Jaarverslag Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg

Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg

Jaarverslag 2006

Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg Een openbare instelling met rechtspersoonlijkheid ingedeeld in de categorie B als bedoeld in de wet van 16 maart 1954, betreffende de controle van sommige instellingen van openbaar nut. Opgericht door de programmawet van 24 december 2002 en gepubliceerd in het Staatsblad van 31 december 2002.

Raad van Bestuur Effectieve leden Voorzitter

Plaatsvervangers

Pierre Gillet

Leden benoemd door de minister van Volksgezondheid benoemd door de minister van Sociale Zaken de administrateur van het RIZIV de voorzitter van de FOD Volksgezondheid de voorzitter van de FOD Sociale Zaken voorgedragen door het Intermutualistisch Agentschap

François Perl

Benoît Collin

Jean Bernard Gillet

Annick Poncé

Frank De Meyere

Lieven Annemans

Henri De Ridder

Jean-Paul Dercq

Jo De Cock* Dirk Cuypers* Frank Van Massenhove* Raf Mertens

Anne Remacle

Patrick Verertbruggen

Vinciane Pirlot

Pascal Mertens

Chris Schoonjans

voorgedragen door de Ministerraad

Jean-Noël Godin

Daniel Désir

Karel Vermeyen

Renaat Schrooten

vertegenwoordigers van de vereniging van ziekenhuizen

Katrien Kesteloot

Jean-Claude Praet

Pierre Smiets

Carine Boonen

voorgedragen door de beroepsorganisaties van artsen voorgedragen door de sociale partners aangeduid door de Kamer van Volksvertegenwoordigers Regeringscommissaris

Marc Moens

Roland Lemye

Philippe Vandermeeren

Rita Cuypers

Floris Goyens

Anne Vanderstappen

Jef Maes

Paul Palsterman

Yolande Avontroodt Roger Yves *Vice-voorzitters

Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) Tel: + 32 (0) 2 2873388 Fax: + 32 (0) 2 2873385 E-mail: info@ kce.fgov.be Web: http://www.kce.fgov.be Wetstraat 62 B-1040 Brussel

Inleiding door de algemene directie

6

Inleiding door de voorzitter en vice-voorzitters van de Raad van Bestuur

7

Het KCE

8

Welke rol speelt het KCE?

8

Hoe voert het KCE haar studies uit?

8

Het KCE-team en de externe samenwerking

9

Belangenconflicten

10

De partnerorganisaties van het KCE

10

Wie kan onderwerpen voor studies voorstellen?

11

Good Clinical Practice Zorg voor type 2 diabetespatiënten

14

Lage rugpijn?

17

Terugbetaling kine flexibel aanpassen

19

Zeg me waar je woont

20

Klinische praktijkrichtlijnen en medische aansprakelijkheid

21

Feedback op de feedback

21

Oor-, keel-, blaas- en nierontsteking

22

Diagnose en behandeling van kanker

22

Geneesmiddelen tegen griep

23

Health Technology Assessment

12

24

Kankerscreening

26

Behandeling borstkanker

29

Pneumokokkenvaccin bij kinderen

32

Discusprothese en kyfoplastie

32

Obesitas behandelen

33

Procedure beoordeling nieuwe medische implantaten

34

MR-scanners

34

Slaaptest voor wiegendood

35

Aanvraag terugbetaling geneesmiddelen

35

36

Geneesmiddelen in rusthuizen

38

Foutloze medische aansprakelijkheid

41

Equity, Patient Behaviour e.a.

42

Supplementen in stijgende lijn

44

Databanken gezondheidszorg

45

Zorgkwaliteit in Belgische ziekenhuizen

45

De impact van het KCE

46

Financieel Overzicht

60

Personeelsplan

62

Inhoudsopgave

Health Services Research

Inleiding door de algemene directie Dit jaarverslag weerspiegelt het derde werkingsjaar van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE). Er is hard gewerkt in 2006 en het KCE is op kruissnelheid gekomen. Getuige daarvan het aantal publicaties: 26 goedgekeurde rapporten in 2006, tegen 17 in 2005 en 7 in 2004. Op één jaar tijd is met andere woorden het aantal gepubliceerde studies met 50% toegenomen terwijl over dezelfde periode het aantal experts slechts met 12% is aangegroeid. Gemeten aan het aantal rapporten per expert, is de productiviteit van het Kenniscentrum gevoelig gestegen. Een evaluatie van de KCE-activiteiten mag zich niet reduceren tot een eenvoudige optelling van het aantal uitgebrachte rapporten. Net zoals de performantie van een gezondheidssysteem niet kan worden afgemeten aan het aantal uitgevoerde medische handelingen. Een instituut als het KCE moet in de eerste plaats meerwaarde bieden, zowel met haar technologische assessments als met het onderzoek dat gericht is op de organisatie en financiering van de gezondheidszorg. Daarom hebben we getracht om in dit jaarverslag een eerste evaluatie te maken van de impact van de KCE-studies op verschillende doelgroepen, in het bijzonder de beleidsmakers. Omdat het KCE nog relatief jong is, is dit een moeilijke oefening.Toch is het een waardevolle poging met als doel onze werking in de komende jaren te verbeteren en te verfijnen. Naast een samenvatting van de studies die werden gepubliceerd in 2006, zal de lezer in dit rapport dan ook een gestructureerde evaluatie vinden van de impact van het KCE-onderzoek alsook enkele getuigenissen van bevoorrechte waarnemers. De kwalitatieve en kwantitatieve toename van de activiteiten zijn in hoofdzaak te danken aan het steeds vlotter lopen van de studie- en werkmethodes zoals die van bij de opstart van het KCE worden toegepast. Het gaat hier echter om een proces van lange adem, dat evenwel steeds meer zijn waarde toont.We willen iedereen dan ook danken die hieraan heeft bijgedragen, zowel intern als extern (de talrijke externe experts en validatoren). Zij hebben het KCE op het niveau getild waar het zich vandaag bevindt. Uiteraard is er nog ruimte voor verbetering. De voorziene uitbreiding van het management, die even op zich heeft laten wachten, zal niet alleen zorgen voor het blijvend op hoog niveau presteren van de KCE-onderzoekequipes, ze zal hun werking in de toekomst nog verbeteren. De legislatuur van de huidige regering, die de opstart van het KCE heeft mogen meemaken, eindigt in 2007. We menen dat we de beleidsmakers die de afgelopen jaren op het KCE hebben ‘ingezet’, zeker niet ontgoocheld hebben. We hopen dat de nieuw verkozen parlementsleden en de nieuwgevormde regering evenveel belangstelling aan de dag zullen leggen voor een innovatief studie- en reflectiecentrum als het KCE.

Dirk Ramaekers Algemeen Directeur

Jean-Pierre Closon Adjunct Algemeen Directeur

Inleiding door de Voorzitter en Vice-voorzitters van de Raad van Bestuur De belangrijkste doelstelling van het KCE en haar Raad van Bestuur is om ervoor te zorgen dat beleidsmakers rekening houden met de KCE-conclusies en -aanbevelingen. De KCE-rapporten zijn niet gemaakt om stof te verzamelen op een boekenplank. We stellen met genoegen vast hoe talrijke adviezen uit de voorbije jaren niet alleen het debat hebben gevoed, maar ook werkelijk zijn uitgemond in belangrijke beleidsbeslissingen. Denken we maar aan het forfaitsysteem voor de geneesmiddelen in ziekenhuizen, de programmering van de PET-scanners, de cardiale zorgprogramma’s. IMA, FOD) en met talrijke andere actoren in de samenleving versterkt werden in 2006. Een tweede doelstelling van de Raad van Bestuur is om naast de federale overheid ook de gewesten en gemeenschappen te mobiliseren. Door de onderzoekstopics uit te breiden naar bijvoorbeeld preventie kan het KCE ook op deze niveaus belangrijk beleidsondersteunend werk leveren. We hopen dan ook dat de resultaten van onze studies over de efficiëntie van preventiecampagnes hun weerslag vinden in toekomstige aanbevelingen die de gemeenschappen zullen uitbrengen.

Inleiding

Bovendien hebben we de indruk dat de interacties met onze partners binnen de gezondheidszorg (RIZIV,

Als derde doelstelling hoopt het KCE haar onderzoeksactiviteiten uit te breiden en te diversifiëren naar de kwaliteit van de gezondheidszorg en de verdeling van de middelen. Kinesitherapie, rusthuizen, arbeidsgeneeskunde, nieuwe geneesmiddelen en implantaten zijn voorbeelden van zorgdomeinen waar we in het afgelopen jaar aandacht aan besteed hebben.Verder zullen in 2007 een aantal rapporten in het domein van de verpleegkunde op de tafel van de Raad van Bestuur terechtkomen. Tot slot willen we ook de patiënten betrekken. Elke keer wanneer het mogelijk is, worden zij via hun eigen organisaties uitgenodigd hun mening te geven, voor en tijdens het verloop van de studies. Maar ook na de publicatie kan een studie impact hebben op individuele patiënten. Zij kunnen, met het studierapport in de hand, naar hun arts stappen en geïnformeerd overleggen over hun behandeling. We kennen het voorbeeld van een uroloog die volgende vraag kreeg: “Dokter, bent u er zeker van dat die test wel is aangewezen? Ik heb hier een wetenschappelijke studie die stelt dat …”. Meer betrokkenheid van de burger leidt tot een verdere democratisering van de Belgische gezondheidszorg. Zoals u in dit rapport kan lezen, hebben we deze doelstellingen in 2006 grotendeels bereikt. Ook onze missie - de noodzakelijke link zijn tussen burger, wetenschapper en beleidsmaker - neemt op die manier steeds meer vorm aan.

Pierre Gillet, Voorzitter van de Raad van Bestuur

Jo De Cock, Vice-voorzitter en administrateur generaal RIZIV

Dirk Cuypers, Vice-voorzitter en voorzitter FOD Volksgezondheid

Frank Van Massenhove, Vice-voorzitter en voorzitter FOD Sociale Zekerheid

Waarvoor staat de afkorting KCE? Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg koos voor de afkorting KCE als samentrekking van Kenniscentrum - Centre d’expertise.

Welke rol speelt het KCE? Het KCE ondersteunt de besluitvormingsprocessen in de gezondheidszorg en ziekteverzekering. Het maakt analyses en voert wetenschappelijke studies uit om de overheid bij te staan in haar beslissingen. Het KCE is niet betrokken bij de besluitvorming zelf, en evenmin bij de uitvoering ervan, maar het heeft wel de opdracht om de weg te wijzen naar de best mogelijke oplossingen. En dit in een context van een optimaal toegankelijke gezondheidszorg van hoge kwaliteit rekening houdend met de groei aan noden en de budgettaire beperkingen.

Het KCE behandelt vier grote onder-

Diverse studies in elk van deze vier domei-

zoeksdomeinen:

nen worden toegelicht in specifieke hoofd-

• analyse klinische praktijk en ontwikkeling klinische praktijkrichtlijnen (Good Clinical Practice) • evaluatie van medische technologie (Health Technology Assessment) • organisatie en financiering van de gezondheidszorg (Health Services Re-

stukken verderop in dit jaarverslag. In ons vorig jaarverslag (2004-2005) en op de KCE-website www.kce.fgov.be kan u een meer uitgebreide toelichting over de werking van het KCE vinden. Hieronder vindt u een beknopte versie.

search) • billijkheid, patiëntengedrag e.a. (Equity, Patient Behaviour e.a.)

Hoe voert het KCE haar studies uit? Telkens het KCE een vraag krijgt voorgelegd, verzamelt het alle evidence die beschik-

met de beleidsaanbevelingen gesynthetiseerd in

website van het KCE. De impact van elk rap-

een publiek volledig toegankelijk rapport.

port wordt opgevolgd en kan aanleiding geven

baar is over het onderwerp. Internationaal is

tot een nieuwe studie.

deze werkwijze gekend als ‘Evidence-Based

Het KCE streeft een hoogstaande kwaliteit na

Medicine’ (EBM).Tevens wordt de actuele Bel

en een maximale objectiviteit van haar werk-

De opeenvolgende studiestappen in dit weten-

gische situatie geanalyseerd. De rol van het KCE

zaamheden. Elk stadium van het onderzoeks-

schappelijke proces zijn nauwkeurig vastgelegd.

stopt echter niet bij dit onderzoek. Het heeft

proces wordt onderworpen aan een interne

Logisch ook, want het is vandaag ondenkbaar

ook de opdracht om wetenschappelijk onder-

kwaliteitscontrole. Bovendien

een

om wetenschappelijke adviezen te formuleren

bouwde oplossingen voor te stellen die de actu-

rapport nog eens extern gevalideerd door

zonder een strikte methodologie te volgen die

ele toestand verbeteren. Dit kunnen aanpassin-

meestal drie experts, onder wie regelmatig een

ook andere gereputeerde internationale orga-

gen zijn aan de financiering, informatieverstrekking,

buitenlander. Dit komt de objectiviteit ten goe-

nisaties toepassen. De KCE-teamleden krijgen

opleiding van zorgverstrekkers of reglemente-

de. Een studie duurt 6 tot 18 maanden, vanaf

een specifieke vorming in deze veeleisende en

ring. Alle verzamelde informatie wordt samen

de start tot de publicatie van het rapport op de

complexe methodologie.

wordt

Alle

KCE-medewerkers

zijn

universitair

• samenwerking met de universiteiten van

geschoold, vaak houder van een doctoraatsti-

ons land en met Belgische en internatio-

tel. Ze werden geselecteerd op basis van hun

nale wetenschappelijke instellingen. In

expertise in domeinen die relevant zijn voor

België gaat het daarbij onder meer om

het uitwerken van een doelmatig gezond-

de SSMG (Société Scientifique de Méde-

heidszorgbeleid. Elk teamlid doorliep een

cine Générale), Domus Medica, het We-

zware en objectieve selectieprocedure op ba-

tenschappelijk Instituut Volksgezondheid

sis van competentie. Als garantie voor hun

(WIV), wetenschappelijke verenigingen

neutrale positie mogen medewerkers van het

van geneesheer-specialisten, het Intermu-

KCE geen werkzaamheden verrichten buiten

tualistisch Agentschap (IMA), enz.

het Kenniscentrum die tot belangenconflicten

• h et KCE werd volwaardig lid van of

voor het KCE kunnen leiden.

neemt deel aan de activiteiten van inter-

Tijdens de eerste drie werkingsjaren werden

nationale organisaties op het vlak van

om en bij 45 personeelsleden aangeworven

Evidence-Based Health Care en health

(sommige deeltijds). 70% onder hen zijn ex-

technology

perts met een specifieke achtergrond: artsen,

OESO, CoCANCPG, EUnetHTA ...).

assessment

Het KCE

Het KCE-team en de externe samenwerking

(INAHTA,

gezondheidseconomisten, medisch sociologen, een medisch jurist, datamanagers, een

Studies in onderaanneming

kennismanager, een statisticus, data-analisten,

In 2006 werden 25% van de studies

.... Door het multidisciplinaire karakter van

volledig uitbesteed aan derden en 40% gedeel-

haar team kan het KCE elke vraag benaderen

telijk. KCE-medewerkers zorgen bij alle projec-

vanuit een medische, economische, sociale,

ten voor de coördinatie, de kwaliteitscontrole,

juridische en ethische invalshoek. Die multi

de redactie van de samenvatting (executive sum-

disciplinariteit gecombineerd met een hori-

mary) en de verspreiding van de resultaten.

zontale en weinig hiërarchische structuur

De onderaanneming gebeurt via openbare

vormen de essentiële kenmerken van de be-

aanbestedingsprocedures in het Bulletin der

drijfscultuur van het KCE.

Aanbestedingen of eventueel in het Publica-

Bovendien doet het KCE voor haar studiepro-

tieblad van de Europese Unie. Bovendien

jecten vaak beroep op externe expertise uit

worden ze ter informatie gepubliceerd op

binnen- en buitenland. En wel op drie niveaus:

de KCE-website (in de rubriek ‘Wetenschap-

• opbouw van een Kennisnetwerk van ex-

pelijke samenwerking’). De selectie gebeurt

terne Belgische en internationale weten-

door een jury, waarin ook externe experts

schappelijke experts die terreinkennis

zetelen, op basis van specifieke competen-

en/of kritische analyse van de weten-

ties, de wetenschappelijke reputatie van de

schappelijke gegevens inbrengen. Meer

kandidaten, het multidisciplinaire karakter van

dan 460 experts uit een 15-tal landen

het onderzoeksteam en de ervaring om in

werkten al samen met het KCE, soms als

een netwerk te opereren. Alle externe me-

deelnemer aan een studie, soms als

dewerkers aan een studie ondertekenen een

externe beoordelaar.

verklaring over belangenconflicten.

Belangenconflicten Voor een medewerker (intern of

experts heeft het KCE gekozen voor trans-

flicten mee te delen (te ‘declareren’). Som-

extern) van het KCE kan een belangencon-

parantie en niet voor een verbod op con-

migen zien in een dergelijk beleid een vorm

flict optreden, wanneer hij of zij financiële,

flicts of interest. Dat laatste is niet wenselijk.

van bemoeizucht. Maar tijden veranderen

professionele of andere banden heeft met

Enerzijds zijn er nauwelijks experts van top-

nu eenmaal. Transparantie en verantwoor-

instellingen of personen van wie de belan-

niveau voor wie niet een of ander tegen-

delijkheid zijn de sleutelwoorden die passen

gen door de rapporten van het Kennis

strijdig belang geldt. Anderzijds kan het in-

in de huidige maatschappelijke context.

centrum worden beïnvloed.Voor de interne

houdelijk

andere

Zeker als het gaat om de doelmatige aan-

experts zijn er duidelijke deontologische

perspectieven te kennen en aldus barrières

wending van publieke middelen, zoals in de

regels die in hun contract zijn opgenomen.

op te sporen. Obligaat wordt aan het begin

gezondheidszorg.

Een zware fout hiertegen kan leiden tot

van de samenwerking met een externe ex-

ontslag.Voor de samenwerking met externe

pert gevraagd om mogelijke belangencon-

verrijkend

zijn

om

De partnerorganisaties van het KCE Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid

De missie van het KCE eist dat het samenwerkt met diverse partners uit de gezondheidszorg om een brug te slaan tussen beleidsmakers en wetenschappers. De Raad van Bestuur van het KCE bestaat uit

FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu + commissies (bvb.BAPCOC)

FOD Sociale Zekerheid

vertegenwoordigers van de meeste instanties die in België betrokken zijn bij het gezondheidszorgbeleid.

RIZIV + commissies (bvb. NRKP)

KCE

Zorgverleners

Universiteiten Wetenschappelijke Instellingen

Mutualiteiten Intermutualistisch Agentschap

Industrie

10

Patiënten verenigingen

Elke burger met interesse voor gezondheidszorg en de organisatie ervan kan onderwerpen voor studies voorstellen via het invulformulier op de website van het KCE. In de praktijk komen de meeste voorstellen van beleidsmakers, het RIZIV, de FODs Volksgezondheid en Sociale Zekerheid, ziekenfondsen, ziekenhuizen, zorgverstrekkers en universiteiten. 2004

2005

2006

De minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid

7

8

8

RIZIV

5

6

8

FOD Volksgezondheid

7

10

5

FOD Sociale Zekerheid

1

0

0

Commissie Volksgezondheid van de Kamer van Volksvertegenwoordigers

5

0

0

Universiteiten of wetenschappelijke instellingen

29

24

33

Ziekenhuizen of ziekenhuisdiensten

20

18

9

Privéorganisaties of particulieren

6

22

35

Internationale organisaties

0

2

2

80

90

100

Totaal

Het KCE

Wie kan onderwerpen voor studies voorstellen?

Verdeling van de onderzoeksonderwerpen volgens de indieners van het voorstel.

Op basis van de ontvangen

Kan de studie een bijdrage leveren tot

voorstellen star t het KCE de voorbe-

het besluitvormingsproces? Projecten

reiding van het jaarlijkse studiepro-

die nauw aansluiten bij de politieke en

gramma vanaf de maand mei van het

maatschappelijke actualiteit maken dus

voorafgaande jaar. Het KCE evalueer t

meer kans omdat ze een directe bij-

de prioriteit van de voorstellen op ba-

drage kunnen leveren aan de discussie

sis van een aantal criteria. Is de studie

en het beleid. Deze oefening mondt

haalbaar in hetzelfde jaar of minstens

dan uit in een werkprogramma voor

binnen een redelijke termijn? Kunnen

het volgende jaar. Elk jaar komen onge-

de resultaten van de studie leiden tot

veer 25 studies aan bod. Iedereen kan

een significante gezondheidswinst of

het werkprogramma raadplegen op de

een betere besteding van de middelen?

website.

11

Good

Analyse klinische praktijk en ontwikkeling klinische praktijkrichtlijnen (Good Clinical Practice) Evaluatie van medische technologie (Health Technology Assessment) Organisatie en financiering van de gezondheidszorg (Health Services Research) Billijkheid, patiëntengedrag e.a. (Equity, Patient Behaviour e.a.)

… goede klinische praktijk omkaderen zonder haar in een keurslijf te dwingen De kwaliteit van de medische zorg is een fun-

Een studie van het KCE kan ertoe bijdragen dat klini-

damenteel onderdeel van een goed presterende ge-

sche praktijken worden bijgestuurd in overeenstem-

zondheidszorg. Zelfs met de beste wil van de wereld

ming met (internationale) kwaliteitsstandaarden en/of

is het vandaag onmogelijk voor een zorgverstrekker

met een aanvaardbare financiële kost voor de ge-

- welk ook zijn of haar specifieke domein - om op de

meenschap die ervoor betaalt.

hoogte te blijven van alle medische ontwikkelingen. Om met volledige kennis van zaken te kunnen kiezen

Dergelijke boodschappen kunnen gebruikt

tussen diverse behandelingsopties, is het noodzakelijk

worden als basis voor feedbackcampagnes naar de

om de klinische praktijk te enten op regelmatig bijge-

artsen zoals de Nationale Raad voor Kwaliteitspro-

werkte evidence. Die moet gebaseerd zijn op de

motie van het RIZIV die al voert.

Good Clinical Practice

Clinical Practice...

internationale literatuur en op de principes van Evidence-Based Health Care.

Voor deze opdracht werkt het KCE samen met andere Belgische en internationale wetenschap-

Eén van de belangrijkste opdrachten van het KCE bestaat er in om variaties in de medische prak-

pelijke en economische organisaties die de missie delen om kwaliteitsgeneeskunde te bevorderen.

tijk te analyseren en te evalueren ten opzichte van richtlijnen voor een goede medische praktijk. Bepaalde praktijken wijken dusdanig af dat er geen medische of maatschappelijke verantwoording voor bestaat.

Hier vindt u een overzicht van de studies die het KCE in 2006 publiceerde over Good Clinical Practice. Een meer gedetailleerde inventaris vindt u op de website van het KCE (www.kce.fgov.be).

13

Zorg voor type 2 diabetespatiënten … zich voorbereiden op een epidemie

Vandaag lijdt één Belg op twintig aan diabetes. Dit aantal zal in de toekomst

om de verwachte toestroom in de toe-

van de patiënt. Vooral het laatste, ook ‘pa-

komst aan te kunnen.

tient empowerment’ genoemd, heeft een

fors oplopen, misschien tot één op tien of nog hoger. Diabetes ontstaat wanneer het

positief effect op het resultaat van de

Brede onderzoeksaanpak Het KCE voerde dit onderzoeks-

De zorg, nu vaak door één arts geleverd,

om een normale concentratie van suiker in

project uit in samenwerking met de Vlaamse

wordt beter omgezet in een gecombi-

het bloed te handhaven (type 1) of wan-

Diabetes Vereniging en een multidisciplinair

neerde actie door een multidisciplinair

neer de lichaamscellen niet op de juiste ma-

consortium van huisartsen en endocrinolo-

team dat ingebed is in bestaande structu-

nier reageren op insuline (type 2). Vooral

gen-diabetologen van vier Belgische univer-

ren van de eerstelijnsgezondheidszorg.

type 2 diabetes zit in de lift. Vandaag maakt

siteiten. Volgende vragen stonden centraal:

Voor de huisarts blijft een centrale rol

deze vorm al meer dan 90% van alle diabe-

hoe kunnen we de kwaliteit van diabetes-

weggelegd in de zorgcoördinatie. Ander-

tesgevallen uit. Voor de verwachte toename

zorg meten uitgaande van de referentielite-

zijds moet een goede taakverdeling, met

van deze diabetesvorm zijn meerdere facto-

ratuur en internationale richtlijnen? Welke

ontwikkelde protocollen voor gedeelde

ren verantwoordelijk: de stijging van obesi-

modellen bestaan er voor diabeteszorg en

zorg, toelaten dat andere zorgverstrekkers

tas, de vergrijzing van de bevolking en onze

wat zijn hun resultaten? En hoe is de diabe-

(diabetesverpleegkundigen, diëtisten, apo-

‘zittende’ levenstijl. Type 2 diabetes is ook

teszorg in negen Westerse landen georgani-

thekers etc.) optimaal bijdragen. In deze

niet langer een ziekte van ouderen, steeds

seerd? Uitgaande van de antwoorden op

context van polyvalente zorg, van levens-

meer jonge patiënten worden ermee ge-

deze vragen werden tot slot een reeks aan-

stijladvies tot technieken voor insulinethe-

confronteerd.

bevelingen geformuleerd gericht op het

rapie, is de rol van de ‘diabeteseducator’

Diabetes is een belangrijke oorzaak van

verbeteren van de kwaliteit en organisatie

cruciaal. Een duidelijke omschrijving van

ziekte en vroegtijdige dood, het verdubbelt

van de type 2 diabeteszorg in België.

de rol van alle spelers is aangewezen.

het risico op hart- en vaatziekte en het is de voornaamste oorzaak van blindheid en ern-

14

behandeling.

lichaam onvoldoende insuline produceert

Ook de functie van de specialisten (endo-

Verschuiving

crinologen-diabetologen) in de type 2 dia-

stig nierfalen bij volwassenen. Diabetes zorgt

Het KCE meent dat de traditionele

beteszorg moet concreter bepaald worden.

niet alleen voor groot menselijk lijden, de

behandeling van type 2 diabetes, die vooral

Zijn of haar taak moet bij voorkeur liggen in

aandoening heeft ook een grote impact op

op symptomen en complicaties gericht is,

het coachen en opleiden van alle leden van

de uitgaven voor de gezondheidszorg. Daar-

moet verschuiven naar een proactieve,

het multidisciplinaire team. Verder moeten

om dringt de vraag zich op hoe een kwali-

patiëntgerichte en geïntegreerde zorg. Een

er duidelijke richtlijnen komen voor het

teitsvolle diabeteszorg beter kan georgani-

diabeteszorg die gericht is op ziektema-

doorverwijzen van de individuele patiënt

seerd worden, vooral ook omdat het

nagement met nadruk op patiënteneduca-

naar een specialist. Met de geschatte toe-

onzeker is of de huidige overeenkomst tus-

tie, systematische preventie en opvolging

name van het aantal type 2 diabetici zullen

sen de ziekenhuizen en het RIZIV volstaat

van complicaties en actieve betrokkenheid

deze diensten anders overspoeld worden

Ere-voorzitter Vlaamse Diabetesvereniging en coördinator van KCE-rapport vol. 27.

Toen het KCE haar oproep lanceerde voor

Liefst indicatoren die je zowel op patiënt

stellen we vast dat geen enkel zorgmodel

een onderzoeksproject rond de kwaliteit en

niveau als op macroniveau kan gebruiken.

in de ons omringende landen is voorzien

organisatie van diabeteszorg, werd onder

Voorbeelden zijn het meten van hemoglobi-

op de type 2 diabetesepidemie die zich de

coördinatie van de Vlaamse Diabetes Vereni-

ne-Alc op regelmatige tijdstippen, het jaar-

komende jaren aandient.

ging een onderzoeksconsortium samengesteld

lijks naar de oogarts sturen van een diabeet

met zowel diabetesspecialisten als huisartsen

en nog talrijke andere. Alleen aan de hand

Bij de publicatie kreeg het rapport brede

uit diverse universiteiten. Een dergelijke

van dergelijke indicatoren kan je de kwaliteit

weerklank, ook in de pers. Vandaag is het

samenwerking is een unicum in België. Alleen

van de aangeboden zorg evalueren. Het

rapport een beleidsinstrument geworden. Het

vind ik het jammer dat van de Franstalige

goede nieuws is dat in de richtlijnen over

duikt overal op en het heeft een grote séri-

collega’s alleen de huisartsen van de UCL

diabeteszorg – zowel aan Vlaamse als Frans-

eux. Bij het RIZIV bijvoorbeeld wordt het ge-

hebben deelgenomen. Het draagvlak voor de

talige kant – alle relevante indicatoren al

bruikt om eindelijk te werken rond zorgpa-

aanbevelingen in het rapport zou wellicht nog

zijn opgenomen die we ook in de internatio-

den voor mensen met type 2 diabetes.

groter zijn, als er ook in Franstalig België een

nale literatuur terugvonden.

Anderen zien de aanbevelingen als model

bredere respons was geweest.


Prof. dr. Chantal Mathieu,

voor de zorg van andere chronische ziekten. Het slechte nieuws voor de Belgische dia-

Ook de industrie heeft het rapport ontdekt.

De samenwerking tussen het KCE en het

beteszorg is dat geïsoleerde interventies,

Firma X heeft een fantastisch medisch com-

onderzoeksteam verliep bijzonder vlot. De

zoals vandaag nog vaak gebeurt, weinig

puterdossier ontworpen, firma Y heeft een

medewerkers van het KCE hebben vooral

efficiënt zijn. Type 2 diabeteszorg is sterk

ongezien pakket rond diabeteseducatie uit-

gewaakt over de kwaliteit van het onder-

gebaat bij een meer geïntegreerde zorg,

gewerkt, zich te pas, soms te onpas, beroe-

zoek, deden analyses vlotter lopen, kataly-

aangepast aan chronisch zieke patiënten.

pend op het rapport. Nu ja, als het uiteinde-

seerden de samenwerking tussen de

Belangrijk is dat er goede afspraken zijn

lijk leidt tot een betere zorg voor de

onderzoeksteams, zonder evenwel het

over de rol van de huisarts, de specialist,

diabetespatiënt is dat meegenomen.

onderzoek te sturen.

de diabetesverpleegkundige, de apotheker

Kortom, naar mijn aanvoelen kan dit rapport,

enz. Ons ziektezorgmodel, waarin de zorg-

opgesteld door een multidisciplinair team over de

Uit de studie blijkt in de eerste plaats dat je

verstrekker vergoed wordt per prestatie,

universiteiten heen, uitgroeien tot het fundament

over goede zorgindicatoren moet beschikken.

leent zich daar moeilijk toe. Anderzijds

van een nieuw diabeteszorgbeleid in België.

15

terwijl hun grootste aandacht moet uitgaan

KCE zijn heel wat indicatoren, standaarden

van de huisarts als coördinator van een

naar type 1 diabetici, naar behandeling van

en evaluatiecriteria opgenomen die toela-

multidisciplinair zorgteam in samenwerking

complicaties en naar type 2 diabetici met

ten de kwaliteit van de geleverde zorgen te

met specialisten, de actieve betrokkenheid

een ingewikkeld insulineregime of ernstige

meten. Ook polyvalente klinische informa-

van de patiënt (‘patient empowerment’),

diabetesverwikkelingen.

tiesystemen voor een globale behandeling

klinische informatiesystemen en kwaliteits-

Toekomstige hervormingen in het beleid

zijn nodig alsook informatie en communica-

bewaking. Al deze elementen zullen een

van de gezondheidszorg moeten voldoen-

tienetwerken voor een optimale en multi-

hoogkwalitatieve en geïntegreerde zorg

de rekening houden met de gedeelde zorg

disciplinaire opvolging van de patiënten.

voor patiënten met complexe, chronische

in de eerste lijn en de centrale rol van de

Om al deze aanbevelingen efficiënt te im-

aandoeningen een stuk dichterbij brengen. KCE-rapport vol. 27. De kwaliteit en de organisatie van type 2 diabeteszorg, i.s.m. de Vlaamse Diabetes Vereniging en UA, KULeuven, UGent, UCL.

huisarts. Binnen de huidige diabetesconven-

plementeren is een consequent nationaal

tie is er bijvoorbeeld een stimulans om elke

beleid vereist. Er zijn op dit ogenblik vele

type 2 diabeticus met insulinetherapie door

interessante initiatieven om de diabeteszorg

te sturen naar de specialist. Al was het al-

te verbeteren. Helaas zijn ze versnipperd.

leen maar voor de terugbetaling van gluco-

Beter is ze te vervangen door nationale ini-

seteststrips.

tiatieven die voortbouwen op de sterke punten van de lokale initiatieven.

Resultaatgericht Een belangrijk element in de voor-

16

Diabetes voorbij

gestelde aanpak is de opvolging van de kwa-

Tot slot stelt het KCE dat tal van

liteit van de zorg: er moet gewerkt worden

aanbevelingen uit deze studie ook kunnen

naar het gewenste resultaat gedefinieerd

toegepast worden op de zorg voor patiën-

door indicatoren. In het rapport van het

ten met andere chronische ziekten: de rol

… rust roest!

Zeven op tien Belgen krijgt ooit te

schatten. Men gaat er bijvoorbeeld vanuit dat

en voedingssector. Bovendien leiden meer dan

maken met lage rugpijn. Gelukkig verdwijnt

een kwart van alle bezoeken aan de huisarts te

6% van de arbeidsongevallen tot chronische

die pijn meestal binnen de zes weken. Duurt

maken heeft met rugproblemen. Een ander

lage rugpijn met arbeidsongeschiktheid tot ge-

de pijn langer dan drie maanden of komt hij

voorbeeld: in 2004 werden 40 000 ziekenhuis-

volg. De jaarlijkse maatschappelijke kost van dit

regelmatig terug, dan spreekt men van

opnames geregistreerd voor lage rugproblemen

medisch probleem ligt dan ook tussen 270 mil-

‘chronische lage rugpijn’: een kwelling voor

en 46 000 consultaties in het dagziekenhuis.

joen en 1,6 miljard euro. En dat is slechts een

de patiënt en een kopzorg voor de arts.

Op basis van dergelijke cijfers berekende het

voorzichtige schatting, meent het KCE.

Bovendien neemt lage rugpijn een fikse hap

KCE dat de medische kosten van chronische

uit het budget van de ziekteverzekering.

lage rugpijn jaarlijks tussen de 81 en 167 mil-

Het KCE onderzocht dit pijnlijk probleem

joen euro bedragen. Dat geld wordt vooral

De meest frappante conclusie van

vanuit drie invalshoeken: hoe ernstig is de

besteed aan diagnostische tests, kinesitherapie,

de studie stelt dat er een overmaat is aan

pathologie en welke kosten zijn eraan ver-

injecties en operaties. Toch is dat bedrag maar

tests en behandelingen voor chronische

bonden? Welke diagnostische en therapeu-

het tipje van de ijsberg: de totale maatschap-

lage rugpijn. Vele van die tests brengen wei-

tische paden volgt de arts het best? Wat is

pelijke kost van chronisch lage rugpijn ligt zeker

nig nieuwe elementen aan het licht: radio-

de rol van de arbeidsgeneesheer?

drie tot tien keer hoger. Het is vooral de werk-

grafieën, scans en laboratoriumtests zijn on-

gever die het gelag betaalt want lage rugpijn is

nodig voor de diagnose van lage rugpijn,

verantwoordelijk voor 10% van het ziektever-

tenzij de arts specifieke symptomen vast-

zuim dat langer dan een maand duurt.

stelt die kunnen wijzen op een ernstige on-

Een financiële aderlating Een eerste opvallende vaststelling: bij

Onheus behandeld

gebrek aan een precieze diagnosestelling is de

De klacht komt het meest voor bij

reële omvang van het probleem moeilijk in te

mannelijke arbeiders in de schoonmaak-, bouw-

minderheid het geval.

Over chronische lage rugpijn is de literatuur

Met deze studie hebben we pionierswerk

duidelijk: er bestaat geen magische oplossing,

verricht: voor het eerst werden mensen uit

alleen fysieke activiteit lijkt echt te helpen, blij-

kennisgebieden samengebracht die elkaar in

ven bewegen is dan ook essentieel. Dat is een

de praktijk zelden of nooit ontmoeten. Te-

moeilijke boodschap om over te brengen,

meer daar in België het organisatiesysteem

vooral als het om werk en arbeid gaat. Omdat

rond arbeidsgeneeskunde eerder gesloten is.

informatie en educatie van de patiënt (en de

Behandelende artsen en preventieartsen

Prof. dr. Philippe Mairiaux

werknemer?) recente onderzoeksdomeinen

(zoals arbeidsgeneesheren) ontmoeten el-

en MR. Déo Mazina,

zijn waarover nog niet veel Evidence-Based

kaar in feite nooit, om nog te zwijgen van de

Ecole de Santé publique, ULg.

referentiestudies bestaan, heeft het KCE ons

adviserende artsen van de ziekenfondsen.

uitgenodigd om aan deze studie deel te ne-

Als er al contacten zijn, worden die vaak be

men. We hebben met genoegen vastgesteld

moeilijkt door de bestaande regelgeving die

dat het KCE haar studies ook naar deze

niet voorziet in een goede afbakening van

maatschappelijke aspecten wil uitbreiden.

bevoegdheden.


Lage rugpijn?

derliggende oorzaak. Dat is slechts in een

17

Op het politieke niveau, brengt het studierap-

na te gaan hoe de werknemer geleidelijk en

te exploiteren. Zo is er bijvoorbeeld geen en-

port concrete elementen aan om de samen-

optimaal terug in het arbeidscircuit kan stap-

kele kruisverwijzing tussen de gegevens van

werking tussen de diverse artsen en diensten

pen. Bij voorkeur wordt ook de huisarts bij dit

het RIZIV over uitgekeerde vergoedingen en

te bevorderen. De patiënt wordt daarbij in het

overleg betrokken.Wij hebben echter kunnen

de gegevens over de pathologie waarvoor

centrum geplaatst, eerder dan hem of haar te

vaststellen dat in de geïnformatiseerde gege-

die uitkeringen werden toegekend. Men kent

onderwerpen aan tegenstrijdige adviezen. De

vensdossiers van de huisarts doorgaans geen

met andere woorden uitkeringen toe, maar

nodige elementen voor een dergelijk systeem

spoor is terug te vinden van de uitgeschreven

men is niet in staat om te analyseren op

bestaan al, het volstaat om de organisatie er-

getuigschriften voor arbeidsongeschiktheid.

basis waarvan die worden verleend.Wij drin-

van te verbeteren. Dat kan, gezien het infor-

Aan de andere kant worden de gegevens van

gen er in het rapport op aan om van com-

matietijdperk waarin we vandaag leven, geen

elk voorschrift voor een geneesmiddel zorg-

patibiliteit tussen gegevensbanken een kwa-

onoverkomelijk probleem zijn. Een voorbeeld

vuldig elektronisch bewaard. Toch menen wij

liteitscriterium te maken voor nieuwe

uit het rapport: stel dat er een overleg plaats-

dat ook het onderbreken van de arbeidsacti-

gegevensystemen. Ondanks alles moeten we

grijpt tussen een arbeidsgeneesheer en een

viteiten integraal deel uitmaakt van de

toch ook aangeven dat het Fonds voor

adviserende arts naar aanleiding van een

behandeling!

Beroepsziekten (FBZ) in staat is om zeer

werknemer die al een bepaalde periode

Ook ondervonden we grote moeilijkheden

precieze gegevens bij te houden over de

werkonbekwaam is. Het overleg heeft tot doel

om de gegevens van bestaande databanken

duur van arbeidsongeschiktheid.

Aan de andere kant blijkt dat een groot aantal

belang is. Hiervoor moet in de eerste plaats

Iedereen moet inzien dat oefening, training en

van de uitgevoerde therapieën hun effectiviteit

de behandelende arts zorgen. De patiënt

beweging sleutelfactoren zijn voor de preven-

niet heeft bewezen. Of erger nog, van sommige

moet beseffen dat de rugpijn meestal (in

tie en genezing van lage rugpijn. Het motto

veelvuldig toegepaste behandelingen staat vast

90% van de gevallen) spontaan verdwijnt

‘rust roest!’ gaat zeker op voor onze rug.

dat ze niet nuttig zijn of zelfs de zaak vererge-

binnen de zes weken. Het is belangrijk dat

ren. De meest effectieve behandeling is noch-

hij of zij blijft bewegen, zelfs met pijn. Die

KCE-rapport vol. 48.Chronische lage rugpijn,

tans heel eenvoudig: verstandig bewegen!

pijn is niet het signaal van een letsel dat kan

i.s.m. UCL, Ziekenhuis Oost Limburg, ULg,

Verder lijkt een multidisciplinaire benadering

erger worden zoals vele patiënten denken.

SSMG, KUL, Socialistische Mutualiteit.

van lage rugpijn aangewezen. Een goede be-

Tevens moeten patiënten inzien dat facto-

handeling bestaat uit een combinatie van

ren als stress, angst of het gebrek aan be-

oefening- en trainingsprogramma’s, patiën-

roepsvoldoening de evolutie van acute naar

teneducatie, verbetering van de lichaams-

chronische lage rugpijn versnellen. Aange-

houding, relaxatie, en een evaluerend be-

zien chronische lage rugpijn en absenteïsme

zoek aan de arbeidswerkplaats. Meer

op het werk sterk met elkaar verbonden

invasieve technieken als injecties of opera-

zijn, is ook in patiënteneducatie een rol

ties hebben hun meerwaarde niet bewezen.

weggelegd voor de arbeidsgeneesheer.

Tractie en artrodese (het vastzetten van

De huisarts en de arbeidsgeneesheer moe-

twee of meer ruggenwervels) zijn op basis

ten er eveneens op aandringen dat een pa-

van wetenschappelijke studies zelfs sterk af

tiënt met lage rugpijn zo snel mogelijk zijn

te raden. Ze doen meer kwaad dan goed.

of haar dagelijkse activiteiten hervat en pre-

Toch werden er in 2004 nog meer dan

ventiestrategieën toepast zodat de pijn niet

7.000 wervelfusies uitgevoerd in België.

chronisch wordt. En waarom geen rugscholen organiseren op de werkplaats zelf?

Een actieve preventie

18

In het algemeen zouden alle gezondheids-

Uit dit alles vloeit voort dat cor-

werkers gesensibiliseerd moeten worden

recte informatie aan de patiënt van kapitaal

voor de gevaren van lichamelijke inactiviteit.

… leuke denkpiste, maar praktisch niet haalbaar

gevonden. Bovendien worden functionele schalen bij de behandeling bijna niet gebruikt. Als het een troost mag zijn: in andere landen is het nauwelijks anders. Derhalve komt het KCE tot het besluit dat het praktisch onhaalbaar is om op ruime schaal een terugbetalingsstelsel voor kinesitherapie toe te passen op basis van de functionele toestand van de individuele patiënt. Slechts voor een beperkt aantal aandoeningen, zoals de revalidatie na een beroerte, lijkt dit wel mogelijk. Anderzijds stelt het KCE vast dat de dage-


Terugbetaling kine flexibel aanpassen …

lijkse gang van zaken in de Belgische kinepraktijk niet altijd wetenschappelijk onderbouwd is. Dat doet afbreuk aan de algemene kwaliteit van de geboden zorg. Bovendien worden een aantal handelingen toegepast, zoals tractie, ultratonen, elektrotherapie en massage, die (wetenschappelijk bewezen) niet altijd even nuttig zijn. Het rapport concludeert dat de kennis Vandaag krijgt een patiënt die (am-

interessant, maar is het ook haalbaar? Om

van de kinesitherapeuten dringend moet

bulant) door een kinesitherapeut wordt

een aangepaste terugbetaling mogelijk te

geactualiseerd worden. Hun opleiding en

behandeld tot achttien sessies terugbetaald.

maken moeten er alleszins objectieve crite-

permanente vorming moet zich meer ori-

Heeft hij of zij meer dan achttien sessies

ria en meetschalen voorhanden zijn. Helaas

ënteren naar technieken die gebaseerd

nodig, dan vermindert de terugbetaling.

zijn die in de kinepraktijk weinig voorhan-

zijn op evidence. Het KCE breekt een lans

Alleen voor enkele chronische aandoenin-

den en dan nog alleen maar voor een be-

voor initiatieven die de kwaliteit van de

gen is er een uitzondering.

perkte groep aandoeningen. En als er dan al

kinezorg verbeteren en voor een systeem

Men kan zich afvragen of dit forfaitair

een meetschaal is, dan blijkt het aantal mo-

van accreditatie. Inspiratie is er voldoende

systeem wel is aangepast aan de behoeften

gelijke combinaties en scores onoverzichte-

te vinden in andere Europese landen.

van de patiënt. Zijn achttien sessies door-

lijk groot.

Hierin moeten de hogescholen, universi-

gaans te weinig of teveel? Een moeilijke

Om een uitspraak te doen over een moge-

teiten en wetenschappelijke verenigingen

vraag want het antwoord hangt af van het

lijke aanpassing van het terugbetalingssys

van kinesitherapeuten een belangrijke rol

type en de ernst van de aandoening en van

teem voor kinesitherapie, onderzocht het

op zich nemen.

de algemene gezondheid van de patiënt.

KCE meer dan 5 000 kinesessies bij 400

Het idee om de terugbetaling op een flexi-

Belgische kinesitherapeuten. De motieven

bele manier te koppelen aan de individuele

waarom patiënten een kinesitherapeut op-

KCE-rapport vol. 40. Functioneel bilan van de

functionele mogelijkheden van de patiënt

zoeken, lopen sterk uiteen. Meer dan hon-

patiënt als mogelijke basis voor nomenclatuur

(en de evolutie daarvan) is natuurlijk wel

derd verschillende redenen werden terug-

van kinesitherapie in België , i.s.m. UCL.

19

Zeg me waar je woont … … en ik bereken je kans om geopereerd te worden Je zou denken dat een beslissing om

schillen in de frequentie van chirurgische ingre-

iemand te opereren weldoordacht wordt ge-

pen. Een onvermijdelijke vraag is dan ook of in

nomen en dat er weinig regionale verschillen

bepaalde regio’s chirurgische ingrepen plaatsvin-

tussen ziekenhuizen zouden zijn. Niets is minder

den die niet echt nodig zijn? Het KCE stelt onom-

waar, blijkt uit een onderzoek van het KCE. De

wonden dat plaatsgebonden ‘specificiteiten’ - zo-

woonplaats bepaalt mee welke kans iemand

als ‘over-enthousiasme’ van een chirurg of lokale

heeft om een bepaalde ingreep te ondergaan.

consensus - geen goed motief zijn om chirurgie

Deze studie heeft uitsluitend betrekking op de

te bedrijven. Zeker niet in een tijd waarin de ge-

‘electieve’ chirurgie. Dat zijn de niet-urgente

neeskunde zich steeds meer baseert op eviden-

ingrepen die enige tijd op voorhand kunnen

ce. Toch blijken dergelijke ‘lokale’ praktijken zich

gepland worden zonder dat de gezondheid

nog steeds voor te doen, ondermeer bij hyste-

van de patiënt acuut in gevaar is. Het KCE

rectomie en artroscopie van de knie.Twee ingre-

onderzocht acht specifieke ingrepen, het

pen die in sommige ziekenhuizen te vaak om

bracht de geografische verschillen in de chi-

opportune redenen worden uitgevoerd.

rurgiepraktijk in beeld, de impact van de zorg-

Verder variëren de aanbevelingen van het KCE

vraag en het zorgaanbod op deze verschillen,

naargelang de ingreep: voor artroscopie van

en tot slot werd het therapeutisch nut van de

de knie stelt het KCE een consensusconferen-

gegeven zorg geëvalueerd.

tie voor en/of de redactie van klinische prak-

De studie toont allereerst aan dat de verschillen

tijkrichtlijnen om tot een harmonisatie te ko-

in zorgvraag voor een deel de waargenomen

men. Andere aanbevelingen zijn de ingreep te

heterogeniteit in electieve chirurgie verklaren. De

beperken tot een aantal centra (carotisopera-

zorgvraag wordt ook beïnvloed door socio-

tie), na te gaan wat de werkelijke frequentie

economische factoren (inkomenspeil, alleenstaan-

van een aandoening is (cataract, carpal tunnel

den, kroostrijk gezin, werkloosheid …).

syndroom), of het publiek beter in te lichten

Aan de zijde van het aanbod kan men zich af-

over de voor- én nadelen van sommige ingre-

vragen of de artsendensiteit (het al of niet in

pen (keizersnede, hysterectomie).

een regio aanwezig zijn van een arts die een bepaalde ingreep uitvoert) of het aantal beschikbare acute ziekenhuisbedden een invloed hebben op het aantal ingrepen. Het KCE-onderzoek wijst uit dat deze factoren nauwelijks meespelen.Wel blijkt voor de drie interventies die in dagziekenhuis worden uitgevoerd (cataract, carpal tunnel syndroom en artroscopie van de knie), dat de gemeenten met een hoge graad van dagchirurgie ook een hoge graad van electieve chirurgie hebben. Dat kan betekenen dat een groter aanbod van dagchirurgie meer patiënten aantrekt omwille van de toe-

20

gankelijkheid en aantrekkelijkheid.

KCE-rapport vol. 42. Studie naar

Zowel vraag als aanbod verklaren met andere

praktijkverschillen bij electieve chirurgische

woorden slechts voor een deel de regionale ver-

ingrepen in België , i.s.m. ULg.

… een mes dat aan twee kanten snijdt

Feedback op de feedback … … de mening van artsen Belgische artsen ontvangen sinds enkele

Vandaag zijn ‘richtlijnen voor een

dit dat zowel de patiënt deze richtlijnen

jaren een document met cijfers en uitleg over hun

goede klinische praktijk’ niet meer weg te

kan inroepen om een mogelijke fout van

voorschrijfgedrag. Deze originele ‘feedback’ is op-

denken uit de Westerse gezondheidszorg.

de arts aan te tonen, maar dat ook de arts

gezet door de Nationale Raad voor Kwaliteitspro-

Ze verzamelen en vatten op een begrij-

ze als verweermiddel kan gebruiken om

motie (NRKP) van het RIZIV. De feedbacks heb-

pelijke manier de alsmaar toenemende

zijn of haar correct handelen te bewijzen.

ben als doel de kwaliteit van het voorschrijfgedrag

hoeveelheid informatie samen over hoe

Verder verwachten de KCE-experts dat

te verbeteren en dit op basis van de meest re-

een arts het best handelt in bepaalde si-

ook gerechtelijk deskundigen in toene-

cente aanbevelingen voor goede medische prak-

tuaties. Op zich is een richtlijn bedoeld als

mende mate hun adviezen zullen base-

tijkvoering. De eerste terugkoppeling op het

een instrument om de zorgverlener en

ren op richtlijnen aangezien deze een

voorschrijfgedrag betrof antibiotica, andere volg-

de patiënt te helpen in het nemen van

samengevatte versie van klinische evi-

den (geneesmiddelen om de bloeddruk te verla-

beslissingen. De behandelende arts be-

dence (kunnen) zijn. Toch is het mogelijk

gen en preoperatieve onderzoeken).

houdt echter autonomie en kan afwijken

dat er voor eenzelfde klinische situatie

Zoals voor elke nieuwe beleidsmaatregel is het goed na

van die richtlijnen op basis van zijn of haar

verschillende praktijkrichtlijnen bestaan.

enige tijd de impact te evalueren. Daarom peilde het KCE

eigen professioneel oordeel, van bepaalde

In dat geval moet er een hiërarchie op-

naar de mening van huisartsen uit het Franstalig en Neder-

klinische omstandigheden of van de voor-

gemaakt worden naargelang de kwaliteit

landstalig landsgedeelte. Hoe ervaren zij de feedback en in

keur van de patiënt.

en ontwikkelingsmethode van de ver-

hoeverre beïnvloedde het hun voorschrijfgedrag?

Het is een nieuw fenomeen dat er ook

schillende richtlijnen. Bovendien veron-

Uit dit onderzoek komt enerzijds naar voor dat artsen

steeds meer beroep wordt gedaan op

derstelt een goede praktijkrichtlijn een

de terugkoppeling als een bedreiging van hun autonomie

praktijkrichtlijnen bij geschillen, als een

externe validatie van de kwaliteit, (zoals

ervaren, als een arbitraire controle door de overheid om

patiënt bijvoorbeeld wil aantonen dat zijn

door CEBAM - Belgisch Centrum voor

de medische praktijk te standaardiseren en economische

of haar arts onzorgvuldig heeft gehan-

Evidence-Based Medicine) en moet de

objectieven te laten primeren op de kwaliteit van de

deld. Ook juridische uitspraken beroepen

richtlijn actueel blijven.

zorgen. Anderzijds wekken de feedbacks ook nieuwsgie-

zich vaker op praktijkrichtlijnen. En toch

Het KCE waarschuwt echter voor

righeid. Het zet aan om de inhoud ervan te bespreken in

hebben deze richtlijnen - ook al zijn ze

een al te dwingende of repressieve

de lokale kwaliteitsgroepen en huisartsenkringen en zich-

wetenschappelijk verantwoord - geen

invulling van praktijkrichtlijnen. Dat

zelf vragen te stellen bij het eigen medisch handelen.

juridische onderbouw en waarde.

houdt immers risico’s in voor de kwa-

In ieder geval is er tijd nodig vooraleer artsen op grote

Tijd om hieraan aandacht te besteden,

liteit van zorg, het doet afbreuk aan

schaal hun praktijk zullen oriënteren op vernieuwingen

meende het KCE, want in België werd dit

de professionele autonomie van de

als ‘Evidence-Based Medicine’, zelfevaluatie en collectieve

probleem nog niet onderzocht. Samen

arts en zorgt voor een verkeerde

verantwoordelijkheid. De feedbacks moeten gezien

met een groep experts, in hoofdzaak ju-

perceptie en dus ook meer weer-

worden als een instrument in die gestage heroriëntering

risten, zette het KCE zich aan het werk

stand bij zorgverstrekkers. Dit alles

van de geneeskundige praktijk. Daarom moeten ze ver-

om de jurisprudentie ter zake in verschil-

kan de implementatie van richtlijnen

der ondersteund worden en ingepast in een globaal

lende Europese landen te onderzoeken.

als kwaliteitsverbeterend instrument

plan waar ook informatiecampagnes naar het grote pu-

Uit deze analyse blijkt dat een schending

bemoeilijken. Indien, tot slot, de over-

bliek deel van uitmaken, meent het KCE. De onder-

van praktijkrichtlijnen pas dan wordt aan-

heid in haar regelgeving het gebruik

vraagde artsen maakten meteen van de gelegenheid

zien als een medische fout wanneer de

of beschikbaarheid van richtlijnen op-

gebruik om tal van suggesties te doen om de kwaliteit

rechter, al dan niet na advies van een ge-

legt, dan dient ze ook in de nodige

van toekomstige feedbacks te verbeteren.

rechtsdeskundige, oordeelt dat een nor-

randvoorwaarden te voorzien.


Klinische praktijkrichtlijnen en medische aansprakelijkheid …

KCE-rapport vol. 32. Feedback: onderzoek naar de impact

maal, zorgvuldig handelend persoon in dezelfde omstandigheden de praktijkricht-

KCE-rapport vol. 26. Medico–legale

en barrières bij implementatie - Onderzoeksrapport: deel

lijn wel had nageleefd. Concreet betekent

aspecten van klinische praktijkrichtlijnen.

II in samenwerking met Domus Medica en SSMG.

21

Oor-, keel-, blaasDiagnose en en nierontsteking … behandeling … richtlijnen aangepast aan nieuwe kennis België was één van de Europese

verouderd zouden zijn.

… nationale richtlijnen op het web

koplopers wat betreft antibioticage-

Zo moet in de oorspronkelijke richtlijn

In 2003 werd de Belgische zie-

bruik. De laatste jaren heeft ons land

voor blaasontsteking worden genuan-

kenhuisorganisatie voor kankerzorg ingrij-

inspanningen gedaan om het gebruik

ceerd dat de dipstick het diagnostisch

pend geheroriënteerd met de invoering

van antibiotica terug te dringen. Met

instrument bij uitstek is. De test blijkt

van de oncologische zorgprogramma’s.

succes. Waar we in 1998 op 20 onder-

niet de gevoeligheid te hebben die oor-

Dit betekent concreet dat een oncolo-

zochte Europese landen nog de op één

spronkelijk werd voorgesteld. Ook moet

gisch ‘kwaliteitshandboek’ wordt ontwik-

na gulzigste gebruiker waren, zijn we in

verder bekeken worden of veenbessen-

keld met voor elk type kanker richtlijnen

2002 teruggevallen tot de zesde plaats.

extracten een alternatief kunnen zijn

die voor de diverse etappes, van diagnose

Die verbetering is voor een deel toe te

voor preventieve antibiotica bij vrouwen

tot behandeling, de beste opties beschrijft.

schrijven aan de werking van BAPCOC

die regelmatig last hebben van blaasont-

Hierdoor hoeft niet elk individueel zie-

(Belgian Antibiotic Policy Coordinating

steking. Voor middenoorontsteking heb-

kenhuis eigen richtlijnen op te stellen

Commission), een commissie die in

ben twee recente studies aangetoond

voor een goede oncologische praktijk-

1999 werd opgericht om het antibioti-

dat een behandeling met antibiotica niet

voering. Bovendien kan de patiënt, waar

cabeleid in België te sturen en te coör-

nodig is voor kinderen tussen zes maan-

hij of zij ook wordt verzorgd, genieten

dineren. Er werden verscheidene cam-

den en twee jaar.

van een optimale behandeling.

pagnes gevoerd om zowel ar tsen als

Op nationaal niveau werd de coördina-

het grote publiek te sensibiliseren om

tie van de oncologische zorgprogram-

antibiotica correct te gebruiken. Ook

ma’s bij het College voor Oncologie

de eerste feedbackcampagne over het

gelegd, in de schoot van de FOD Volks-

voorschrijfgedrag van ar tsen was ge-

gezondheid. Het College heeft metho-

richt op antibiotica.

dologische ondersteuning gevraagd aan

BAPCOC is eveneens verantwoorde-

het KCE. Die onuitgegeven samenwer-

lijk voor het uitwerken van goede

king heeft geleid tot het opstellen van

praktijkrichtlijnen voor het gebruik van

een basismodel voor een kwaliteits-

antibiotica. Deze moeten regelmatig

handboek. De eerste twee richtlijnen

worden

van

voor dit handboek werden afgewerkt,

nieuwe evidence. In deze studie wer-

enerzijds voor een veel voorkomende

den een aantal praktijkrichtlijnen uit

vorm van kanker, namelijk colorectale of

2001 en 2002 verder aangescherpt.

dikke darmkanker, en anderzijds voor

bijgewerkt

op

basis

Het gaat om het gebruik van antibio-

De actualisatie van deze richt-

een relatief goed geneesbare vorm,

tica bij acute middenoorontsteking,

lijnen zijn het resultaat van een sa-

teelbalkanker. Opmerkelijk is verder dat

acute keelpijn, acute blaasontsteking

menwerking tussen het KCE en Do-

deze richtlijnen tot stand zijn gekomen

(bij de vrouw) en acute ontsteking van

mus Medica en zullen breed verspreid

in samenwerking met alle wetenschap-

nier en nierbekken (pyelonefritis) bij

worden over het hele medische

pelijke medische verenigingen betrokken

volwassenen. Voor keelontsteking en

korps. Het zal echter wel nodig zijn

bij de diagnostiek en/of behandeling van

pyelonefritis bleven de richtlijnen on-

om de richtlijnen over drie tot vijf

deze vormen van kanker. Het handboek

veranderd, voor de andere aandoenin-

jaar te herbekijken.

is meteen een uiting van de multidisci-

gen waren slechts kleine aanpassingen

22

van kanker …

plinaire aanpak van kanker en de beste

nodig, al was het alleen maar om de

KCE-rapport vol. 43. Herziening bestaande

garantie voor een correcte behande-

kritiek te pareren dat de richtlijnen

praktijkrichtlijnen, i.s.m. Domus Medica.

ling.

… spaarzaamheid geboden!

Deze eerste nationale richt-

Naast de seizoensgriep is er ook

lijnen voor diagnose en behandeling

de angst voor een mogelijke pandemie, een

van kanker kunnen op het web wor-

ernstige en massale (wereldwijde) epidemie.

den geraadpleegd (www.health.fgov.

Het is onmogelijk te voorspellen welke vi-

be/colleges).

richtlijnen,

rusvariant verantwoordelijk zal zijn en wan-

eveneens opgesteld volgens hetzelf-

neer de pandemie zal uitbreken. Het vogel-

de sjabloon, zullen in de nabije toe-

griepvirus is een potentiële voorloper. De

komst volgen. Deze informatie is

werkzaamheid van de antivirale middelen

natuurlijk in de eerste plaats gericht

bij het vogelgriepvirus zijn nog onvoldoende

op oncologen. Maar ook het ver-

gekend. Wel is er al resistentie gemeld. De

pleegkundig personeel, de huisar t-

rationele basis waarop beleidsmakers hun

sen, de patiënten en het algemene

beslissingen moeten baseren, blijven bijzon-

publiek hebben toegang. Door deze

der pover. Vele landen, waaronder België,

informatie breed ter beschikking te

hebben een plan ontwikkeld om de schade

stellen, willen de uitvoerders van dit

van zo’n pandemie te beperken. In die plan-

Andere

project de kwaliteit van de zorgver-


Geneesmiddelen tegen griep …

nen nemen de antivirale geneesmiddelen

strekking voor alle types van kanker

Sinds de vogelgriep dreigt heeft het

een voorname plaats in. Ook in België werd

verbeteren. Ze willen alle betrokke-

grote publiek het bestaan van antivirale ge-

een lokale voorraad antivirale middelen

nen sensibiliseren voor het belang

neesmiddelen ontdekt. Toch bestaan deze

aangelegd. Het geplande gebruik ervan ver-

van een permanente evaluatie van

geneesmiddelen al tien jaar. Ze worden ech-

schilt van land tot land. De meeste landen

de kwaliteit van de zorg.

ter niet massaal ingezet tegen de jaarlijks

waaronder België opteren voor behande-

terugkerende seizoensgriep omdat het geen

ling van grieppatiënten en niet voor preven-

wondermiddelen zijn. Ze ‘genezen’ een griep

tief gebruik. Volgens het KCE kan bij een

aanval niet, ze verkorten alleen de sympto-

niet te zware pandemie echter een deel van

men met een dag, op een gemiddelde van

de voorraad ook preventief gebruikt wor-

een kleine week. Er zijn geen bewijzen dat

den. Een belangrijke veronderstelling is hier-

antivirale middelen ernstige verwikkelingen

bij dat het virus gevoelig blijft voor de ge-

(longontsteking) en overlijdens vermijden.

neesmiddelen, een reden te meer om ze

Enkel bij hoogrisicopatiënten met een ver-

momenteel gecontroleerd te gebruiken, en

zwakte gezondheid kan de arts overwegen

om niet alle heil van deze middelen alleen

ze in te zetten voor behandeling van sei-

te verwachten.

KCE-rapport vol. 29. Nationale Richt-

zoensgriep. Ze kunnen ook gebruikt wor-

lijnen van het College voor Oncologie :

den bij de preventie van de infectie hetzij

A. Algemeen kader oncologish kwali-

voor of na het contact met het virus. In be-

teitshandboek B. Wetenschappelijke

jaardentehuizen en ziekenhuisafdelingen

basis voor klinische paden voor diag-

kadert het gebruik van deze middelen best

nose en behandeling colorectale kan-

binnen het lokale plan voor controle van

KCE-rapport vol. 49 Antivirale middelen bij

ker en testiskanker, i.s.m. UZGent,

infectieziekten. Ongecontroleerd gebruik

seizoensgriep en grieppandemie. Literatuur-

ULB, UCL, College Oncologie, FOD

werkt mogelijk ook het optreden van resis

studie en ontwikkeling van praktijkrichtlijnen

Volksgezondheid.

tentie van het virus in de hand.

i.s.m. Domus Medica, UZGent, UGent, UA.

23

Health


Health Technology Assesment

Technology Assessment… ... de toegevoegde waarde van (nieuwe) technologie op de weegschaal

Als in de gezondheidszorg een technologie of behandeling

De industrie heeft een wat ambigue relatie met HTA. De produ-

wordt toegepast, zijn vier vragen op hun plaats: “Kan het werken?”,

cent van een nieuw geneesmiddel, toestel of technologie ziet in HTA een

“Werkt het in de praktijk?”, “Biedt de technologie een meerwaarde

mechanisme dat de marktintroductie van zijn product vertraagt. Toch

die bovendien betaalbaar is?” en “Is het maatschappelijk mogelijk en

biedt een goede samenwerking tussen industrie en HTA-onderzoekswe-

aanvaardbaar om ze toe te passen in de dagelijkse medische praktijk?”.

reld voor beiden voordelen. Als ze samenwerken, kunnen ze wetenschap-

Voor de buitenstaander lijkt het vanzelfsprekend dat op deze vragen

pelijke gegevens efficiënter gebruiken of klinische studies optimaliseren

steevast een ’ja’ volgt. Maar de werkelijkheid is vaak anders.

tijdens de ontwerpfase. Bovendien draagt een succesvol. HTA-onderzoek bij tot een breder en duurzamer gebruik van het nieuwe product. Voor

Het KCE zoekt naar de objectieve antwoorden op deze vier

de producent kan dat op lange termijn waardecreërend zijn.

vragen in het onderzoeksluik health technology assessment (HTA). HTA vertrekt van de overtuiging dat medische technologie de samen-

Het KCE bouwde het HTA-luik uit tot één van de pijlers van

leving ten goede moet komen en niet alleen de uitvinder of het be-

haar opdracht. Niet als middel om besparingen in de gezondheidssector

drijf dat de technologie op de markt brengt. In de praktijk staat in

te rechtvaardigen of een rem te zetten op de toepassing van nieuwe

HTA vaak volgende vraag centraal: hoe gaat de ziekteverzekering om

technologie. Wel om de overheid bij te staan in haar zoektocht naar

met een veelbelovende, innovatieve technologie waar de nodige be-

meerwaarde voor de patiënt en doelmatig gebruik van beschikbare mid-

wijskracht veelal nog beperkt of onzeker is? Te lang wachten met de

delen. Daarbij hoeft innovatie niet noodzakelijk te leiden tot een peper-

introductie kan levensreddende behandelingen aan de patiënten ont-

dure gezondheidszorg. Innovatie betekent ook: betere én goedkopere

zeggen. Te snel introduceren kan leiden tot belangrijke risico’s voor de

producten voortbrengen. Met haar HTA-onderzoek wil het KCE bijdragen

patiënt en een ontsporing van het budget van de ziekteverzekering.

tot een optimale inzet van de beperkte beschikbare middelen.

Hier vindt u een overzicht van de studies die het KCE in 2006 publiceerde over Health Technology Assessment. Een meer gedetailleerde inventaris vindt u op de website van het KCE (www.kce.fgov.be).

25

Kankerscreening … … de kunst om de juiste test te kiezen Een goede algemene screening voor

opsporing staat de individuele patiënt cen-

kanker, prostaatkanker en baarmoederhals-

de vroege opsporing van kanker moet aan

traal, bij een algemene screening dient een

kanker. Uit het onderzoek zijn verrassende

diverse criteria voldoen. Deze criteria zijn

evenwicht gezocht te worden tussen het

lessen te leren.

niet noodzakelijk dezelfde als voor de opspo-

winnen van zoveel mogelijk levensjaren door

ring van kanker bij een individu. Zo moet

het opsporen van kanker in een vroeg stadi-

elke screening op bevolkingsniveau maximale

um en het feit dat (een deel van) de bevol-

Jaarlijks wordt bij ongeveer 7 700

kwaliteitsgaranties bieden en voldoende toe-

king wordt blootgesteld aan de risico’s die de

Belgen colonkanker vastgesteld. De enige

gankelijk (liefst zelfs gratis) zijn voor de deel-

test met zich meebrengt. Tevens moet de

test die in een algemene screening ook ef-

nemers. Verder moet de screening begeleid

test zo weinig mogelijk vals positieve en vals

fectief de sterfte aan colonkanker doet dalen,

worden met volledige en goed begrijpelijke

negatieve resultaten opleveren.

is om de twee jaar bloed opsporen in de

informatie over de te verwachten voordelen

De doeltreffendheid van elk bevolkingson-

stoelgang bij mensen ouder dan 50 jaar. De

en mogelijke nadelen. Het is de bedoeling

derzoek is in de eerste plaats afhankelijk van

test is verre van perfect, maar bloedingen zijn

dat éénieder in volle vrijheid en met vol-

de mate waarin de doelgroep deelneemt, de

nu eenmaal het enige detecteerbare symp-

doende kennis kan beslissen om deel te ne-

kwaliteit van de test en de werkzaamheid

toom van een beginnende darmtumor. De

men aan het programma. Bovendien moet

van de behandeling van personen bij wie

specificiteit van het onderzoek is niet erg

een algemene screening kosteneffectief zijn

men een tumor detecteert. Als aan één van

hoog: wie positief test, heeft daarom nog

voor de maatschappij.

deze drie voorwaarden niet optimaal is vol-

geen colonkanker. Er is dan vervolgonder-

Allemaal argumenten die niet in dezelfde

daan, zal het bevolkingsonderzoek niet be-

zoek via een coloscopie nodig om aan te

mate opgaan voor de opsporing van kanker

antwoorden aan de verwachtingen.

tonen of er inderdaad kanker aanwezig is.

bij een individu.

Het voorbije jaar onderzocht het KCE de in-

Buitenlandse voorbeelden hebben aange-

Ook de verwachte voordelen van een bevol-

ternationale literatuur over de algemene

toond dat een dergelijk screeningprogramma

kingsonderzoek liggen anders dan bij een in-

screening voor de vroege opsporing van drie

vanaf de leeftijd van 50 jaar de sterfte door

dividuele kankeropsporing. Bij een individuele

veelvoorkomende vormen van kanker: colon-

colonkanker met ongeveer 15% kan vermin-

Colonkanker

In de loop van 2006 publiceerde het KCE meer-

van rigoureuze reflectie. Ik ben ervan overtuigd

dere studies over de algemene opsporing van

dat analyses over kostprijs / voordeel / doeltref-

kanker. Een item dat de Stichting tegen Kanker

fendheid / nadeel vandaag niet meer weg te

zeer na aan het hart ligt. Bij het KCE-onderzoek

denken zijn in de gezondheidszorg. In het bij-

dat zich richtte op de opsporing van prostaat-

zonder in de oncologie, een discipline die als-

kanker, waren wij zelfs nauw betrokken. Het zijn

maar complexer én duurder wordt. Maar dat

stuk voor stuk studies die reacties hebben losge-

betekent hoegenaamd niet dat we geen voort-

weekt en die impact hebben op beleidsniveau

durende aandacht moeten besteden aan de

… niet altijd onmiddellijk na de publicatie en

kwaliteit van de individuele relaties tussen arts

Dr. Didier Vander Steichel

niet altijd even zichtbaar. Maar vanwege de

en patiënt.

Wetenschappelijk directeur van de

complexiteit van de Belgische beleidsstructuren

Stichting tegen Kanker.

met betrekking tot de gezondheidszorg en ge-

Men mag de moeilijkheden niet onderschatten

zondheidspreventie kan je dat ook niet altijd

van een kritische benadering zoals die door het

verwachten.

KCE werd ontwikkeld. Het is alleen al aartsmoeilijk om het brede publiek en de artsen te doen inzien

26

Ik meen dat de vragen die de KCE-onderzoe-

wat een ‘algemene screening’ precies inhoudt. We

kers behandeld hebben, absoluut pertinent zijn.

hebben dat vorig jaar al gezien toen de studie over

Zonder uitzondering verdienden ze dit soort

borstkankerscreening bij vrouwen jonger dan vijftig

Na grondige evaluatie van deze

vixkankerscreening door middel van een

Het KCE becijferde dat de invoering van een

proefprojecten kan dan de beste organisatie-

uitstrijkje. Door die screening worden jaarlijks

algemene screening in België tussen de 20 en

wijze voor België gekozen worden. De we-

1400 gevallen van baarmoederhalskanker

35 miljoen euro per jaar zou kosten.

tenschappelijke literatuur beveelt in ieder

vermeden.Toch zijn er elk jaar nog 700 vrou-

geval een tweejaarlijkse screening aan voor

wen bij wie baarmoederhalskanker wordt

alle personen ouder dan 50 jaar.

vastgesteld, waarvan een derde vroegtijdig zal

De belangrijkste onzekerheid is hoeveel mensen ook echt zullen deelnemen aan

overlijden. De sterfte aan baarmoederhals-

een georganiseerde screening. Om deze en

De meeste colorectale kankers ko-

kanker kan vooral dalen door een grotere

andere onzekerheden in de praktijk te evalue-

men voor bij individuen zonder aanwijzingen

deelname van vrouwen aan de screening,

ren, stelt het KCE voor om enkele pilootpro-

voor verhoogd risico, maar één vierde van

stelt het KCE. Bij 41% van de vrouwen tussen

gramma’s op te starten. Ze moeten de prakti-

de colorectale kankers komen voor bij per-

25 en 64 jaar wordt immers zelden of nooit

sche haalbaarheid van het programma nagaan

sonen met een aanwijsbaar verhoogd risico,

een uitstrijkje genomen.

door volgende elementen te onderzoeken:

hetzij door een familiale voorgeschiedenis,

• hoe worden mensen best uitgenodigd

hetzij door persoonlijke aanleg of anteceden-

Het kan in ieder geval stukken beter.

om deel te nemen aan de screening, via

ten. Deze groep komt niet in aanmerking

Dat bewijzen buitenlandse voorbeelden. Een

de huisarts of door een brief,

voor een screeningprogramma, maar het is

degelijk georganiseerde aanpak bewijst zijn

wel belangrijk dat deze personen regelmatig

doeltreffendheid met een deelname van bo-

worden opgevolgd met een coloscopie.

ven de 80% en een verdere daling van inva-

• hoe onthalen de potentiële deelnemers de test,

sieve baarmoederhalskanker met 35%. Een

•hoe worden de 10 000 bijkomende coloscopieën uitgevoerd die de test met

KCE-rapport vol. 45. Colorectale Kankerscree-

degelijk georganiseerd screeningprogramma

zich mee zal brengen,

ning: wetenschappelijke stand van zaken en

heeft een grotere impact dan opportunistisch

budgetimpact voor België.

screenen omdat er meer vrouwen worden

• hoe worden de deelnemers best overtuigd om een coloscopie te laten uitvoeren indien die noodzakelijk blijkt,


deren en dit op een kosteneffectieve wijze.

bereikt en zo de toegankelijkheid verhoogt

Baarmoederhalskanker

voor alle lagen van de bevolking. Bovendien

• hoe implementeren we een controlesy-

In België neemt 59% van de vrou-

vergemakkelijkt georganiseerde screening de

steem op de kwaliteit van deze colosco-

wen tussen 25 en 64 jaar via hun gynaeco-

implementatie en laat ze beter toe om de

pieën?

loog of huisarts regelmatig deel aan de cer-

kwaliteit te monitoren (wat vandaag in België

jaar een hele polemiek met zich meebracht. Het

gaat beschouwen die telkens wel bezwaren

gatieve resultaten uit het bevolkingsonder-

is een boodschap die moeilijk ‘weghapt’. Het

aanbrengt maar geen oplossingen biedt.

zoek kunnen belangrijke informatie bevat-

gaat hier telkens over domeinen waar de emo-

Haar bijdrage kan echter ook heel positief

ten. Tegelijk laat het kankerregister toe om

ties hoog oplaaien en de opinies vorm hebben

zijn. Het beste bewijs vinden we terug in

de efficiëntie van de algemene screening te

gekregen op basis van individuele gevallen uit

de studie over colorectale kanker. Daar

evalueren.

het leven gegrepen. Soms is de patiënt heel en-

hebben de KCE-experts zich duidelijk uit-

thousiast tegenover een screening en is de arts

gesproken vóór een systematisch bevol-

een stuk kritischer.Vaak wordt de effectiviteit van

kingsonderzoek.

een test over- of onderschat, in functie van wat men verwacht. Een voorbeeld: wanneer we met

Ik stel ook vast dat het KCE regelmatig de

het bevolkingsonderzoek één patiënt met borst-

oprichting van een screeningregister voor-

kanker oppikken, hebben we de neiging om die

stelt. Ik kan me daar volledig in terugvin-

andere negen op tien vrouwen te vergeten die

den. Ik ga zelfs nog een stap verder: er

nooit borstkanker zullen krijgen. Toch moeten

moet een koppeling komen tussen het

ook zij het ‘ongemak’ van de test ondergaan.

screeningregister en het kankerregister, dat

Omdat KCE-rapporten vaak nogal kritisch

eindelijk op de rails wordt gezet en begint

zijn, bestaat het gevaar dat men het Ken-

te functioneren. De informatie komend uit

niscentrum als een normatieve instelling

beide richtingen kan elkaar aanvullen. Ne-

27

niet gebeurt). Gezien echter de huidige situa-

ren, moeten eerlijke informatie bieden aan

hoger de kans op prostaatkanker. Spijtig ge-

tie, blijft het voor de vrouwen die vandaag al

hun patiënten.

noeg is de methode niet waterdicht, er zijn

deelnemen aan de screening toch realistischer

teveel vals positieve en vals negatieve resul-

om ook in de toekomst het uitstrijkje door

KCE-rapport vol. 38. Baarmoederhalskanker-

taten. Een verhoogd PSA kan immers wijzen

hun gynaecoloog of de huisarts te laten afne-

screening en testen op Human Papillomavirus

op andere, minder ernstige aandoeningen.

men, geeft het KCE toe. Hoewel deze bena-

(HPV), i.s.m. IPH.

Zo hebben negen op de tien mannen met

dering wellicht niet het meest kosteneffectief is, mag ook het belang van de vertrouwensre-

een verhoogd PSA helemaal geen kanker,

Prostaatkanker

latie tussen arts en patiënt niet onderschat

Prostaatkanker is misschien wel een

test toch prostaatkanker kunnen ontwikkelen

worden. Bij het contact arts-vrouw worden

buitenbeentje onder de kankers: voor dit

die leidt tot klachten en overlijden. Ondanks

ook andere punten besproken die mogelijk

type kanker is het meestal minder noodzake-

deze bezwaren heeft in België de helft van

bijdragen tot de algemene gezondheidstoe-

lijk dat hij in een heel vroeg stadium wordt

de mannen tussen 65 en 74 jaar al minstens

stand van de vrouw.

opgespoord. Immers een meerderheid van

één PSA-test ondergaan, terwijl niet eens

Wat betreft de regelmaat van de uit-

mannen ouder dan 60 zijn drager van ‘sla-

werd bewezen of dit de mortaliteit voor dit

strijkjes stelt het KCE op basis van de inter-

pende’ prostaatkankercellen die weinig tot

type kanker beïnvloedt.

nationale literatuur vast dat één uitstrijkje om

geen overlast veroorzaken. Slechts bij een

de drie jaar voldoende is. Bij heel wat Belgi-

minderheid van mannen groeien die slapende

Het KCE raadt een systematische

sche vrouwen gebeurt dat nu jaarlijks. Bij

tumorcellen uit tot een dodelijke ziekte. De

prostaatkankerscreening met de PSA-test af.

deze vrouwen is er dus sprake van over-

meeste oudere mannen sterven dus niet ván,

Het Kenniscentrum is eerder voorstander

screening, iets wat door de ziekteverzekering

maar mét prostaatkanker. Aan de andere kant

van een gebruik van de test ‘op maat’, ‘geval

beter niet meer wordt terugbetaald.

zorgt de behandeling van prostaatkanker met

per geval’, indien er gegronde redenen zijn.

Sommige gynaecologen of labora-

chirurgie of radiotherapie voor ernstige ne-

De mannen die de test toch ondergaan

toria laten bij elk uitstrijkje nu ook een test

venwerkingen: 75% kampt met erectiepro-

moeten op voorhand voldoende informatie

voor het humaan papilloma virus (HPV) uit-

blemen, 10 tot 20% wordt incontinent na de

krijgen van hun arts over de onzekerheden

voeren. Dit virus wordt aanzien als de be-

chirurgische ingreep, 35% krijgt darmklachten,

en mogelijke gevolgen van de test.

langrijkste oorzaak van baarmoederhalskan-

45% tot 63% wordt na de bestraling impo-

Samen met de Stichting tegen Kanker, Do-

ker,

tent. Het zijn allemaal problemen met een

mus Medica, het Vlaamse agentschap zorg en

grote invloed op de levenskwaliteit.

gezondheid, de Franse Gemeenschap en de

maar

zijn

aanwezigheid

duidt

hoegenaamd niet op de ontwikkeling van kanker. De meeste vrouwen en mannen

28

terwijl andere mannen met een negatieve

Ziekenfondsen, stelde het KCE een tekst met

maken gedurende hun seksueel actief leven

Het doel van een vroegtijdige alge-

algemene informatie op over de PSA-test.

één of meerdere HPV-infecties door. Meest-

mene screening naar prostaatkanker moet

De tekst is beschikbaar op de website van

al verdwijnt deze infectie vanzelf. Als uit een

zich dus in de eerste plaats richten op de

het Kenniscentrum als addendum bij het

HPV-test blijkt dat de vrouw drager is van

detectie van agressieve prostaatkankers en

KCE-rapport vol. 31 (www.kce.fgov.be).

HPV, kan dit bij haar en haar partner onno-

voorkomen dat teveel mannen met traag

dige ongerustheid en onzekerheid veroor-

groeiende prostaattumoren nodeloos on-

In elk van de drie studies over alge-

zaken. Omdat de test niet wordt terugbe-

derworpen worden aan potentieel invalide-

mene kankerscreening beveelt het KCE het

taald, wordt de factuur - tussen 10 en 50

rende behandelingen. Helaas bestaat er op

opstarten van een centraal en gedetailleerd

euro - meestal doorgeschoven naar de

dit ogenblik geen goede test die hiervoor

screeningregister aan dat gekoppeld kan

vrouw. Volgens het KCE zijn er momenteel

kan zorgen. Toch trachten ‘mannenklinieken’

worden aan het bevolkingsregister en de

geen bewijzen voor het nut van het scree-

en screeningcampagnes mannen te verleiden

kankerregistratie. Een dergelijk register is ele-

nen op HPV bij alle vrouwen of voor het

om een prostaattest te ondergaan. Die test

mentair voor de uitbouw van doeltreffend

vervangen van het klassieke uitstrijkje door

bestaat dan steevast uit een bloedprik waar-

bevolkingsonderzoek voor de vroege opspo-

de HPV-test. Slechts in sommige gevallen,

na het PSA-gehalte wordt bepaald. PSA staat

ring van kanker.

bijvoorbeeld bij een afwijkend klassiek uit-

voor ‘prostaat specifiek antigen’, een proteïne

strijkje, heeft de HPV-test een plaats. De

afgescheiden door de prostaat. Hoe meer

KCE-rapport vol. 31. Prostate-specific-antigen

artsen die de HPV-test toch willen uitvoe-

antigenen er in het bloed aanwezig zijn, hoe

(PSA) voor prostaatkankerscreening.

… doorbraak met een prijskaartje

Trastuzumab (merknaam Herceptin®)

Een dergelijke snelle introductie zonder eva-

hartfunctie loopt echter een verhoogd risico

is een biotechnologisch geneesmiddel dat de

luatie is evenwel niet zonder risico.

op ernstig hartfalen als nevenwerking van de

groei van bepaalde borstkankercellen afremt.

Pas in februari 2006 werd door Roche, het

behandeling. Vooral als de patiënte voordien

Het bestaat uit een antilichaam gericht tegen

farmaceutisch bedrijf dat trastuzumab op de

of gelijktijdig een chemokuur met anthracycli-

de humane epidermale groeifactorreceptor 2

markt brengt, bij het EMEA een goedkeu-

nes ondergaat. Voor deze patiënten is een

(HER2). Indien tumorcellen dit eiwit op hun

ringsdossier ingediend. Na een versnelde eva-

behandeling met trastuzumab volgens het

buitenzijde dragen, worden ze gevoelig voor

luatieprocedure werd in mei 2006 de uitbrei-

voorgeschreven schema niet aangewezen. In

sommige groeifactoren en delen ze sneller.Tot

ding van het gebruik goedgekeurd tot

België zou het jaarlijks gaan om 100 tot 150

voor kort werd het geneesmiddel enkel toe-

patiënten met HER2-positieve borstkanker in

patiënten. Maar ook voor hen is er hoop. In

gediend aan vrouwen die borstkanker met

een beginstadium. Zonder twijfel betekent

een kleinere Finse studie (Fin-HER) werd

uitzaaiingen hebben.

trastuzumab een doorbraak in de behande-

trastuzumab toegediend vóór de chemothe-

Borstkanker is de meest frequent voorkomen-

ling van HER2-positieve borsttumoren, maar

rapie en slechts gedurende negen weken.

de vorm van kanker bij vrouwen. Jaarlijks wordt

aan die doorbraak is ook een prijskaartje ver-

Zelfs met drie jaar follow up werden er geen

bij 9 600 Belgische vrouwen een borsttumor

bonden. Een patiënte krijgt het geneesmiddel

cardiale nevenwerkingen vastgesteld terwijl

vastgesteld.Traditioneel zetten artsen dan drie

gedurende één jaar om de drie weken intra-

de ziektevrije overleving toch significant ver-

wapens in. Het weghalen van tumorweefsel via

veneus toegediend nadat ze een chemokuur

beterd was.

een chirurgische ingreep vormt nog steeds de

heeft ondergaan. Kostprijs per patiënte (alleen

hoeksteen van de behandeling, al of niet ge-

voor trastuzumab): 37 000 euro. Is dat wel

Vergelijking dringend gewenst

volgd door bestraling. Beide zijn lokale behan-

een verantwoord kostenplaatje vroeg de mi-

Deze studie plaatst beleidsmakers

delingen. Een derde, meer algemene aanpak als

nister van Sociale Zaken en Volksgezondheid

echter voor een dilemma: indien alle in aan-

chemotherapie of hormonale therapie laat

zich af? Hij heeft dan ook aan het KCE ge-

merking komende patiënten worden behan-

ook toe om uitzaaiingen te behandelen. Daar

vraagd om uit te zoeken hoeveel de uitbrei-

deld gedurende slechts negen weken vóór in

is nu recent antilichaamtherapie aan toege-

ding van het gebruik van dit geneesmiddel

plaats van een jaar na de chemotherapie, zou

voegd.

aan de Belgische gezondheidszorg zal kosten

dit een enorme besparing betekenen voor

en of deze uitgave kosteneffectief is.

de ziekteverzekering. Bovendien komen met

Snelle uitbreiding, niet zonder risico


Behandeling borstkanker …

de korte kuur ook vrouwen met een zwak-

Minder dan duizend

kere hartfunctie in aanmerking. Zolang

In de loop van 2005 maakten onder-

Het KCE becijferde dat jaarlijks tussen

trastuzumab echter door EMEA uitsluitend is

zoekers, via presentaties op conferenties en

500 en 860 Belgische vrouwen in aanmerking

goedgekeurd in een post-chemotherapie-

in wetenschappelijke tijdschriften, gunstige

kunnen komen voor behandeling met trastu-

schema van een jaar, heeft de overheid wei-

resultaten bekend over het gebruik van

zumab. Uit het onderzoek blijkt verder dat de

nig keuze. Slechts een vergelijkende klinische

trastuzumab in combinatie met chemothera-

behandeling wel degelijk kosteneffectief is. Dit

studie tussen het korte en het lange schema

pie in het beginstadium van borstkanker. De

betekent dat de kostprijs van het product in

kan uitmaken welk behandelingsregime het

media pikten hier gretig op in en onder druk

een aanvaardbare verhouding staat tot de ge-

meest effectief is. Ideaal zou een dergelijke

van patiëntenorganisaties werd trastuzumab

zondheidswinst voor de patiënte.Voor de Bel-

studie in een internationale setting moeten

in een aantal landen aan een bredere groep

gische ziekteverzekering zal het jaarlijks prijs-

plaatsgrijpen. Het KCE beveelt in haar rap-

van borstkankerpatiënten ter beschikking ge-

kaartje evenwel oplopen tot een bedrag

port dan ook aan om dit vergelijkend onder-

steld. Dat gebeurde nog voor de verplichte

tussen de 20 en 36 miljoen euro.

zoek onverwijld op te starten.

Nevenwerking

KCE-rapport vol. 34.Trastuzumab bij

evaluaties door bevoegde overheidsorganen (zoals het Europees agentschap voor geneesmiddelen (EMEA)) afgerond waren.

Een aantal patiënten met een zwakke

vroegtijdige stadia van borstkanker.

29

Dr. Carine Keppens, Head Medical Oncology & Anemia, Roche

Mevr. Myriam Nechelput, Pricing and Reimbursement Manager, Roche

Eind 2005 werd Roche ervan op de hoogte

het registratiedossier voor het gebruik van

Anderzijds staan de mogelijke cardiovascu-

gebracht dat minister Demotte het KCE had

trastuzumab bij niet uitgezaaide borstkan-

laire risico’s van trastuzumab hoog op de

opgedragen om een studie uit te voeren

ker. De Fin-Her-studie werd niet geregi-

onderzoeksagenda van Roche. Op dit ogen-

rond het gebruik van trastuzumab in combi-

streerd en heeft dan ook niet de kwaliteits-

blik zijn de enige op evidence gebaseerde

natie met chemotherapie bij de behandeling

controle ondergaan die aan geregistreerde

conclusies over de veiligheid van het ge-

van borstkanker in het beginstadium. Vervol-

studies wordt opgelegd. Volgens ons moet in

neesmiddel degene die wij ook in onze aan-

gens werden wij twee keer uitgenodigd door

een wetenschappelijke evaluatie, zoals het

bevelingen voor het gebruik van trastuzu-

het KCE om onze gegevens en farmaco-eco-

KCE die heeft uitgevoerd, elke studie het

mab hebben opgenomen.Voor de speculaties

nomische modellen voor trastuzumab voor

gewicht krijgen die ze verdient.

dat we voor een bepaalde subgroep - vrou-

te stellen. Die ontmoetingen verliepen in vol-

30

wen met een zwak hart - met evenveel ef-

strekt open sfeer.

Wat betreft de duur van behandeling wach-

ficiëntie een kortere behandeling kunnen

Toch verrasten de resultaten van de KCE-

ten we nog tot de volledige HERA-studie is

toepassen, bestaan weinig tot geen onder-

studie ons. Het KCE legt veel nadruk op

afgelopen. De resultaten waarop de regis

bouwde wetenschappelijke argumenten.

een eerder kleine klinische studie, de Fin-

tratie van het geneesmiddel nu berust,

Om de cardiale bijwerkingen op lange ter-

Her-studie. Tegelijk gaat het KCE toch wel

slaan maar op één arm van het onderzoek.

mijn in te schatten, start Roche een langdu-

voorbij aan het gewicht van de HERA-stu-

Vooraleer de resultaten van een tweede

rige observationele studie waarbij een groot

die. Daaraan namen veel meer onderzoe-

arm bekend zijn - en dat is in de nabije

aantal van de patiënten die nu in de routi-

kers én duizenden patiënten deel. Deze

toekomst - zal Roche geen nieuwe initiatie-

nepraktijk met trastuzumab worden behan-

klinische studie gaf veel robuustere resulta-

ven nemen om de optimale duur van be-

deld, door ons verder worden opgevolgd.

ten, die bovendien ondersteund werden

handeling verder te onderzoeken. Het lijkt

Dat moet toelaten om de cardiotoxiteit over

door drie studies die in de VS werden uitge-

ons beter om eerst alle beschikbare gege-

een grote groep patiënten gedurende een

voerd. De HERA stond dan ook centraal in

vens grondig te analyseren.

lange periode te beoordelen.

Voorzitter van de Commissie Tegemoetkoming Geneesmiddelen (CTG)

Er is de laatste jaren een besef gegroeid,

gebreid literatuuronderzoek. Beschikbare

De CTG zal de komende jaren nog meer

óók bij artsen, dat de bomen van de

KCE-rapporten worden uiteraard mee-

geneesmiddelen op de agenda krijgen

gezondheidszorg niet langer tot in de

genomen in dit onderzoek.

die ontzettend duur zijn en bijgevolg een

hemel

zijn

Los van het uiteindelijk voorstel van de

grote impact hebben op het budget van

b eperkt en we moeten keuzes maken.

CTG en de nog te nemen beslissing van

de gezondheidszorg. Ik hoop dat de CTG

Die mentaliteitswijziging betekent een

de minister in verband met trastuzumab,

ook voor die dossiers kan rekenen op

enorme psychologische evolutie.

toont KCE-rapport vol. 34 ook duidelijk

onderbouwd KCE-onderzoek om naast

In die context is het de taak van de CTG

aan dat de overheid zelf een actieve rol

onze eigen analyses te leggen. Maar te-

om vast te leggen welke behandelingen

moet spelen bij het opzetten en uitvoe-

gelijk zal ook de farmaceutische indus

in aanmerking komen om terugbetaald

ren van klinisch onderzoek omdat ge-

trie moeten beseffen dat een duurzame

te worden, en de minister hierover te

sponsord onderzoek ons niet alle ant-

en toegankelijke gezondheidszorg alleen

a dviseren. Die beslissing wordt zoveel

woorden zal geven. Als een behandeling

kan als ook zij een redelijke prijzenpoli-

mogelijk genomen op basis van weten-

van negen weken trastuzumab (voor de

tiek voert, met een aanvaardbare cost/

schappelijke argumenten. Immers niet

chemotherapie) even efficiënt zou zijn

benefit en hiervoor de beleidsmakers

alle geneesmiddelen zijn even doeltref-

als een behandeling van een jaar (na

voorziet van informatieve studies met

fend of kosteneffectief.

chemo), dan moet dat onderzocht wor-

het nieuwe geneesmiddel versus ade-

De terugbetalingsprocedure voor trastu-

den. Zeker als met het verkorte regime

quate comparatoren.

zumab als aanvullende behandeling bij

méér patiënten, zoals vrouwen met een

borstkanker in het beginstadium loopt

beperkte hartfunctie, in aanmerking zou-

nog binnen de CTG. Aan te stippen valt

den komen. Het farmaceutisch bedrijf

dat een dergelijke evaluatie door de

dat trastuzumab op de markt brengt, zal

CTG telkens gepaard gaat met een uit-

dit onderzoek niet zelf uitvoeren.

groeien. De

budgetten


Prof. dr. Minne Casteels,

31

Pneumokokkenvaccin bij kinderen … … 2+1 even effectief als 3+1, maar goedkoper Moet het pneumokokkenvaccin wor-

Het KCE onderzocht de gepubliceer-

groepsimmuniteit groter is met het vaccinatie-

den opgenomen in het vaccinatieschema voor

de en de grijze (niet-gepubliceerde) interna-

schema waarbij injecties worden toegediend

jonge kinderen en terugbetaald worden, vroeg

tionale literatuur en vulde die aan met een

op 2, 3, 4 en 15 maanden (3+1).

minister Rudy Demotte aan het KCE. Het

hele reeks Belgische epidemiologische en kos-

pneumokokkenvaccin mag dan misschien wel

tengegevens. Op basis van deze analyse komt

KCE-rapport vol. 33. Effecten en kosten van

doeltreffend zijn, het is ook duur. Een volledige

het Kenniscentrum tot de conclusie dat de

de vaccinatie van Belgische kinderen met ge-

vaccinatie met vier toedieningen kost meer dan

situatie ten tijde van de ministeriële vraag,

conjugeerd pneumokokkenvaccin, i.s.m. UA.

250 euro per kind. Wegen die kosten op tegen

waarbij ouders zelf voor de kosten van het

de baten? Pneumokokken zijn bacteriën die

vaccin opdraaiden (of gedeeltelijk vergoed

voorkomen in de bovenste luchtwegen. Ze lei-

worden via hun ziekenfonds), veel duurder en

den lang niet altijd tot ziekte. Doen ze dat wel,

minder effectief is dan wat men van een geor-

dan gaat het meestal om een middenooront-

ganiseerd programma mag verwachten. Daar-

steking of een infectie van de bovenste lucht-

om beveelt het KCE de invoering aan van een

wegen. Soms is het erger. Dan veroorzaken de

veralgemeende vaccinatie van jonge kinderen

kokken longontsteking, meningitis of bloedver-

met het 7-valent geconjugeerd pneumokok-

giftiging (sepsis). Die kunnen restletsels tot ge-

kenvaccin. Het meest kosteneffectieve vacci-

volg hebben of zelfs dodelijk aflopen. Ziekten

natieschema bestaat uit drie injecties (2+1)

door pneumokokken treffen vooral kinderen

op maanden 2, 4 en 15. Er zijn immers geen

jonger dan vijf jaar en senioren ouder dan 65.

aanwijzingen dat de individuele noch de

Discusprothese en kyfoplastie … … innovaties met meerwaarde?

32

Artrose, hernia, ingedeukte rug-

ëren van een holte in de wervel door mid-

met bestaande behandelingen. Deze aanbe-

wervels … het zijn allemaal belangrijke oor-

del van een ballon. Het KCE werd gevraagd

veling staat lijnrecht tegenover de dagelijkse

zaken van lage rugpijn. Voor de meeste

om de beschikbare klinische en economi-

praktijk in sommige ziekenhuizen waar al fre-

patiënten

zijn

sche evidence van deze nieuwe technolo-

quent discusprotheses worden geplaatst

lichaamsoefeningen en zo snel mogelijk de

gieën samen te vatten en te vergelijken met

buiten de setting van een klinische studie.

dagelijkse activiteiten hervatten de beste

de bestaande behandeling.

Voor kyfoplastie is het antwoord meer ge

remedie (vol. 48/2006). Heel wat patiënten

Het KCE komt tot de conclusie dat de be-

nuanceerd. Er is enige meerwaarde op relatief

zetten echter de stap naar chirurgie. Recent

schikbare bewijzen voor de effectiviteit van

korte termijn bij goed geselecteerde patiën-

worden er in België enkele nieuwe technie-

discusprothese laag zijn, terwijl er bezorgd-

ten en de risico’s van de techniek zijn accep-

ken toegepast: totale vervanging van de

heid is over de veiligheid ervan. Momenteel,

tabel.

aangetaste kraakbeenschijf tussen de rug-

en tot de resultaten van goede klinische stu-

wervels door een prothese of vertebro-

dies beschikbaar zijn, beschouwen we deze

plastie en ballonkyfoplastie. Bij de laatste

techniek beter als experimenteel. Het KCE

KCE-rapport vol. 39. Rapid assessment

twee technieken wordt cement geïnjec-

beveelt aan om discusprothese alleen toe te

van nieuwe wervelzuiltechnologieën:

teerd in de aangetaste wervel, in het geval

passen in het kader van klinische studies

totale discusprothese en vertebro/

van ballonkyfoplastie gebeurt dit na het cre-

waarin we de nieuwe technologie vergelijken

ballonkyfoplastie.

met

lage

rugpijn

… snijden, pillen slikken of levensstijl veranderen

Zeggen dat obesitas een risico-

Acomplia® bijwerkingen vertonen. Het

jaar (kostprijs 58.000 euro per kind)

factor vormt voor andere gezondheids-

KCE raadt daarom de terugbetaling van

werpt zeker op korte termijn bevredi-

problemen, zoals diabetes en hart- en

deze geneesmiddelen niet aan.

gende resultaten af, maar over de resul-

vaatziekten, is een open deur intrappen.

Er zijn meerdere procedures voor bariatri-

taten op lange termijn is weinig bekend.

Toch zijn bijna 13% van de Belgische vol-

sche chirurgie gaande van het vrij eenvoudig

Tot slot moet men zich de vraag stellen

wassenen zwaarlijvig (body mass index

plaatsen van een maagring tot het kortslui-

in hoeverre obesitas werkelijk een ziek-

(BMI) ≥ 30) en bijna 1% is zwaar obees

ten van een deel van het spijsverteringska-

te is, stelt het KCE. Ernstige obesitas

(BMI ≥ 40). Om op korte termijn veel

naal met malabsorptie tot gevolg (gastric

vormt inderdaad een risicofactor voor

gewicht te verliezen nemen steeds meer

bypass). Deze ingrepen zijn niet zonder bij-

tal van ziekten en vroegtijdig overlijden,

Belgen hun toevlucht tot geneesmidde-

werkingen en hebben een grote impact op

maar roken is dat ook. Toch noemen we

len of een chirurgische ingreep. Het KCE

het leven van de patiënt. Het KCE is van

roken geen ziekte. De medicalisering

heeft de doeltreffendheid en het kos-

mening dat een terugbetaling van bariatri-

van obesitas creëert een gigantische

tenplaatje van deze bariatrische chirur-

sche chirurgie moet worden beperkt tot

(medische) afzetmarkt, terwijl de hoofd-

gie en van geneesmiddelen (Xenical®,

mensen met een BMI ≥ 40 of diabetici met

aanpak van het obesitasprobleem buiten

Reductil® en Acomplia®) onder de

een BMI ≥ 35. Deze operaties dienen overi-

het medische paradigma ligt: namelijk

loep genomen.

gens alleen te worden uitgevoerd door chi-

het verbeteren van eetgewoonten en

De resultaten van de vermageringsgenees-

rurgen met voldoende expertise.

het aanmoedigen van fysieke activiteit.

middelen zijn alleszins verre van overtui-

In de Westerse samenleving hebben ook

gend. Na twee jaar bedraagt het verschil in

steeds meer kinderen en jongeren te

lichaamsgewicht tussen behandelde en

kampen met zwaarlijvigheid. In België

placebobehandelde patiënten slechts drie

zijn er drie centra (De Haan, Biez en

KCE-rapport vol. 36. Farmacologische en

tot vier kilogram. Na de behandeling ko-

Ottignies) waar zij gedurende een be-

chirurgische behandeling van obesitas /

men de patiënten snel terug op hun oude

paalde tijd kunnen verblijven om gewicht

Residentiële zorg voor ernstig obese

gewicht. Bovendien kunnen Reductil® en

te verliezen. Een verblijf van één school-

kinderen in België, i.s.m. UCL.


Obesitas behandelen …

33

Procedure beoordeling nieuwe medische implantaten … … snel maar verantwoord tot bij de patiënt brengen

De medische industrie brengt regelmatig nieuwe technologi-

In deze studie stelt het KCE, in nauwe samenwerking met het

sche producten op de markt die een oplossing bieden voor moeilijk

RIZIV en met input van diverse exper ts uit het veld, een nieuw

behandelbare aandoeningen. Denk maar aan de stent, heup- en knie-

raamwerk voor om veelbelovende implantaten op gecontro-

prothesen, de pacemaker, hersenelektroden tegen tremor of pijn enzo-

leerde wijze te introduceren en voorlopig terug te betalen. De

voort. Een snelle introductie en terugbetaling van deze innovatieve im-

voorgestelde procedure is bijzonder innovatief want in geen

plantaten kan enorme voordelen met zich meebrengen voor patiënten.

enkel ander land vindt ze haar gelijke. Indien ze wordt toege-

Aan de andere kant kan het overhaast en onbegeleid toelaten van

past, kan ze ervoor zorgen dat België zijn voor trekkersrol bin-

nieuwe technologieën en invasieve procedures ook risico’s inhouden,

nen Europa nog versterkt in het begeleid invoeren van ‘emer-

zowel voor patiënt als ziekteverzekering.Voorbeelden daarvan zijn er te

ging’ medische technologieën. Zowel voor de industrie, als de

over, denk maar aan de experimentele carotisstent (vol. 13/2005) en de

patiënt, als de overheid kan dit nieuwe raamwerk een door-

aorta endoprothese (vol. 23/2005).

braak betekenen. KCE-rapport vol. 44. Een procedure voor de beoordeling van nieuwe medische hulpmiddelen, i.s.m. RIZIV.

MR-scanners … … gebruik en financiering nader bekeken België kent een zeer productieve radiologie. Zo voert België

gaan naar een gepast voorschrijven van medische beeldvorming.

de ranglijst aan van het aantal CT-scanners per miljoen inwoners. Mag-

Moeilijker is het om gepaste aanbevelingen te geven over de fi-

netische resonantie of MR-scanners zijn er relatief minder in België, zelfs

nanciering van CT en MR. Een grondige herdenking is alleszins

nadat alle veertig nieuw geplande toestellen in de komende twee jaar

noodzakelijk, maar in de Belgische context ligt een korte termijn-

operationeel zouden worden. Het aantal onderzoeken per MR-toestel

oplossing niet voor de hand. Vandaag kunnen slechts een aantal

ligt dan weer een stuk hoger dan in andere landen.

tussentijdse opties worden voorgesteld.

De meeste experts gaan er vanuit dat MR gaandeweg CT zal vervangen. MR-beelden zijn immers van betere kwaliteit en bo-

KCE-rapport vol. 37. HTA Magnetische Resonantie Beeldvorming,

vendien komt er geen schadelijke ioniserende straling aan te pas.

i.s.m. KULeuven, UGent, UA en VUB.

Toch verloopt die omschakeling minder vlot dan verwacht. Blijkbaar weten artsen die radiologische onderzoeken voorschrijven niet altijd welk onderzoek het meest geschikt is voor welke klacht. Enkele jaren geleden stelden de radiologen praktijkrichtlijnen op, maar deze worden niet systematisch actueel gehouden. Met deze studie geeft het KCE aan voor welke indicaties CT niet langer gebruikt zou mogen worden. Wel zouden deze richtlijnen elke twee jaar moeten herzien worden. Bovendien zou de implementatie van de richtlijnen vergemakkelijkt worden door een expertcomputersysteem dat de meest optimale strategie van beeldvorming aangeeft bij een bepaalde vermoede diagnose. Ook in de basisopleiding en de navorming van artsen moet er meer aandacht

34

… niet nuttig en onnodig veel voorgeschreven

In België sterven jaarlijks 9 op 10 000 jonge kinderen tij-

ziekteverzekering 14 miljoen euro per jaar. Alleen voor een be-

dens de slaap. Dat is 60% minder in vergelijking met 10 jaar gele-

perkte groep baby’s kan de slaaptest en een thuismonitor wel

den. In tegenstelling met wat men soms denkt, komt die daling

aangewezen zijn, maar dan om andere redenen dan de preventie

niet op rekening van de slaaptest die ademhaling, hartritme en

van wiegendood. Om een juist gebruik te garanderen, zou alleen

neurologische activiteit bij de slapende zuigeling controleert. De

een erkende, hiervoor opgeleide specialist, die bovendien ver-

terugval is eerder te danken aan preventieve maatregelen zoals

bonden is aan een gespecialiseerd en goedgekeurd centrum, de

het kind op de rug leggen, veilig beddengoed, een frisse, goed

test mogen voorschrijven.

verluchte kamer en rookstop tijdens en na de zwangerschap. Om wiegendood te voorkomen is de slaaptest een maat voor niets, stelt het KCE. De test wordt nog teveel voorgeschreven,

KCE-rapport vol. 46. Health Technology Assessment.

maakt ouders nodeloos ongerust (want bij een ‘positieve’ slaap-

Polysomnografie en thuismonitoring van zuigelingen voor de

test volgt er een lange tijd van monitoring thuis) en ze kost de

preventie van wiegendood.


Slaaptest voor wiegendood …

Aanvraag terugbetaling geneesmiddelen … … gestandaardiseerde dossiers zorgen voor meer transparantie en inhoudelijke consistentie Vanwege het beperkte budget dat beschikbaar is voor de

tweeledig project. Tijdens de tweede fase zal de toepasbaarheid van de

gezondheidszorg is het voor de overheid noodzakelijk om na te gaan

richtlijnen worden geëvalueerd in een aantal pilootprojecten. Na de evalu-

of nieuwe geneesmiddelen wel voldoende meerwaarde bieden voor

atie is het de bedoeling dat de richtlijnen definitief en bindend worden.

de maatschappij om te worden terugbetaald. Sinds de oprichting van de Commissie voor Tegemoetkoming van Geneesmiddelen (CTG) is

KCE-rapport vol. 28. Voorlopige richtlijnen voor farmaco-economisch

de evaluatie van de kosteneffectiviteit van geneesmiddelen een be-

onderzoek in België, i.s.m. RIZIV.

langrijk element geworden in de beslissing voor die terugbetaling. De regels voor het aantonen van de relatieve kosteneffectiviteit, een bewijslast die bij de producent ligt, zijn echter vaag en laten veel ruimte voor betwistbare methodologische keuzes. Een gebrek aan transparantie en consistentie in de dossiers is het gevolg. Naar aanleiding hiervan hebben het RIZIV en het KCE een set van dertien richtlijnen opgesteld voor de indiening van farmaco-economische evaluaties voor de terugbetaling van een geneesmiddel. De richtlijnen verduidelijken de minimale vereisten op het vlak van methodologie en rapportering waaraan het kosteneffectiviteitsluik van een aanvraagdossier moet voldoen. Dat moet een betere vergelijking tussen geneesmiddelen toelaten. De ontwikkeling van deze richtlijnen vormde een eerste fase van een

35

Health


... voor een kwalitatieve en betaalbare gezondheidszorg

Gezondheidszorg is vandaag complexe materie en …

tijd zijn de uitgaven voor de gezondheidszorg verdriedubbeld

een economisch belangrijke sector. De cijfers maken veel dui-

tot meer dan 18 miljard euro. We besteden met zijn allen een

delijk: voor de gezondheid van tien miljoen Belgen staat elke

gigantisch bedrag aan onze gezondheid.Toegegeven, we krijgen

dag een leger van bijna 300 000 gezondheidswerkers paraat.

er ook wel wat voor terug.


Services Research...

In de eerste plaats de meer dan 30 000 artsen, en daarnaast de vele tienduizenden verpleegkundigen, apothekers, tandart-

Tot het takenpakket van het KCE behoort eveneens

sen, paramedici (kinesitherapeuten, logopedisten, diëtisten),

het analyseren van de financiering en de organisatie binnen de

enzovoort. En niet te vergeten de honderden Belgische

gezondheidszorg. Want een kwaliteitsvolle gezondheidszorg

ziekenhuizen en verzorgingsinstellingen.

staat of valt met de betaalbaarheid ervan. Tegen een achtergrond van technische vooruitgang, vergrijzing en oplopende

Al die medische zorg, met inbegrip van de verbruikte geneesmiddelen, kosten geld, véél geld. Op vijfentwintig jaar

kosten wensen we immers een gezondheidszorg die voor iedereen toegankelijk blijft.

Hier vindt u een overzicht van de studies die het KCE in 2006 publiceerde over Health Services Research. Een meer gedetailleerde inventaris vindt u op de website van het KCE (www.kce.fgov.be).

37

Geneesmiddelen in rusthuizen …

… een bittere pil om slikken

In ons land verblijft 1,5% van de

ren om het voorschrijfgedrag en het ge-

len per dag slikt. De meest gebruikte ge-

bevolking (8% van de +65-ers) in een

neesmiddelengebruik

neesmiddelen

rusthuis (ROB) of een rust- en verzor-

Welke rol de coördinerende rusthuisar ts

(benzodiazepines en antipsychotica, 68%

gingstehuis (RVT). Toch ver tegenwoordi-

speelt. Hoe de bevoorrading van genees-

van de bewoners) en antidepressiva

gen hun kosten voor geneesmiddelen

middelen aan Belgische ROBs en RVTs

(46%), vaak zelfs nog gecombineerd.

meer dan 5,6% (123 miljoen euro per

georganiseerd is.

Deze cijfers zijn zo verontrustend dat

te

verbeteren.

jaar) van het totale geneesmiddelenbudget. Het is enerzijds normaal dat rusthuisbewoners meer geneesmiddelen ne-

kalmeermiddelen

men zich kan afvragen of deze genees-

Welke geneesmiddelen?

middelen wel correct worden voorge-

Het KCE voerde in samenwer-

schreven. Ze worden bijvoorbeeld ge-

langdurige,

king met een consor tium onder leiding

bruikt om storend gedrag van de

chronische ziektes en meerdere aandoe-

van het Heymans Instituut voor Farma-

bejaarde tegen te gaan of slaapproble-

ningen tegelijk. Toch kan men zich vragen

cologie van de Universiteit Gent een

men te behandelen. Als men al aanneemt

stellen bij de kwaliteit van het genees-

veldstudie uit in een aantal ROBs en

dat ze efficiënt zijn wanneer deze pro-

middelengebruik en de kwaliteit van het

RVTs uit de provincies Henegouwen,

blemen zich acuut voordoen, dan zijn

voorschrijfgedrag in deze tehuizen. Het

Antwerpen en Oost-Vlaanderen. Met het

deze geneesmiddelen zeker niet geschikt

KCE vroeg zich af in hoeverre beide

RIZIV werden de nationale verbruikscij-

om chronisch toegediend te worden

worden beïnvloed door het tehuis zelf.

fers geanalyseerd. Uit de studie blijkt dat

voor deze indicaties.

Of rusthuizen een bewuste politiek voe-

de gemiddelde rusthuisbewoner acht pil-

Anderzijds worden bij de helft van de bewo-

men. Ze

38

zijn

hebben

vaker

neesmiddelen te weinig voorgeschreven. En, opvallend, er worden veel verouderde geneesmiddelen toegediend en geneesmiddelen waarvan de doeltreffendheid onvoldoende is aangetoond. Alleen bij erg oude of demente bewoners en in de laatste fase van de palliatieve zorg neemt het gebruik af.

Dr. Michel JEHAES

De totale gemiddelde uitgave per maand

Coördinerend arts van RVT “du Vigneron”

en per bewoner voor chronische medi-

in Ransart

catie werd geraamd op 140 euro, waaronder een gemiddeld remgeld van 23 euro voor terugbetaalde medicatie en

Ik heb als coördinerend arts deelgenomen

aan te passen aan een lijst met aanbevo-

een gemiddelde eigen betaling van 27

aan het KCE-onderzoek over het gebruik van

len geneesmiddelen.

euro voor niet terugbetaalde genees-

geneesmiddelen in rusthuizen. Ik vond het

middelen. Dat brengt het totale prijs-

onderzoek pertinent en noodzakelijk. Daarom

Hoewel ik deze studie bijzonder interessant

kaar tje voor de gemiddelde resident op

heb ik getracht een aantal van mijn collega’s

vind, blijf ik toch sceptisch over de impact

50 euro per maand. Bovendien worden

te overtuigen om ook deel te nemen.

die ze teweeg brengt. Is het niet ‘de zoveelste’ studie, een mooie referentie om te cite-

goedkope geneesmiddelen nog relatief weinig aangekocht door de tehuizen.

Beheer van geneesmiddelen

De feedback over ons voorschrijfprofiel die

ren? Toch vind ik in het algemeen de KCE-

we terugkregen (al moesten we daarop wel

rapporten zeer goed en wetenschappelijk

sterk aandringen) bevat tal van interes-

gefundeerd. Men vindt er diepgaande infor-

Het KCE onderzocht tevens wel-

sante informatie: het laat ons toe na te

matie die verdient om in de praktijk te wor-

ke institutionele eigenschappen een in-

gaan waar onze instelling zich bevindt ten

den toegepast. Maar ik heb de indruk dat

vloed hadden op het gebruik van genees-

opzichte van andere. Het laat zien waar

de reële impact van het KCE op de gezond-

middelen. De

wij nog kunnen verbeteren.

heid van de bevolking nog moet aange-

consumptie het laagst is, blijken de grote

Als ik echter de communicatie bekijk rond

toond worden. Het blijven eerder theoreti-

OCMW-tehuizen te zijn. Die beschikken

deze studie (met onder meer het persbe-

sche studies die grotendeels boven de

over een coördinerende arts, een zieken-

richt), dan kan ik tussen de lijnen toch en-

hoofden van de betrokkenen op het terrein

huisapotheker en een beter systeem voor

kele repressieve accenten terugvinden…

worden uitgevoerd. Al die vragen over kwa-

het beheer van de geneesmiddelen.

“Het zijn weer de artsen die niet doen wat

liteitscontrole bijvoorbeeld betekenen in re-

In het algemeen zijn binnen de rusthui-

ze moeten doen” … voor elke arts die met

aliteit weinig voor een huisarts met een

zen de managementsystemen voor ge-

de dagelijkse realiteit wordt geconfronteerd

gewone praktijk die elke dag zoveel proble-

neesmiddelen weinig ontwikkeld. Het

is dit echter een steeds ‘terugkerend liedje’.

men moet oplossen.

personeel legt zich in hoofdzaak toe op

Bovendien kan men zich bij het lezen van

Het is jammer dat het KCE onbekend is bij

een correcte distributie van de genees-

het persbericht terecht afvragen of de vol-

mijn confraters, ‘doorsnee’-huisartsen, zoals

middelen, maar stelt zich weinig vragen

gende etappe niet een overdracht van de

ik. Maar eerlijk, vóór deze studie, kende ik

bij het nut en de wenselijkheid ervan. De

studiegegevens naar het RIZIV zal zijn, dat

het KCE ook niet. Bovendien blijft het voor

aanwezigheid van een actieve coördine-

vervolgens alle rust- en verzorgingstehui-

het KCE moeilijk om ons te overtuigen dat

rende geneesheer (CRA) heeft een goe-

zen zal dwingen om het voorschrijfgedrag

het weer geen zoveelste orgaan van de over-

instellingen

waar

de


ners met hart- en vaatziekten bepaalde ge-

39

heid is om artsen te controleren of hun vrij-

de invloed op de voorschrijfkwaliteit. Een

pleegkundigen en apothekers te herori-

heid te beperken. We blijven vraagtekens

CRA heeft vaak een bijkomende oplei-

ënteren naar een nieuwe rol van deze

plaatsen bij de werkelijke onafhankelijkheid

ding in ouderenzorg gevolgd en kan wa-

beroepen in beheersystemen voor medi-

van het Kenniscentrum.

ken over de correcte toepassing van het

catie in gezondheidsinstellingen. Er be-

Toch nog een kleine suggestie om te eindigen:

formularium (een lijst met aanbevolen

staat enig bewijs van de effectiviteit voor

als het KCE nieuwe studies opzet, zou het in

geneesmiddelen, verplicht in elk RVT

farmaceutische zorg en multidisciplinaire

haar lastenboek ook de implementatie van

sinds 2004) en de kwaliteit van het ge-

interventies, waarbij het hele team van

de resultaten moeten opnemen. De versprei-

neesmiddelenbeleid. In realiteit voldoen

zorgverleners betrokken is.

ding van de studieresultaten zou onder an-

niet alle RVT’s aan deze formulariumver-

De omvang, expertise en cultuur van het

dere via onze bestaande (beroeps)organisaties

plichting. Daarnaast blijkt uit het onder-

verplegend personeel is belangrijk voor de

kunnen gebeuren (Domus Medica, LOK-groe-

zoek dat slechts een beperkt deel het

kwaliteit van de geneesmiddelenverstrek-

pen, huisartsenopleiding,…). Heel vaak wordt

formularium ook daadwerkelijk gebruikt.

king en van de controleprocessen. De zie-

een studie vermeld in tijdschriften, in een

Ook het aantal goed opgeleide verpleeg-

kenhuisapotheker moet betrokken zijn bij

klein artikeltje en daar blijft het bij. Ik heb

sters is belangrijk. Hoe hoger hun aantal

alle stadia van het proces: het voorschrij-

soms de indruk dat er een etappe ontbreekt

en hoe groter hun exper tise, hoe beter

ven, de aankoop, de verpakking, de verde-

om de cirkel werkelijk te sluiten.

de kwaliteit van het geneesmiddelenbe-

ling en de administratie. Tevens moet hij

heer.

waken over de efficiëntie en de veiligheid van de voorgeschreven geneesmiddelen.

40

De grote meerderheid van de

Voor de geldbeugel van de bejaarde zou

rusthuizen (83%) koopt zijn geneesmid-

een concurrentiesysteem tussen verschil-

delen bij de lokale apotheker. Ze spreken

lende apothekers alleszins een goede

de prijzen af, soms op basis van een open-

zaak zijn. Het KCE vindt eveneens dat al-

bare aanbesteding, meestal door een in-

ternatieve financieringssystemen moeten

formele overeenkomst. Het KCE stelt vast

onderzocht worden voor de aankoop van

dat de voorschrijfkwaliteit beter is als het

geneesmiddelen in rust- en/of verzor-

rusthuis werkt met een ziekenhuisapo-

gingstehuizen en het stelt voor om een

theker of met een lokale apotheker die

permanente, geautomatiseerde registratie

actief betrokken is bij het geneesmidde-

van het geneesmiddelengebruik in rust-

lenbeheer. In de meeste tehuizen is er

huizen uit te werken.

weinig plaats voor enige autonomie van

Tot slot wil het KCE benadrukken dat alle

de patiënt. Toch beschikken velen onder

actoren betrokken bij de zorg, zich moe-

hen nog over de cognitieve capaciteiten

ten bewust zijn van de risico’s verbonden

om zich te ontfermen over het beheer

aan het gebruik van geneesmiddelen bij

van geneesmiddelen die ze zelf nemen.

oudere personen.

Personeel meer betrekken

KCE-rapport vol. 47. Geneesmiddelengebruik

Het KCE beveelt aan om de rol

in de Belgische rusthuizen en rust- en verzor-

van de coördinerende ar ts te versterken

gingstehuizen, i.s.m. UGent, Project Farmaka,

en de traditionele opleiding van ver-

UA, UCL en RIZIV.

… tot vijf keer meer vergoedingen voor een nauwelijks hogere kostprijs

Vandaag betalen Belgische artsen

KCE dat de kosten van de foutloze aan-

veertig miljoen euro aan verzekeringspre-

sprakelijkheid onder controle blijven, mits

mies om hun aansprakelijkheid te dekken

men de criteria voor ontvankelijkheid en

voor het geval ze een medische fout be-

toekenning hanteert die in Zweden en De-

gaan. Nauwelijks de helft van dat bedrag

nemarken worden gebruikt. In die landen

komt bij de benadeelden terecht. De an-

heeft het systeem zijn deugdelijkheid al be-

dere helft wordt besteed aan erelonen

wezen. Men zou tot vijf keer meer slachtof-

van advocaten en experts, aan administra-

fers kunnen vergoeden tegen een nauwe-

tie- en gerechtskosten. In het huidige

lijks hogere kostprijs.

systeem moet de benadeelde immers be-

Wel waarschuwt het KCE dat men van bij

wijzen dat de arts een medische fout heeft

de opstart statistieken moet bijhouden om

begaan en dat heeft lange, dure en frustre-

onmiddellijk te reageren bij ontsporingen.

rende procedures tot gevolg. Noch voor

Verder moeten ongevallenpreventie en

de artsen, die dure premies betalen, noch

veiligheid van de patiënt een topprioriteit

voor de slachtoffers, die zelden of zeer

blijven. Dat men artsen niet langer burger-

laattijdig worden vergoed, is dit een bevre-

lijk aansprakelijk stelt voor medische fou-

digende situatie. Kan het op een betaalba-

ten, mag er niet toe leiden dat de lat hier-

re manier anders, vroeg de regering zich af

voor lager wordt gelegd.


Foutloze medische aansprakelijkheid …

en ze zette het KCE aan het rekenen. In een drietal studiefasen moest het KCE onderzoeken wat de budgettaire impact was indien het bestaande aansprakelijkheidssysteem wordt vervangen door een zogenaamd ‘foutloos aansprakelijkheids systeem’. Met deze procedure kan de benadeelde patiënt schadevergoeding vragen zónder dat hij een fout van de arts moet bewijzen. Dat bespaart tijd, frustraties en

KCE-rapport vol. 35. Studie naar de mogelijke

geld. Geld dat beter ten goede komt van

kosten van een eventuele wijziging van de

de patiënt.

rechtsregels inzake medische aansprakelijk-

Op basis van meer dan 400 recente Belgi-

heid (fase III)-precisering van de kostenraming,

sche verzekeringsdossiers becijferde het

i.s.m. REACFIN.

41

Equity,


Equity, Patient Behaviour e.a.

Patient Behaviour e.a.

... toegang tot kwaliteitsverzorging voor iedereen

Bij de organisatie van gezondheidszorg zijn kwaliteit, effectiviteit en prijs-kwaliteit niet de enige factoren.

gelijk? Hebben ze geen paradoxale nevenwerkingen waaraan niemand ooit dacht?

Ook een eerlijke en gelijkwaardige toegang tot gezondheidszorg (equity) is belangrijk. Tot vandaag gebeurde er

Om de billijkheid en toegankelijkheid van de ge-

in België relatief weinig onderzoek in dit domein. Het

zondheidszorg te bestuderen, moeten ook andere facto-

spreekt vanzelf dat een onderzoekscentrum zoals het

ren in rekening worden gebracht. Een onevenwicht tussen

KCE hier wel aandacht aan schenkt.

vraag en aanbod en sociologische aspecten zijn belangrijk. Men weet bijvoorbeeld dat het gedrag van patiënten niet

Op het economische vlak nam de overheid de

louter afhankelijk is van rationele overwegingen. Specifieke

voorbije jaren een aantal maatregelen om de kostprijs

cultuurgebonden gewoonten en bijvoorbeeld een gebrek

voor gezondheidszorgen minder sterk te laten doorwe-

aan informatie zijn factoren met een grote invloed. Een

gen op het budget van de meest kwetsbare burgers.

goed inzicht in al deze elementen is dus belangrijk als de

Maar het effect van deze sociale maatregelen werd nooit

overheid maatregelen wil nemen om de toegankelijkheid

grondig onderzocht: zijn ze efficiënt? Is verbetering mo-

van de gezondheidszorg te bevorderen.

Hier vindt u een overzicht van de studies die het KCE in 2006 publiceerde over Equity, Patient Behaviour e.a. Een meer gedetailleerde inventaris vindt u op de website van het KCE (www.kce.fgov.be).

43

Supplementen in stijgende lijn … … impact op toegankelijkheid gezondheidszorg De supplementen die de patiënt

enkel te laten afhangen van socio-economi-

moet betalen voor de zorg van zijn gezond-

sche criteria, maar ook rekening te houden

heid zitten de laatste jaren in de lift: volgens

met de duur van de ziekenhuisopname en

recente studies van de mutualiteiten stegen

om specifieke maatregelen uit te werken

ze met liefst 21% tussen 2002 en 2004. De

voor chronische zieken, dus mensen met

oorzaak hiervan zijn vooral artsenhonoraria

herhaalde supplementen. De maatregelen

en medisch materiaal. Het KCE onderzocht

zouden eveneens het verschil moeten ma-

in hoeverre deze evolutie - een teken van

ken tussen noodzakelijke medische kosten

een toenemende privatisering? - een be-

en andere kosten (wat een moeilijke oefe-

dreiging vormt voor de toegankelijkheid van

ning is).

de gezondheidszorg. Twee vragen stonden centraal in deze studie: wie betaalt en wie vraagt supplementen? En wat zijn de sociale gevolgen van die stijgende supplementen? Wat betreft de eerste vraag, blijken er weinig regels te bestaan. Mede daardoor is er een grote variatie in het aanrekenen van supplementen. Duidelijkheid is soms ver te zoeken. Als patiënt is het daarom zeer moeilijk om de prijzen tussen ziekenhuizen te vergelijken en staat hij of zij soms voor onaangename verrassingen. Het KCE pleit voor de invoer van duidelijke regels voor het aanrekenen van supplementen en een betere juridische bescherming van de patiënt. Dit geldt zowel voor ziekenhuisopname als

Tevens stelt het KCE dat aanvullende verze-

voor ambulante zorg.

keringen een bijkomend element vormen

Zwakkere socio-economische groepen

in de discussie. Indien de dekking van het

worden in principe beschermd tegen ka-

publieke systeem van ziekteverzekering in

mer - en honorariumsupplementen. Uit

de toekomst zou afnemen en de rol van de

het rapport blijkt trouwens dat deze maat-

aanvullende verzekeringen verder zou toe-

regelen deze mensen effectief bescherming

nemen, is een maatschappelijk debat over

bieden. Bij diegenen die frequenter worden

de noodzakelijkheid van een tweede pijler

opgenomen of langer in het ziekenhuis lig-

voor de gezondheidszorg aangewezen.

gen, wordt deze bescherming wel deels teniet gedaan. Het systeem van de maximumfactuur (MAF) beschermt wel tegen

44

de remgelden, maar niet tegen de supple-

KCE-rapport vol. 50. Eigen betalingen in de

menten.

Belgische gezondheidszorg. De impact van

Het KCE beveelt daarom aan om de

supplementen, i.s.m. UA, KULeuven, Erasmus

bescherming tegen hoge supplementen niet

Universiteit Rotterdam.

… groot potentieel maar hopeloos versnipperd

Eén van de kerntaken van het KCE is het analyseren van

Met de opgestelde inventaris ligt er nu een product ter beschikking

gegevens over de gezondheidszorg als instrument om beleidsbeslis-

voor gebruik binnen het KCE en de diverse onderzoeksgroepen

singen te ondersteunen. Nog voor de oprichting van het KCE was

waar het KCE mee samenwerkt. Ook voor anderen die aan de slag

het duidelijk dat het Belgische gegevenslandschap complex en on-

willen met gezondheidszorggegevens betekent het een nuttig werk-

overzichtelijk is. Er was helemaal geen klaar en helder overzicht over

instrument. Hopelijk geeft dit rapport een nieuwe impuls aan het

de gegevensbronnen die geëxploiteerd konden worden. Om dit

noodzakelijke debat over de vraag hoe we de gegevensstromen en

euvel op te lossen werd gestart met een inventarisatie van de be-

het gebruik van die gegevens kunnen optimaliseren. Enkel door een

schikbare databanken.

duidelijke visie op de organisatie en de doelstellingen van de regis

Deze inventaris leert dat België over een groot potentieel aan in-

tratiesystemen wordt het mogelijk om een goed werkend informa-

formatie en statistieken beschikt. Bovendien worden gegevens op

tiesysteem uit te bouwen. Dat vraagt mankracht en middelen. Maar

een redelijk tot verregaand detailniveau verzameld. Toch slaagt Bel-

alleen zo kan België meer accuraat rapporteren naar internationale

gië er onvoldoende in om zijn gegevensverzameling te coördineren,

organisaties als WHO, Eurostat, OESO en andere.

om degelijk te rapporteren en om (internationale) classificaties en concepten te gebruiken bij dataverzameling. Bovendien worden gegevens nauwelijks bijeengebracht vanuit een conceptueel model en

KCE-rapport vol. 30. Inventaris van databanken gezondheidszorg,

is gestructureerde en vlotte toegankelijkheid bijna onbestaande.

i.s.m. Deloitte.

Zorgkwaliteit in Belgische ziekenhuizen … … een doos van Pandora? België heeft de beste gezondheidszorg van de wereld! Een

de bestaande gegevens heel versnipperd (zie KCE-rapport vol. 30),

veel gehoorde stelling, maar klopt die wel? Niemand die het weet,

sluiten ze weinig op elkaar aan en missen ze een gemeenschappelijk

want niemand meet de kwaliteit van onze gezondheidszorg op een

doel. Het is dus geen sinecure, noch inhoudelijk, noch technisch, om

systematische manier. Meteen ligt een achilleshiel van de Belgische

uitgaande van de bestaande gegevens zorgkwaliteit te meten. Het

gezondheidszorg bloot: het gebrek aan kwaliteitsmeting.

KCE heeft daarom slechts één duidelijke aanbeveling voor de over-

Kwaliteit meten is geen eenvoudige opdracht als het gaat om gezond-

heid: stop de versnippering en start zo snel mogelijk de uitbouw van

heidszorg. Er bestaat in de eerste plaats begripsverwarring tussen

een nationaal kwaliteitssysteem. Het kan alleen maar de (internatio-

zorgkwaliteit en patiëntentevredenheid. Hoewel die tevredenheid op

nale) geloofwaardigheid van de Belgische (geroemde) gezondheids-

zich belangrijk is in de menselijke zorg, vormt het slechts één compo-

zorg ten goede komen.

nent in het complexe verhaal rondom zorgkwaliteit. Een kwaliteitsvolle zorg moet zich definiëren in termen van veiligheid, effectiviteit,

KCE-rapport vol. 41. Klinische kwaliteitsindicatoren,

patiëntgerichtheid, tijdigheid, efficiëntie, billijkheid, continuïteit en inte-

i.s.m. KULeuven.

gratie. Met dit rapport wil het KCE dan ook een aanzet geven om in België een gedegen kwaliteitsbeleid op poten te zetten. Op basis van vier testcases (beroerte, verloskundige zorg, ouderenzorg en heupprothese) onderzocht het KCE in hoeverre de bestaande gezondheidszorggegevens en -databanken toegankelijk en bruikbaar zijn voor kwaliteitsmeting van zorg in ziekenhuizen. Helaas zijn

Equity, Patient Behaviour e.a. Equity and Patient Behaviour

Databanken gezondheidszorg …

45

De impact

Het is de opdracht van het KCE om het terrein en

Na drie jaar doen we een voorzichtige poging om

de beleidsmakers te ondersteunen in het maken van een

onze impact in te schatten en de maatschappelijke relevan-

keuze, wat nog steeds hun taak blijft. Dat doet ze door hen

tie van onze activiteiten te meten. Tegelijkertijd krijgen we

onafhankelijke en wetenschappelijk gefundeerde informatie

een idee van de invloed op de verschillende actoren en op

te verstrekken. Het KCE verwacht niet dat haar aanbevelin-

de genomen beleidsmaatregelen. Over enkele jaren zal het

gen automatisch worden omgezet in medische of politieke

ongetwijfeld interessant zijn om deze invloed op een meer

beslissingen. Dat is niet haar ambitie.

systematische manier te laten meten door een extern, ge-


van het KCE

specialiseerd agentschap. Toch wil het KCE de impact van haar werk kennen. Haar studies hebben betrekking op concrete, actuele vragen in de gezondheidszorg. Daarin verschilt het KCE-onderzoekswerk van dat van de universiteiten. Zij houden zich doorgaans meer bezig met fundamenteel onderzoek.

47

Het beleid De rol van het KCE is in de eerste

jaar deze financiering gedeeltelijk geforfaita-

project voor dat zal worden ingediend bij

plaats beleidsondersteunend. De minister

riseerd. In 2005 concludeerde het KCE dat

de Vlaamse minister van Volksgezondheid.

van Sociale Zaken en Volksgezondheid, de

10 PET-scanners in België voldoende zou-

Langs Franstalige kant organiseert en coör-

Gemeenschappen, de overheidsdiensten,

den moeten zijn om een goede patiënten-

dineert de Conseil supérieur de Promotion

enz., allemaal verwachten ze een objectief,

zorg te verzekeren. (vol. 22/2005). De

de la Santé elke kankerscreening. Deze

wetenschappelijk onderbouwd KCE-advies.

studie was een element in een politiek

commissie heeft het KCE gevraagd haar

En vaak houden ze er rekening mee.

debat hierover.

werkzaamheden te valideren.

De minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid

De Gemeenschappen

Soms raden de KCE-rapporten een om-

Diverse KCE-rapporten worden

mezwaai aan in de aanpak van al bestaan-

De minister heeft regelmatig een

door de gemeenschappen gebruikt bij

de lokale campagnes. Prostaatkanker is

studie aan het KCE gevraagd over actuele

beleidsvoorbereidend werk en bij de orga-

een belangrijk gezondheidsprobleem bij

beleidsvraagstukken en vervolgens ook

nisatie van screening- en voorlichtingscam-

mannen, maar veralgemeende screening is

rekening gehouden met de conclusies er-

pagnes. Het rapport over borstkanker

niet de oplossing (vol. 31/2006). Ondanks

van om beslissingen over aanpassingen in

screening (vol. 11/2005) werd uitgebreid

de aanbevelingen van het KCE rijdt in het

de regelgeving te oriënteren of te motive-

geciteerd in de brieven en de brochure die

Luikse de “prostamobile” nog steeds rond.

ren. Na het rapport over leukoreductie

de Ministre de la Santé, de l’Enfance et de

We kunnen hopen dat de mannen nu be-

(vol. 4/2004), het wegfilteren van witte

l’Aide à la Jeunesse (minister van Volksge-

ter geïnformeerd worden over de risico’s

bloedcellen uit bloed, werd beslist om een

zondheid, Kinderen en Jeugdhulp) van de

van een vaak onnodige behandeling (in-

bijkomend budget voor de toepassing van

Franse Gemeenschap aan de artsen en hun

continentie en impotentie) van prostaat-

de techniek te voorzien. Het KCE-rapport

patiënten richtte in het najaar van 2005. In

kanker.

over de financiële impact van een wijzi-

het kader van deze campagne die de parti-

ging van de rechtsregels van medische

cipatiegraad bij de vrouwen wil doen toe-

Het is ook opvallend dat de gemeenschap-

aansprakelijkheid (vol. 2/2004, vol. 16/2005

nemen wordt er een gratis tweejaarlijkse

pen goed vertegenwoordigd waren op de

en vol. 35/2006) heeft de minister toege-

mammografie voorzien voor vrouwen tus-

RIZIV- studiedagen over kankerscreening

laten om een wetsontwerp in te dienen.

sen 50 en 69 jaar.

waar KCE-experts een presentatie gaven.

uit om toelichting te geven over het

Tengevolge van het KCE-rapport dat pleit

Ook vaccinatieschema’s worden soms aan-

onderwerp.

voor een algemene colorectale kanker-

gepast ten gevolge van een KCE-rapport

screening bij personen ouder dan 50 jaar

(vol. 33/2006). Het KCE beval, na een vraag

(vol. 45/2006) bereidt een werkgroep een

van de federale minister van Volksgezond-

Het parlement nodigde een KCE-expert

Ten gevolge van het rapport over de behandeling van myocardinfarct (vol. 14/2005) vaardigde de minister een aantal regels uit om het aantal hartcentra in te perken. Na de studies van het KCE (vol. 50/2006) en van een aantal ziekenfondsen over supplementen nam de regering maatregelen om (chronische) patiënten beter te beschermen tegen ziekenhuissupplementen. En op basis van het rapport over de financiering van geneesmiddelen in ziekenhuizen (vol. 8/2005) heeft de regering sinds vorig

48

kinderen met het pneumokokkenvaccin aan. Een vaccinatieschema bestaande uit drie injecties bleek het meest kosteneffectief te zijn. Het aantal inentingen werd als gevolg daarvan in een advies van de Hoge Gezondheidsraad verlaagd van vier naar drie. Dit nieuwe schema heeft de totstand-

MR. Marc Justaert

koming van een akkoord over de terugbe-

Voorzitter Intermutualistisch Agentschap (IMA) en LCM

taling vergemakkelijkt.

De Federale overheidsdiensten, het RIZIV en de ziekenfondsen

De ziekenfondsen hebben sinds decennia een

wetenschappelijk goed gefundeerde informa-

belangrijke verantwoordelijkheid in het beheer

tie een onontbeerlijke basis moet vormen van

van ons gezondheidssysteem. Ze hebben in

elke beslissing rond de terugbetaling en toe-

dit domein een grote expertise opgebouwd.

gangsvoorwaarden van de zorg, de genees-

We stellen vast dat de Multipartite

Via het Intermutualistisch Agentschap (IMA),

middelen, de medische materialen en hulp-

overlegstructuur, bestaande uit overheid,

dat overigens gelijktijdig met het Kenniscen-

middelen...

RIZIV, ziekenhuizen, ziekenfondsen en art-

trum (KCE) werd opgericht, kunnen zij nu

programmering van het aanbod. Het KCE

sen regelmatig de KCE-adviezen heeft ge-

ook hun expertise op het vlak van dataver-

produceert wat dit betreft doortastende rap-

bruikt. In sommige gevallen heeft een rap-

werking en -analyse ten dienste stellen van

porten en moet helemaal niet onderdoen

port

bepaald

het beleid. In deze zijn IMA en KCE dan ook

voor de gelijkaardige instellingen in andere

financieringssysteem kritisch in vraag wordt

logische partners en spelen zij elk een onont-

landen. Denken we maar aan de rapporten

gesteld, zoals het systeem van de referen-

beerlijke rol. Zij zijn bovendien bijzonder com-

over algemene screening voor colorectale,

tiebedragen. Het werd ingevoerd tegen

plementair.

prostaat- en baarmoederhalskanker, trastuzu-

als

effect

dat

een

en

van

een

doordachte


heid, een algemene vaccinatie van jonge

mab, antivirale middelen... Maar ook meer

overconsumptie in ziekenhuizen, maar had volgens het KCE weinig impact op de duur-

De samenwerking met het KCE kunnen we

controversiële thema’s gaat het KCE niet uit

ste ziekenhuizen (vol. 17/2005). Het

als zeer constructief bestempelen. Niet al-

de weg: supplementen bij ziekenhuisopname,

systeem werd voorlopig dan ook niet in zijn

leen zijn beide organisaties wederzijds in

NMR-toestellen, praktijkverschillen bij elec-

huidige vorm verder uitgebreid.

elkaars raad van bestuur vertegenwoordigd,

tieve chirurgie, een no fault systeem in de

waar ze proberen een constructieve bijdrage

medische aansprakelijkheid en de medicole-

Ook het RIZIV zelf houdt steeds meer re-

te leveren. Ook op het vlak van de concrete

gale plaats van guidelines ...

kening met de KCE-aanbevelingen bij te-

projecten is de samenwerking zeer vrucht-

rugbetalingsprocedures. Voorbeelden zijn

baar. Het IMA brengt naast de exhaustieve

Daar ligt meteen ook de zwakte: de druk

de screening voor baarmoederhalskanker,

en gedetailleerde gegevens over zorggebruik

van belangengroepen verlamt vaak het in

waar de terugbetaling momenteel wordt

ook een gedegen kennis in op het vlak van

de praktijk brengen van deze bevindingen,

aangepast op basis van het KCE-rapport

de analyse en interpretatie van deze gege-

of doet hen zelfs een tegengestelde weg

(vol. 38/2006) en trastuzumab (vol.

vens, naast een expertise op het vlak van de

opgaan.

34/2006), waar de wetenschappelijke KCE-

ziekteverzekering en bijhorende zeer com-

conclusies een element vormen in de be-

plexe reglementering.

Daarnaast zien wij een uitdaging om het me-

sluitvorming. Op basis van het rapport

Op deze wijze ondersteunt het IMA dan ook

disch wetenschappelijk jargon doeltreffend te

over screening voor prostaatkanker (vol.

ten volle de belangrijke rol die het KCE moet

vertalen naar haalbare beleidsopties en door-

31/2006) wordt de terug3betaling van de

spelen.Vanuit mutualistisch standpunt zijn wij

tastende boodschappen voor de sector zelf

enorm frequent toegepaste PSA-test bij

inderdaad van oordeel dat een objectieve en

maar ook voor het grote publiek. Het ware

gezonde personen opnieuw bekeken.

49

wellicht nuttig om na te denken over meer

Het KCE onderzocht ook de achttien Cen-

ziekenhuisfinanciering op basis van klinische

gecoördineerde communicatie naar de bevol-

tra voor Moleculaire Diagnostiek (CMD) in

paden vaak niet mogelijk is en een veralge-

king bij het uitbrengen van relevante bood-

België. Het zijn laboratoria die zich bezig-

meende toepassing niet haalbaar is. Op zich

schappen. Denken we bijvoorbeeld aan de

houden met DNA- en moleculaire testen.

een negatief resultaat, maar daarom niet

nutteloosheid van polysomnografie ter pre-

Het KCE stelde vast dat de geleverde kwa-

minder belangrijk. Deze denkpiste, in het

ventie van wiegendood of de gevaren van lage

liteit, opleiding, communicatie, wetenschap-

verleden nog vaak naar voor geschoven als

rugchirurgie. De mutualiteiten zouden via hun

pelijke onderbouw en transparantie veel

alternatief financieringsmechanisme, komt

eigen kanalen deze boodschappen een extra

beter konden bij een aantal van hen (vol.

nu nog maar zelden in discussies aan bod.

impactfactor kunnen geven, maar dit vergt

20/2005). Terwijl het KCE haar studie uit-

uiteraard een tijdige coördinatie.

voerde had het RIZIV al beslist de financie-

Tussen het KCE en de ziekenfondsen be-

ring stop te zetten, op basis van een uit-

staat er een steeds toenemende dynamiek

Een ander terrein van samenwerking ligt in

spraak van de Raad van State. Het RIZIV

en openheid inzake uitwisseling van gege-

de technische raden van het RIZIV, waar de

overweegt momenteel om een aantal cen-

vens. Deze informatiestroom is essentieel

mutualiteiten in het KCE een objectieve bond-

tra te financieren op basis van nieuwe crite-

voor het uitvoeren van de KCE-studies en

genoot kunnen vinden bij het verdedigen van

ria en de nomenclatuur wordt aangepast.

voor de vervulling van haar opdracht, zijnde

‘evidence based reimbursement’, en samen

de verbetering van de kwaliteit van de ge-

een tegenkracht kunnen vormen tegen het

Het KCE-rapport over endoprothese voor

zondheidszorg met een optimale verdeling

lobbywerk van de medisch-farmaceutische

buikaneurysma (vol. 23/2005) was een har-

van de beschikbare middelen. In de studies

industrie. Ook hiervoor is wellicht een meer

de noot om te kraken: een ingreep die in

over kwaliteitsindicatoren (vol. 41/2006), de

gecoördineerde langetermijnplanning van de

meer dan 70 ziekenhuizen wordt toegepast

supplementen (vol. 50/2006) en het gebruik

werkzaamheden nodig.

en via een tijdelijke conventie terugbetaald,

van geneesmiddelen in rusthuizen (vol.

bleek nauwelijks een meerwaarde te verto-

47/2006) speelden de gegevens van de zie-

nen die de hoge kosten konden verant-

kenfondsen een cruciale rol.

woorden. De Belgische gegevens van onder meer de ziekenfondsen toonden daarnaast

Niet alle KCE-studies kenden positieve ge-

aan dat de ingreep veel te snel plaatsvond

volgen. Soms hadden ze geen of minder

en dat in de ziekenhuizen die de experi-

impact dan verwacht. De aanbeveling om

mentele techniek maar zelden toepasten,

de tandprothesen los van de tandartspres-

de mortaliteit hoger lag. De discussie over

taties te factureren (vol. 10/2005) is door

de toekomst van de RIZIV-conventie is nog

de beleidsmakers nooit echt besproken, laat

volop lopende.

staan opgevolgd. De voorgestelde maatregelen om de ziekenhuisrekeningen transpa-

Soms moet het KCE vaststellen dat bepaal-

ranter en meer betrouwbaar te maken zijn

de ideeën in de dagelijkse praktijk niet uit-

dode letter gebleven (vol. 7/2004).

voerbaar zijn. Dit was het geval in het onderzoek naar de haalbaarheid van een stelsel van terugbetaling voor kinesitherapie op basis van de functionele toestand van de patiënt (vol. 40/2006). Een andere studie (vol. 18/2005) besloot dat het bepalen van de

50

De zorgverlener

informeren over de risico’s die verbonden

met gemengde gevoelens onthaald. Soms

zijn aan de behandeling van prostaatkan-

zorgen ze zelfs voor meningsverschillen bin-

beroepsorganisaties,

ker (incontinentie en impotentie). Er zijn

nen eenzelfde beroepsgroep, zoals gebeur-

wetenschappelijke verenigingen en uni-

meerdere signalen dat de voorschrijfcul-

de bij het rapport over de hartcentra (vol.

versiteiten om de rapporten van het KCE

tuur inzake preoperatieve onderzoeken

14/2005). Het KCE wordt wel eens verwe-

te komen voorstellen. Of de rapporten

(vol. 5/2004) veranderd is in de Belgische

ten dat het te besparend wil optreden. Dit

tot gedragswijzigingen leiden is niet altijd

ziekenhuizen en ook in de basisopleiding

zou volgens sommigen ten koste gaan van

duidelijk. Vast staat wel dat de interesse in

van studenten is hier ondertussen veel

de kwaliteit van de gezondheidszorg. Noch-

de conclusies van de wetenschappelijke

meer aandacht voor. Op basis van het rap-

tans zijn bepaalde KCE-rapporten voorstan-

rapporten toeneemt en dat er op het

port ontwikkelde het RIZIV bovendien

der van bijkomende investeringen en zijn

terrein een grote openheid bestaat die

een softwarepakket voor artsen. Mits en-

voor het KCE kwaliteit en efficiëntie altijd

een toenemende bewustwording voor

kele muisklikken krijgt de arts een over-

de maatstaf, veel meer dan budgettaire re-

kwaliteit en doelmatig gebruik van de

zicht van de preoperatieve testen die zin-

denen. Dit blijkt duidelijk uit het rapport

middelen aantoont.

vol. zijn in functie van de leeftijd en

over het gebruik van geneesmiddelen in

gezondheidstoestand van de patiënt.

rust -en verzorgingstehuizen (vol. 47/2006)

KCE-experts worden regelmatig uitgenodigd

door

Voor meerdere van de feedbacks aan de


Het terrein

dat overigens veel reacties uit de betrokken

artsen door de Nationale Raad voor Kwa-

Bij andere rapporten, zoals bij carotisste-

liteitspromotie (NRKP) mocht het KCE de

nose (vol. 13/2005) is het dan weer ondui-

sector teweegbracht.

wetenschappelijke boodschap ontwikke-

delijk of de chirurgen die deze techniek al

Een andere kritiek is dat de aanbevelingen

len. Op basis van de KCE-aanbevelingen

frequent toepasten hun gedrag hebben aan-

naar de medische praktijk uit de KCE-rap-

blijken de artsen hun patiënten meer te

gepast. De KCE-rapporten worden al eens

porten de therapeutische vrijheid van de

De relatie tussen de ziekenhuisbeheerders en

ter, zodat die een aantal van onze eisen naast

het KCE nam in 2004 een valse start toen

zich kon neerleggen.

het KCE een rapport van de Onderzoekscom-

Nadien heb ik echter mijn mening over het

missie voor de onderfinanciering van zieken-

KCE moeten bijstellen. Vandaag meen ik dat

huizen van tafel veegde. Dit kwam bij de zie-

de oprichting van dit studiecentrum noodza-

kenhuissector bijzonder hard aan. Temeer

kelijk was. Teveel beslissingen op het vlak van

omdat we op methodologisch vlak nogal wat

het gezondheidsbeleid, de medische praktijk-

aanmerkingen hadden op de KCE-studie en

voering en de organisatie van de zorg zijn

Prof. dr. Guy Durant

omdat we ontdekten dat gevoelige, maar be-

politiek geïnspireerd, weinig gedocumenteerd,

Administrateur général des

langrijke informatie over honoraria was te-

zelden objectief of wetenschappelijk onder-

Cliniques universitaires St Luc

rechtgekomen bij een externe partij die het

bouwd. De complexiteit van de gezondheids-

(UCL)

onderzoek uitvoerde.We hadden toen het ge-

zorg vraagt de oprichting van een centrum

voel dat het KCE niet optrad als een onafhan-

dat in staat is vragen en problemen in al hun

kelijke instelling, maar dat het een rapport

dimensies te onderzoeken.

had afgeleverd naar de wensen van de minis-

Als ik naar de vijftig studies kijk die het KCE

51

vandaag op haar actief heeft, dan meen ik dat

dat het aantal PET-scanners moet verminde-

zoek moet vooral bedoeld blijven om het de-

de gekozen onderwerpen pertinent zijn en dat

ren, de preoperatieve onderzoeken beperkt

bat tussen de adviserende beleidsorganismen

het onderzoek wetenschappelijk gefundeerd is.

moeten worden, dan horen wij dat niet graag.

te ondersteunen. In deze organismen zitten

Het geld dat in het KCE werd geïnvesteerd (al

Dat leidt nogal eens tot (begrijpelijke) emotio-

immers mensen die voeling hebben met het

gaat het hier om een fors bedrag), brengt dus

nele reacties.

terrein waardoor ze sommige resultaten kun-

echt wel op. Helaas stel ik vast dat de KCE-

nen nuanceren, anders gebeurt dat vrijwel

rapporten nog te weinig weerklank vinden. Ik

Ik heb wel één fundamentele kritiek, of eerder

niet. Denk maar aan de studie over de oplo-

ben er niet zeker van dat mijn collega’s deze

een vrees: dat de KCE-studies uiteindelijk wei-

pende referentiebedragen die onmiddellijk

rapporten grondiger bestuderen dan wat er in

nig plaats overlaten voor alternatieve denk

werd gevolgd door de publicatie van een Ko-

de pers over verschijnt. Toch gaat elke studie

pistes. Ik vind dat er naast het KCE nog plaats

ninklijk Besluit, idem voor de studie over de

die bijvoorbeeld nieuwe medische technolo-

moet blijven voor onafhankelijk onderzoek,

ziekenhuissupplementen. Die voorvallen ver-

gieën evalueert, in de eerste plaats de zieken-

aan de universiteiten en binnen andere onder-

sterken de indruk dat het KCE de gewapende

huisbeheerders aan.Wij worden immers voort-

zoeks- en kennisinstellingen bijvoorbeeld.

arm van de minister is en dat KCE-studies be-

durend aangesproken om deze nieuwe

Evenmin kan het de bedoeling zijn om de Na-

doeld zijn om bepaalde beslissingen te kort-

technologieën te introduceren in onze zieken-

tionale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen

sluiten.

huizen terwijl we zelden over alle elementen

(NRZV) of de Multipartite-structuur te kort-

Toch blijf ik er bij dat het KCE een aanwinst is.

beschikken om de juiste waarde ervan te be-

wieken. Dit zijn structuren die, eenmaal ze

Als er morgen een accreditatiesysteem voor

oordelen. Als het KCE zegt dat de befaamde

kennis hebben genomen van de KCE-rappor-

ziekenhuizen in het leven wordt geroepen, zo-

capsule voor endoscopie van de darm duur is,

ten, een onafhankelijk advies moeten kunnen

als dat in de VS en Frankrijk bestaat, mag het

dat het gebruik ervan beperkt moet worden

uitbrengen, nog vooraleer de minister een be-

KCE wat mij betreft een bijhuis oprichten om

tot specifieke patiënten, dan kunnen wij op dat

slissing neemt. Immers, de KCE-onderzoekers

deze missie tot een goed einde te brengen.

besluit terugvallen. Soms strijken de KCE-stu-

zijn niet altijd even goed bekend met de dage-

Niettemin moeten er voldoende evenwichten

dies echter wel tegen onze haren in … als het

lijkse praktijk op het terrein en hun conclusies

worden ingebouwd zodat KCE-aanbevelingen

Kenniscentrum bijvoorbeeld zegt dat er B1-

kunnen door sommige betrokkenen verschil-

niet uitgroeien tot directieven, maar eerder re-

cardiologische centra moeten gesloten worden,

lend geïnterpreteerd worden. Het KCE-onder-

ferenties of beleidsargumenten blijven.

arts in het gedrang brengen. Dit werd door de artsen soms opgeworpen n.a.v. de rapporten over prostaatkanker (vol. 31/2006), prenatale zorg (vol. 6/2004) en aorta endoprothesen (vol. 23/2005). Deze meningsverschillen zijn niet noodzakelijk negatief: ze openen de deur voor discussies en stellen bepaalde dogma’s in vraag. Dat de KCE-rapporten soms tijd nodig hebben om een impact te hebben op het terrein blijkt onder meer uit het rapport prenatale zorg (vol. 6 /2004). Het kwam recent terug in de actualiteit toen het RIZIV en het IMA de KCE-aanbevelingen toetsten aan de reële praktijk in België bij de individuele arts. Bleek dat er nog veel ruimte voor verbetering was. Daarom stuurde de NRKP van het RIZIV samen met het IMA begin februari 2007 naar meer dan 13 000 zorgverleners aanbevelingen inzake prenatale zorg.

52

Ook op internationaal vlak krijgen de KCE-

buitenland geconsulteerd.

De KCE-experts, evenals de exter-

rapporten meer en meer gewicht. Het

Een andere aanwijzing dat het KCE interna-

ne experts die hebben meegewerkt aan

KCE-rapport over de behandeling van een

tionale erkenning verwerft is de vraag aan

een KCE-studie, zijn in 2006 naar talrijke

buikaneurysma (vol. 23/2005) werd door

KCE-experts om op te treden als reviewer

wetenschappelijke bijeenkomsten gegaan

de Amerikaanse FDA ( Food and Drugs

voor wetenschappelijke tijdschriften of

waar ze de resultaten van de KCE-studies

Administration) gebruikt als informatiebron.

voor buitenlandse onderzoeksprojecten.

hebben voorgesteld en besproken.

De studie over PET-scanners (vol. 22/2005)

Binnen het Europese project EUnetHTA is

is het onderwerp van een apart luik op de

het KCE een actief meewerkende partner

In 2006 werd ook voor de eerste maal sa-

INAHTA (International Network of Agen-

in de twee eerste HTA’s op Europees

mengewerkt met de Hoge Gezondheids-

cies for Health Technology Assessment)

niveau, namelijk over Drug-eluting hart-

raad, onder meer in projecten over vacci-

website. En de Nederlandse en Nieuw-

stents en angio CT-onderzoek van de

natie. Van meerdere universiteiten en

Zeelandse kenniscentra hebben ondertus-

kransslagaders.

hogescholen krijgt het KCE signalen dat

sen het KCE-rapport over PET als referen-

bepaalde rapporten frequent gebruikt

tie voor hun eigen studies gebruikt. Het

worden in de opleiding van jonge zorgver-

HTA rapport over trastuzumab (vol.

leners.

34/2006) wordt eveneens frequent in het


De wetenschappers

Prof. dr. Frank Buntincx Voorzitter Belgian Center for Evidence-Based Medicine (CEBAM)

Als promotie- en expertisecentrum van ‘Evi-

Als ik kijk naar de output van het KCE en in

rapporten geraken dan ook niet bij de individu-

dence-Based Medicine’ hebben wij er met het

aanmerking neem hoelang het Kenniscen-

ele huisarts, kinesitherapeut of thuisverpleeg-

KCE een natuurlijke bondgenoot bij gekregen

trum bestaat, dan concludeer ik dat ze schit-

kundige. Op het onmiddellijk klinisch niveau,

in het Belgische landschap van de gezond-

terend werk leveren. Niemand kon op voor-

zeker in de ambulante zorg, dringen de rap-

heidszorg. Er zijn vele raakpunten tussen het

hand voorspellen dat ze op zo’n korte tijd zo

porten niet door. Maar goed, ik denk ook niet

KCE en CEBAM, al streven we andere doel-

ver zouden staan. De kwaliteit van de rap-

dat de meerderheid van de rapporten daarvoor

stellingen na. CEBAM heeft als hoofddoel de

porten is uitzonderlijk hoog. Internationale

bedoeld zijn. Het zwakste punt van het KCE is

geneeskundepraktijk van de individuele zorg-

top, zonder meer. Een schot in de roos.

dat ze hun studies niet in gedrukte vorm ver-

verstrekker wetenschappelijk te ondersteunen

De impact van KCE-studies laat zich vooral

spreiden. In mijn boekenkast zou een rek vol.

terwijl het KCE breder is georiënteerd en zich,

voelen op het beleidsniveau. Ik neem aan dat

met KCE-studies echt niet misstaan en ik zou

mijns inziens, eerder richt op de organisatie

de KCE-rapporten door een aantal beleidsmen-

ze ook veel meer raadplegen. De beslissing om

van de gezondheidszorg.Toch wordt er voort-

sen regelmatig worden gebruikt. Anderzijds heb

alleen elektronisch te communiceren heeft vol-

durend expertise uitgewisseld: zo treden CE-

ik de indruk dat de meerderheid van de KCE-

gens mij een negatieve invloed op de impact

BAM-medewerkers vaak op als expert of va-

studies zich richten op de ziekenhuissector en

van de studies. Maar ach, misschien ben ik als

lidator in KCE-studies en omgekeerd.

in mindere mate op de thuiszorgsector. KCE-

boekenwurm wel een uitstervend ras.

53

De industrie

chirurgie voldoende bewezen is in bepaalde

werden uitgenodigd om hun nieuwe dos-

strikte indicaties.

siers in te dienen conform deze richtlij-

niet altijd gelijklopen met die van de an-

Een andere KCE-studie stelde dan weer

nen. Binnen een jaar zal men de haalbaar-

dere actoren in de gezondheidszorg. Maar

dat er onvoldoende bewijzen waren dat

heid van de richtlijnen kunnen evalueren

dit betekent niet dat het KCE en de indus

het gebruik van een stent ter behandeling

op basis van de ervaringen van de indu-

trie met getrokken messen tegenover el-

van een vernauwde halsslagader beter is

strie. Vervolgens zullen de richtlijnen

kaar staan. De industrie realiseert zich dat

dan de operatieve ingreep Het KCE vond

eventueel aangepast worden. Het is dus

zij ook baat heeft bij een gezonde en

dat het gebruik voorlopig moest worden

nu nog te vroeg om nu al van een echte

duurzame gezondheidssector en werkt

beperkt tot enkele centra die in een ge-

impact te spreken. We merken alvast een

regelmatig mee aan de studies.

randomiseerde studie de meerwaarde

groeiende belangstelling in meerdere dis-

zouden onderzoeken (vol. 13/2005). De

cussies over de inhoud van de dossiers.

De industrie heeft belangen die

In haar onderzoeken houdt het KCE regel-

RIZIV terugbetaling van de stent bleef

matig geneesmiddelen of medische technolo-

daardoor uit.

gieën onder de loep. Hierdoor zou het KCE

54

ook een impact op de industrie kunnen heb-

Andere KCE-aanbevelingen die mogelijk

ben. Al was het maar omdat het RIZIV reke-

impact kunnen hebben op de industrie

ning kan houden met het advies van het KCE

zijn de voorlopige richtlijnen voor far-

bij terugbetalingsbeslissingen. Zo concludeer-

maco-economisch onderzoek van het

de het KCE dat het klinische nut van bijvoor-

KCE en het RIZIV (vol. 28/2006). Ze zijn

beeld kyfoplastie (vol. 39/2006) en obesitas-

nu in een testfase. Farmaceutische firma’s

Medical Director, Pfizer.

Dr. Kris J. Westelinck Senior Director Customer Relations Health Policy, Media & Professional Associations, Pfizer.

Het KCE beschouwt de farmaceutische

Voor ons is het opmerkelijk hoe het KCE in

voor extern advies. Het heeft zich niet in een

industrie als een ‘partner’ in de Belgische

haar analyses rekening houdt met het totaal-

ivoren toren gestoken, maar houdt rekening

gezondheidszorg en erkent de expertise die

beeld. Voordien werd er al te vaak de vraag

met wat er leeft bij de verschillende gezond-

we als ontwikkelaars van geneesmiddelen

gesteld “wat is de prijs van dit geneesmiddel

heidspartners. Kortom het aantal studies, de

hebben opgebouwd. Als innoverend farmabe-

en hoe verhoudt die zich tot een alternatief

kwaliteit ervan, de objectiviteit en de transpa-

drijf gaat Pfizer nog een stap verder: het is

geneesmiddel”. KCE tracht tenminste ook te

rantie waarmee ze gemaakt zijn, hebben van

immers onze ambitie om de gezondheids-

kijken naar de meerwaarde die een genees-

het KCE een onbetwiste speler gemaakt

zorg in België kwalitatief hoogstaand, betaal-

middel kan bieden in het totale pakket van

waaraan men niet langer kan voorbijgaan.

baar én toegankelijk te houden. Daarom

de gezondheidszorg. Noem het een ‘holisti-

Een belangrijke uitdaging zal zijn om de on-

willen óók wij oplossingen aandragen om de

sche aanpak’. Ook de sterke Evidence-Based

afhankelijkheid te bewaren. Sterke bindingen

toekomstige gezondheidszorg optimaal te

Medicine (EBM) component waarop KCE-stu-

met welke belangengroep dan ook, kunnen

structureren. Het KCE erkent ons in deze

dies zijn geënt, juichen wij toe. Alleen mag

nefast zijn voor de geloofwaardigheid van het

ambitie waardoor er een verstandhouding

EBM niet verworden tot economy based me-

Kenniscentrum. Het KCE moet zichzelf hier-

en dialoog is gegroeid. Wij staan dus niet te-

dicine. Het uiteindelijke doel van EBM is de

van vrijwaren en een transparant, glazen huis

genover elkaar als tegenstanders, wel als

arts te helpen een optimale behandeling te

blijven.

volwaardige partners.

kiezen voor zijn of haar individuele patiënten.

Ook kan het Kenniscentrum veel winnen bij

Een voorbeelddossier is de uitwerking van

Daarom mag EBM niet uitgroeien tot een

intense, internationale samenwerking. De op-

richtlijnen voor het farmaco-economisch luik

dogma, een keurslijf om de professionele au-

timale behandeling van bijvoorbeeld een Alz-

bij de aanvraag tot terugbetaling van genees-

tonomie van de arts te beknotten. Daar ligt

heimerpatiënt is niet verschillend in Neder-

middelen. Het KCE heeft gezorgd voor een

meteen ook een bijkomende taak voor het

land, Duitsland of België. Tal van studies

richtingaangevend basiskader. Niet dat de

KCE: de filosofie van wat EBM juist is, uitdra-

kunnen dus over de grenzen heen worden

aanvragen daardoor voor de industrie ‘gemak-

gen naar alle betrokkenen, ook naar het art-

opgezet, wat een stuk efficiënter is dan de

kelijker’ zijn geworden maar de procedure is

senkorps én de overheid.

vele nationale initiatieven die nu vaak lopen.

nu transparanter en meer voorspelbaar. We

KCE is sinds zijn ontstaan enorm gegroeid.

Tot slot moet het Kenniscentrum werken aan

weten nu welke informatie we moeten opne-

Door kwaliteitsvolle rapporten te publiceren,

haar impact, zeker naar het beleid. Het moet

men en in welke vorm we die best aanleveren.

heeft het aan respect gewonnen. Die kwaliteit

nog verder groeien om echt richting te geven

Bovendien krijgen we in de aanvangsfase de

vindt in de eerste plaats zijn oorsprong in de

aan en te wegen op het Belgische gezond-

kans om van elkaar te leren en bij te sturen.

bekwaamheid van de KCE-experts zelf, maar

heidsbeleid.

Daar vaart iedereen wel bij.

ook doordat het Kenniscentrum openstaat


Dr. Dirk Vander Mijnsbrugge

55

De burger/patiënt tenverenigingen betrokken.

te informeren. Dit kunnen we ook afleiden

staan in de gezondheidszorg. Hij of zij is de-

De burger/patiënt moet centraal

En we merken dat de KCE-rapporten

uit het toenemende aantal reacties dat

gene waar het allemaal om gaat en moet

steeds meer weerklank in de geschreven

wordt gezonden naar ons info@mailadres

kunnen rekenen op kwalitatief hoogstaande

pers krijgen. Het rapport wiegendood (vol.

en naar de pers. Het rapport prenatale

en betaalbare zorg. Het KCE wil het brede

46/2006) kreeg in 2006 de meeste aan-

zorg (vol. 6/2004) is met stip het meest

publiek informeren over haar studies en

dacht (20 artikelen), gevolgd door het ge-

bekeken door de Belgen, gevolgd door de

beleidsaanbevelingen. Over elk gepubli-

bruik van geneesmiddelen in rusthuizen (vol.

rapporten

ceerd rapport sturen we een persbericht

47/2006). Gemiddeld kunnen we spreken

37/2006) en obesitas (vol. 36/2006).

naar de algemene en de vakpers. Het KCE

van 5 artikelen per rapport. Ook radio en

over

MR-scanners

(vol.

Download van de KCE-rapporten 3000

2500

2000

1500

1000

500

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 NL

56

FR

EN

probeert via de patiëntenverenigingen de

tv toonden in 2006 een toenemende inte-

Beïnvloeden de KCE-rapporten het gedrag

patiënt ook actief te betrekken bij een deel

resse in onze activiteiten door onze experts

van de patiënt? Bij wijzigingen in ‘ het con-

van haar onderzoek. Zo heeft het KCE voor

te interviewen.

sumptiegedrag’ van gezondheidszorg is het

het rapport diabeteszorg (vol. 27/2006) sa-

De KCE-website werd sinds maart 2004

moeilijk te bepalen wie aan de basis ervan

mengewerkt met de Vlaamse Diabetesver-

door bijna 64.000 bezoekers bezocht. De

ligt: de patiënt of de behandelende arts.

eniging. Bij het rapport over stomamateriaal

burger maakt meer en meer gebruik van

Meestal hebben de KCE-rapporten de

(vol. 21/2005) werden verschillende patiën-

de rapporten van het KCE om zich beter

zorgverleners of de beleidsmakers als

Voorzitter van de vereniging Stoma-ilco Brussel-Wallonie

len toch ook een bepaald bewustzijn bij de patiënt aankweken. Dat was bijvoorbeeld het geval voor gebruik van de

Vorig jaar publiceerde het KCE een studie

vraag van de patiënten werd een vergelijking

spoeddiensten (vol. 19/2005), lage rugpijn

over stomamateriaal in België. Onze vereni-

gemaakt van de praktijken in de buurlanden.

(vol. 48/2006), wiegendood (vol. 46/2006),

ging heeft als vertegenwoordiger van de pa-

Op basis van het Franse voorbeeld besloot

rookstop (vol. 1/2004) en de studies m.b.t.

tiënten meegewerkt aan dit onderzoek.

het KCE dat een vrijmaking van de markt

kankerscreening (vol. 31, 38, 45/2006). Het

Na de publicatie van de studie heeft het

niet zal resulteren in overconsumptie. Iets

rapport over electieve chirurgie (vol.

RIZIV ons uitgenodigd om deel te nemen aan

waar de Belgische overheid bang voor was.

42/2006) toonde aan dat er in België gro-

de onderhandelingen over stomamateriaal.

Helaas zijn al die aanbevelingen tot nu toe

te regionale verschillen bestaan voor chi-

Die waren weliswaar al een eind gevorderd. Je

dode letter gebleven.

rurgische ingrepen. Deze heterogeniteit

moet weten dat de RIZIV-conventiecommissie

Met verstomming heb ik vastgesteld in welke

kon niet altijd worden verklaard, maar de

die hiervoor verantwoordelijk is, uitsluitend

surrealistische wereld de RIZIV-onderhande-

patiënt zal zich door dit rapport misschien

bestond uit vertegenwoordigers van de zie-

lingscommissies vaak werken: de veroverde

beter informeren bij zijn of haar arts voor-

kenfondsen en de bandagisten, alle anderen

zitjes worden er angstvallig bewaakt en de

aleer in te stemmen met een operatie.

- patiënten, artsen, verpleegkundigen, apothe-

belangen van sommigen - zeker niet die van

kers of de industrie - waren niet vertegen-

de patiënten – worden met hand en tand ver-

Wat heeft het KCE de patiënt al opgele-

woordigd. In haar rapport noemde het KCE

dedigd. Het is onmogelijk om er een correct

verd? Elke burger heeft baat bij een opti-

deze gang van zaken weinig transparant en

en evenwichtig debat te voeren.

maal werkend gezondheidszorgbeleid. En

ondemocratisch. Als gevolg hiervan werd een

Tot besluit wil ik wel stellen dat het KCE haar

het doel van het KCE is om daar maximaal

nieuwe commissie opgericht waarin de an-

rol ten volle heeft gespeeld: haar onderzoek is

toe bij te dragen. Daarnaast hebben de

dere betrokkenen een plaats kregen, ook pa-

correct verlopen en was wetenschappelijk on-

KCE-rapporten ook voor specifieke resul-

tiënten. Helaas is onze stem alleen advise-

derbouwd. De omzetting naar de praktijk zal

taten gezorgd: na het rapport stoma (vol.

rend. Toen de minister in het parlement werd

echter heel wat meer tijd in beslag nemen. Er

21/2005) werd er een werkgroep opge-

geïnterpelleerd over de problemen rond sto-

zullen nog veel geesten moeten rijpen. Toch

richt bestaande uit patiënten, verpleegkun-

mamateriaal, bleek het adviserend rapport

beschouw ik het werk van het KCE als een

digen en industrie. De studies over sup-

van het RIZIV dat toen door de minister werd

eerste belangrijke stap om het woord ook

plementen (vol. 50/2006) en medische

voorgelezen als antwoord, alleen de argumen-

aan de patiënt te geven. Ik hoop dat het in de

aansprakelijkheid (vol. 35/2006) vestigden

ten van de ziekenfondsen en de bandagisten

toekomst veel meer zal gebeuren.

de aandacht op de moeilijke situatie waar-

te bevatten … van onze vragen en eisen was

in respectievelijk de chronische patiënten

geen spoor te bekennen.

en de slachtoffers van medische fouten

Het KCE stelde eveneens de grote rigiditeit

zich bevonden. Ondertussen werkt men

van het systeem van de driemaandelijkse do-

volop aan beschermende maatregelen

tatie aan de kaak. Die houdt geen rekening

voor deze burgers.

met de werkelijke behoefte van de patiënt en


Mr. Lucio Scanu

doelgroep, maar sommige rapporten wil-

www.stomailco.org

laat geen plaats voor autonome keuze. Het rapport klaagt eveneens de onregelmatigheden aan in de levering van het materiaal aan de patiënt en de ongeoorloofde supplementen die hem soms worden aangerekend. Op

57

58

De eerste indruk die we na deze lange opsomming krijgen is dat het KCE duidelijk aanwezig was in de belangrijke gezondheidszorgdossiers van de huidige regering. De KCE-rapporten hebben gezorgd voor debatten en hebben een aantal gedragswijzigingen en moeilijke beslissingen mee begeleid. Toch blijkt dat de inhoud van onze rapporten en zelfs ons bestaan niet altijd gekend zijn door de mensen van het terrein. Dit wordt ook bevestigd in bepaalde interviews in dit jaarverslag. Deze vaststellingen stimuleren ons alleen maar om ons werk op een onafhankelijke en nauwkeurige manier te blijven verder zetten. Daarbij zullen wij, ook na de verkiezingen, aandacht blijven hebben voor de problemen die de nieuwe beleidsverantwoordelijken zullen bezighouden. Wij zullen onze rapporten nog beter verspreiden en we blijven openstaan voor iedereen die wil praten over de verbetering van de


Conclusie

dagelijkse praktijk.

59

Financieel overzicht

BALANS ACTIVA Vaste activa

PASSIVA 2005

2006

2005

216 207

190.097 Eigen vermogen

Immateriële vaste activa

2006

10 957

14 094 791

10 957 704

14 094 791

1 126 430

1 302 990

Leveranciers

304 232

150 766

Te ontvangen facturen

531 661

666 790

Overgedragen winst

Plannen en studies Concessies, licenties Materiële vaste activa Gebouwen

0

64 594

18 252

18 117

Informaticamateriaal

2197 555

106 986

Financiële vaste activa

399

399

Uitrusting en kantoormat.

Schulden Schulden op ten hoogste één jaar Vlottende activa

11 867 927

15 207 684

Schuldvorderingen op ten hoogste één jaar Te innen opbrengsten

4 891 000

6 506 000 Schulden met betr. tot bezold en soc lasten Voorheffing

-25

RSZ Bezoldigingen Liquide middelen De Post Standaard kassen

Diverse inhoudingen op netto 6 915 972

8 701 249

59

435

Provisie vakantiegeld

Over te dragen kosten TOTAAL ACTIVA

60

-984

3 433

-1 365

-1 365

140 000

245 000

Groepsverzekering Andere sociale schulden

Overlopende rekeningen

135 000

45 000 23 407

6 000

Overige schulden 60 896

Betalingen onderweg

129 478

52 391

12 084 134

15 397 781 TOTAAL PASSIVA

12 084

15.397.781

BEDRIJFSOPBRENGSTEN

2005

2006

7 067 054

8.774.848

7 060 000

8.767.681

6 810

7.167

74 Andere bedrijfsopbrengsten Subsidies Recuperatie maaltijdcheques Varia BEDRIJFSKOSTEN

243 4 441 400

5.672.668

Studies in onderaanneming

665 368

1.429.529

Lokalen en materieel

156 645

305.826

documentatie

37 745

55.136

communicatie

7 299

20.282

53 774

92.619

consultants en externe experts

140 301

116.871

diensten en consultants informatica

212 288

227.045

61 Diensten en diverse goederen

Bureelkosten en benodigdheden

andere bureelkosten en benodigdheden

Financieel Overzicht

RESULTAATREKENING

Externe diensten

79 072

52.901

Opleiding

andere externe diensten

14 782

18.251

Verplaatsings- en onthaalkosten

26 852

30.110

5 800

15.000

Bezoldigingen

1 937 457

2.128.646

RSZ-bijdragen

532 984

667.792

Verzekeringen voor het personeel

178 769

191.472

69 521

65.533

Presentiegeld 62 Bezoldigingen en sociale lasten

Andere voordelen voor het personeel 63 Afschrijvingen, waardeverminderingen en provisies Installaties en machines

9 228

9.334

Gebouwen

107 330

32.297

Meubilair en informaticamaterieel

206 186

214.024

BEDRIJFSRESULTAAT

2 625 654

3.102.180

Financiële opbrengsten

1 367

8

Financiële kosten

2 103

4.212

2 624 918

3.097.976

34 944

39.110

34 944

39.110

2 659 862

3.137.087

RESULTAAT UIT DE GEW.BEDRIJFSUITOEF. Uitzonderlijke opbrengsten Uitzonderlijke kosten UITZONDERLIJK RESULTAAT RESULTAAT UIT DE GEWONE BEDRIJFSVOERING

61

Personeelsplan

Functies

Behoeften

Effectief 31/12/05

31/12/06

0,2

0,2

0,2

Algemeen directeur

1

1

1

Adjunct algemeen directeur

1

1

1

Directeur

2

0

1

Totaal

4

2

3

10

7,9

8,85

Expert economie

9

6,2

8,8

Expert Clinical and Health Services Research

4

3,4

3,4

Expert Data management

3

3

2

Kennismanager

1

1

1

24

21,5

24,05

Juridisch en budgettair adviseur

1

1

1

Adviseur HR en communicatie

Voorzitterfunctie Managementfuncties

Expertfuncties Arts-expert

Totaal Ondersteunende functies

62

1,5

1

1,3

Directiesecretaris

1

1

1

Administratief deskundige

2

1

1

ICT-deskundige

1

1

1

Administratief assistent

2

1

2

Administratief medewerker

2

2

2

Totaal

10,5

8

9,3

Totaal

41,7

31,7

36,55

Personeelsleden Voorzitterfunctie Gillet Pierre (26) Managementfuncties CLOSON Jean-Pierre (5) PEETERS Gert (24) RAMAEKERS Dirk (10) Expertfuncties CAMBERLIN Cécile (20) CHALON Patrice (21) CLEEMPUT Irina CROTT Ralph (3) DE LAET Chris (36) DEVRIESE Stephan (35) EYSSEN Marijke GAILLY Jeanine (28) HULSTAERT Frank HUYBRECHTS Michel (7) KOHN Laurence (6) LAMBERT Marie-Laurence (4) LEONARD Christian (32) LEYS Mark

Ondersteunende functies BOGAERTS Dimitri (19) BONNOUH Nadia (15) BRIAT Gudrun (29) DE MEULENAERE Geert (12) GARREYN Catherine (17) GOSSEYE Natacha (31) LANDTSHEERE Miranda PETIT Elisabeth REYNAERT Magalie (33) VAN DE VELDE Karen (27) VERHULST Ine (30) WILLAERT Valérie

LONA Murielle (18) MAMBOURG Françoise (34) NEYT Mattias (8) PAULUS Dominique (14) ROBERFROID Dominique (11) SWARTENBROEKX Nathalie THIRY Nancy (23) VAN BRABANDT Hans (9) VAN DE SANDE Stefaan (13) VAN DE VOORDE Carine (22) VAN DEN BRUEL Ann (16) VAN DEN STEEN Dirk (1) VINCK Imgard (25) VLAYEN Joan (2) VRIJENS France

1. 2.

8.

5.

3.

4.

14.

7. 6.

16.

9. 17. 18.

11.

13. 10. 12. 19. 21. 20. 22.

24. 23.

15. 30. 31.

25.

26.

27.

28.

29.

32.

33.

34.

35.

36.

63

Gepubliceerde KCE-studies 2004 1. Effectiviteit en kosten effectiviteit van behandelingen voor rookstop (D/2004/10.273/1) 2. Studie naar de mogelijke kosten van een eventuele wijziging van de rechtsregels inzake medische aansprakelijkheid (fase 1). (D/2004/10.273/3) 3. Antibioticagebruik in ziekenhuizen bij acute pyelonefritis (D/2004/10.273/5) 4. Leukoreductie. Een mogelijke maatregel in het kader van een nationaal beleid voor bloedtransfusieveiligheid. (D/2004/10.273/7) 5. Het preoperatief onderzoek (D/2004/10.273/9) 6. Nationale richtlijn prenatale zorg. Een basis voor een klinisch pad voor de opvolging van zwangerschappen. (D/2004/10.273/13) 7. Validatie van het rapport van de Onderzoekscommissie over de onderfinanciering van de ziekenhuizen (D2004/10.273/11) 8. Financieringssystemen van ziekenhuisgeneesmiddelen: een beschrijvende studie van een aantal Europese landen en Canada. (D/2004/10.273/15)

2005 9. Feedback: onderzoek naar de impact en barrières bij implementatie – Onderzoeksrapport: deel 1 (D/2005/10.273/01) 10. De kost van tandprothesen (D/2005/10.273/03) 11. Borstkankerscreening (D/2005/10.273/05) 12. Studie naar een alternatieve financiering van bloed en labiele bloedderivaten in de ziekenhuizen. (D/2005/10.273/07) 13. Endovasculaire behandeling van carotisstenose (D/2005/10.273/09) 14. Variaties in de ziekenhuispraktijk bij acuut myocardinfarct in België (D/2005/10.273/11) 15. Evolutie van de uitgaven voor gezondheidszorg (D/2005/10.273/13) 16. Studie naar de mogelijke kosten van een eventuele wijziging van de rechtsregels inzake medische aansprakelijkheid. (fase 2: ontwikkeling van een actuarieel model en eerste schattingen) (D/2005/10.273/15) 17. Evaluatie van de referentiebedragen (D/2005/10.273/17) 18. Prospectief bepalen van de honoraria van ziekenhuisartsen op basis van klinische paden en guidelines: makkelijker gezegd dan gedaan. (D/2005/10.273/19) 19. Evaluatie van forfaitaire persoonlijk bijdrage op het gebruik van spoedgevallendienst (D/2005/10.273/21) 20. Moleculaire Diagnostiek in België (D2005/10.273/23) 21. Stomamateriaal in België (D2005/10.273/27) 22. Positronen Emissie Tomografie in België (D2005/10.273/29) 23. De electieve endovasculaire behandeling van het abdominale aorta aneurysma (AAA) (D2005/10.273/32) 24. Het gebruik van natriuretische peptides in de diagnostische aanpak van patienten met vermoeden van hartfalen (D2005/10.273/34)

2006 25. Capsule Endoscopie (D2006/10.273/01) 26. Medico–legale aspecten van klinische praktijkrichtlijnen (D2006/10.273/05) 27. De kwaliteit en de organisatie van type 2 diabeteszorg (D2006/10.273/07) 28. Voorlopige richtlijnen voor farmaco-economisch onderzoek in België (D2006/10.273/10)

64

schappelijke basis voor klinische paden voor diagnose en behandeling colorectale kanker en testiskanker (D2006/10.273/12) 30. Inventaris van databanken gezondheidszorg (D2006/10.273/14) 31. Prostate-specific-antigen (PSA) voor prostaatkankerscreening (D2006/10.273/17) 32. Feedback : onderzoek naar de impact en barrières bij implementatie – Onderzoeksrapport : deel II (D2006/10.273/19) 33. Effecten en kosten van de vaccinatie van Belgische kinderen met geconjugeerd pneumococcenvaccin (D/2006/10.273/21) 34. Trastuzumab bij vroegtijdige stadia van borstkanker (D/2006/10.273/23) 35. Studie naar de mogelijke kosten van een eventuele wijziging van de rechtsregels inzake medische aansprakelijkheid (fase III)- precisering van de kostenraming. (D/2006/10.273/26) 36. Farmacologische en chirurgische behandeling van obesitas. Residentiële zorg voor ernstig obese kinderen in België. (D/2006/10.273/28)

Gepubliceerde KCE-studies

29. Nationale Richtlijnen van het College voor oncologie: A. Algemeen kader oncologish kwaliteitshandboek B. Weten-

37. Magnetische Resonantie Beeldvorming (D/2006/10.273/32) 38. Baarmoederhalskankerscreening en testen op Human Papillomavirus (HPV) (D/2006/10.273/35) 39. Rapid assessment van nieuwe wervelzuil technologieën : totale discusprothese en vertebro/ballon kyfoplastie (D/2006/10.273/38) 40. Functioneel bilan van de patiënt als mogelijke basis voor nomenclatuur van kinesitherapie in België? (D/2006/10.273/40) 41. Klinische kwaliteitsindicatoren (D/2006/10.273/43) 42. Studie naar praktijkverschillen bij electieve chirurgische ingrepen in België (D/2006/10.273/45) 43. Herziening bestaande praktijkrichtlijnen (D/2006/10.273/48) 44. Een procedure voor de beoordeling van nieuwe medische hulpmiddelen (D/2006/10.273/50) 45. Colorectale Kankerscreening: wetenschappelijke stand van zaken en budgetimpact voor België (D/2006/10.273/57) 46. Polysomnografie en thuismonitoring van zuigelingen voor de preventie van wiegendood (D/2006/10273/59) 47. Geneesmiddelengebruik in de Belgische rusthuizen en rust- en verzorgingstehuizen (D/2006/10.273/61) 48. Chronische lage rugpijn (D/2006/10.273/63) 49. Antivirale middelen bij seizoensgriep en grieppandemie. Literatuurstudie en ontwikkeling van praktijkrichtlijnen (D/2006/10.273/65) 50. Eigen betalingen in de Belgische gezondheidszorg. De impact van supplementen. (D/2006/10.273/68)

65

Nota’s

66

Jaarverslag 2006 van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg Brussel : 2007 Met de medewerking van Karin Rondia en Peter Raeymaekers, wetenschappelijke journalisten Grafische vormgeving en druk : Tilt Factory ISSN : 1783-4112 Elke gedeeltelijke reproductie van dit document is toegestaan mits bronvermelding. Dit document is beschikbaar op de website van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg.

67

Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg Tel: + 32 (0) 2 2873388 Fax: + 32 (0) 2 2873385 E-mail: info@ kce.fgov.be Web: http://www.kce.fgov.be Wetstraat 62 B-1040 Brussel

Jaarverslag Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg

Recommend Documents