Jaarverslag mei Your life. Our Society

12 mei 2010

Jaarverslag 2009

Roger Van Overstraeten Society vzw Jaarverslag 2009 Kapeldreef 75 - B-3001 Leuven - België Tel.: +32 (0)16 281 064 Fax: +32 (0)16 288 416 E-mail: [email protected] www.rvo-society.be

Your life

Our Society

BEDANKT ! “Hoi celien, ik heb al veel ideetjes voor dos nu vind ik de school veel leuker sins dos en jij van katrien!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ” (Mailtje tussen twee vriendinnetjes)

“De studenten waren vorig cursusjaar zeer enthousiast over de opleiding ‘Webklas’. Vandaar dat we natuurlijk dit cursusjaar graag opnieuw deelnemen.” (Docente lerarenopleiding) “Dag Evelyne, De kinderen hadden als huistaak een schoolkrantartikel te schrijven over ‘sport onder de loep’. Die taak had ik opgegeven voordat we aan de activiteiten begonnen, zodat ze er al rekening mee konden houden. Ik stond versteld van sommige prestaties. Echt goed! Ze konden alles heel goed beschrijven en uitleggen. Eentje had zelfs op de computer een tekening gemaakt van de snelheidsgraaf met de juiste kleuren (het lint) en ook met stippen. Het was moeilijk om een keuze te maken. Gisteren had ik een bespreking met de mama van Iman (de grote jongen met het lange haar), en zij vertelde dat Iman heel enthousiast was. Hij had als slotzin ‘Dit soort lessen mogen er nog komen!’. Als jullie dus nog zoiets organiseren, mag je gerust aanspreken.”

“Beste Nico, bedankt om mij de documenten toe te sturen. JOEPIE!!!!!!!!!!!! Ik heb een aangenaam gesprek gehad met onze directeur en heb hem kunnen overtuigen om de box van It’s Alive aan te kopen. Ik was zeer blij. Nu kan ik zachtjes aan beginnen voorbereiden. Maar sorry ik zal af en toe jouw hulp nog wel nodig hebben. Maak er een mooie werkweek van en tot de terugkomdag. Groetjes en nog eens merci, Isabelle.” (Leerkracht TO) ‘De kinderen hebben er erg van genoten! ... Voorstelling van de muziekinstrumenten was fantastisch mooi! ... De CD wordt nog dikwijls beluisterd in de klas ... . De meeste leerlingen waren erg enthousiast en zouden nog eens opnieuw willen gaan, samen met hun familie ...‘

(Reacties leerkrachten op concert ‘Peter en de wolf’ scholen Brugge en Damme)

“Dese sessie is absoluut een van de meest interessante en best verzorgde van de laatste twintig door mij beleefde studiedagen.” (vanuit scholengemeenschap Sint-Nicolaas over ‘projectwerking in TO’) “De kinderen waren enthousiast en begonnen zelfs in de trechter te zingen”

(leerkracht over spitstechnologie voor kleuters)

“We onderschatten leerlingen! Ze kunnen meer dan we denken” (leerkracht na prioritaire navorming techniek)

Emile Aarts Bruno Aerts Karina Aerts Koen Allaert Khalid Amri Ann Apers Guido Arnout Yoo Artois Joris Artoos Tessa Avermaete Thierry Babette Wouter Belgrado Anita Bernard Ann Berteele Paul Bertels Ann-Sofie Beun Luc Bohez Dirk Boogmans Sabine Borrey Paul Bottelberghs Jan Boulogne Emile Boulpaep Peter Broeckhoven Hein Buedts Jean-Claude Burgelman Lennert Burssens Gwen Busseniers Dany Buyse Jan Callewaert Eddy Capenberghs Philippe Cara Patricia Ceysens Matty Cilissen Christa Claes Eveline Claes Jan Claessen David Claeys Anje Claeys Agnes Claeys Isabelle Claeys Marc Clerkx Sophie Cocquyt Peter Coenen Sara Colapinto Isabelle Colin Patrick Colleman Paul Connehage Pascal Cools Jan Cornelis Geertje Cornelissen Steven Creyelman Herman Daems Els Dalle Sus Dams Greet Daniëls Lieven Danneels Johan Danneels Sabine Daro Marijke Das Vincent Das Imke Debecker Albert Debie Anse Deboes Wannes Deboes Mathias Debonne Sofie Deckers Gilbert Declerck Sven Decock Ine Decuyper Jan Decuyper Ludo Deferm Paul Degreef Patrick Degryse Wim Dehaene Koen Dejonckheere Jan Dekelver Chantal Delaere Luc Delrue Bert Delwiche Elvire Delwiche Ine Demeester Pol Demeurisse Katrien Denecker Franky Depickere Ludwine Depuydt Lucien Deschampelaere Jean-Claude Deschamps Jef Deschuyffeleer Patrick Desmedt Bart Desmyter Christine Devos Johan Devos Stijn Dhert Roger Dillemans Kadir Dogan Anne-Sophie Donckier Arnaud Donckier Rik Donkels Werner Dua Kristof Dupont Gaby Duyvejonck Ils De Bal Leen De Bie Jo De Boeck Jelle De Borger Renaat de Craemer Dominique De Cleer Sohn De Creus Hans De Four Jan De Geest Stijn De Jonge Roger De Keersmaecker Jan de Kinder Paul De Knop Eline De Langhe Hugo De Man Bart De Mey Rita De Meyer Bart De Moor Bram De Muer Hubert De Neve Wilson De Pril Anton De Proft Martin De Prycker Kristel De Roy Patrick De Ryck Lieven De Schamphelaere Lucien De Schamphelaere Bernadette de Schepper Stéphanie De Smet Patrick De Smet Brigitte De Terwangne Kim De Troy Luc De Vliegher Joachim De Vos Jo De Wachter Wim De Wit Henri Eisendrath Annie Elsen Chris Elshout Jan Engelen Dirk Engels Gabriëlle Erlingen Yves Exelmans Tine Feyaerts Kim Fillee Patrick Firlefyn Dirk Frimaut Ludo Froyen Claire Gallagher Lynn Geerts Tom Geirnaert Pol Ghesquière Nora Gillemot Valerie Gilles Robin Gillis Caroline Godts Manuel Gonzalez Oubiña Paul Govaerts André Goyvaerts Anne Grandjean Rudi Gysegom Ali Halioua Hendrik Hameeuw Edwin Hantson Bénédicte Haven Lenny Heerinckx Mischa Hendrickx Jan Hendrickx Kris Hendrickx Raf Hermans Ludo Heylen Roger Hoeckx Rik Hostyn Kim Hoogenberg Hans Ides Anne Ijsewijn Ilse Frederickx Pieter Indesteege Erik Jacquemyn Vincent Jamaer Kolet Janssen Els Janssens Henri Janssens Edmond Janssens Karin Jiroflée Erik Jonghmans Ives Jossa Ingrid Kerckhofs Brunhilde Keyers Luc Kindt Rudi Knoops Marius Koers Sofie Kuppens Ferre Laevers Paul Lagasse Johan Lambrecht Michel Lambrechts Tobias Lancsweert Greet Langie Guido Langouche Nikie Lapaire Willy Latine Laurence Leleux Jan Lembrechts Tine Lenaerts Thomas Leysen Freddy Librecht Roderick Lindner Katleen Lodewyckx Claudia Loockx Heidi Loos Veerle Lories Filip Louagie Isabel Lowyck Audrey Mabuma Eric Maertens Pieter Maertens Herman Maes Patty Maes Karen Maex Karel Mangelschots Dries Mahieu Jo Mannaerts Katrien Marent Ignace Martens Olfa Marzouk Ellen Meelkop Jan Mees Robert Mertens Ad Meskens Leen Mestdagh John Mestdagt Roger Meulemans Marjan Meulewater Julien Michiels Brigitte Minne Philippe Misson Gaston Moens Liliane Moeremans Bernard Mommens Julia Moons Patrik Moria Jean Mossoux Betty Mutton Serge Nanson Suzanne Nelissen Johan Nijs Jos Noteboom André Oosterlinck Damiaan Ovaere Maaike Op de Beeck Pierre (Guy) Pansar Els Parton Lorin Parys Jef Pazmany Ben Peeters Luc Philips Koen Pierlet Luc Pieters Dirk Pieters Franz Pieters Patrick Pilat Elke Piron Gudrun Pletinckx Katrien Pollefeyt Jan Poté Erik Proost Jan Proost Elly Quanten Jos Raets Peter Raeymaekers Danielle Raspoet Ingrid Reynaert Hans Roels Els Sallembier Steven Sanders Stephan Santens Geert Schelstraete Cis Scherpereel Frans Schroons Eric Schutz Luk Segers Guido Segers Peter Simkens Patrick Slaets Alexandra Smet Ilse Smets Guido Smeyers Koen Snoeckx Paul Soete Karin Soete Frans Soudan Piet Spiessens Bruno Sprengers Jan Staar Roger Standaert Chloé Steeno Tom Stoop Sooike Stoops Alexandra Stroeckx Inge Struys Robert Sullivan René Swinnen Kristof Taveirne Karel Tavernier Guy Tegenbos Bruno Termonia Rudy Theys Greet Thijs Louis Tobback Pieter Tratsaert Yolaine d’Udekem Jeroen Vanbeeck Yves Vanbilsen Hugo Vandamme Katrien Vandenberghe Kristof Vandebroeck Frank Vandenbroucke Pieter Vandenweyer Saskia Vandeputte Christian Vandercammen Marleen Vanderpoorten Josy Vandervorst Chris Vandesande André Vandevenne Alexander Vandewoude Kathleen Vanhavere Chris Vanherck Matthieu Vanhove Christian Vanhuffel Jos Vanlandschoot Bart Vanseer Anne-Mie Vansteelant Dirk Vansteenkiste Mia Vanstraelen Kris Vekeman Kris Verburgh Jan Vercruysse Pierre Verdoodt Bart Verduyn Dirk Verhaegen Paul Verhaert Koen Verlaeckt Stefaan Vermaal Björn Verschoore Mia Verschraegen Kris Verstreken Chris Vervaeck Marc Vervenne Elke Vervoort André Vinck Roskin Vladic Angeline Van Achter Peter Van Achteren Gerard Van Acker Luc Van Acker Piet Van Avermaet Wim Van Broeck Joke Van Brusselen Ben Van Camp Paul Van Cauwenberge Wim van Cleemput Dirk Van Compernolle Paul Van Droogenbroeck Ward Van Duffel Bas Van Dijck Liesbet Van Dyck Harry Van Erum Karel Van Eetvelt Marc Van Gastel Ann Van Gysel Johan Van Helleputte Johan Van Herck Carl Van Himbeeck Ria Van Hove Sabine Van Huffel Geert Van Kerckhoven Chantal Van Oostenrijk Agnés Van Overstraeten Wim Van Petegem Luc Van Praet Steven Van Praet Lut Van Renterghem Herman Van Rompuy Dirk Van Sintjan Josepha Van Steenbergen Piet Van Waeyenberge Marc Van Wesemael Sophie Vanwijnsberghe Emmanuel Van Lil Peter Vanden Bossche Jos Vander Sloten Rik Van de Walle Herlinde van de Water Gerard Van den Abbeele Willy Van Den Berge Mathieu Van Den Berghe Katrien Van den Bosch Luc Van den hove Jurn Van Den Meerssche Jan Van der Auwera Jurgen Van der Velde Annelies Vermeir Steven Verstockt Joachim Verplancke Sylvie Ver Eecken Gijs Veyfeyken Anneleen Wauters Dirk Wauters Jan Wauters Kris Werbrouck Yannick Van Wijmeersch Carine Willaert An Willems Annie Wolput Marc Wylaers Bert Wylin Lode Wyns Soufiane Zizaoui Paul Zwink en jij!

INHOUD

28

INTERVIEW Jo Decuyper

06

Oogjes open, oortjes gespitst

04

In de geest van

‘Our Society’

07

De ambassadeurs van het eerste uur

Societies, ze zijn in dit jaarverslag te vinden in vele vormen en kleuren. De Society van Roger Van Overstraeten, met energie voor 10 jaar meer. De school als society, als een mengsel van vele talenten. De creatieve society die het moet hebben van connectie en goede communicatie. En de collectieve society die geen technologische vooruitgang kent zonder politieke en maatschappelijke wil. Iedereen aan het woord in ‘Our Society’, ziet de noodzaak van samenwerking voor een betere wereld.

10

De klas van Gaby

14 20

Het proeft gewoon goed 17

Wegwijs voor gebruiker en bedrijf

19

In balans, in cadans Het groter geheel

Met een ervaren blik in de toekomst kijken voor de jonge generaties. Dat is echte samenhang, doen waarin je gelooft, samen met anderen, op dezelfde golflengtes. Dat inspireert! Hopelijk ook ‘your life’!

Luc Kindt, Voorzitter RVO-Society

•

Roger Van Overstraeten Society

26

Energie te veel? 33

Uitlaat EWI

35

Dank u allen

in de geest van

“Doet u maar! ” Leuven 1973. Een grote struise man, met kaarsrechte rug, komt de scène op. Zonder een woord te zeggen zet hij zich aan zijn bureau en steekt een Willem II sigaar op. Een student klopt aan de deur, en neemt plaats voor de man. Nog steeds zonder woorden nodigt de man de jongen uit zijn verhaal te doen. De man luistert. Aandachtig. Ondertussen zijn sigaar inhalerend. En na lange stilte zegt hij: “Goed, doet u maar.”

De studenten burgerlijk ingenieur van de K.U.Leuven hadden scherp geobserveerd doorheen het jaar. Op de revue van 1973 zetten zij de meest treffende typering neer van hun professor. Dit was Roger Van Overstraeten, ten voeten uit. Zo vertelt ons Hugo De Man, de eerste doctoraatsstudent van Van Overstraeten.

Wie was Roger Van Overstraeten? “Het klikte meteen met Roger. Wij hadden een gedeelde interesse in engineering en fysica. En ik was ook onmiddellijk verkocht aan zijn manier van doen. Als je iets kwam voorstellen en het was goed, dan zei hij dat. Maar hij verwachtte dan ook wel dat je dat voorstel waarmaakte. Je was dus wel even voorzichtig voor je met een idee op de proppen kwam. Dat hij niet akkoord was, zei hij nooit vlakaf, wel dat hij het niet zo goed begreep. Dan wist je dus ook hoe laat het was en dat je beter eens opnieuw ging nadenken (Hugo lacht). Het was deze stijl van management, zijn vermogen tot vertrouwen geven, en mensen verzamelen rond een goed idee dat hem zeer sterk typeerde. Roger was een stille, slimme diplomaat. Hij zei nooit veel, maar wat hij zei was de moeite waard en altijd zeer doordacht. En hij wist altijd zijn slag thuis te halen, maar steeds op een correcte manier. Dat is iets wat ik van hem geleerd heb: “Eerlijkheid duurt het langst.” pagina 4

Halfgeleiders of chocolade? “De start aan de K.U.Leuven was niet gemakkelijk. Er was enorm veel scepticisme, ook vanuit de industrie. “Wat doen we nu in godsnaam met halfgeleiders in Vlaanderen?” Vlaanderen was een KMO-land, een land waar de grote staalindustrie opkwam, en waar de productie van chocolade belangrijker geacht werd dan die van halfgeleiders. Maar Van Overstraeten trok zich daar niets van aan. Van in het begin wist hij dat hij wetenschappelijk onderzoek wilde doen op hoog niveau, mét een industriële en maatschappelijke weerslag. Het imec-concept zat er al van bij het begin in. Naast zijn volharding, zijn goede wetenschappelijke reputatie, zijn aanleg voor het onderhouden van de juiste relaties en teambuilding, ontstond er - onder invloed van wijlen Gaston Geens - ook een gunstig politiek klimaat dat de halfgeleiders zeer gezind was. En aan de universiteit werd het concept van geconcerteerde acties om groepen – eerder dan individuele professoren te funden, geïntroduceerd. Dit alles maakte dat het labo van fysica en elektronica van halfgeleiders kon uitgroeien tot ESAT, waaruit later imec ontstond in het kader van de Flanders Technology actie.”

•


Klimaatambassadeur avant la lettre “Maar eigenlijk, wat Roger nog het meest typeerde, was zijn visie en zijn bekommernis om technologie naar de maatschappij te brengen. Dat is de dominante constante doorheen zijn leven en zijn werk. Weet je: zonnecellen zijn altijd zijn hobby geweest. In die tijd – we spreken van de jaren ’60 -‘ 70 - was dat heel merkwaardig. Zonnecellenonderzoek werd toen in ‘geleerde’ kringen als weinig betekenisvol afgeschreven. En kijk nu: de grootste spin-off van imec is Photovoltech, en zonnecellen zijn ‘hotter’ dan ooit. Hij was een volhouder! Had hij toen gezegd ‘we stoppen hiermee want het is eigenlijk een marginaal gegeven’, dan hadden we nu geen onderzoek naar hernieuwbare energiebronnen gehad op imec, en hadden we dus serieus

de boot gemist. Roger Van Overstraeten was eigenlijk een klimaatambassadeur avant la lettre. Hij was een visionair.”

Een Vlaamse Amerikaan “Roger was ook gefascineerd door wat hij met eigen ogen had zien bloeien in Silicon Valley en door het onderzoeksklimaat aan de Stanford University. Het Amerikaanse klimaat van ‘aanmoediging en zelfvertrouwen’ was met hem meegekomen naar Leuven. Hij was een hoge boom, dus ving hij veel wind, maar dat kon hij: blijven doorgaan voor waar hij in geloofde. Hij was er de man niet naar om met veel branie te schreeuwen: “Yaeh man, look how fantastic we are!”. Neen, Roger was een Vlaamse Amerikaan. Hij zei, overtuigd maar bescheiden: ‘Goed, doet u maar’.”

intervieW HuGO DE MAn Hugo De Man werkt momenteel als ‘senior fellow’ bij imec. Verder richt hij zich vooral op het meenemen van mensen in de wereld van vandaag en morgen. Op een bewuste manier! “Ik trap een open deur in als ik zeg dat we leven in een snel veranderende maatschappij waarbij de mens voor de grootste uitdagingen ooit staat. Als ingenieur weet ik dat wetenschap en technologie cruciaal zijn om aan deze uitdagingen het hoofd te bieden. Het komt er op aan de toestand om te zetten in cijfers en aan te geven wat technologisch mogelijk is. Maar wetenschap en technologie alleen volstaan niet! Er moet ook een maatschappelijke en politieke wil bestaan om samen de problemen van onze planeet op te lossen. En echt weten waarover je spreekt, of technologische geletterdheid, is dan een absolute must. En dat leerproces begint op school - vandaar mijn enthousiasme voor RVO-Society! Alleen als iedereen mee is, kunnen we samen de juiste keuzes maken.”

“technologie en wetenschap alleen volstaan niet. Er is ook een maatschappelijke en politieke wil nodig. En men moet weten waarover men spreekt! Alleen zo kunnen we samen de juiste keuzes maken voor een betere wereld.”

“Je kan geen 100 mensen in hun hoek slim laten wezen, zonder bekommernis van het andere stuk van de koek. Er moet connectie zijn, samenwerking, overleg vanuit een samenhang der dingen. zo gaat technologie niet zonder sociologie of politiek.” Wat is de “renaissance-ingenieur”? “Kijk, wat ik hier eigenlijk op imec voornamelijk doe is mensen van verschillende disciplines met elkaar laten praten. Misschien moet je daar wat ouder voor zijn om de zaken meer te bekijken vanuit een systeemview, of een samenhang der dingen. Maar iemand moet er voor zorgen dat er communicatie is. Want je kan geen 100 mensen in hun hoek slim laten wezen, zonder bekommernis van het andere stuk van de koek dat er moet bij passen. Er moet een systeemvisie zijn. Dat is wat ik noem de renaissance-ingenieur: het is een ingenieur die gevormd wordt aan een hogeschool of universiteit met het bewustzijn van de context waarin hij dat doet en dus met begrip van maatschappijleer, economie, en andere disciplines dan degene waar hij/zij in gespecialiseerd is.”

•


pagina 5

oogjes open, oortjes gespitst

Ook kleuters kunnen al verwonderd worden door of enthousiast zijn voor techniek. Tenminste als het op een ervaringsmatige manier wordt aangewakkerd. ‘Spitstechnologie voor kleuters’ leert leerkrachten kleuteronderwijs hoe ze dat in eigen klas kunnen doen. In dit kader ontwikkelde RVO-Society, i.s.m. imec en o.b.v. de pedagogische inzichten van Ecego, twee educatieve pakketten rond horen en zien, ‘Oortjes gespitst’ en ‘Oogjes open’. De bijhorende prentenboeken Wardje en Mie Piraat zijn een stimulerende en tot de verbeelding sprekende introductie op de doe-les. De prentenboeken zijn te koop via uitgeverij De Eenhoorn, de educatieve mappen via uitgeverij Averbode.

Meer informatie: www.rvo-society.be/onderwijs/projecten/kleuteronderwijs

pagina 6

•


de aMbassadeurs van het eerste uur 29 april 1999. Dat er snel ‘iets’ moest gebeuren ter nagedachtenis van Roger Van Overstraeten, daar was iedereen het ook even snel over eens. Maar wat dat iets precies moest worden, dat verliep net iets minder snel. De stichter van imec zou tevreden moeten zijn. Het verhaal van de RVO-ambassadeurs van het eerste uur. Gilbert Declerck: ‘De baas is overleden, dat is een schock. Op dat moment kan je dat niet afstandelijk bekijken. Je denkt wel direct na over hoe je imec draaiende moet houden. En over het feit dat er blijvend goede onderzoekers moeten zijn. Maar vooral ook wilden we dat op zo’n manier doen dat Van Overstraeten daar met plezier op zou terugkijken. Daar speelde dan vooral zijn grote focus op de noodzaak van de techniek voor de maatschappij. En zijn passie om jongeren, vanuit dat breder kader, te interesseren om mee te werken aan relevant onderzoek.’ Hugo De man: ‘Ja, wat de R. De Keersmaker, Jo filosofie moest zijn, en Decuyper en Ward Van Duffel dat we naar de scholen zouden gaan, was snel duidelijk, maar hoe we dat concreet moesten gaan invullen, daar hadden we echt geen idee van. Via Johan Van Helleputte – die echt Jan en klein pierke kent – kwamen we op een bepaald moment via het ministerie van onderwijs bij Jo Decuyper terecht, die toen afdelingshoofd was binnen de administratie wetenschappen en innovatie. Jo had veel goede ideeën. De eerste indruk was goed. Maar de echte overtuiging kwam later. Na een eerste werkgroep over ‘de stichting’ op imec kwam Jo onze bureau binnen en zei beslist: ‘Ik ben geïnteresseerd om de stichting te leiden.” Johan en ik vielen bijna van onze stoel, verrast door de spontaniteit en het enthousiasme van die man.’ Oprichtingsakte 29 juni 2000

•

Bénédicte Haven: ‘En even later kwam via Gilbert de vraag bij mij om de oprichtingakte op te stellen. Ik herinner mij nog heel goed die dag, in


het kasteel van Neerijse: 29 juni 2000 was de stichting Roger Van Overstraeten – de toenmalige naam van RVO-Society – juridisch een feit.’ De oprichters

Hugo: ‘De moeilijkheid was uiteraard fondsen vinden, zorgen dat er sponsors waren. Gelukkig konden we rekenen op veel sympathie van de vrienden van Roger. Rector Dillemans van de K.U.Leuven maar ook mannen van Coca-Cola, ST MicroElectronics, Barco, ... Het waren de ‘Kris-Peetersen’ van die tijd. Ze waren zeer uitgesproken over het feit dat Vlaanderen ‘naar boven’ moest. Maar we ontbraken nog gefundeerde kennis over hoe we naar het onderwijs moesten gaan.’ Roger Standaert: ‘Ik ben opgezocht door Roger De Keersmaker van imec. Bovendien kende ik ook Jo vanuit de administratie waar wij toen al veel contact hadden over wetenschappen en eindtermen in het onderwijs. Ik vond de stichting meteen een schitterend initiatief, temeer daar het om een onafhankelijke instantie gaat, binnen een prestigieus bedrijf met werelduitstraling (imec). Het feit dat zo’n bedrijf dit statement maakte en dus zei dat het belangrijk is om techniek naar kinderen te promoten, dat betekent iets.’ ’ Hugo: ‘Op dat moment begon het plaatje meer te kloppen: er zaten nu imec-ers in het verhaal, een enthousiaste directeur, bedrijven die het goed meenden, maar ook onderwijskundigen. Het ontbrak alleen nog aan een eerste concreet project om echt van start te gaan in het onderwijs. En daar heeft Maaike Op De Beeck een belangrijke rol gespeeld.’ Roger Standaert

pagina 7

de aMbassadeurs van het eerste uur Van ‘chips wie wat waarom’ tot ‘chip! chip! chip! Hoera!’ Maaike Op De Beeck: ‘Ja, de Opendeurdag van ‘15 jaar imec’ was de rechtstreekse aanleiding. Voor de eerste keer wilde men vanuit de personeelsdienst iets voor gezinnen organiseren. Ik heb toen voorgesteld om les te geven over chips en kinderen en partners van imec-ers uit te leggen wat wij hier doen. De interesse om educatief bezig te zijn heeft er bij mij altijd ingezeten, dus ik begon graag aan die opdracht. Maar dat heeft maanden voorbereiding gevraagd, he. Ik ben eerst op scholen lessen gaan uitproberen, en met verschillende leeftijdscategorieën gaan aanvoelen wat werkte en wat niet. Maar mijn inspanningen hebben wel geloond. De workshop ‘chips wie wat waarom’ was een succes. Zelfs de ouders bleven de hele les.’ Maaike tijdens opendeurdag imec in 1999

Maaike Op De Beeck is burgerlijk ingenieur elektronica en werkte lang op de litho-afdeling van imec. Nu is ze Program manager binnen de biomedische activiteiten. Tussen de twee jobs door zette ze zich een tijd lang in voor RVO-Society.

André Vinck: ‘Dit werk en uiteindelijk zeer mooi project konden we niet verloren laten gaan. De stichting zat toen in een verkennende fase. De rekening was snel gemaakt.’ Jo Decuyper: ‘Ja, dit was zeer concreet materiaal om aan de slag te gaan. En het sloeg aan bij kinderen. Maar het project zat nog niet in het hoofd van

pagina 8

de leerkracht basisonderwijs die het in de klas zelf zou moeten geven. Vanuit mijn vorige job op de EWI kende ik Gaby Duyvejonck. Gaby had eind jaren ‘80 de werkgroep TOBO (TO in het basisonderwijs) opgericht. Hij werd eigenlijk onze eerste educatief adviseur.’ Omer Deboes

Gaby Duyvejonck: ‘Ik heb hele prettige herinneringen aan die samenwerking met Maaike, Jo, en onze TOBOkerngroep (o.a. Paul Demeurisse en Kris Vervaeck). Oeverloos geboom over hoe we dat best zouden aanpakken, plannen maken rond techniek en onderwijs. Maaike had dat als ingenieur schitterend gedaan. Maar werken rond chips is niet gemakkelijk! Een niet technisch gevormde leerkracht basisonderwijs moest dit ook kunnen geven in de klas. Het project moest relaties hebben met thema’s die de leerkracht sowieso aansnijdt in de klas, vb een les over communicatie binnen het vak wereldoriëntatie. Op deze manier komen niet alleen chips ter sprake maar ook bij voorbeeld de geschiedenis van de telefoon of de berichtgeving. Ja, het waren zalige momenten, we waren echt complementair.’ Het was uiteindelijk Gaby die met de naam Chip! Chip! Chip! Hoera! op de proppen kwam. Vanuit de TOBOwerkgroep werd het project in eerste instantie uitgeschreven opdat het zou passen binnen het vak Wereldoriëntatie. Omer Deboes - nu educatief verantwoordelijke bij RVO-Society – heeft later de handleiding voor de leerkracht herwerkt in de visie van wat op RVO-Society in evolutie was.

•


Bénédicte Haven (juridisch adviseur imec en RVO-Society): ‘Ik had nooit durven dromen dat het dit zou worden. Als secretaris van de Raad Van Bestuur van RVO-Society heb ik een goed zicht op de evolutie van deze organisatie. RVO-Society heeft echt een plaats verworven in de maatschappij, op educatief vlak, maar ook politiek en economisch. Dat is de grote verdienste van de werknemers en de grote inzet om de kinderen te motiveren.’

André Vinck (CFO imec): ‘Wegens mijn persoonlijke betrokkenheid ligt het project ‘Peter en de Wolf’ mij misschien wel het nauwst aan het hart. De tranen in de ogen van die muzikant-virtuozen die spelen voor verwonderde gastjes van 10 jaar, symboliseert de impact van het verhaal van RVO-Society: kinderen enthousiast zien voor techniek. Als lid van het imecmanagement en van de raad van bestuur van RVO-Society, ben ik dan ook perfect geplaatst om ook binnen imec, RVO-Society te blijven steunen en aan te moedigen in haar creativiteit en verdere ambitieuze toekomstvisie.‘ Roger Standaert (Directeur van het Curriculum, de vroegere dienst voor onderwijsontwikkeling): ‘Ik heb veel liever dat ze overal in het land beginnen met Chip! Chip! Chip! Hoera!, dan dat er 87 verschillende producten op de scholen worden afgevuurd. Want de methode van RVO-Society: de ontwikkeling van prototypes, de filosofie die zeer begeleidend is naar leerkrachten, en de beginfase van onderwijsvernieuwing zitten goed. Als leerkrachten vertrouwd zijn met de materie, zelf aan de slag kunnen met iets haalbaars, en permanente ondersteuning krijgen, dan zullen ze daarna ook sneller opnieuw iets nieuws willen uitproberen. Deze aanpak is tekenend voor het feit dat RVO-Society zich als kleine organisatie een heel belangrijke plaats heeft weten te veroveren in een zeer groot onderwijslandschap.’ Gilbert Declerck (Executive Officer and Member of the board of IMEC International): ‘De reden waarom ik RVO-Society zo hard steun is omdat ik geloof dat we het in onze maatschappij niet alleen kunnen hebben van diensten, maar dat we ook een industrie en onderzoek nodig hebben. We hebben mensen nodig die dingen maken, laten maken, ontwerpen en ontwikkelen. Als ik in het buitenland ben, en er wordt verwezen naar dit soort noden, wordt imec (met RVO-Society) steeds genoemd als goed voorbeeld om hieraan iets te doen. Dat is echt geweten en gekend en wordt geapprecieerd. Ook binnen de Vlaamse Raad voor Wetenschap en Innovatie – Gilbert werd als lid voorgedragen door de strategische onderzoekscentra – heeft RVO-Society een zeer goede reputatie!’

Hugo De Man: ‘Als Roger Van Overstraeten de Society nu zou bezig zien, zou hij zeggen: ‘Goed, doet u maar’!’

•


pagina 9

De klas van Gaby

Gaby Duyvejonck

Na 72 jaren in het leven maakt hij een testament op van zijn deugd. En die deugd is het lesgeven. Gaby Duyvejonck weet waarover hij spreekt. Ruim 50 jaren is hij de bezieler van vele kinderen, leerkrachten én sinds de start ook van RVO-Society. Wanneer Gaby lesgeeft, is heel de klas mee.

‘Ik was als kind geboeid door wat ik op straat zag gebeuren. Je kon toen, op weg naar shool, nog een hoefsmid de hoefijzers zien aanslaan. Of machines nog zien draaien! Wij maakten ook onze pijl en boog zelf. Nu, ik was de oudste van 6 kinderen, er was geen geld voor zotte kosten. Toen ik 19 was, maakte ik daarom maar zelf een gitaar, op aanwijzen van foto’s, uitgemeten op schaal, die veel te groot was maar wel speelde! Dus, zat techniek er van het begin een beetje in? Ik denk het wel!’ ‘Het waren eerder familiale omstandigheden die mij deden kiezen voor studies voor leerkracht, eerder dan voor ingenieur of wetenschapper. Maar ik heb altijd willen lesgeven! Zoals elke leerkracht heb ik veel fouten gemaakt in het begin. Maar altijd heb ik gewild dat de kinderen dingen deden zonder dat ik hen moest zeggen waarom. Bij voorbeeld: als ik geschiedenis gaf, zei ik na een half uur: Nu gaan jullie de rest van het verhaal zelf zoeken. En de ene maakte een verhaal hierover, de andere daarover, en dat brachten we dan samen.’

pagina 10

‘Tegenwoordig merk ik weinig pedagogische geestdrift bij de leerkrachten. Niet alleen als het over techniek gaat, maar in het algemeen. Geestdrift heeft voor mij te maken met je als leerkracht proberen waar te maken bij de kinderen. Je moet willen dat ze luisteren, die oren en ogen moeten opengaan, en vooral, als het over techniek gaat, moeten ze naar voor kunnen lopen, rond je komen staan en zin hebben om mee te doen. In veel klassen struikelen de kinderen over zeven boekentassen voor ze aan het bord zijn! Dus ja, die leeromgeving is ook heel belangrijk!’

“In veel klassen struikelen de kinderen over zeven boekentassen voor ze aan het bord zijn. Als je je als leerkracht wil waarmaken bij de kinderen moet je willen dat ze luisteren, dat die ogen opengaan, en vooral ook dat ze naar voor kunnen lopen en zin hebben om mee te doen.”

•


‘Maar leggen we de leerkrachten niet te veel structuren op, te veel leerplannen, die hen beknotten in een geïntegreerde aanpak? Nochthans hebben diezelfde leerplannen het ook over de dingen geïntegreerd aanpakken. De vraag is: wat is integratie? Voor mij is er sprake van integratie van techniek als techniek tot jouw zijn begint te horen. Niet iets dat aan de rand gebeurt. Je kan niet zeggen: nu ga ik even aan techniek doen, en als dat gedaan is, dan doe ik iets anders. Een keer dat techniek behoort tot het zijn van de leerkracht, kan hij heel gemakkelijk de leerlingen er ook voor boeien. Bij de ene duurt dat wat langer dan bij de andere maar ik denk toch dat dat proces vooral wordt uitgesteld omdat de leerkrachten te veel geconfronteerd worden met puntjes en komma’s of een structuurtje hier en een eindtermpje daar. Dat is zo jammer, want werken rond techniek ligt zo voor de hand.’ ‘Ik wil dus eigenlijk een opening maken naar techniek graag leren zien, leren zien als een onderdeel van alles, zoals lezen ook een onderdeel is van alles. Techniek is probleemoplossend denken en handelen, is leren nadenken, is dingen maken, is de wereld onderzoeken, begrijpen en kunnen uitleggen. Techniek is dat allemaal. Er is dus niets vreemd aan techniek want daar komt zoveel bij kijken: samen leren werken, communiceren, leider zijn, volger zijn, kunnen doen waar jij goed in bent!’ ‘Daarom is het ook zo interessant om techniek te kaderen aan de actualiteit. Neem nu de ‘mindspeller’, een toestel dat spellingsgedachten overzet op de computer. Ongelooflijk toch! Stel je eens voor wat je daarmee kan doen in de klas, hoe je bijvoorbeeld kinderen kan vertellen hoe dat toestel een doofstomme kan laten communiceren. Maar staat dat in het leerplan? Ah neen!’

“Je moet techniek kunnen zien als een onderdeel van alles, zoals lezen ook een onderdeel is van alles. Je kan niet zeggen: nu ga ik even aan techniek doen, en als dat gedaan is, doe ik iets anders.”

kunnen zingen, tekenen, turnen, rekenen, les geven,... Eigenlijk zou elke leerkracht een beetje ‘Da Vinci’ moeten zijn! Maar dan moet hij dat ook kúnnen zijn! We zouden moeten overgaan naar het Scandinavisch model. Dat model maakt van leerkrachten echt leerkrachten, namelijk mensen die met kinderen willen omgaan en hun eigen vaardigheden willen en kunnen overbrengen. Daar kiezen ze voor de leerkracht die ze wíllen hebben voor de klas. Dat betekent dat ook niet zomaar iedereen leerkracht kan worden. Neem nu Finland. Daar laten ze maar 1 op 10 kandidaten door! Wie daar leerkracht is, staat op een voetstuk he! De leerkracht wordt daar enorm geapprecieerd om wat de leerkracht eigenlijk is en moet doen. Een leerkracht wordt daar niet lastig gevallen met uren administratie waar geen kat naar kijkt. Het statuut van de leerkracht is daar dus zo goed omkaderd dat die leerkracht leerkracht kan zijn! En het is niet zo dat daarom de toelatingsprocedure veel zwaarder is he. Het verschil ligt ‘m vooral in de parameters om iemand toe te laten als leerkracht: de persoonlijkheid, de interesses en de motivatie spelen veel meer een rol en dat is van cruciaal belang!’

‘Elke leerkracht zou een beetje Leonardo Da Vinci moeten zijn! Maar dat betekent ook dat het statuut van de leerkracht zodanig omkaderd moet zijn dat de leerkracht, leerkracht kàn zijn!’ ‘Nu, versta me niet verkeerd! Ik ben natuurlijk de eerste om te begrijpen dat leerkrachten niet alles kunnen kunnen. Maar het enthousiasme van de leerkracht mag niet afgeknot worden door het keurslijf van de school. De vraag is dan: wat is een goede school? Een school is een mengsel van veel talenten. Een directeur die kan omgaan met de vele verschillende capaciteiten van zijn verschillende leerkrachten, dat is een goede school. Dat betekent ook dat het sociaal weefsel van de school toelaat dat leerkrachten elkaars talenten kunnen waarderen: ‘Ik zal dat wel doen, doe jij dat maar want daar ben jij goed in’. Bij de kinderen is dat niet anders: het gaat niet om de slimste, de knapste of de snelste. Het gaat wel om wat we samen kunnen doen!’

‘Een van mijn favorieten is Leonardo Da Vinci: hij was denker, wetenschapper, schilder... Als leerkracht in het basisonderwijs moet je ook een beetje alles zijn: je moet •


pagina 11

32.000 studenten en 7.200 medewerkers verspreid over diverse campussen in en rond Gent die onderwijs, onderzoek en dienstverlening in alle wetenschapsdomeinen verzorgen. Allemaal doordrongen van een even kritische als onafhankelijke mentaliteit. De ‘Durf Denken’-mentaliteit, noemen we dat. En daar zijn we trots op bij UGent.

EEN SLUITENDE OPLOSSING VOOR ELKE SITUATIE Atos Worldline maakt elektronische betalingen mogelijk, in België en daarbuiten. We sluiten handelaars aan op ons betaalnetwerk en voorzien hen van de beste betaalterminals. Daarnaast biedt Atos Worldline kaartuitgevers een uitgebreide waaier aan diensten aan. Die maken hen en hun kaarthouders het leven een stuk makkelijker. Zo kunnen we elk van onze klanten een sluitende oplossing verzekeren voor al hun elektronische betalingen.

www.atosworldline.be

I see

Seeing

is

believing.

Realizing

that

today’s information overload is complex to manage. Knowing that an image is worth a thousand words. Understanding that a single pixel can make the difference. At Barco, we made it our mission to turn complexity into insight. With user-friendly imaging solutions that integrate all aspects of the imaging chain, from image acquisition and processing to image display and management. With visualization technology that optimizes productivity and business efficiency. So close your eyes for a second and see what Barco can do for you. You see?

www.barco.com

Barco I see ad 10jRVO.indd 1

18/03/10 14:13

10 0 2 AG

D INFO

ZAT 4 SEP

TEMBER

Wat is er beter dan meteen te beleven wat je leert? Van politiek over economie tot sport en cultuur... Je zit er middenin aan de Vrije Universiteit Brussel, in het kloppende hart van België. Zorg er dus voor dat je onze infodagen niet mist. Dan krijg je alvast een voorproefje van wat we bedoelen met: Brussel. Studeer live.

.be

› studeerlive

het proeFt geWoon goed!

“Ik hoop dat elke school de kans krijgt een Chloé aan te stellen.” Pieter, Vincent, Lena, en Magnus proeven elke dag van techniek en zijn daar heel blij mee. Ze maakten graag een uurtje vrij om met ons te praten over wat ze leuk vinden op school. ‘Als juf Chloé komt ben ik altijd blij want dan weet ik dat het iets met elektriciteit is.’ (Magnus)

Vlnr: Pieter (10 jaar), Vincent (8 jaar), Lena (10 jaar), en Magnus (10 jaar)

Pieter (Reactie op foto boven): “Aah dat is op imec! De anderen: ‘Ah jaaaaaa!’ Pieter: ‘Dat is waar ze de chips maken, daar moeten ze speciale paks aandoen, dat er geen haar en stof op de chips komen, want dan gaan ze kapot.’ Vincent: ‘Volgens mij komt daar elke dag een poetsvrouw!’

pagina 14

Vijf jaar geleden werd de Sint Jozefschool in Eizer (Overijse) een proeftuinschool. Meteen ook de start voor de uitbouw van een leerlijn in techniek. In het begin ging de school onder leiding van directeur Kristof Dupont aan de slag met pakketten van RVO-Society over elektriciteit en ICT. Interne techniek-coach Chloé Steeno vulde de projecten aan met onderwerpen zoals energie en maakte ook haar collega’s wegwijs. Chloé: “Sinds twee jaar krijgt nu elk kind van de eerste kleuterklas tot het zesde leerjaar het hele pakket. Elke week, elke dag, zo’n 1 à 2 uur. Van zodra kinderen iets leren door te doen, zijn ze enthousiast! Bij de leerkrachten was er in het begin wat afkeer, maar op termijn geven ze het allemaal graag!” Kristof: “In het basisonderwijs gaat het om het prikkelen van vaardigheid en enthousiasme. En de kinderen zijn enthousiast. Dat zie ik elke dag! Bovendien moeten we de kinderen laten functioneren in de hedendaagse maatschappij en dan kom je snel bij techniek uit. Als school hebben wij de opdracht ze daarin op weg te helpen! Ik hoop echt dat elke school de kans krijgt om een Chloé aan te stellen.”

•

Roger Van Overstraeten

Magnus (10 jaar): ‘Wij moesten ook een keer, dat vond ik ook wel leuk, een eigen voorwerp maken op zonnepanelen’. Vincent: ‘Op zonnepanelen?’ Magnus: ‘Ja, allee, ma tekenen he!’ Vincent: ‘Ah, ok!’ Magnus: ‘En eerst was dat op zonnepanelen, dan op water-, en toen met windenergie. In het derde leerjaar was dat. En toen had ik een skatebord op zonnepanelen, een auto op windenergie, en een boot op waterenergie. Maar in de klas hebben wij ook een echt zonnepaneel en wij leggen dat dan voor het raam, en als ge daar dan een zoemer op aansluit, en als de zon schijnt, dan begint dat keihard te piepen. Maar de juf vond dat keiververvelend dus heeft ze daar een lampje aangezet in de plaats.’ Lena (10 jaar), demonstreert ‘Sluit de Stroomkring’: “We hebben dat in de klas geleerd. Kijk he! Dat zijn de lichten, dat is de voltmeter, de batterij, en de schakelaar, en die ketting, dat zijn de elektronen. En daar moet je die bal aanhangen, aan dat haakje, en door dat gewicht gaat de ketting draaien en dan hebt ge elektriciteit en dan gaat het lampje branden. En met twee lampjes, komt de batterij minder snel op gang, en als ge twee lampjes uitdoet, gaat de ketting heel snel draaien en dan hebt ge kortsluiting.“

•

Roger Van Overstraeten

pagina 15

Vincent (8 jaar): ‘Ik vind dat ook wel leuk met al die elektriciteit. Omdat je eigenlijk dingen mag doen, die ik normaal thuis ni mag doen, en dan mag je eigenlijk iets uitvinden met allemaal elektriciteit, en dan moet je zelf uitzoeken als het werkt, en ja, als het werkt ben je heel blij. Ma ja, als het niet werkt moet je wel opnieuw beginnen, maar het is wel heel leuk.’ Ook met de proeftuin ‘Handen uit de mouwen’ uit Hoegaarden, onder leiding van Koen Pierlet, heeft RVO-Society een lopende samenwerking.

Sabine Daro directrice Hypothè

se

proeF ook eens OVER DE GREnS

‘Eveil à la science’ Het loont soms erg de moeite ook eens over de taalgrens te kijken. Wat ‘good practices’ in wetenschapsonderwijs betreft, kunnen we daar alvast nog wat gaan leren. Met een beetje verbeelding laat ‘Eveil à la science’ zich graag vertalen in ‘Bring science to life. Your life’, en verbaast het dus niet dat RVO-Society een bondgenoot vond in het Luikse ‘Hypothèse’. Hypothèse ontwikkelt educatieve pakketten rond wetenschappen voor het basisonderwijs en doet dat in de eerste plaats vanuit een heel uitgesproken visie over de persoonlijkheidsontwikkeling van de kinderen, en niet zozeer vanuit de wetenschap zelf. Opmerkelijk is toch dat de Waalse ministers beslisten dat ‘Eveil à la science’ of het feit dat ‘elk kind een beetje onderzoeker moet worden’ in het Franstalige onderwijs in de eindtermen staat. Omdat elk kind een stukje wetenschappelijke attitude zou ontwikkelen.

pagina 16

In wezen wil RVO-Society ook niets anders dan kinderen inzichten over de fysische wereld en een attitude om hun ontdekkingsdrang, interesse, en hun nieuwsgierigheid te kanaliseren, bijbrengen. Omdat je wetenschappen alleen maar zichtbaar kunt maken als je ook techniek gebruikt, dringt samenwerking tussen beide organisaties zich op. Eerder ontwikkelden we over beide landsgedeelten al samen het project ‘Sport onder de loep/Sports sous la loupe’ i.o.v. Agoria, en WordWebWonder en ‘Crack du web’ i.o.v. DNS BE. Momenteel lopen ook onderhandelingen over een nieuwe samenwerking rond een educatief pakket over energie en wind- en watermolens. En dan nog te weten dat Hypothèse voor de helft uit vrijwilligers bestaat. Een subliem voorbeeld van gemotiveerde mensen!

•


WegWijs voor gebruiker en bedrijF

Technologie en de eindgebruiker Wellicht de belangrijkste consequentie van de aanhoudende invoering van nieuwe technologieën is de gelijkwaardige groei van “self-service” technologieën, die de gebruiker verplichten om met een systeem te interageren, eerder dan met mensen. Staan we open voor verdere versnelde invoering van dergelijke systemen? En waar blijft de “high-touch” in deze high-tech omgevingen? Al jaren geleden kwam het Flanders DC kenniscentrum van de Vlerick Gent Leuven Management School tot de vaststelling dat technologie marketing nodig heeft om aanvaard te worden. En laat dat nu net de zwakste kant zijn van Vlaamse bedrijven, aldus Flanders DC. Referentieprogramma’s, die gebruik maken van de overtuigingskracht van de klant, vormen een snelle en makkelijke manier om technologie zichtbaarheid te bieden. Ze brengen

ervaringen en creatief gebruik van technologie in beeld, en onderstrepen het strategisch en zakelijk belang ervan. Living Stone maakte de voorbije jaren honderden referentieverhalen van eindgebruikers over de hele wereld. Leidende gebruikers, die de innovatiecyclus van hun technologieleverancier helpen versnellen. Inspirerende beelden en teksten, omgezet naar talloze wereldtalen en wereldwijd verspreid.

www.livingstone.eu Living Stone werkte mee aan RVO-Society’s eerste maatschappelijke project ‘E-Solidariteit’. En is ook het communicatiebureau achter de huisstijl en het logo van RVO-Society.

De snelste weg naar nieuwe ideeën

“We steken veel tijd in het stroomlijnen van processen en te weinig in het stimuleren van creativiteit. GPS voor ondernemingen brengt de creativiteit weer op het voorplan.”

– Wim Vos – Gedelegeerd Bestuurder, VTB-VAB “GPS voor ondernemingen brengt schwung in het bedrijf.”

– Ludo Meynckens – Zaakvoerder, Liekens Bank- en Verzekeringskantoor “De methode werkt echt. Ze vertrekt vanuit de ideeën van mensen en verplicht om selectief en resultaatgericht te werken.”

– Frank Fol – De Groentekok, Culinary Pea-oneer “Zet mensen uit alle mogelijke disciplines bij elkaar met een GPS en je krijgt oplossingen voor de moeilijkste uitdagingen.”

– Herman Derache – Directeur, Sirris Vlaanderen

Vraag uw gratis gps-kit aan www.gpsvoorondernemingen.be •


20100428_adv_gpslight_190X136_MetKader.indd 1

pagina 17 29/04/10 14:54

jaaroverzicht 2009 Educatief aanbod 2009 Opleiding

duur

Leerkrachten begeleiders

aantal

studenten

Chip! Chip! Chip! Hoera!

9u

6

22

De Webklas

6u

7

50

Hoe word ik technocoach?

18u

3

11

IR13

9u

6

30

IT’s Alive

9u

8

22

Luister naar de chip

9u

4

2

Op weg met elektron

3u

4

38

Projectgerichte Techniek

3u

1

14

Science Caching - Opleiding - 12-15 jaar

6u

3

4

7

Science Caching - Opleiding - 15-18 jaar

6u

2

2

2

Sluit de Stroomkring

3u

2

5

Spitstechnologie voor kleuters

3u

10

72

Sport onder de loep – ‘De snelsten’

3u

1

4

Sport onder de loep - Spieren

3u

1

2

Sport onder de loep - Zinken en drijven

3u

1

2

Techniek, (g)een zorg voor later

3u

10

185

Prioritaire navorming ‘Technologie, (g)een zorg voor later’

12u

16

202

‘Dorp op school’

7u

4

82

Totaal

223u

73

775

33

37

41

120

Beurzen en evenementen 2009 3 oktober

Personeelsfeest imec

Leuven

IR13 – Mie Piraat

7 november

Kinderuniversiteit K.U.Leuven

Leuven

IR13

16 november

Nascholing Techniek BO

Technopolis Mechelen

Sport onder de loep (SODL) / De luide spreker

17 november

IKANDA – Flanders DC

Brabanthal Leuven

IR13 –Webklas-SODL

18 november

TOP-dag SO

Technopolis Mechelen

‘De elektrische wenskaart’

4 februari

Unizo Onderwijsvakmansroute

imec Leuven

IR13

17 februari

Ontvangst GORK vzw

imec Leuven

Techn., (g)een zorg voor later

18 februari

Girls Days (Agoria)

imec Leuven

Chip! Chip! Chip! Hoera!

17 maart

Peter en de Wolf

Bredene

2 concerten

19 maart

Pierre et le Loup

Colfontaine

2 concerten

23 maart

Peter en de Wolf

Tienen

3 concerten

23 april

Apotheose-moment techniek

Rotaryclub Jabbeke

IR13-wenskaart-SODL-raket-luidspreker

29 april

Gastspreker Thierry Gaudin

imec Leuven

‘The world in 2025’

21 augustus

Persconferentie ‘Oogjes Open’

imec Leuven

Spitstechnologie voor kleuters

3 -7 augustus

Zomerkampen IR13

K.U.Leuven

IR13

24-28 augustus

Zomerkampen IR13

K.U.Leuven

IR13

16 september

Innovatie in de socialprofitsector

KVS Brussel

Prijsuitreiking Cera Award

8 oktober

Ouderavond Tervuren/Duisburg

imec Leuven

Techniek geen zorg voor later

27 oktober

Peter en de Wolf

Riemst

2 concerten

pagina 18

•


in balans ACtIVA

01/01/2009 - 31/12/2009

installaties, machines en uitrusting

€ 3.302,45

Meubilair

€ 4.414,11

voorraad

€ 60.379,36

vorderingen

€ 246.855,07

termijndeposito’s en liquide middelen

€ 210.574,1

overlopende rekeningen

€ 9.599,79

Totaal Activa

€ 535.124,88

PASSIVA

01/01/2009 - 31/12/2009

overgedragen winst / verlies

€ 97.921,67

leveranciers

€ 175.963,64

bezoldigingen en sociale lasten

€ 61.566,18

overige schulden

€ 9.500

overlopende rekeningen

€ 190.173,39

Totaal Activa

€ 535.124,88

in cadans RVO-SOCIETY Veronique Steurs

Omer Deboes

Isabelle Borremans

Sofie Stoop

Evelyne Vanden Bosch

Nico Goddé

Kristof Jacobs

Malou Detienne

Wim Saliën

Stijn De Jonge

Sara Dujardin

Koen Pierlet

Jo Decuyper

LEDEN VAN DE RAAD VAN BESTUUR

Christian Vanhuffel André Vinck

Luc Kindt Peter Simkens

Jo Decuyper Ludo Deferm

INDIVIDUELE LEDEN VAN DE ALGEMENE VERGADERING

G. Arnout G. Declerck H. De Man B. De Moor

•

L. De Schamphelaere J.C. Deschamps R. Dillemans P. Lagasse


F. Librecht K. Maex J. Raets G. Segers

R. Standaert J. Van Helleputte P. Van Waeyenberge A. Van Overstraeten (erelid)

pagina 19

Het groter geheel

Engineering-onderwijs aan de K.U.Leuven Wim Dehaene is circuitspecialist. Niet van Francorchamps. Wim is burgerlijk ingenieur elektronica. Na een carrière in het bedrijfsleven, keerde hij in 2002 terug naar zijn universiteit. Aan de K.U.Leuven is hij nu professor en onderzoekt hij hoe je met transistoren een circuit kan maken. Maar bovenal is hij ook een vurige bepleiter van het ‘engineering-onderwijs’, en een overtuigende kracht achter ‘Ingenieur op 13 jaar’. Je houdt je binnen de K.U.Leuven o.a. bezig met belangrijk om naast uw eigen specialisatie een fundamentele projectonderwijs of ‘engineering’-onderwijs. Leg basiskennis te hebben van andere disciplines. Zo heeft een indat eens even uit! genieur zeker baat bij kennis over fysica, thermodynamida, en ‘Hugo De Man, ooit ook mijn professor, heeft altijd geijverd voor ‘vernieuwing’ in de ingenieursopleiding. Bij de programmahervorming van ingenieur 2000 introduceerde hij ‘engineering’-onderwijs in de opleiding elektrotechniek. Het nieuwe hieraan is dat de studenten in team moeten komen tot een oplossing voor een concreet engineering-probleem (Nu gaat het om de ontwikkeling van een besturingssysteem voor een robot, vroeger was het een modeltrein.) Eigenlijk gaat het over ‘hoe denkt een ingenieur’, ‘hoe werkt een ingenieur samen’, ‘hoe maakt een ingenieur specificaties’, en ‘hoe pak je als ingenieur een probleem aan’. Dat vak gaat dus niet in eerste instantie over alle soorten elektronica of mechanica die daarin zitten, wel over ‘hoe kan ik mijn kennis toepassen om te zien dat die robot doet wat hij moet doen’. Zo vormen we een nieuwe soort ingenieur, wat Hugo ook wel de ‘rennaissanceingenieur’ noemt. Ik nam met veel plezier dit vak over.’

Je wil ingenieursstudenten vormen vanuit een interdisciplinaire aanpak, met een brede kijk op de wereld. Maar zijn de humane richtingen ook niet gebaat bij fundamentele inzichten in techniek en wetenschappen? ‘Absoluut! Enfin, ik heb hierop een dubbel antwoord! Multidisciplinariteit moet over alpha-beta-wetenschappen heen maar niet ten koste van de eigen discipline. We willen geen grijze muizen die van alles iets weten, en van niets alles. We moeten nog altijd specialisten hebben! Maar het is dus wel heel

pagina 20

ook psychologie, sociologie en economie. Maar in de humane wetenschappen zouden ze ook heel wat kunnen opsteken van een vak ‘engineering’. We zijn daarmee bezig!’

“Ik geloof zeer sterk in nieuwe onderwijsvormen. Je kan niet ex cathedra staan proclameren dat ‘teamwork’ belangrijk is, je moet het gewoon doen. Maar dat wil niet zeggen dat alles projectonderwijs moet zijn. Er is in ingenieurswetenschappen zeker ook theorie nodig!” Een vak over ingenieurs voor sociologen of rechtenstudenten? Momenteel heeft het vak de werktitel ‘technics for future presidents’ (naar analogie met het boek ‘Physics for future presidents’). Heel specifiek proberen we momenteel met professoren (chemici, architecten, mechanici...) een vak te definiëren, voor humane wetenschappen of andere niet-technische richtingen, dat gaat over ‘Hoe werkt een ingenieur en hoe gaan techniekers met de wereld om?’. De idee is om te werken op basis van heel conrete thema’s uit de actualteit. En de bedoeling is om iedereen voldoende kennis bij te brengen om de technische flauwekul uit maatschappelijke debatten te filteren. Ik geef een concreet voorbeeld: het stralingsdebat.

•


In dat debat wordt paniek gezaaid die je voor waarheid aanneemt als je technisch niet genoeg mee bent. Of die straling een gezondheidsrisico vormt, daar spreek ik me dan weer niet over uit. Maar dat bijkomende antennes en de vierde generatie mobiele netwerken voor een intensere straling gaan zorgen, is volledig onjuist. Er komen meer antennes omdat we meer gebruikers moeten kunnen bedienen maar het totale stralingsniveau wordt daardoor niet noodzakelijk groter. De maatschappij is en wordt zo technisch. Iedereen zou dus een soort van empathie moeten ontwikkelen voor een deel van de wetenschap zodat je voldoende snapt waar de ingenieurs boven onze hoofden mee bezig zijn.’

de K.U.Leuven en de RVO-Society niet zonder elkaar. Onze beider know-how is bijzonder complementair. RVO-Society kan niet zonder technische ondersteuning van mensen voor wie techniek hun job is, maar de K.U.Leuven kan ook niet zonder de didactische en pedagogische kennis, en het uitzonderlijk netwerk van RVO-Society om naar het basis- en secundair onderwijs te gaan. Ik geloof zeer sterk in deze samenwerking. 1 + 1 is drie hé, als twee ideeën worden samengelegd, en er een nog veel beter idee uitkomt. Hier gaan ze ons nog niet snel in verslaan! De dag dat de samenwerking met RVO-Society wegvalt, stop ik ermee!’

Engineering op niveau van 13-jarigen?

“Waarom is IR 13 zo’n succes? Niet omdat Wim Dehaene dat heeft gedaan, niet omdat Nico Goddé dat heeft gedaan, maar omdat Wim en Nico dat samen hebben gedaan. 1 + 1 is soms 3 he! De dag dat de samenwerking met de RVO-Society wegvalt, stop ik ermee!” Moet je dan niet vroeger starten met die brede technische vorming?

‘IR13 is eigenlijk niets anders dan ons robotproject, maar dan vanuit de leefwereld van een 13-jarige die graag met Legotreinen speelt. De logische of- en en-poorten worden alleen gebruikt als een middel om kinderen te laten nadenken over een probleem, te laten ondervinden hoe een ingenieur door samenwerking tot een oplossing komt, om die trein te laten doen wat ze willen (stoppen voor rood licht, draaien in de bocht, enz...). Het gaat dus niet zozeer over de technische kennis of fysica zelf, maar wel over ‘hoe gebruik ik mijn hersenen in een technische context’, over leren nadenken! Je kan het vergelijken met taal. Waarom leren kinderen Latijn? Niet om met de Romeinen te praten, he! Neen, om inzicht te krijgen in de structuren van die taal en hoe je redeneert met taal. Dus zoals je kinderen een stuk taal leert met Latijn, zo leren wij hen technisch denken met IR13! Ik wil deze leerlijn doortrekken, en een evidente technische consistentie in het secundair onderwijs krijgen! Maar dan is het ook belangrijk om te blijven focussen op het begeleiden van leerkrachten en stagiairs. (RVO-Society en K.U.Leuven werken momenteel aan het vervolg van IR13, Base to Mars voor 17-18-jarigen.)

‘Inderdaad, je kan daar maar best zo vroeg mogelijk mee beginnen. Dat is dus op een moment dat het brein nog programmeerbaar is. Vanuit de K.U.Leuven ontstond snel de overtuiging dat het leerproces in engineering al in de secundaire scholen moest geïntroduceerd worden. De uitdaging voor ons was natuurlijk: hoe doen we dit? En dan kom je snel uit bij RVO-Society!’

Waarom samenwerking met RVO-Society? ‘Kijk het is eigenlijk simpel. Naar kwaliteit van aanbod kunnen •


“Als je ziet wat je uit die kinderen krijgt, zonder echt veel moeite te moeten doen. Dat is een zeer sterke motivatie. 1 zomerweek IR13 geeft mij weer energie voor een maand of drie.”

pagina 21

het groter geheel

‘Whole system thinking’ Groep T’s onderwijsvisie gaat ook ‘Beyond Engineering’. Zowel de ingenieurs als de leraren TO worden opgeleid vanuit een holistische filosofie. Het wordt de studenten van meet af aan ingepeperd dat de dingen niet ééndimensionaal zijn maar steeds een onderdeel van een heel (eco) systeem of samenhang der dingen. Dat hun handelen steeds impact heeft op ethiek, ecologie, esthetiek en economie binnen een steeds evoluerende wereld. En dat het ultieme doel van hun werk altijd ontwikkeling en vooruitgang voor iedereen moet zijn. Een praktische toesting vinden de ingenenieursstudenten in het vak ‘Whole system thinking’ van gastprofessor Serge de Gheldere (ceo Futureproofed – lees p. 26-27).

‘Re-engineering engineering’ Een voorbeeld van duurzaam ‘engineering’-onderwijs vinden we ook iets verder van huis. Geïnspireerd door het ‘liberal art-systeem’ leidt Olin College in Boston haar ingenieurs op vanuit de visie dat ‘...the right thing to do is designing products that are environmentally friendly and respond to the needs of the people using them...’. In het kader van een samenwerking tussen imec outreach, RVO-Society, en Olin College kwamen tijdens de zomer 2009 drie Amerikaanse studenten naar imec in Leuven. Voor de imecexpo bouwden ze, samen met een student industrieel design van de Howest, een ‘solar cell demonstrator’. Deze ‘demo’ visualiseert op een educatieve en bevattelijke manier de werking van een zonnecel voor verschillende doelgroepen van bezoekers (onderzoekscentra, bedrijven en scholen). In de lente van 2011 organiseert RVO-Society, i.s.m outreach imec Groep T en Olin College een conferentie over ‘the 14 challenges of the new engineer’.

Meer informatie volgt op: www.rvo-society.be

pagina 22

Cera Award Een zoveelste award hoor ik u denken! Ja, en toch weer niet! Cera Award is net even anders. Eerder dan een beloning is het een ticket tot een ‘sociale ingenieur’, een gelukkigere mens. Waarom je als technisch-wetenschappelijk geschoolde inzetten voor de sociale sector? Omdat je er ook zelf beter van wordt! Cera Award is een stimulans en een beloning voor studenten, met dat ietsje meer. Een sociale context is voor een technisch profiel niet de meest voor de hand liggende. De high-tech infrastructuur ontbreekt er, of het jargon dat de techneuten goed begrijpen, klinkt hier als chinees. Maar er zijn wel de mensen die de uitdaging des te groter maken. Want zij bekijken de dingen vanuit een heel andere invalshoek en weten heel goed wat precies nodig is voor hun behoevende doelgroep. De student wordt zo verplicht verder te kijken dan zijn neus lang is. Het is een aanslag op zijn vermogen tot communiceren, een uitdaging tot niet opgeven maar doorgaan, tot sociale aanleg en engagement. Om juist die oplossing te vinden die anders is, maar noodzakelijk en gewenst! Maar Cera Award gaat ook over innovatie in de socialprofitsector, en dus vooruitgang voor iedereen! Op 10 jaar wisten initiatiefnemers Cera en RVO-Society vele hogescholen en universiteiten, Verso, KVIV, VIK, vzw Bachelor. be, Wereld aan je Voeten, Wetenschapswinkel.be en Vacature ook te overtuigen van de meerwaarde van dit project. Een overtuigd man is er twee waard! •


De Cera Award is een erkenning voor de ‘sociale ingenieur’ of het ‘nieuwe’ technisch proﬁel met communicatieve, creatieve en vooral sociale competenties. De Award staat voor de waardevolle samenwerking tussen de studenten en de socialproﬁtorganisaties, en het belang van het samenbrengen van verschillende disciplines. Meer informatie op www.cera-award.be

pagina 24

•


ag. e verjaard belangrijk n e e 10 20 rt Gimv in ociety vie ltaten. Dat als RVO-s t e N ! rd ei en resu e Gefelicite er voor gro tn ar owhow, sp kn ij ng ers, waarb s investeri m al e v rn im e G nd erk geloof t o rg bitieuze nuit een st cennia zo am Va e t . d e ld 3 m e s e de s d d p e e Re tnershi ering als in worden g hechte par arktkennis n bedrijfsvo e m r in ig le e e tn ka jn doen we in lo ar zi p en n, zowel in sinds lang ctorkennis nderneme ieden. t, is Gimv o b aa g m ervaring, se g in aa m un o rz n te uu bedrijve le onders oord en d portefeuille er financië in verantw t met zijn er dan lout he e p m ro nt aa ke w ete manier vesteren b ty. Want in RVO-socie

.com www.gimv

DOC_ADV_WETENSCHAPSCOMM:Opmaak 1 31/03/10 18:58 Pagina 1

Gluren? Observeren? Experimenteren? Meer info over Wetenschapskamp, WetenStappen en Wetenschapsweek op www.kuleuven.be/wetenschapscommunicatie

Ontdek jezelf. Begin bij de wereld. •


www.kuleuven.be pagina 25

Energie

te veel?

Kinderen vormen zodat ze met een ‘open mind’, en begrip van de techniciteit van onze wereld, in het leven kunnen staan. Daar is RVO-Society mee bezig. Ondertussen focussen al 15 onderwijsprojecten op ict, elektriciteit en elektronica. Maar RVO-Society wil meer. We voelen ook de ‘urgency’ voor een brede sensibilisering rond duurzame energie. Of we energie te veel hebben? Neen, het is een bewuste keuze. Het is al duurzaamheid wat de klok slaat. En de klok slaat vooral ook op de noodzaak van wat hij noemt ‘planetary garsteeds sneller. Opdat we ook de noden van onze nakomeling- dening’ om onze planeet leefbaar te houden. en zouden kunnen inwilligen, is er een fundamentele koerswijziging nodig, op politiek vlak, in het bedrijfsleven, en in de geest en gedrag van ieder van ons. Want er zijn wereldproblemen genoeg. Op een bepaald moment kan je met een geïntegreerde aanpak een probleem oplossen. Maar de vraag is ook: hoe lang houdt een geïntegreerde oplossing stand bij een exponentiële groei? We moeten dus niet alleen kijken naar hoe snel we vooruit gaan, we moeten de projectie van een bepaalde evolutie ook meenemen in onze oplossing. Het bewustzijn van deze dynamiek is meer dan ooit dringend. Nu keuzes maken, moet dus. Fundamentele beslissingen Gaudin in gesprek met Bart en Annemie van Living Stone nemen en daar niet op terugkomen! Maar die keuzes moeten gemaakt worden met het besef dat de positieve gevolgen zich Uiteraard is Gaudin niet de enige die bezorgd is om onze niet morgen, maar pas binnen 20, 30 jaar zullen manifesteren. wereldbol. Zo gaven de Geert Noelsen van onze wereld het groene verhaal een blauw tintje en kwam de ‘Econoshock’ bij RVO-Society kiest voor een ‘climate change’ in onderwijs. meer mensen aan. En een concreet toekomstverhaal brengt ook ‘Futureproofed’, een consultancy bedrijfje van 5 ‘climate ‘A challenge to reason’ change engineers’ in Leuven. In heel de duurzaamheidspoOp 24 april 2009 had RVO-Society, in het kader van haar the- lemiek zien zij de klimaatverandering in de wereld, niet als madag ‘De wereld transformeert, RVO-Society anticipeert’ de het enige, maar wel meest urgente probleem, en de uitstoot Parijse ‘prospectivist’ Thierry Gaudin op bezoek. Uitgaand van CO2e, broeikasgassen, als de grootste boosdoener in de van het oeroude epos over Gilgamesh, de machtige ko- opwarming van onze aarde. Omdat de klimaatverandering ning van Mesapotamië, en diens vraag naar onsterfelijkheid, steeds een verhaal is van lokale problemen met globale gevolschetst Gaudin 4 grote uitdagingen voor de wereld in 2025: gen, omdat ze eerder, sneller en sterker inwerkt dan gedacht, ‘a challenge to reason’! Naast het concept van ‘Reshaping en omdat ze impact heeft op alles en iedereen: ‘the environeconomics’ en het ontstaan van het zogenaamde ‘prosumer’- ment’ (onze planeet), ‘society’ (onze mensen) en ‘economy’ effect waarbij mensen lokaal in eigen middelen gaan voorzien, (onze ondernemingen). en een globaal ‘security’ en ‘state of law’-concept, wijst hij ons

pagina 26

•


‘Futureproofed’ Geen geiten-wollen-sokken-verhaal of terugkeer naar Bokrijk. Minstens dezelfde producten of diensten aanleveren, liefst meer en beter, met radicaal minder energie en grondstoffen. Of ‘10 keer beter met 90 procent minder’, luidt het bij ‘Futureproofed’. Want als we naar een stabiel klimaat-scenario willen waarbij we evenveel CO2e uitstoten als onze ecosystemen kunnen opnemen, moeten we, tegen 2040-2050 - in vergelijking met 1990 - 90% minder CO2e uitstoten met 8.2 miljard mensen. Dit betekent dat elke Belg zijn huidige uitstoot van 12.3 ton CO2e per jaar moet reduceren naar 1.2 ton.

‘Whole system thinking’ De ambitie van ‘Futureproofed’ gaat verder dan bedrijven laten inzien dat afval en emissies financiële winst opleveren en goed management zijn. Zaakvoerder Serge de Gheldere ziet ook de noodzaak om jonge ingenieurs al van bij hun opleiding mee te nemen in een globaal verhaal over efficiëntieverbetering. Aan Groep T in Leuven doceert hij als gastprofessor het vak ‘Whole system thinking’ dat ingenieurs uitdaagt in hun interdisciplinaire visie.

Serge: “Ingenieurs worden te veel opgeleid om ‘systeem te denken’ of om een systeem te optimaliseren. Neem nu de bouw van een huis. Het spontane uitgangspunt is: Als we een huis bouwen met minder energievraag dan gaat de investeringskost stijgen (of vv). Maar een ingenieur moet buiten dat vastgeroest systeem denken, en de dingen meer zien vanuit een bredere context. Als we blijven investeren in de isolatie van een huis hebben we plots geen centrale verwarming

•


meer nodig. Een ventilatiesysteem met warmterecuperatie volstaat. De investeringskost van de centrale verwarming valt weg en de ‘total cost of ownership’ van het huis wordt plots gunstiger in vergelijking met een hedendaagse traditionele woning. Bovendien wordt het huis onafhankelijk van fossiele brandstoffen. Het is dat volledige plaatje, het hele systeem, dat je moet zien!’

‘Nog goed voor het milieu ook’ Naast gebouwen, zijn ook voeding en transport de grote energievreters en CO2e-uitstoters. Op het gebied van transport kunnen we uiteraard ook nog flink wat leren over systeemdenken. Transport zien we ook als iets dat losstaat van ons leven, als een systeem, geïsoleerd van de rest. Bedenk maar even hoe absurd het is dat we de wagen nemen om naar de fitness te gaan. En nog absurder wordt het als je weet dat de wagen eigenlijk nauwelijks dient voor jouw vervoer.

WIST JE DAT? Van de 100 liter die je tankt aan de pomp 87 liter verloren gaat: 62 l als warmte ten gevolge van verbranding in de motor; 17 l als gevolg van het stilstaan terwijl de motor draait, 6 l door wrijving in de overbrenging van de motorenergie naar de wielen; en 2 l aan elektronica (gps, elektrische ramen...). Rest dus nog 13 l om de wagen te verplaatsen. Maar wat wordt er verplaatst? Een gemiddelde van 1400 kg staal (de auto) en 70 kg mens (als er één persoon in de wagen zit). De nuttige lading is dus maar 1/20. Dus van de 13 liter wordt maar 1/20 of 0.65 liter effectief gebruikt om de chauffeur te verplaatsen! Steven Van Praet (Futureproofed): “Iets doen aan de efficiëntie van de wagen als vervoermiddel is dus in de eerste plaats iets doen aan het gewicht van de wagen! Toch zijn de wagens de laatste 100 jaar niet lichter geworden terwijl dit de belangrijkste opportuniteit is om onze wagens te innoveren, geld en grondstoffen te besparen en – ‘by the way’ - nog goed voor het milieu ook.”

Meer info: www.futureproofed.com www.rvo-society.be/nieuws/thierry-gaudin-challenge-reason

pagina 27

“Ja, vraag maar ” Leuven 2010. Jo op zijn buro. Op de tweede verdieping van imec 1. Zoals steeds achter zijn mac, zijn ‘intelligente’ computer. Benieuwd naar zijn verhaal over de wereld, zijn visie op de toekomst, en de rol van RVO-Society. In 10 stappen vooruit met Jo Decuyper, directeur van RVO-Society.

Redelijk gelukkig ‘Zoals elke persoon af en toe wel eens deugd heeft van een kritische zelfreflectie, moet ook elke organisatie zich af en toe de vraag stellen of ze goed bezig is. En als ik vandaag achteruit kijk, ben ik redelijk gelukkig als organisatie. RVO-Society is begonnen van nul en heeft zich altijd zeer sterk laten leiden door de technologie van imec. In het begin hadden we hoofdzakelijk projecten voor het basisonderwijs. Later hebben we onze pakketten uitgebreid naar de eerste graad secundair. Maar steeds geldt dezelfde insteek: leerkrachten in de klas dingen laten doen die ze anders niet doen. Voor leerkrachten is werken rond techniek immers een hele stap. Maar het werkt wel! We zijn een van de weinige organisaties van wie de projecten, na projectfinanciering door overheidsgeld, nog doorlopen in de klas. We hebben een netwerk van 1000 leerkrachten per jaar die een opleiding volgen bij ons! De leerkrachten blijven met onze pakketten werken, dat is dus een redelijk succesverhaal. We hebben ze op weg geholpen om andere dingen te gaan doen en moeten deze dienstverlening dus pagina 28

zeker voortzetten. Maar die stretch is eindig. Leerkrachten zijn overbevraagd. Ik zie dus heel erg de noodzaak om, naast de leerkrachten, ook de kinderen rechtstreeks, en ook hun omgeving buiten de klas, mee te nemen in ons verhaal. Vanuit linken met de maatschappij, als burgers voor de toekomst. Wij zijn dat onszelf, de mensheid, en de wereld verschuldigd.’

Top 3 ‘RVO-Society moet meer rekening gaan houden met de veranderingen die zich hebben voorgedaan in de maatschappij in 10 jaar tijd. Een van de belangrijkste veranderingen is de doorbraak van het inzicht dat we anders moeten omgaan met onze aarde. We weten dat misschien allemaal wel, maar we zijn er nog niet allemaal mee bezig! Wij moeten meer gaan inspelen op de uitdagingen die daar zijn. En tegelijkertijd goed nadenken waar wij de grootste meerwaarde kunnen genereren met de ervaring die we hebben opgebouwd. Ik zie vandaag een paar koerswijzigingen waar we echt nu in moeten investeren, want •


interview jo decuyper de technologische evolutie gaat snel. Mijn top drie van pertinente innovaties als we de toekomst tegemoet willen gaan: technologiën uitvinden waarmee we de schade kunnen opkuisen die we aan de wereld hebben toegebracht, volledig inzetten op duurzame energie, en het belang inzien van artficiële intelligentie.

Singulariteit: echte innovaties worden onvoorspelbaar ‘Als je onze technische wereld wil voorspellen, moet je rekening houden met de singulariteit van de technologische evolutie. Dat betekent dat doorheen de geschiedenis de intervaltijd tussen twee innovaties steeds korter wordt. De geschiedenis toont aan dat dat zo is, maar de vraag is dan: wat betekent dit voor de toekomst? In theorie betekent dat dat de intervaltijd ooit nul wordt en de innovaties elkaar zo snel gaan opvolgen dat je geen onderscheid meer kunt maken. Verbeteringen of het anders gebruiken van een systeem, zullen we altijd kunnen blijven voorspellen. Dat zijn incrementele innovaties. Radicale evoluties daarentegen gaan we steeds minder goed kunnen voorzien. En dat is eigenlijk het echte actuele verhaal van innovatie. De belangrijke sprongen gaan we dus niet meer zien aankomen, maar gezien de wet van de singulariteit gaat er de komende 10 jaar wel meer geïnnoveerd worden dan alle innovaties die er achter ons liggen. Deze vaststellingen zetten de werking van onze organisatie in een zeer belangrijk perspectief!’

Artificial intelligence (AI): Science fiction is werkelijkheid ‘De mens gaat zich moeten laten ondersteunen als hij gaat redeneren over problemen, over systemen, over oplossingen voor de toekomst. Ons eigen brein volstaat niet meer. Computers gaan onze ‘co-workers’ worden. Dat is AI. Zo’n 50 jaar geleden is AI voor het eerst toegepast bij de berekening van de baan van satellieten rond de aarde. De Amerikanen hebben zich toen gebaseerd op een zeer lange complexe formule van een Franse wiskundige. Die berekeningen overdoen zou veel te tijdrovend zijn. Daarom bedachten ze een computerprogramma dat formules kon manipuleren. Wiskundige formules mani-

•


puleren, dat komt aardig in de buurt van menselijke intelligentie. Al snel werden ook andere vormen van redeneren met computers aangepakt. In de medische wereld bestaan nu ook vb. expertsytemen die een arts ondersteunen bij de diagnose van ziektes. Ooit gaan computers redeneren zoals wij, of anders, maar op hetzelfde domein. Nu zijn het menselijk brein en een computer nog twee verschillende paradigma’s: ons brein heeft miljarden processoren die 1000 keer per seconde van toestand kunnen veranderen. Een computer heeft maar 1 of hoogstens enkele processoren die wel 2 miljard keer per seconde van toestand kunnen veranderen. De computer moet dus nog krachtiger worden om de complexiteit van ons brein te kunnen evenaren. Maar dan moeten we ook beter begrijpen hoe het brein werkt. En daarvoor hebben we aan onze eigen hersenen niet genoeg. En zo fit dat allemaal in elkaar: betere computers helpen bij het beter begrijpen van het brein, en met die kennis bouwen we betere computers. In 2020 verwachten we computers voor 1000 dollar die dezelfde rekenkracht hebben als het brein. Er staan ons vanuit dit perspectief dus nog enorme innovaties te wachten die je als mens(heid) nooit alleen zou kunnen realiseren. Voor mij is artificiële intelligentie essentieel om betere modellen te maken, de wereld beter te gaan pagina 29

interview jo decuyper begrijpen, en dus betere oplossingen te bedenken voor de uitdagingen van vandaag en morgen. Daar gaat het om!’

Onderzoeksattitude als ieders sterke punt ‘Om die wereld beter te willen begrijpen, moeten we de kinderen op een specifieke manier onderrichten. We moeten meer doen dan hen wetenschappelijk geletterd maken. We moeten hen de goesting geven om onderzoeker te worden, hen een onderzoeksattitude aanleren. Of beter, die attitude verder stimuleren. Want kinderen hebben die van nature. Kinderen willen de wereld begrijpen. Laatst kwam nog het

‘Waarom-Daarom‘*-boek met de 300 meest gestelde vragen van kinderen uit: ‘Waarom valt een vliegtuig niet naar beneden? Waarom davert het in de klas als de muziek te hard staat? Wat is een ster? Of hoe komt de tandpasta in de tube?’ Dat zijn allemaal vragen rond wetenschappen en techniek. Kinderen willen dat weten, meer nog, ze willen dat begrijpen. Dat moet de kracht van het onderwijs zijn: die verwondering en vragen blijven stimuleren. Onderzoekattitude is een karaktertrek. Daar moet je niet voor gestudeerd hebben. Het heeft te maken met verbeel-

Sluit De Stroomkring ‘Ons project ‘Sluit de stroomkring’ illustreert heel goed wat ik bedoel met onderzoeksattitude. Elektriciteit is een heel moeilijk begrip om uit te leggen, heel abstract. Maar we hebben geen 200 jaar onderzoek gedaan om de mechanismen achter elektriciteit te achterhalen, ze dan in de kast te zetten, en de kinderen in de klas iets anders te vertellen. Want in het gangbare onderwijs bestaan er heel wat misvattingen over elektriciteit, he! ‘Sluit de stroomkring‘ is ontstaan uit de behoefte om kinderen echt te laten begrijpen wat elektriciteit is en hen de juiste beelden van elektriciteit eigen maken. We kunnen ons van nature niet inbeelden wat er gebeurt in een electrisch fenomeen. Met een origineel mechanisch model hebben we dat heel visueel gemaakt en begrijpen kinderen wat er gebeurt als je een circuit maakt met een batterij, een schakelaar, een lamp, of twee. In dit model zitten dingen ingebouwd die laten zien hoe een elektrische stroomkring echt werkt! Spanning, stroomsterkte, capaciteit van de batterij, weerstand, de wet van Ohm... dat zit hier allemaal in! Het zelfde wil doen ik doen met het begrip energie!’ *’Waarom? Daarom’, Desodt Stef, uitgegeven bij het Davidsfonds pagina 30

•


interview jo decuyper

dingskracht, met communiceren, en met nieuwe instrumenten die uw zintuigen vervangen. Je moet wiskunde hebben om rigoreus dingen te kunnen vertellen die steek houden, maar je moet ook de intuïtie hebben om onderzoek richting te geven. Het heeft ook alles te maken met openheid van geest, denkbeelden kunnen loslaten, en de dingen in vraag durven stellen. Elke fantastische doorbraak in de wetenschap is gemaakt door iemand die zijn denkbeelden heeft losgelaten en radicaal anders is gaan denken! Denken we maar aan de quantum mechanica waar de wetten zeer ver afstaan van onze ‘common sense’ maar wel de basis hebben gelegd voor tal van nieuwe dingen waaronder de transistor, de chip, de laser en nog veel meer. Het gaat dus om het stimuleren van een brede interesse van de kinderen, van een gedrevenheid om zich te informeren en de dingen echt te begrijpen. Het is deze fundamentele ingesteldheid die ik kinderen als hun sterk punt wil meegeven. Worden ze dan al zelf geen onderzoeker in de letterlijke betekenis van het woord, dan zullen ze later toch beter in staat zijn om persoonlijk te groeien, en de wereld beter te begrijpen.’

wereld, een echt fysisch systeem. En daarvoor moeten we de kinderen in de klas zelf aan het werk zetten. Heel concreet: ik wil met RVO-Society de kinderen in de klas zelf energie laten sparen. Om dat te kunnen, moeten ze zich informeren over wat energie is, waar energie verkwist wordt, wat ze eraan kunnen doen, welke systemen er bestaan enz. Het begrip energie zit in de kern van het probleem. Het heeft de mensheid meer dan 100 jaar gekost om het begrip energie op poten te zetten. Dat zegt al iets over hoe moeilijk en abstract dat begrip is. RVO-Society kan hier een doorbraak maken. Wij moeten een aantal concepten in het onderwijs zodanig verdiepen dat kinderen echt begrijpen, geïnteresseerd zijn, en gefascineerd. In onze pakketten moeten wij dus 1, 2, 3 stappen verder durven gaan in wat we de kinderen uitleggen. Zij stellen de vragen, aan ons om hen te laten begrijpen. De vraag is natuurlijk: wat is begrijpen? Als je gedrag duidelijk laat merken dat je rekening houdt met wat je hebt geleerd, dan heb je het begrepen! Als je kinderen dus laat bezig zijn met energie, energie opwekken of sparen, dan begrijpen ze waar het om gaat.’

‘Act to learn and learn to act’

‘We hebben de aarde geleend van onze kinderen, en niet geërfd van onze ouders’ ‘Eigenlijk komt het er op neer dat we de scheiding tussen (Naar een oud indiaans spreekwoord) de klas en de wereld laten wegvallen! Dat we de wereld als leerobject aanbieden en de kinderen beter begrijpen wat er in de wereld gebeurt. De klas is toch ook de reële

•


‘Dat energiedebat is heel belangijk want energie is de basis van alles: heel de industrie draait op energie, wij draaien

pagina 31

interview jo decuyper op energie, de maatschappij draait op energie. We kunnen niet zonder, maar er is niet genoeg voor alles en iedereen, en de opwekking van energie tast nu onze wereld aan. We moeten dus heel goed nadenken over wat we ermee doen en zeker niet verspillen. Op een bepaald moment crasht dat systeem omwille van fysische wetmatigheden (de materie, de aarde, het tastbare verhaal). Je kunt daar over praten, een (andere) mening hebben, of je kan het negeren maar de fysische realiteit is wat ze is. Als je weet wat behoud van energie is, wat omzetting van energie is, en wat het rendement van een benzinemotor is, dan kan je uitrekenen hoeveel CO2e er verloren gaat in de lucht, en kan je ook uitrekenen dat de aarde dit nog twintig jaar kan volhouden. We hebben de aarde geleend van onze kinderen, niet geërfd van onze ouders, en we moeten ze dus in minstens even goede staat teruggeven. Een uitgeleend boek krijg je ook niet graag terug met koffievlekken en een plak kaas tussen. Dat begrip van het wetenschappelijk concept energie, en het besef van haar rol in het behoud van onze wereld, moet er echt van jongsafaan inzitten. Ik wil de kinderen dat dus nu echt uitgelegd krijgen in de school, maar ik besef ook dat we het leerproces moeten opentrekken naar andere doelgroepen, want het is nu dringend.’

pagina 32

Scheiding tussen leerkrachten en rest van de wereld opheffen ‘We moeten niet alleen de scheiding tussen de klas en de reële wereld opheffen. We moeten ook de scheiding tussen de leerkrachten en de rest van de wereld laten vervagen. We mogen niet verwachten dat de leerkracht het allemaal alleen gaat doen. En daar zie ik voor RVO-Society ook een grotere rol in de toekomst. We moeten de kinderen ook meer rechtstreeks gaan benaderen en het leerproces openbreken. ‘Learning’ gebeurt overal en wij moeten alert zijn voor waar het gebeurt en waar we kunnen op inspelen. Wij moeten de bredere context zien en meer inspelen op de externe factoren die kunnen neutraliseren wat wij in het onderwijs doen. Het wereldbeeld wordt immers voor een groot stuk door de omgeving bepaald. Ouders, grootouders en vrienden moeten we ook meenemen in onze communicatie.’

RVO-Society als betrouwbare communicator ‘De maatschappij is steeds technischer en complexer geworden en er werd nooit zoveel gecommuniceerd als vandaag. Maar velen die communiceren hebben nog nooit zo slecht geweten waarover ze het hebben. Het is dus heel

•


belangrijk dat je als ontvanger van al die communciatie goed kan uitmaken wat juist is, wat niet, en wat je kan of moet doen met die communicatie. Daarvoor heb je zelf voldoende wetenschappelijke kennis nodig of een onderzoeksattitude die u aanspoort u goed te informeren of u te laten omringen met mensen die het wel weten. Ik denk dat RVO-Society die rol kan opnemen van betrouwbare communicator. Wij zijn een onafhankelijke organisatie, niet gebonden aan de commerce van een bedrijf, noch onderhevig aan het scoren van een ‘sexy’ krantenartikel. De ‘sense of urgency’ is te groot om halve waarheden te verkopen of hypes te creëren. Echte communicatie moet los staan van andere doelstellingen dan een zo correct en betrouwbaar mogelijk beeld van de werkelijkheid geven.’

‘The mind is like a parachute, it only functions when open.’ (Frank Zappa) ‘RVO-Society kan dat niet alleen. Ik wil samenwerken met psychologen, sociologen, politologen, wetenschappers, ingenieurs en bedrijven die ook een prioriteit maken van het behoud van onze wereld. Bedrijven die willen groeien via communicatie naar doelgroepen waar ze nu niet mee communiceren, zoals onderwijs en breed publiek, kunnen op ons rekenen. RVO-Society heeft de expertise en het netwerk om kinderen en leerkrachten op school, en breed publiek, te bereiken. Ons actieplan moet georganiseerd worden in samenwerking met partners die ook meer impact willen genereren op die markt, die open zijn van geest.’

Uitlaat EWI De missie en de doelstellingen van RVO-Society hadden van in het begin duidelijke raakvlakken met het actieplan wetenschapsinformatie. Het kwam dus snel tot een eerste contact met de toenmalige administratie Wetenschap en Innovatie (nu departement Economie, Wetenschap en Innovatie van de Vlaamse overheid (EWI)).

RVO-Society werd in 2006 structurele partner. Binnen het actieplan wetenschapscommunicatie is RVO-Society de partner bij uitstek om zowel jongeren als het grote publiek te informeren over ICT, micro-elektronica en nanotechnologie en hen vooral ook te sensibiliseren voor het maatschappelijk (en economisch) belang hiervan.

Dit leidde niet automatisch tot een financiële ondersteuning. Wel wezen we meteen op het bestaan van de jaarlijkse oproepen voor projecten wetenschapsinformatie en -popularisering. Daarop diende RVO-Society in 2002 haar eerste project in, ‘Sluit de stroomkring’. Dit overtuigde de jury van externe experten, en kreeg een subsidie.

Na 10 jaar heeft RVO-Society op deze domeinen een zeer grote expertise opgebouwd, die ze ook altijd zeer loyaal gedeeld heeft met alle belangstellende actoren binnen en buiten Vlaanderen. RVO-Society is daarom een gewaardeerde partner in tal van samenwerkingsverbanden, o.a. met Vlaamse universiteiten, hogescholen, wetenschappelijke instellingen en verenigingen.

Ook de jaren die volgden, scoorde RVO-Society zeer goed met projecten als ‘Luister naar de chip, en ‘Chip! Chip! Chip! Hoera!’. Als een organisatie er in slaagt die projecten met succes uit te voeren, en als haar doelstellingen passen in het beleid op vlak van wetenschapspopularisering, dan kan ze in aanmerking komen voor een structurele ondersteuning.

•


Het departement EWI wenst RVO-Society ook in de toekomst alle succes toe!

Dirk Van Melkebeke, Secretaris-generaal EWI

pagina 33

in saMenWerking Met

pagina 34

•


BEDANKT ! “Hoi celien, ik heb al veel ideetjes voor dos nu vind ik de school veel leuker sins dos en jij van katrien!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ” (Mailtje tussen twee vriendinnetjes)

“De studenten waren vorig cursusjaar zeer enthousiast over de opleiding ‘Webklas’. Vandaar dat we natuurlijk dit cursusjaar graag opnieuw deelnemen.” (Docente lerarenopleiding) “Dag Evelyne, De kinderen hadden als huistaak een schoolkrantartikel te schrijven over ‘sport onder de loep’. Die taak had ik opgegeven voordat we aan de activiteiten begonnen, zodat ze er al rekening mee konden houden. Ik stond versteld van sommige prestaties. Echt goed! Ze konden alles heel goed beschrijven en uitleggen. Eentje had zelfs op de computer een tekening gemaakt van de snelheidsgraaf met de juiste kleuren (het lint) en ook met stippen. Het was moeilijk om een keuze te maken. Gisteren had ik een bespreking met de mama van Iman (de grote jongen met het lange haar), en zij vertelde dat Iman heel enthousiast was. Hij had als slotzin ‘Dit soort lessen mogen er nog komen!’. Als jullie dus nog zoiets organiseren, mag je gerust aanspreken.”

“Beste Nico, bedankt om mij de documenten toe te sturen. JOEPIE!!!!!!!!!!!! Ik heb een aangenaam gesprek gehad met onze directeur en heb hem kunnen overtuigen om de box van It’s Alive aan te kopen. Ik was zeer blij. Nu kan ik zachtjes aan beginnen voorbereiden. Maar sorry ik zal af en toe jouw hulp nog wel nodig hebben. Maak er een mooie werkweek van en tot de terugkomdag. Groetjes en nog eens merci, Isabelle.” (Leerkracht TO) ‘De kinderen hebben er erg van genoten! ... Voorstelling van de muziekinstrumenten was fantastisch mooi! ... De CD wordt nog dikwijls beluisterd in de klas ... . De meeste leerlingen waren erg enthousiast en zouden nog eens opnieuw willen gaan, samen met hun familie ...‘

(Reacties leerkrachten op concert ‘Peter en de wolf’ scholen Brugge en Damme)

“Dese sessie is absoluut een van de meest interessante en best verzorgde van de laatste twintig door mij beleefde studiedagen.” (vanuit scholengemeenschap Sint-Nicolaas over ‘projectwerking in TO’) “De kinderen waren enthousiast en begonnen zelfs in de trechter te zingen”

(leerkracht over spitstechnologie voor kleuters)

“We onderschatten leerlingen! Ze kunnen meer dan we denken” (leerkracht na prioritaire navorming techniek)

Emile Aarts Bruno Aerts Karina Aerts Koen Allaert Khalid Amri Ann Apers Guido Arnout Yoo Artois Joris Artoos Tessa Avermaete Thierry Babette Wouter Belgrado Anita Bernard Ann Berteele Paul Bertels Ann-Sofie Beun Luc Bohez Dirk Boogmans Sabine Borrey Paul Bottelberghs Jan Boulogne Emile Boulpaep Peter Broeckhoven Hein Buedts Jean-Claude Burgelman Lennert Burssens Gwen Busseniers Dany Buyse Jan Callewaert Eddy Capenberghs Philippe Cara Patricia Ceysens Matty Cilissen Christa Claes Eveline Claes Jan Claessen David Claeys Anje Claeys Agnes Claeys Isabelle Claeys Marc Clerkx Sophie Cocquyt Peter Coenen Sara Colapinto Isabelle Colin Patrick Colleman Paul Connehage Pascal Cools Jan Cornelis Geertje Cornelissen Steven Creyelman Herman Daems Els Dalle Sus Dams Greet Daniëls Lieven Danneels Johan Danneels Sabine Daro Marijke Das Vincent Das Imke Debecker Albert Debie Anse Deboes Wannes Deboes Mathias Debonne Sofie Deckers Gilbert Declerck Sven Decock Ine Decuyper Jan Decuyper Ludo Deferm Paul Degreef Patrick Degryse Wim Dehaene Koen Dejonckheere Jan Dekelver Chantal Delaere Luc Delrue Bert Delwiche Elvire Delwiche Ine Demeester Pol Demeurisse Katrien Denecker Franky Depickere Ludwine Depuydt Lucien Deschampelaere Jean-Claude Deschamps Jef Deschuyffeleer Patrick Desmedt Bart Desmyter Christine Devos Johan Devos Stijn Dhert Roger Dillemans Kadir Dogan Anne-Sophie Donckier Arnaud Donckier Rik Donkels Werner Dua Kristof Dupont Gaby Duyvejonck Ils De Bal Leen De Bie Jo De Boeck Jelle De Borger Renaat de Craemer Dominique De Cleer Sohn De Creus Hans De Four Jan De Geest Stijn De Jonge Roger De Keersmaecker Jan de Kinder Paul De Knop Eline De Langhe Hugo De Man Bart De Mey Rita De Meyer Bart De Moor Bram De Muer Hubert De Neve Wilson De Pril Anton De Proft Martin De Prycker Kristel De Roy Patrick De Ryck Lieven De Schamphelaere Lucien De Schamphelaere Bernadette de Schepper Stéphanie De Smet Patrick De Smet Brigitte De Terwangne Kim De Troy Luc De Vliegher Joachim De Vos Jo De Wachter Wim De Wit Henri Eisendrath Annie Elsen Chris Elshout Jan Engelen Dirk Engels Gabriëlle Erlingen Yves Exelmans Tine Feyaerts Kim Fillee Patrick Firlefyn Dirk Frimaut Ludo Froyen Claire Gallagher Lynn Geerts Tom Geirnaert Pol Ghesquière Nora Gillemot Valerie Gilles Robin Gillis Caroline Godts Manuel Gonzalez Oubiña Paul Govaerts André Goyvaerts Anne Grandjean Rudi Gysegom Ali Halioua Hendrik Hameeuw Edwin Hantson Bénédicte Haven Lenny Heerinckx Mischa Hendrickx Jan Hendrickx Kris Hendrickx Raf Hermans Ludo Heylen Roger Hoeckx Rik Hostyn Kim Hoogenberg Hans Ides Anne Ijsewijn Ilse Frederickx Pieter Indesteege Erik Jacquemyn Vincent Jamaer Kolet Janssen Els Janssens Henri Janssens Edmond Janssens Karin Jiroflée Erik Jonghmans Ives Jossa Ingrid Kerckhofs Brunhilde Keyers Luc Kindt Rudi Knoops Marius Koers Sofie Kuppens Ferre Laevers Paul Lagasse Johan Lambrecht Michel Lambrechts Tobias Lancsweert Greet Langie Guido Langouche Nikie Lapaire Willy Latine Laurence Leleux Jan Lembrechts Tine Lenaerts Thomas Leysen Freddy Librecht Roderick Lindner Katleen Lodewyckx Claudia Loockx Heidi Loos Veerle Lories Filip Louagie Isabel Lowyck Audrey Mabuma Eric Maertens Pieter Maertens Herman Maes Patty Maes Karen Maex Karel Mangelschots Dries Mahieu Jo Mannaerts Katrien Marent Ignace Martens Olfa Marzouk Ellen Meelkop Jan Mees Robert Mertens Ad Meskens Leen Mestdagh John Mestdagt Roger Meulemans Marjan Meulewater Julien Michiels Brigitte Minne Philippe Misson Gaston Moens Liliane Moeremans Bernard Mommens Julia Moons Patrik Moria Jean Mossoux Betty Mutton Serge Nanson Suzanne Nelissen Johan Nijs Jos Noteboom André Oosterlinck Damiaan Ovaere Maaike Op de Beeck Pierre (Guy) Pansar Els Parton Lorin Parys Jef Pazmany Ben Peeters Luc Philips Koen Pierlet Luc Pieters Dirk Pieters Franz Pieters Patrick Pilat Elke Piron Gudrun Pletinckx Katrien Pollefeyt Jan Poté Erik Proost Jan Proost Elly Quanten Jos Raets Peter Raeymaekers Danielle Raspoet Ingrid Reynaert Hans Roels Els Sallembier Steven Sanders Stephan Santens Geert Schelstraete Cis Scherpereel Frans Schroons Eric Schutz Luk Segers Guido Segers Peter Simkens Patrick Slaets Alexandra Smet Ilse Smets Guido Smeyers Koen Snoeckx Paul Soete Karin Soete Frans Soudan Piet Spiessens Bruno Sprengers Jan Staar Roger Standaert Chloé Steeno Tom Stoop Sooike Stoops Alexandra Stroeckx Inge Struys Robert Sullivan René Swinnen Kristof Taveirne Karel Tavernier Guy Tegenbos Bruno Termonia Rudy Theys Greet Thijs Louis Tobback Pieter Tratsaert Yolaine d’Udekem Jeroen Vanbeeck Yves Vanbilsen Hugo Vandamme Katrien Vandenberghe Kristof Vandebroeck Frank Vandenbroucke Pieter Vandenweyer Saskia Vandeputte Christian Vandercammen Marleen Vanderpoorten Josy Vandervorst Chris Vandesande André Vandevenne Alexander Vandewoude Kathleen Vanhavere Chris Vanherck Matthieu Vanhove Christian Vanhuffel Jos Vanlandschoot Bart Vanseer Anne-Mie Vansteelant Dirk Vansteenkiste Mia Vanstraelen Kris Vekeman Kris Verburgh Jan Vercruysse Pierre Verdoodt Bart Verduyn Dirk Verhaegen Paul Verhaert Koen Verlaeckt Stefaan Vermaal Björn Verschoore Mia Verschraegen Kris Verstreken Chris Vervaeck Marc Vervenne Elke Vervoort André Vinck Roskin Vladic Angeline Van Achter Peter Van Achteren Gerard Van Acker Luc Van Acker Piet Van Avermaet Wim Van Broeck Joke Van Brusselen Ben Van Camp Paul Van Cauwenberge Wim van Cleemput Dirk Van Compernolle Paul Van Droogenbroeck Ward Van Duffel Bas Van Dijck Liesbet Van Dyck Harry Van Erum Karel Van Eetvelt Marc Van Gastel Ann Van Gysel Johan Van Helleputte Johan Van Herck Carl Van Himbeeck Ria Van Hove Sabine Van Huffel Geert Van Kerckhoven Chantal Van Oostenrijk Agnés Van Overstraeten Wim Van Petegem Luc Van Praet Steven Van Praet Lut Van Renterghem Herman Van Rompuy Dirk Van Sintjan Josepha Van Steenbergen Piet Van Waeyenberge Marc Van Wesemael Sophie Vanwijnsberghe Emmanuel Van Lil Peter Vanden Bossche Jos Vander Sloten Rik Van de Walle Herlinde van de Water Gerard Van den Abbeele Willy Van Den Berge Mathieu Van Den Berghe Katrien Van den Bosch Luc Van den hove Jurn Van Den Meerssche Jan Van der Auwera Jurgen Van der Velde Annelies Vermeir Steven Verstockt Joachim Verplancke Sylvie Ver Eecken Gijs Veyfeyken Anneleen Wauters Dirk Wauters Jan Wauters Kris Werbrouck Yannick Van Wijmeersch Carine Willaert An Willems Annie Wolput Marc Wylaers Bert Wylin Lode Wyns Soufiane Zizaoui Paul Zwink en jij!

12 mei 2010

Jaarverslag 2009

Roger Van Overstraeten Society vzw Jaarverslag 2009 Kapeldreef 75 - B-3001 Leuven - België Tel.: +32 (0)16 281 064 Fax: +32 (0)16 288 416 E-mail: [email protected] www.rvo-society.be

Your life

Our Society

Jaarverslag mei Your life. Our Society

Recommend Documents