JAARVERSLAG 2012 Lectoraat Participatie, zorg en ondersteuning Participation, care and support
Lectoren: Jean-Pierre Wilken Doortje Kal
Kenniscentrum Sociale Innovatie Research Centre for Social Innovation Faculteit Maatschappij en Recht
Looptijd: 2007-2015 Omvang 2012: 1,2 fte
1. Algemeen 1.1 Ontwikkelingen in missie en kennis/beroepsdomein Het lectoraat Participatie, Zorg en Ondersteuning richt zich op de ondersteuning van mensen met een kwetsbare positie in de samenleving, hierbij valt te denken aan mensen met functiebeperkingen en in sociale geïsoleerde situaties. Het gaat hier om individuele ondersteuning vanuit zorg en welzijn, en vanuit de lokale samenleving. De zorg voor de burger komt steeds meer op het terrein van de lokale overheid en de burger(s) zelf te liggen. De rol van de professional schuift op naar vraagstukken van organisatie, coördinatie en uitvoering van zorg en dienstverlening op lokaal niveau, waarbij wonen, zorg en dienstverlening worden geïntegreerd. Hierbij ontstaan lokale inrichtingen van ‘welzijnszorg’. Op schaal van wijken en dorpen ontstaan integrale serviceteams. Er is een grote behoefte aan Hbo-opgeleide zorg- en dienstverleners die verschillende kennisbronnen combineren, en interdisciplinair kunnen werken. De laatste jaren is er toenemende aandacht voor de kwaliteit van de sociale infrastructuur. Binnen het domein ontbreekt veelal de samenhang die overzicht mogelijk maakt. Het lectoraat richt zich op kennis betreffende participatie en (re)integratie van mensen in de marge en op kennis voor maatschappelijke- en professionele ondersteuning. Binnen het speerpunt Werken en Leren in de Wijk houden we ons bezig met het deelprogramma naar wijkgerichte aanpakken naar de ondersteuning van kwetsbare burgers. 1.2 Ontwikkelingen qua inbedding Het afgelopen jaar is het samenwerkingsverband van de Wmo-werkplaats Utrecht steeds belangrijker geworden. Daarnaast is het lectoraat is ingebed in vele regionale en landelijke netwerken en samenwerkingsverbanden (zie bijlage). In internationaal verband is het lectoraat actief in het CARPE consortium. Momenteel vindt met name uitwisseling plaats met Manchester Metropolitan University. Daarnaast is het lectoraat penvoerder van het RAAK Internationaal project Community Support. Hierin wordt samengewerkt met universiteiten in Maastricht, Budapest en Tallinn. 1.3 Bijdragen van het lectoraat Het lectoraat heeft op vele wijzen bijgedragen aan de professionele praktijk, onderwijs en scholing en wetenschap/onderzoek. We lichten hier enige bijdragen er uit. Wmo-werkplaats Utrecht Een aantal onderzoeksprojecten werd uitgevoerd in het kader van de Wmo-werkplaats Utrecht. In 2012 is de eerste fase van de Wmo-werkplaats Utrecht afgerond. Het betrof een programma van drie jaar, bedoeld om praktijkkennis te ontwikkelen en over te dragen aan professionals werkzaam in zorg en welzijn - over de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Drie lectoraten van het KSI werkten hierin samen. De werkplaats was mede mogelijk door een subsidie van het ministerie van VWS. Bij de werkplaats zijn enkele tientallen organisaties en gemeentes aangesloten. In de afgelopen jaren vond onderzoek plaats, werden studiedagen georganiseerd, onderwijsmodules ontwikkeld en scholingsactiviteiten aangeboden. Rond vijf thema’s werden zogenoemde Wmo-kenniskringen gevormd. 1. Samenspel in het kader van de Wmo. 2. Van Sociaal isolement naar sociale inclusie. 3. Presentie, Kwartiermaken en Support. 4. Signaleren en interventie. 5. Monitoring, Lokale Beleidsontwikkeling en Zeggenschap.
Vanuit het lectoraat werd leiding gegeven aan de kenniskringen 2 en 3. Daarnaast werd in het kader van kenniskring 5 een project uitgevoerd. In het kader van ‘Van Sociaal isolement naar sociale inclusie’ werd in samenwerking met het LESI onderzocht welke werkwijzen bruikbaar zijn voor het doorbreken van eenzaamheid en sociaal isolement bij mensen in een kwetsbare situatie. Er werden experimenten uitgevoerd en aanpakken ontwikkeld in Amersfoort, Nieuwegein, Utrecht (LESI) en Veenendaal (PZO). In het kader van ‘Presentie, Kwartiermaken en Support’ werd een praktijkverkenning uitgevoerd. Bij de presentiebenadering draait het om de inzet van ‘nabije professionals’. Bij kwartiermaken gaat het om methoden om de ontvankelijkheid van onze samenleving te vergroten voor mensen met beperkingen. En de supportbenadering gaat er vanuit dat mensen in buurten op basis van eigen kracht en regie ondersteuning krijgen. Hierbij is veel aandacht voor het versterken van de kwaliteit van het netwerk. Er werd een kwaliteitsinstrument ontwikkeld dat instellingen en teams kunnen gebruiken om te kijken in hoeverre zij volgens deze benaderingen werken. Daarnaast werd een methodiekbeschrijving gemaakt van ‘Wijk en Psychiatrie’ in Amersfoort. Deze wordt opgenomen in de databank Effectieve Sociale Interventies van Movisie. Wijk en Psychiatrie is een succesvolle aanpak om mensen met een psychiatrische achtergrond te helpen integreren in de wijk. In het kader van ‘Monitoring, Lokale Beleidsontwikkeling en Zeggenschap’ werd samen met CliëntenBelang Utrecht een instrument ontwikkeld waarmee de kwaliteit van de uitvoering van de Wmo gemeten kan worden vanuit gebruikersperspectief. Pilots vonden plaats in de gemeentes Amersfoort, Woerden en Leusden. Het lectoraat voerde de redactie van een boek waarin een aantal opbrengsten van de Wmowerkplaatsen samengebracht werden, het boek ‘Supportgericht Werken in de Wmo’ (Wilken en Dankers, 2012). Door het succes van de Wmo-werkplaats heeft VWS besloten om opnieuw voor drie jaar een subsidie ter beschikking te stellen. RAAK Projecten Het tweejarige RAAK-project ‘Mantelzorgondersteuning en Netwerkontwikkeling’ werd het afgelopen jaar afgerond met een aantal publicaties, een onderwijsmodule en een landelijke conferentie (Keesom & Witteveen, 2012; Witteveen & Keesom, 2012; Witteveen, 2012). Vorig jaar startte het RAAK Internationaal Project ‘Community Support’. Hierin wordt samengewerkt met Hogeschool Zuyd in Maastricht, Elte University in Budapest en Tallinn University in Tallinn. Het onderzoek wil meer kennis ontwikkelen over de participatie van kwetsbare mensen in de maatschappij. Het gaat om mensen met psychische en verstandelijke beperkingen. Er wordt gekeken naar participatie op het gebied van wonen, in (betaald) werk en sociale netwerken. Het doel is het ontwikkelen van nieuwe kennis voor professionals om de bestaande programma’s - gericht op het ondersteunen van deze groep mensen - te verbeteren. Het uiteindelijke doel is het vergroten van de mogelijkheden voor kwetsbare burgers om volwaardig deel te nemen aan de samenleving. Vermeldenswaard is dat het in 2010 afgesloten RAAK project ‘Kunst Inclusief’ in november de waarderingsprijs kreeg van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland voor een excellente onderzoekspublicatie.
2. Personele bezetting Tabel 1. HBO-raad: onderzoeksinzet lectoraat in 2012 Totaal aantal
Totaal FTE’s
1. Lectoren
2
1.2
2. Docenten en andere onderzoekers
32
4,43
3. Promovendi
2
1,0
4. Ondersteuning
--
0,87
5. Studenten
30
Categorie
Aantal gepromoveerden 2 2
Tabel 2: Personele bezetting
Naam + titel
dr. J.P. Wilken dr. D. Kal dr. E. Overkamp drs. T. Dankers L. Admiraal MSW E. Brettschneider drs. Jaap Driest S. Karbouniaris MSc T. Loeffen MSW K. Wolf M. Ganzevles dr. J. Sitvast J. Binkhorst MSc M. Peters E. Witteveen MSW C. van Slagmaat MSc T. Star N. van ’t End MSW M. Gademan J. v.d. Mei S. van Gijzel dr. M. Jansen B. Hermelink A. Huisman D. Kuiper E. Raap I. Scheijmans C. Verstoep F. van Wijk S. Ehlers
Functie (lector, docenten en andere onderzoekers, ondersteuning; voor promovendi zie tabel 3) lector lector hogeschoolhoofddocent senior onderzoeker docent-onderzoeker docent-onderzoeker docent/projectmedewerker docent-onderzoeker docent-onderzoeker docent/projectmedewerker docent/projectmedewerker docent/projectmedewerker junior-onderzoeker docent-onderzoeker docent-onderzoeker docent-onderzoeker docent-onderzoeker docent - onderwijsontwikkelaar docent - onderwijsontwikkelaar docent - onderwijsontwikkelaar junior-onderzoeker docent-onderzoeker- onderwijsontwikkelaar docent - onderwijsontwikkelaar docent - onderwijsontwikkelaar docent - onderwijsontwikkelaar docent - onderwijsontwikkelaar docent-onderzoeker docent - onderwijsontwikkelaar docent - onderwijsontwikkelaar Docent - onderzoeker
fte
1,0 0,2 0,1 0,2 0,2 0,05 0,08 0,85 0,09 0,02 0,15 0,02 0,4 0,08 0,4 0,1 0,04 0,02 0,02 0,1 0,55 0,03 0,03 0,03 0,05 0,03 0,3 0,05 0,01 0,05
A.
Gruppen
J. Huizinga J. Knevel V. de Waal C. Entrop W. van Amerongen K. Schoenmaker M. Kruisselbrink
Docent-onderzoeker Docent-onderzoeker Docent-onderzoeker Docent-onderzoeker management-assistent pr, communicatie en redactie planning & control event manager
0,02 0,01 0,18 0,17 n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
Tabel 3. Promotietrajecten
1.
2.
Naam promovendus R. van der Sande
Omvang onderzoeksaanstelling in fte
Titel onderzoek
Naam promotor
Betrokken universiteit
Wordt planning gehaald?
0,4
Prof.dr. N. Mulder
EUR
volgens verwachting
M. Kalter
0,6
Risicomanagement bij psychiatrische aandoeningen Arbeidsmediation
Prof.dr. M. Euwema
KUL
volgens verwachting
Einddatum promotieonderzoek 2013
2015
Tabel 4. Deelnemende studenten
1. 2. 3. 4. 5.
3.
Titel onderzoek RAAK Mantelzorgondersteuning Wmo-werkplaats (diverse projecten) Samen Oplopen Kwintes SRH Jeugd Vriend GGz
Aantal studenten 8 10 4 4 4
Startdatum aug. 2010 sept. 2009 sept. 2011 sept. 2011 sept. 2011
Gerealiseerde inkomsten voor onderzoek
Tabel 5. HBO-raad: Gerealiseerde inkomsten lectoraat Gerealiseerde inkomsten in K€ Rijksbijdrage
286
SIA/RAAK
270
Internationaal Overig
--295
Einddatum aug. 2012 sept. 2012 sept. 2013 sept. 2013 maart 2013
4. Output domein professionele praktijk A. Publicaties zie publicatielijst B. Netwerken en relaties Relaties met regionale organisaties Overheid en belangenorganisaties CliëntenBelang Utrecht Gemeente Amersfoort Gemeente De Bilt Gemeente Utrecht Gemeente Leusden Gemeente Nieuwegein Gemeente Zeist Provincie Utrecht Wmo-raad Woerden Wmo-raad Wijk bij Duurstede Reyer ter Burgh Amersfoort Zorginstellingen Amerpoort Beweging 3.0 Boogh Hoogstraat Humanitas DMH Kwintes GGz Centraal RIAGG Amersfoort e.o. UMCU afd. revalidatie en neurologie Welzijnsinstellingen MEE Utrecht Gooi en Vechtstreek Stichting de Wilg Utrecht Stichting Ravelijn Amersfoort Stichting Welzijn Amersfoort STADE MEE Groningen MEE IJsseloevers Overige Alleato ROC Midden-Nederland Steunpunt Mantelzorg Amersfoort Alliantie Ravelijn Landelijk Vereniging Cerebraal Expertise Centrum Mantelzorg Movisie UMC Groningen Revalidatiecentrum Beatrixoord LESI
Anoiksis Cerebraal CVA-vereniging Samen Verder Ministerie van VWS Participatie in landelijke netwerken en samenwerkingsverbanden Coalitie voor Inclusie Landelijk Kennisnetwerk Gehandicaptenzorg (Vilans; VNG) Landelijk Platform Lectoren Zorg en Welzijn Landelijk Forum voor Praktijkgericht Onderzoek Landelijk Platform Sociale Netwerken Landelijk Steunpunt Kwartiermaken Landelijk overleg Wmo-werkplaatsen Onderzoeksgroep Care and Contested Coherence Universiteit van Tilburg Phrenos - Landelijk Kenniscentrum Rehabilitatie en Herstel Internationale netwerken en samenwerkingsverbanden CARPE, Consortium on Applied Research and Education European Association of Schools of Social Work (EASSW) European Consortium Community Support European Network for Mental Health Services Evaluation European Social Networks European Network of Social Action (ENSACT)
C. Lezingen / presentaties / symposia / workshops zie productielijst D. Projecten Naam RAAK Mantelzorgondersteuning
Onderwerp Mantelzorg- en netwerkondersteu ning bij mensen met hersenletsel
Periode aug. 2010 aug. 2012
2.
Wmo-werkplaats (diverse projecten)
1. Doorbreken Sociaal isolement 2. Presentie, Kwartiermaken en Support 3. Methodiek Wijk en Psychiatrie 4. Monitoring
sept. 2009 sept. 2012
3.
Samen Oplopen
oktober 2011 – juni 2013
4.
Kwintes SRH Jeugd
Beschrijving en evaluatie van vrijwillige inzet bij opvoedingsonders teuning Evaluatie van SRH-methodiek
1.
januari 2012 – juli
Output drie regionale ketennetwerken en ontwikkelwerkplaatsen; profiel specialistisch consulent mantelzorg bij hersenletsel; onderzoeksrapportages; twee boekpublicaties. 1. Signaleringsinstrument eenzaamheid en sociaal isolement bij ouderen. 2. Kijkramen presentiebenadering en kwartiermaken; Boek Supportgericht Werken in de Wmo 3. Onderzoeksrapportages en Methodiekbeschrijving Wijk en Psychiatrie 4. Scan Gebruikersperspectief Wmo. Onderzoeksrapport; methodiekbeschrijving
Onderzoeksrapport; methodiekbeschrijving
5.
Vriend GGz
6.
App Opvoedingsondersteuning
7.
Ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid
toegepast op jongeren Beschrijving van de werkwijze van Vriend GGz en het onderzoeken van de mogelijke meerwaarde van Vriend GGz als gevolg van het werken met ervaringsdeskundi ge medewerkers. Vooronderzoek inzet digitale media bij opvoedingsonders teuning van ouders met een verstandelijke beperking Ervaringskennis en ervaringsdeskundi gheid
5. Output domein onderwijs en scholing A. Publicaties zie publicatielijst B.
Netwerken en relaties Regio Utrecht, landelijk, internationaal
Universiteiten en Hogescholen Avans Hogeschool Fontys Hogescholen Gereformeerde Hogeschool Zwolle Hanzehogeschool Groningen Hogeschool van Amsterdam Hogeschool Arnhem en Nijmegen Hogeschool InHolland Hogeschool Rotterdam Hogeschool Windesheim Saxion Hogeschool Universiteit van Amsterdam Universiteit van Tilburg Universiteit voor Humanistiek Universiteit Utrecht Landelijke kenniscentra Expertise Centrum arbeidsjuridisch
2013 november 2011 – maart 2013
Onderzoeksrapport; mogelijk boekpublicatie
september 2012 – februari 2013
Onderzoeksrapport
doorlopend
Herziening kaderdocument
Instituut voor Gebruikersparticipatie en Beleid Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventie Movisie Phrenos Special Arts Stichting Presentie Trimbos Instituut Vilans Koepelorganisaties Beroepsvereniging Opbouwwerk Nederland FNV Bondgenoten GGz Nederland Mezzo Nederlands Mediation Instituut Nederlandse Vereniging voor Maatschappelijk Werk Nederlandse Vereniging van Mediators Vakvereniging van Ervaringswerkers Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland Cultuurnetwerk Nederland Kunstfactor Sectorinstituut voor Amateurkunst Kunstconnectie Branchevereniging voor kunsteducatie en kunstbeoefening Zorg- en Welzijnsinstellingen CVR Beatrixoord Icare Interakt Contour Emergis MEE Groningen MEE IJsseloevers Noorderbrug Promens Stichting Zorgketens Niet Aangeboren Hersenletsel Overijssel Reakt (Organisatie voor Dagbesteding en Arbeid) Thuiszorg Groningen Traverse Via Reva Zozijn Overigen Arcon Cerebraal DAS Rechtsbijstand Juridisch Loket Kenniscentrum Ervaringsdeskundigheid en Zelfhulp Kwadraad Loket Conflictbemiddeling Rijk MO-Groep Provinciaal Coördinatiepunt Vrijwillige Thuishulp en Mantelzorg RINO Groep ROC Zadkine Samen Verder Stichting Presentie Zelfhulp Informatie Eetstoornissen Zelfhulp Organisatie (Ziezo)
C.
Lezingen / presentaties / symposia / workshops zie productielijst
D.
Projecten Naam RAAK Mantelzorgondersteuning
Onderwerp Mantelzorg- en netwerkondersteuning bij mensen met hersenletsel
Periode aug. 2010 aug. 2012
2.
Wmo-werkplaats (diverse projecten)
1. Doorbreken Sociaal isolement 2. Presentie, Kwartiermaken en Support 3. Wmo algemeen
sept. 2009 sept. 2012
3.
Ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid Vakgroep Pozitive
Ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid
doorlopend
Kennisuitwisseling en – ontwikkeling op het gebied van gehandicaptenzorg en NAH Kennisuitwisseling en – ontwikkeling op het gebied van GGz en Maatschappelijke Opvang Kennisuitwisseling en – ontwikkeling op het gebied van de Wmo
doorlopend
1.
4.
5.
Vakgroep GGz en Maatschappelijke Opvang
6.
Vakgroep Wmo
E.
Overig
6. Output domein wetenschap/onderzoek A.
Publicaties zie publicatielijst
B.
Netwerken en relaties Regio Utrecht, landelijk, internationaal
Universiteiten en Hogescholen Avans Hogeschool Fontys Hogescholen
doorlopend
doorlopend
Output competentieprofiel specialistisch consulent mantelzorg bij hersenletsel; twee boekpublicaties die ook in onderwijs gebruikt worden; Onderwijsmodule casuïstiek mantelzorg 1. Onderwijsmodule Sociaal Isolement 2. Boek Supportgericht Werken in de Wmo, te gebruiken voor onderwijs 3. Onderwijsmodule Zoeken naar Zorg; Inleidende module Basiskennis Wmo. Ontwikkelgroep leren van ervaringen (pilot leerlijn onderwijs). Deskundigheidsbevordering docenten en onderzoekers; Kennisontwikkeling op het betreffende vakgebied. Deskundigheidsbevordering docenten en onderzoekers; Kennisontwikkeling op het betreffende vakgebied. Deskundigheidsbevordering docenten en onderzoekers; Kennisontwikkeling op het betreffende vakgebied.
Gereformeerde Hogeschool Zwolle Hanzehogeschool Groningen Hogeschool van Amsterdam Hogeschool Arnhem en Nijmegen Hogeschool InHolland Hogeschool Rotterdam Hogeschool Windesheim Radboud Universiteit Nijmegen Saxion Hogeschool Universiteit van Amsterdam Universiteit van Tilburg Universiteit voor Humanistiek Universiteit Utrecht Landelijke kenniscentra Expertise Centrum arbeidsjuridisch Instituut voor Gebruikersparticipatie en Beleid Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventie Movisie Phrenos Special Arts Stichting Presentie Trimbos Instituut Vilans Participatie in landelijke netwerken en samenwerkingsverbanden Landelijk Kennisnetwerk Gehandicaptenzorg (Vilans; VNG) Landelijk Platform Lectoren Zorg en Welzijn Landelijk Forum voor Praktijkgericht Onderzoek Landelijk overleg Wmo-werkplaatsen Onderzoeksgroep Care and Contested Coherence Universiteit van Tilburg Phrenos - Landelijk Kenniscentrum Rehabilitatie en Herstel Internationale netwerken en samenwerkingsverbanden CARPE, Consortium on Applied Research and Education European Consortium Community Support European Network for Mental Health Services Evaluation European Social Networks European Network of Social Action (ENSACT) C.
Lezingen / presentaties / symposia / workshops zie productielijst
D.
Projecten
1.
Naam Beste Practice Unit
Onderwerp Ontwikkeling model BPU
Periode doorlopend
2.
Evidence SRH
3.
Ontwikkeling supportmodel
Onderzoeken effectiviteit SRHmethodiek Theorievorming supportmodel;
diverse projecten in 2012 doorlopend
Output a. verbetering van de onderzoeksmethodologie b. artikel in JSI wetenschappelijke artikelen
Boek Supportgericht Werken in de Wmo;
4.
Fidelityschaal Strengths-model
5.
Validering PAS schaal Meetinstrumentarium belasting en steun mantelzorgers
6.
Europees Project Community Support Dataverzameling voor Nederlandse validering i.s.m. Radboud Universiteit Validering meetinstrument Instrument om (over)belasting en steun mantelzorgers NAH in beeld te brengen
2012-2013 doorlopend
rapportages en artikelen verwacht in 2013/2014 wetenschappelijk artikel
2012-2013
wetenschappelijk artikel
2012
instrument met handleiding; artikel in voorbereiding.
7. Doelstellingen en activiteiten 2013 Algemeen Het lectoraat beoogt in 2013 door te gaan met het verzamelen, verrijken en verspreiden van kennis in drie onderzoekslijnen: • Individuele ondersteuning • Maatschappelijke zorg en ondersteuning • Werken op basis van ervaringskennis, kracht en inclusie Deze kennis wordt verzameld in verschillende programma’s en projecten, zoals het HU Speerpunt Werken en Leren in de Wijk, de Wmo-werkplaats Utrecht en het Europese Community Support project. Onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten vinden plaats in en in nauwe samenwerking met de beroepspraktijk en het onderwijs. In 2013 zal verder gewerkt worden aan de versterking van de verbinding tussen onderzoek, ontwikkeling en onderwijs. Beoogde targets zijn: 1. Het realiseren van ten minste 5 ontwikkelwerkplaatsen volgens het model van de Best Practice Unit 2. Het involveren van ten minste 50 professionals bij de projecten van het lectoraat 3. Het involveren van ten minste 30 studenten bij de projecten van het lectoraat 4. Het involveren van ten minste 15 docenten bij de projecten van het lectoraat 5. Het realiseren van ten minste 25 publicaties, presentaties, onderwijsproducten, colleges enz. t.b.v. beroepspraktijk, onderwijs en wetenschap. 6. Het integreren van kennis uit het lectoraat in ten minste 3 opleidingsprogramma’s. Domein beroepspraktijk Op het domein van de beroepspraktijk start het lectoraat met de tweede fase van de Wmo-werkplaats. De Wmo-werkplaats is onderdeel van het HU-speerpunt Werken en Leren in de Wijk. Doelstelling van de Wmo-werkplaats is om professionals die werkzaam zijn op het terrein van zorg, welzijn en dienstverlening van kennis te voorzien om goed in deze nieuwe beroepscontext te kunnen opereren. Activiteiten die plaatsvinden zijn o.a. geconcretiseerd in de volgende projecten: a. de werkwijze van nieuwe geïntegreerde wijkteams; b. werken volgens de methodiek Supportgericht Werken / de Kanteling; c. verbeteren van mantelzorgondersteuning en de inzet van sociale netwerken bij mensen met dementie, licht verstandelijke beperkingen en niet aangeboren hersenletsel. Het instrument ‘Scan Wmo-ervaringen vanuit Gebruikersperspectief’ zal in 2013 gepubliceerd worden, inclusief handleiding.
Het effectonderzoek naar de SRH-methodiek Jongeren bij Kwintes zal in 2013 worden afgerond. Dit levert inzicht op in de effecten van deze methodiek bij jongeren met diverse typen beperkingen (psychiatrisch, autisme, lvb). Het evaluatieonderzoek naar de benadering van Samen Oplopen in Zeist, dat in 2012 van start ging, zal in 2013 afgerond worden met een laatste meting. We zullen dan meer inzicht verkregen hebben in de werkzaamheid van vrijwillige inzet bij gezinnen in moeilijke omstandigheden. Eveneens zal het onderzoek bij Vriend GGz worden afgerond. Dit onderzoek geeft inzicht in de waarde van ervaringsdeskundigheid in de hulpverlening van mensen met psychiatrische problemen. Van het Kaderdocument Ervaringskennis en Ervaringsdeskundigheid uit 2007 zal in 2013 een geactualiseerde versie verschijnen. De methodiekbeschrijvingen Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen (SRH) en Wijk en Psychiatrie (WeP) worden in 2013 opgenomen in de landelijke databank Effectieve Sociale Interventies. Hiermee komen zij breed beschikbaar voor de beroepspraktijk en het onderwijs. In het kader van het project Community Support zal in verschillende ontwikkelwerkplaatsen gewerkt worden aan het verbeteren van de participatiemogelijkheden van mensen met psychische en verstandelijke beperkingen. Het project levert naar verwachting inzichten op welke professionele ondersteuning en welk organisatorische voorwaarden belangrijk zijn voor burgers met deze beperkingen. Domein onderwijs In het onderwijs beogen we de in 2012 gestarte vakgroepen te continueren en te verstevigen. Dit betreft de vakgroepen Pozitive (dienstverlening t.b.v. mensen met verstandelijke en lichamelijke beperkingen), GGz / Maatschappelijke Opvang, en Wmo/WNS. Vakgroepen fungeren als communities of practice voor docenten en onderzoekers. Doel is: kennis delen, kennis ontwikkelen en kennis implementeren in het onderwijs. Het instrument ‘Zoeken naar Zorg’, waarvan in 2012 een prototype ontwikkeld is, zal in 2013 in het onderwijs uitgetest gaan worden. Basiskennis omtrent de Wmo zal geïmplementeerd worden in de social work opleidingen en pedagogiek. Binnen de vakgroep GGz zal verder gewerkt worden aan de ontwikkeling van didactische en inhoudelijke werkvormen waarmee studenten hun eigen ervaringen kunnen gebruiken als kennisbron. In het kader van implementatie van de methodiek van het SRH in het onderwijs wordt beoogd drie docenten hierin te certificeren. Ook in 2013 wordt vanuit het lectoraat input geleverd voor de accentroutes gehandicaptenzorg en GGzagoog. De kennis die bij het lectoraat ter beschikking is wordt gebruikt om de accentroutes up-to-date te houden. Er wordt verder gewerkt aan methodiekontwikkeling op gebied van krachtgericht werken, psychosociale rehabilitatie en support. Domein wetenschap Het lectoraat zal in 2013 verder werken aan de body of knowledge rond werkzame factoren in de relatie tussen professional en gebruiker van hulp- en dienstverlening, en op het gebied van participatie en sociale inclusie. Dit betreft zowel theorievorming als het verzamelen van bewijslast voor werkzame factoren en effectieve interventies. Daarnaast zal gepubliceerd worden over het model van de Best Practice Unit, als een effectief model voor praktijkgericht onderzoek.
Productieoverzicht 2012 Lectoraat participatie zorg en ondersteuning
Publicaties Dankers T., Karbouniaris S., Van Slagmaat C., Wilken J.P. (2012). Participeren kun je leren! Sozio 108, oktober 2012, p. 40-43. Hollander D. den & Wilken J.P. (2012). Van wens naar werkelijkheid. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 97-112. Hollander D. den & Wilken J.P. (2012). Krachtgericht werken met wensen en mogelijkheden. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 113-124. Hollander D. den & Wilken J.P. (2012). Effectieve implementatie. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 361-372. Hollander D. den & Wilken J.P. (2012). Competenties ontwikkelen. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 373-379. Kal D. (2012). Kwartiermaken. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 227-236. Kal, D. (2012). Kwartiermaken in de Wmo. Ondersteuning van volwaardig burgerschap voor iedereen. In: Wilken J.P. & Dankers T. red. (2012).Supportgericht werken in de Wmo. Utrecht: Movisie / Wmo-werkplaatsen, p. 44-54. Kal, D. (2012) Eerherstel van Eigen Ervaring. Voorwoord in: Wouter van de Graaf, Mark Janssen, Heinz Mölders, Versterkende gesprekken. Van monoloog naar dialoog tot multiloog. Emancipatoire gesprekken rond zorg en welzijn. Tobi Vroegh, blz. 7,8 Kal, D. (2012) Kwartiermaken, in: Jean Pierre Wilken, Dirk den Hollander. Handboek integrale rehabilitatie benadering. Theorie en praktijk van het systematisch rehabilitatiegericht handelen, blz. 227237 Kal, D. (2012) Rutger Post, Gerda Scholtens, Meedoen gaat niet vanzelf. Kwartiermaken in theorie en praktijk. Uitgeverij Tobi Vroegh, Amsterdam, 96 blz. (Nawoord van Jean Pierre Wilken) Kal, D. (2012) Kwartiermaken. Werken aan ruimte voor anderszijn. Uitgeverij Boom Lemma pag. 99-111 Kal, D. (2012) kwartiermaken in Engelse vertaling van Samenleven is geen privézaak. (H.v.Ewijk, J.v.Eijken en H.Staatsen) Kal, D. (2012) Sibylle Prins, Arbeit an einer gastfreundlichen Gesellschaft. Elf Fragen an Doortje Kal zum Kwartiermaken, Sozialpsychiatrische Informationen. Zeitschrift für kritische Psychiatrie seit 1970, Psychiatrie Verlag, blz. 13-17, 1/2012
Kal, D. (2012) Kwartiermaken. Bijzonder lectoraat kwartiermaken, Deviant, Tijdschrift tussen psychiatrie en maatschappij, nr 72, maart 2012, blz. 14-18 (n.a.v. Openbare les 16/12/2011) Carbo C. (2012) 'Werken aan een gastvrije samenleving' , Interview Doortje Kal, Markant, Maandblad voor de gehandicaptensector, juli/augustus 2012, bl. 10-14 Kal, D. (2012) Rutger Post, Gerda Scholtens, Kwartiermaken en de WMO, Tijdschrift voor rehabilitatie, december 2012, blz. 67-71 (Overdruk uit en n.a.v. Meedoen gaat niet vanzelf) Meel, van K. (2012) Lof der zichtbaarheid. Kritische dialoog over de kracht van kunst, pArt. Nieuws over kunst van mensen met een handicap, 2012/3, blz. 14-17 Karbouniaris S. & Wilken J.P. (2012). Ervaringskennis, ervaringsdeskundigheid en peer support. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 215-226. Karbouniaris S., Wilken J.P. & Tuk A. (2012). Wijk en Psychiatrie. De ontwikkeling van een maatschappelijk steunsysteem. In: Wilken J.P. & Dankers T. red. (2012).Supportgericht werken in de Wmo. Utrecht: Movisie/Wmo-werkplaatsen, p. 67-75. Karbouniaris S. & Wilken J.P. (2012). Wijk en Psychiatrie. Onderzoeksrapportage 2008-2012. Utrecht: Kenniscentrum Sociale Innovatie. Karbouniaris, S & Watering, van de A. (2012). De status aparte van ervaringswerkers binnen de eetstoornisbehandeling Herstelondersteunende Zorg. Behandeling, Rehabilitatie en Ervaringsdeskundigheid als hulp bij herstel van psychische aandoeningen, Utrecht. SWP pagina 163-169 Kwekkeboom R. & Wilken J.P. (2012). De dynamiek van transformatie. Slotbeschouwing. In: Wilken J.P. & Dankers T. red. (2012).Supportgericht werken in de Wmo. Utrecht: Movisie/Wmo-werkplaatsen, p. 165169. Loeffen T., Biene, M. van & J.P. Wilken (2012). Kunst en herstel. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 349-360. Visser-Meily A., Witteveen E. & J.P. Wilken (2012). Inventarisatielijst Mantelzorg. Utrecht: Kenniscentrum Sociale Innovatie. Visser-Meily A., Witteveen E. & J.P. Wilken (2012). Handleiding inventarisatielijst mantelzorg. Utrecht: Kenniscentrum Sociale Innovatie. Verstoep, C. ea (2012) Elk mens bestaat uit verhalen. Rapport Nidos uitgegeven in eigen beheer 2012 Verstoep, C. en Admiraal L.(2012) Van sociaal isolement naar sociale verbinding. Studiehandleiding/docenthandleiding. Wmo werkplaats Verstoep, C. (2012) Recensie Peeters in Tijdschrift Sociale Interventie nr.1 Verstoep, C. (2012) Recentie Auke v.d. Woud in Tijdschrift Maatwerk nr. 2 Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP.
Wilken J.P. & D. den Hollander (2012). Geschiedenis van de rehabilitatie. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 17-30. Wilken J.P. & D. den Hollander (2012). Een integrale benadering. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 31-50. Wilken J.P. (2012). Inzichten uit herstelstudies. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 51-68. Wilken J.P. & D. den Hollander (2012). Presentie, herstel en empowerment. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 69-86. Wilken J.P. (2012). Wetenschappelijke evidentie. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 87-96. Wilken J.P. & D. den Hollander (2012). Werken met kwetsbaarheid. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 141-156. Wilken J.P. & D. den Hollander (2012). Werken met de omgeving. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 157-172. Wilken J.P. & D. den Hollander (2012). Werken met sociale netwerken. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 173-180. Wilken J.P. & D. den Hollander (2012). Werken met de familie. In: Wilken J.P. & D. den Hollander (red.) (2012). Handboek integrale rehabilitatiebenadering. Theorie en praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Amsterdam: SWP, p. 181-190. Wilken J.P. (2012). Wat is goede zorg? Grondslagen van sociale professionaliteit. In: Van Eijken J., Van Ewijk H. & Staatsen H. red. (2012). Samenleven is geen privézaak. Sociaal werk en actief burgerschap. Den Haag: Boom Lemma uitgevers, p. 135-156. Wilken J.P. (2012). Woord vooraf. In: Keesom, J. en E. Witteveen (2012). Een sterk netwerk. Voor een goed leven na hersenletsel’. Utrecht: Kenniscentrum Sociale Innovatie. Wilken J.P. & Dankers T. (2012). Samenwerking zorg en welzijn in de wijk. Sozio 105, april 2012, p. 2831. Wilken J.P. & Dankers T. red. (2012).Supportgericht werken in de Wmo. Utrecht: Movisie/Wmowerkplaatsen. Wilken J.P. & Dankers T. red. (2012). Inleiding. In: Wilken J.P. & Dankers T. red. (2012).Supportgericht werken in de Wmo. Utrecht: Movisie/Wmo-werkplaatsen, p. 4-9. Wilken J.P. (2012). Maatschappelijke ondersteuning. Principes van de supportbenadering. In: Wilken J.P. & Dankers T. red. (2012).Supportgericht werken in de Wmo. Utrecht: Movisie/Wmo-werkplaatsen, p. 1029.
Wilken J.P. (2012). Ondersteuning in de praktijk. In: Wilken J.P. & Dankers T. red. (2012).Supportgericht werken in de Wmo. Utrecht: Movisie/Wmo-werkplaatsen, p. 30-43. Wilken J.P. en Kal. D. (2012). Kwartiermaken en Presentie: een tweetal kijkramen. In: Wilken J.P. & Dankers T. red. (2012).Supportgericht werken in de Wmo. Utrecht: Movisie/Wmo-werkplaatsen, p. 55-66. Wilken J.P. (2012). Social Innovation. Increasing social value in society. In: Kettunen J., Hyrkkänen & Lehto A. (eds). Applied Research and Professional Education. Proceedings from the first CARPE networking conference in Utrecht on 2-4 November 2011, p. 144-145. Wilken J.P. & Hollander D. den (2012). Theorie en Praktijk van het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen. Handboek Integrale Rehabilitatiebenadering. Amsterdam: SWP. Wilken J.P. (2012). Az ellátórendszer átalakítása Nyugat-Európában. Átmenet az intézményi alapú klinikai ellátásoktól a felépülés orientált megközelítésekbe. Esély 2012/3, p. 17-20. Wilken J.P. (2012). Het verloop van herstelprocessen. Tijdschrift voor Rehabilitatie, 3, p. 18-31. Wilken J.P. (2012). Rehabilitatie: what’s in a name? Tijdschrift voor Rehabilitatie, 2, juni 2012. p. 36-39. Wilken J.P. & Dankers T. (2012). Altijd iemand in de buurt. Samenwerking zorg en welzijn in de wijk. Sozio 105, april 2012, p. 28-31. Wilken J.P. (2012). Meedoen gaat niet vanzelf. Nawoord. In Kal D., Post R., & Scholtens G. (2012). Meedoen gaat niet vanzelf. Kwartiermaken in theorie en praktijk. Amsterdam: Tobi Vroegh, p. 88-89. Wilken J.P. (2012). The new social professional. In: Ewijk H. van, Eijken J. van & H. Staatsen (Eds.) (2012). A good society is more than just a private affair. Citizenship based social work in practice. Studies in Comparative Social Pedagogies and International Social Work and Social Policy, Vol. XXI. Bremen: Europäischer Hochschulverlag, p. 168-192. Witteveen E. (2012). Mantelzorg en netwerkondersteuning bij hersenletsel. Verbetering van de professionele ondersteuning aan mantelzorgers en andere leden van het sociale netwerk van mensen met niet aangeboren hersenletsel. Eindrapportage. Utrecht: Kenniscentrum Sociale Innovatie. Witteveen E. /Jolanda Keesom (2012) In het oog, in het hart, actieve ondersteuning van mantelzorgers bij NAH. Uitgegeven in eigen beheer HU/KSI Utrecht Witteveen E./ Jolanda Keesom (2012) Een sterk netwerk,voor een goed leven na hersenletsel. Uitgegeven in eigen beheer; HU/KSI Utrecht Witteveen E. (2012) Recensie studentonderzoek Mantelzorg en Moraal in Celebraal Nieuws Jaargang 20 maart 2012
Lezingen / presentaties / symposia / workshops Driest, J. (2012) Lezing Mantelzorg- en Netwerkondersteuning, Eelderwolde 23-01-2012 Driest, J. (2012) Workshop Portretfotografie als middel tot sociale participatie. Wmo conferentie KSI, Utrecht, 25-10-2012
Ehlers, S. (2012) Begeleiden van ouders met een licht verstandelijke beperking/ 4e Nationaal Congres Opvoedingsondersteuning, Vrijdag 1 juni, De Reehorst, Ede Ganzevles, M. (2013) organisatie en lezing Changing roles of SW/ Richard Pulice i.s.m. ISW/KSI Kal, D. (2012) 7 maart Lezing plus workshop Neumünster: Arbeiten an Gastfreundschaft – umgehen mit Widerstreit. Das holländische Konzept Kwartiermaken – 7 maart 2012 Fachtagung Gemeindepsychiatrischer Verbund Neumünster Kal, D. (2012) 26, 27 maart DGSP-Scholing over Kwartiermaken in Bad Honnef (D), (DGSP = Deutsche Gesellschaft für Sozial Psychiatrie) Kal, D. (2012) 11,(12), 26 en 27 april Scholing tien kwartiermakers Pameijer, samen met Gerda Scholtens, Kal, D. (2012) 13 april, Kwartiermaken - werken aan ruimte voor de ervaring van anders-zijn in de samenleving. Rehabilitatie van de ervaring, Symposium Psychiatrie en Filosofie: Van Onkundige patiënt naar deskundige behandelaar - (gepubliceerd op www.psychiatrieenfilosofie.nl Kal, D. (2012) 24 april, lezing over theorie van kwartiermaken op studiemiddag Kwartiermaken en burgerschap op uitnodiging van Kwartiermaken in Groningen, ter gelegenheid van overdracht project psychiatrie en maatschappij van Lentis aan Linis. Kal, D. (2012) 1 mei, gastcollege Universiteit voor Humanistiek Kal, D. (2012) 31 mei, lezing Kennismarkt Bezielen, vernieuwen, inspireren, VGN, Burgerschap en ruimte voor anderszijn (gepubliceerd op de VGN-site) Kal, D. (2012) 5 juni, Lezing op Symposium Van binnen naar buiten, Maatschappelijke SteunSystemen Den Haag, Van patiënt naar burger; kwartiermaken en wijkgericht werken, welzijnswerk nieuwe stijl, WMO, werken met ervaringsdeskundigheid Kal, D. (2012) 15 en 16 juni, DGSP-scholing Kwartiermaken Erfurt (D) Kal, D. (2012) 29 juni - gastcollege kwartiermaken in casemanagementopleiding Verbindend werken. Kal, D. (2012) 11 juli, gastcollege kwartiermaken op de HU aan 40 studenten van de Hochschule in Stuttgart o.l.v. prof. Kathrin Ripper en i.s.m. Photovoice Breda Kal, D. (2012) 10 september, gastcollege Lef en Liefde, HU, Amersfoort Kal, D. (2012) 10 november, lezing studiedag Vereniging Ypsilon Nieuwe geluiden. Zorg met aandacht en toewijding - over de presentiebenadering, gepubliceerd op www.ypsilon.org Kal, D. (2012) 22 november, inleiding op bijeenkomst Wijk en Psychiatrie te Veenendaal Kal, D. (2012) 11 december, gastcollege GGZ-minor, HU Kal, D. (2012) 12 december, 12e Landelijk congres OGGZ Versterken van Kwetsbaren in de wijk, Hoe kan kwartiermaken - werken aan ruimte voor anders-zijn - bijdragen aan het versterken van wijkbewoners in kwetsbare posities? Het werken aan gastvrijheid als antwoord op uitsluiting, gepubliceerd op www.LeidsCongresbureau.nl Kal, D. (2012) 17 december Gastcollege kwartiermaken, HAN Nijmegen, minor sociale psychiatrie Kal, D. (2012) 4-tal (31/1, 7/2, 14/2 en 28/2) hoor- en werkcolleges rehabilitatie propedeuse. HUA
Kal, D. ism Bremer, F. (2012) 2/2 en 3/2 Scholing Kwartiermaken DGSP. Ibben-Büren (D) Kal, D. ism Kunneman, H. (2012) Gast- en werkcollege LESI 09-02-2012, Driebergen-Zeist Wilken J.P. (2012). Afronding Wmo-werkplaats eerste fase. Presentatie Wmo-werkplaatsraad. Utrecht: 17 januari 2012. Wilken J.P. (2012). Geïntegreerde wijkteams: naar een noodzakelijke coalitie van zorg en welzijn. Presentatie Studiedag Alleato. Utrecht: 19 januari 2012. Wilken J.P. & C. van Slagmaat (2012). CoP’s en Best Practice Unit: samen lerend de praktijk verbeteren. Workshop FMR. Utrecht: 9 februari 2012. Wilken J.P. (2012). SRH: Presentiegericht, Herstelgericht, Krachtgericht. Introductie SRH Team Ambulant Leger des Heils. Utrecht, 13 maart 2012. Wilken J.P. (2012). Sociaal werk in roerige tijden. Inleiding op Jaarconferentie Lectoraten Zorg & Welzijn. Utrecht: 28 maart 2012. Wilken J.P., Witteveen E. & Admiraal L. (2012). Best Practice Unit: samen lerend de praktijk onderzoeken en verbeteren. Jaarconferentie Lectoraten Zorg & Welzijn. Utrecht: 28 maart 2012. Wilken J.P. (2012). Good CARe. Care that really matters. Elte University – International Seminar. Budapest: March 30 2012. Wilken J.P. (2012). Developments in Western Europe with regard to the transition from traditional to recovery oriented care. Elte University – International Seminar. Budapest: March 31 2012. Wilken J.P. (2012). The Research Centre for Social Innovation of the Faculty Society and Law. An introduction. Meeting with dr. Richard Pulice. Utrecht: 18 april 2012. Wilken J.P. (2012). Introducing HU University of Applied Sciences Utrecht. Presentation at CARPE Meeting. Manchester: 11 June 2012. Wilken J.P. (2012). De ggz-agoog als herstelondersteuner. Startcollege minor GGz-agoog. Utrecht: 4 september 2012. Wilken J.P. (2012). The 2012 World Conference on Social Work and Social Development. Belangrijke thema’s en ontwikkelingen; spiegel voor social work in Nederland. Utrecht: 17 september 2012. Wilken J.P. (2012). De taal van de cliënt (als taal voor de organisatie): opvattingen over goede zorg. College Creatieve Therapie. Amersfoort: 17 april 2012. Wilken J.P. (2012). Lef en Liefde. Innovaties in de zorg voor mensen met Verstandelijke Beperkingen. Amersfoort: 3 september 2012. Wilken J.P. (2012). Krachtige ondersteuning bij herstel: de verbinding van professionele kennis en ervaringskennis. RINO Congres 24 september 2012. Wilken J.P. (2012). Community Support. Organising care in and by the community. Tallinn st University.Tallinn: October 1 2012. Wilken J.P. (2012). Good CARe. Supporting recovery and social inclusion. Tallinn University.Tallinn: st Oktober 1 2012.
Wilken J.P. (2012). De Wmo als kanteling. over kansen, kracht en kwetsbaarheid. Wmo conferentie. Enschede: 5 oktober 2012. Wilken J.P. (2012). Drie jaar Wmo-werkplaats Utrecht. Opbrengsten en vooruitblik. Wmo conferentie. Utrecht: 25 oktober 2012. Wilken J.P. (2012). Werk maken van ervaring. Conferentie Ervaringsdeskundigheid. Utrecht: 2 november 2012. Witteveen, E. (2012) Lezing Deskundigheidsbevordering. Het netwerk betrekken en benutten bij UMCU 12 februari 2012 Witteveen, E. (2012) Jaarconferentie Z&W Mantelzorg- en netwerkondersteuning. Rond mensen met NAH/ 29-03-2012 Overige producten en activiteiten Driest, J. Sitvast, J. Bogerd, I. Wolff, K. (2012) Onderwijsprogramma Pfoto4YOU, fotografie in het kader van herstel, participatie en sociale cohesie. Ontwikkeld voor Wmo-werkplaats Utrecht Kal, D. (2012) Kritische dialogen - zie voor korte verslagen plus weblectures www.kwartiermaken.hu.nl 2 oktober, Lof der zichtbaarheid, De kracht van kunst in het werken aan ruimte voor anders-zijn. 8 november, Burgervriendschap, Over de kracht van maatjesprojecten en hoe die te versterken 6 december Wijkgericht werken, Van organisatiegebonden naar wijkgericht werken. Kal, D. (2012) Werkgroep kwartiermakers i.s.m. Trimbos Instituut 3 x in 2012 Onderzoeksplatform sociale integratie van mensen met een verstandelijke beperking i.s.m. met de HU en prof. Herman Meininger, 3 x in 2012 Karbouniaris, S. (2012) Thesis Vriend GGz in kader van masteropleiding Sociale Interventie Karbouniaris, S. (2012) Kraambeheer Kennismarkt Lectoraat PZO 22-11-2012 Witteveen, E. (2012) Bijeenkomst Gezamenlijke OWP met MZO facilitatoren
