om vormen van agrarische productie te bevorderen waarbij geen ontbossing plaatsvindt. Een nieuw instrument van het ‘REDD’ programma (Reducing Emissions from Deforestation and Degradation) corrigeert de markt door de kosten voor maatregelen ter bescherming van biodiversiteit door te rekenen. Een van de manieren waarop dat gebeurt is door het bundelen en verhandelen van emissierechten van duurzame agrarische productie om uitstoot te compenseren. Berekeningen tonen aan dat er minimaal tot 2020 publieke middelen nodig zijn om REDD activiteiten van de grond te krijgen die gebaseerd zijn op rechtsgeldige accounting- en crediteringsystemen. Publieke en private investeringen moeten stimuleren dat noodzakelijke agrarische expansie plaatsvindt in zogenaamde ‘go areas’ in plaats van in ecologisch waardevolle ‘no go areas’.

Roundtable on Sustainable Palm Oil

Foto: Piet den Blanken

Boeren die tegen de grenzen van het beschikbare landbouwareaal aanlopen, zijn geneigd om gebieden in te trekken waar verlies van biodiversiteit dreigt. Op de foto: de productie van suikerriet in de vruchtbare kuststreek van Guatemala.


11

Plannen, monitoren en evalueren Nieuw meerjarig strategisch plan 2011-2015

Plannen Het afgelopen jaar was een transitiejaar. Een nieuw meerjarig strategisch plan voor de periode 2011-2015 werd vastgesteld, waarvoor de doelstellingen en de lokale prioriteiten van alle Solidaridad netwerk organisaties met elkaar in lijn zijn gebracht. We hebben onze doelgroepen en de verwachte of benodigde veranderingen in kaart gebracht, en delen expliciet de verantwoordelijkheid en de risico’s voor het behalen van resultaten. De totstandkoming van dit belangrijke strategische plan, vroeg om uitgebreide analyses, strategie- en reflectiebijeenkomsten en heeft het fundament van het Solidaridad netwerk verder versterkt.

Monitoren In 2011 startte Solidaridad met de ontwikkeling van een netwerkbreed Programma Management Informatie Systeem (Promis), dat de programmadata en financiële informatie van de negen Solidaridad organisaties aan elkaar koppelt. Promis wordt in 2012 geïmplementeerd. Het systeem zal worden gebruikt om alle fondsen en contracten te managen, het management inzicht te geven in de besteding van middelen en om de voortgang en resultaten van programma’s te monitoren.

Evaluatie Ondersteund door PSO (een organisatie die zich richt op capaciteitsopbouw en leertrajecten voor verandering) en als vervolg op externe impactstudies uit 2010, zijn alle strategieën gericht op verandering in productieketens door internationale teams tegen het licht gehouden. Lokale kennis en ervaring met het ontwikkelen van duurzame productieketens en marktontwikkeling werden uitgewisseld. Vervolgens deden de teams aanbevelingen voor lange termijn strategieën gericht op duurzame veranderingen waarbij lokale gemeenschappen baat hebben.

Van elkaar leren PSO steunde ook de ontwikkeling en uitwisseling van methoden tussen regio’s en tussen groepen die in verschillende sectoren werken. Zo kunnen trainers die werken met cacao en thee profijt hebben van de ervaringen die zijn opgedaan in de koffiesector. En kunnen trainers in Afrikaanse landen leren van trainingsinstrumenten die worden gebruikt in Latijns-Amerika. Tijdens bijeenkomsten werd duidelijk dat onze huidige benadering van plannen, monitoren en evalueren niet voldoet aan de toekomstige behoeften van het netwerk en partners.

12


Wederom met steun van PSO is er een begin gemaakt met een gezamenlijke werkwijze voor planning en monitoring. Voorheen waren managementinstrumenten gebaseerd op log frames leidend. Door nuttige elementen van deze benadering te combineren met nieuwe instrumenten wordt er een op resultaat gerichte benadering ontwikkeld voor de gehele organisatie. De nieuwe benadering stelt ons beter in staat resultaten te monitoren en de relaties te analyseren tussen duurzame veranderingen en behaalde resultaten die in samenwerking met partners tot stand zijn gebracht.


Visie en strategie

Solidaridad Network planning In dit schema worden cacao en Solidaridad West-Afrika als voorbeeld genomen.

Meerjarige planning

Andere Solidaridad organisaties met cacaoprogramma’s Solidaridad West-Afrika

Solidaridad Network

Meerjarig strategisch regionaal plan

Meerjarig wereldwijd cacaoplan

planning door het regionale Solidaridad team

strategische input van de internationale cacao programmacoördinator

Jaarplanning

Andere Solidaridad organisaties met cacaoprogramma’s Solidaridad West-Afrika

Solidaridad Network

Jaarplan cacao

Wereldwijd cacaoplan

op basis van begroting, partner input en organisatiecapaciteit

jaarlijkse evaluatie

Jaarverslag cacao over de resultaten van het cacaoprogramma West-Afrika


13

14


Solidaridad Nederland Koffie

Thee

Cacao

Fruit en groente

Productgroepen Markten veranderen voor een duurzame economie

Katoen

Textiel

Goud

Soja

Palmolie

Suikerriet

Bio-based economie

Kweekvis

Veehouderij Foto: Siddharth Tripathy

Meer dan 25.000 kleinschalige sojaboeren in India verhoogden hun productiviteit met hulp van lokale partners van Solidaridad.


15

Solidaridad: transitiemanager Markten veranderen voor een duurzame economie De transitie naar een duurzame economie is zonder twijfel een marktproces. De verandering moet gestalte krijgen in de markt zelf om maatschappelijk en ecologisch gewenste uitkomsten te realiseren. De ‘oude economie’ met haar business-as-usual praktijken zorgt ervoor dat miljarden mensen, producenten én consumenten, worden uitgesloten, en dat schaarse hulpbronnen worden uitgeput. Een groene, inclusieve economie vereist een goed regeringsbeleid, maatschappelijk verantwoord ondernemen en de betrokkenheid van maatschappelijke organisaties. Het ombuigen van de markt naar een duurzame economie verloopt volgens de innovatietheorie van Rogers*. Hij omschrijft de verspreiding en adoptie van innovatie als een competitief proces waarin de first movers, de pioniers de verandering inzetten. Zodra de potentie duidelijk is, worden zij gevolgd door de voorlopers, de early adopters. De groep volgers, de early majority, sluit aan om een concurrentievoordeel te behalen. De achterblijvers, de late majority, haken in om aan het groeiende concurrentienadeel te ontkomen. De inactieven, de laggards, passen de innovatie toe wanneer er geen alternatieven meer zijn, bijvoorbeeld omdat de ‘oude’technologie niet meer beschikbaar is of omdat de wet het voorschrijft.

Beginfase In de eerste fase wordt een kleine hoeveelheid nieuwe duurzamere producten op de markt gebracht. Tegelijkertijd komen experimenten en initiatieven op die duurzaamheid proberen te vangen in criteria. Deze criteria voor duurzaamheid worden in deze fase nog ter discussie gesteld.

Tussenfase Early adopters lopen voorop in de tussenfase. Duurzaamheid is van belang, maar duurzaamheidsparameters spelen in de keten nog geen rol van betekenis. De toegevoegde waarde komt tot uitdrukking in de goede naam van het bedrijf en bedrijven grijpen de kans om bedrijfsprocessen te verbinden aan bestaande duurzaamheidinitiatieven. De volgers, de early majority, kenmerken het volwassen stadium van de innovatie. De opschaling naar grotere volumes en acceptatie door de grote spelers ontketent flinke concurrentie. Als kritische massa wordt bereikt, verandert de markt van een kopersmarkt in een markt waar aanbieders

meer voor het zeggen krijgen en waar de vraag naar duurzame producten het aanbod overtreft.

Volwassen fase De volwassen fase is bereikt wanneer een nieuw evenwicht veranderingen voortbrengt die duurzaamheidinitiatieven verbeteren. De focus ligt op het versterken van de marktmodellen en op het optimaliseren van voordelen voor de armen, het milieu en de handel. Zoals vaker gebeurt bij nieuwe marktvormen, wordt nieuwe wetgeving overwogen om markt falen te corrigeren en vrijwillige duurzaamheidstandaarden om te zetten in algemeen bindende en geaccepteerde regels. Dit transformatieproces heeft invloed op alle betrokken partijen: bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties. Maatschappelijke organisaties zijn de aangewezen partij om de rol van transitiemanager op zich te nemen, en worden in deze rol geconfronteerd met nieuwe uitdagingen. Zij zullen minder vaak overgaan tot naming and shaming van bedrijven voor hun gebrek aan maatschappelijke verantwoordelijkheid, en vaker een constructieve partnerrol zoeken in het organiseren van het veranderingsproces. De focus verschuift van het mobiliseren van de bereidheid om duurzame producten te kopen naar het organiseren van de beschikbaarheid van duurzame producten en producenten om aan de groeiende vraag te voldoen. Na het werken met ideologische concepten in een niche markt, gaan veel NGO’s nu over op mainstream strategieën zoals waarde gedreven innovatie. Solidaridad Netwerk heeft haar interne organisatie toegesneden op deze nieuwe werkwijze. Haar werkwijze ontwikkelde zich van project tot programma, van landenkennis naar productkennis, van losse partners tot samenwerking in de keten, van NGO interventies naar publiekprivate partnerschappen, van giften tot een financieringsmix van giften, krediet en investeringskapitaal, en van een in Nederland gebaseerde organisatie tot internationale netwerkorganisatie.

Innovatie theorie van Rogers Pioniers Innovators 2.5 %

16

Voorlopers Early adopters 13.5 %

* Everett Rogers, Diffusion of Innovations Volgers Early majority 34 %


Achterblijvers Late majority 34 %

Inactieven Laggards 16 %

Solidaridad: transitiemanager

Productgroepen

Op weg naar duurzame ontwikkeling

Fotos: H.P. Alting von Geusau; foto middle: Siddharth Tripathy

Beginfase

Tussenfase

Volwassen fase

• Duurzaamheid is mogelijk

• Duurzaamheid is belangrijk

• Duurzaamheid is de norm

– Volgers sluiten zich aan – Kritische massa – Opschaling – Duurzame ontwikkeling is belangrijk

– Achterblijvers gaan overstag – Licence to operate – Mainstreaming – Duurzame ontwikkeling is de norm

– Toegevoegde waarde voor bedrijf en merk – Borging lange termijn belangen aanvoer duurzame grondstoffen

– Verandering is onontkoombaar – Duurzaamheid is randvoorwaarde in de markt – Duurzaamheid als integraal onderdeel van productkwaliteit

– Groeiend besef van de noodzaak tot veranderen en wil om mee te doen – Voortdurende verbeteringen en ontwikkeling van best practices – Multicertificering, wederzijdse erkenning, groeiende samenwerking – Controle gedreven innovatie

– Brede consensus over belang en een gedeelde verandertheorie – Niet concurrerende samenwerking – Wetenschappelijke aanpak en standaardisering – Geharmoniseerde standaarden – Kostenvermindering en verbeterde prestaties – Waarde gedreven innovatie

– Vooraanstaande A-merken en retailers – Bedrijfsbetrokkenheid – Publieke steun

– Wetgeving en regulering door overheden – Institutionele verandering – Sectorbrede betrokkenheid – Algemeen publiek bewustzijn

Markt – Pioniers en voorlopers ondernemen actie – Nichemarkt – Proefprojecten – Duurzame ontwikkeling is innovatief Stimulans – Concurrentievoordeel voorlopers – Merkwaarde creëren – Toegang tot nieuwe markt van bewuste consumenten Kenmerken van het veranderproces – Geen gemeenschappelijke visie en actie – Geen coördinatie tussen initiatieven – Leren door te doen – Ongecontroleerde groei, concurrentie en wildgroei van standaarden – Door ideologie gedreven innovatie

Aanjagers van verandering – First mover bedrijven en ondersteunende maatschappelijke organisaties – Consumentenvoorkeuren – Publiek debat

Faciliterende rol van Solidaridad en andere maatschappelijke organisaties – GAP analyse voor duurzame productie – Proeven met producentenprogramma’s gericht op slim en duurzaam landgebruik – Coalities bouwen met first-mover bedrijven – Multistakeholder ontwikkeling van standaard voor marktacceptatie duurzame producten – Leren en verbeteren

– Ontwikkeling monitoring en evaluatie voor meer impact – Opschaling door samenwerking, ontwikkeling methoden, e-learning – Samenwerking uitbreiden en nieuwe allianties met financiële en kennisinstellingen – Harmonisatie van standaarden en kostenefficiënte werkwijze stimuleren

– Analyseren en benoemen van structurele grenzen aan de groei – Producentenprogramma’s ontwikkelen samen met overheden en internationale instellingen – Druk uitoefenen op achterblijvers – Lobby voor effectieve wetgeving en regulering van duurzame groei


17

Koffie Inzicht en analyse leveren boeren winst op Terwijl veel kleinschalige boeren kiezen voor certificering vanwege de hogere prijzen ontbreekt het velen aan de kennis en vaardigheden om hun oogst op een duurzame en kostenefficiënte manier te vergroten. Door middel van programma’s die boeren leren om hun landbouwmethoden te analyseren en te verbeteren, helpt Solidaridad hen om betere resultaten te behalen. Programma achtergrond Certificerings- en producentenprogramma’s gebruiken verschillende manieren om de productiviteit en duurzaamheid van kleinschalige boeren te verbeteren. Maar daarbij richten ze zich niet altijd op de belangrijkste prioriteit van boeren: het verhogen van hun inkomen. Solidaridad neemt dit als uitgangspunt. De wens van boeren om hun inkomen te verbeteren, wordt gebruikt om een leerproces in gang te zetten dat belangrijke veranderingen oplevert in hun landbouwmethoden.

Betere resultaten voor boerengezinnen Het afgelopen jaar was een uitdagend jaar. Veranderingen in de financiering en in de internationale organisatie vroegen veel tijd, deels ten koste van het reguliere werk. Omdat veel boeren geen zicht hebben in de kosten van inefficiënte en onduurzame werkwijzen, richt Solidaridad zich nu op het ontwikkelen van een beter begrip van en inzicht in de kostenstructuur van boeren bedrijven. Dat blijkt een goede aanleiding voor verandering. Trainers hebben complexe methoden teruggebracht tot enkele belangrijke punten en weten precies wat in de praktijk werkt. Dankzij instrumenten die boeren helpen om de resultaten in het veld te meten, zijn boerenfamilies erin geslaagd hun inkomen te verdubbelen of zelfs te verdrievoudigen. De berekeningen die hieraan ten grondslag liggen worden vaak gedaan door de kinderen.

Uitbreiding van het producentenprogramma De verbeterde versie van het producentenprogramma in Colombia werd toegepast in vier nieuwe landen in Latijns-

Amerika. De eerste resultaten waren erg goed: boeren zagen direct positieve economische gevolgen, en trainers zagen hoe zij boeren meer inzicht konden geven door hun trainingsmethoden concreter te maken.

Structurele samenwerking organiseren In het Sustainable Commodity Assistance Network (SCAN), heeft Solidaridad de drie grote certificeringsinitiatieven en verschillende ketenspelers weten te motiveren om structureel samen te werken in Vietnam, Colombia, Oost-Afrika, Peru en Guatemala. Solidaridad wordt gezien als een waardevolle, neutrale partner die de sector kent en praktische kennis en vaardigheden kan toepassen.

Geleerde lessen De beëindiging van de MFS subsidie in 2010 maakte duidelijk hoe riskant het kan zijn om van een grote donor afhankelijk te zijn. Solidaridad versterkt nu de breedte van haar financieringsmodel door meer en andere donoren aan te trekken, waaronder particuliere donoren, die ons in staat stellen te focussen op onze kerndoelstellingen.

Kansen en bedreigingen Weinig andere organisaties hebben zoveel kennis van de koffieketen, uitvoering van producentenprogramma’s en certificering als Solidaridad. Maar er is ondercapaciteit voor fondsenwerving en promotie. Grote Europese inkopers als Nestlé, Sara Lee en Kraft hebben het voornemen om in 2015 minimaal de helft van hun koffie duurzaam gecertificeerd in

Begroting en resultaten Doelstelling

E: Expected; verwachte resultaten R: Realised; behaalde resultaten in 2011

Producentenontwikkeling richting duurzaam boeren en certificering

In 12 landen boeren ondersteunen bij het verbeteren van productiviteit, productkwaliteit, winstgevendheid en het behalen van certificering. E: 145.355 – R: 169.646 boeren

Betrokken Solidaridad organisaties



35

2.934

2.270

1.531  Oost-Afrika, MiddenAmerika , Andes, Zuid- en Zuidoost-Azië, Nederland

Een ondersteunende Trainingscapaciteit verbeteren door beter omgeving en trainings- trainingsmateriaal en train-the-trainercapaciteit bieden systeem. E: 653 – R: 855 trainers getrained



15

810

476

424  Oost-Afrika, MiddenAmerika , Andes, Zuid- en Zuidoost-Azië, Nederland

Belangen van vrouwen- en jongeren integreren in projecten door de hele familie bij training te betrekken. E: 15 – R: 15



7

184

80

12  Oost-Afrika, MiddenAmerika , Andes, Zuid- en Zuidoost-Azië

Mainstreaming boeren Boerenorganisaties, handelaren en koffiebe-  drijven samen met Solidaridad betrekken bij ondersteuning en duurzaamheidsmodellen. E: 200 – R: 250 certificering

5

833

534

329  Oost-Afrika, MiddenAmerika , Andes, Zuid- en Zuidoost-Azië, Nederland

4.761

3.360

Gender gelijkheid

Totaal internationaal begroot x € 1.000

18

Aantal Begroot Realisatie Begroot projecten 2011 2012 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000


2.296 

Solidaridad Network — Koffie

Productgroepen Foto: H.P. Alting von Geusau

Koffietraining in Kenia. Bernard Njoroge (SMS project supervisor) toont de huis-tuin-en-keuken-ingrediënten van compost aan zijn gasten, boeren van de Ritho Farmers Co-op Society (Kiambu County).

te kopen – een grote kans. Om te voorkomen dat boeren te snel worden gecertificeerd, begint Solidaridad met de beste boeren en werkt daarna met boeren die tot nu toe minder met duurzame teelt hebben gedaan. Het certificeringproces wordt zo over een periode van drie jaar gespreid. Sociale- en milieukwesties komen in het tweede jaar aan de orde; certificering wordt pas in jaar drie behaald.

Internationale partnerschappen In meer dan vijftien landen heeft het koffieprogramma relaties opgebouwd met coffee boards, plantages, boerencoöperaties, exportorganisaties, onderzoeksinstituten, lokale NGO’s, ministeries en overheidsinstellingen op verschillende niveaus – in totaal zo’n 250 organisaties. Vijf jaar nauwe samenwerking met deze partijen heeft geleid tot werkovereenkomsten en convenanten. Sinds Solidaridad in 2010 haar strategische richting heeft aangepast en een neutrale bemiddelaar is geworden die samen met sleutelspelers in de keten werkt aan meerdere certificeringprogramma’s, ligt de focus van de opgebouwde relaties nog meer op samenwerking en succes. In 2011 speelde een aantal organisaties een grote rol: stichting 4C, Rainforest Alliance, Utz Certified, de Colombiaanse coffee board FNC, een Vietnamese NGO gespecialiseerd in training van boeren (CDC) en twee internationale handelsorganisaties: Armajaro en ECOM.

Donoren De belangrijkste donor op dit moment is Irish Aid. Irish Aid financiert de programma’s in Midden-Amerika en in Afrika. In 2011 werd het programma in Midden-Amerika verlengd met achttien maanden. In Oost-Afrika is de kans groot dat er een tweede vijf jaren programma kan worden opgestart. In 2011

werd van Irish Aid een totaalbedrag van 1.685.878 ontvangen. De EU financiert de uitbreiding van het producentenprogramma in Nicaragua voor tweeënhalf jaar. PSO blijft leren binnen het netwerk ondersteunen, de trainingsmethoden verbeteren en ervaringen en kennis tussen verschillende ketenprogramma’s uitwisselen. De grootste uitdaging voor het koffieprogramma is het aantrekken van nieuwe financiële middelen. Daartoe zijn contacten gelegd met verschillende nieuwe donoren.

Impact In 2011 werden twee impactstudies uitgevoerd naar de koffieprogramma’s in Midden-Amerika: CIET voerde onderzoek uit naar Procasso, dat de productiviteit met 24 procent verhoogde tussen 2008 en 2011. De tweede impactstudie, in opdracht van Irish Aid, toonde aan dat de inkomsten van gecertificeerde koffie in Honduras, Nicaragua, El Salvador en Guatemala bijna verdrievoudigde in een periode van vijf jaar. Dat resulteerde in een hoger inkomen voor de producenten ter waarde van 4,9 miljoen dollar. Het grote aandeel gecertificeerde koffie in de totale productie toont aan dat eerlijke en duurzame handel niet langer een nichemarkt is, maar in staat om een behoorlijke impact te hebben die verder gaat dan de directe voordelen. Eerlijke en duurzame handel oefent bijvoorbeeld een positieve invloed uit op prijzen en standaarden in de brede markt. Twee externe consultants gaven een positieve beoordeling van de trainingsmethodieken. Hun aanbevelingen voor verbeteringen zijn opgenomen in de plannen voor 2012. Ondanks de extreme droogte in Oost-Afrika is daar ook het volume Utz Certified en Fairtrade koffie gestegen.


19

Thee Duurzaamheidstandaarden door heel Azië Thee is een uniek product; het wordt voornamelijk geproduceerd en geconsumeerd in Azië. In 2011 begeleidde Solidaridad de ontwikkeling van duurzaamheidsrichtlijnen in China en zette de Lestari nationale duurzaamheidstandaard op voor Indonesische thee. Ook werd er een begin gemaakt met de ontwikkeling van een Indiase baseline standaard voor thee. In Kenia zijn gezamenlijke audits gedaan met Utz Certified en Rain Forest Alliance (RFA) om de certificeringskosten te drukken. In Indonesië en China werden nationale duurzaamheidstandaarden opgezet. Circa 8.000 kleinschalige boeren in West-Java, Indonesië, werden gecertificeerd onder de nationale Lestari standaard. De meeste producenten zagen in het eerste jaar hun inkomen al met twintig procent stijgen. Solidaridad richt zich op kleine boeren en introduceert innovatieve mechanismen zoals gezamenlijke certificering om kosten te beperken. We boden assistentie bij de Utz en Rainforest certificering van twee boerenorganisaties in Kenia, waar 11.500 boeren thee telen op 2.620 hectare. Solidaridad speelde daarnaast een belangrijke rol in de ontwikkeling van duurzaamheidrichtlijnen voor thee in China. Die zijn vervolgens opgenomen in China’s ‘twaalfde vijfjarenplan’.

Op water na is thee de meest geconsumeerde drank ter wereld. Het plukken en verwerken van thee biedt een inkomen aan meer dan vijftien miljoen mensen. Maar de stijgende productiekosten en de lage wereldmarktprijs voor thee leiden tot een slechte theekwaliteit, onvoldoende rendement voor boeren en slechte werkomstandigheden en lage lonen voor arbeiders. De minimale winstmarges werken onduurzame werkwijzen in de hand, die de druk op het milieu verhogen. Thee wordt gecultiveerd in enkele van de meest ecologisch gevoelige gebieden ter wereld, waaronder beschermde bossen, en theeproductie botst vaak met de belangen van de inheemse bevolking.

Belangrijkste resultaten In 2011 werd Solidaridad een gewaardeerde partner van de belangrijkste thee producerende en consumerende landen op vier continenten. Zogenaamde national reference groups in productielanden, bestaande uit vertegenwoordigers van de belangrijkste spelers in de nationale theesector, versterkten het draagvlak en de acceptatie van internationale duurzaamheidstandaarden. Solidaridad hielp duizenden boeren bij de implementatie van de Utz Certified duurzaamheidstandaard.

Uitdagingen Internationale afnemers van thee moeten nog duurzaamheidstrategieën ontwikkelen voor Azië, waar zeventig procent van de wereldwijde theeproductie plaats vindt. Dalende prijzen in de EU verkleinen de hefboomwerking die



Aantal Budget Realisatie Budget projecten 2011 2012 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000

Aantal producenten en arbeiders die in staat zijn gesteld om duurzame (gecertificeerde) werkwijzen aan te nemen

E: 66.700 boeren, 7.500 arbeiders R: 72.596 boeren, 18.571 arbeiders



Aantal hectaren waarop thee onder betere omstandigheden wordt geteeld

E: 20.000 hectare R: 31.700 hectare




Oost- en Centraal-Afrika, Zuidelijk Afrika, Zuid-Amerika, China, Zuid- en Zuidoost-Azië 21

984

719

652

 Oost- en Centraal-Afrika, Zuidelijk Afrika, Zuid-Amerika, China, Zuid- en Zuidoost-Azië

Toename van volume van gecertificeerde E: – * thee geproduceerd door kleinschalige R: 37.000 MT* boeren

Oost- en Centraal-Afrika, Zuidelijk Afrika, Zuid-Amerika, China, Zuid- en Zuidoost-Azië

Toename van volume van gecertificeerde E: 3.000 MT thee in nieuwe Aziatische markten R: 5.800 MT



2

Toename van volume van gecertificeerde E: 3.500 MT thee in EU R: 3.027 MT



1

Aantal bedrijven/merken die samen met Solidaridad werken aan duurzaamheidsmodellen



3

E: 9 bedrijven R: 4 internationaal en 5 landelijk

Totaal

30

30

50

 Zuid- en Zuidoost-Azië Nederland

347

180

187

 Nederland, Zuid- en ZuidoostAzië

1.361

929

889



* Het doel gesteld voor 2011 was het verhandelde volume van gecertificeerde thee van kleinschalige boeren. Dit volume kan nog niet worden berekend. Het gerealiseerde volume is de geproduceerde thee van gecertificeerde kleinschalige boeren.

20


Solidaridad Network — Thee

Productgroepen


deze bedrijven over partnerschappen gebaseerd op billijkheid, transparantie en wederzijds voordeel. Een van de successen in 2011 was een partnerschap met Hindustan Unilever om gezamenlijk een duurzaamheidstandaard voor Indiase theeproducenten te ontwikkelen. Andere mogelijkheden zijn gezamenlijke controle voor verschillende certificeringen, lokale standaardontwikkeling, het beperken van certificeringskosten, andere innovatieve oplossingen voor kostenreductie en samenwerking met belangrijke ketenpartijen en overheden. Solidaridad gaat Kleinschalige boeren in Indonesië werden gecertificeerd onder de nieuwe nationale Lestari standaard. In het eerste jaar zagen de meeste boeren hun inkomen met twintig procent stijgen. vooral in Azië meer capaciteit opbouwen voor marktontwikkeling en probeert haar leidende rol in de verduurzaming van Europese bedrijven kunnen hebben op lokale producenten. de productie wereldwijd te handhaven. Daardoor is Solidaridad er niet in geslaagd om activiteiten in India en China op te schalen. Toch heeft nauwe samenwerFinanciering king met theebedrijven in Azië Solidaridad geholpen met het verkrijgen en vermarkten van duurzaam geproduceerde Solidaridads theeprogramma wordt ondersteund door het thee. De strategie is om samen met ketenpartijen te focussen Tea Improvement Programme (TIP), dat mede wordt gefiop het idee dat duurzame thee in de dagelijkse praktijk een nancierd door het Initiatief Duurzame Handel (IDH). TIP is intrinsieke waarde heeft, in plaats van puur te reageren op een consortium van de grootste theebedrijven in Europa de druk om duurzaamheidcriteria na te leven. Omdat het en de belangrijkste certificeringsorganisaties en NGO’s die niet aannemelijk is dat de wereldmarktprijs voor thee flink zich bezighouden met duurzame theeproductie in Afrika en gaat stijgen, zit de uitdaging in het ontwikkelen van duurAzië. Solidaridad werkt ook samen met de Douwe Egberts zaamheidsoplossingen die economisch levensvatbaar zijn Foundation, die focust op duurzame koffie en thee en werkt en voldoen aan internationale criteria op sociaal en milieu- met kleinschalige boeren. Het Vlaamse overheidsagentschap gebied. VAIS/FICA ondersteunt theeactiviteiten in Mozambique en Zuid-Afrika. Tenslotte zijn er plannen voor een driepartijenKansen en bedreigingen samenwerking met Sari Wangi en de Wereldbank om een handelsorganisatie voor kleinschalige theeboeren in IndoSolidaridad heeft een goede reputatie in de grote theepronesië op te zetten. ducerende landen en werkt nauw samen met overheden, boerenorganisaties, certificeringsorganen en non-gouverImpact nementele organisaties. Hoewel er al partnerschappen zijn met regionale theemerken, moeten internationale strategiIn de afgelopen drie jaar zijn meer dan 85.000 kleinschalige sche partnerschappen nog worden gevormd. Nieuw onderboeren en 20.000 plantagewerkers getraind. Het resultaat zoek dat aantoont dat thee gezond is en de inspanningen om is dat veel boeren en arbeiders minder chemische middelen thee te promoten als gezonde drank, kunnen leiden tot meer gebruiken zonder negatieve effecten voor de opbrengst, dat aandacht voor duurzaamheid. Nationale duurzaamheidstande omstandigheden in de pluk zijn verbeterd en ze toegang daarden kunnen een opstap zijn naar internationale stanhebben tot een hoger segment in de theemarkt. Dit heeft daarden. Met drie decennia ervaring in het ontwikkelen van geleid tot hogere opbrengsten (door een combinatie van consumentenkeurmerken, is Solidaridad de juiste partij om minder hulpmiddelen en een hogere kwaliteit) en een beter deze ontwikkeling te ondersteunen. milieubeleid. Op de meeste plantages zijn de werkomstandigheden verbeterd. In 2010 is in Kenia en Malawi samen met Utz Geleerde lessen: partnerschappen leveren wat op Certified een onderzoek gestart naar de lange termijn impact. In 2012 zal het theeteam een uitgebreid evaluatieonderzoek De grootste drempel voor het theeprogramma was het uitvoeren naar de resultaten van het wereldwijde theeproontbreken van internationale strategische partnerschapen, gramma in de periode 2008-2012. die noodzakelijk zijn om invloed uit te oefenen op de grote theebedrijven. Wel is Solidaridad gesprekken gestart met

21


Cacao Versterking van de positie in duurzame cacaomarkt Solidaridad heeft een goede reputatie en veel contacten opgebouwd met de meeste spelers in de cacaosector in West-Afrika. Zowel boeren als handelaren zijn betrokken bij het werk. De samenwerking met beide groepen loopt goed en Solidaridad is in 2012 in de positie om haar producentenprogramma flink uit te breiden. Programma achtergrond Cacao groeit in Afrika, Azië, Midden-Amerika en ZuidAmerika, in het gebied tot maximaal twintig breedtegraden van de evenaar. Zeventig procent van de cacao komt uit West-Afrika. De komende vijf jaar wordt jaarlijks een stijging van drie procent van de vraag naar cacao verwacht. Elk jaar produceren meer dan vijf miljoen familiebedrijven in landen als Ivoorkust, Ghana, Nigeria, Kameroen, Vietnam, Indonesië en Brazilië zo’n drie miljoen ton cacaobonen. Het aantal mensen dat voor hun levensonderhoud afhankelijk is van cacao is nog veel groter: ongeveer veertig tot vijftig miljoen. Naast de toepassingen in voedingsmiddelen, wordt cacao ook gebruikt in zeep en cosmetica. De huidige jaarlijkse wereldmarktwaarde van cacao is ongeveer vijf miljard US-dollar. Solidaridads cacaoprogramma in Ivoorkust is hard geraakt door de oorlog die daar in 2011 woedde. Voor de vele kleinschalige boeren en arbeiders levert de cacaoteelt meestal te weinig op. Door het opzetten van partnerschappen in de keten tussen producenten, handelaren, fabrikanten en retai-

lers bevordert Solidaridad nieuwe manieren van kennis- en technologieoverdracht, organisatieontwikkeling, kredietverlening en andere gedeelde belangen. Deze innovaties worden gedeeld en verspreid binnen de sector zoals via de nationale cacao stakeholder forums die Solidaridad organiseert in Ghana en Nigeria.

Vooruitgang In 2011 versterkte Solidaridad haar bestaande netwerk en bouwde nieuwe relaties op met overheidsorganen in de cacaosector in Ghana, Nigeria en Kameroen. In Ghana leidde dit tot de verkiezing van Solidaridad in het bestuur van de nieuwe Cocoa Extension Service. De bedoeling is om sociaal, economisch en ecologisch verantwoorde productie te stimuleren en een platform te creëren voor broodnodige ingrepen als de opzet van een kredietstelsel, beschikbaarheid van meststoffen en herstel van de bodemvruchtbaarheid. Om ervaringen uit te wisselen organiseert Solidaridad regelmatig partnerbijeenkomsten voor het cacaoprogramma



Kleinschalige producenten gaan over op duurzame landbouw-methoden

Getrainde boeren: E: 42.000 – R: 98.623 Gecertificeerde boeren: E: 22.000 – R: 33.376. Extra producentenorganisaties betrokken in verbeterprogramma’s: R: 76

Aantal Begroot Realisatie Begroot projecten 2011 2012 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000 13

2.125

2.100

2.500  West-Afrika, Zuiden Zuidoost-Azië, Nederland, Andes, Zuid-Amerika

Capaciteit opgebouwd voor Verwacht en gerealiseerd: 1 project met ongeorUtz certificering ganiseerde boeren. ICS trainingprogramma’s uitgevoerd: E: 9 – R: 15.  Verwacht en gerealiseerd: 3 gender projecten. Projecten met cacaohandelaren: E: 3 – R: 2.  Verwacht en gerealiseerd: 1 biodiversiteit project Technische assistenten getraind: E: 50 – R: 202 

8

639

850

1.000  West-Afrika, Zuiden Zuidoost-Azië, Nederland, Andes

Overheid en andere ketenspelers accepteren meer vrijwillige duurzaamheidstandaarden

Nationale stakeholderconferenties georganiseerd: E: 6 – R: 2. 27 organisaties steunen duurzame cacaoproductie en -handel

3

125

65

75  West-Afrika, Zuid- en Zuidoost-Azië

Kwalitatieve samenwerking met cacao stakeholders en potentiële partners

E: verbeterde samenwerking met overheidsinstituties in Indonesië, Vietnam, Ivoorkust en Ghana. R: Cocobod (Ghana), CRIN (Nigeria) en NRG Kakalestari (Indonesië)

3

250

239

231  West-Afrika, Zuid- en Zuidoost-Azië

Duurzame marktontwikkeling: ketenpartijen zijn betrokken en richten zich op kwaliteit en verantwoordelijkheid voor verbeteringen in nationale markten

Er is samenwerking met 10 bedrijven die duurzame cacao verkopen

1

185

180

250  Zuid- en ZuidoostAzië, Nederland

3.324

3.434

 

   


22





  

4.056 

Solidaridad Network — Cacao

Productgroepen Foto: Keke Keukelaar

Cacao in Ghana. Solidaridad haalde de banden met bestaande partners aan en bouwde nieuwe relaties op met regulerende overheidsorganen.

in Ghana. Zo zijn de banden aangehaald met de Cacao Marketing Company en het Ghanese overheidsagentschap voor cacao COCOBOD. Vertegenwoordigers van Solidaridad woonden de vergadering bij om meer begrip te kweken voor de gevolgen van de eisen voor certificeringen traceerbaarheid. Solidaridad heeft een sterk partnerschap met de Duitse organisatie voor ontwikkelingssamenwerking GIZ voor de versterking van het cacao certificeringsprogramma. Daarvoor werd een convenant getekend in 2011. Solidaridad zal dit programma in 2012 uitrollen in Ghana, Nigeria en Ivoorkust.

Resultaten Kameroen — Solidaridad organiseerde een stakeholder bijeenkomst en bouwde goede relaties op met regulerende overheidsorganen. Nigeria — Er zijn contacten gelegd met een aantal spelers in de cacaosector. Solidaridad organiseerde een nationale trainingsworkshop over standaarden en certificering en trainde 66 boerenleiders in betere landbouwmethoden. Er lopen projecten met vijf handelsondernemingen, waarvan er twee technische ondersteuning kregen. Ivoorkust — Solidaridad heeft een sterke band opgebouwd met Anader, de cacao landbouwvoorlichtingsdienst in Ivoorkust. In samenwerking met private partners en Anader, hebben 47 boerencoöperaties met samen 24.000 leden certificering behaald. Er zijn vrouwengroepen opgezet en 600 vrouwen ontvingen voorlichting over HIV/AIDS, veilig gebruik van pesticiden, het gebruik van water en sanitatie en het voorkomen van malaria. Nog eens dertig vrouwen werden financieel zelfstandig door het opzetten van kwekerijen en de verkoop van 13.000 cacaoplantjes.

Kansen en bedreigingen De druk op boeren en handelaren om gecertificeerde cacao te leveren, stijgt. Echter, grondige en langedurige training is noodzakelijk om de benodigde verandering in landbouwmethoden te realiseren. Certificering leidt niet altijd tot duurzaamheid. Vaak wordt de economische factor onvoldoende uitgewerkt en is certificering zodoende kwetsbaar voor critici. Andere obstakels zoals gebrekkige toegang tot krediet, herstel van bodemvruchtbaarheid, gebrek aan plantmateriaal en meststoffen moeten ook worden weggenomen.

Internationale partnerschappen Solidaridad werkt momenteel veel met bedrijven zoals Mars, Cargill, Nestlé en Armajaro in Afrika, maar er liggen ook kansen voor projecten met deze partners in Latijns-Amerika en Azië. Met Mars is een wereldwijd partnerschap in ontwikkeling, waarin zowel aan duurzame productie als marktontwikkeling wordt gewerkt.

Donoren Grote donoren binnen het cacaoprogramma van Solidaridad in Afrika zijn het Initiatief Duurzame Handel, de World Cocoa Foundation en de bedrijven Cargill, Armajaro en Mars.

Impact Hoewel het cacaoprogramma nog niet volledig is geëvalueerd, zijn in het veld productiviteitsstijgingen tot veertig procent gerapporteerd. Solidaridad West-Afrika voerde een nulmeting uit voor een onderzoek dat in 2012 van start gaat in Ghana en Ivoorkust. Het volgende jaarverslag zal meer in detail de impact van het cacaoprogramma in deze landen beschrijven.


23

Fruit en groente Geleidelijke vooruitgang in de sector Het World Banana Forum (WBF) – een belangrijk platform voor grootschalige verduurzaming van de bananensector – kwam in 2011 eindelijk goed van de grond. In Kenia ontwikkelde Solidaridad een tuinbouwprogramma, gefinancierd door de Nederlandse ambassade en gericht op het stimuleren van duurzaamheid in de fruit- en groentesector voor lokale en regionale markten. Programma achtergrond De wereldwijde fruit- en groentesector gaat gebukt onder bodemdegradatie en overmatig water- en pesticidengebruik. De arbeidsomstandigheden op plantages zijn slecht, en kleinschalige boeren zijn kwetsbaar. Omdat iedere teelt van fruit en groente en ieder land eigen problemen kent, kiest Solidaridad voor regiospecifieke strategieën die de kernproblemen aanpakken, zoals in Kenia.

Vooruitgang In 2011 werd veel vooruitgang geboekt achter de schermen. Samen met WBF-partners zijn er stappen gezet om sectorbrede samenwerking te realiseren. Gezien de concurrentieslag en het gebrek aan transparantie dat de sector nog maar een paar jaar geleden kenmerkte, is deze samenwerking een grote stap voorwaarts. Met het Initiatief Duurzame Handel werkte Solidaridad en grote Nederlandse retailers en handelaren aan een overeenkomst om de productie van verse groente en fruit te verduurzamen. De betrokkenen verwachten in 2012 een sectorbreed convenant te tekenen.

Steeds meer samenwerking in bananensector In het WBF overleggen bedrijven, vakbonden, expertisecentra en maatschappelijke organisaties als Solidaridad over de mogelijkheden voor sectorbreed onderzoek naar efficiënter gebruik van pesticiden en kleinere impact van pesticiden op de gezondheid en het milieu. De voorstellen voor zo’n onder-

zoek zullen worden afgerond in februari 2012, tijdens de tweede bijeenkomst van het forum.

Kenia’s tuinbouwproject wijst de weg vooruit In Kenia startte Solidaridad een programma om verantwoorde tuinbouw te stimuleren. Daarbij ligt de prioriteit bij productie voor lokale en regionale voedselvoorziening. Dit is gekoppeld aan internationale productketens. Door versterking van de tuinbouwexportsector wordt getracht de capaciteit in de tuinbouw op te bouwen, en zo ook de voedselproductie veilig te stellen.

Doelstelling en resultaten Zo’n 12.700 producenten en arbeiders kregen de mogelijkheid om op verantwoorde (gecertificeerde) productiemethoden over te stappen. 53 groepen kunnen nu meedoen aan verbeterprogramma’s, waaronder multicertificeringprogramma’s, en zeven particuliere bedrijven hebben zich verbonden aan verduurzaming van de sector in samenwerking met Solidaridad. EU subsidies voor het programma in Zuid-Afrika en het Frutas del Bosque project in Peru moeten nog worden afgerond. In Noord-Peru en Colombia startte Solidaridad Andes bananenprogramma’s. In West-Afrika wordt een ananasprogramma gefinancierd door het Duitse GIZ en in Oost-Afrika werd eind 2011 een programma voor duurzame tuinbouw opgezet.



Aantal producenten en arbeiders Boeren en arbeiders onderdie in staat zijn gesteld om duursteund: zame (gecertificeerde) werkwijzen E: 10.000 – R: 12.700 aan te nemen



7

122

183

1.239  Andes, Zuid-Amerika, Zuidelijk Afrika, West-Afrika, Oost- en Centraal-Afrika, Europa

Aantal producentenorganisaties Producentengroepen onderdat verbeterprogramma’s uitvoert steund: : E: 40 – R: 53 inclusief (multi)certificeringsprogramma’s



4

61

91

325  Andes, Zuid-Amerika, Zuidelijk Afrika, West-Afrika, Oost- en Centraal-Afrika, Europa

Aantal bedrijven/merken die samen met Solidaridad werken aan duurzaamheidsmodellen



6

94

157

225  Andes, Zuid-Amerika, Zuidelijk Afrika, West-Afrika, Oost- en Centraal-Afrika, Europa

277

431

E: Ondersteuning van WBF R: WBF ontwikkelde concrete plannen en nieuwe samenwerking met fruit bedrijven : E: 10 – R: 7.


24




1.789 

Solidaridad Network — Fruit en groente


Solidaridads programma voor een duurzame tuinbouwsector in Kenia richt zich in de eerste plaats op productie voor de lokale en regionale voedselmarkt.

Geleerde les

Internationale partnerschappen

Ondanks diverse onderzoeken in 2011, slaagde Solidaridad er niet in om een plan voor verduurzaming van de internationale fruitsapsector uit te voeren. Dit kwam vooral omdat er veel tijd ging zitten in het mobiliseren van marktpartijen – een nuttige geheugensteun dat zo’n belangrijk aspect veel tijd vergt. De uitvoering van het plan wordt nu in de loop van 2012 gestart.

Solidaridad werkt in het WBF samen met drie grote fruitbedrijven: Chiquita, Dole en Fyffes. In landen als Colombia en Peru wordt daarnaast samengewerkt met regionale spelers. De grote bedrijven zijn ook een potentiële partner in de verduurzaming van de ananassector. FrieslandCampina is de belangrijkste partner in de sapsector. In 2011 is er een voorstel voor samenwerking ontwikkeld dat in 2012 tot concrete resultaten zal leiden.

Kansen en bedreigingen Gebrek aan financiële middelen voorkomt uitbreiding van het Keniase tuinbouwprogramma naar West-Afrika en Zuid-Azië. Fruit en groenten zijn van groot belang voor de lokale voedselzekerheid, iets wat steeds belangrijker wordt. Solidaridad zal op dat gebied aan een programma werken. Bedrijven kunnen een grote invloed uitoefenen op productiemethoden en arbeidsomstandigheden, en duurzaamheid vertalen als opkomende merkwaarde. Maar in de internationale fruit- en groentesector spelen merken een marginale rol en zijn zij niet de aanjagers van verandering. Dit verklaart dan ook waarom Solidaridad focust op afzonderlijke producten in specifieke regio’s. In de sapsector ligt het weer anders. Uit gesprekken tussen Solidaridad en FrieslandCampina blijkt dat vooruitgang in deze sector wel gedragen kan worden door sapmerken.

Donoren Via Solidaridad Andes financiert de Peruaanse overheid een programma voor betere landbouwmethoden van kleinschalige boeren en organisaties, met als doel toegang te krijgen tot exportmarkten. Zulke overheidssteun is erg belangrijk. Financiering voor Solidaridad Oost-Afrika komt van de Nederlandse ambassade in Kenia; Solidaridad West-Afrika ontvangt financiering van GIZ en Solidaridad Nederland van de EU.

Impacts Omdat het fruit en groenteprogramma zich in de voorbereidende fase bevindt, zijn er geen programmabrede impactstudies uitgevoerd in 2011.


25

Katoen Programma krijgt steun van grote merken In 2011 breidde Solidaridad haar producentenprogramma’s uit naar meer katoenboeren en versterkte haar relaties met merken en retailers. De betrokkenheid van spelbepalers als Adidas, Levi Strauss & Co en H&M maakt een groot verschil voor het katoenprogramma, dat 75.000 boeren bereikt die biologische, fairtrade en Better Cotton katoen produceren. Programma achtergrond

BCI gelanceerd in China

Hoewel kleinschalige boeren in ontwikkelingslanden tachtig procent van de wereldwijde katoenproductie leveren, verkeert een groot deel van hen in financiële problemen. De lage, onstabiele katoenprijzen belemmeren de afbetaling van schulden die ze hebben gemaakt om te investeren in zaden, kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Met hulp van Solidaridad kunnen zij duurzamer katoen produceren en daadwerkelijke verbeteringen realiseren voor henzelf en voor het milieu.

Het nodige voorwerk in 2010 maakte het mogelijk dat het Better Cotton Initiative (BCI) gelanceerd kon worden in drie pilot projecten – het eerste programma in zijn soort in China. Solidaridad was belangrijk voor het verkrijgen van erkenning voor het BCI. De resultaten van het eerste BCI project in India en Mali maakten een uitbreiding van het programma in deze landen mogelijk. De projecten worden ondersteund door het Better Cotton Fast Track programma, een consortium van publieke en particuliere investeerders.

Verdubbeling van het aantal betrokken boeren In 2011 werd het bereik van het katoenprogramma zo goed als verdubbeld: het groeide van 39.000 boeren in 2010 tot 75.000 boeren in 2011. Uit kwantitatieve resultaten en losse voorbeelden blijkt dat de programma’s van Solidaridad veel verbeteringen kunnen brengen, vooral op het gebied van levensonderhoud, netto inkomsten, arbeidsomstandigheden en waterverbruik. De katoenteelt heeft een grote impact op het milieu: tonnen giftige bestrijdingsmiddelen en grote hoeveelheden irrigatiewater zijn nodig. Solidaridad stimuleert de productie en verkoop van biologische, fairtrade en Better Cotton katoen. Deze drie systemen, die complementair zijn en verschillende aspecten van duurzaamheid aanpakken, maken een belangrijk verschil in de katoenketen. Partnermerken en retailers namen deel aan veldreizen en workshops die interessante leermomenten en koppelingen tussen boeren en de bedrijven opleverden.

ProCotton bereikt Oost-Afrika Tijdens de ICAC conferentie in Argentinië werd een andere belangrijke ontwikkeling gepresenteerd: de uitbreiding van het ProCotton programma naar Oost-Afrika (Tanzania en Zambia), mogelijk gemaakt door Common Fund for Commodities. Solidaridads steun aan de armste boeren in de regio, zal draagvlak creëren voor lokale ontwikkeling, betere oogsten en duurzame teelt.

Kansen en bedreigingen Solidaridads katoenprogramma heeft verschillende sterkte kanten, vooral de integrale ketenaanpak van katoen tot kledingstuk, de lange ervaring en de grote potentie in de samenwerking met grote merken als H&M, Levi Strauss & Co, Marks & Spencer en Adidas. Deze bedrijven zijn nauw betrokken bij BCI; ze leveren financiële middelen voor producentenprogramma’s en zeggen toe om BCI katoen af te nemen van de projecten. Een mogelijke bedreiging van het


E: Expected; verwachte resultaten. R: Realised; behaalde resultaten in 2011

Boeren produceren katoen op een meer efficiente en duurzame manier

E: 40.000 boeren in het programma. R: 75.000 boeren in het programma



23

910

1.873

Ondersteuning van multistakeholder initiatieven In duurzame katoen

Deelname aan BCI: gerealiseerd



1

303

300

185  Nederland

Verduurzaming van de markt Samenwerking met kledingdoor samenwerking met markt- merken E: 7. R: 8 leiders in kleding en textiel



3

227

140

139  Nederland, China, Zuid- en Zuidoost-Azië

Steun van lokale overheden voor duurzame katoenteelt



1

76

10

1.516

2.323

Eén lokale overheid steunt het katoenprogramma: gerealiseerd


26




555  Nederland, China, Zuid- en Zuidoost-Azië, Oost- en Centraal-Afrika, West-Afrika, Andes, Zuid-Amerika

46  China

925 

Solidaridad Network — Katoen


Katoen ontpitten door Biosustain in Tanzania. De ruwe zaadkatoen wordt met de hand ingevoerd. De machine scheidt het zaad van de ruwe katoenvezels.

programma is de matige interesse van de overheid in China en India om projecten te steunen en financieren. Juist deze landen zijn belangrijk voor de strategie en een succesvolle middel en lange termijn exit strategie is afhankelijk van de betrokkenheid van lokale spelers in het programma.

kregen informatie over katoenteelt, producentenorganisatie, monitoring en rapportage. Omdat de meeste merken en retailers direct van kledingfabrieken kopen, hebben ze vaak geen idee waar hun katoen vandaan komt. Voor velen was het dan ook hun eerste bezoek aan de katoenvelden.

Geleerde lessen

Donoren

Door fluctuerende prijzen en voorraden, verschillen inkooppraktijken vaak van de officiële MVO doelstellingen. Een situatie die wordt aangewakkerd door de vele schakels in en complexiteit van de keten. Langere termijn handelsrelaties en verbintenissen zijn essentieel voor het vergroten van de beschikbaarheid van duurzame katoen en voor de ontwikkeling van duurzame ketens.

De belangrijkste donoren zijn het Better Cotton Fast Track fonds (BCI producentenprogramma’s in India, Mali en China); de Rabobank Foundation (ProCotton programma); Common Fund for Commodities (ProCotton Oost-Afrika) en Ford Foundation (Chetna Organic en de eerste BCI projecten in India). Andere belangrijke donoren zijn: Turing Foundation (medefinanciering van het BCI project in Mali); GSRD Foundation (medefinanciering van Chetna Organic en ProCotton in India); en DNB (medefinanciering van het ProCotton programma). In het ProCotton programma zijn financiële diensten geregeld door de Rabobank.

Internationale partnerschappen Solidaridads vijf jaar lange samenwerking met de Deense kledingketen Jackpot begon met Made-By. Jackpot ondersteunt niet alleen sociale projecten in fabrieken, maar was ook een pionier in het gebruik van biologische katoen. Het partnerschap tussen Jackpot, producent Chetna en Solidaridad is uniek en werd in september tijdens de Textile Exchange conferentie in Barcelona gepresenteerd als voorbeeldproject. Jackpot heeft een speciale collectie waarbij € 5 van elk verkocht kledingstuk naar het Chetna project gaat. Sinds 2011 heeft Jackpot de samenwerking met Solidaridad uitgebreid naar BCI. Grote merken en retailers tonen veel belangstelling in het veldwerk dat Solidaridad samen met lokale partners doet voor katoenboeren. In 2011 brachten inkopers, MVO managers en senior managers van Levi Strauss & Co, H&M, Adidas en Rabobank Foundation een bezoek aan katoenprojecten in India. Ze

Impact In 2011 begon het katoenprogramma aan een nieuwe vijfjarige cyclus. In 2015 verwacht Solidaridad een uitgebreide externe impactanalyse af te ronden, vergelijkbaar met het onderzoek van Nijenrode van 2007 tot 2010. Kwantitatieve en kwalitatieve data van de individuele projecten zijn al verzameld. Verschillende inputs worden gebruikt om jaarlijkse vooruitgang te meten, bijvoorbeeld boerenlogboek gegevens van projecten en gegevens van ‘controle’ boeren over inkomsten en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Interviews met boeren zijn van belang voor kwalitatieve beoordelingen van de levensstandaard van boeren en arbeiders.


27

Textiel Focus van certificering naar capaciteitsopbouw Het belang van het textielprogramma van Solidaridad werd duidelijk aan de hand van twee zaken die veel publiciteit kregen: de milieu impact van het zogenaamde wet processing (het verven en afwerken van textiel) en de betrokkenheid van textielproducenten bij het Sumangali systeem – een vorm van dwangarbeid – in Zuid-India. Programma achtergrond De hele textielindustrie, van katoen tot kledingstuk, kampt met slechte sociale en milieuomstandigheden. In een integrale aanpak van de textielketen werkt Solidaridad samen met partners aan het verbeteren van arbeidsvoorwaarden, het verminderen van milieuvervuiling, opleiden van arbeiders en het ondersteunen van fabrieken bij de invoering van structurele verbeteringen. Door kledingmerken te motiveren om verantwoord geproduceerd textiel af te nemen, proberen Solidaridad en haar partners de toegang van verantwoorde textielfabrikanten tot de markt te vergroten.

Pioniers in een nieuwe aanpak In 2011 zijn er belangrijke stappen gezet in een nieuwe richting: de oorspronkelijke focus op naleving van standaarden is verlegd naar een meer innovatieve aanpak van problemen. Solidaridad startte samen met fabrieken specifieke projecten om regiogebonden problemen op te lossen. Door het clusteren van activiteiten in afgebakende geografische regio’s in Bangladesh, China, India en Vietnam, werd een grote verscheidenheid aan lokale spelers betrokken bij capaciteitsopbouw. Solidaridad traint arbeiders en management in fabrieken en geeft technisch advies over veranderingen in de processen en investeringen in materieel en machines. Naast de fabrieksprojecten wordt ook aandacht besteed aan het betrekken van het lokale maatschappelijk middenveld en de overheid. Solidaridad zelf wordt inmiddels door een groeiend aantal ketenpartijen gezien als een belangrijke partij. Wanneer een aanpak

succesvol is, worden de activiteiten opgeschaald naar nieuwe fabrieken in dezelfde regio .

Ververijen helpen bij besparing water en energie In proefprojecten in China en Bangladesh werden aanzienlijke milieuverbeteringen gerealiseerd in ververijen die aan grote merken als H&M, Levi Strauss & Co en Mothercare leveren. De verbeteringen leidden tot grote besparingen van water en energie. De komende jaren wil Solidaridad dit verbeterplan uitbreiden naar 500 ververijen, en daarbij ook het gebruik van chemicaliën en beperking van afvalstromen aanpakken.

Oplossingen zoeken voor Sumangali In het zogenaamde Sumangali systeem worden jonge meisjes van arme families naar fabrieken gelokt met een driejarig arbeidscontract en de belofte van een bruidsschat, als ze de drie jaar vol maakt. Dit soort overeenkomsten is door de ILO veroordeeld als een van de ergste vormen van kinderarbeid. Solidaridad is deelnemer aan het debat hierover en helpt om, gegeven de culturele context, oplossingen te vinden met betere arbeidsvoorwaarden en garanties dat werknemers volledig worden uitbetaald.

De uitdagingen van opschaling Succesvolle proefprojecten met duurzame productie in 25 ververijen in China en Bangladesh laten zien dat uitbreiding naar 500 ververijen in de komende vier jaar mogelijk is. Het is een hele uitdaging om tijdens de voorbereidingen van deze schaalvergroting het opgeleidde personeel en de betrokkenheid van de fabrieken vast te houden.



Textiel fabrieken produceren onder betere milieu en sociale omstandigheden

E: 100 fabrieken in het programma R: 48



5

390

186

490  Nederland, China, Zuiden Zuidoost-Azië

Ondersteuning van multistakeholder initiatieven in duurzame textielketens

E: deelname in 2 multistakeholder initiatieven. R: 3



3

130

700

130  Nederland, China, Zuiden Zuidoost-Azië

Marktontwikkeling door samenwerking met voorlopers in de textielsector

E: samenwerking met 7 kledingmerken. R: 12



4

97

50

148  Nederland, China, Zuiden Zuidoost-Azië



0

32

0

649

936

Steun van lokale overheden voor E: Eén lokale overheid steunt het het duurzame textielprogramma textielprogramma. R: Geen steun Totaal internationaal begroot x € 1.000

28




33  China

801 

Solidaridad Network — Textiel

Productgroepen Foto: Paul Barbera

India, textiel naaien.

Kansen en bedreigingen

Donoren

De geïntegreerde aanpak van katoen tot kledingstuk, Solidaridads staat van dienst en haar uitstekende reputatie in de sector – ook bij merken en retailers – maken het textielprogramma succesvol. De grootste bedreiging is de afnemende belangstelling van de overheid voor het financieren van projecten in India en China, vanwege hun snelgroeiende opkomende economieën. De groeiende economie maakt de noodzaak om de sociale en milieuomstandigheden in fabrieken in deze landen aan te pakken, niet minder noodzakelijk.

PSO ondersteunde capaciteitsopbouw van partners in drie landen en ASN Bank steunde verschillende duurzaamheidsprojecten in de textielindustrie. Samen met drie merken op de Nederlandse markt, steunde het Ministerie van infrastructuur en milieu een milieuproject gericht op ververijen. De Fair Labor Association verzocht Solidaridad om onderzoek te doen naar het Sumangali systeem in Zuid-India.

Internationale partnerschappen Grote merken tonen belangstelling voor het steunen van duurzaamheidsinitiatieven. Solidaridad werkt samen met verschillende merken en retailers, waaronder H&M, dat actief betrokken is bij het ontwikkelen van wet-processing projecten in ververijen in Bangladesh en China. Naast de gezamenlijke ontwikkeling van een trainingsproject met gebruik van video voor werknemers in fabrieken van leveranciers in Inda, is H&M ook actief betrokken bij het Sumangali debat. Samenwerking met Made-By biedt kansen voor aansluiting van een aantal middelgrote Europese merken. Tot nog toe zijn de meeste leden van Made-By (nog) kleine merken, die niet over de inkoopmacht beschikken om grootschalige verbeteringen in fabrieken in gang te zetten.

Impacts De uitgebreide evaluatie door Nijenrode universiteit van het Solidaridad textielprogramma (2007-2010) werd in januari 2011 gepubliceerd. In 2011 werd verder geen impactstudie gedaan. Het Nijenrode onderzoek resulteerde onder andere in typerende feedback uit Bangladesh van de algemeen directeur van de Bitopi Group, Hasan Mahmud: ‘Tarasima Apparels Limited is één van onze fabrieken. Door jullie aanmoediging besloten we mee te doen aan het Cleaner Production Programme. Dit was van groot belang en kreeg veel voor elkaar. We gaven twee miljoen BDT uit (ongeveer € 18.350) en bespaarden zeven miljoen BDT (ongeveer € 64.200). De besparing op natuurlijke hulpbronnen is enorm en kan niet worden gekwantificeerd. Cijfers zijn verzameld tijdens periodieke monitoring bezoeken.’


29

Goud Gecertificeerde gouden sieraden nu verkrijgbaar In 2011 versterkte Solidaridad het goudprogramma. De lancering van de Fairtrade en Fairmined (FTFM) standaard in maart maakte van Groot-Brittannië het eerste land waar gecertificeerde goudproducten verkrijgbaar zijn. Zodra meer landen volgen, kan Solidaridad de impact van certificering op de mijnbouwgemeenschappen meten. Programma achtergrond

Winst voor kleinschalige mijnbouwers

Solidaridad is de enige maatschappelijke organisatie die door de gehele goudketen samenwerkt met zowel grootschalige industriële als kleinschalige partners. Ze maakt gebruik van het groeiende bewustzijn van Westerse juweliers over de wijdverspreide sociale onrechtvaardigheid en de milieuschade die de productie van gouden sieraden veroorzaakt. Dwangarbeid, (onbetaalde) kinderarbeid en kwikvergiftiging zijn slechts enkele voorbeelden.

De internationale lancering van de FTFM goud standaard maakt het sieradenmerken met een licentie mogelijk om gecertificeerd goud in te kopen waarvan ambachtelijke en kleinschalige mijnbouwers in Zuid-Amerika vooral van profiteren. Nieuwe projecten in Ghana, Kenia en Tanzania bereiden de weg voor uitbreiding van Solidaridads producentenactiviteiten naar kleinschalige mijnbouwers in Afrika.

FTFM: een grote stap naar traceerbaar goud

In 2010 startte Solidaridad een innovatief proefproject met grotere industriële partners gericht op meer verantwoorde mijnbouw in Peru. Solidaridad werkt met bedrijven aan certificering volgens de standaard van de Responsible Jewellery Council, maar helpt hen ook om kleinschalige mijnbouwers in de omgeving van grotere mijnen te ondersteunen. Dat schept vertrouwen en voorkomt conflicten tussen de twee groepen. Het kan kleinschalige mijnbouwers ook toegang geven tot efficiëntere, schonere productietechnieken. Grote Europese sieradenmerken hebben zich aangemeld bij dit proefproject en zijn voornemens om goud van de gecertificeerde mijnen in te kopen.

Solidaridads streven naar een traceerbaar en verantwoord aanbod van goud, onafhankelijk gecontroleerd, werd deels gerealiseerd door de lancering van de FTFM standaard; een grote stap in de richting van betere voorwaarden voor kwetsbare mensen in de keten. Samen met initiatieven als de Responsible Jewellery Council geeft dit sieradenmerken en anderen in de productketen de kracht om te handelen naar hun goede bedoelingen en goud in te kopen van gecertificeerde mijnbouwers. In de mijnen trainen Solidaridad en haar partners mijnbouwers in veiligere en meer efficiënte vormen van mijnbouw die het milieu en de sociale omstandigheden ten goede komen.

Win-win situatie in Peru



Ondersteuning van mijnbouwers en arbeiders

Kleinschalige mijnbouwers getraind: E: 1000 – R: 2.656 Arbeiders die baat hebben bij proefproject grootschalige mijnbouw: E: 600 – R: 300 en 1000 kleinschalige mijnbouwers in de omgeving van de grote mijn



4

910

410

470  Andes, West-Afrika

Ondersteuning van maatschappelijke organisaties

Ontwikkeling van trainingsmateriaal voor kleinschalige mijnbouwers: E: 2 – R: 0. Wel financiering binnen voor trainingsmateriaal in 2012. E: Vergroten van de kennis en vaardigheden van Solidaridad organisaties en lokale partners om een bijdrage te leveren aan het goudprogramma. R: 5 Solidaridad organisaties en 2 partners hebben kennis en vaardigheden vergroot



6

360

157

110  Andes, West-Afrika, Zuid-Amerika, Oosten Centraal-Afrika, Midden-Amerika

Marktontwikkeling verantwoord goud

Proefleveringen van goud van kleinschalige mijnbouwers (E: 6 – R: 5) en van grootschalige mijnen (E: 3 – R:0) aan Europese juweliers



8

331

331

331

–

Nederland, Andes

Lobby en dialoog

E: samenwerking met certificeringsinitiatieven voor de verbetering van standaarden. R: permanente dialoog met Fairtrade International, Responsible Jewelry Council en OECD



3

60

60

60

–

Nederland

1.661

958


30




971 

Solidaridad Network — Goud

Kansen en bedreigingen De grootste kans voor het goudprogramma is de onophoudelijke belangstelling van consumenten voor verantwoord gewonnen goud. De belangstelling is recent mede verhoogd door de lancering van en publiciteit voor FTFM goud in GrootBrittannië en door de aandacht voor conflict mineralen uit het grote meren gebied in Afrika, die het belang van duurzame winning toont. Extra kansen biedt recente wetgeving in de VS die voorschrijft dat Amerikaanse bedrijven de bron van het door hen ingekochte goud moeten kunnen traceren. Dit zal duidelijk gevolgen hebben voor sieradenmerken. De EU overweegt gelijksoortige wetgeving. Ondertussen is door de scherp gestegen prijs de vraag naar goud gedaald, en mogelijk ook de aandacht van juweliers voor waar hun goud vandaan komt.

Internationale partnerschappen In haar belangrijkste consumentenlanden – Groot Brittannië, Denemarken en Nederland – werkt Solidaridad samen met

Productgroepen

Foto: Sean Hawkey

verschillende bedrijven, waaronder fabrikanten en sieradenmerken. Een belangrijke strategische partner is Stephen Webster, een Britse sieradenmaker en juwelier wiens hoogstaande sieradenmerk een grote rol speelde in de sector in 2011. Stephen ging in op de uitnodiging van Solidaridad om een bezoek te brengen aan een Peruaanse mijnbouwgemeenschap die bezig was met het proces van certificering. Hij zag met eigen ogen wat Fairtrade en Fairmined betekent voor mijnbouwers en hun familie. ‘Dit maakt een verschil dat we kunnen doorNicaragua, kleinschalige mijnbouw. Een mijnbouwer graaft naar erts met een ijzeren staaf. In La geven aan onze klanten’, zei hij Libertad, Chontales halen mijnbouwers erts uit open en ondergrondse mijnen, en vermalen het erts – en werd de grootste retailer om er met behulp van kwik goud uit te winnen. die deelnam aan de marktintroGeleerde lessen ductie van FTFM goud in maart 2011. Een andere belangrijke partner is Bibi van der Velden, een De cashflow van kleinschalige mijnbouwers kent zijn grenzen Nederlandse sieradenontwerpster en kunstenares die ambasen Solidaridad kwam er al snel achter dat zij liever niet sadeur werd van het goudprogramma. Haar bezoek aan mijnverkopen aan grote, internationale inkopers omdat zij dan te bouwers van Oro Verde (groen goud) in Colombia werd groot lang op hun (bancaire) betaling moeten wachten. Solidaridad uitgemeten in de Nederlandse media. wil daarom de relaties aanhalen met de mijnbouwgroepen die in het programma zijn opgeleid, data in de productieketen Donoren verzamelen, ketenpartners identificeren en misschien wel het meest cruciaal; de vertrouwensband tussen ketenpartijen In 2011 verlengde de particuliere stichting Adessium haar versterken. steun tot 2013. Een partnerschap met de in de VS gebaseerde Het lukte niet om in 2011 de financiering voor FTFM training organisatie Humanity United leidde tot een nieuw aandachtsvan mijnbouwergroepen in Oost-Afrika rond te krijgen. Het gebied: moderne slavernij. In twee projecten in Peru en doel was om met training te beginnen in drie landen: Kenia, Colombia onderzoekt Solidaridad of de FTFM standaard kan Tanzania en Oeganda, in samenwerking met de Alliance for worden benut in het verzet tegen de slechtste arbeidsomstanResponsible Mining en de Fairtrade Foundation. Ondanks de digheden. Dit valt samen met de doelstellingen van Solidaridad vertraging is er wel een contract gesloten en is het programma ter voorkoming van uitbuiting in en rondom de goudmijnen. begin 2012 gestart.

Impact

Om een algemene methodologie voor impactstudies te ontwikkelen, heeft Solidaridad een baseline studie geïnitieerd voor de FTFM standaard. Onderzoekers bezochten twee producentengroepen die net waren gecertificeerd: COTAPATA in Bolivia en Asocasan in Colombia, een producentengroep binnen de Oro Verde mijnbouwgemeenschap. Dit resulteerde in een eerste set van indicatoren en enkele belangrijke inzichten: −− de belangrijkste reden van mijnbouwers om deel te nemen aan het FTFM systeem is de verwachte stijging van inkomsten −− een kleine meerderheid gelooft dat certificering ook bijdraagt aan de ontwikkeling van de gemeenschap −− training voorafgaand aan certificering moet meer aandacht besteden aan sociale zaken zoals gender en democratische besluitvorming. Solidaridad neemt baseline – en evaluatiestudies op als standaardonderdeel van elk FTFM producentenproject.


31

Soja Eerste RTRS certificaten verkocht In juni 2011 vond de eerste verkoop plaats van certificaten voor verantwoord geteelde soja in lijn met de RTRS standaard. Daarna volgden meer handel binnen dit systeem. In Nederland hebben retailers, handelaars, diervoederfabrikanten en NGO’s gezamenlijk aangekondigd dat ze streven naar de inkoop van honderd procent gecertificeerde soja in 2015. Belangrijkste prestaties Een belangrijke doelstelling voor 2011 was om bedrijven ervan te overtuigen dat concrete investeringen in verantwoorde soja nodig zijn. Gedurende het jaar vonden de eerste RTRS transacties plaats. De toezegging van een aantal landen om over te gaan op RTRS soja, waaronder België, Zweden en Groot-Brittannië, werd in 2011 bekend gemaakt. Bedrijven in de Nederlandse veehouderijketen en Solidaridad tekenden een overeenkomst om de stapsgewijze overstap naar honderd procent RTRS soja in 2015 gezamenlijk te financieren. Om verantwoorde productie in Zuid-Amerika te stimuleren, tekende Solidaridad de Soy Fast Track Fund (SFTF) overeenkomst met het Initiatief Duurzame Handel (IDH), dat € 6 miljoen zal investeren in Brazilië, Paraguay en Argentinië. Parallel daaraan verwierf Solidaridad fondsen voor een vijfjarig ondersteuningsprogramma voor boeren (voorheen Soy Producer Support Initiative). Vijf grote bedrijven ondersteunen het sojaprogramma van Solidaridad: FrieslandCampina, CONO/Ben & Jerry’s, Keurslagers, ARLA en Interchicken. Zo’n 27.000 kleinschalige en middelgrote boeren in India, Brazilië, Bolivia en China kregen hulp bij het uitvoeren van de RTRS standaard. In India slaagden 25.000 boeren er met hulp van Solidaridad in om hun productie te verhogen.

Uitdagingen De wereldwijde sojaproductie neemt elk jaar met 7,5 procent toe. Dat heeft een aanzienlijke impact op het landgebruik. Nog meer hectaren met sojabeplanting leidt tot vernietiging van

waardevolle bossen en het grote gebruik van bestrijdingsmiddelen vervuilt de grond en het grondwater. Boeren in China, India en Afrikaanse landen lijden onder de lage productiviteit. Solidaridad ondersteunt de sector door het schaarse areaal slimmer en op meer verantwoorde manier te gebruiken.

Kansen en bedreigingen De weg naar algemeen geaccepteerde duurzame sojateelt is lang en steil. Korte termijn winstbejag verleidt boeren en andere ketenpartijen tot onduurzame productie en handel. Hoewel de RTRS langzaam maar zeker het onbetwiste raamwerk voor verantwoorde sojaproductie wordt, vormen concurrerende opportunistische systemen een ernstige bedreiging. In Brazilië zijn verschillende innovatieve biodiversiteitinitiatieven van start gegaan. Deze worden ondersteund door de internationale financieringscorporaties BACP en Overbrook. In Argentinië onderzoekt Solidaridad samen met boeren en met steun van AgentschapNL, de mogelijkheden om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen door productie van biodiesel op basis van RTRS soja die voldoet aan de Europese richtlijn voor hernieuwbare energie (RED), Ondanks de publieke inkoopdoelstellingen van toonaangevende bedrijven, komt de markt voor RTRS soja in Europa maar traag op gang en werden in 2011 maar een beperkt aantal RTRS certificaten gekocht. De verklaring daarvoor is drieledig: 1. tegenwerking door grote bedrijven in Brazilië; 2. aarzeling bij marktpartijen uit angst voor een concurrentienadeel voor



Areaal dat beter wordt beheerd (ha)

E: 40.000 R: 45.562



Productievolume in proces van RTRS certificering (ton/jaar)

E: 75.000 R: 81.118



Aantal huishoudens ondersteund

E: 26.000 R: 28.283



Aantal landen met ondersteuningsprogramma

E: 4 R: 5



13

140

180

360

 Zuid-Amerika, China, Zuid- en Zuidoost-Azië

Aantal internationale bedrijven betrokken in Solidaridad programma’s

E: 7 R: 7



5

310

310

350

 Zuid-Amerika, Zuid- en Zuidoost-Azië, Nederland

Aantal overheden en NGO’s betrokken in E: 2 Solidaridad programma R: 3



4

100

110

140

 Zuid-Amerika, China, Zuid- en Zuidoost-Azië

1.870

1.644

3.010


32




Zuid-Amerika, China, Zuid- en Zuidoost-Azië, Nederland 13

440

348

720

 Zuid-Amerika, China, Zuid- en Zuidoost-Azië, Nederland Zuid-Amerika, China, Zuid- en Zuidoost-Azië, Nederland



Solidaridad Network — Soja

Productgroepen Foto: Solidaridad

Gezinsboeren krijgen hulp om hun productie te verbeteren en het milieu te sparen.

voorlopers en 3. concurrerende systemen die de positie van RTRS ondermijnen. In Azië en Noord-Amerika is er nog een lange weg te gaan voordat RTRS de geaccepteerde standaard voor sojaproductie zal zijn. Het vooruitzicht voor de komende jaren ziet er veelbelovend uit. Belangrijke Nederlandse marktspelers kondigden hun intentie aan om tot twee miljoen ton gecertificeerde soja in te kopen voor 2015, beginnend met 500.000 ton in 2012 en bijkomende toezeggingen in andere landen. Dit betekent veel werk in het sojaprogramma van Solidaridad.

Geleerde les: een evenwicht vinden Het businessmodel van RTRS heeft de grote inkopers nog niet weten te overtuigen. Terwijl boeren betaald willen worden voor certificering, zien marktpartijen certificering als een basisvoorwaarde voor productie en handel. Een evenwicht vinden in deze impasse zal moeilijk blijven, want alle spelers willen de garantie dat RTRS hen voordeel zal opleveren. Gerichte druk van het maatschappelijk middenveld zal de beste manier blijven om de sector in beweging te krijgen.

Nieuwe donoren verhogen budget 2011

€ 311.000. De internationale soja begroting die in november 2010 werd opgesteld was maar € 749.000. Gelukkig werden additionele inkomsten gevonden: het SFTF-IDH fonds, het IFC BACP fonds, en GIZ (China) verhoogden het budget voor 2011 naar € 958.000.

Impact Solidaridad wordt steeds meer gezien als een betrouwbare en pragmatische partner om duurzame soja teelt te realiseren. Gezinsboeren in Brazilië en India – en in mindere mate in Bolivia en China – werden ondersteund bij het verbeteren van hun productie en tegelijkertijd bij het voldoen aan de criteria van RTRS. In India leidde dit tot een hogere productie tegen minder kosten, en werd de armoede verminderd. In Brazilië was het belangrijkste resultaat een evenwichtiger gebruik van landbouwmiddelen. Externe impactstudies om de trends in cijfers uit te drukken staan gepland voor 2012. Over het algemeen is de trend voor de grootste merken en retailers wereldwijd om zich te verbinden aan duurzaamheid. Solidaridad is in staat om hoogkwalitatieve diensten te leveren aan spelers in de gehele sojaketen.

Met Friesland Campina, ARLA, North Sea Group en Unilever werden nieuwe partnerschappen gesmeed. De grootste donoren waren het Soy Fast Track Fund (SFTF) en het Schokland Fonds. De uitgaven in Zuid-Amerika liepen op tot € 647.000; in China en Zuid- en Zuidoost-Azië samen


33

Palmolie Producentenondersteuning veelbelovend gestart Haar staat van dienst hielp Solidaridad in 2011 om nieuwe relaties met belangrijke marktpartijen in de sector aan te gaan en bestaande partnerschappen te verbreden. De betrokkenheid van nieuwe merken, plantagebedrijven, donoren en handelaren stelt Solidaridad in staat het producentenprogramma op te schalen en in de komende jaren duizenden kleinschalige oliepalmboeren wereldwijd te trainen. Vooruitgang

voor kleinschalige boeren die produceren voor palmolieverwerkers om uit te rollen in Ghana en andere West-Afrikaanse landen in 2012. RSPO financierde het betrekken van twee extra palmolieverwerkers bij het programma in Ghana.

Door een grote wereldwijde vraag is de palmolieproductie vanaf 1970 elk decennium verdubbeld. In 2020 kan de consumptie oplopen tot tachtig miljoen ton. Ondanks de hoge productiviteit van palmolie, gezien de opbrengst van plantaardige olie per hectare en het hoge rendement per geïnvesteerde dollar, profiteren de miljoenen kleinschalige boeren en arbeiders in de sector zelden mee. Door het sluiten van ketenpartnerschappen waarbij producenten, handelaren, fabrikanten en retailers worden betrokken, ondersteunt Solidaridad een nieuwe aanpak van technologie overdracht, organisatie ontwikkeling, landbouwkrediet en andere vormen van gedeeld belang. Deze innovaties worden gedeeld binnen de sector en verspreid via platform zoals de wereldwijde Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO). Hoewel het programma redelijk nieuw is en verschillende projecten langzaam van start gingen, is er vooruitgang geboekt op alle continenten. Een van de tien palmolieprojecten, het Palm Oil Producer Support Initiative POPSI– is beëindigd, vijf projecten lopen nog en vier worden opgestart. Alle projecten bestaan uit training en capaciteitsopbouw, waar al 12.500 huishoudens baat van hebben.

Eerste ketenproject is een succes Solidaridad ontwikkelde de eerste ketenprojecten en koppelde grote merken en bedrijven aan kleinschalige producenten die werken aan naleving van de RSPO criteria. Johnson & Johnson en CONO (Beemsterkaas en leverancier van room aan Unilever’s Ben & Jerry’s ijs) ondersteunden RSPO precertificeringsprogramma’s in Ghana en Maleisië. Om gebruik te kunnen maken van de Indonesische kenniscentra voor palmolie, werd een convenant getekend met het Indonesische palmolie onderzoeksinstituut. De certificering van kleinschalige boeren kwam trager op gang dan verwacht. Er zijn nog geen certificaten verhandeld. Tot nog toe zijn er maar een klein aantal boerengroepen die voldoen aan de veeleisende RSPO standaard. Solidaridad gaat daarom in 2012 investeren in een handelsplatform voor certificaten van kleinschalige boeren en gaat zich hard maken voor de belangen van kleinschalige producenten bij de herziening van de RSPO standaard in 2012. RSPO moet daardoor toegankelijker worden voor kleinschalige producenten zonder in te boeten op de sociale en milieucriteria.

Kennis opbouwen in West-Afrika In Liberia promootte Solidaridad verantwoorde palmolieproductie door het steunen van de ontwikkeling van een nationaal RSPO initiatief. Er is een trainingsplan ontwikkeld

Kansen en bedreigingen Gegeven de explosieve toename in de vraag naar palmolie en




E: 60.000 R: 48.000


Midden-Amerika, Zuid-Amerika, West-Afrika, Zuid- en Zuidoost-Azië



Productievolume RSPO palmolie (ton/ E: 180.000 jaar) R: 120.000



Aantal huishoudens ondersteund

E: 10.000 R: 12.465




E: 4 R: 4



6

150

150

400  Midden-Amerika, Zuid-Amerika, Zuiden Zuidoost-Azië, Nederland

Aantal internationale bedrijven E: 7 betrokken in Solidaridad programma’s R: 7



6

120

120

270  Zuid-Amerika, Zuid- en ZuidoostAzië, China, Nederland

Aantal overheden en NGO’s E: 0 betrokken in Solidaridad programma R: 2



2

70

70

170  Zuid- en Zuidoost-Azië, Nederland

610

562


34



6

90

74

400  Midden-Amerika, Zuid-Amerika, West-Afrika, Zuid- en Zuidoost-Azië Midden-Amerika, Zuid-Amerika, West-Afrika, Zuid- en Zuidoost-Azië

2.040 

Solidaridad Network — Palmolie

Productgroepen Foto: Pieter Sijbrandij

Agropalma, een partner in Tailandia, in de staat Para in Brazilië, is een palmoliebedrijf voor zelfstandige palmolie producenten.

de structureel hogere prijzen, worden investeringen in het verbeteren van de productiviteit van kleinschalige boeren snel terugverdiend. De stijgende vraag uit India en China kan er echter toe leiden dat westerse afnemers minder veeleisend worden op het gebied van duurzaamheid. Klimaat gerelateerde subsidies kunnen een stimulans zijn voor meer duurzame en op armoedebestrijding gerichte ontwikkeling van de sector.

Geleerde lessen Ondanks de beperkte belangstelling voor samenwerking in palmolieprojecten, ging Solidaridad door met de ontwikkeling van training en organisatiecapaciteit in belangrijke palmolieregio’s. In 2012 start Solidaridad West-Afrika een kennis- en trainingscentrum voor voorlichters van publieke, private en maatschappelijke organisaties. Partnerschappen met bestaande instituten in Azië en Latijns-Amerika worden verder ontwikkeld.

Internationale partnerschappen Vanaf de start wordt Solidaridads palmolieprogramma gesteund door Unilever, ’s werelds grootste afnemer van palmolie. Net als CONO (zie boven), werkt ook Johnson & Johnson mee aan de ontwikkeling van trainingsprogramma’s voor kleinschalige boeren. Omdat opkomende markten nu al 75 procent van de palmolie export consumeren, wordt er prioriteit gegeven aan marktontwikkeling in landen als China en India. Daarvoor zullen partnerschappen

worden gesloten met RSPO, het WNF en prominente RSPO- leden.

Donoren Financiering komt niet alleen van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken via het DGIS publiekprivate partnerschap en het voedselzekerheid programma van de Nederlandse ambassade in Ghana, maar ook van RSPO en het Noorse ministerie van ontwikkelingssamenwerking. Elke euro publieke steun wordt minimaal verdubbeld door de private sector. Bijdragen komen ook van andere fondsen: van Stichting Doen en het IFC BACP fonds.

Impact Hoewel het programma te nieuw is om cijfers te geven over de impact, zijn er praktijkvoorbeelden dat de RSPO training werkt. Dit werd in ieder geval duidelijk tijdens een veldbezoek aan kleinschalige boeren die leveren aan een RSPO partner in Sarawak, Maleisië. Het gebruik van onkruidverdelger is sterk afgenomen zonder de oogst negatief te beïnvloeden, en de afgenomen kosten voor landbouwmiddelen hebben positief uitgepakt voor de winst van de boeren. Ook is het waarschijnlijk dat geringere blootstelling aan onkruidverdelgers, minder vervuiling en meer biodiversiteit op de plantage een positief effect heeft op de gezondheid en het milieu. Tijdens de opschaling van het palmolieprogramma zal een baseline en monitoring programma de impact meten in de periode van 2012 tot 2015.


35

Suikerriet Alle lichten op groen voor succes in 2012 In drie jaar tijd heeft het suikerrietprogramma veel bereikt: goede mensen, structuur en communicatie en een sterk verbeterde context. En succes is aanstekelijk: in een door Solidaridad gesteund project toonde Renuka do Brasil zijn betrokkenheid met verantwoorde productie van suikerriet en ethanol en werd ’s werelds tweede suikerrietbedrijf dat Bonsucro certificering verwierf. Programma achtergrond Ondanks de algehele groei van de suikerrietsector zijn er nog te veel kleinschalige boeren die over weinig kennis en middelen beschikken om hun productie te vergroten – en te veel suikerrietkappers die onder schandelijke omstandigheden werken. Om hun bedrijfsvoering, arbeidsomstandigheden en inkomen te verbeteren, zoekt Solidaridad naar manieren om de positie van kansarme suikerrietboeren en -kappers te versterken.

Samenwerking brengt grotere openheid Hoewel vele projecten kampten met opstartproblemen, deden ze het in de loop van 2011, hun tweede of derde jaar, redelijk goed. Dit kwam deels door de begeleiding van Solidaridad medewerkers ter plaatse. Zij hielpen ook bij het verduidelijken van de vereisten van de Bonsucro standaard. Solidaridad wordt door bedrijven, overheden en andere sectorspelers beschouwd als waardevolle partner. Het heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de voortgang van de Bonsucro standaard door vorm te geven aan de structuur, door leden te werven, het marktbewustzijn te vergroten, pilot projecten te doen, voorlichters en trainers te regelen en te helpen bij het opleiden van controleurs. Door overleg met de verschillende partners, helpt Solidaridad ook de relatie tussen alle partners in de keten te versterken. Een van de resultaten daarvan is dat suikerriet-

bedrijven en eindgebruikers meer genegen zijn om oplossingen te bespreken. Uiteindelijk zullen best practices worden geïdentificeerd en gedeeld. Een ander resultaat is dat de rechten van werknemers weer in de schijnwerpers staan, waar ze beslist thuis horen.

Kinderen naar school in Santa Cruz In de Santa Cruz Provincie in Bolivia ontvingen 483 boeren een certificaat voor hun inzet tegen en het uitbannen van kinderarbeid, dwangarbeid en discriminatie. Het project om kinderen ván het veld en ín de school te krijgen, was een samenwerking tussen de boeren, lokale suikerrietbedrijven, het Boliviaanse instituut voor buitenlandse handel IBCE en UNICEF. Het richt zich ook op kinderen van arbeidsmigranten die van het ene naar het andere gebied reizen om de oogst binnen te halen.

Duurzaam beheer in zuidelijk Afrika In Kasinthula, Malawi, kregen 400 boeren een door Solidaridad zuidelijk Afrika ontwikkelde training in duurzame landbouw en landgebruik; het zogenaamde Sustainable Management System (SMS). Ook in India werd SMS toegepast en worden binnenkort zo’n duizend boeren gecertificeerd volgens de Bonsucro standaard. Solidaridad is bezig om SMS te verspreiden over alle landen in zuidelijk Afrika.




E: 40.000 R: 44.300



Aantal boeren dat Bonsucro gecerE: 20.000 tificeerd is of op weg naar certificering R: 17.454




E: 4 R: 5




Zuid- en Zuidoost-Azië, Zuidelijk Afrika, Zuid-Amerika, Midden-Amerika, Nederland

8

903

641

2.003



5

116

82

242

 Zuid- en Zuidoost-Azië, Zuidelijk Afrika, Zuid-Amerika, Midden-Amerika, Nederland

Aantal internationale bedrijven E: 6 betrokken in Solidaridad programma’s R: 6



5

181

128

321

 Zuid- en Zuidoost-Azië, Zuidelijk Afrika, Zuid-Amerika, Midden-Amerika, Nederland

Aantal overheden en NGO’s betrokken in Solidaridad programma



4

90

64

210

 Zuid- en Zuidoost-Azië, Zuidelijk Afrika, Zuid-Amerika, Nederland

1.290

915

2.776

E: 4 R: 4


36





Zuid- en Zuidoost-Azië, Zuidelijk Afrika, Zuid-Amerika, Midden-Amerika, Nederland

Solidaridad Network — Suikerriet

Productgroepen Foto: Pieter Sijbrandij

Brazilië. Geduld is cruciaal voor het opbouwen van een toevoerketen van de eerste Bonsucro gecertificeerde ethanol naar Europa.

Geleerde les

Donoren

Door de hoge prijs van Braziliaanse ethanol zijn de onderhandelingen om een aanvoerketen op te zetten voor de eerste Bonsucro gecertificeerde ethanol met partner North Sea Group tijdelijk stilgelegd. Veel geduld is vereist – maar als er geen actie was ondernomen, had Renuka do Brasil de Bonsucro certificering niet ontvangen.

Met medefinanciering van bedrijven als Suiker Unie en Delicia, maakt de Nederlandse overheid het Solidaridad mogelijk om zes producentenprogramma’s uit te voeren, die duizenden boeren bereiken. Ook kan Solidaridad met deze financiering actief bijdragen aan het versterken van de positie van Bonsucro als verzamelplaats voor alle partijen die geïnteresseerd zijn in het verbeteren van de prestaties in de suikerrietsector. Het ministerie helpt ook door het steunen van het Global Sustainable Biomass Fund, dat belangrijke resultaten heeft geboekt.

Kansen en bedreigingen Twee tekortkomingen vormen de grootste bedreiging van het programma op dit moment: een tekort aan instrumenten zoals SMS, en een tekort aan partners die goed kleinschalige suikerrietboeren kunnen ondersteunen. Ondanks het eigen gebrek aan capaciteit, moet Solidaridad nu zelf een groot deel van het veldwerk doen. De hoop is gevestigd op initiatieven als het Bonsucro producenten ondersteunings- en innovatienetwerk dat het mogelijk maakt om internationale expertise te benutten. Solidaridad zal ook meer de handen uit de mouwen moeten steken bij het formuleren van projecten. Dit zal haar rol van uitvoerder versterken en die van donor verkleinen.

Impact Bijna 17.500 suikerriet boeren werden opgeleid in beter beheer en landbouwmethoden. Dat stelde hen in staat om hun productiviteit en inkomen te verhogen.

Internationale partners Om de suikerrietindustrie wereldwijd te verbeteren werkt Solidaridad nauw samen met Bonsucro en zijn leden. Een van de leden is het WNF, waarmee veel synergie in de samenwerking is ontstaan.


37

Bio-based economie, kweekvis, veehouderij Nieuwe programma’s in snelgroeiende sectoren Naar een bio-based economie Solidaridad is ervan overtuigd dat een economie gebaseerd op fossiele brandstoffen achterhaald is. Kolen en olie zijn eindige en vervuilende hulpbronnen die verantwoordelijk zijn voor vele conflicten wereldwijd. De prijs van olie stijgt exorbitant en de verschuiving naar teerzand en coal-to-liquid maakt olie nog vervuilender. Daarbij hebben de vervuiling en de prijsstijging het meeste effect op de armsten in de wereld. Solidaridad gelooft dat de transitie naar biologische grondstoffen voor energie en chemie veel voordelen heeft. De doelstelling van het bio-based economie programma is om uit te vinden hoe toegang tot energie voor de armen kan worden vergroot en hoe boeren kunnen profiteren van het produceren van energiegrondstoffen zonder de voedselproductie of het milieu in gevaar te brengen.

Samenwerking In 2011 werkte Solidaridad samen met GdF Suez aan het opzetten van een handelsketen voor biomassa uit Mozambique; met Abiodes aan een lokale handelsketen voor meer duurzame houtskool voor huishoudelijk gebruik in Beira, Mozambique; met North Sea Group en verscheidene suikerrietproducenten aan de promotie van certificering van

suikerriet ethanol in Brazilië en aan de productie van sojabiodiesel in Argentinië. Solidaridad werkte met ronde tafels als Bonsucro en RTRS (soja), nam deel aan een netwerk van NGO’s dat het bio-energie beleid beïnvloedde en adviseerde verschillende bio-energiebedrijven en initiatieven over duurzame grondstoffen, waaronder bio-vliegtuigbrandstof en het Green Gold Label. Samen met andere NGO’s en betrokken bedrijven ondertekende Solidaridad ook een manifest dat pleit voor een bio-based economie.

Integratie in kernprojecten Drie grote projecten gefinancierd door AgentschapNL – met medefinanciering van GdF Suez en North Sea Group – lopen tot eind 2012. In de komende jaren zullen bio-based gerelateerde projecten geïntegreerd worden in Solidaridads kernprogramma’s om synergie te maximaliseren. Het is onduidelijk hoeveel precies is uitgegeven in het programma in 2011. Solidaridad Nederland heeft een algemeen ‘agri’ budget en er is een overlap tussen de productprogramma’s en het bio-based programma, vooral met betrekking tot suikerriet, soja en de Fair Labor Standards Act.

Voedselzekerheid en betere inkomens met duurzame kweekvis De kweek van vis en andere waterorganismen in een gecontroleerde omgeving is de snelst groeiende voedselproducerende sector ter wereld met een waarde van US$ 98.4 miljard. Aquacultuur voorziet negen miljoen visboeren in hun levensonderhoud. Nog eens 27 miljoen mensen – veelal vrouwen – werken in de visverwerkende industrie. De producenten zijn vooral kleinschalige boeren (tachtig procent), die op een totaal oppervlak van ongeveer 1.5 miljoen hectare werken. Aangezien de mogelijkheden om de wilde visstand uit te breiden beperkt zijn, groeit de kweekvissector stevig. Dit leidt tot grote milieuproblemen, waaronder de vernietiging van mangrovebossen, het gebruik van schadelijke ziekteverwekkers en antibiotica en waterverontreiniging. Duurzame kweekvis is de enige manier om voedselzekerheid te garanderen zonder ecologische systemen te beschadigen. Retailers die zich bewust zijn van de feiten, verkopen vis die is gecertificeerd door het Aquaculture Stewardship Council (ASC) dat wordt gesteund door het IDH. Ook op sociaal gebied zijn er zorgen, over slechte arbeidsomstandigheden, gezondheid en veiligheid van werknemers en lage inkomens, bijvoorbeeld. Daarbij maakt de trend om dure, op export gerichte vissoorten te kweken het onmogelijk voor lokale mensen om vis te kopen tegen een redelijke prijs. Omdat bijna 86 procent van de aquacultuur in Azië plaatsvindt, komt het aanbod vooral uit deze regio, terwijl de grote

38


markten zich in Europa bevinden. Solidaridad werkt vooral met kleinschalige visboeren aan het ontwikkelen van duurzame oplossingen. Het programma garandeert dat viskweek het milieu en de voedselzekerheid niet aantast, en een duurzaam inkomen genereert.

Partners Solidaridad is van plan samen te werken met CARE in Bangladesh en Business Watch in Indonesië. Het programma wordt gaandeweg uitgebreid naar China – ’s werelds grootste viskweker – en Thailand. Een eerste assessment in Zuidwest Bangladesh toont aan hoe klimaatverandering viskweek beïnvloedt en hoe gebrekkige ketenregie en onduurzame viskweek in een vicieuze cirkel voedselonzekerheid creëren. Solidaridad wil haar viskweek programma in lijn brengen met het ASC.

Volgende stappen In Indonesië, China en India wordt een baselineonderzoek uitgevoerd. In Bangladesh werkt Solidaridad met CARE en de Nederlandse ambassade aan het ontwikkelen van een meerjarig kweekvisprogramma, gericht op voedselzekerheid en duurzame kweek. Er wordt nog gezocht naar fondsen voor dit programma.

Solidaridad Network — Bio-based economie, kweekvis, veehouderij

Productgroepen Foto: Leonardo Melgarejo

Veehouderij in Uruguay. Er zijn grote kansen voor de beperking van milieueffecten door verduurzaming van veehouderijsystemen.

Een evenwicht vinden tussen vleesconsumptie en duurzaamheid De veehouderij en verwerkende industrie biedt werkgelegenheid aan meer dan 1,3 miljard mensen wereldwijd en legt beslag op het grootste deel van de beschikbare landbouwgrond. Wereldwijd dekt deze sector een belangrijk deel van de eiwitbehoefte, maar heeft ook een aanzienlijke impact op het milieu. Beter management kan bodemdegradatie keren en de productiviteit en efficiëntie verhogen. Zo wordt de druk op het milieu verlaagd en worden tegelijkertijd meer mensen gevoed.

Financiering De financiering vanuit het ondersteuningsprogramma voor boeren wordt aangevuld door medefinanciering van onze projectpartners. Er zijn kansen voor het binden van koolstof in bodems en betaling voor milieudiensten in duurzame veehouderijsystemen. De begroting en kosten voor het programma in 2011 bedroegen ongeveer € 70.000. In 2012 lanceert Solidaridad proefprojecten in drie landen met GRSB partners, gericht op verduurzaming van veehouderijsystemen.

Samenwerking aan de ronde tafel Solidaridad is actief lid van de Global Round Table for Sustainable Beef (GRSB) en heeft goede relaties ontwikkeld met producenten in Namibië, Brazilië, Argentinië en Uruguay en diverse marktpartijen. Samenwerking met deze partners maakt het voor Solidaridad mogelijk om programma’s op te zetten in een aantal landen, waar zowel producenten als het milieu beter van worden.


39

40


Zuid-Amerika

Andes

Midden-Amerika

West-Afrika

Regionale ontwikkeling

Zuidelijk Afrika

Een internationale netwerkorganisatie

Oost- en Centraal-Afrika

Zuid- en Zuidoost-Azië

China

Nederland

Foto: Keke Keukelaar

Een medewerker van Mars laat journalisten het productieproces zien in ’s werelds grootste chocoladefabriek van Mars in Veghel. Journalisten informeerden het Nederlandse publiek over duurzame chocolade en cacao als onderdeel van de For the love of chocolate-campagne.


41

Solidaridad Network Een internationale netwerkorganisatie Werken aan internationale productieketens met een veelvoud aan internationale stakeholders, vraagt om vertegenwoordiging over de hele wereld. De negen regionale kenniscentra, met lokale wortels en internationale banden, is wat het Solidaridad netwerk zo effectief maakt.

Het Solidaridad Netwerk bestaat uit negen regionale kenniscentra. De directeuren van deze centra, die gezamenlijk het beleidsmakende orgaan van het netwerk vormen, ontwikkelen een internationale strategie met input uit elke regio. De regiokantoren zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van de strategie. De Raad van Bestuur vergadert twee keer per jaar en maakt afspraken over doelen, begrotingen, plannen en het betrekken van partners.

Gonzalo la Cruz Solidaridad Andes Lima, Peru ‘Dertien miljoen kleinschalige mijnbouwers wereldwijd worden vaak onderbetaald voor gevaarlijk werk, omdat de meesten illegaal werken. Solidaridad begon mijnbouwers te ondersteunen en richtte zich op de vorming van wettige coöperaties, eerlijke handelsprijzen en groenere mijnbouwmethoden.’ Jeroen Douglas Solidaridad Zuid-Amerika Buenos Aires, Argentinië

Toekomstplannen De acht kenniscentra in Latijns-Amerika, Afrika en Azië richten zich op het opbouwen van duurzame productieketens en het creëren van lokale markten voor duurzame producten. Solidaridad Nederland concentreert zich op marktontwikkeling in Europa door bedrijven praktische manieren aan te reiken om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid vorm te geven. Solidaridad Nederland houdt zich ook bezig met fondsenwerving en publiciteitscampagnes om consumenten en bedrijven te betrekken bij duurzame productie en consumptie en om het werk van Solidaridad en haar partners meer bekendheid te geven.

‘Zuid-Amerika heeft het grootste resterende woud op aarde: de Amazone. Met een lage bevolkingsdichtheid en een overvloed aan natuurlijke hulpbronnen, is de regio van groot belang voor het voeden van de groeiende wereldbevolking. Solidaridad promoot slim en duurzaam landgebruik om de wereld blijvend te kunnen voeden en de biodiversiteit te behouden.’’ Michaelyn Baur (directeur sinds mei 2012) Solidaridad Midden-Amerika Ciudad Guatemala, Guatemala ’Organisaties van koffieboeren zijn vaak zwak georganiseerd en worstelen met het verkrijgen van toegang tot de internationale markt. Wij ondersteunen producenten door hulp te bieden bij certificering en bij het opbouwen van de benodigde kennis en vaardigheden, zodat zij zelf hun koffie kunnen exporteren.’ Hans Perk Solidaridad West-Afrika Accra, Ghana ‘Slechte landbouwmethoden putten de bodem uit en verminderen de kwaliteit van cacaobonen. Solidaridad helpt producenten bij de omschakeling naar een hogere productiviteit en een betere kwaliteit van de agrarische bedrijfsvoering. Zo worden kleinschalige boeren agrarische ondernemers.’

42


Solidaridad Network

Europa Nederland Denemarken Ierland

Duitsland

Verenigd Koninkrijk

Zwitserland China

India

Mexico

Pakistan Guatemala

Honduras

Senegal

Nicaragua

Ghana

Vietnam Ethiopië Nigeria

Ivoorkust Kameroen Colombia

Paraguay Bolivia

Maleisië

Oeganda

Indonesië

Tanzania Malawi

Brazilië

Peru

Sri Lanka

Kenia DR Congo

Suriname

Ecuador

Bangladesh

Mali

Uruguay

Zambia Mozambique

Namibië

Swaziland

Botswana Argentinië

Zuid-Afrika

Actief in producentenontwikkeling en maatschappijopbouw

Actief in marktontwikkeling en communicatie

Karugu Macharia Solidaridad Oost-Afrika Nairobi, Kenia

Shatadru Chattopadhayay Zuid- en Zuidoost-Azië New Delhi, India

‘Maatschappelijke organisaties spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van een duurzame economie. Zij kunnen samen met politieke en economische actoren een machtsbalans creëren in de maatschappij. Solidaridad helpt producenten- en arbeidersorganisaties om het sociaaleconomische beleid van zowel overheid als bedrijven te beïnvloeden.’

‘De meeste theeboeren hebben geen toegang tot kennis over goede landbouwtechnieken. Onze thee-experts hebben producentenorganisaties getraind in betere productiemethoden en certificeringsprocessen. In 2011 werden meer dan 70.000 gezinsboeren gecertificeerd.’

Annie Sugrue Solidaridad Zuidelijk Afrika Johannesburg, Zuid-Afrika ‘Boeren in Zuidelijk Afrika zijn vaak arm en hebben geen toegang tot betere landbouwmethoden en betaalbare energiebronnen. Systemen waarin landen bosbouw worden gecombineerd, kunnen zowel de voedsel- als de brandstofproductie verhogen. Meer voedselzekerheid, hogere inkomsten en bescherming van bossen gaan daarbij hand in hand.’

Martin Ma Solidaridad China Beijing, China ‘Een naaister in een Aziatische kledingfabriek kan tot wel negentig uur in de week werken en leeft dan nog steeds onder de armoedegrens. Solidaridad China werkt aan het verbeteren van arbeidsvoorwaarden en arbeidersrechten. De groeiende vraag naar verantwoord geproduceerde kleding helpt bij onze aanpak.’ Nico Roozen Solidaridad Nederland Utrecht, Nederland ‘Vele kosten van agrarische en industriële productie worden niet doorberekend in de prijzen van producten. Solidaridad streeft naar het creëren van nieuwe, duurzame markten waarin de waarde van producten en diensten geïntegreerd zijn in de reële economie. We moedigen consumenten en bedrijven aan om hun verantwoordelijkheid te nemen voor een meer duurzame wereld.’


43

Zuid-Amerika Solidaridad sterk in duurzame oplossingen De economische ontwikkeling in Zuid-Amerika heeft een grote vlucht genomen en de impact op het landbeslag is enorm. Daarbij komt dat, nu veel Aziaten Westerse eetgewoonten overnemen, ZuidAmerikaanse boeren niet alleen de consumenten op het eigen continent voeden (275 miljoen), maar ook nog één miljard anderen. Hoe kunnen zij op een slimme, duurzame manier hun productie verder uitbreiden? Macro ontwikkelingen

44


Foto: Leonardo Melgarejo

Een periode van snelle groei in de regio komt nu duidelijk ten einde. De economische ontwikkeling in Brazilië vertraagt en hetzelfde zal gebeuren in Argentinië, omdat een groot deel van de Argentijnse export naar Brazilië gaat. Prijzen dalen door de wereldwijde economische crisis. De piek in sojaprijzen bijvoorbeeld, werd begin 2011 bereikt. Verwacht wordt dat de hoogconjunctuur, die bijna volledige werkgelegenheid, een hoog consumptieniveau en een radicale afname van armoede met zich mee bracht, tot staan komt in 2012. In Parana, Brazilië roteren boeren de teelt van soja met grasweiden voor veeteelt in een duurzaam regioprogramma waarmee ook waardevol regenwoud wordt beschermd. De gevolgen van deze ontwikkelingen zijn nog niet zichtbaar in Nieuw instrument voor zelfevaluatie de sectoren waarin Solidaridad opereert. Uitbreiding, professionalisering en efficiëntie zijn nog steeds de belangrijkste Solidaridad biedt boeren ondersteuning bij het evalueren aanjagers van invoering van duurzaamheidstandaarden in de van hun eigen duurzaamheid zonder tussenkomst van dure regio. Als resultaat van demografische veranderingen, zijn er auditors. Wanneer een bepaald niveau van duurzaamheid is weinig marginale boeren over. Zij zijn ofwel verhuisd naar de bereikt, liggen nieuwe inkomstenbronnen binnen handbestad, of het zijn zeer ondernemende smallholders geworden reik via CO2-compensatie. Een voorbeeld: de nieuwe Brazilidie in nichemarkten opereren. aanse boswet biedt Solidaridad de mogelijkheid beschermde gebieden en reservaten te managen samen met agri-busiTweeledige aanpak ness. Dit moet slimmer ruimtebeslag mogelijk maken, door bijvoorbeeld herstel van gedegradeerde gronden in ruil voor Solidaridad Zuid-Amerika werkt met zowel grote als margihet behoud van ecologisch belangrijke gebieden, waarvan de nale boeren. Laatstgenoemden telen vooral suikerriet, thee, meeste bewoond worden door de inheemse bevolking. Een palmolie en cacao. In deze sectoren blijft ‘slim’ produceren grote uitdaging is om uit te vinden hoe CO2-rechten kunnen een uitdaging, met veel ruimte voor verbetering van landbouwmethoden om meer met minder te produceren. Deze worden ingezet om verdere vernietiging van het regenwoud producenten moeten innoveren om hun concurrentiepote voorkomen. sitie te behouden. Certificering blijft daarvoor een waardevol Regionale programma’s instrument. Solidaridads kerndoelen bij grootschalige landbouw aan −− Met middelgrote theeproducenten, Fundacion de rand van natuurgebieden – vooral soja- en veeteelt, maar Universidad Dachary, het INTA onderzoeksinstituut, ook suikerrieten palmolieproductie – zijn het vertragen van de provinciale overheid, Utz Certified, het Ethical Tea ontbossing, van verandering in landgebruik, het beperken van Partnership, Sara Lee, Unilever en kleinere theemerken is uitstoot van broeikasgassen, het tegengaan van de effecten een alliantie opgezet om de theesector te verduurzamen. van klimaatverandering en een slim gebruik van landbouw−− Samen met producentenassociaties en met marktpartijen grond. Solidaridad verkent manieren om boeren naar duurADM, Cargill en Nestlé is Solidaridad een cacao zame gebieden te laten trekken, waar ze land in gebruik certificeringsproject gestart voor Utz Certified en kunnen nemen zonder regenwoud te kappen of de inheemse Rainforest Alliance gecertificeerde cacao. bevolking te verdrijven. −− Solidaridad heeft een BCI katoenprogramma opgezet

Solidaridad Network — Zuid-Amerika

Organisatie ontwikkeling Solidaridad Zuid-Amerika is snel gegroeid. In 2011 is de organisatie geprofessionaliseerd en in omvang verdubbeld (ISO 9001:2008 wordt in het derde kwartaal van 2012 verwacht). Het hoofdkantoor is gevestigd in Buenos Aires, Argentinië en er is een kantoor in Sao Paulo, Brazilië. Talrijke nieuwe partner-


schappen werden gesloten, met onder andere SAI Platform, Rainforest Alliance, ETP, ABRAPA, INTA en met bedrijven als Raizen, Arcor en Los Grobo. Het doel van de partnerschappen is om de abstracte wereld van duurzaamheid concreet invulling te geven binnen de bedrijfsvoering. Argentinië heeft twee programmamanagers voor soja, suikerriet, thee en veehouderij. Zij coördineren de implementatie van veldprojecten in Argentinië, Bolivia, Paraguay en Uruguay. De oriënterende studie voor een goudprogramma in Suriname wordt ook gecoördineerd vanuit het kantoor in Argentinië, waar tevens de Zuid-Amerikaanse afdeling van het SAI Platform huist. In het kantoor in Brazilië werken de landenmanager en drie productspecifieke programmamanagers. De landenmanager is verantwoordelijk voor het Soy Fast Track Fund van het IDH en voor alle andere programma’s in Brazilië. De programmamanagers werken aan soja, suiker, katoen, veeteelt, palmolie en cacao. De volgende stap is het ontwikkelen van regionale markten voor duurzame producten. Multinationals met programma’s voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) stappen in opkomende markten en ook grotere, lokale bedrijven verbinden zich aan MVO-concepten voor hun producten en afzetmarkten. Solidaridad Zuid-Amerika beheert het SAI Platform, dat kan helpen om MVO in lokale markten te promoten.

voor grotere en kleinschalige katoenboeren. −− Oriënterende studies zijn uitgevoerd voor goud in Argentinië, Brazilië en Suriname. −− Sojaproducenten leveren RTRS soja aan de voedsel-, veevoeder- en brandstoffensector. −− Palmolieboeren werken aan de oprichting van een ronde tafel, waaraan ook grote afnemers van biobrandstoffen en de voedselsector in Brazilië deelnemen. −− Solidaridad heeft verschillende suikerrietproducenten geholpen om deel te nemen aan het Bonsucro producentenprogramma. −− In Uruguay wordt het veehouderij programma opgestart met veehouders, slachthuizen, INAC, Rainforest Alliance, Zandbergen, Ahold en Metro. −− Samen met Unica en North Sea Group wordt gewerkt aan een suikerriet-ethanolprogramma in Brazilië en met INTA, Los Grobo, Molinos Rio de la Plata, RTRS, North Sea Group en Shell wordt gewerkt aan een soja-olie biodieselprogramma in Argentinië.

Activiteiten en begroting Sector

Landen

Project- Budget Realisatie Budget en 2011 2012 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000

Koffie

Brazilië, Peru

2

–

66

30

Thee

Argentinië

1

210

176

137

Cacao

Brazilië

2

117

29

Fruit

Brazilië, Argentinië, Peru

3

–

Belangrijkste activiteiten

Belangrijkste partners

 Haalbaarheidstudie; training  Training; certificeringsondersteuning; toegang tot kapitaal en markten

Utz Certified

17

 Certificeringsondersteuning voor smallholders, Bahia

Handelaren, Utz Certified, RFA

66

50

 Aanbod citrus producten

Campina, Coca Cola

Utz Certified, ETP, Unilever, Dachary, lokale producenten

Katoen

Brazilië

2

–

–

255

 Start gecertificeerde keten

Abrapa, BCI

Textiel

Brazilië

2

–

–

100

 Katoen koppelen aan lokale vraag

Abrapa, C&A, Carrefour, Zara

Goud

Suriname

1

9

7

–

 Haalbaarheidstudie

ARM, WWF Surinam, IAMGOLD, mijnbouwgemeenschappen

Soja

Brazilië, Argentinië, Paraguay, Bolivia, India

15

700

830

1.583

Palmolie

Brazilië

2

223

262

286

 RSPO certificeringsondersteuning AgroPalma, RSPO leden voor smallholders

Suikerriet

Argentinië, Bolivia, Paraguay, Malawi, India

4

528

419

632

 Opzetten drie landen Bonsucro ronde tafels en uitvoeren van standaard

Bio-based economie

Brazilië, Argentinië

3

415

384

359

 Creëren van aanbod van RTRS en RTRS, Bonsucro, Los Grobo, Bonsucro biobrandstoffen; trainen North Sea Group, Shell, Unica van arbeiders en telers

Veehouderij Brazilië, Argentinië, Uruguay

2

130

36

229

 Opzetten van nationale platformen GTPS, GRSB, IPCVA, INAC, SAN, in Brazilië en Argentinië; onderzoek Zandbergen, Ahold best-in-class rundvlees Uruguay

Anders

5

274

265

294



2.606

2.540

3.972



Totale regionale begroting

 Creëren van breed aanbod van RTRS soja en koppeling met markt

Proyungas, Guabira, Moises Bertoni, Bonsucro leden


45

Andes Bananenexport voor de helft bij producenten Solidaridad Andes was samen met fruitbedrijf Agrofair de pionier van het biologische en fairtrade bananenprogramma in Peru. Na negen jaar van ondersteuning, slaagden de producentenorganisaties er in 2011 in om het merendeel van de duurzame bananenexport in handen te krijgen. Ze exporteerden 52 procent van een totaal van 5.338 containers (105.000 ton) biologische bananen.

Foto: Solidaridad

Verwerking van bananen bij Grupo Hualtaco, Noord Peru.

Macro ontwikkelingen De Andes regio heeft het afgelopen decennium een snelle groei doorgemaakt. In het bijzonder Peru, waar het BNP groeide met 73,2 procent tussen 2002 en 2010. In dezelfde periode groeide Colombia 46,9 procent en Ecuador 45,9 procent. Hoewel de internationale crisis de groei afremt, zijn de vooruitzichten voor de verdere groei van lokale economieën goed. Miljoenen mensen ontworstelden zich aan de armoede, in Peru daalde het armoedecijfer van 54,8 procent in 2001 naar 31,3 procent in 2010, en in eenzelfde periode in Ecuador van 49,0 procent naar 37,1 procent, in Colombia van 45,1 procent naar 37,2 procent en in Bolivia van 37 procent naar 26 procent. Desondanks ervaart de regio nu een toenemende druk op de beperkte natuurlijke hulpbronnen. Dit is te zien aan de groeiende aantallen informele en illegale kleinschalige mijnbouwers, toenemende landen waterconflicten tussen nieuwe mijnbouwconcessies en traditionele boeren en herders, nieuw land dat wordt opengesteld in ecologisch fragiele gebieden en de aanhoudende ontbossing en bodemdegradatie.

Regionaal netwerk Als reactie op de inkomensgroei en de afname van armoede,

46


beëindigde de Nederlandse overheid in 2010 de bilaterale ontwikkelingshulp aan de paar overgebleven ‘voorkeurslanden’ in de regio. Colombia wordt gezien als een hervormde economie, waar traditionele hulp omgezet zal worden in economische samenwerking gebaseerd op bilaterale belangen. Een belangrijke doelstelling van het nieuwe beleid is duurzame productie en handel, en samenwerking tussen bedrijven in beide landen. In 2011 startte de Nederlandse ambassade in Bogota onderhandelingen voor een Sustainable Trade Initiative, met als doel om de waarde van duurzame handel in Colombiaanse koffie, bananen en bloemen in de komende jaren te vergroten. Solidaridad ondersteunt dit initiatief, dat zich richt op het opzetten van multistakeholder platforms per productgroep. De suikerrieten palmoliesectoren zullen waarschijnlijk ook een belangrijke rol spelen in de bilaterale economische samenwerking vanwege hun gebruik voor groene technologie en hernieuwbare energie.

Regionale programma’s De meeste armen in de Andes wonen in agrarische gebieden. De landbouwsector is daarom het belangrijkste doelwit voor armoedebestrijding. Kleinschalige bedrijven zijn in de meerderheid en spelen een zeer belangrijke rol, zowel in de voedsel-

Solidaridad Network — Andes

Gouden kansen Een andere strategische keuze is om te werken met kleinschalige mijnbouwers. Zij werken onder zeer slechte omstandigheden en worden dagelijks blootgesteld aan hoge risico’s, vooral in ondergrondse mijnen waar geen veiligheidstandaarden gelden – bijvoorbeeld voor het gebruik van explosieven en het voor het milieu zeer schadelijke gebruik van kwik. De nederzettingen waar kleinschalige mijnbouwers

wonen, zijn overbevolkt en hebben geen basisvoorzieningen als water, elektriciteit en gezondheidszorg en onderwijsvoorzieningen. Alcoholgebruik, ondervoeding, gezondheidsproblemen, kinderarbeid en (huiselijk) geweld veroorzaken nog meer problemen. In 2010 begon Solidaridad met het ondersteunen van goudmijnbouwprojecten in Peru en Bolivia. Kleinschalige goudwinning is meestal informeel en gericht op goudextractie.Solidaridad richt zich op het ontwikkelen en invoeren van verantwoorde mijnbouwmethoden door kleinschalige mijnbouwers, met het doel zowel de levensstandaard als de sociale en ecologische weerslag op de omliggende dorpen te verbeteren. Deze gedragscode biedt extra voordelen voor mijnbouwers: de mogelijkheid om Fairtrade and Fairmined goud te verhandelen en zo de praktijken die geassocieerd worden met illegale goudwinning tegen te gaan.


productie voor de steden als in de productie van de exportgewassen koffie, cacao, groenten en fruit. Maar het belangrijkste is dat kleinschalige landbouw de voornaamste bron van inkomsten is voor dat deel van de plattelandsbevolking dat nog steeds in armoede leeft. Daarom richt Solidaridad zich op het werken met kleinschalige boeren en op het versterken van de productieketens die boeren meer toegevoegde waarde en meer controle over de handel bieden. Boeren motiveren om biodiversiteit te beschermen, klimaatverandering tegen te gaan en spaarzaam om te gaan met water is ook een belangrijk doel. Solidaridad geeft prioriteit aan een aantal belangrijke landbouwsectoren in de Andes regio. In Colombia zijn dat koffie, bananen, bloemen en palmolie; in Peru koffie, bananen, katoen en cacao; en in Ecuador cacao, een reactie op de groeiende belangstelling voor Utz Certified cacao in de Europese markten. Snijbloemen zijn een nieuwe sector waarin Solidaridad intensief aan het werk zal gaan in 2012, en waarin de traditioneel Nederlandse expertise kan worden overgedragen aan producenten in Colombia.

Organisatie ontwikkeling Het hoofdkantoor van Solidaridad Andes werd in 2004 opgezet in Peru en ziet toe op de ontwikkeling en het management van programma’s in Bolivia, Colombia, Ecuador en Peru. Het werk is onderverdeeld in programma’s, projecten en interne diensten en biedt werkgelegenheid aan omgerekend 27 fulltime posities, met 22 vaste medewerkers, drie mensen met een jaarcontract als consultant en drie parttimers. De groei van het aantal medewerkers komt door een toename in het aantal en de omvang van de projecten in de afgelopen jaren. Verwacht wordt dat deze groei zal doorzetten en dat het kantoor in 2015 35 mensen in dienst zal hebben. Het verkrijgen van ISO 90001 certificering staat gepland voor 2013.


Landen

Projecten

Koffie

Colombia, Peru

7

699

551

546

 Training van technici en lokale voorlichters, technische ondersteuning voor medewerkers, publicatie van handleidingen, e-learning cursussen, ondersteuning van lokale platforms

Nationale federatie van koffieproducenten, coöperaties van koffieproducenten, exportbedrijven, lokale autoriteiten, CENICAFE, FLO, Utz Certified, Rainforest Alliance

Cacao

Ecuador

1

101

44

61

 Training en technisch advies voor producenten, landbouwdeskundigen en bedrijfsmedewerkers, evaluaties

TRASMAR, Nestle, Albrecht & Dill, GIZ, cacaoproducenten

Fruit

Colombia, Peru

2

111

73

306

 Training van technici en lokale voorlichters, technisch advies voor medewerkers, publicatie van handleidingen, ondersteuning van lokaal platform

CENBANOR, Grupo Hualltaco company, coöperaties van bananenproducenten, FLO, Agrofair, lokale NGO’s (CEPESER, CEDEPAS), Oikos

Katoen

Peru

1

36

36

0

 Technische ondersteuning voor katoenproducenten; strategische planning en management van katoen producent Oro Blanco

Oro Blanco company, producenten van biologisch katoen, Textile Exchange, Ministerie van Landbouw in Peru

Goud

Peru, Bolivia

4

143

143

174

 Ondersteuning voor mijnbouworganisaties; training van leiding en medewerkers van mijnbouworganisaties; onderzoeken; technisch advies voor kleinschalige mijnbouwers; beleidsbeïnvloeding

Lokale NGO’s (Red Social, Cumbre del Sajama), mijnbouworganisaties (AURELSA, MACDESA, SONAMIPE, etc.), handelaren, lokale overheden

Anders: Bloemen

Colombia

1

–

–

166

 Technisch secretariaat voor het nationale platform voor duurzame snijbloemen

ASOCOLFLORES, CENIFLORES, Nederlandse ambassade

1.090

847

1.252


Budget Realisatie Budget 2011 2012 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000






47

Midden-Amerika Solidaridad boekt onverwachte vooruitgang Midden-Amerika blijft in de ban van drugs-gerelateerd geweld en georganiseerde misdaad. Overheden zijn vaak corrupt en sommige landen worden gezien als failed states. Desondanks is Solidaridad erin geslaagd om de koffiesector verder te versterken en de first movers in de suikerrieten palmoliesectoren te overtuigen van het belang van verantwoorde productie.

Foto: Sean Hawkeye

Een mijnbouwer loopt door een smalle opening in een tunnel in een goudmijn in La Libertad, Chontales, Nicaragua. Ondergronds is de temperatuur hoog en de luchtkwaliteit vaak slecht. Solidaridad zoekt financiering voor het starten van een goudmijnbouwprogramma in Nicaragua.

Regionale programma’s Solidaridad Midden-Amerika werkt aan de verduurzaming van drie sectoren: koffie, suiker en palmolie. Het koffieprogramma – het langstlopende programma – focust op mainstreaming van gecertificeerde koffie in Midden-Amerika door het leveren van technische ondersteuning aan zo’n 8.000 producenten, Indirect steunen we een veel groter aantal boeren door capaciteitsversterking van de nationale coffee boards, koffieorganisaties en exporteurs. De afgelopen twee jaar heeft Solidaridad in de suikerrieten palmoliesector gewerkt. Beide sectoren kampen met complexe problemen als landen waterconflicten en uitbuiting van arbeiders. Uit recente onderzoeken blijkt nog een ander probleem dat moet worden aangepakt: suikerrietkap-

48


pers lijden aan ernstig nierfalen, waarschijnlijk door uitdroging en het gebruik van gevaarlijke bestrijdingsmiddelen zoals 2,4-D. Samen met WWF zijn in Honduras en Belize drie proefprojecten opgezet om de suikerrieten palmoliesectoren te verduurzamen. De druk van de markt op bedrijven om Bonsucro en RSPO certificering te behalen, helpt bij het aanpakken van de problemen. Totdat deze problemen zijn opgelost, kan er geen echte vooruitgang worden geboekt in deze sectoren. In Nicaragua werd een haalbaarheidsstudie uitgevoerd in de mijnbouwgemeenschap La Libertad, waar naast een grote mijn ook kleinschalige mijnbouw plaatsvindt. Kwikvervuiling vormt een ernstige bedreiging voor de gemeenschap. De mogelijkheden voor samenwerking met zowel het grote mijn-

Solidaridad Network — Midden-Amerika

Belangrijkste problemen

Belangrijke partnerschappen

Volgens de Irish Aid programma-evaluatie is de verkoop van gecertificeerde koffie (zowel Fairtrade als Utz Certified) in de koffieprogramma landen de afgelopen vijf jaar bijna verdrievoudigd. Dat heeft geleid tot extra inkomsten voor de boeren van 4.9 miljoen US$ boven op de wereldprijzen. Ook verhoging van de productiviteit heeft tot een stijging van het inkomen geleid, zoals in Honduras waar de boeren het langst worden ondersteund en een gemiddelde stijging van de productiviteit van dertig procent hebben gerealiseerd. Het Midden-Amerikaanse koffieprogramma had ‘de wind mee’ aangezien de wereldkoffieprijs gunstig is geweest. Maar het gegeven dat de prijzen op de conventionele markt al goed waren, had de inspanning voor certificering ook kunnen ondermijnen. De suikerrieten palmoliesectoren worden geconfronteerd met ernstige conflicten over landeigendom en arbeidsomstandigheden die nodig moeten worden aangepakt. Diverse ondernemingen zijn verwikkeld in conflicten met omliggende gemeenschappen over grond, gezondheidsproblemen en arbeidskwesties. Sommige bedrijven zijn bereid om met de gemeenschappen te onderhandelen, deels door de druk die inkopers – en via hen, consumenten – uitoefenen om verantwoord te ondernemen. Solidaridad ondersteunt hen bij het invoeren van meer duurzame productiewijzen.

−− In de koffiesector is jarenlang een groot aantal verschillende partnerschappen ontwikkeld, waaronder samenwerking met nationale coffee boards, ministeries van landbouw en economie, andere ontwikkelingsorganisaties −− (SNV, certificeringsorganen etc.), producentenorganisaties en plantagebedrijven. −− Een aantal palmolieproducenten dat geïnteresseerd is in RSPO-certificering heeft contact gezocht met Solidaridad −− Midden-Amerika. −− Het Sustainable Commodity Assistance Netwerk (SCAN) en McDonalds zijn een project begonnen in Guatemala, met Solidaridad als een van de uitvoerders. −− Leaf en Solidaridad ontwikkelen samen een programma voor kleinschalige mijnbouw in Nicaragua. −− Het mijnbouwbedrijf B2Gold is een potentiële partner voor duurzame mijnbouw in Nicaragua. −− De Associación de Reservas Naturales Privadas, dat steun biedt aan particulieren en bedrijven die natuurgebieden bezitten en beschermen, is een nieuwe partner. −− Het Institute for Climate Change Research in Guatemala toont belangstelling om met Solidaridad te werken aan milieukwesties in de suikerrietsector in Guatemala. −− Een strategisch partnerschap met WWF en SNV voor suikerrieten palmolieprojecten wordt voortgezet. Deze projecten worden ondersteund door inkopers als Henkel, Unilever en Coca-Cola.

Mainstream consumenten bereiken Door de lage productie ten gevolge van de kleinschaligheid van de bedrijven en slechte productiviteit, zijn premium prijzen niet genoeg om de armoede te bestrijden. Solidaridad werkt aan het verhogen van de productiviteit door betere landbouwtechnieken te introduceren. Producenten worden ook getraind in ondernemersvaardigheden en krijgen toegang tot nieuwe markten door certificering. Rond de dertig procent van de koffieboeren is nu gecertificeerd. Gecertificeerde koffie is niet langer een nicheproduct; het heeft de mainstream markt bereikt. Om in mainstream markten te verkopen, zijn nieuwe strategieën nodig die de hele productieketen verduurzamen. Bijvoorbeeld de PROCASO strategie; zij zetten een het trainthe-trainer model op in Honduras, waarbij boeren en expor-


teurs worden betrokken. De koffieproductie van de 6.000 kleinschalige boeren in dit unieke programma is in de laatste drie jaar met 35 procent gestegen.

bouwbedrijf als de kleinschalige mijnbouwers in toekomstige projecten zijn veelbelovend.

Organisatieontwikkeling Twee jaar geleden werd een nieuw systeem voor projectadministratie ingevoerd in de organisatie om projecten online te kunnen managen. Dit beveiligde systeem werkt redelijk goed en werd in 2011 versimpeld en aangepast (het bevat nu indicatoren en netwerkrelaties). Alle medewerkers zijn opgeleid om met het systeem te werken en zijn in staat om real time updates in te voeren van projectgerelateerde informatie.

Activiteiten en begroting Productgroep

Landen

Koffie

Honduras, Guatemala, Mexico, Nicaragua

Anders (cultuur Guatemala en gender) Totale regionale begroting

Projecten Budget Realisatie Budget 2011 2012 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000 6

510

403

250

–

103

103

50

613

506

300



 Boerenondersteuning voor duurzame productie van betere kwaliteit koffie en voor marketing

Irish Aid, Argidius, Cordaid, Zusters van Oirschot, MFS

 Training van lokale leiders

Zusters van Oirschot




49

West-Afrika Solidaridad West-Afrika professionaliseert De belangrijkste ontwikkeling voor Solidaridad West-Afrika was het opzetten van een sterke regionale vertegenwoordiging en operationele organisatie in Ghana, Nigeria, Kameroen en Ivoorkust. In elk land is de organisatie in een andere fase van ontwikkeling, maar ze worden allemaal aangestuurd vanuit het regionale hoofdkantoor in Accra.


Vincent Manu van Solidaridad West-Afrika legt cacaoboeren uit wat er met hun cacao gebeurt nadat het de boerderij heeft verlaten. Deze foto werd genomen voor For the love of chocolate, een gezamenlijke campagne van Mars, Utz Certified en Solidaridad.

Macro ontwikkelingen Het bloeiende cacaoprogramma in Ivoorkust werd door de oorlog begin 2011 lam gelegd. Het was onmogelijk om in het veld te komen en de EU had een cacao uitvoerverbod opgelegd. Dit verklaart ook waarom zoveel bedrijven hun aandacht naar Ghana hebben verschoven. De politieke situatie en de ontwikkelingen in de sectoren vragen continue aandacht, zowel in Ivoorkust als ook in Ghana, waar in december 2012 verkiezingen worden gehouden. Vooral het katoenprogramma is gevoelig voor onverwachte ontwikkelingen omdat het net is opgestart. De regio in zijn geheel is van groeiende betekenis voor buitenlandse investeerders, met name uit Indonesië en Brazilië. Zij hebben grootscheepse plannen voor uitbreiding van de palmolieteelt (vooral in Liberia en Sierra Leone) en de suikerrietteelt in Sierra Leone en Mali. Solidaridad West-Afrika houdt toezicht op de onrust in het noorden

50


van Nigeria, maar het is nog onzeker hoe dit het werk van Solidaridad zal beïnvloeden.

Regionaal netwerk Utz Certified, WWF, Conservation Alliance, Zamacom en Barry Callebaut maken deel uit van het regionale netwerk. Nieuwe partnerschappen werden gesloten met Armajaro (Ghana, Ivoorkust en Nigeria), ADM in Nigeria, Cargill in Ivoorkust, Ecom in Ivoorkust en Nigeria en Mars in Ivoorkust. Een onderdeel van het partnerschap met WWF Ghana was het ontwikkelen van een programma voor een van de nationale parken, waarbij concessies voor FSC gecertificeerde houtkap en gecertificeerde cacaoteelt werden gecombineerd. De hoogtepunten van 2011 waren de groeiende belangstelling van de zakenwereld om samen te werken met Solidaridad en om projecten te financieren; een overeenkomst met de

Solidaridad Network — West-Afrika

Regionale programma’s Landbouw is de belangrijkste bron van inkomen in de regio. Solidaridad West-Afrika werkt in cacao, palmolie, goud, katoen, fruit en groenteprogramma’s, omdat deze producten op grote schaal worden geproduceerd en een groot aantal producenten, hun families en hun gemeenschappen van een inkomen voorzien. Producenten leren hoe ze betere landbouwtechnieken kunnen toepassen, die hen een hoger inkomen opleveren en het milieu sparen. Solidaridad WestAfrika organiseert workshops, demonstraties en train-thetrainer cursussen op Farmer Field Schools en benadrukt de commerciële kansen van duurzaamheid door kosten te verminderen en het aanbod van duurzame grondstoffen veilig te stellen. Ook is er veel aandacht voor gezondheid en veiligheid in het veld en voor sociale kwesties als het vermijden van kinderarbeid. In 2011 werden trainingen gegeven in het trainen van boeren, Utz Certificering, gender bewustzijn, boerenorganisatieontwikkeling en betere landbouwmethoden. In Nigeria werd een partnerschap gesloten met SOCODEVI, een Canedese NGO, om boerenorganisaties te versterken en relaties te ontwikkelen met belanghebbenden, waaronder het Ministerie van Landbouw en lokale regeringsambtenaren. Solidaridad werkt met de belangrijkste palmolieproducerende organisaties in Ghana en Liberia en ging een nieuw partnerschap aan in het fruitprogramma met het Market Oriented Agriculture Programme van de Duitse ontwikkelingsorganisatie GIZ en de Zwitserse fairtrade importeur HPW. Fruitboeren kregen advies over certificering en het verkleinen van


hun CO2-uitstoot door slimmer gebruik van mest, het minimaliseren van erosie en slimmere productverpakking voor ruimtewinst bij het transport. Drie mijnbouwgemeenschappen in Ghana zijn geselecteerd voor een proef van het goudprogramma. Fairtrade en Fairmined certificering wordt verwacht in 2012. Een voorstel voor financiering van drie jaar aan de postcode loterij werd begin 2012 goedgekeurd. Het projectportfolio is uitgebreid met katoen in het noorden van Ghana en een partnerschap werd gesloten met Armajaro Cotton Trading Ghana en het Safana Agriculture Research Institute. Financiering komt onder meer van contracten met bedrijven en de Nederlandse ambassade. Ook werden voorstellen gedaan aan het in Ghana gevestigde Business Development Services Fund voor financiering voor 2012.

Nederlandse overheid voor het ontwikkelen van een oliepalmprogramma en uitbreiding van het portfolio met katoen. Solidaridad versterkte haar positie in de cacaosector in Ghana, Nigeria en Kameroen, en ook haar relatie met het Sustainable Tree Crops Programme van het International Institute for Tropical Agriculture, dat zich richtte op het trainen van boeren voor certificering en manieren om de productiviteit te verhogen.

Organisatie ontwikkeling Solidaridad West-Afrika werd in 2010 opgezet en is snel gegroeid door nieuwe projecten, nieuwe landen en nieuwe medewerkers. De organisaties in Kameroen en Nigeria zijn nu in gebruik en er zijn goede relaties ontwikkeld met de overheid, het maatschappelijk middenveld en de zakengemeenschap, vooral in Ghana, waar Solidaridad door de overheid wordt beschouwd als serieuze partner. Een kwaliteitshandboek en trainingsmateriaal voor ISO 9001 certificering in de eerste helft van 2012 zijn voorbereid. Een monitoring en evaluatie (PME) systeem is nu operationeel en toegewijde PME-medewerkers hebben een midterm evaluatie en baselinestudies uitgevoerd. Uitwisselingsbezoeken zijn georganiseerd en medewerkers uit verschillende landen in de regio zijn getraind. Solidaridad West-Afrika heeft haar financiering gediversifieerd en de communicatie verbeterd, met onder meer publiciteit via radio, televisie en in dagbladartikelen. Solidaridad medewerkers namen ook deel aan internationale conferenties, waarvan de meest succesvolle de National Stakeholder Conference in Ghana was.


Landen

Cacao

Ghana, Ivoorkust, Nigeria, Kameroen

Katoen

Ghana

Fruit

Ghana

5

Groente

Ghana

Goud

Ghana

Palmolie

Ghana


Projecten

13

Budget Realisatie Budget 2011 2012 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000 2.269

1.764

2.949

105

23

106

100

102

–

1

19

20

–

1

53

56

380

1

106

46

374

2.652

2.011

3.809



 Training van boeren; Utz Certificering, gender bewustzijn; boerenorganisatie ontwikkeling, GAP training, netwerken

Utz Certified, WWF, Conservation Alliance, Zamacom, Ecom, Barry Callebaut, Armajaro, ADM

 Haalbaarheidstudies

Armajaro

 Eco-proeven, biologische certificering, GAP training,

GIZ

 GAP training  Training van mijnbouwers, FTFM certificering

GIZ

 Training van boeren, RSPO certificering

RSPO, GOPDC

FT




51

Zuidelijk Afrika Markttoegang verbeteren in Zuid-Afrika Het afgelopen jaar zijn nog eens 1.800 smallholders in de Sofala provincie van Mozambique betrokken bij een uniek agro-forestry programma, dat meer dan 2.500 boeren toegang geeft tot lokale en internationale markten voor biomassa, en ze tegelijkertijd in staat stelt om hun voedselproductie te verhogen.

Foto:Solidaridad

Instructieborden over gezondheid en veiligheid die worden gebruikt voor training op de rooibosplantage Ysterfontein, Zuid-Afrika. Gecertificeerde rooibos is voornamelijk bestemd voor de Europese markt.

52

Macro ontwikkelingen

Regionaal netwerk

Solidaridad Zuidelijk Afrika maakt zich zorgen over de voortdurende ontbossing in de regio, zowel door ontginning voor de zelfvoorzieningslandbouw als voor de productie van houtskool voor gebruik in het huishouden. Deze activiteiten verhogen de luchtvervuiling en dragen bij aan het wereldwijde broeikaseffect. Voedselzekerheid is van cruciaal belang in de regio. In grote delen van Zimbabwe en Mozambique, en zelfs in Malawi, hadden mensen in 2011 te maken met voedseltekorten vanwege de gevolgen van klimaatverandering (zowel droogte als overstromingen). Met het onberekenbare klimaat biedt veeteelt, dat altijd belangrijk is geweest in de regio, een flexibele uitweg voor boeren. Daarom heeft Solidaridad een duurzaam veeteeltprogramma gelanceerd.

Het Solidaridad biomassa-programma in Mozambique wordt gefinancierd door de EU en uitgevoerd door Abiodes. Deze lokale NGO richt zich op behoud van biodiversiteit en duurzame ontwikkeling en helpt boeren om hun productiviteit te verhogen, de impact op het klimaat te verminderen en hun toegang tot de markt te versterken. Dit maakt deel uit van de opbouw van een duurzame bio-energieketen. Met financiering van Agentschap NL en in samenwerking met Electrabel, voerde Solidaridad een onderzoek uit naar biomassa in de regio, dat aantoonde dat er voldoende capaciteit is voor duurzame uitbreiding. In 2011 financierde het Vlaams Agentschap voor Internationale Samenwerking rooibosprojecten in Zuid-Afrika en projecten voor zwarte thee in Mozambique. Solidaridad Oost- en Centraal-Afrika en Zuidelijk Afrika werkten samen aan een thee- en rooibosprogramma met Zuid-Afrikaanse partners. De Namibi-


Solidaridad Network — Zuidelijk Afrika

Regionale programma’s Solidaridad promoot agro-forestry in Mozambique, waarbij de voedsel- en energievoorziening en de productie van cash crops hand in hand gaan. De focus ligt op de teelt van inheemse bomen en meerjarige gewassen, en energiegewassen zoals bamboe. Omdat de teelt van deze gewassen goed samengaat met voedselproductie, wordt de voedselzekerheid gegarandeerd. Het plan is om samen met 2.500 kleinschalige boeren op 250 hectare biomassa te produceren en het te verwerken met pyrolyse techniek. Andere moderne technologieën als torrefactie worden nog verkend. De biomassa zal in eerste instantie lokaal worden gebruikt als duurzaam alternatief voor houtskool, en kan later, wanneer de productie groot genoeg is, worden geëxporteerd voor bijstook in energiecentrales. Tot nu toe zijn tien hectare beplant en zijn 2.598 kleinschalige boeren bekend gemaakt met het programma. Voor het project zijn inheemse bamboesoorten beschikbaar. Boerenorganisaties hebben achttien kwekerijen opgezet, er is een associatie van kleinschalige boeren opgezet, en er wordt overlegd over een overeenkomst met een commerciële partner. Tegelijkertijd helpen landbouwspecialisten 5.000 boeren om de opbrengst van voedselgewassen te verbeteren. Een verantwoord suikerrietprogramma in Malawi en Swaziland werd in 2011 uitgebreid en bereikte 500 boeren en 300 arbeiders, die samen 200.000 ton suiker verbouwden op 3.500 hectare. In Malawi werd veel vooruitgang geboekt, ondanks een conflict over landrechten. Telers werden getraind in duurzaam management van suikerriet en de projectpartners helpen hen met het opzetten van een coöperatie die hen op nationaal niveau kan vertegenwoordigen. In Swaziland werd samenwerking gezocht met de Swaziland


Sugar Association (SSA). Tijdens de jaarlijkse suiker conferentie in Swaziland presenteerde Solidaridad een onderzoek naar beter en duurzaam beheer in de rietsuikersector en de gevolgen voor kleinschalige boeren. Zuid-Afrika is het enige land ter wereld dat rooibos produceert. Boeren en arbeiders hebben baat bij training in duurzame productietechnieken die Solidaridad in 2011 organiseerde. Er zijn nu Utz gecertificeerde commerciële producenten en de eerste coöperaties van kleinschalige boeren zullen begin 2012 gecertificeerd worden. Gecertificeerde rooibos is vooral bestemd voor de Europese markt. Een door VAIS gefinancierd project voor producenten van zwarte thee in Mozambique zou oorspronkelijk ook in Zimbabwe worden uitgevoerd, maar vanwege economische en politieke beperkingen is dit niet mogelijk gebleken. In Mozambique loopt het programma goed. Het afgelopen jaar heeft Solidaridad relaties opgebouwd met partners in de veeteeltsector in de regio, vooral in Namibië, het belangrijkste rundvlees exporterende land in de regio. Met MeatCo, de grootste exporteur, is een gezamenlijke aanpak ontwikkeld die zal worden uitgebreid in 2012. Helaas hebben Europese exportbeperkingen uitbreiding naar Botswana onmogelijk gemaakt.

sche MeatCo Foundation participeerde in projecten in de veeteeltsector in Namibië en in Europa werden marktpartijen gevonden met belangstelling voor duurzamere rundvleesproductie. In de suikerrietsector van Malawi werkt Solidaridad samen met Concern Worldwide.

Organisatie ontwikkeling Tot het einde van 2011 was Solidaridad Zuidelijk Afrika een relatief onsamenhangend netwerk dat de regio dekte vanuit een kantoor in Botswana. Er werd vooral gebruik gemaakt van externe kennis, zoals de expertise van Solidaridad Oost-Afrika van zwarte thee en van consultants voor rooibos. Solidaridad Zuidelijk Afrika deelde haar suikerriet expertise met internationale collega’s binnen het Solidaridad netwerk. Ook het internationale veeteeltprogramma wordt vanuit Zuidelijk Afrika geleid. Begin 2012 zal het hoofdkantoor worden gevestigd in Johannesburg en zullen nieuwe medewerkers de capaciteit creëren om meer op voedselgewassen te focussen. Tegelijkertijd wordt het duurzame agro-forestry programma doorontwikkeld.


Landen

Thee

Mozambique, Zuid-Afrika

1

149

143

202

 Training van boeren in duurzame theeproductie en management; certificering voor markttoegang

Sandra Kruger Associates, Solidaridad Oost-Afrika

Suikerriet

Malawi, Swaziland, Mozambique, Zuid-Afrika

3

215

110

142

 Training van boeren in duurzame suikerrietteelt en management systemen

EU, Concern Worldwide, Agricane

Bio-based economie

Mozambique

2

136

93

186

 Productie van biomassa en voedsel in agro-forestry systemen voor kleinschalige boeren, opzetten van biomassa verwerking (pyrolyse)

EU, Abiodes

Veehouderij

Namibië

1

51

56

116

 Steun bij het ontwerp van een programma voor kleinschalige veehouders

Meat Co

551

402

646




Projec- Budget Realisatie Budget ten 2011 2012 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000




53

Oost- en Centraal-Afrika Zichtbaar zijn en meer partners aantrekken Solidaridad ondersteunt publiekprivate partnerschappen in de regio en lobbiet voor een ondersteunend overheidsklimaat. Een belangrijk doel is het verbeteren van de positie van arme boeren door het vestigen en versterken van boerenorganisaties. Samenwerking met partners in de regio, vooral door het aanbieden van training, creëert een vermenigvuldigingseffect en verhoogt zo de impact van de programma’s.

Foto: Solidaridad

Internationale conferentie van East African Tea Traders Association in Mombasa. De Keniase president Kibaki bezoekt de Solidaridad stand.

54

Macro ontwikkelingen

Regionaal netwerk

De Keniase betrokkenheid bij de oorlog in Somalië betekent dat er minder budget is voor agrarische programma’s. De onafhankelijkheid van Zuid-Soedan biedt mogelijkheden voor nieuwe projecten. Instabiel overheidsbeleid in Tanzania ontmoedigt investeringen in kostbare verwerkingsinstallaties voor koffiebonen. Na eerdere toezeggingen werden de investeringen opgeschort. Dergelijk beleid leidt ertoe dat investeerders wegblijven vanwege hoge risico’s en door het gebrek aan heldere juridische kaders voor landrechten, eigendomsrechten en investeringen. Dit schept ruimte voor het najagen van het eigenbelang van grote handelaren, die bijvoorbeeld kunstmatige tekorten creëren en hiermee marktprijzen opdrijven. Ook laat het beleid toe dat ecologisch belangrijke gebieden die rijk zijn aan biodiversiteit meer dan eens worden geconfisqueerd door politici voor houtkap of slash-and-burn landbouw, die waterwingebieden aantasten en een negatieve impact hebben op het milieu.

In 2011 versterkte Solidaridad Oost- en Centraal-Afrika haar werkrelaties met producenten, handelaren, overheidsinstellingen, NGO’s en private bedrijven in de regio. Ook breidde Solidaridad haar regionale donornetwerk uit. De belangrijkste partnerschappen zijn met producenten en hun organisaties zoals de Oromia in Ethiopia, de Bukonzo en Kibinge boerencoöperaties in Oeganda, de Kagera Cooperative Union in Tanzania en meer dan tien coöperaties in Kenia. Daarnaast zijn er de handelaren zoals Ecom, Volcafe, Armajaro, EDE en de samenwerking met de Wereldbank. Solidaridad werkt samen met de Kenya Tea Development Agency (KTDA) aan kwaliteitsverbetering en certificering van vijf theefabrieken. Samenwerking met maatschappelijke organisaties betreft een genderproject met het Zweedse agentschap voor ontwikkelingssamenwerking (SIDA) en een tuinbouwproject met SNV en HIVOS, waarin Solidaridad de leiding neemt. De banden met commerciële bedrijven betroffen naast eerder


Solidaridad Network — Oost-Afrika


Rungeto en Tekangu coöperaties. Deze projecten versterken de duurzame productie van betere kwaliteit koffie met meer waarde op de lokale- en exportmarkten. Wanneer er op een professionelere manier wordt geproduceerd, resulteert dit in hogere inkomens voor producenten, een betere levensstandaard, duurzame productie en marktstructuren, betere bescherming van natuur en milieu en betere sociale omstandigheden. Dit gaat ook op voor andere programma’s. Zo financiert de Nederlandse ambassade in Nairobi een tuinbouwprogramma voor fruit en groente met als doel om diversiteit in de productie en de lokale voedselzekerheid te waarborgen.

genoemde koffiehandelaren ook Neumann, Louis Dreyfus, KTDA, the Tea Association of Malawi (TAMAL), Eastern Produce Malawi, Plantation General Malawi en de Regional East African Tea Traders Association (EATTA). De banden met ministeries in de regio werden verstevigd door de ondersteuning van de conferentie van de Inter-Africa Coffee Organization (IACO), steun voor de Coffee Boards, en participatie in de nationale open dagen bij de boer. Solidaridad nam deel aan nationale, regionale en internationale fora en nam het voortouw in medefinanciering en de organisatie van sectorsymposia, waarvoor potentiële partners, financiers en andere invloedrijke (potentiële) partners werden uitgenodigd. Het is de bedoeling dat Solidaridad in de komende jaren zitting neemt in besturen en stuurgroepen van verschillende sectororganisaties en verder betrokken wordt bij medefinanciering van projecten. Nieuwe belangrijke partnerschappen werden aangegaan met de Nederlandse ambassade, SNV, Hivos, Wood Family Trust, Kenya Coffee Cooperative Exporters, Kofinaf en Biosustain – een bedrijf in Tanzania dat met kleinschalige katoenboeren werkt. Maar ook met lokale banken als de Equity Bank, Cooperative Bank of Kenya en de Kenya Commercial Bank, die financiering verschaffen aan producenten in de regio. Alle initiatieven zijn gericht op het verbeteren van het levensonderhoud van kleinschalige boeren door middel van partnerschappen met publieke en private partners in een productgerichte ketenaanpak.

Organisatie ontwikkeling De zichtbaarheid van Solidaridad in de regio is gegroeid. Steeds meer organisaties benaderen Solidaridad om de mogelijkheden voor samenwerking te bespreken. Belangrijk in 2011 was de verdere professionalisering van de organisatie, inclusief een kwaliteitsbeleid gericht op ISO 9001-2008 certificering in de eerste helft van 2012. Het management heeft hard gewerkt aan een meer diverse en brede financiële basis. Solidaridad verbrede haar blik en startte nieuwe programma’s zoals het fruit- en groente-, katoenen goudmijnbouwprogramma naast de al langer lopende sterk ontwikkelde koffieen theeprogramma’s. Deze uitbreiding ging samen met het aannemen van nieuwe medewerkers voor het hoofdkantoor in Nairobi en voor andere kantoren in de regio. Solidaridad stelde een landencoördinator aan in Oeganda. In Nairobi werd een regionale koffiemanager aangesteld en een parttime assistent om het groeiende aantal projecten te kunnen managen. Ook in Ethiopië werd een landencoördinator aangesteld, en, vanwege de grote hoeveelheid werk, een extra fulltime medewerker die zich op Fair Trade richt. Het totaal aantal medewerkers komt daarmee op elf.

Regionale programma’s Solidaridad Oost- en Centraal-Afrika heeft koffie-, thee-, katoen-, fruit en groente-, en goudmijnbouwprogramma’s, omdat deze sectoren een positieve weerslag kunnen hebben op een groot aantal mensen in de regio. Programma’s gesteund door Irish Aid hebben geleid tot Utz Certified, fairtrade en biologische koffiecertificeringsprogramma’s in Ethiopië, Kenia en Tanzania. Solidaridad werkt in Kenia met handelspartners en boerenorganisaties zoals de Kakuyuni,


Landen

Koffie

Uganda, Ethiopia, Kenia, Tanzania, DR Congo

43

1.239

796

Thee

Malawi, Kenia, Mozambique

15

165

71

Fruit

Kenia

1

–

41

Katoen

Tanzania

2

–

8

Goud

Tanzania, Uganda, Kenia

3

–

79

1.404

917




1.295  GAP training en ondersteuning bij certificering, NGO management training en management informatie systemen, gender training, cool climate tool


Utz Certified, ECOM, CMS, SMS, Tropical, Coffee Board, Sidama, Yirgachaffe, Oromia, Café Africa, FLO, Progreso, Root Capital, Irish Aid

154  GAP training en ondersteuning bij KTDA, Utz Certified, DE foundacertificering, NGO management tion, Eastern Produce, RainForest training, gender training Alliance, IDH 1.460  Ontwikkeling van tuinbouw programma en verbeteren van voedselzekerheid 70  Haalbaarheid studies, technische assistentie –  Programma ontwikkeling en haalbaarheid studies

Nederlandse ambassade; FPEAK; Tropical Fresh, FairFields, SNV, HIVOS Biosustain, Rabobank Foundation Ministry of Mines, ARM, FLO

2.979 


55

Zuid- en Zuidoost-Azië Indonesië lanceert eigen theestandaard In 2011 ontwikkelde Solidaridad Zuid- en Zuidoost-Azië innovatieve regionale duurzaamheidstandaarden met een nationale en bottom up aanpak. In Indonesië werd het afgelopen jaar een belangrijke standaard – Lestari – gelanceerd; in India werden proefprojecten gedaan samen met Hindustan Unilever met als doel om een duurzaamheidstandaard voor thee voor de binnenlandse markt te creëren.


Kleinschalige boeren in Indonesië werden gecertificeerd onder de nieuwe nationale Lestari standaard. In het eerste jaar zagen de meeste boeren hun inkomen met twintig procent stijgen.

Macro ontwikkelingen India is op weg om het meest bevolkte land ter wereld te worden in 2025. In Azië woont een groot aantal mensen dat snel hun inkomen ziet stijgen en die hun levensstijl drastisch wijzigen. Maar Azië is ook de regio met de grootste groep armen ter wereld. Deze situatie leidt tot debat over het vinden van een evenwicht tussen hedendaagse behoeften en de impact daarvan op het wereldwijde milieu. Gelukkig ontstaat consensus, wat duidelijk werd op de VN Klimaatconferentie in Durban, waar een tijdpad voor duurzame ontwikkeling werd vastgesteld. Verschillende grote bedrijven nemen de verantwoordelijkheid om sociaal en ecologisch verantwoorde producten te kopen en verkopen in Azië vóór 2020. Meer samenwerking tussen maatschappelijke organisaties, overheid en

56


het bedrijfsleven is cruciaal voor duurzame productie en consumptie in de regio. Solidaridad Zuid- en Zuidoost-Azië betrekt partners bij het verkennen van wat er gedaan kan worden om bijvoorbeeld de theeteelt te verduurzamen.

Regionaal netwerk Solidaridad vindt samenwerking in multistakeholder partnerschappen cruciaal voor het aanpakken van problemen als armoede, aantasting van het milieu en een zwakke overheid. Partnerschappen zijn gebaseerd op de principes van gelijkheid, transparantie en wederzijds voordeel. Enkele van de hoogtepunten van het afgelopen jaar waren de samenwerking met Hindustan Unilever voor duurzame theeproductie en consumptie in India, met E.I.D. Parry in suikerrietproductie, met Ned Commodities en ECOM in koffieteelt, en met H&M

Solidaridad Network — Zuid- en Zuidoost-Azië


dat alle drie de partijen moeten samenwerken om duurzame markten te creëren. Om dit te bereiken werkte Solidaridad aan de verduurzaming van thee, koffie, cacao, soja, suikerriet, palmolie, katoen, textiel en kweekvis. In al deze sectoren is Zuid- en ZuidoostAzië niet alleen een van de grootste producenten, met werkgelegenheid voor miljoenen kleinschalige producenten en arbeiders, maar ook een van de grootste consumentenmarkten.

en FLA in de kledingproductie. Tegelijkertijd heeft Solidaridad een netwerk opgebouwd van twaalf NGO-partners uit de hele regio, met in totaal ongeveer negentig speciaal getrainde medewerkers in het veld. Deze partners werken naast Solidaridad, bundelen middelen en delen in de baten en risico’s. Omdat het veel efficiënter is om samen te werken en ervaring en capaciteit te delen, is het zeker niet de bedoeling om lokale NGO’s te vervangen. Solidaridad is daarom continu in beweging; zij vergroot de capaciteit van NGO’s om de uitvoering van haar programma’s over te nemen en kan daardoor zelf nieuwe rollen verkennen.

Organisatie ontwikkeling Solidaridad Zuid- en Zuidoost-Azië is met tien medewerkers verantwoordelijk voor het ontwikkelen en managen van programma’s in de regio. In 2008 werd het regionale hoofdkantoor gevestigd in New Delhi, India en geregistreerd als een Indiase NGO met ISO 9001-2008 certificering. Deze externe kwaliteitsaudit geeft de regionale organisatie meer geloofwaardigheid. In 2011 werden, samen met Solidaridad China, twee vergaderingen van de Aziatische Raad van Toezicht georganiseerd. Stephen Frost (Hong Kong), Mumunusamy Subbramaniam (India) en Andrew Supit (Indonesië) vormen de huidige RvT. Een vierde lid wordt hopelijk benoemd in 2012. In India werd ook een not-for-profit bedrijf geregistreerd om duurzaamheiddiensten te leveren aan bedrijven. Registratie van Solidaridad centra in Indonesië, Bangladesh, Vietnam en Oost-India is begonnen. Een kernteam van tien medewerkers en zeker negentig speciaal getrainde consultants van partnerorganisaties heeft Solidaridad geholpen om een leidende speler te worden in duurzame ontwikkeling in de regio.

Regionale programma’s De armsten van de armen in Zuid- en Zuidoost-Azië zijn landarbeiders zonder eigen grond en kleinschalige boeren in afgelegen gebieden. De meesten houden er inefficiënte werkwijzen op na. Het gevolg is dat kritische grenzen voor het behoud van biodiversiteit, milieu en schoon water worden overschreden. Door de gestegen productiekosten, de lage productiviteit en gebrekkige toegang tot de productie en markt van cash crops, blijven veel mensen in armoede steken. Solidaridad gelooft dat beter boeren voor de plattelandsbevolking de sleutel is tot het bestrijden van armoede en het krijgen van toegang tot gezondheidszorg en onderwijs. Het kan ook de migratie naar de overvolle steden in de regio stoppen. Vaak kan de oogst in de landbouw en de productiviteit in de veeteelt worden verhoogd door het inzetten van bestaande succesvolle technologieën, die tegelijkertijd de milieubelasting verkleinen en kosten voor externe inputs verlagen. Efficiënte productie verhoogd het inkomen zonder extra beslag op land en middelen. Oplossingen worden ook gezocht in veranderingen in de snel groeiende regionale markten waar steeds meer aandacht komt voor duurzamere producten. Bedrijven moeten een leidende rol nemen voor duurzame productie, maar hebben daarbij ook de steun nodig van het overheidsbeleid en van een actief maatschappelijk middenveld. Wij zijn ervan overtuigd


Landen

Koffie

India

1

27

127

30  Ondersteuning smallholder certificering; ontwikkeling van instrumenten

Thee

India, Indonesië, Vietnam, Sri Lanka

3

282

332

650  Ontwikkeling en implementatie van Indiase en Indonesische standaard; ondersteuning bij Utz certificicering

Business Watch Indonesia, Hindustan Lever, IDH, Institute of Social Development, Solidaridad Azië

Cacao

India, Indonesië, Vietnam

3

238

205

30  Ondersteuning bij smallholder certificering; beleidslobby

Business Watch Indonesia, Lê Hồng Vân

Katoen / Textiel

India, Bangladesh

3

107

79

Suikerriet

India

2

49

37

703

780

Totaal regionaal budget




Prakruthi

–  Training van arbeiders; ontwikke- CSR Centre, Conquest, Indusling van instrumenten treecraft 600  Verbeteren van productiviteit van suikerboeren; Bonsucro certificering; beleidslobby

IFC-South Asia, Solidaridad Azië

1.310 


57

China Stakeholder aanpak bevordert duurzaamheid Om duurzaamheid in China’s enorme agrarische sector te stimuleren, hanteert Solidaridad een strategie die stakeholders betrekt bij het promoten van duurzaamheid en sociale verantwoordelijkheid in de belangrijkste sectoren. Gezien de omvang van deze sectoren is een aanpak die het accent legt op lokale deelname en zelfsturing cruciaal om langdurige impact te garanderen.

Foto: Solidaridad

Vrouwen plukken katoen bij de Guoxin katoen coöperatie.

Macro ontwikkelingen In maart 2011 publiceerde de Chinese regering haar twaalfde vijfjarenplan, dat de groeiende ongelijkheid wil aanpakken en duurzame groei wil realiseren door meer gelijkwaardige verdeling van rijkdom, hogere binnenlandse consumptie, betere sociale infrastructuur en sociale vangnetten. De overheid probeert meer evenwicht te brengen in de economie en het accent te verplaatsen van investeren naar consumeren, en van de groei van steden in het kustgebied naar ontwikkeling van de binnenlandse gebieden. Van de centrale thema’s van het plan raken ‘groene ontwikkeling’ en ‘verbetering van de inkomsten van boeren’ het dichtst aan de doelen van Solidaridad China, ook gezien het gebrek aan andere initiatieven om duurzaamheid in de Chinese agrarische sector te bevorderen. Solidaridad werkt samen met leidende standaardorganisa-

58


ties zoals Social Accountability International, Business Social Compliance Initiative, de Worldwide Responsible Accredited Production, en de China National Textile&Apparel Confederation (CNTAC) om een lokaal stakeholder platform op te zetten. De belangrijkste doelstelling is om lokale betrokkenheid bij internationale standaarden te garanderen, meer samenwerking tussen standaarden te bewerkstelligen en om de kwaliteit en integriteit van sociale audits te vergroten.

Nationaal netwerk Solidaridad China richt zich op het opzetten van stakeholder platforms in de soja-, thee-, en katoensectoren om samen met lokale partijen duurzaamheid te bevorderen. Met meer dan honderd miljoen producenten en minstens een derde van het wereldwijde handelsvolume in genoemde sectoren,

Solidaridad Network — China

Nationale programma’s In 2011 werd een bestaand partnerschap met de China Soybean Industry Association (CSIA) versterkt. The CSIA, dat nu vol lid is geworden van de RTRS, heeft aangeboden om de jaarlijkse conferentie van de RTRS in 2013 in China te organiseren. CSIA wordt ook de leidende uitvoerende partner van geplande producentenprogramma’s. Solidaridad werkt daarnaast met de Chinese handelskamer voor voeding (CFNA) om leidende Chinese palmolieen soja-importeurs te betrekken bij RTRS en RSPO-gecerticeerde producten. CFNA is ook een leidende partner in het ontwikkelen van richtlijnen voor China’s buitenlandse investeringen in de agri-commodities sector. In 2011 tekende Solidaridad een convenant met de China Tea Marketing Association (CTMA) om de nieuwe Chinese richtlijnen voor duurzame thee te promoten in acht provincies. CTMA is ook een partner in twee grote producentenpro-

jecten. De CTMA leverde gratis expositieruimte en een plek om te spreken in het programma van grote theeconferenties. Andere organisaties waarmee Solidaridad samenwerkt zijn onder meer het Sino-Duitse MVO Project van GIZ, Yunnan Agricultural University, China Jiliang University, Global Village Beijing, het Kunming Daite Centre for Poverty Alleviation en het Huoshan Centre for Environment Protection and Poverty Alleviation. Solidaridads katoenprogramma in China richt momenteel alle aandacht op het stimuleren van het Better Cotton Initiative (BCI), dat wordt ondersteund door IDH en door internationale merken als H&M, IKEA, Levi’s en M&S. Chinese partners zijn onder meer het Research Centre of Rural Economy, de China Cotton Association, de China Cotton Farmers’ Association, en grote Chinese spinners en lokale overheden. In de textielketen hebben de cleaner production projecten van Solidaridad – in samenwerking met Zhejiang University en grote internationale merken – in vijf verffabrieken in Zhejiang geleid tot de besparing van twee miljoen kubieke meter water en duizend ton CO2-uitstoot in een periode van veertien maanden.


heeft China een belangrijke rol te spelen om verduurzaming tot een succes te maken. Parallel aan Solidaridads karakteristieke aanpak van praktische producentenondersteuning, spant Solidaridad zich in om belangrijke stakeholders – vooral bedrijven en overheidsinstellingen – te betrekken bij het idee van gedeelde verantwoordelijkheid voor duurzame productie door de hele keten. Naast het managen van producentenprogramma’s, heeft Solidaridad de ontwikkeling van twee nationale platformen mogelijk gemaakt die verduurzaming van de soja- en theesectoren bevorderen. Op dit moment wordt ook gewerkt aan het betrekken van belangrijke spelers voor een duurzaamheidplatform voor de katoensector. Daarnaast heeft Solidaridad in 2011 baselinestudies afgerond over de weg van verduurzaming, de behoeften van boeren en de visie van consumenten. Tot nu toe zijn de producentenprogramma’s actief in zeker zes onderontwikkelde provincies en leveren tastbare voordelen op voor meer dan 10.000 kleinschalige boeren.

Organisatie ontwikkeling Tot juli 2011 had Solidaridad vier fulltime medewerkers: een directeur, een programmamanager voor agri-commodity projecten, een veldspecialist voor het katoenprogramma en een medewerker voor het theeprogramma. Eind november 2011 was de capaciteit uitgegroeid naar acht fulltimers om de keten- en MVO-programma’s te kunnen managen. In 2012 wordt het team verder uitgebreid tot tien FTE, met extra medewerkers die vooral zullen werken in de soja-, palmolieen theeprogramma’s. De beoogde grootte van Solidaridad China – minimaal vijftien FTE – is nodig om het werk om de ondersteuningsprogramma’s voor boeren te versterken en uit te breiden naar de suikerrieten elektronica sectoren.


Landen

Thee

China

3

158

97

Katoen

China

4

310

275

431  National Stakeholder Council; Tarim University, RCRE (MoA), producentenondersteuning voor Xinjiang Normal University, BCI en biologische katoen in Xinjiang; Academy of Science gemeenschapsontwikkeling

Textiel

China

3

44

30

19  Schoner verven en afwerken van Zhejiang University Cleaner textiel bij Primark leveranciers; Production Center sociale verbeteringen bij Ted Baker & Falcon leveranciers

Soja

China

2

67

69

50  Nationale interpretatie van RTRS; veldtest van RTRS principes en criteria; training van boerenleiders

Palmolie

China

–

–

–

579

471


Projecten

Budget Realisatie Budget 2011 2012 x € 1.000 x € 1.000 x € 1.000



110  Training van en ondersteuning voor China Tea Marketing Association, smallholders; ontwikkeling van natio- Yunnan University of Agriculture, nale richtlijnen; beleidsbeïnvloeding Yunnan Tea Institute, Wu-Yu-Tai

China Soybean Industry Association

20  Deelname aan RSPO en RSPO onder- CFNA, DFID, WWF steuning van groepen in China 630 


59

Nederland Internationale speler in sectorbrede innovatie In 2011 lanceerde Solidaridad Nederland nieuwe ondersteuningsprogramma’s voor boeren en publiekprivate partnerschappen gericht op mainstream duurzame productieketens. We ontvingen daarbij steun van de overheid en van zeventien bedrijven die nauw gerelateerd zijn aan de ronde tafels voor soja, suikerriet, palmolie, katoen en veehouderij. Dit is het resultaat van de nieuwe focus van Solidaridad Nederland op marktontwikkeling en fondsenwerving. Marktontwikkeling: model voor verandering Nederland speelt een grote rol in de handel en verwerking van agrarische producten. Samenwerking met marktpartijen die een belangrijke plaats innemen in de productieketen, zoals handelaren, de voedselindustrie en retailers is daarom van groot belang. Hun inkoopbeleid beïnvloedt de selectie van Solidaridads lokale partners en hun kennis van productie en logistiek verbetert de effectiviteit van de programma’s. Nog belangrijker zijn betere handelsvoorwaarden en toegang tot markten. Alleen zo kan de impact van publieke financiering met ontwikkelingsgeld worden gegarandeerd. In 2011 was Solidaridad succesvol in het opbouwen van relaties met een aantal marktpartijen. Er is een groeiend bewustzijn dat duurzame productie een licence to operate, een belangrijke randvoorwaarde voor bedrijven is geworden. En er is nieuw inzicht in de rol die ontwikkelingssamenwerking zou moeten spelen. Dit wijst op een verandering van paradigma, die een onverwachte versnelling van uitdagende partnerschappen met zich mee heeft gebracht. Bedrijven als Unilever, Ahold en Mars hebben toegezegd tot honderd procent duurzaam te gaan inkopen, vaak als onderdeel van niet-concurrerende sectorinitiatieven. Zij erkennen de urgentie van verantwoorde productie en verwerking en zien dit als een noodzaak om de toekomstige levering van grondstoffen veilig te stellen. Solidaridad werkt op vele manieren met deze bedrijven samen: in internationale ronde tafels, in het trainen van boeren in duurzame landbouwtechnieken, en in marketing van en communicatie over duurzame producten.

Financiering verandert 2011 was een uitdagend jaar voor Solidaridad. De begroting liet een tekort van bijna een miljoen euro zien doordat een voorstel aan het Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking voor hernieuwde subsidie uit het MedeFinancieringStelsel (MFS2) voor maatschappelijke organisaties was afgewezen. In een beleidsdialoog met het Ministerie voor Ontwikkelingssamenwerking werd overeenstemming bereikt over een nieuwe begrotingslijn voor een meerjarig plan dat producenten ondersteunt bij naleving van de standaarden voor meer verantwoorde productie in vijf snelgroeiende sectoren: soja, suiker, palmolie, katoen en veehouderij. Het programma, dat bekend staat als het ondersteuningsprogramma voor boeren, wordt gefinancierd door de Nederlandse overheid tot een bedrag van € 29,5 miljoen. Medefinanciering vanuit de private en publieke sector moet de komende vier jaar nog minstens € 40 miljoen bijdragen.

60


Dit niveau van medefinanciering heeft een nieuwe trend neergezet. Bedrijven zijn steeds meer bereid om inspanningen van producenten voor slim en duurzaam landgebruik mee te financieren, wanneer ontwikkelingsorganisaties ook bijdragen. Solidaridad’s positionering als transitiemanager – die duurzame productie in de agrarische, industriële en mijnbouwsectoren ondersteunt – roept de verwachting op dat het concrete diensten kan leveren die deze transitie mogelijk maken. De netwerkstructuur, met de acht regionale kenniscentra in ontwikkelingslanden, wordt steeds meer gezien als een stevig fundament.

Doelstellingen voor 2011 Solidaridad streefde naar intensievere samenwerking met de private sector om de afwijzing van MFS2 te compenseren en de overheidsfinanciering voor de producentenprogramma’s te combineren met bijdragen uit de private sector. Er werden tijd en middelen geïnvesteerd voor lobby voor duurzaam inkoopbeleid door de overheid en het vergroten van het publiek bewustzijn over onduurzame goudmijnbouwpraktijken. Andere belangrijke initiatieven waren het smeden van allianties met bedrijven voor het ontwikkelen van duurzame productieketens, samenwerking op het gebied van marketing en consumentenbewustzijn, en beïnvloeding van het EU handelsbeleid.

Prestaties in 2011 Solidaridad Nederland coördineert de marktontwikkeling binnen de EU, met een speciale focus op landen waar partnermerken die een rol spelen in bestaande netwerken belangrijk zijn: Nederland, Groot-Brittannië, Duitsland, Scandinavië, Zwitserland, Frankrijk en België. Ronde tafels worden nu gezien als een van de belangrijkste katalysators voor duurzame verandering. Het ondersteuningsprogramma voor boeren, met het accent op vermindering van klimaatverandering, vervangt de MFS2 financiering. Er werd nauw samengewerkt met een aantal Nederlandse ambassades aan programma’s voor voedselzekerheid en de overgang van een hulprelatie naar handelsrelaties. Met het Initiatief Duurzame Handel ondertekenden we een convenant voor strategische samenwerking, en meer financiering werd ontvangen van de private sector. De opstelling van richtlijnen voor publieke aanbesteding bevestigt het belang van mainstream standaarden voor duurzame inkoop. Samen met nieuwe partners die belangstelling tonen voor de marketing van Fairtrade en Fairmined goud, werd een succesvolle goudcampagne ontwikkeld.

Solidaridad Network — Nederland

De verkrijgbaarheid van duurzame producten is een beperkende factor. Solidaridads vermogen om producentenontwikkeling te ondersteunen, leidt tot een hogere productie. In sommige gevallen, bijvoorbeeld bij soja en palmolie, is het nodig om de inkoop te organiseren en een mechanisme voor kostendeling in het leven te roepen, tussen de partners in de productieketen. Het consumentenbewustzijn met betrekking tot duurzame producten groeit en maatschappelijk verantwoord ondernemen – het in evenwicht brengen van sociale, economische en milieukwesties – wordt steeds gangbaarder. Solidaridad verwacht de introductie van Fairtrade en Fairmined gecertificeerde sieraden op de Nederlandse markt, en heeft daarmee een wereldwijde primeur. Op het gebied van fondsenwerving is de organisatie bezig een innovatief voor-

stel te ontwikkelen gebaseerd op een theorie van verandering die het optimaliseren van landgebruik combineert met het afremmen van de uitbreiding naar ecologisch waardevolle gebieden door betaling van milieudiensten.

Organisatie ontwikkeling De nieuwe focus van Solidaridad Nederland op marktontwikkeling, fondsenwerving, lobby, communicatie en campagnes verandert de organisatie. De verantwoordelijkheid van de meeste productgerelateerde programma’s wordt overgedragen aan collega’s van andere Solidaridad organisaties binnen het netwerk in de loop van 2012. In 2011 waren er 28 medewerkers in dienst bij Solidaridad Nederland (60 procent vrouw en 40 procent man), in totaal 23,7 FTE.


Geleerde lessen en vooruitzichten voor 2012


Landen

Koffie

Vietnam, Mexico, Nicaragua, Congo, Nederland, Ierland, Zwitserland

Thee



10

4.660

2.734

Kenia, Malawi, India, Indonesië

3

1.348

878

Cacao

Nederland

2

3.270

3.369

Fruit

Nederland, EU, Kenia, Ghana

6

74

127

62  Steun voor World Banana Forum, donor relaties, marktontwikkeling in Europa, marktkoppeling Kenia en Ghana

WBF en leden (vooral Dole, Chiquita en Bioversity); AgroFair; IDH; Friesland Campina

Katoen

Nederland, Mali, Senegal, Tanzania, Zambia, India

28

1.516

2.323

775  Marktontwikkeling (inclusief steun MSIs), projectuitvoering, communicatie, donor relatiemanagement

BCI, BC FTP (waaronder IDH, H&M, LS&Co, Adidas a.o.), ProCotton / Rabo Foundation, Ford Foundation, GSRD

Textiel

Nederland, GrootBrittannië, Duitsland, Bangladesh, India

12

650

943

600  Marktontwikkeling (inclusief steun MSIs), projectuitvoering, communicatie, donor relatiemanagement

Made-By, BSCI, ASN, Europese Commissie

Goud

Nederland, GrootBrittannië, Denemarken, Duitsland

1.423

764

509  Marktontwikkeling, communicatie en Fairtrade Foundation (UK), Max campagnes Havelaar (NL), Fairtrade Maerket (DK), private jewellers, Alliance for Responsible Mining

Soja

Nederland, India

1.759

1.566

2.385  Producentenontwikkeling, marktont- Arla, Royal Friesland Campina, Keurslawikkeling, beleidsbeïnvloeding, ronde gers, Cono, Ben&Jerry’s, ASA, RTRS tafel deelname, planning, monitoring en evaluatie

Palmolie

Nederland, Maleisië, Indonesië

609

501

2.044  Producentenontwikkeling, marktont- Johnson&Johnson, CONO, wikkeling, beleidsbeïnvloeding, ronde Ben&Jerry’s, Unilever, RSPO, IOPRI tafel deelname, planning, monitoring en evaluatie

Suikerriet

Nederland, Pakistan, India

793

689

2.726  Marktontwikkeling, project monitoring, beleidsbeïnvloeding

Bonsucro, WWF, Suikerunie, North Sea Group

Bio-based economie

Nederland, Mozambique, Brazilië

697

626

1.363  Marktontwikkeling, project monitoring, beleidsbeïnvloeding

GdF Suez, North Sea Group, Agentschap NL

0

145

1.022  Producentenontwikkeling, marktont- Zandbergen World’s Finest Meat, GRSB wikkeling, beleidsbeïnvloeding, ronde tafel deelname, planning, monitoring en evaluatie

359

340

17.158

14.997

Veehouderij Nederland, Brazilië, Namibië, Botswana

Anders Totale regionale begroting

4

2.015  Marktontwikkeling, fondsenwerving, innovatief klimaatprogramma, interregionaal en cross-commodity leren


682  Monitoring en evaluatie, marktontwikkeling, lobby, gender onderzoek en uitwisseling

KNVTK, SCAE, TCC, Sustentables, SerJusto, Just Green, ECOM, Irish Aid, Schulter, PSO IDH, Sara Lee, DE Foundation, Utz Certified, Rainforest Alliance, Ethical Tea Partnership, WUR LEI, TCC, Albert Heijn

1.011  Marktontwikkeling, communicatie en Mars, Utz Certified, Heinz, Friesland campagnes, lobby, donorcoördinatie, Campina, Cargill, Olam, IDH, TCC coördinatie impactonderzoeken

346  Diverse activiteiten

Diverse partners

15.540 

* Gerealiseerde begroting inclusief programma’s uitgevoerd door andere Solidaridad expertisecentra.


61

62


Marktontwikkeling en communicatie Vraag naar duurzame grondstoffen stimuleren


Columniste Hadjar Benmiloud ging op uitnodiging van Mars, Utz Certified en Solidaridad op bezoek bij de cacao boeren in Ghana en schreef columns en reisverslagen om een breed publiek te informeren over de verduurzaming van cacaoteelt.


63

Marktontwikkeling en communicatie Vraag naar duurzame grondstoffen stimuleren Hoe kijkt de consument aan tegen duurzaamheid? Hoe kan Solidaridad de bewustwording van fabrikanten en consumenten verhogen en hun vraag naar duurzame producten stimuleren? Maar ook: hoe vergroten we de groep donateurs en hoe werven we fondsen? Vragen waar Solidaridads communicatiemedewerkers, ieder binnen zijn of haar eigen vakgebied, dagelijks mee bezig zijn.

Marktontwikkeling Solidaridad Nederland richt zich met haar activiteiten op het gebied van marktontwikkeling op het stimuleren van de vraag naar duurzame producten op de Europase markt. Daarbij is in volgorde van prioriteit extra aandacht voor de volgende landen: Nederland, Groot-Brittannië, Duitsland, Scandinavië, Zwitserland, België en Frankrijk. De basis voor samenwerking in de markt is samenwerking in de productieketen. Die gaat wat betreft Solidaridad bij voorkeur een stap verder dan het inkopen van gecertificeerd duurzaam product. Een bijdrage aan duurzame ontwikkeling in ontwikkelingslanden maakt de rol van bedrijven uniek en meer geschikt voor communicatie.

Gering aanbod duurzame grondstoffen De belangrijkste ontwikkeling in de afgelopen jaren is het toegenomen bewustzijn over het gebrekkige aanbod van duurzame grondstoffen. Steeds meer grote bedrijven onderkennen dit en reorganiseren hun inkoopketens om een duurzame grondstoffenvoorziening voor de toekomst veilig te stellen. Het is een trend die Solidaridad kansen biedt om in publiek private samenwerking met het bedrijfsleven grote slagen te maken in de verduurzaming van de productie en inkoop van grondstoffen. In bijna alle sectoren waarin Solidaridad actief is formuleren en communiceren toonaangevende bedrijven ambitieuze doelstellingen voor duurzame inkoop van grondstoffen. Steeds vaker betreft het 100 % doelstel-

lingen binnen een relatief korte termijn van minder dan 10 jaar. Zo wil Unilever haar volledige inkoop verduurzamen, Mars cacao en palmolie, Adidas, H&M en Levi’s hun katoenen kleding en retailers als Albert Heijn stellen steeds meer eisen aan hun eigen merkproducten. Ook sectororganisaties stelden concrete doelen zoals in de koffiesector en in de veevoedersector voor soja. Zij creëren daarmee een precompetitief platform voor verduurzaming door het bedrijfsleven.

Duurzaamheid en marketing Veel bedrijven die ambitieuze duurzame doelstellingen formuleren reorganiseren hun inkoopprocessen en communiceren erover in hun corporate communicatie. Daarmee is duurzaamheid nog niet doorgedrongen tot een cruciaal onderdeel van de bedrijfsvoering: marketingcommunicatie en de merkstrategie. Pas als duurzaamheid integraal onderdeel uitmaakt van de merkwaarde en marketingstrategie van een bedrijf kan er blijvende economische meerwaarde ontstaan voor duurzame producten. Maar een standaard methode voor het creëren van die waarde is niet voorhanden. Daarom verricht Solidaridad marktonderzoek naar duurzaam consumentengedrag en zet proefprojecten op om duurzame proposities te vertalen naar merkwaarde en nieuwe marketingstrategieën. De betrokkenheid van marketeers en merkstrategen bij die projecten is cruciaal en groeiende. Zo begon Solidaridad eind 2011 een intensieve samenwerking met de marketingafdeling van Mars voor een vervolg op de For the love of chocolate

Aftrap ‘For the love of chocolate’ met Katja Schuurman

Foto: Diederik van der Laan

64


Katja Schuurman verklaart haar liefde aan chocola en de verduurzaming van cacaoteelt door haar naam in een groot hart van chocolade te kerven. De campagne For the love of chocolate werd begin 2011 gestart en is een jaar later nieuw leven ingeblazen door een nauwe samenwerking tussen de marketingafdeling van Mars en Solidaridad. Doel is om een breed publiek te betrekken bij het verhaal over de verduurzaming van cacao.


Fondsenwerving en campagnes Het doel van fondsenwerving is het verkrijgen van financiële middelen voor het werk van Solidaridad, op efficiënte wijze bij een groeiende groep particuliere donateurs in Nederland. Integrale crossmediale PR campagnes die naast fondsenwerving ook marktontwikkeling en educatie als doelstelling hebben leveren de beste resultaten. Ze dragen bij aan de bewustwording van donateurs, het bedrijfsleven en consumenten over de herkomst en productiewijze van onze producten, en aan de bekendheid van het werk van Solidaridad in samenwerking met haar partners.

Mailings in 2011 Het sturen van een brief met acceptgiro is nog steeds de meest efficiënte manier voor Solidaridad om donaties te verkrijgen. Een groeiende groep donateurs maakt de bijdrage via online bankieren over, maar de acceptgiro dient daarbij nog steeds als geheugensteun. Solidaridad verstuurde in 2011 vier mailings met de volgende onderwerpen en resultaten: Direct mail

onderwerp

21 maart 15 juni

oplage

respons

totale opbrengst

Jaarbericht koffie etc. 32.858

16,3 %

€ 155.000

Cacao Ghana

17.942

19,8 %

€ 98.458

14 september Thee India

21.178

15,6 %

€ 99.000

23 november Goed Goud

33.990

12,6 %

€ 155.828

Ongeveer de helft van de giften van individuele donateurs kan direct als resultaat worden toegerekend aan de mailings. Maar de andere helft van de in totaal € 1.104.040 aan giften komt binnen via online boekingen en kunnen lastig worden toegerekend aan een mailing. De respons op een mailing is in de werkwijze van Solidaridad sterk afhankelijk van de oplage. Hoe groter de oplage hoe kleiner de respons. De verklaring is dat trouwe donateurs vaker post krijgen dan incidentele gevers. Desondanks is er in de loop van 2011 een neerwaartse lijn zichtbaar in de respons. Het is nog niet duidelijk of deze wordt veroorzaakt door de min of meer willekeurige fluctu-

atie dan wel of er sprake is van een trend. Veel fondsenwervende ontwikkelingsorganisaties hebben de laatste jaren meer moeite om de inkomsten van particulieren op peil te houden, Solidaridad is daar geen uitzondering op. Toch zijn de baten uit eigen fondsenwerving in 2011 toegenomen met € 677.000 t.o.v. 2010 en met € 1.585.000 t.o.v. de begroting 2011. Dit komt voornamelijk door de toename van donaties van bedrijven (zie ook het hoofdstuk Toezicht en financiën).

Grote giften

Marktontwikkeling en communicatie

campagne. Doel is onder andere een breed publiek te informeren over de noodzaak van de verduurzaming van de cacaoteelt, maar ook het verbreden en versterken van kernwaarden van Mars en Solidaridad als fondsenwervende organisatie. Solidaridad zoekt voortdurend nieuwe vormen van samenwerking met bedrijven die invloed hebben op de sector; sterke merken met een innovatieve kijk op duurzame ketenontwikkeling. Deze voorlopers hebben sterke potentie om beweging in de sector te brengen en de grootste kans op een goede match met de doelstellingen en strategie van Solidaridad. Wereldwijde ronde tafels voor duurzame grondstoffenproductie zoals RTRS (soja), RSPO (palmolie), Bonsucro (suikerriet), BCI (katoen) en GRSB (veehouderij) vormen een goed podium voor het ontwikkelen van samenwerkingsrelaties met deze bedrijven.

Indien Solidaridad een gift van 300 euro of meer ontvangt, wordt de gever hiervoor persoonlijk bedankt door een Solidaridad medewerker. Solidaridad biedt ze de mogelijkheid voor het ontvangen van extra informatie of een cadeautje zoals het Goed Goud armbandje of een fotoboek. We ontvangen zeer positieve reacties op deze persoonlijke manier van bedanken.

Klachten Alle klachten die Solidaridad ontvangt worden persoonlijk door een van onze medewerkers beantwoord. Afhankelijk van het onderwerp wordt dat door een secretarieel medewerker, programma medewerker of communicatiemedewerker gedaan. In 2011 ontving Solidaridad drie klachten over mailings, het Goed Goud armbandje en de gevolgde strategie. Alle klachten zijn volgens procedure beantwoord en afgehandeld.

Persoonlijke gegevens en communicatiewensen van donateurs De gegevens van alle donateurs van Solidaridad zijn opgenomen in een database inclusief hun wensen over hoe ze benaderd willen worden door Solidaridad. Zowel telefonisch als schriftelijk kunnen deze communicatiewensen worden gewijzigd. In alle communicatie richting onze donateurs wordt deze mogelijkheid duidelijk gecommuniceerd. Bij de selectie van adressen voor mailings wordt met deze wensen rekening gehouden.

‘Op weg naar Goed Goud’ campagne De campagne richt zich op marktontwikkeling, fondsenwerving en het genereren van publiciteit. Daarnaast kent de campagne unieke en niet eerder gebruikte elementen, zoals de inzet van een campagnearmband en social media.

Fondsenwervende campagne In oktober 2010 startte Solidaridad een grote online campagne, om aandacht te vragen voor duurzame goudmijnbouw. Via de website www.opwegnaargoedgoud.nl, Facebook en Twitter worden mensen opgeroepen de campagne te steunen waarvoor ze als dank een speciaal door Bibi van der Velden ontworpen armbandje ontvangen. Het is voor het eerst dat Solidaridad een fysiek product als een armbandje inzet om mensen te betrekken, en dat heeft effect: in 2011


65

Sieradenontwerpster Bibi van der Velden in Colombia


droegen bijna 10.000 mensen het op weg naar Goed Goud armbandje. In februari maakte sieradenontwerpster Bibi van der Velden een reis naar de mijnbouwers in Colombia. Hierover verscheen in maart een 6 pagina’s tellend artikel in NRC Weekblad. Ook veel andere media hebben aandacht besteed aan deze unieke reis van Bibi van der Velden die op zoek ging naar duurzaam goud in het oerwoud van Colombia. Geinspireerd door haar reis ontworp zij een uniek juweel. De campagne heeft er ook toe bijgedragen dat veel juweliers met Goed Goud aan de slag gaan. In mei 2012 leidde dit tot de lancering van de eerste sieraden geproduceerd met Fairtrade en Fairmined goud in Nederland. In november en december 2011 hebben 350 kerkelijke groepen de Op weg naar Goed Goud campagne onder de aandacht van hun leden gebracht. Ook werd in diezelfde maanden een campagne gestart die aandacht vraagt voor het goud dat wordt gebruikt voor gouden of vergulden publieke prijzen. De Ster werd als eerste verzocht om haar Gouden Loekie voortaan in Goed Goud uit te voeren en heeft dit na een korte campagne toegezegd. Wordt vervolgd in 2012.

Corporate communicatie Websites en social media Solidaridad.nl is ook in 2011 goed bezocht. Lag de piek in het voorjaar nog op zo’n 5.000 bezoekers per maand, in het najaar lag de piek een stuk hoger op 12.000 bezoekers per maand. Ook het dal in de zomermaanden lag met 3.000 bezoekers hoger dan andere jaren. Maar de sterkste groei van online communicatie wordt veroorzaakt door het opzetten van specifieke campagnesites. De inzet van sociale media was nieuw in 2011. De eerste stappen zijn gezet op Twitter, Facebook en Linkedin. Solidaridad werkte in 2011 toe naar het gebruik van één content management systeem van waaruit alle websites

66


‘Tijdens mijn reis door Colombia heb ik verschillende mijnwerkers leren kennen, waaronder Americo en Luis. Zij beheren een mijn waar het eerste Goed Goud ter wereld vandaan komt, Oro Verde-goud. ... De prachtige omgeving van Chocó en de natuurlijke materialen die daar overal te vinden zijn, heb ik verwerkt in mijn eerste Goed Goud juweel. Ik hoop dat dit unieke sieraad iedereen ervan overtuigt dat het de moeite waard is om verantwoord goud te kopen en de mijnbouwers te steunen in hun proces van verduurzaming.’

worden aangestuurd. Dit zorgt voor synergie en levert op termijn een besparing op van tijd en middelen. In 2012 zal dit worden afgerond.

Jaarverslag en brochure In 2011 werden het jaarverslag en een nieuwe corporate brochure ontwikkeld gericht op het professionele netwerk van Solidaridad. Producenten, bedrijven, donoren en collega organisaties zijn de belangrijkste doelgroepen van deze publicaties. Het jaarverslag 2010 was een stuk compacter dan het verslag over 2009. De productie vroeg minder tijd, was goedkoper en het verslag behaalde een even hoge score voor de transparantieprijs als in 2009: 7,2. De brochure verscheen in twee edities met losse inlegvellen voor ieder programma en werd wereldwijd door medewerkers van Solidaridad Netwerk gebruikt om (potentiële) partners te informeren.

Publiciteit Het jaar 2011 was relatief rustig qua publiciteit in vergelijking met 2010. Bijna alle publiciteit werd veroorzaakt door onze eigen PR initiatieven zoals de Goed Goud campagne en andere activiteiten van Solidaridad. In 2010 werd in vergelijking met 2011 veel meer over Solidaridad geschreven in plaats van over haar werk, bijvoorbeeld over het niet toekennen van de MFS subsidie. Zoveel mogelijk worden artikelen in dagbladen en tijdschriften opgeslagen in het persarchief. In de afgelopen jaren levert het aantal artikelen het volgende beeld op:

2006: 119 artikelen

2007: 258 artikelen

2008: 145 artikelen

2009: 152 artikelen

2010: 330 artikelen

2011: 180 artikelen


Het aantal artikelen geeft slechts een beperkt beeld van de waarde. De kwaliteit van de artikelen, het bereik, de mediawaarde en het uiteindelijke effect op de doelgroep zijn ook van groot belang. Om inzicht te krijgen in de kansen van betere monitoring van de publiciteit voor het PR beleid, is de reis van Bibi van der Velden scherp gevolgd in de media. De publiciteit naar aanleiding van deze reis leverde 13 printartikelen op waarmee ongeveer 1,7 miljoen mensen werden bereikt. Samen vertegenwoordigden deze artikelen een mediawaarde van ruim € 200.000 met een uitschieter voor het 6 pagina’s tellende artikel in NRC weekblad. Dat artikel was ook verantwoordelijk voor een flinke stroom van naar schatting 1000 bestellingen van het Goed Goud armbandje. Over de reis werd ook uitgebreid gecommuniceerd op internet en was diverse keren onderwerp van gesprek op radio en TV. Het bereik en de waarde van de online en RTV items kon niet worden bepaald. Het dieper monitoren van de publiciteit is positief geëvalueerd en geïntegreerd in de werkwijze van de communicatieafdeling. Steeds meer en vaker richt de PR van Solidaridad zich op online media omdat hiermee specifieke doelgroepen goed worden bereikt en ook de particuliere fondsenwerving steeds meer online gebeurt. In 2011 is daarom gebruik gemaakt van een online publiciteitsmonitor die nieuwsselecties maakt van relevante thema’s. In het Nederlandse deel van het internet werd in 2011 zo’n 250 keer gepubliceerd over Solidaridad met een piek in februari rondom de lancering van de Goed Goud standaard. 44

aantal hits 9 223

4

7

9

3353424

7

16

19 14

5 4 4 4 131 32 3311312 1101 11

8

656

7 11

9 2

20 10 -5 20 2 11 -0 20 3 11 -0 20 6 11 -0 20 9 11 -1 20 2 11 -1 20 5 11 -1 20 8 11 -2 20 1 11 -2 20 4 11 -2 20 7 11 -3 20 0 11 -3 20 3 11 -3 20 6 11 -3 20 9 11 -4 20 2 11 -4 20 5 11 -4 20 8 11 -5 2

01

12

week

Subsidies en particuliere fondsen Overheidssubsidie In 2011 kreeg Solidaridad een vervolg subsidie van het Nederlandse ministerie van buitenlandse zaken voor het boeren ondersteuningsprogramma (zie de beschrijving op pagina 10-11). De kernstrategie en jarenlange ervaring van Solidaridad in duurzame ketenontwikkeling past heel goed bij de nieuwe prioriteiten van het ontwikkelingsbeleid. Medefinanciering door het bedrijfsleven is steeds vaker randvoorwaarde bij overheidssubsidies en biedt kansen voor nauwe betrokkenheid van het bedrijfsleven bij duurzame productie in ontwikkelingslanden.

De Nationale Postcode Loterij De Nationale Postcode Loterij levert sinds 2009 jaarlijks een belangrijke bijdrage aan het werk van Solidaridad. Bovendien geeft de Postcode Loterij de nodige aandacht aan onze projecten in haar tv-programma’s en in landelijke dagbladen. In 2011 ontving Solidaridad een bijdrage van 900.000 euro van de Nationale Postcode Loterij. De Nationale Postcode Loterij levert hiermee een aanzienlijk deel van de particuliere inkomsten van Solidaridad waarmee we een belangrijk aantal projecten kunnen financieren. Ook de komende jaren mag Solidaridad een soortgelijke bijdrage tegemoet zien. In september 2011 heeft Solidaridad een extra projectvoorstel ingediend bij de Nationale Postcode Loterij om de levens van 10.000 mensen die werken en leven in en om de goudmijnen van Ghana te verbeteren. Tijdens het jaarlijkse Goed Geld Gala, in februari 2012, is bekend gemaakt dat deze extra bijdrage van € 1,7 miljoen uit de loterij-opbrengst is toegekend. Daarmee kan de steun aan goudmijnbouwers van Latijns- Amerika uitbreiden naar goudmijnbouwers in Ghana. Een belangrijke stap voor het goudprogramma. Het geld is bestemd voor het project ‘Gezicht van Ghanees goud’, een programma van drie jaar waarin we onder andere mijnbouwers trainen in veilige en efficiënte mijnbouwtechnieken en certificering organiseren volgens de Fairtrade en Fairmined standaard. In het trainingsprogramma staan ook een betere positie voor kinderen en vrouwen centraal. Bovendien krijgen de mijnbouwers een zichtbare plek in de keten. De Postcode Loterij en Solidaridad maken het project voor een groot publiek zichtbaar door de Op weg naar Goed Goud campagne in de komende jaren een flinke impuls te geven. Dankzij de 2,5 miljoen deelnemers van de Postcode Loterij kunnen goede doelen hun belangrijke werk voortzetten en nieuwe projecten starten. Van elke ingelegde euro in de Nationale Postcode Loterij gaat de helft naar het goede doel. Dit wordt verdeeld over goede doelen op het gebied van natuur en milieu, ontwikkelingssamenwerking, mensenrechten en sociale cohesie in Nederland. Zonder deze bijdrage kunnen wij belangrijke projecten niet uitvoeren.


Marktontwikkeling en communicatie

Diepere monitoring van publiciteit

67

68



Toezicht en financiën Een ‘lerende’ organisatie opbouwen

Toezicht, management en organisatie

Financieel verslag


Een kantoorbediende controleert de ontvangen hoeveelheid cacao in een regionaal opslagcentrum van handelsmaatschappij Armajaro in Ghana.


69

Nieuwe structuur voor toezicht en management

Bouwen aan een innovatieve, lerende organisatie

Het afgelopen jaar werd grote vooruitgang geboekt in de ontwikkeling van de nieuwe structuren van het Solidaridad Netwerk. In Azië en Latijns-Amerika werd een Continentale Raad van Toezicht opgericht, de eerste directeur van het netwerk is benoemd en een internationaal secretariaat werd opgericht in Utrecht. De negen Solidaridad expertisecentra op vier continenten stelden in nauw overleg een meerjarig strategisch plan op en de eerste, succesvolle stappen naar gedecentraliseerde fondsenwerving werden in en door de regio’s gezet.

Toezicht Solidaridad Netwerk streeft ernaar een effectieve, invloedrijke, innovatieve lerende organisatie te zijn die zich tot de beste organisaties in de internationale ontwikkelingssamenwerking mag rekenen. De ambitie van de nieuwe toezichtstructuur is dat Solidaridad Netwerk erkenning nodig heeft als een geloofwaardige organisatie met een transparant, verantwoordelijk, kosteneffectief systeem van toezicht dat de visie, het programma en de modus operandi van Solidaridad bevestigd. Leidende principes zijn het verzekeren van een grote mate van autonomie voor de regionale expertisecentra; verbondenheid door wereldwijde strategieën per sector; een professionele aanpak voor het maximaliseren van de programmaimpact en gedeelde missie en waarden. Het nieuwe toezichtmodel heeft de volgende structuur: op het hoogste (internationale) niveau staat de Internationale Raad van Toezicht. Op continentaal niveau geven de vier Raden van Toezicht strategische sturing aan de regionale programma’s. De Continentale Raden van Toezicht delegeren een of twee leden aan de Internationale Raad van Toezicht. −− De Continentale Raad van Toezicht voor Azië, vertegenwoordigt Zuid- en Zuidoost-Azië en China en is geregistreerd in Hongkong. De Raad bestaat uit Stephen Frost uit Hong Kong, China, Mumunusamy Subbramaniam uit India en Andrew Suppit uit Indonesië. In 2011 werden twee vergaderingen gehouden: in februari in Hongkong en in augustus in Jakarta. −− De Latijns-Amerikaanse Raad van Toezicht, geregistreerd in Panama, vergaderde voor het eerst in december 2011, in Lima, Peru. De leden zijn Roberto Codas uit Paraguay, Marina Stadthagen uit Nicaragua, Patricia Flores, een Peruaanse die in Argentinië woont en André Nassar uit Brazilië.

70


−− De Raad van Toezicht voor het regionale expertisecentrum in Nederland, geregistreerd in Utrecht, kwam in 2011 vier keer bijeen in Utrecht en telt zeven leden: Roelf Haan, Jan van Hoof, Gerrit Meester, Ton Geurts, Saskia Borgers, Maarten van der Graaf en Marieke de Wal. −− De Continentale Raad van Toezicht voor Afrika zal in de loop van 2012 worden opgericht. De wettelijke registratieprocedure is opgestart in Kenia. Na de volledige oprichting van de vier continentale raden, zal de Internationale Raad van Toezicht worden geïnstalleerd. De eerste vergadering vindt naar verwachting plaats in het najaar van 2012 in Amsterdam. Overeenkomstig de statuten van Solidaridad ontvangen de leden van de Raad van Toezicht geen bezoldiging, middellijk noch onmiddellijk.

Management Internationaal algemeen directeur De hoofdtaak van de internationaal algemeen directeur is de leiding te nemen in de beleidsvorming op internationaal niveau, als ook in de uitvoering en de evaluatie van het beleid. Hij of zij is verantwoordelijk voor het definiëren van een betekenisvolle context voor de organisatie – in feite bepalen in welke ‘business’ we werken – , voor het vinden van een evenwicht tussen huidige en toekomstige behoeften en het vormgeven van organisatiewaarden en procedures. Nico Roozen werd benoemd als de eerste statutaire internationaal algemeen directeur van Solidaridad Netwerk op parttime basis (12 uur per week). De benoeming is voor een periode van vier jaar en gedurende die tijd combineert hij de positie met die van algemeen directeur van Solidaridad Nederland (24 uur per week). Na deze overgangsperiode zal de positie van internationaal algemeen directeur een aparte benoeming zijn. De Raad van Toezicht heeft een duidelijk bezoldigingsbeleid vastgesteld. Het totale bruto inkomen voor de internationaal algemeen directeur is € 121.549 per jaar, op basis van een 36-urige werkweek. Dit bedrag is opgebouwd uit een brutosalaris van € 94.404 plus secundaire arbeidsvoorwaarden (sociale voorzieningen en pensioen) ter waarde van € 27.145.

Het netwerksecretariaat In het Solidaridad kantoor in Utrecht is een internationaal secretariaat opgezet dat diensten verleent aan het netwerk op het gebied van financiën (Melanie Koster), monitoring en


Toezicht en financiën

Kwaliteitscontrole van koffie in Kenia.

evaluatie (Jacoline Plomp vanuit Nairobi, Kenia), fondsenwerving en partnerschappen (Tijmen Rooseboom), en algemene ondersteuning van de internationaal algemeen directeur en het directeurenoverleg van Solidaridad Netwerk (Monique van de Vijver). Binnen het netwerksecretariaat zoeken elf Internationale Programma Coördinatoren (IPCs) naar een evenwicht tussen de internationale en regionale kanten van de verschillende ketenprogramma’s. Elk regionaal programma kent haar eigen dynamiek, maar moet uiteindelijk bijdragen aan de internationale strategie van het Solidaridad Netwerk als geheel. Dit

vraagt om een matrix organisatie die het lijnmanagement van de directeuren (vanuit regionaal perspectief) combineert met internationale coördinatie van wereldwijde ketenprogramma’s. Internationale programmacoördinatie richt zich vooral op interne activiteiten, zoals het definiëren van een internationale sectorstrategie, een effectieve uitvoering van programma’s, het versterken van innovatie en lerend vermogen, en externe functies zoals internationale vertegenwoordiging en communicatie.

Solidaridad Network Toezicht

Directie

Uitvoering

Internationale Raad van Toezicht Solidaridad Network bestaat uit twee vertegenwoordigers van vier Raden van Toezicht

Internationaal algemeen directeur onder toezicht van de Internationale Raad van Toezicht Solidaridad Network

Internationaal secretariaat ondersteunt de internationaal algemeen directeur

Negen directeuren van de regionale expertise centra in: China Zuid- en Zuidoost-Azië West-Afrika Oost-Afrika Zuidelijk Afrika Andesregio Midden-Amerika Zuid-Amerika Nederland

Negen kantoren met staf voor de ontwikkeling van de regionale programma’s in de steden: • Beijing, China • New Delhi, India • Accra, Ghana • Johannesburg, Zuid-Afrika • Nairobi, Kenia • Lima, Peru • Ciudad Guatemala, Guatemala • Buenos Aires, Argentinië • Utrecht, Nederland

Raad van Toezicht Azië Raad van Toezicht Afrika Raad van Toezicht Latijns Amerika Raad van Toezicht Nederland


71

Toezicht, management en organisatie Toezicht Bestuursmodel Het bestuur wordt gevormd door de statutair directeur: N.J.M. (Nico) Roozen. De statutair directeur heeft een dienstverband met Solidaridad, wordt benoemd door de Raad van Toezicht en heeft de eindverantwoordelijkheid voor de dagelijkse leiding en de uitvoering van de programma’s en activiteiten. De Raad van Toezicht houdt toezicht op de algemene gang van zaken binnen Solidaridad. De Raad van Toezicht bestaat uit tenminste 6 personen, die zich sterk maken voor het doel van Solidaridad en voldoen aan het door de Raad van Toezicht opgestelde functieprofiel. Solidaridad kent een financiële auditcommissie als vaste commissie van de Raad van Toezicht, die specifiek verantwoordelijk is voor het toezicht op de financiële gang van zaken binnen Solidaridad.

Raad van Toezicht Per 1 januari 2011 is een nieuwe Raad van Toezicht aangetreden. De leden daarvoor zijn eind 2010 benoemd en zijn Saskia Borgers, Ton Geurts, Maarten van der Graaf, Roelf Haan, Jan van Hoof, Gerrit Meester en Marieke de Wal. Per 1 januari 2012 wordt de Raad van Toezicht uitgebreid met twee nieuwe leden die eind 2011 benoemd zijn. Albert Jan Zonnevylle is jurist en werkzaam bij Rabobank International en Theo Jan Simons is ingenieur (ir.) en werkzaam bij McKinsey. Om functievermengingen en onafhankelijkheidsconflicten van

72

toezichthouders te voorkomen, mogen binnen de Raad van Toezicht en de directie geen nauwe familie- of vergelijkbare relaties bestaan. De leden van de Raad van Toezicht mogen geen werknemer van de stichting zijn en ook mogen zij geen bestuurder, oprichter, aandeelhouder, toezichthouder of werknemer zijn van een organisatie waarmee Solidaridad op structurele wijze op geld waardeerbare rechtshandelingen verricht. De leden van de Raad van Toezicht met hun (hoofd)opleiding en (academische) titel, actuele respectievelijk laatste functies, zittingstermijn en de drie belangrijkste nevenfuncties in 2011 staan in de volgende tabel vermeld. De Raad van Toezicht kwam in 2011 vier maal bij elkaar. De belangrijkste gespreksonderwerpen waren: −− strategie: ontwikkeling netwerkorganisatie Solidaridad Network, evaluatie van de directeuren bijeenkomsten in april en oktober, het Meerjaren Strategisch Plan 2012-2015 en het Jaarplan 2012; −− financiën: jaarrekening 2010 en begroting 2012; −− bestuurlijk: introductie van de nieuwe Raad van Toezicht voor Solidaridad als transitiemanager en per ketenprogramma en verkenning van mogelijke uitbreiding van de Raad van Toezicht; −− evaluatie: persberichten in 2010 en jaarverslag 2010.

Naam

Functie in bestuur

Einde termijn

Achtergrond, functie en belangrijkste nevenfuncties

Roelf Haan

Voorzitter

December 2012

Economie, doctor – Gepensioneerd algemeen directeur IKON

Jan van Hoof

Lid

December 2012

Bedrijfsadministratie – Gepensioneerd algemeen directeur FNV – Penningmeester van de stichting Vrienden van de Historie van de Vakbeweging – Secretaris van de afdeling Utrecht van de ANBO

Saskia Borgers

Lid

December 2014

Milieusociologie, milieukundige – Gemeentesecretaris/Algemeen Directeur Haarlem – Voorzitter Milieudefensie – Voorzitter van Surplus (basisscholengemeenschap in NHN) – Lid RvA van Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten

Marieke de Wal

Lid

December 2014

Wijsbegeerte, doctorandus – Organisatieadviseur en onderzoeker – Netwerkcoordinator Partnerships Resource Centre (PrC) / Rotterdam School of Management (RSM)/Erasmus University – Senior onderzoeker Nederlands School voor Openbaar Bestuur (NSOB) – Lid Raad van Toezicht IKV Pax Christi

Ton Geurts

Lid

December 2014

Nederlands recht, meester – Chief Procurement Officer AkzoNobel

Gerrit Meester

Lid

December 2014

Agrarische economie, doctor – Gepensioneerd Adviseur Landbouwpolitieke Vraagstukken Ministerie LNV – Lid Raad Landelijk gebied (RLG) – Lid Commissie Genetische Modificatie (COGEM) – Lid Bestuur Stichting Onderzoek Wereldvoedselvoorziening (SOW-VU) – Lid Commissie Duurzaamheidsvraagstukken Biomassa (Commissie-Corbey)

Maarten van der Graaf Lid

December 2014

Rechten, meester – Advocaat en partner Stek Advocaten



Bezoldiging directeur: Nico Roozen

Bezoldiging Raad van Toezicht

Sociale lasten werkgever

Overeenkomstig de statuten van Solidaridad ontvangen de leden van de Raad van Toezicht van Stichting Solidaridad als zodanig geen bezoldiging, middellijk noch onmiddellijk.

Belastbare vergoedingen

Dienstverband

2011

2010

Onbepaalde tijd Onbepaalde tijd

Uren

36

Part-time percentage Periode

36

100

100

Heel 2011

Heel 2010

80.712

80.712

6.699

6.699

Bezoldiging (in euro) Brutoloon/salaris Eindejaarsuitkering Vakantiegeld

6.993

6.993

94.404

94.404

6.934

7.132

–

–

20.211

19.121

Overige beloningen

–

–

Uitkeringen einde dienstverband

–

–

121.549

120.657

Pensioenlasten werkgeversdeel

Management

Totaal

Directie

Solidaridad verstrekte geen leningen, voorschotten of garanties aan de directie.

Nico Roozen is de statutair directeur van Solidaridad, zijn taken en verantwoordelijkheden zijn in de statuten vastgelegd. Nico Roozen combineert zijn functie van statutair directeur bij Solidaridad met de functie van executive director van Stichting Solidaridad Network. Hij is ook voorzitter van de Raad van Commissarissen van Kuyichi Europa B.V.; voorzitter van het bestuur van de Stichting Made-By (tot oktober 2011); lid van de Adviesraad van SAI (SA8000); lid van het bestuur van Stichting Utz Certified, lid van het overleg van stakeholders van het Business Social Compliance Initiative (BSCI) en lid van de Taskforce Biodiversiteit en Natuurlijke Hulpbronnen.

Bezoldiging directeur De Raad van Toezicht heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. Het beleid wordt periodiek geactualiseerd. De laatste evaluatie was in 2010. Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de beloning volgt Solidaridad de Adviesregeling Beloning Directeuren van Goede Doelen van VFI en de Code Wijffels (zie www.vfi. nl). De Adviesregeling geeft aan de hand van zwaartecriteria een maximumnorm voor het jaarinkomen. De weging van de situatie bij Solidaridad vond plaats door de Raad van Toezicht in 2010. Dit leidde tot een zogenaamde BSD-score van 460 punten met een maximaal jaarinkomen van € 124.233 (voor 1 fte, heel jaar). In 2011 zijn er geen wijzigingen opgetreden. Het voor de toetsing aan de VFI-maxima relevante werkelijke jaarinkomen van de directeur bedroeg voor 2011 € 94.404. Deze beloning bleef dus ruimschoots binnen het VFI-maximum. De hoogte en samenstelling van de bezoldiging wordt hieronder toegelicht.


De auditcommissie kwam in februari bijeen (Jan van Hoof als voorzitter en Roelf Haan als lid) met als belangrijkste agendapunten: de jaarrekening 2011 en de rapportage over het beleggingsstatuut. Zij adviseerde de Raad van Toezicht bij de vaststelling van de jaarrekening. Eind oktober kwam de auditcommissie in de nieuwe samenstelling bijeen (Jan van Hoof als voorzitter en Maarten van der Graaf en Ton Geurts als leden) met als belangrijkste agendapunten: de begroting 2012 en de kennismaking met de externe accountants van Ernst & Young. Zij adviseerde de Raad van Toezicht bij de vaststelling van de begroting.

Van bovengenoemde bedrag komt € 81.033 (2/3 deel) ten laste van Stichting Solidaridad en € 40.516 (1/3 deel) wordt doorbelast aan de Stichting Solidaridad Network.

Organisatie Personeel Stichting Solidaridad had gedurende het boekjaar omgerekend naar fulltime eenheden gemiddeld 23,7 werknemers in dienst (in 2010: 26,5). Ultimo 2011 zijn er 28 werknemers in dienst. Het gemiddelde bruto jaarsalaris per fulltime eenheid bedraagt in 2011 € 63.600 (2010: € 60.000), de totale personeelskosten per fulltime eenheid bedragen in 2011 € 73.300 (2010: € 75.600). In haar beloningsbeleid volgt Solidaridad de salarisschalen van de rijksoverheid. De directeur valt in schaal 15, twee medewerkers in schaal 13, vijf in schaal 12, dertien in schaal 11, drie in schaal 10, drie in schaal 9 en één in schaal 7. Het diversiteitbeleid van Solidaridad is erop gericht daar waar mogelijk een afspiegeling van de Nederlandse bevolking te zijn. Van de 28 medewerkers zijn er 16 vrouw en 12 man. De gemiddelde leeftijd bedraagt 40 jaar (drie onder de 30 jaar, negentien tussen de 30 en 45, vijf tussen de 45 en 60 en één boven de 60). We namen in 2011 afscheid van drie collega’s en we verwelkomden twee nieuwe collega’s in Utrecht. Het ziekteverzuim is laag en bedroeg in 2011 slechts 1,7 % (in 2010: 1 %). De oorzaak van de toename ten opzichte van 2010 is één langdurig zieke medewerkster.

Personeelsbeleid Solidaridad is een kennisintensieve organisatie en is daarom afhankelijk van goed gekwalificeerd personeel. Medewerkers moeten betrokken, gemotiveerd, innovatief en klantgericht zijn. Daarom besteedt Solidaridad veel aandacht aan werving


73

en is er ruimte en budget voor loopbaanontwikkeling. Scholing en loopbaanontwikkeling vormen een vast onderwerp bij de functioneringsgesprekken. Stafleden kunnen aanvullende scholing aanvragen. Daarnaast worden interne cursussen georganiseerd. Er is ook een organisatiebreed opleidingsplan, dat jaarlijks wordt geëvalueerd.

Organisatie en milieu Solidaridad minimaliseert het effect van haar werk op het milieu zoveel mogelijk door onder andere hergebruik en inkoop van duurzame producten (kantoorartikelen met groen label, energiezuinige apparatuur, groene energie, biologische lunch en duurzame koffie en thee), aparte inzameling papier, standaard dubbelzijdig printen en kopiëren, computers in de slaapstand.

Kwaliteitsbeleid Solidaridad streeft op alle fronten hoge kwaliteit na. Die kwaliteit wordt op verschillende aspecten van de bedrijfsvoering onafhankelijk getoetst door externe partijen. De kwaliteit van de werkwijze van Solidaridad is gecertificeerd volgens de ISO 9001:2008 norm. Met interne audits en door een externe certificeerder wordt regelmatig getoetst of het kwaliteitssysteem aan de vereisten voldoet en of voortgang wordt geboekt. Het CBF houdt toezicht op alle goede doelen in Nederland en beoordeelt het bestuur en beleid van deze goede doelen. Zo bevordert CBF de transparantie van de goededoelensector. Solidaridad voert het CBF-keurmerk en voldoet aan de gestelde eisen. Uit de verantwoordingsverklaring blijkt dat Solidaridad de principes van het CBF-Keur onderschrijft (zie hierna). De VFI is de brancheorganisatie van landelijk wervende goede doelen en heeft als doelstelling het vergroten van het vertrouwen van het publiek in fondsenwervende instellingen. Solidaridad onderschrijft de uitgangspunten van de VFI rondom respect, betrouwbaarheid, openheid en kwaliteit. Solidaridad is door de belastingdienst erkend als een algemeen nut beogende instelling (ANBI). Dit betekent dat er geen belasting betaald hoeft te worden over schenkingen en erfenissen. Bovendien kunnen donateurs hun bijdrages aan Solidaridad aftrekken van de inkomstenbelasting.

74


Verantwoordingsverklaring Solidaridad legt in een zogenoemde ‘verantwoordings-verklaring’ vast op welke wijze zij invulling geeft aan de volgende principes die tevens onderdeel zijn van het CBF-Keur: −− functiescheiding tussen toezicht houden, besturen en uitvoeren; −− het optimaliseren van effectiviteit en efficiency van bestedingen; en −− het optimaliseren van omgang met belanghebbenden. Hierna is de verantwoordingsverklaring opgenomen zoals die op 13 december 2011 is ondertekend door de directeur en de voorzitter van de Raad van Toezicht.




75

Financieel verslag Meerjarenoverzicht In onderstaand overzicht wordt inzicht gegeven in de resultaten van de afgelopen 5 jaren (in euro’s). BATEN

2011

Baten uit eigen fondsenwerving

2010

2009

2008

2007

4.734.759

4.057.959

3.734.673

4.350.492

3.967.652

Overige baten

10.370.658

14.782.563

11.086.303

8.261.818

9.537.566

Totaal baten

15.105.417

18.840.522

14.820.976

12.612.310

13.505.218

LASTEN Voorlichting

341.336

323.009

360.716

647.733

392.600

Structurele hulp

14.018.860

17.278.214

13.305.948

10.385.654

12.268.552

Totaal besteed aan doelstellingen

14.360.196

17.601.223

13.666.664

11.033.387

12.661.152

Totaal werving baten

512.143

600.963

515.072

512.762

408.000

Kosten beheer en administratie

124.730

164.465

149.832

145.956

129.739

14.997.069

18.366.651

14.331.568

11.692.105

13.198.891

108.348

473.871

489.408

920.205

306.327

Totaal lasten Batig saldo

Door het wegvallen van de MFS financiering met ingang van 2011 is er een daling zichtbaar in de subsidies van overheden in 2011 ten opzichte van 2010. Wel is er een belangrijke groei gerealiseerd in de baten uit eigen fondsenwerving. Door de groei van de organisatie is een jaarlijks overschot noodzakelijk om de continuïteitsreserve op niveau te houden. De hoogte van de continuïteitsreserve is namelijk gekoppeld aan de totale uitvoeringskosten.

Analyse van het resultaat 2011 ten opzichte van 2010 en de begroting 2011 Ondanks het wegvallen van de MFS financiering met ingang van 2011 geven de financiële resultaten van Solidaridad een succesvol 2011 weer. De baten eigen fondsenwerving nemen toe met € 677.000 t.o.v. 2010 en met € 1.585.000 t.o.v. de begroting 2011 voornamelijk door de toename van donaties van bedrijven. De subsidieopbrengsten zijn weliswaar afgenomen met € 4.066.000 t.o.v. 2010, maar de afname is minder dan het bedrag van de wegvallende MFS financiering. De subsidieopbrengsten zijn € 2.528.000 minder dan begroot, deels door naar beneden bijgestelde subsidiebedragen, maar ook door verschuivingen van subsidiebedragen van 2011 naar 2012. Per saldo zijn de totale inkomsten in 2011 maar € 3.735.000 lager dan in 2010, terwijl de MFS financiering € 5.032.500 bedroeg. De bestedingen aan de doelstelling zijn in 2011 € 3.241.000 lager dan in 2010 en zijn dus minder gedaald dan de inkomsten. Al deze genoemde fluctuaties hebben geleid tot een overschot in de staat van baten en lasten over 2011 van € 108.348 (2010: € 473.871). Uit reserve financiering activa bedrijfsvoering kan € 20.553 worden onttrokken en aan het bestemmingsfonds Haïti € 98.148. Er moet € 147.175 worden toegevoegd aan het bestemmingsfonds deelnemingen. De toevoeging aan de continuïteitsreserve over 2011 is € 79.874.

76




Balans per 31 december 2011 (in euro’s en na resultaatbestemming) De volledige jaarrekening is op te vragen bij het secretariaat. ACTIVA

2011

2010

Materiële vaste activa

59.195

79.748

Financiële vaste activa

567.525

420.350 626.720

Vorderingen en overlopende activa Effecten Liquide middelen

866.925

500.098 1.824.333

471.843

492.418

9.184.323

8.323.354

Totaal activa

10.523.091

10.640.105

11.149.811

11.140.203

PASSIVA Reserves en fondsen Reserves Continuïteitsreserve – Reserve financiering activa bedrijfsvoering – Reserve financiering activa doelstellingen

4.234.852

4.154.978

59.195

79.748

–

– 4.294.047

4.234.726

Fondsen – Bestemmingsfonds deelnemingen

567.525

– Bestemmingsfonds Haïti

720.501

420.350 818.649 1.288.026

1.238.999

5.582.073

5.473.725

Langlopende schulden

–

45.378

Kortlopende schulden

5.567.738

5.621.100

11.149.811

11.140.203

Totaal passiva

Toelichting algemeen Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving De jaarrekening is opgesteld overeenkomstig de Richtlijn Fondsenwervende instellingen (Richtlijn 650). Deze Richtlijn is onderdeel van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving.

Vreemde valuta Activa en passiva in vreemde valuta zijn omgerekend tegen de valutakoers op balansdatum. In de staat van baten en lasten zijn de posten omgerekend in euro’s tegen de op het moment van de transacties geldende koers.


77

Staat van baten en lasten over 2011 (in euro’s)

BATEN

Werkelijk 2011

Begroting 2011

Werkelijk 2010

4.734.759

3.150.000

4.057.959

929.143

1.665.000

1.432.117

8.850.674

11.378.500

12.916.719

Rentebaten en baten uit beleggingen

382.655

50.000

433.727

Overige baten

208.186

–

–

15.105.417

16.243.500

18.840.522

Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit acties van derden Subsidies van overheden

Totaal baten

LASTEN Besteed aan doelstellingen Voorlichting Structurele hulp

341.336

331.000

323.009

14.018.860

16.092.000

17.278.214

14.360.196

16.423.000

17.601.223

347.391

394.000

367.001

–

10.000

9.173

164.752

190.000

224.789

Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Kosten acties van derden Kosten verkrijging subsidies van overheden Kosten van beleggingen

–

–

–

512.143

594.000

600.963

124.730

141.500

164.465

Totaal lasten

14.997.069

17.158.500

18.366.651

RESULTAAT

108.348

- 915.000

473.871

Continuïteitsreserve

79.874

–

2.168.504

Reserve financiering activa bedrijfsvoering

-20.553

–

15.608

–

–

-1.730.703

Bestemmingsfonds Haïti

-98.148

–

-71.501

Bestemmingsfonds deelnemingen

147.175

–

91.963

Resultaat

108.348

–

473.871

Beheer en administratie Kosten beheer en administratie

Resultaatbestemming

Reserve financiering activa doelstellingen

78




Kasstroomoverzicht 2011 (in euro’s)

2011

2010

Kasstroom uit operationele activiteiten Overschot uit de staat van baten en lasten

108.348

473.871

30.792

27.474

– kortlopende vorderingen

957.408

-952.774

– kortlopende schulden

-53.362

Afschrijvingen Mutaties in werkkapitaal:

663.073 1.043.186

211.644

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Mutatie in materiële vaste activa

-10.239

-43.082

Mutatie in financiële vaste activa

-147.175

1.638.740

Mutatie effecten

20.575

-39.835 -136.839

1.555.823

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie langlopende schulden

-45.378

-45.378

860.969

1.722.089

Stand per 1 januari

8.323.354

6.601.265

Stand per 31 december

9.184.323

8.323.354

860.969

1.722.089

Mutatie geldmiddelen Geldmiddelen

Mutatie geldmiddelen

De hoeveelheid geldmiddelen is ultimo 2011 toegenomen ten opzichte van ultimo 2010. Eind 2010 stond de laatste termijn van ruim € 1 miljoen van de MFS subsidie 2007-2010 onder de kortlopende vorderingen. In 2011 is dat bedrag ontvangen.

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Materiële vaste activa De bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen de aanschafwaarde, verminderd met jaarlijkse lineaire afschrijvingen gebaseerd op de verwachte economische levensduur. Op aanschaffingen in het verslagjaar wordt naar tijdsgelang afgeschreven.

Financiële vaste activa De voorschotten en leningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, voor zover nodig rekening houdend met mogelijke oninbaarheid. Niet-geconsolideerde deelnemingen, waarop invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen een aandeel in de nettovermogenswaarde, volgens de grondslagen van deze jaarrekening.

Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde, voor zover nodig rekening houdend met mogelijke oninbaarheid.

Effecten De (beursgenoteerde) beleggingen worden gewaardeerd tegen de marktwaarde. Gerealiseerde en niet-gerealiseerde koersresultaten worden in de staat van baten en lasten verantwoord.

Overige activa en passiva Alle overige posten in de balans worden gewaardeerd tegen nominale waarde.


79

Baten en lasten Baten worden verantwoord in het jaar waarop zij betrekking hebben. De lasten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde grondslagen voor waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Verliezen worden in aanmerking genomen in het jaar waarin deze voorzienbaar zijn. De baten uit nalatenschappen worden pas verantwoord in het jaar waarin de omvang van de nalatenschap ook betrouwbaar kan worden vastgesteld.

Kengetallen Het Centraal Bureau voor Fondsenwerving (CBF) vindt de kosten eigen fondsenwerving, uitgedrukt als percentage van de baten uit eigen fondsenwerving, een belangrijke maatstaf bij de beoordeling van de steunwaardigheid van fondsenwervende instellingen. Het geeft aan welk deel van de opbrengsten uit fondsenwerving is gebruikt om deze fondsen te verkrijgen. Solidaridad streeft naar een (redelijk) stabiel percentage tussen de 10 en 15 %, tenzij aannemelijk kan worden gemaakt dat een investering in fondsenwerving in de toekomst voldoende extra inkomsten zal generen. In onderstaand overzicht wordt inzicht gegeven in de baten en kosten met de gerealiseerde percentages van de afgelopen vijf jaren. Het percentage is in alle gevallen (ver) beneden het door het CBF vastgestelde maximum van 25 %.

Baten uit eigen fondsenwerving Kosten eigen fondsenwerving Kosten in percentage van baten uit eigen fondsenwerving

2011

2010

2009

2008

2007

4.734.759

4.057.959

3.734.673

4.350.492

3.967.652

347.391

367.001

357.039

405.930

303.608

7,3 %

9,0 %

9,6 %

9,3 %

7,7 %

Het CBF adviseert de berekening van twee verhoudingsgetallen inzake de bestedingen. Het percentage bestedingen aan de doelstelling ten opzichte van de totale baten en het percentage bestedingen ten opzichte van de totale lasten. Solidaridad streeft naar zo hoog mogelijke bestedingsratio’s, zonder de kwaliteit van de uitvoering in gevaar te brengen. Het CBF heeft geen minimum vastgesteld omdat dit percentage sterk afhankelijk is van de soort organisatie. In onderstaande overzichten wordt inzicht gegeven in de aan de doelstellingen bestede gelden met de daaruit voortvloeiende bestedingsratio’s van de afgelopen vijf jaren.

2011

2010

2009

2008

2007

Direct besteed aan doelstellingen

12.609.873

15.575.753

Totale baten

15.105.417

18.840.522

11.392.908

9.408.612

11.114.680

14.820.976

11.688.710

13.505.218

83,5 %

82,7 %

76,9 %

80,5 %

82,3 %

2011

2010

2009

2008

2007

Direct besteed aan doelstellingen

12.609.873

15.575.753

11.392.908

9.408.612

11.114.680

Totale lasten

14.997.069

18.366.651

14.331.568

11.692.105

13.198.891

84,1 %

84,8 %

79,5 %

80,5 %

84,2 %

Bestedingspercentage

Bestedingspercentage

80



Solidaridad financiert projecten voor circa € 14 miljoen, waarvoor de middelen afkomstig zijn uit een veelheid van bronnen: overheidsbijdragen, donaties van particulieren, bedrijven en instellingen. Bij een onverhoopt sterke terugval in inkomsten beschikt Solidaridad over een vermogensbuffer van € 4,2 miljoen. Indien ontvangen gelden niet direct doelmatig kunnen worden ingezet voor de doelstellingen (voorbereiden en in uitvoering nemen kost nu eenmaal tijd), worden aan Solidaridad verstrekte middelen tijdelijk belegd. De partners, leveranciers en medewerkers van Solidaridad moeten erop kunnen vertrouwen dat Solidaridad te allen tijde aan haar betalingsverplichtingen kan voldoen. Donateurs en andere geldgevers moeten er vanuit kunnen gaan dat de aan Solidaridad ter beschikking gestelde gelden in goede handen zijn. Verantwoord beheer van het vermogen van Solidaridad is dan ook van groot belang. Hiertoe is een beleggingsstatuut opgesteld. Hierin wordt tevens gewaarborgd dat Solidaridad voldoet aan de Richtlijn Reserves Goede Doelen van het VFI. Gelet op het kostenaspect, rekening houdend met het beperkte volume en de geringe complexiteit van de portefeuille is gekozen voor intern vermogensbeheer.


Vermogens- en beleggingsbeleid

Voor het overgrote deel van de vermogensbuffer beperkt Solidaridad zich tot spaardeposito’s van maatschappelijk verantwoorde bancaire instellingen zoals ASN Bank en Triodos Bank. In het kader van de doelstellingen van Solidaridad wordt van de vermogensbuffer voor circa € 0,5 miljoen belegd in fondsen bij banken die zich inzetten om de duurzaamheid van de samenleving te bevorderen. Het betreffen fondsen waarbinnen de risico’s zo goed mogelijk zijn gespreid door de bancaire instelling. In onderstaand meerjarenoverzicht wordt de ontwikkeling van de hoofdsom weergegeven.

2011

2010

2009

2008

2007

476.208

436.373

382.120

490.112

496.208

–

–

–

–

–

3.289

5.128

5.164

3.961

1.905

Koersresultaat

- 24.064

34.707

49.089

-111.953

- 8.001

Waarde op 31 december

455.433

476.208

436.373

382.120

490.112

8.759

13.462

14.928

13.845

6.755

–

–

–

–

384

Waarde op 1 januari Aankoop Herbelegd dividend

Ontvangen contant dividend Kosten beleggingen

De laatste aankopen dateren van 2001 en er hebben de afgelopen vijf jaar ook geen verkopen plaatsgevonden. Mede als gevolg van de kredietcrisis in Nederland waren de fondsen in 2008 met bijna een kwart in waarde gedaald eind 2008. In 2009 en 2010 hebben ze zich deels hersteld, maar in 2011 zette het herstel zich niet voort. Het gemiddeld rendement over de afgelopen vijf jaar is circa 0,7 % per jaar (gemiddelde over vijf jaar eind 2010: 2,7 %). Voor het beheer van het werkkapitaal beperkt Solidaridad zich tot spaarrekeningen van maatschappelijk verantwoorde bancaire instellingen. Door de benoeming van reserves geeft de Raad van Toezicht aan op welke wijze ze de haar ter beschikking staande middelen wenst aan te wenden. Solidaridad heeft een continuïteitsreserve, een reserve financiering activa bedrijfsvoering en een reserve financiering activa doelstellingen benoemd. De continuïteitsreserve is bedoeld ter dekking van risico’s op korte termijn en om zeker te stellen dat Solidaridad ook in de toekomst aan haar (morele) verplichtingen kan voldoen. Solidaridad gaat uit van duurzame relaties met haar partners en met haar personeel. De omvang van de continuïteitsreserve is daarom bepaald op basis van een afweging tussen een maximale inzet van middelen ten behoeve van de doelstellingen en een gezonde financiële basis voor de toekomst. Hierbij is gebruik gemaakt van de Richtlijn Reserves Goede Doelen die is ontwikkeld door de Vereniging Fondsenwervende Instellingen (VFI), de branchevereniging van landelijk wervende goede doelen. Deze Richtlijn Reserves Goede Doelen geeft aan dat: −− reservering van middelen wenselijk is voor de continuïteit van steun aan de doelstellingen van de instelling; −− de continuïteitsreserve maximaal 1,5 maal de jaarlijkse kosten voor de werkorganisatie mag bedragen. De kosten van de werkorganisatie bedragen in 2011 € 2.194.454 (2010: € 2.581.100). Met de stand van de continuïteitsreserve op € 4.234.852 bedraagt de gevormde reserve ultimo 2011 1,9 (2010: 1,6) maal de jaarlijkse kosten voor de werkorganisatie. In de door de Raad van Toezicht goedgekeurde begroting 2012 komen de kosten van de werkorganisatie op € 2.735.000 en de begroting


81

2012 sluit op een tekort van € 400.000. Dit tekort komt ten laste van de continuïteitsreserve, waarna deze naar verwachting eind 2012 1,4 maal de jaarlijkse kosten voor de werkorganisatie wordt. Gezien dit reeds voorziene tekort en de verwachte groei van de werkorganisatie in 2012 vindt Solidaridad het verantwoord om eind 2011 meer dan de door het CBF geadviseerde 1,5 maal de jaarlijkse kosten voor de werkorganisatie aan te houden.

Specificatie en verdeling van kosten naar categorie De omvang en de samenstelling van de kosten kunnen als volgt worden gespecificeerd. Doelstellingen

Werving baten

Totaal 2010

Project- bijdragen

12.439.299

–

–

–

–

–

– 12.439.299 14.220.500 15.433.095

–

170.574

192.742

–

–

–

–

363.316

370.000

352.456

1.251.051

135.248

122.486

–

130.488

–

98.790

1.738.063

1.890.000

2.003.935

91.120

9.851

8.921

–

9.504

–

7.195

126.591

178.000

184.804

119.899

12.962

11.739

–

12.505

–

9.468

166.573

190.000

198.285

Kantoor/algemeen

95.327

10.305

9.333

–

9.943

–

7.527

132.435

222.500

166.602

Afschrijving

22.164

2.396

2.170

–

2.312

–

1.750

30.792

87.500

27.474

14.018.860

341.336

347.391

–

164.752

–

Reis en verblijf Huisvesting

Subsidies

Begroot 2011

Structurele Voorlichting hulp

Personeel

Acties derden

Totaal 2011

Lasten

Communicatie

Fondsenwerving

Beheer en administra- Beleggingen tie

124.730 14.997.069 17.158.500 18.366.651

Toelichting toerekening De uitvoeringskosten worden toegewezen aan de verschillende kostencategorieën. De berekeningssystematiek is in 2011 gelijk aan die in 2010. Aan de hand van de functiebeschrijvingen is per medewerker vastgesteld welk deel van zijn/haar werk betrekking heeft op de verschillende categorieën. De algemene kosten zijn vervolgens via een procentuele verdeling, die de personeelskosten volgt, verdeeld.

Beheer en administratie Aan de kosten beheer en administratie worden de volgende personeelskosten toegerekend: 0,2 fte directeur, 0,25 fte secretariaat, 0,33 fte controller (inclusief P&O en interne zaken), 0,4 fte administrateur en 0,1 fte PME medewerker. Solidaridad streeft naar een zo laag mogelijk percentage beheer en administratie, zonder de kwaliteit van de uitvoering in gevaar te brengen. Een percentage tussen de 1 % en 2 % wordt als een gezonde verhouding gezien.

Aantal personeelsleden Bij de stichting waren gedurende het boekjaar 2011 omgerekend naar fulltime eenheden gemiddeld 23,7 werknemers in dienst (in 2010: 26,5)

82



De begroting 2012 is vastgesteld in de vergadering van de Raad van Toezicht op 13 december 2011. Een samenvatting van de staat van baten en lasten van deze begroting is hierna weergegeven (in euro’s). BATEN Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit acties van derden Subsidies van overheden Rentebaten en baten uit beleggingen Totaal baten

Begroting 2012

Begroting 2011

3.135.000

3.150.000

920.000

1.665.000

10.935.000

11.378.500

150.000

50.000

15.140.000

16.243.500


Begroting 2012 en meerjarenbegroting

LASTEN Besteed aan doelstellingen Voorlichting Structurele hulp

316.000

331.000

14.466.600

16.092.000

14.782.600

16.423.000

398.000

394.000

Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Kosten acties derden Kosten verkrijging subsidies overheden Kosten van beleggingen

9.400

10.000

204.000

190.000

–

–

611.400

594.000

146.000

141.500

15.540.000

17.158.500

- 400.000

- 915.000

Beheer en administratie Kosten beheer en administratie Totaal lasten Resultaat

Er wordt voor 2012 een min of meer stabiel inkomstenniveau verwacht ten opzichte van de realisatie 2011. De jaren erna wordt een toename verwacht uit verschillende financieringsbronnen en zal naar verwachting het totale inkomstenniveau weer toenemen. Die extra baten zullen nagenoeg geheel ten goede komen aan de uitgaven ten behoeve van de doelstellingen. De volgende meerjarenbegroting geeft de gevolgen van deze verwachtingen weer. BATEN Baten uit eigen fondsenwerving

2012

2013

2014

2015

2016

3.135.000

3.500.000

3.500.000

4.000.000

4.000.000

Overige baten

12.005.000

15.000.000

16.000.000

17.000.000

16.000.000

Totaal baten

15.140.000

18.500.000

19.500.000

21.000.000

20.000.000

316.000

340.000

345.000

350.000

360.000

Structurele hulp

14.466.600

17.397.000

18.385.000

19.868.000

18.846.000

Totaal besteed aan doelstellingen

14.782.600

17.737.000

18.730.000

20.218.000

19.206.000

Totaal werving baten

611.400

615.000

620.000

630.000

640.000

Kosten beheer en administratie

146.000

148.000

150.000

152.000

154.000

15.540.000

18.500.000

19.500.000

21.000.000

20.000.000

- 400.000

–

–

–

–

LASTEN Voorlichting

Totaal lasten Resultaat


83

Controleverklaring

84


Een theeplukker aan het werk op een plantage in Malawi. Thee levert de op één na grootste bijdrage aan de inkomsten uit export van Malawi. Maar de marktwaarde van thee is laag. En boeren kampen met grote problemen, zoals met irrigatie in het droge seizoen, uitputting van de bodem en andere natuurlijke hulpbronnen en een verslechtering van de theekwaliteit. Kleinschalige theeboeren zijn niet goed georganiseerd en staan voor grote uitdagingen in de theeproductie. Door certificering kunnen zij hun landbouwtechnieken verbeteren, hun inkomen verhogen en bijdragen aan de nationale theeproductie en -export. Solidaridad ondersteunt boeren in Malawi met het Utz Certificeringsysteem en met Europa als afzetmarkt. In Indonesië hielp Solidaridad in 2011 met veel succes bij het invoeren van de Lestari standaard, een nieuw systeem voor de certificering van duurzame thee. Een groot aantal producenten en inkopers doet mee aan het Lestari systeem en levert zo gezamenlijk een bijdrage aan duurzame ontwikkeling van de omvangrijke theesector in Indonesië. Alleen de Aziatische consumentenmarkten, waar 70 procent van alle thee wordt verkocht, kunnen voor een echte doorbraak van duurzame thee zorgen. Veelbelovend is daarom de samenwerking met Hindustan Unilever aan de ontwikkeling van een duurzaamheidstandaard voor Indiase theeproducenten. Solidaridad werkt hard aan het vergroten van de vraag naar duurzaam geproduceerde thee door Aziatische theebedrijven. U kunt ons werk steunen met een donatie Solidaridad ’t Goylaan 15 3525 AA Utrecht Nederland IBAN: NL45 RABO 0129 9111 51 BIC/SWIFT: RABONL2U

www.solidaridad.nl www.solidaridadnetwork.org

Jaarverslag Nieuwe ondersteuningsprogramma s. voor boeren. Gecertificeerde gouden sieraden op de markt

Recommend Documents