1
jaargang 37
Timothy Nelson over Les Pêcheurs de Perles Kishani Jayasinghe in de Parelvissers Operareis naar Mannheim
nummer 4
december 2014
2
Op het gezelligste plein van Nederland, de Oude Markt in Enschede, vind je Sam Sam Café met Eet gelegenheid. Lekker wegkruipen aan de leestafel met een grote kop cappuccino en muffins uit onze eigen bakkerij met keuze uit diverse magazines en dagbladen. ’s Avonds genieten van een (vegetarische) dagschotel of heerlijk à la carte dineren. De lunchkaart biedt een keur aan creatieve broodjes en originele gerechten. TIP voor na een concert of voorstelling: tot middernacht serveren we onze ‘Night Bite’: sweet, fresh, special of traditional... geniet van deze parade van lekkernijen en sensatie van smaak! In de zomer is het ruime terras een echte hotspot. Aan de gezellige buitenbar kun je vast een drankje drinken terwijl je een keuze maakt uit de gevarieerde kaart... Het hechte team straalt enthousiasme en toewijding uit...
Sam Sam Café met Eetgelegenheid Oude Markt 15-17 7511 GA Enschede 053-4303929 www.samsam-enschede.nl
van harte welkom bij Sam Sam!
3
Ouverture
Beste operavrienden, Dit nummer is voor een groot deel gewijd aan De Parelvissers, première op 23 januari in Enschede. In ons vorige nummer hebt u het verhaal kunnen lezen van Benjamin Rous over de onbegrepen Bizet. Nu buigt regisseur Timothy Nelson zich over deze componist in een interview met Ben Coelman. Timothy geeft zijn eigen invulling aan deze bekende opera. Als kers op de taart interviewt onze nieuwe medewerkster Jacqueline van Rooij de Shri Lankese sopraan Kishani Jayasinghe, die de hoofdrol voor haar rekening neemt. En dan something completely different: onze operareis. Dit jaar gaat de reis naar Mannheim. Als u lid bent van onze vereniging kunt u zich nu schriftelijk aanmelden (zie pagina 17) en u weet: die het eerst komt, het eerst maalt!
Voor- en achterpagina en hiernaast: Sweeney Todd
F.K.
4
Inhoud
Ouverture
3
Nicolas Mansfield: Update Nederlandse Reisopera
5
Vertrouw op Bizet… Timothy Nelson over Les pêcheurs de perles 6 Kishani Jayasinghe in de Parelvissers
10
Les Pêcheurs de Perles: team, cast & data
14
Wisseling van de wacht in de reiscommissie
15
Algemene Reisvoorwaarden Operareis 2015
16
Operareis naar Mannheim 14 t/m 17 mei 2015
17
De operareizen van de gebroeders Lok
18
De Reisopera timmert aan de weg
20
Samenwerking met Göteborg
22
Opera-CD/DVD-recensies
24
Recensies Candide
26
Recensies Sweeney Todd
28
OperaAmuse voor de Parelvissers
32
Prijzen voor Iris van Wijnen
32
5
Nicolas Mansfield: Update Nederlandse Reisopera
F.K.
De Reisopera is op zoek naar een af
Nicolas Mansfield is niet vrij van zorgen voor
Nicolas kan zich niet alleen algemeen
wisselende programmering met ver
de toekomst van de Reisopera. ‘Er heerst
directeur noemen, maar ook artistiek
nieuwende elementen. En afwisselend is
weliswaar een constructieve sfeer in Den
directeur, nu hij zich gesteund weet door
het dit seizoen zeker: met Sweeney Todd, De
Haag, maar de ongelijke verdeling van de
zakelijk directeur Paul Cornelisse. Met hem
Parelvissers en de Franse versie van Orphée et
gelden tussen de randstad en de rest van
en met de nieuwe p.r.- en marketingmanager
Eurydice.
Nederland is niet uit te leggen. Ik gun mijn
Monique van der Burg is Nicolas erg blij.
‘Met Sweeney Todd maakten we in oktober
collega’s graag hun miljoenen, maar voor ons
‘Samen zetten we nu de lange lijn uit. De
onze entree in Carré: beide keren was de zaal
blijft er weinig over. Onze ambities zijn hoog
repertoirekeuze tot 2020 is klaar en nu zijn
goed bezet met veel jonge mensen’, aldus
en die willen we ook hoog houden, maar
we nog aan het uitzoeken welke kernsteden
Nicolas Mansfield, algemeen en artistiek
wat we ook willen ondernemen, we stuiten
we zullen bezoeken. Daarbij spelen o.a. de
directeur van de Reisopera.
voortdurend op ons gebrek aan financiën’.
bezoekersaantallen uit het verleden een rol’.
Les Pêcheurs de Perles komt in veertien
Aan ondernemingszin ontbreekt het de
Het volgend seizoen staat weer drie
theaters in het land. ‘In deze productie
Reisopera overigens niet: ‘Mijn streven is dat
producties op de rol: Billy Budd van
maken twee opkomende operamakers
het publiek niet zomaar naar een bepaalde
Benjamin Britten, Mozarts Così fan tutte
hun grote-zaal-debuut: Timothy Nelson
productie gaat, maar zonder meer naar de
en een jong talent-productie van de drie
(regisseur) en Wikke van Houwelingen
Reisopera, omdat men daar iets van niveau
Nederlandse operahuizen gezamenlijk.
(decorontwerper). Arman İşleker van het
kan verwachten.’
Première in Amsterdam en dan op reis door
ZangersEnsemble van de Reisopera zingt Nourabad. Het Gelders Orkest wordt geleid door de jonge Franse dirigent Benjamin Levy. De voorstelling zal drie keer in Carré te zien zijn.’ Over de laatste productie van dit seizoen, de Franse versie van Orphée et Eurydice in de regie van Floris Visser en met een rol voor Bernadeta Astari van het ZangersEnsemble, meer in het maartnummer van Informa.
het land.
6
Vertrouw op Bizet…
Ben Coelman
In januari gaat bij de Nederlandse Reisopera een nieuwe productie van Bizets Les pêcheurs de perles in première. Regisseur Timothy Nelson was al twee keer eerder te gast bij het gezelschap, maar nog niet eerder was hij verantwoordelijk voor de regie van een reguliere productie, die in veertien theaters door het hele land te zien zal zijn. Om maar met de deur in huis te vallen: wie is Timothy Nelson? ‘Ik ben geboren in West Virginia in de Verenigde Staten, maar ik woon nu zes jaar in Nederland. Ik studeerde aan de Universiteit van Indiana en het Peabody conservatorium waar ik werd opgeleid als componist, dirigent en later ook als klavecinist. Ik dirigeer nog steeds en ook speel ik regelmatig klavecimbel. Het betreft vaak werken uit de barokperiode maar ik ben ook gek op eigentijdse muziek. Componeren doe ik de laatste jaren wat minder.’ Hoe ben je eigenlijk in het vak van regisseur terecht gekomen? ‘Tijdens de eerste jaren van mijn compositieopleiding raakte ik betrokken bij een vrij ernstig auto-ongeluk. Zodoende moest ik twee jaar stoppen met mijn studie en in die periode kwam ik voor het eerst naar Europa. In Parijs bracht ik een bezoek aan de Opéra, vooral omdat ik geïnteresseerd was in het gebouw van Garnier. Er stond toevallig een opera van Rameau op het programma. Ik had geen idee wie dat was. Dat klinkt misschien wat vreemd, maar ik was in die tijd nog niet begonnen met mijn klavecimbelstudie, sterker nog, het zien van deze opera vormde daartoe eigenlijk de aanleiding. Het was Laurent Pelly’s productie van Platée en ik raakte er door gegrepen. De klankwereld van Rameau maakte dat ik me wilde verdiepen in de wereld van de barokmuziek en tegelijkertijd werd ik geraakt door de enscenering en wilde ik meer weten over regisseren. Achteraf gezien denk ik dat ik ook als componist altijd al een voorkeur heb gehad voor het dramatische. Ik was geïnteresseerd in grootschalige werken, grote liedcycli, geënsceneerde strijkkwartetten en dat soort dingen. Mijn werk had van meet af aan al dramatische aspecten.’
7
Timothy Nelson over Les pêcheurs de perles
Regie
voor het Grachtenfestival van 2010. Een geweldige opera met een sterk verhaal. Daarna kwam de productie Figaro in Four Quartets
‘Om ervaring op te doen op het gebied van regie, schreef ik
waarin aria’s en ensembles uit Mozartopera’s werden afgewisseld met
me in voor een stageplaats bij de Wolf Trap Opera. Dat is een
gedichten van T.S. Eliot. Toen ik zo’n twee jaar in Nederland woonde
zomeroperacursus in de buurt van Washington DC, niet ver van
vertrok Hans Nieuwenhuis bij de Opera Studio Nederland en kon
waar ik studeerde. Ik werd aangenomen en kon aan de slag als
ik hem opvolgen als artistiek leider. Helaas is de studio recentelijk
regieassistent. Om je de waarheid te zeggen: ik vond het vreselijk
opgeheven.’
en ik bakte er niets van. De regisseur van de productie merkte dat natuurlijk ook en in een gesprek gaf hij aan dat er behalve
Hoe was je reactie toen Nicolas Mansfield je aanbood om Les pêcheurs
het assistentschap maar één andere mogelijkheid was om door
de perles te regisseren?
te dringen tot de wereld van het muziektheater en dat was zélf
‘Daar heb ik lang over moeten nadenken, misschien wel zes
een gezelschapje oprichten. Dat heb ik toen gedaan. Ik heb in de
maanden. We spraken eerder over andere opera’s, werken die wat
Verenigde Staten zo’n tien jaar lang mijn eigen kleine gezelschap
abstracter zijn en die heel goed aansluiten bij mijn stijl van werken,
geleid. Met het American Opera Theatre maakten we tussen 2002
maar uiteindelijk kwam hij met dit voorstel. Omdat ik aanvankelijk
en 2012 kleinschalige opera’s. Hoofdzakelijk uit het barokrepertoire,
twijfelde heb ik mijn mentor Peter Sellars gebeld en gevraagd wat
omdat die muziek me na aan het hart lag en vanwege de kosten. Op
hij mij zou adviseren. Zijn antwoord was duidelijk: “Maak dat je
ons repertoire stonden werken als Jephta en Messiah van Händel, La
wegkomt!” Maar dat zette mij juist weer aan het denken. Ik wist dat
Calisto en La Didone van Cavalli en David et Jonathas van Charpentier.
mij een enorme taak te wachten stond wanneer ik de opdracht zou
Zowel de regie als de ontwerpen waren van mijn hand. Het was de
aannemen. Aan dit stuk heb ik de afgelopen tijd harder gewerkt dan
enige manier om ervaring op te doen en een repertoire op te bouwen.
aan welke opera dan ook. Ik moest aan de slag met een negentiende-
Ik denk dat ik vooral heb geleerd om te regisseren vanuit mijn
eeuwse Franse opera, terwijl ik meer ervaring heb met eigentijdse
intuïtie. Voor het assistentschap heb je heel andere talenten nodig
stukken of werken uit de barok. Maar geleidelijk werd ik verliefd
en ik denk dat ik het daarvoor benodigde organisatietalent niet heb.
op de partituur en ik ontdekte hoe Bizet worstelde om zich los te
Ik vind het verschrikkelijk om in een repetitieruimte te zitten en
maken van de muziek van zijn tijdgenoten als Gounod, Meyerbeer en
voortdurend te denken hoe ik het allemaal zelf zou aanpakken.’
Wagner.’
Hoe kwam je in ons land terecht? ‘Omdat mijn echtgenoot barokviool speelt leek het op een gegeven
Bizet
moment een logische keuze om naar Nederland te komen, omdat barokmuziek hier al decennialang op zeer hoog niveau
‘Bizets partituur is niet volmaakt, heeft wat ruwe randjes, maar die
wordt beoefend. Vanuit Nederland leidde ik mijn Amerikaanse
onvolkomenheden vind ik nu juist zo aantrekkelijk. Je merkt hoe hij
operagezelschap nog een paar jaar, maar het was erg lastig om
zoekt naar nieuwe wegen. Dat was nieuw voor mij, want ik was in de
hier in Europa werk te vinden als regisseur. Ik ben de Nederlandse
veronderstelling dat deze opera min of meer opgewarmde prak was.
Reisopera en Nicolas Mansfield heel dankbaar dat ze mij hebben
En dat is zeker niet geval. Bizet probeert juist cliché’s te vermijden.
uitgenodigd om The Lighthouse van Peter Maxwell Davies te maken
Hij zet het orkest in als zelfstandige kracht en hij wil eerst en voor
8
alles oprechte emoties weergeven. Vanwege mijn achtergrond als
kun je zien als een tekortkoming maar ook als een voordeel. Alle
componist ga ik voor elke regieopdracht altijd eerst terug naar de
personages zijn eenzaam en koesteren een groot verlangen naar
partituur. Ik heb de eerste weken alleen maar geluisterd en me niet
kameraadschap en begrip. Het duet tussen Léïla en Nadir is in dat
bezig gehouden met het plot of de gezongen tekst. Het bestuderen
opzicht erg interessant, omdat het uiting geeft aan de twijfel dat de
van de tekst komt voor mij altijd pas veel later. Ik ben vooral
ander de gevoelens van de een niet heeft begrepen.’
geïnteresseerd in de architectuur van het verhaal, de grote lijn, meer dan in details in de tekst zelf. Die leidt vaak af van waar het werkelijk
Wat wil je bereiken met een operaproductie en met deze productie in
over gaat.
het bijzonder?
Daarna moest ik op zoek naar een dramaturgie die simpel en
‘Het klinkt misschien een beetje als een cliché, maar ik wil het
ongecompliceerd was maar die toch relevantie had, die eigentijds
publiek raken. Ik streef naar een diepgaande emotionele ervaring
aanvoelde en zou werken in een grote ruimte. Ik ben gewend om in
die verder gaat dan het oppervlakkige verhaaltje of het operaplot
kleine theaters te werken, dus dat was een extra uitdaging.
zelf. Ik probeer dingen aan te boren die je misschien wel voelt maar
Maar sinds de presentatie die ik een aantal weken geleden gaf voor de
niet precies onder woorden kunt brengen. Dat is wat ik het meest
medewerkers van de Reisopera, heb ik er een steeds beter gevoel bij
aantrekkelijke en meest magische vindt van het theatervak. Maar
gekregen. Ik heb inmiddels een persoonlijke band opgebouwd met
het raakt gelijk ook de paradox van opera: het genre heeft weliswaar
het stuk. Ik heb een ingang gevonden en het is in mijn bloed gaan
de muziek om de emotie over te brengen, maar het is tegelijkertijd
zitten. Ik vertrouw op Bizet.’
allemaal op zo’n grote schaal dat het moeilijk is om de intimiteit te scheppen waarin die emoties kunnen gedijen. In het geval van De
Waar gaat het volgens jou in Les pêcheurs de perles over?
Parelvissers wil ik dat de bezoeker de gevoelens van eenzaamheid, van
‘In deze opera van Bizet draait alles om de liefde tussen de drie
verlangen naar de ander en van twijfel herkent. Gevoelens die soms
hoofdpersonages. Het is een archetypisch verhaal, een bekend
vaag zijn en in de tekst zeker niet altijd duidelijk zijn omschreven
gegeven in veel culturen en van alle tijden. Denk maar aan de
maar die ook in de esthetiek van de vormgeving terug te vinden zijn.’
Arthurlegende, het verhaal van Tristan, of aan Pelléas et Mélisande. Wanneer ik Les pêcheurs de perles bestudeer merk ik dat er sprake is van een bijzondere relatie tussen Nadir en Zurga, waar Léïla
Dans
tussenkomt. Liefde brengt ons er toe om ons zelf te verlossen door zelfopoffering en dat is volgens mij het hoofdgegeven in De
Je hebt er voor gekozen om naast de drie zangers die de hoofdrollen
Parelvissers.
vertolken ook drie dansers in te zetten. Wat is de reden daarvoor?
Ik ben meer geïnteresseerd in de psychologische karaktertekening
‘Toen ik eenmaal wist wát ik over wilde brengen in Les pêcheurs
van de personages dan in de simpele lineaire verhaallijn of Aziatische
de perles, was de volgende vraag hoe ik dat wilde doen. Een van de
couleur locale. De traditionele wijze waarop Les pêcheurs de perles
middelen die ik wil inzetten is dans. De emoties en gevoelens die in
in het verleden vaak werd verteld ontneemt ons het zicht op de
het stuk worden aangesneden kunnen heel goed door middel van de
psychologie van de drie hoofdpersonen. Wie die personages precies
schitterende taal die dans is, worden overgebracht. Daarbij moet ik
zijn, waar ze vandaan komen en wat hen beweegt is niet helemaal
wel voorop stellen dat het mij er niet om gaat de handeling nog een
duidelijk. Er is een boel dat niet verklaard wordt in deze opera. Dat
keer in dans te vertalen. Ik heb de Thaise choreograaf Jitty Chompee
9
Scène uit Figaro in Four Quartets
Timothy Nelson tijdens een
RAP-productie uit 2012
bespreking voor Les pêcheurs de perles
Scène uit The Lighthouse van Peter
met decorontwerper
Maxwell Davies met v.l.n.r. John
Wikke van Houwelingen
Molloy, Richard Rowe en Kris
en kostuumontwerpster Elena
Belligh
Werner.
Grachtenfestival 2010 gevraagd om de dansers hun eigen verhaal te laten vertellen, zodat
met mensen die me na aan het hart liggen. Parelvissers is voor
een contrapunt met Bizets verhaal ontstaat. Het is ook zeker niet zo
mij een enorme stap en de vraag is nu of ik ook op deze schaal de
dat de ene danser Léïla voorstelt, de andere danser Nadir, enzovoort.
gedetailleerdheid, de intimiteit en geconcentreerdheid kan bereiken
Omdat de drie mannelijke dansers Aziatische maskers dragen,
die ik in mijn voorgaande, kleine producties zo koesterde. Naar
kunnen zij steeds een andere gedaante aannemen. Met dans kun je
mate ik ouder wordt merk ik dat ik minder de ambitie heb om heel
een extra dimensie aan het geheel toevoegen. De dansers hebben een
grootschalige werken als Wagners Ring aan te pakken, maar veel meer
belangrijk aandeel in de voorstelling en zijn zeker geen bewegende
neig naar werken die effectief zijn vanwege andere kwaliteiten. Ik
ornamenten.’
zou het geweldig vinden om mijn eigen kleine gezelschap te hebben en daarmee allerlei dingen te ondernemen.’
Het decorontwerp voor Les pêcheurs de perles lijkt bedrieglijk eenvoudig. Toch komt er technisch nogal wat bij kijken. Hoe zijn jij en decorontwerper Wikke van Houwelingen te werk gegaan? ‘Het werken aan dit stuk is in een aantal opzichten een worsteling geweest. Ook op het gebied van het visuele concept. Ik ben niet de makkelijkste regisseur om mee te werken voor ontwerpers, want ik denk in beelden. Voordat onze samenwerking goed en wel begon had ik dus al ideeën over hoe een en ander er uit zou kunnen zien. Ik wist dat ik daar afstand van zou moeten nemen, hoe moeilijk dat misschien ook zou zijn. Ik houd van heldere beelden en heb een voorkeur voor eenvoud en rust op het toneel, maar de productie staat in relatief grotere theaters, dus moet het decor wel een zekere indruk maken. Wikke en ik hebben oneindig veel opties besproken en eigenlijk was dit zijn allerlaatste idee. Hij nam een blad papier en liet mij zien wat hem voor ogen stond: een grote golf op het toneel. Die golf verwijst naar de zee, die tegelijkertijd een bron van leven en een vernietigende kracht is. Dat sprak mij enorm aan. Wat het decorontwerp ingewikkeld maakt is de schaal waarop het gerealiseerd moet worden. Het concept zelf is puur en eenvoudig. Het grote object op het toneel doorloopt gedurende de voorstelling één langzame, ononderbroken golfbeweging. Een ander belangrijk aspect in de verwezenlijking van dit beeld is het licht. Dat verdient bijzondere aandacht.’ Tot slot… wat is je ambitie als regisseur? ‘Heel kort door de bocht? Werken aan opera’s waar ik van houd
www.timothynelson.info
10
Kishani Jayasinghe in de Parelvissers
Jacqueline van Rooij
Hoe bijzonder is het dat een sopraan afkomstig uit Sri Lanka de rol van een Sri Lankese priesteres in Bizets Parelvissers gaat zingen? Dat is te horen in de uitvoering van de Nederlandse Reisopera, waarin Kishani Jayasinghe de rol van Leïla zingt. Zij is geboren in het vroegere Ceylon en woont nu in Londen met haar gezin. Nadat zij in 2008 winnares werd van het Internationale Vocalisten Concours in Den Bosch is haar ster met grote snelheid gerezen. Kishani heeft eerder als Leïla gezongen. Hoe bereidt zij zich voor op deze rol en wat voor personage is Leïla eigenlijk? ‘Ik ben erg blij om de rol van Leïla opnieuw te mogen spelen nu ik meer ervaring heb. Ik zong Leïla voor het eerst in Londen toen ik nog studeerde, maar nu voel ik mij nu veel meer in staat om Leïla gestalte te geven. Leïla is een Sri Lankese prinses; dat komt zeer zelden voor in een opera, maar het is in mijn geval perfect passend! Ze is de enige vrouwelijke titelrol in deze opera en het verhaal draait voornamelijk om haar leven, vanaf dat zij een jong meisje was totdat we haar in de opera ontmoeten en zij moet worden geofferd aan de goden. Het verhaal bevat uiteraard wraak, opoffering, rivaliteit, trouw, heilige aanbidding, verboden liefde, fantastische muziek van Bizet en sterke personages, wat wil je nog meer in een opera?’ Kishani groeide op in een zeer stimulerend en muzikaal milieu, met veel liefde voor klassieke muziek. ‘Dat was vrij ongebruikelijk in Sri Lanka, want daar hebben we onze traditionele muziek, die anders is dan de westerse klassieke muziek. Het gezin waarin ik opgroeide had veel liefde voor westerse klassieke muziek en zo werd het een deel van mijn opvoeding. De familie van mijn vader excelleerde met strijkinstrumenten, mijn vader was een amateur cellist. De familie van mijn moeder had een grote liefde voor opera en vocale muziek. Op die manier groeide ik op met Mozart, Puccini, en Rachmaninov. Ik voel mij zeer verbonden met deze muziek’.
11
Sport
Engeland
Topsport en training waren eveneens een onderdeel van haar
Toch ging Kishani eerst rechten studeren in Engeland en in die tijd
opvoeding, wat de juiste voorwaarden creëerde voor haar
stond het zingen op een laag pitje. Ook omdat zij nu helemaal opging
zangcarrière, eigenlijk ook een vorm van topsport.
in alle facetten van het studentenleven. Een aantal toevallige, maar
‘Mijn ouders hadden een idee hoe wij tot allround persoonlijkheden
gelukkige omstandigheden leidden haar echter naar Pamela Cook,
konden opgroeien, bekwaam op het gebied van studie, sport en
die haar leven van richting deed veranderen. Pamela coachte en
kunst. Zij moedigden ons aan overal aan deel te nemen en steunden
trainde Kishani voor een auditie bij de Royal Academy of Music in
ons zonder druk uit te oefenen. In Azië wordt een universitaire
Londen en Kishani werd beloond met een volledige beurs voor een
studie van groot belang geacht. Mijn faculteit in Sri Lanka stond
zang -en opera opleiding. Pamela, die vorig jaar overleed, leerde haar
bekend om zijn briljante eindresultaten. Ik had een voorzittersrol in
welke stemsoort zij had en hoe zij daar het beste mee kon omgaan.
het studentenleven en was drie jaar lang de nationale roeikampioene
‘Pam was veel en veel meer dan alleen maar een trainer: zij was mijn
onder de vrouwen. Ik vertegenwoordigde Sri Lanka als teamleider
stemgoeroe en mentor en dat wat ik kan en doe met mijn stem heb
in de internationale Olympische Academie in Griekenland en
ik aan haar te danken. Ik mis haar nog elke dag’.
was aanvoerder bij tennis en in debatingclubs. Ook trainde ik tien jaar lang als balletdanseres en kreeg ik een gouden medaille voor
In 2008 won Kishani het Internationaal Vocalisten Concours in Den
toneelspelen van de Londense Academy of Music and Dramatic Art.
Bosch.
Terwijl ik nog studeerde werd mij de eretitel ‘Sri Lankan Young
Hoe zijn haar relaties met Nederland sindsdien en heeft zij banden
Musician of the Year’ voor vocaal repertoire verleend en ik deed
met Enschede of de Reisopera?
zeven studieonderwerpen op gevorderd niveau, in plaats van de
‘Ik had een fantastische tijd in Den Bosch en een geweldige
gebruikelijk drie of vier’.
gastmoeder die mij het gevoel gaf dat ik er helemaal bij hoorde. Ik ben terug geweest om verschillende recitals te geven met de IVC-
Uit alles wat ze vertelt blijkt dat Kishani, ondanks of juist vanwege al
familie, maar ik zou natuurlijk veel vaker terug willen gaan en meer
deze inspanningen, dol was op het studentenleven.
willen doen. Daarom is het zo fantastisch dat ik nu bij de Reisopera
Wie heeft haar kwaliteiten als zangeres nu eigenlijk ontdekt?
kan zingen. Ik houd van Holland, de vriendelijke en warme mensen,
Ze vertelt dat haar familie al vroeg in de gaten kreeg dat zij aanleg
het prachtige landschap, de verschillende culinaire mogelijkheden,
had om te zingen en dat zij perfect toonhoogte kon houden wanneer
de schilderachtige grachten en de prachtige kleurrijke tulpen!
zij moeilijke melodieën zong; zij onthield woorden en melodieën
Ik kijk er naar uit om in Holland te zijn en er te zingen en de
onmiddellijk en leek de hele dag te willen zingen. Elk woord en elk
vriendschapsbanden weer aan te halen’.
lied uit de Sound of Music kende ze toen ze pas vier jaar oud was. Met zes of zeven jaar werd ze naar speciale zangklasjes gestuurd.
Kishani is heel veelzijdig en zingt zowel concertrepertoire als opera.
Er was een heel bijzondere zangpedagoge in Sri Lanka, Mary-Anne
Houdt zij van beide stijlen evenveel?
David, die haar heeft begeleid tot ze in staat was zelf haar talent te
‘Ik houd natuurlijk van zingen en beide genres hebben hun eigen
ontwikkelen.
kleur. Maar ik heb een al lange tijd bestaande liefdesrelatie met opera! Het drama, de set, de kostuums, het werken met de collega’s, de spanning om samen een ‘totaalervaring’ te creëren en je te
12
verplaatsen in een ander personage … Ik houd ervan om recitals te geven, maar mijn hart ligt vooral bij het operagenre’. Talen In De Parelvissers van Bizet zal Kishani in het Frans moeten zingen. Ze heeft al in veel talen gezongen: Russisch, Italiaans, Duits. Is het voor iemand uit Azië erg lastig om deze Westerse talen te leren en zijn er nog speciale aandachtspunten bij Franse libretti? ‘Als je operazanger bent zijn taalvaardigheden een eerste vereiste. Het is absoluut noodzakelijk dat je ieder woord en iedere zin en ook de onderliggende betekenis begrijpt en dat je de taal kunt zingen en uitspreken als iemand die zijn moedertaal gebruikt. Ik ben wel tweetalig opgegroeid met Engels en Singhalees, maar ik heb nooit andere Europese talen gestudeerd. Daarom heb ik, toen ik zang ging studeren, veel aandacht besteed aan de talen. Vooral aan het Italiaans, dat in veel opzichten de basis is voor alle grote opera’s. Ik bracht drie maanden door in Italië om de taal te leren en ik woonde bij een Italiaans gezin dat geen Engels sprak! Het was een spannende ervaring, maar het hielp mij zeker om de essentie van deze taal te begrijpen, wat mijn zangkunst ten goede is gekomen. Hetzelfde gold voor het Frans, Duits en het Russisch, ik werkte heel hard om mij de basis van deze talen eigen te maken en ik doe mijn best om ze zo authentiek mogelijk uit te spreken. Europese talen zijn heel anders dan Aziatische talen, dus het was hard werken, maar gelukkig hebben zangers goede oren en een goed geheugen, dat helpt!’ Vanwege haar stemsoort als lyrische sopraan krijgt zij in opera’s meestal elegante damesrollen toebedeeld zoals prinsessen, gravinnen en warmbloedige vrouwen. Zijn er rollen die Kishani graag zou willen zingen? Van de vele mooie en fantastische heldinnen die zij heeft gezongen of zal zingen, zoals Elvira, de Gravin, Fiordiligi, Marguerite, Violetta, Rusalka en Arabella, blijkt Mimi uit Puccini’s La Bohème één van haar favorieten: ‘Misschien wel omdat Mimi op dit moment in alle opzichten geknipt is voor mij. Puccini is bovendien één van
13
Kishani Jayasinghe en haar gezin
mijn geliefde componisten. Ik heb het gevoel dat Puccini’s lyrische
op zijn minst één ouder thuis is voor onze kinderen. Lukt dat niet,
heldinnen mij op het lijf geschreven zijn en Mimi al helemaal. Ik
dan komen onze ouders. Uiteindelijk is het voor de kinderen het
houd ontzettend veel van deze rol! Vanwege wie zij is en hoe haar
belangrijkste dat zij een solide en veilige omgeving hebben met veel
karakter zich gaandeweg in de opera ontvouwt, en hoe de muziek
liefde en vrolijkheid en wij doen onze best hun dat te bieden’.
en het libretto hiervan een perfecte illustratie zijn. In Mimi ontmoet je de beste kenmerken van een traditionele en grootse opera: ze is
Dromen
sensitief, vriendelijk, ze heeft een complex karakter, haar gevoelens
Kishani beseft dat zij in vele opzichten bevoorrecht is.
gaan diep, ze heeft intense vriendschappen, ze vindt haar ware liefde
‘Ik heb niet alleen het geluk gehad om mijn droom waar te kunnen
en Puccini laat haar in twee uur tijd het volledige spectrum aan
maken en te kunnen zingen, maar ik heb tevens het geluk gehad
menselijke emoties doorlopen. Ze heeft fantastisch mooie muziek en
om op te groeien in een fantastisch gezin. Ik ben opgevoed met
sterft op tragische wijze aan het einde van de opera, wat wil je nog
sterk traditionele waarden, om met veel kracht en vertrouwen elke
meer?’
uitdaging aan te gaan, om nooit en nergens bang voor te zijn.
Kishani houdt van ‘de hartstocht van Puccini, de elegantie van
Daarbij heb ik nu zelf een gezin en een geweldige echtgenoot en
Mozart, de weelderige melodische lijnen van Richard Strauss, de
twee prachtige kinderen, die mijn leven vullen met zonneschijn. In
glamour van Verdi, de sensualiteit van Gounod, het drama van
principe zie ik de toekomst met vertrouwen tegemoet, maar ik voel
Tchaikovsky en de verleidelijke magie van Bizet’.
dat ik ook de plicht heb om daarvoor iets terug te geven. Ik heb veel ideeën en grote dromen, dat ik mensen op veel grotere schaal kan
Kishani heeft een driejarige zoon, Kiaan en een dochter van een jaar,
raken en op bescheiden wijze mijn dankbaarheid kan tonen voor
Kitaara.
alles wat ik zelf heb gekregen… en dat niet alleen als uitvoerend
Is er nog ruimte voor een privéleven?
musicus, maar ook als pionier van deze kunstvorm in Zuid-Azië. Dus
‘Het is altijd een uitdaging om werk en een jong gezin te combineren
ik hoop dat men in dit opzicht nog van mij gaat horen’, zegt zij met
en ik vraag mijzelf steeds opnieuw af hoe ik alles het beste kan doen
haar warme glimlach.
voor onze kinderen. Maar kinderen zijn erg veerkrachtig en zolang zij een veilige, liefhebbende en zorgzame omgeving hebben vallen de meeste zaken op hun plaats. In dit opzicht zijn onze ouders van onschatbare waarde. Zij zijn onze beschermengelen in het dagelijks leven. Zij geven zoveel steun en zijn altijd bereid in te vallen om mee te helpen in onze ongewone thuissituatie, want mijn echtgenoot reist
foto links: Kishani Jayasinghe als Rosina in the Ghosts of Versailles door
ook veel voor zijn werk. Wij proberen er altijd voor te zorgen dat er
John Corigliano | Wexford Festival Opera
14
Les Pêcheurs de Perles team, cast & data Team
Data
Benjamin Levy | Muzikale leiding
première | 23 januari | vr 20:00 uur | Enschede | Wilminktheater
Tim Nelson | Regie
25 januari | zo 16:00 uur | Enschede | Wilminktheater
Wikke van Houwelingen | Decorontwerp
27 januari | di 20:00 uur | Utrecht | Stadsschouwburg
Elena Werner | Kostuumontwerp
29 januari | do 20:00 uur | Heerlen | Parkstad Limburg Theaters
Gé Wegman | Lichtontwerp
31 januari | za 20:00 uur | Deventer | Schouwburg
Jitti Chompee | Bewegingsregie
3 februari | di 20:00 uur | Maastricht | Theater aan het Vrijthof 5 februari | do 20:15 uur | Leeuwarden | De Harmonie 8 februari | zo 19:00 uur | Breda | Chassé Theater
Cast
10 februari | di 20:00 uur | Assen | De Nieuwe Kolk
Kishani Jayasinghe | Leïla
12 februari | do 19:30 uur | Zwolle | Odeon De Spiegel
Jesus Garcia / Yaroslav Abaimov | Nadir
14 februari | za 20:15 uur | Groningen | Stadsschouwburg
Robert Davies | Zurga
19 februari | do 20:15 uur | Arnhem | Schouwburg
Yavuz Arman İşleker | Nourabad
21 februari | za 20:00 uur | Den Haag | Lucent Danstheater 23 februari | ma 20:00 uur | Amsterdam | Theater Carré
Krittin Kiatmetha | Danser
24 februari | di 20:00 uur | Amsterdam | Theater Carré
Juan Carlos Toledo | Danser
25 februari | wo 20:00 uur | Amsterdam | Theater Carré
Rocco Vermijs | Danser
28 februari | za 20:15 uur | Rotterdam | Rotterdamse Schouwburg
Noord Nederlands Orkest
inleidingen een uur voor de voorstelling Enschede: Ben Coelman
Nationaal Opera en Concert Koor
Maastricht en Heerlen: Len van Schaik
15
Wisseling van de wacht in de reiscommissie
Na jaren lid te zijn geweest van de reiscommissie heeft Nel van
Een mooie talige aanvulling op een spreekberoep als logopedie nu
Duuren haar taak neergelegd wegens ziekte van haar man Nico, die
eenmaal is. Na mijn doctoraal vroeg de advocatenopleiding De Jonge
helaas in september is overleden.
Balie me om te komen jureren bij hun pleitwedstrijden en vanaf
Haar werk is overgenomen door Annette Reyes, bij onze lezers al
1996 was ik maandelijks te vinden op de rechtbank om aankomende
bekend omdat zij voor Opera Informa de recensies verzorgt.
advocaten te wijzen op nóg beter stem- en uitspraakgebruik. Het was
Zij stelt zich hier aan u voor.
wel vervelend dat ik van de inhoud van hun pleitnotities vrijwel niets begreep, reden om – op inmiddels ver gevorderde leeftijd – ervoor
Annette Reyes:
te kiezen Nederlands Recht te gaan studeren in Leiden. Op de dag
‘Na mijn HBS tijd in Zwolle, een jaar au pair in
van de uitreiking van de bul in 2004 had ik – als ambtenaar van de
Genève en een jaar Schoevers in Amsterdam, begon
burgerlijke stand – tussen de middag nog een huwelijk te voltrekken
mijn werkzame leven op 18-jarige leeftijd met een
in Gorssel, waarna ik om vijf uur een gesprek had bij de SSR, het
aanstelling als omroepster bij de NCRV. Klassieke
studiecentrum voor rechtspleging. Deze officiële opleiding voor
muziek was me toen niet erg lief, maar in deze omroepwereld
rechters en officieren van justitie had me gevraagd docent te worden
maakte je vanzelf kennis met de werken van Buxtehude, Sweelinck,
omdat de combinatie logopedie-Nederlands-Rechten niet voorkwam
Pergolesi om maar een paar componisten te noemen en met
in hun corps. Tot op de dag van vandaag mag ik daar cursussen
uitvoerenden als Kees Deenik, Harry Sevenstern en Aafje Heynis.
verzorgen en ik heb daar even veel plezier in als in het nog steeds
Het was in die tijd heel gewoon ontslagen te worden als je trouwde
voor de klas staan bij de verpleegopleiding en bij de Pabo. Met
en dat overkwam ook mij, na zes mooie jaren in Hilversum. Een
evenveel enthousiasme zet ik me sinds kort in voor de Nederlandse
huwelijk dat nu al 53 jaar stand houdt, stond daar tegenover en de
Reisopera, enerzijds door in Opera Informa een weerslag te geven
overgang naar het vak logopedie was voor omroepsters in de jaren
van de recensies in de dagbladen, anderzijds door voorzichtig te
zestig ook voor de hand liggend: we articuleerden toch al zo goed?
treden in de voetsporen van de niet te evenaren Nel van Duuren
Dat vak logopedie heeft me decennia lang alle voldoening gegeven:
als mede-organisator van de buitenlandse operareizen. Dit zou niet
het werken aan de menselijke stem en het begrijpen waarom er
mogelijk zijn zonder de gebroeders Lok die mij uiterst vriendelijk
beperkingen zijn aan het vermogen om erover te beschikken, is
begeleiden op dit voor mij zo onbekende en nieuwe terrein!’
wondermooi. Ik had het geluk dat overal vraag naar logopedie was en zodoende werkte ik niet alleen in ziekenhuizen, verpleeghuizen,
We wensen Annette veel succes en hopen ook Nel van Duuren nog
scholen en beroepsopleidingen maar ook op het conservatorium in
vaak op onze reizen te mogen begroeten.
Arnhem. Gedurende 17 jaar mocht ik voor de zangpedagogen, in het bijzonder voor Aafje Heynis, de zangstudenten begeleiden bij hun stemvorming en dat terwijl ik zelf niet muzikaal ben en geen instrument bespeel. Ik hoor mevrouw Heynis nog zeggen: “maar zo iemand zoek ik juist, ik wil graag werken met iemand die haar grenzen kent”. Toen ook onze jongste zoon naar de universiteit ging, besloot ik mee te doen en in Nijmegen schreef ik me in voor Nederlandse Letteren.
16
Algemene Reisvoorwaarden Operareis 2015 1. Deelname aan de operareis is uitsluitend voorbehouden aan leden
t.n.v. ‘Ver. Vrienden van de Nederlandse Reisopera’ of na inning via
van de vereniging ‘Vrienden van de Nederlandse Reisopera’, die op 1
een eenmalige automatische afschrijving.
januari voorafgaande aan de datum van de aanvang van de operareis lid zijn.
10. De deelnemer van de Operareis heeft het recht de geboekte reis te annuleren. Stuur daarvoor een aangetekende brief aan:
2. Het bestuur der vereniging behoudt zich het recht voor om, zonder
• Vrienden van de Reisopera
opgaaf van redenen, een inschrijving niet te accepteren.
t.a.v. H. Hoving, Gronausestraat 565, 7534 AA Enschede • of per e-mail
[email protected]
3. Deelname aan de Operareis geschiedt voor eigen risico.* Per deelnemer zijn hiervoor (naast eventuele reserveringskosten) de 4. De reissom is op basis van verblijf op een 2-persoonkamer.
volgende bedragen verschuldigd:
Indien de reiziger alleen verblijft in een kamer, geldt er een toeslag
• bij annulering tot 28 dagen voor vertrek 50% van de reissom;
voor het alleengebruik.
• bij annulering vanaf 28 dagen voor tot 14 dagen voor vertrek 80% van de reissom;
5. Inbegrepen in de reissom: vervoer per touringcar;
• bij annulering vanaf 14 dagen voor vertrek de volledige reissom.**
hotelaccommodatie; ontbijten, eventuele maaltijden, toegangskaart(en) voor opera uitvoering(en).
11. Het afsluiten van voldoende, adequate verzekeringen behoort
Alles als omschreven in het reisprogramma.
tot de persoonlijke verantwoordelijkheid van de deelnemers. Indien tijdens de reis of achteraf blijkt dat de deelnemer niet het advies
6. Niet inbegrepen in de reissom: de reis van uw woonplaats
ter zake heeft opgevolgd, dan is de vereniging op geen enkele wijze
naar vertrekplaats touringcar v.v.; alle niet inbegrepen maaltijden;
aansprakelijk voor enige schade, die de deelnemer als gevolg van het
verzekeringen; uitgaven van persoonlijke aard, zoals dranken,
feit dat hij/zij zich niet of voldoende heeft verzekerd, mocht hebben
souvenirs e.d..
geleden.
7. De vereniging ‘Vrienden Van de Nederlandse Reisopera’ kan op
12. Door ondertekening van het inschrijvingsformulier geeft
geen enkel gebied aansprakelijk gesteld worden.*
de inschrijver aan kennis te hebben genomen van de reis- en annuleringsvoorwaarden en hiermede akkoord te gaan.
8. De reisorganisatie en de voor haar optredende personen zijn nimmer aansprakelijk en nemen geen enkele verantwoording op zich
*ADVIES: Gezien de punten 3, 7 en 8 is het afsluiten (door de
voor de gevolgen van eventuele onjuistheden en/of schade, die uit,
deelnemer) van een reisverzekering, dan ook sterk aan te raden.
tijdens de reis, gegeven aanwijzingen kunnen voortvloeien.* **ADVIES: Ter dekking van de eventuele financiële risico’s 9. De reis wordt pas als definitief geboekt beschouwd
bij annulering wordt het afsluiten door de deelnemer van een
na ontvangst van de volledige reissom op bankrekening
annuleringsverzekering geadviseerd.
IBAN:NL34ABNA0445141387; (BIC: ABNANL2A)
17
Operareis naar Mannheim 14 t/m 17 mei 2015 Onze reiscommissie (bestaande uit Annette Reyes en de gebroeders
Voor meer informatie kunt u bellen met Herman Lok: 074-2916272.
Lok) is er in geslaagd een operareis samen te stellen die ons
Betaling reissom via een éénmalige machtiging.
naar Mannheim voert, een prachtige Duitse stad, gelegen vlakbij
Het volledige programma ontvangt u later.
Heidelberg en Worms. Ook deze plaatsen willen wij bezoeken. In het
Wij nemen alleen formulieren in behandeling die per post
Landestheater Mannheim gaan we naar drie opera’s: La damnation
zijn verzonden. Meld u dus niet aan per e-mail.
de Faust (van Berlioz), Alceste (van Gluck) en Die Fledermaus (van J.
Aanvragen worden in volgorde binnenkomst behandeld,
Strauss Jr.) We overnachten in Hotel Maritim in Mannheim.
sluitingsdatum is 1 januari 2015. Denkt u aan een reis- en annuleringsverzekering?
De reis is geboekt voor 4 dagen, van 14 t/m 17 mei 2015. Kosten: € 397,- per lid van onze Vriendenvereniging
Ik ga mee met de operareis naar Mannheim, Duitsland
in een tweepersoonskamer.
van 14 t/m 17 mei 2015.
Voor een éénpersoonskamer geldt een toeslag van € 60,-.
naam: dhr. | mevr. | fam. ….…………………………………………………………
Om mee te kunnen met onze operareis in mei 2015 moet u per 1
adres ……………………………………………………………………………………………
januari 2015 lid zijn van onze vereniging.
postcode | woonplaats……………………………………………………………………
Introducés zijn alleen welkom als er plaatsen over zijn en voor hen
telefoon …………………………………………………………………………………………
geldt een toeslag van € 20,-.
e-mail ……………………………………………………………………………………………
Als uw huisgenoten mee willen reizen, verdient het dus aanbeveling
ik kom met één | twee personen*
om hen voor € 10,- lid te maken.
ik wil graag een één | tweepersoonskamer*
Voor andere nieuwe leden geldt een contributie van € 30,-.
ik kom:
De genoemde reiskosten omvatten: de reis per bus,
• met openbaar vervoer naar NS-station Hengelo
drie overnachtingen met ontbijtbuffet, een driegangen diner
(de bus vertrekt daar om 8 uur)*
op de dag van aankomst, koffie en gebak bij vertrek, afscheidsdiner
• met eigen vervoer naar hotel-restaurant Frans op de Bult te
bij terugkomst, toegang tot zwembad, sauna, fitnessruimte in het
Deurningen (daar vertrekt de bus om 9 uur )*
hotel en natuurlijk de entreekaartjes voor de opera’s. Dieetwensen en opmerkingen: Hiernaast vindt u het inschrijvingsformulier. Er kunnen 50 mensen mee in de bus, dus wie het eerst komt,
……………………………………………………………………………………………………
het eerst maalt…. Ik heb kennis genomen van de reis- en annuleringsvoorwaarden en Formulier sturen naar:
ga daarmee akkoord.
Vrienden Nederlandse Reisopera Westronde 8
Handtekening:
7213 DK Gorssel …………………………………………………………………………………………………... *) doorstrepen wat niet van toepassing is
18
De operareizen van de gebroeders Lok
Fen Koffijberg
Al ruim 14 jaar begeleiden ze de operareizen van onze Vrienden vereniging: Jan Lok als buschauffeur en Herman Lok als reisleider. In de bus zoemt dan een gerucht rond: twee broers, belastingen, vrijgezel, hobby busreizen? Hoe zit dat precies? Zo: Jan (1950) en Herman (1955) Lok, geboren in Hengelo en getogen aan de Kettingbrugweg, het buitengebied tussen Enschede en Hengelo, waar zij eerst met hun ouders wonen en na de dood van vader en moeder met z’n tweeën achterblijven. Na de lagere school – steeds met vijf jaar verschil – naar de Mulo in Hengelo en daarna naar de MEAO in Holten, waar Jan kiest voor de administratieve kant en Herman voor de bestuurlijke richting. Na hun schooltijd gaan ze allebei werken bij de belastingdienst in Hengelo. Dan scheiden hun wegen zich, al blijven ze beiden de belastingdienst trouw: Herman vertrekt in 1991 naar de dienst in Almelo, Jan gaat in 1995 naar Enschede. Ze houden allebei van reizen en met hun auto gaan ze samen op vakantie, eerst naar Wijk aan Zee en Limburg, maar al gauw verbreedt hun belangstelling zich: Duitsland, Engeland, Schotland, Oostenrijk, Noorwegen, Italië. Herman is degene die de reizen organiseert. Muziek Er wordt thuis veel muziek gemaakt, vader speelt citer en mond harmonica en de broers spelen allebei piano. Zo begint de liefde voor klassieke muziek. Jan krijgt les aan de muziekschool van zijn 11de tot zijn 21ste jaar. Hij wil graag in het operettekoor, maar moeder vindt dat school voorgaat. Wel mag hij in het koor van de muziekschool, waar Max Van Doorn – repetitor van Forum – een operaklas heeft. Af en toe komen daar solisten voorzingen. Zo komt het dat de broers in de zeventiger jaren naar de voorstellingen van Opera Forum gaan. Van 1970 tot 1982 zingt Jan in het koor van de Hengelose Opera- en Operettevereniging, waar hij Nel van Duuren leert kennen, die daar ook zingt. In de tachtiger jaren krijgt Jan pianoles van Dick van der
19
Ven, al jarenlang lid van onze Vriendenvereniging en deelnemer aan
nieuwe hobby: vakantiereizen organiseren’ en (zoals we Nel kennen)
de operareizen.
roept ze onmiddellijk: ’Dan kunnen jullie mooi onze operareizen verzorgen’. En zo is het gekomen.
De bus
Inmiddels hebben de broers naast hun werk nog andere vaste
De broers krijgen steeds meer compensatiedagen bij de belasting
groepen, die ze begeleiden vooral op themareizen ( o.a. Bachreizen,
dienst en het is de vraag wat ze met hun vrije tijd aan moeten.
een themagroep, die geboorteplaatsen van componisten bezoekt).
Herman: ‘Jan is gek op busreizen. Als klein jongetje zat hij altijd
Herman bereidt in z’n eentje alles voor en organiseert deze reizen.
al voor in de bus’. Dus Jan vat het plan op om rijlessen voor het
De operareizen van onze vereniging hebben onze leden o.a. gebracht
buschauffeursdiploma te nemen. Dat bleek een dure geschiedenis
in Berlijn, Dessau, Schwerin, Essen, Aken, Luik, Hannover, Frankfurt
en als hij zich aanmeldt wordt er gezegd: ‘U bent al 47 jaar, dus dat
am Main, Antwerpen, Hamburg, Dorset, Dresden, Leipzig, Kassel en
wordt niks’. Maar na een proefles blijkt hij “aanleg” te hebben en
Keulen.
mag hij beginnen. Jan hoort dat er bij HAVI ( Hengelose Autobus
De broers hebben wel eens gedacht aan de Opéra Bastille en het
Verhuur Inrichting) plek is voor oproepkrachten en hij meldt zich
Garniertheater in Parijs, maar dat wordt erg duur. De plaatsen kosten
aan. ‘Maar bij de HAVI dachten ze: daar horen we nooit meer iets
al gauw honderd euro per persoon. Dan is Duitsland goedkoper. En
van’. Edoch: na 35 avonden school en 35 lessen van 100 minuten
Jan en Herman willen graag dat de reis voor iedereen betaalbaar
slaagt Jan cum laude. En in 1998 staat hij bij HAVI voor de deur en
is. Voor mei 2015 staat het National Theater Mannheim op het
al gauw rijdt hij tussen de 60 en 80 dagen per jaar in hun bussen.
programma.
Eerst door Nederland, maar al gauw door heel Europa. Al blijft hij de belastingdienst trouw.
Sociale contacten De broers denken graag terug aan onze operareizen. ‘Met Nel en
De reisleiding
Nico van Duuren hebben we veel voorbereidende reizen gemaakt en
Herman wordt geïnspireerd door zijn broer en begint bij de LOI
daar hebben we heel goede herinneringen aan. Er is ook nooit iets
een cursus Reisleiding Buitenland, een pittige klus, waar veel bij
vervelends gebeurd. Het mooie van themareizen is dat je allemaal
komt kijken, o.a. alles over de reiswereld, het hotelwezen, geografie,
gelijke interesse hebt’.
politiek, geschiedenis, psychologie van groepen en toeristische
Voor Herman en Jan Lok is er een duidelijke meerwaarde van het
kennis over de hele wereld. Herman, die altijd al graag las, vooral
reizen met passagiers in een bus.
Engelse boeken, doet er anderhalf jaar over en slaagt met allemaal
Herman: ‘Je verdiept je meer in je onderwerpen en je leert er
achten en negens. ‘Het zit me in het bloed’. De dagtochten doet Jan
veel van, niet alleen van de reis zelf, maar ook van de mensen die
alleen, maar de meerdaagse tochten doen de broers vanaf die tijd
meegaan’.
samen, waarbij Herman voor de organisatie zorgt. Hij is de reisleider
Jan: ‘Ik vind het zonder meer heerlijk om met de bus te rijden en ik
en zijn broer de chauffeur. En de overige tijd wordt nog steeds tot de
geniet erg van de sociale contacten met mijn passagiers’.
dag van vandaag in beslag genomen door de belastingdienst.
Zo snijdt het mes aan beide kanten, want onze leden genieten weer van de perfect georganiseerde en geleide reizen, die de broers voor
Operareizen Vrij kort na 1998 zegt Jan tegen Nel van Duuren: ’we hebben een
ons verzorgen.
20
De Reisopera timmert aan de weg
Naast de drie grote producties ontwikkelt
Op 30 augustus stond Sweeney Todd in de
de Nederlandse Reisopera nog tal van
belangstelling op NPO 1 en op 1 september
activiteiten, zoals de samenwerking
waren Nicolas Mansfield en Sanne Wallis de
met Tetem en de scholen in het kader
Vries te gast bij Edned van TV-Oost.
van educatie. Een greep uit de overige voorstellingen en presentaties: Tijdens de manifestatie ‘Kunst in het Volkspark’ op 8 juni had bariton Bora Balci, lid van het ZangersEnsemble van de NRO samen met pianist Wouter Munsterman een mobiele act: ‘Opera van dichtbij’. De Nederlandse Reisopera bracht op 19 en 21 augustus een pocketversie van de komische opera Candide van Leonard Bernstein
Ook op de Uitmarkt in Amsterdam op
in het kader van het Grachtenfestival.
30 en 31 augustus was de Reisopera
De voorstelling werd gezongen in het
vertegenwoordigd.
Nederlands met teksten van Willem Wilmink. In verband met het slechte weer vond de uitvoering plaats in de ballroom van het Hilton Amsterdam. Op 22 augustus trad mezzosopraan Anna Traub van het ZangersEnsemble op in een overvolle stijlkamer aan een Amsterdamse
Er was veel belangstelling voor de
gracht in het kader van het Grachtenfestival.
muziektheatervoorstelling Being Arthur,
Ze zong de Wesendonck-Lieder van Wagner,
een samenwerkingsverband tussen
de Rückert-Lieder van Mahler en liederen van
de Reisopera, het Kameroperahuis uit
Brahms. Er moesten stoelen worden bijgezet
Zwolle en de Operadagen Rotterdam.
en Anna had bijna geen ruimte om te staan,
Na Rotterdam, Zwolle en Oerol reisde
zo vol was het.
deze legende op 13 september naar het vernieuwde Openluchttheater van de Universiteit Twente. Daar was het volle bak om o.a. Arman İşleker en Bora Balci van het
Anna Traub
ZangersEnsemble aan het werk te zien.
21
Bovendien kon men bij het Uitfestival een
Operalunch in Concordia
kaartje nemen van de plukjurk van Aura
De OperaBorrel van de Nederlandse
Duiveman, waarbij men kans maakte op een
Reisopera wordt dit seizoen vervangen door
OperaLunch in theater Concordia.
een OperaLunch op de laatste maandag van de maand in Theater Concordia op de Oude Markt in Enschede. Dit theater neemt op maandagmiddag het Broodje Cultuur over van de Universiteit Twente, een meer dan 47 jaar bestaande traditie op de campus. Tineke Grootenboer, die de laatste achttien jaar het Broodje Cultuur op de UT-campus programmeerde is blij met de samenwerking tussen universiteit en Concordia: ‘Hoewel het wel een beetje voelt alsof mijn kindje op kamers in de binnenstad gaat’. In dit kader brengt de Nederlandse Reisopera op de laatste maandag van de maand om 12.30 uur een lunch
Being Arthur
gecombineerd met de presentatie van jong talent. Er zal dan ook aandacht worden besteed aan de volgende grote-zaal-productie
Op 20 september tijdens het Uitfestival in Enschede trad bas-bariton Arman İşleker op het grote buitenpodium op samen met pianiste Laura Bos.
van de NRO.
22
Samenwerking met Göteborg Beide zangers waren zo vriendelijk om voor Opera Informa te berichten over hun optreden in Zweden.
De Nederlandse Reisopera is een meerjarige samenwerking
Mij is gevraagd een klein verslag uit te brengen van het project dat we
aangegaan met de Göteborg Opera in het kader van 400 jaar
zojuist afgesloten hebben in Zweden. Dat doe ik met liefde want het
diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en Zweden.
was erg succesvol en inspirerend. We, bariton Drew Santini en ik, zijn
Met financiële steun van o.a. onze Vrienden Vereniging is nu
op uitnodiging van De Nederlandse Reisopera naar Göteborg, Zweden
de eerste coproductie met jong talent uit beide landen tot stand
afgereisd om aldaar een Engelstalige versie van The Telephone te brengen.
gekomen: The Telephone van Gian Carlo Menotti.
Het was een operavoorstelling die al in het Zweeds werd uitgevoerd en nu,
Op 15 oktober ging deze opera in première in Skövde in Zweden.
door een ontluikend samenwerkingsverband tussen beide operahuizen,
De jonge zangtalenten Maartje Rammeloo en Drew Santini namen
kregen wij de kans om dezelfde voorstelling in de originele taal uit te
namens de Reisopera deel aan deze productie, die vier keer werd
voeren. Het is voor jonge zangers als wij altijd fijn om ervaring op te
uitgevoerd in Zweden. Het is de bedoeling dat de The Telephone
doen in het buitenland. Het is niet alleen goed om jezelf te laten zien
daarna naar Nederland komt, maar wanneer is nog niet bekend.
aan internationale huizen, regisseurs en dirigenten maar het is ook
In Zweden ging deze productie vooraf aan La Serva Padrona van
zeer inspirerend om te zien hoe het er op hetzelfde vakgebied in andere
Pergolesi.
landen aan toegaat. ‘We’ kunnen nog veel van ‘hen’ leren maar grappig
Göteborg Opera zet momenteel een nieuw talentontwikkelings
genoeg ook omgekeerd! Men vond het heel interessant om met ons te
programma op in samenwerking met de Nederlandse Reisopera.
werken en te zien hoe het jonge talent in Nederland was opgeleid. We hebben zelf met Zweedse studenten gesproken en ervaringen uitgewisseld
Sopraan Maartje Rammeloo zal komend seizoen in Duitsland (Essen)
en als ervaringsdeskundigen tips gegeven over hoe verder te gaan na je
haar debuut maken als Pamina in de Zauberflöte en als Marzelline in
conservatorium opleiding. De productie zelf was kort en op klein formaat
Fidelio. In de Reisopera-productie Candide speelde ze Cunegonde. In
maar daardoor heel intiem en gedetailleerd. De regie was hoewel met
2008 kreeg ze bij het IVC in Den Bosch de Staetshuys Fonds Prijs en
veel humor en timing ook heel eerlijk omdat het publiek er boven op zat
in 2013 bereikte ze de finale in de Montserrat Caballé Competitie in
in de kleine theaterzaaltjes. Daardoor konden we echt werken aan zo
Zaragoza en in de Wilhelm Stenhammer Competitie in Zweden.
natuurlijk mogelijk spelen binnen een humoristisch stuk. Het is makkelijk
Op haar repertoire staan rollen als Alcina, de drie vrouwen in Les
om grappig te zijn in grote bewegingen en acties maar dan wordt het al
Contes d’Hoffmann, Saffi Micaëla en Lucia di Lammermoor. Ze
gauw slapstick. Het was erg fijn en inspirerend werken met regisseuse Mia
studeerde 5 jaar bij Jard van Nes en werkt nu met de Amerikaanse
Ringblom Hjertner en haar assistent Annika Lindqvist en zij hebben me
coaches Ira Siff en Peter Nilsson.
veel inspiratie en vertrouwen gegeven voor de toekomst. Ik ben erg blij dat
De Canadese bariton Drew Santini haalde zijn masterdiploma aan
de Reisopera zoveel voor jong talent doet in dit land. In Zweden viel het
de Juilliard School en zijn bachelor aan de Manhattan School of
me op hoe veel jonge zangers daar aan het werk kunnen. Minstens 75%
Music in New York. Hij heeft een indrukwekkend c.v. met o.a. rollen
van alle rollen in de grote producties (dus ik neem aan ook de kleinere
als Papageno, Figaro, Lockit en Ramiro. Samen met trompettist
door het land heen) werden bezet met Zweeds talent. Dit werd bevestigd
Terence Blanchard werkt hij aan een project om de New Jazz Opera
door mijn gesprekken met zangers en creatives. Dit gebeurt helaas niet of
te ontwikkelen voor het Open Theatre of St. Louis. Drew kreeg
nauwelijks in Nederland. De Reisopera geeft tegenwoordig wel veel kansen
masterclasses van Thomas Hampson, Roberta Alexander, Benita
aan jonge Nederlandse zangers in het binnenland maar nu dus ook
Valente, Roger Vignolas, Malcolm Martineau en Martin Katz.
internationaal! Mijn dank is groot!
Drew Santini woont momenteel in Nederland.
Maartje Rammeloo
23
Drew Santini
Maartje Rammeloo
Dear friends of the Reisopera I would like to thank you for your generous contribution to The Telephone project with the Nederlandse Reisopera in collaboration with Göteborg Opera. All too well, we are aware of these difficult financial times and the affect they have had on the arts, so your dedication and support are especially appreciated, now more than ever. I was very excited to be asked to sing the role of Ben in Menotti’s The Telephone. This is a charming little comedy, filled with possibilities, and an opportunity for the singers to really explore the theatrical side of opera. Often in this art form, the music and singing come first, but in The Telephone, the drama outweighs the musical merit of the piece. (Don’t get me wrong, the music is lovely and serves the drama, but let’s just say Menotti enjoyed more success as an opera librettist for good reason.) Having the opportunity to do focussed work as an actor is invaluable; this project challenged me with exactly that kind of work.
Maartje (Lucy), Mia (director), Drew (Ben), Emma (rehearsal pianist), Annika (assistant director)
Maartje Rammeloo (Lucy) and I have had great fun preparing this piece with director, Mia Ringblom Hjertner and her assistant, Annika Lindquist. Going to work at Göteborg Opera is also quite a treat! I have felt welcomed and well taken care of. The new artistic director of the company, Stephen Langridge took time to check in on us regularly and even made time for Maartje and me to audition privately for him. We have had the pleasure of performing this piece in small theaters associated with Göteborg Opera that are perfectly suited to the intimate nature of this show. Our first two performances were at the theatre in Skövde, and our second two are being presented here in Göteborg at the Kronhuset. Here beside a few photographs of our process. I hope they will give you a better idea of the work we’ve done here in Sweden.
First technical rehearsal in Skövde, Sweden
Drew Santini
24
Opera-CD/DVD-recensies
Rival Queens
Puccini, G.
Simone Kermes en Vivica Genaux
La Fanciulla del West
De diva’s van tegenwoordig lijken veel te collegiaal om echt grondig
Wellicht weet u waarom La Fanciulla del West, samen met zijn
met elkaar in de clinch te geraken. Tijdens bioscoopuitzendingen
eerstelingen Edgar en Le Willy, tot de minst gewaardeerde en
uit de Metropolitan Opera struikel je bij een gesprek tussen de
gespeelde opera’s van Puccini behoort? Ik niet. De muziek is vol
interviewende en de geïnterviewde diva vaak over de wederzijdse
onvervalste passie en het verhaal bevat een psychologisch drama
superlatieven. In Händels tijd had je tenminste Francesca Cuzzoni
dat zelfs in de beste Bergmanfilm niet zou misstaan – mocht hij
en Faustina Bordoni, over wier rivaliteit mooie, zij het niet altijd
de stiltes voor muziek willen verruilen. In de maanden mei en juni
historisch juiste verhalen gaan. Eerdere cd-projecten hebben
2013 werd La Fanciulla door de Frankfurter Oper opgevoerd. Tot
aandacht besteed aan de twee dames, maar dan meestal in werk
mijn grote vreugde werden de voorstellingen opgenomen en op cd
van Händel. Simone Kermes (als Cuzzoni) en Vivica Genaux
uitgebracht, maar: waarom niet op dvd? Naar de foto’s te oordelen,
(als Bordoni) zingen op een nieuwe cd geen noot van Händel,
betrof het een van de mooiste en spannendste producties van de
maar wel twaalf plaatpremières: van Giuseppe Arena via Attilio
opera van de laatste tijd; en aangezien de concurrentie toch al zo
Ariosti naar Johann Adolf Hasse, Bordoni’s echtgenoot. Andrés
klein is? Maar ook zonder beeld valt er waanzinnig veel te genieten.
Gabetta leidt zijn Cappella Gabetta met verve en zonder al te veel
Eva-Maria Westbroek behoort tegenwoordig tot de allerbeste
excessen door de muzikale begeleiding. Niet alle aria’s en duetten
vertolksters van de hoofdrol en in de Uruguayaanse tenor Carlo
zijn even interessant: het is vooral aardig om Kermes en Genaux
Ventre treft zij een Dick Johnson van vlees en bloed: waar vind je
als twee verschillende karakters uit dezelfde opera – bijvoorbeeld
nog echte spintostemmen die in staat zijn een veristische opera
Andromache en Hermione in Bononcini’s Astianatte – te horen. Hun
te zingen? Ashley Holland toont zich hun gelijkwaardige partner,
zang is virtuoos en op bepaalde momenten enigszins excentriek, wat
waardoor de ‘pokerscène’ uitgroeit tot wat die zijn moet: een
een beetje overdadig kan werken. Het past anderzijds ook weer goed
hoogtepunt van de opera. Aanbevolen!
bij dit project, waarbij de twee zangeressen in historisch kostuum en
met bokshandschoenen op de cover staan.
Hein van Eekert (Klassieke Zaken Magazine 4-2014)
Basia Jaworski (Klassieke Zaken Magazine 4-2014)
25
We beginnen in dit nummer een nieuwe rubriek, die Peter Nijland van boekhandel Broekhuis in Enschede voor ons verzorgt. Recensies van cd’s en dvd’s op operagebied worden geleverd door deskundigen van de vereniging Klassieke Zaken. De samenwerking met boekhandel Broekhuis, waar de besproken artikelen te verkrijgen zijn, kan binnenkort wellicht leiden tot aanbiedingen voor onze leden.
Händel, G.F.
Andriessen, Louis
Orlando
La Commedia
Schoonheid in waanzin
La Commedia: indrukwekkend Nederlands cultuurgoed
Het is de meest atypische Händelopera – weinig verhaal, weinig
‘Zelfs voor een componist die zowel van Bach als van Chaka
personages en veel psychologische diepgang – maar het is muzikaal
Khan houdt, is het stilistische referentiekader in La Commedia
beschouwd wel zijn mooiste en avontuurlijkste: Orlando uit 1733.
verbazingwekkend breed. Het reikt van gregoriaans gezang tot wat
Händel baseerde zich op Ariosto’s zestiende- eeuwse epos Orlando
‘satanisch Broadway’ genoemd mag worden’. The New Yorker kwam
Furioso, waarin de rusteloze soldaat, die in de lage landen bekend
woorden tekort om de loftrompet te steken over La Commedia,
werd als Razende Roeland, centraal staat. De kern van het verhaal is
de even wonderlijke als pakkende filmopera van de in juni 75 jaar
een driehoeksverhouding. Orlando is verliefd op prinses Angelica,
geworden Louis Andriessen. Het uit vijf cantates bestaande werk,
die op haar beurt verliefd is op de Afrikaanse prins Medoro. Orlando
grotendeels gebaseerd op Dantes Goddelijke komedie, met verder
lijkt, door liefdevolle waanzin bevangen, zijn verstand te verliezen.
teksten van onder anderen Vondel en delen uit het Hooglied, ging
Voor regisseur Pierre Audi was dit gegeven voldoende om er in
in 2008 bij De Nationale Opera in première, en de opname van die
2012 in de Brusselse Munt een luid bejubelde productie van te
gebeurtenis staat nu op twee cd’s en een dvd. De briljant rijke en bij
maken met de fenomenale countertenor Bejun Mehta in de titelrol
vlagen onbeschaamd swingende muziek – die op zich al voldoende
en René Jacobs voor het immer inspirerende B’rock Orchestra.
is – gaat op de dvd nog eens samen met aangrijpende film- en
De enerverende operaproductie is deze zomer tijdens het Holland
podiumbeelden met een glansrol voor de in 2012 overleden acteur
Festival eindelijk in Nederland te zien en te horen, maar wie niet
Jeroen Willems als Lucifer. Indrukwekkend hedendaags Nederlands
wil wachten, kan nu al zijn voordeel doen met deze meesterlijk
cultuurgoed dat in geen enkele cd-kast mag ontbreken.
opgenomen dubbel-cd.
Benjamin Rous (Klassieke Zaken Magazine 3-2014)
Hein van Eekert (Klassieke Zaken Magazine 4-2014)
26
Recensies Candide
Annette Reyes
Componist: Leonard Bernstein
Rammeloo is een flonkerende Cunegonde met haar grote blauwe
Uitgevoerd door: Nederlandse Reisopera onder leiding van Arnaud
ogen en kirrend vibrato en springt er vocaal uit met haar vertolking
Oosterbaan.
van een fantastische coloratuuraria. Jammer alleen dat de woorden
Solisten: Maartje Rammeloo, Ruth Willemse, Jan-Willem Schaafsma,
slechter verstaanbaar worden naarmate de tonen hoger zijn en dat
Daniel Herman Mostert, Leon van Liere.
je de tekst niet nog even kunt nalezen in het programmaboekje. Dat
Regie: Xander Straat.
eerbetoon had Wilmink zeker verdiend.
Deze komische opera van de Amerikaanse componist Leonard
Francois van den Anker in Operamagazine
Bernstein over de avonturen van de onverbeterlijke optimist Candide
Slechts twee voorstellingen van Candide waren er afgelopen week,
was op 19 en 21 augustus 2014 te zien in het Grachtenfestival in
op het Grachtenfestival in Amsterdam. Dat betekent dat heel veel
Amsterdam. De voorstelling zou plaatsvinden in de sfeervolle tuin
mensen hem niet hebben gezien. Pech voor hen. Want wie er bij
van het Hilton Hotel, maar in verband met het slechte weer werd
was, zag een vlotte pocketversie van de ‘comic operetta’, die de
besloten beide uitvoeringen te verplaatsen naar de ballroom in
minder bekende kanten van het jonge ensemble liet zien. Tweemaal
Hilton Amsterdam.
zat de Hilton zaal afgelopen week stampvol publiek, dat een snelle,
De opera in Hilton Amsterdam begint met zijn vierde editie op rij
flitsende versie van het werk van Bernstein te zien kreeg. Het
al een echte Grachtenfestivaltraditie te worden. Dit jaar voerde de
Grachtenfestival brengt de laatste jaren regelmatig kleine, fraaie
Nederlandse Reisopera een bijzondere pocketversie van Candide op,
producties van vooral jong operatalent. De lat ligt inmiddels hoog,
in een bewerking van Xander Straat en Wouter Padberg, twee keer
maar vanaf hun groene Chesterfield sprong de cast van Candide daar
voor een uitverkochte zaal. De voorstelling werd gezongen in het
moeiteloos overheen. Candide laat zich lastig indelen in een genre.
Nederlands, in een vertaling van Willem Wilmink. Dirigent MaNOj
Het is opera, vocaal hier en daar behoorlijk uitdagend, maar met de
Kamps was helaas verhinderd, hij werd vervangen door Arnaud
lichtheid van operette. Regisseur Xander Straat maakte er een bijna
Oosterbaan.
terloopse regie bij en vond in het dikke uur van deze Candide een
Publiek en pers reageerden zeer positief.
prima balans tussen ensemble en individu. Het toneelbeeld bestond uit niet veel meer dan die groene bank en gestapelde monitoren.
Frits van der Waa in De Volkskrant ****
Het symbool van een tv-beeld is door de jaren heen vaak gebruikt
Wie weet nog wie Willem Wilmink was? Elf jaar is hij al niet meer
bij de vormgeving van Candide-producties. Bijna alle castleden
onder ons maar in het Amsterdamse Hilton Hotel kwam hij weer
hadden dubbelrollen, wisselden van type en kostuum en waren
even tot leven, dankzij de goedgebekte vertaling die hij in 1994
allemaal even verteller. Bij die laatste rol werden ook de leden van
maakte van Candide. Het is een Prikkebeen-achtig verhaal vol
het instrumentaal ensemble onder leiding van Arnaud Oosterbaan
rampspoed gebaseerd op het gelijknamige boek van Voltaire. Vijf
niet gespaard. Twee mooie, jonge zangeressen, twee keurige heren
zangers vertolken liefst twaalf personages in een decor dat uit niet
en een gevaarlijke outsider vormden de cast van deze voorstelling.
meer bestaat dan uit een dikke driezitsbank en opgestapelde tv’s. De
De outsider was Daniël Herman Mostert die als solist op het podium
sjeu van de voorstelling zit hem vooral in Bernsteins briljante muziek
een indrukwekkende aanwezigheid toonde. De twee zangeressen
met verspringende ritmes en kostelijke melodieën. Candide zelf werd
waren sopraan Maartje Rammeloo en mezzosopraan Ruth Willemse.
heerlijk argeloos gespeeld door Jan- Willem Schaafsma. Maartje
Opera- en liedzangeressen, zeker, maar het interessante van hun
27
Singing is a sport
Maartje Rammeloo in Glitter and be Gay rollen in deze voorstelling was dat ze min of meer binnen hun eigen
Het boek ‘Zingen is topsport’ van onze medewerker Arnoud Brok
genre blijvend toch een heel andere kant van zichzelf lieten zien. Op
is uitgebracht door American Star Books. Nu zijn de bijdragen die
komische momenten, die in Candide merkwaardig naast verhalen
Arnoud in de loop der jaren aan Opera Informa heeft geleverd, ook
over de gruwelen van de oorlog en ander leed bestaan, stoften ze het
door Amerikanen te lezen. ‘Singing is a sport’ is in het Nederlands
wat belegen begrip ‘comédienne’ af door uiterst innemend te zingen,
verschenen bij uitgeverij Free Musketeers in Zoetermeer.
te bewegen en te acteren. Willemse deed dat als Paquette en de Oude Dame, Maartje Rammeloo maakte in ‘Vol van pracht en praal’, de Willem Wilminkvertaling van ‘Glitter and be Gay’, duidelijk dat ze over heel wat meer toonsoorten beschikt dan puur haar vocale. De tenor Van Liere bleef ondanks de verschillende rollen die hij speelde vocaal en in zijn spel scherp, en Schaafsma hield het vol tot het einde de naïeve Candide te zijn. Vier musici zorgden onder leiding van Arnaud Oosterbaan voor tempo in de pittige muziek die Bernstein componeerde. Met veel gevoel voor het belang van de vocalisten en met wat theatrale inbreng maakten ze samen met de zangers een voorstelling die de vraag voor wie hij bedoeld zou kunnen zijn niet eens deed opkomen. Hier zouden heel veel mensen erg veel plezier aan kunnen beleven. Thea Derks in het Cultureel Persbureau ‘Sprankelende Candide in Grachtenfestival’ Het driehonderdkoppige publiek stond als één man op na de aanstekelijke uitvoering van Candide van Leonard Bernstein in het Hilton Hotel in Amsterdam. De vijf jonge zangers brachten met overweldigend enthousiasme en dito flair de lichtvoetige muziek van Bernstein, gezongen in de bijzonder geestige vertaling die Willem Wilmink in 1994 maakte.
En dan de klap op de vuurpijl: Mirjam Barendregt, Directeur Grachtenfestival Amsterdam schreef aan Nicolas Mansfield: Gefeliciteerd met twee voortreffelijke Candideuitvoeringen. We zien jullie graag weer terug in 2015!
28
Recensies Sweeney Todd
Annette Reyes
Nederlandse Reisopera: Sweeney Todd (Stephen Sondheim). Uitvoerenden: Dale Duesing, Sanne Wallis de Vries, Richard Stuart, Tyler Clarke, Nina Lejderman, Robert Burt, Harry Nicoll, Doris Baaten, Gable Roelofsen, Bas Peeters Weem. Het Gelders Orkest o.l.v. Jeroen Sleyfer. Regie: Marcel Sijm. ‘Attend the tale of Sweeney Todd. His skin was pale and his eye was odd. He shaved the faces of gentlemen, Who never thereafter were heard of again’ Vaak worden de werken van Stephen Sondheim musicals genoemd, maar die aanduiding doet geen recht aan de diep doordachte teksten en aan de ingewikkelde structuur van de muziek. Zo is het ook in zijn Sweeney Todd: aan zangers en musici worden hoge eisen gesteld, het niveau in dit werk overstijgt dat van een musical zonder meer. Hoe reageerde de pers op de uitvoering door de Nederlandse Reisopera? De Twentsche Courant Tubantia (Ton Ouwehand) Het is mooi dat de ongelooflijk creatieve regisseur Marcel Sijm door de Nederlandse Reisopera is gevraagd om de musical Sweeney Todd onder handen te nemen. Sweeney Todd is nu meer dan een horrorverhaal van een paar eeuwen geleden, over een nogal moordlustige kapper die om de lijken weg te werken de vleesleverancier wordt van het pasteienbakkertje dat naast hem woont. Daarmee legt Sweeney Todd ook op een ironische manier een verband met de huidige consumptiemaatschappij waar het toch altijd maar de vraag is wat voor vlees er in de hamburgers is verwerkt. Met Het Gelders Orkest adequaat spelend onder leiding van Jeroen Sleyfer in de orkestbak, speelde zich op het podium een muzikaal feestje af. Sanne Wallis de Vries in één van de dragende rollen ligt niet voor de hand maar ze zette een overtuigende Mrs. Lovett neer. Af en toe schoot ze er muzikaal wel eens naast, maar ze speelde zo puur dat je dat graag voor lief nam. Dale Duesing zong en speelde zijn rol van de getergde kapper die wraak wilde nemen, bijzonder
29
geloofwaardig. Het feit alleen al dat de Reisopera een musical op het
Ragg van de hitsong ‘Not while I’m around’ een hoogtepunt maakt.
repertoire zet is een flinke stap. Een beetje operahuis haalt de neus
Ook Tyler Clarke is als Anthony Hope een ontdekking. De Reisopera
op voor het genre. En nu de Reisopera dat niet doet, leidt dat tot een
is goed bezig.
productie die de musicalwereld eens flink wakker schudt. En dat sommigen in de moorden die de kapper met zijn scheermes pleegde,
De Volkskrant (Persis Bekkering)
parallellen zagen met de huidige onthoofdingen in het Midden-
Mooi die menselijkheid voor de duivelsbarbier, maar het gebrek
Oosten, was niet te voorzien.
aan griezelfactor doet de voorstelling doodslaan. De opening is sinister. In de muziek van musicalgenie Stephen Sondheim zit
Trouw (Peter van der Lint)
onheil besloten: dissonante akkoorden, woelige motieven. Snel wordt
Zoekt de Nederlandse Reisopera nieuw publiek? Je zou het
duidelijk dat Sijm zich niet op de duistere kant van het verhaal wil
zomaar kunnen denken nu het gezelschap het land rondtrekt met
concentreren. Hij wil een barbier als gewone man, iemand waarmee
een musical: Stephen Sondheims ‘Sweeney Todd’ (1979). Het is
we ons identificeren. Sweeney Todd doet in niets denken aan de creep
natuurlijk een goede zaak dat in een land dat overspoeld wordt
die onder anderen regisseur Tim Burton van hem maakte. Wanneer
door musicals, een heus operagezelschap zich eens inzet voor de
hij doodgemoedereerd zijn eerste scheermes in iemands keel steekt,
kwaliteiten van Sondheims muziek. Dat betekent dat er met Het
geloof je hem niet. Mooi die menselijkheid, maar de balans is zoek.
Gelders Orkest een echt symfonieorkest in de bak zit, en dat er op de bühne ook heuse operazangers rondwandelen. Voor de complexe
De Telegraaf (Esther Kleuver)
en alle kanten opwaaierende muziek van Sondheim is dat een zegen,
Een bloeddorstige, wraakzuchtige barbier en een opportunistische,
evenzogoed dat het heerlijk is dat er ook musicalzangers meedoen
smoorverliefde pasteienbakster sluiten een verbond waarbij de
en zelfs een heuse cabaretière. Die mooie mix levert een enerverende
rillingen je over de rug lopen. Gelukkig gaan horror en humor hand
en snelle voorstelling op die naar het einde toe steeds beter in elkaar
in hand in de thrillermusical Sweeney Todd. Bariton Dale Duesing
steekt. De genialiteit van Sondheims muziek - de kenners weten
heeft de perfecte uitstraling en stem voor de rol van Sweeney Todd
het - komt niet zomaar bovendrijven. Er zitten haakjes, braampjes
en comédienne Sanne Wallis de Vries verrast muzikaal gezien
en oogjes aan. In de vele tongbrekende songs hoor je de aria’s
als de pasteienbakster Mrs. Lovett. Het gebeurt steeds vaker dat
van Rossini terug. Sondheim wil vaak wel heel veel tegelijk en het
operagezelschappen Sweeney Todd op het repertoire zetten, zo
is soms lastig om al die snelle teksten (waarin onnoemelijk veel
ook de Nederlandse Reisopera. Het Dickensiaanse Londen is in
woordgrapjes en geestigheden) tot je te nemen. Gelukkig speelt de
deze Engelstalige versie (met boventiteling) ingeruild voor een
Reisopera de musical in het oorspronkelijke Engels, zodat al die goed
hedendaagse achterstandswijk in diezelfde stad. De mise-en-scène
geplaatste grappen op de juiste plek vallen. Marcel Sijm heeft zijn
is her en der wat rommelig (zoals wanneer Johanna, de dochter van
zingende acteurs en acterende zangers met losse, doch vaste hand
Todd, op ongeloofwaardige wijze de tijd moet vullen door doelloos
geregisseerd. Opvallend is hoe goed en soepel Sanne Wallis de Vries
van links naar rechts te drentelen, terwijl rechter Turpin zijn
- geen zangeres van huis uit - zich als Mrs. Lovett in het ensemble
nummer zingt) en het oogt soms wat onoverzichtelijk, maar dat zijn
voegt. Een prestatie van formaat. Veteraan Dale Duesing weet als de
slechts kanttekeningen. De lichtvoetige, humoristische kant krijgt bij
moordende kapper Todd te ontroeren en rondom hem staan veelal
Sijm de overhand, waardoor de duistere kant wat onderbelicht blijft.
jonge, veelbelovende zangers. Zoals Gable Roelofsen, die als Tobias
Is dat erg? Nee, dat is een keuze. Bovendien zorgt de meesterlijke
30
muziek, prachtig live gespeeld door het Gelders Orkest, alsnog
reden om te gaan kijken. Het verhaal, dat zich oorspronkelijk
voor de nodige kippenvelmomenten. Bariton Dale Duesing heeft
in de negentiende eeuw afspeelt, is in de regie van Marcel Sijm
de perfecte uitstraling en stem voor de rol van Sweeney Todd en
verplaatst naar het heden. De personages zien er met hun Burberry
comédienne Sanne Wallis de Vries verrast muzikaal gezien als de
trainingspakken uit als rasechte Engelse tokkies en de pasteienwinkel
pasteienbakster Mrs. Lovett. Al is het echt nog wel te horen dat zij
van Mrs. Lovett is strak en modern. Erg eng wordt het niet;
van huis uit geen zangeres is, ze heeft zich het werk van Sondheim
deze Sweeney is vooral grappig. De Reisopera voert Sondheims
knap meester gemaakt. De Nederlandse Reisopera toont aan dat een
complexe muziek uit met verve. Het ensemble klinkt als een klok
kruisbestuiving tussen opera, musical en andere podiumkunsten wel
in de overweldigende meerstemmige partijen en de solisten hebben
degelijk kan lonen.
stuk voor stuk een prettig, eigen geluid. Sanne Wallis de Vries is de enige die vocaal minder sterk is, maar haar komische timing
NRC Handelsblad (Henk van Gelder)
maakt dat helemaal goed. De zangers worden begeleid door een
Sweeny Todd (1979) is een hoogtepunt in het oeuvre van Stephen
uitgebreid Gelders Orkest; nog een zeldzaamheid in het huidige
Sondheim, de grootste musicalvernieuwer van de laatste halve eeuw.
theaterlandschap. Al met al staat Sweeney garant voor een smakelijke
Noem het een musical noir, waarin de muziek afwisselend kan
horrorvoorstelling met hoogwaardige ingrediënten.
schrijnen en betoveren, terwijl de zangteksten een virtuoze staalkaart vormen van dramatiek en spitsvondigheid. Combinaties, kortom,
Place de l’Opera (Laura Roling)
die niet vaak in één voorstelling voorkomen. Geen wonder dat De
‘Reisopera geeft Sweeney optimaal vorm’
Nederlandse Reisopera voor deze nieuwe versie heeft getracht multi-
In de Verenigde Staten gebeurt het vaker, maar in Nederland is
talenten samen te brengen. Met wisselend succes. Dale Duesing
het erg ongebruikelijk: een operagezelschap dat een musical op
(Sweeney) is een klassiek zanger met een mooie gladgestreken
de planken brengt. De Nederlandse Reisopera zet met Sweeney
bariton die de teksten echter lang niet altijd de vereiste expressieve
Todd die gewaagde stap. Het resultaat is een uitermate amuserende
lading meegeeft. Tegenover hem vertoont comédienne Sanne
voorstelling. In Nederland is musical een razend populaire
Wallis de Vries (de buurvrouw) des te meer komisch raffinement,
kunstvorm. De Reisopera lijkt er metSweeney Todd op in te zetten
al houdt ze het plat-Londense accent in deze Engelstalige productie
dit musicalpubliek te verleiden naar een voorstelling te gaan die
(met boventitels) niet consequent vol. In de regie van Marcel Sijm
bovengemiddeld veel raakvlakken met opera heeft. Tegelijkertijd
is bovendien weinig te merken van de demonische dreiging die
krijgen operaliefhebbers de kans om kennis te maken met een
voortdurend boven Sweeney Todd hangt. Het betere werk schuilt
meesterwerk in een genre waar de meesten van hen wellicht wat
hier vooral in enkele kleinere rollen, met Doris Baaten, Tyler Clarke
minzaam over denken. De keuze voor Sweeney Todd is begrijpelijk.
en Gable Roelofsen als uitblinkers. En het beste van allemaal is het
De muziek van Sondheim is origineel en gedurfd. Waar de
Gelders Orkest, dat onder leiding van Jeroen Sleyfer alle nuances van
gemiddelde musical vooral bestaat uit vrij simpele melodieën
Sondheims muziek laat flonkeren – van zijn schrilste staccato’s tot
die tot steeds hogere climaxen aanzwellen, met een minimaal
zijn weelderigste zangerigheid.
doordachte orkestratie, ligt Sondheim minder gemakkelijk in het gehoor. De muziek schuurt, is uitermate expressief en kent een
CultuurBewust.nl (Sanne Thierens)
grote klankrijkdom. De musical komt daarom het beste tot zijn
Een Sondheim in de Nederlandse theaters is op zich al een goede
recht met de luxe ‘opera-aanpak’ van een echt symfonieorkest. De
31
Podia
musical van Sondheim vraagt om een grote variëteit aan stemmen
De Nederlandse Reisopera
uit verschillende disciplines. Zo wordt Sweeney Todd bij voorkeur
De Parelvissers: Cast, team en data zie pagina 14
door een klassiek geschoolde stem gezongen, terwijl de rol van
(Orphée et Eurydice, Von Gluck, mei/juni)
Mrs. Lovett om een comédienne vraagt. Met Dale Duesing, een operazanger met een uitstekende staat van dienst, heeft de Reisopera
Opera Zuid
een prachtige Sweeney gecast. Hij weet zowel vocaal als in zijn
The Sound of Musical
acteerwerk een menselijke, gekwetste man neer te zetten; meer een
5 maart | Drachten | Schouwburg De Lawei
ontspoorde goedzak dan een eendimensionale griezel. Dat er wat
6 maart | Leeuwarden | De Harmonie
rafelrandjes aan zijn stem zitten, draagt alleen maar aan bij aan
7 maart | Groningen | Stadsschouwburg
zijn karakterisering. De casting van Sanne Wallis de Vries is wat
10 maart | Hoogeveen | Theater De Tamboer
minder gelukkig. Ook al wordt voor de rol van Mrs. Lovett idealiter
11 maart | Emmen | Theater De Muzeval
een komische actrice gecast, het betreft toch een rol waarin ook
12 maart | Maastricht | Theater aan het Vrijthof
gezongen moet worden. En op dit punt schiet Wallis de Vries in
13 maart | Assen | Theater De Nieuwe Kolk
mijn ogen enigszins tekort. Zo heeft ze bij tijd en wijle moeite om
14 maart | Meppel | Schouwburg Ogterop
toon te houden. Musicalzangeres Doris Baaten valt op door haar
(a Cenerentola , Rossini, mei, juni, juli)
hartverscheurende en vocaal uitermate sterke vertolking van de
(Akhnaten, Philip Glass, Juni)
beschadigde Beggar Woman. Tenor Harry Nicoll brengt een prachtig gezongen en hilarische Pirelli ten tonele en de Johanna Barker van
De Nationale Opera
Nina Lejderman, gezongen met een glashelder, lieflijk stemgeluid,
Il Viaggio a Reims | Rossini | 20, 22, 25, 27 en 29 januari
verdient ook alle lof. De uit de (muziek)theaterwereld afkomstige
Reimsreisje | Rossini/Bob Zimmerman | 30 en 31 januari
Gable Roelofsen laat als Tobias Ragg zien hoe je, zonder een
Tamerlano | Händel | 24, 26 en 28 februari
geschoolde zanger te zijn, toch een uitermate geloofwaardig karakter
Alcina | Händel | 25 en 27 februari en 1 maart
kunt neerzetten.
Die Zauberflöte | Mozart | 4, 6, 9, 12, 15, 17, 19, 22, 24 en 27 maart
De enscenering van Marcel Sijm probeert van Sweeney Todd een
Macbeth | Verdi | 3, 6, 9, 12, 15, 18, 22, 25 en 28 april
tijdloos drama te maken en telt een aantal interessante vondsten.
(Benvenuto Cellini | Berlioz | mei)
De door Sondheim gewenste orkestrale bezetting zorgt ervoor dat
(Lulu | Alban Berg | juni)
de prachtige muziek van Sweeney Todd optimaal voor het voetlicht komt (gespeeld door Het Gelders Orkest, gedirigeerd door Jeroen Sleyfer) en het feit dat de musical in het Engels gezongen wordt, heeft ook een absolute meerwaarde: de verschillende taalregisters en briljante vondsten in de Engelse tekst van Sondheim zouden in het Nederlands onvermijdelijk aan kracht en humor inboeten.
32
OperaAmuse voor de Parelvissers Op donderdagavond 11 december zal in het gebouw van de Nederlandse Reisopera aan de Perikweg weer een OperaAmuse plaatsvinden. Deze bijeenkomsten met het optreden van de cast van de komende opera en het samen eten zijn tot nu toe een groot succes gebleken. Het is steeds weer een verrassing wie van de cast wat gaat zingen bij het vaak aangepaste menu. Gasten en cast verheugen zich op de informele sfeer en voor wie opera nog onbekend was, is een OperaAmuse een eye-opener. Dat zal zeker
Iris van Wijnen tijdens de masterclass bij Dame Kiri Te Kanawa
Prijzen voor Iris van Wijnen
gelden voor deze Amuse voor de Parelvissers. Geen plaats in de finale van het Internationaal Vocalisten Concours in Den Bosch, maar wel drie prijzen en veel lof voor sopraan Iris van Wijnen van het ZangersEnsemble van de Nederlandse Reisopera. Iris kreeg de prijs voor Opera/Oratorium van de Vrienden van het IVC, de prijs van de Provincie Noord-Brabant voor jong talent, die zij deelde met de Chinese sopraan Yibao Chen en de Engagementsprijs van de Nederlandse Händel Vereniging samen met mezzosopraan Francine Vis. Bovendien was Iris één van de vijf gelukkigen, die mochten deelnemen aan de masterclass van Dame Kiri Te Kanawa. Operamagazine schrijft hierover: ‘Dame Kiri hoort en ziet alles. Als Iris van Wijnen Ma quando tornerai uit Händels Alcina brengt, lijkt Kiri elk woord mee te beleven. De zaal wordt stil bij de zang van de Nederlandse sopraan en de Dame prijst haar vocale kwaliteiten. “Really lovely, your voice is beautiful” herhaalt ze enkele malen. Ze duidt in één zin wat er met Mimi gebeurt in La Bohème, waarna Iris van Wijnen een enorme vocale stap neemt van Händel naar Puccini’. De Canadese tenor Andrew Haji is winnaar geworden van het 50ste Internationaal Vocalisten Concours.
#
#
33
Steun de Reisopera… maak nieuwe vrienden n Vriend € 30,- per jaar
n Huisgenoot | € 10,- per jaar
dhr. | mevr.
dhr. | mevr.
straat
huisgenoot van
postcode woonplaats telefoon
telefoon
e-mail
e-mail
Ik machtig de Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera
Ik machtig de Vereniging Vrienden Nederlandsee Reisopera
om de contributie jaarlijks van mijn rekening af te schrijven.
om de contributie jaarlijks van mijn rekening af te schrijven.
(Uitsluitend per automatische incasso)
(Uitsluitend per automatische incasso)
IBAN
IBAN
handtekening
handtekening
Stuur dit aanmeldingsformulier in een voldoende gefrankeerde envelop naar: Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera Breemarsweg 479 7555 KA Hengelo Of vul het opgaveformulier in via de website www.vriendenreisopera.nl
34
Colofon
Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera
Opera Informa
Bestuur Peter Tiehatten | Voorzitter Henk Hoving | Penningmeester Maria Kranendonk | Secretariaat /Ledenadministratie Fen Koffijberg | Opera Informa Koos Huffermann Patricia Kuiper
Uitgever | Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera Redactie | Fen Koffijberg Vaste medewerkers | Wim Stam, Annette Reyes, Ingrid Blans , Puck Kooij en Jacqueline van Rooij Verder werkte aan dit nummer mee Ben Coelman Opmaak | Gerrit Ebbink |
[email protected] Druk | ctrl-P Grafisch Bedrijf | Hengelo
Lidmaatschap Vriend € 30,- | huisgenoot € 10,- per jaar
Foto’s
Het bedrag wordt voldaan per automatische incasso aan het begin van het verenigingsjaar dat loopt van 1 januari t/m 31 december. Het lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij uiterlijk vier weken voor het verstrijken van het verenigingsjaar schrif telijk is opgezegd bij het secretariaat. iban: nl34anba0445141387 t.n.v. Vrienden Nederlandse Reisopera | Enschede Ereleden | Piet Goedemoed, Louwrens Langevoort, Ans Wijtmans, Tony de Haan, Nel van Duuren Secretariaat en Ledenadministratie Breemarsweg 479 | 7555 KA Hengelo 074 29 14 099
[email protected]
Het bestuur verzoekt leden die een nieuw of een ander emailadres hebben gekregen, dit door te geven aan ons secretariaat:
[email protected].
Voor- en achterpagina | Marco Borggreve ©Nederlandse Reisoapera 2014 Sweeney Todd | Marco Borggreve Timothy Nelson | Collectie Timothy Nelson en Ben Coelman | Bastiaan van Musscher Kishani Jayasinghe | pag 12 | Patrick Redmond Candide | Bastiaan van Musscher Being Arthur | Lukie Oosterhuis Drew Santini | Joris Jan Bos Maartje Rammeloo | Roy Beusker Redactie Opera Informa
[email protected] www.vriendenreisopera.nl www.facebook.com/vriendenreis Webmaster | Wij maken Het, Eefde |
[email protected] De standpunten in de artikelen zijn niet altijd die van redactie en/of bestuur. De verantwoordelijkheid ligt bij de auteur. De redactie behoudt zich het recht voor toegezonden artikelen in te korten of niet te plaatsen. Overname van (gedeelten van) artikelen is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. Opera Informa verschijnt vier keer per jaar.
Nederlandse Reisopera Postbus 1321 | 7500 BH Enschede | 053 4878500
[email protected] | www.reisopera.nl www.facebook.com/Reisopera
©2014 Vereniging Vrienden Nederlandse Reisopera Zie voor advertentietarieven: www.vriendenreisopera.nl
35
36
