J a n n i e M e u s s e n. Pagina 3 Fietsbeleid van Radboud eervolle vermelding bij VanAnaarBeter-Prijs

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 33 NUMMER 18 9 november 2007

Vaatchirurgie Radboud gaat ingrepen doen via kijkbuis Foto: Frank Muller

Op de nieuwe laparoscopische operatiekamer heeft een operatieteam onder leiding van vaatchirurg Attila Krasznai tweemaal een bypassingreep van de aorta verricht met een kijkoperatie. De bijzondere ingreep, die in Nederland nog nauwelijks wordt gedaan, kan slechts bij een specifieke groep patiënten worden toegepast. Maar voor hen betekent het wel dat zij veel korter zijn opgenomen en sneller herstellen. J a n n i e M e u ss e n

Twee patiënten hebben inmiddels – met succes - een laparoscopische ingreep ondergaan van de aorta. ‘Het gaat om patiënten met zogenaamde etalagebenen, die een volledige afsluiting hebben van de grote lichaamsslagader in de buik. De eerste patiënt had ook in rust ernstige pijnklachten’, vertelt vaatchirurg Attila Krasznai. ‘De kijkbuisingreep is veel patiëntvriendelijker dan de gebruikelijke ‘open’ operatie. Daarvoor moet namelijk de hele buik van boven naar beneden worden opengelegd en moeten we de darmen opzij schuiven om het operatiegebied te bereiken. Bij de ingreep met de kijkbuis kunnen we volstaan met zes kleine sneetjes. Verblijft de patiënt normaal gesproken een dikke week in het ziekenhuis, nu gaan ze binnen drie dagen naar huis. De dag

Pagina 3 Fietsbeleid van Radboud eervolle vermelding bij VanAnaarBeter-Prijs

Pagina 5 Interview met directeur Servicebedrijf Helga Wismeyer

van de operatie kunnen ze al eten en drinken. Ze herstellen sneller, omdat hun darmen niet opnieuw op gang hoeven te komen en ze geen grote operatiewond hebben. Ze verliezen minder bloed en lopen minder risico op infecties. Bovendien is het minder ontsierend dan een litteken van pakweg veertig centimeter.’ Dus doen, zou je zeggen. Patiënten moeten echter wel aan een aantal voorwaarden voldoen. ’Want als de slagader niet helemaal dichtzit is dotteren een betere optie. En als het verkalkte deel te uitgebreid is, is alleen een open operatie mogelijk. Bovendien moet er voldoende ruimte zijn onder de nierslagaders. Daarom zijn onze ogen gericht op verwijzers in de regio. Als zij hun digitale CT-scans naar ons doorsturen, kunnen we direct zien of een patiënt ervoor in aanmerking komt.’ Vaatchirurg Krasznai is in Leuven en Brussel opgeleid en in 2005 naar hier gekomen. In het Franse Strasbourg heeft hij een training gevolgd voor deze operatietechnisch moeilijke ingreep, die in Nederland nog nauwelijks wordt toegepast. ‘In het Radboud hebben we het voordeel dat we extra ervaring opdoen bij laparoscopische nieruitnames voor donatie. Die ingreep heeft namelijk dezelfde benadering, op het plaatsen van een bypass na. Maar die vaardigheid train ik regelmatig op een oefenmodel.’ In het VU Medisch Centrum in Amsterdam verrichten ze de ingreep, maar dan met een robot. Een aantal ziekenhuizen is ermee begonnen, maar ook snel gestopt. Ze zien volgens Krasznai te weinig patiënten om hun vaardigheid op peil te houden. ‘Daarom is het goed deze patiënten op één plek te concentreren. Wij hebben capaciteit om jaarlijks tientallen patiënten te behandelen.’  n

Pagina 8 Hotlab met nieuwe uitstraling. Reportage over het bereiden van radioactieve farmaca

Pagina 10 Chirurgisch ingrijpen kniegewricht zinvol bij anatomische afwijking

ra d b o d e 1 8 - 2 0 0 7

inhoud 3

Beleid ‘Fietsen met beleid’ • Ministerie van Verkeer en Waterstaat gaf het project ‘Fietsen met beleid’ van het UMC St Radboud voor de VanAnaarBeter-Prijs een eervolle vermelding. • CAO voor UMC’s gericht op langer werken.

4

Interview Mensen in beweging brengen Directeur van het Servicebedrijf Helga Wismeyer zal de contouren van het Servicebedrijf in het eerste kwartaal op tafel leggen

8

10

Oecumenische vieringen Om 10.00 uur in het personeelsrestaurant. 11 november, voorganger Jack de Groot; 18 november, voorganger Wim Smeets, 25 november, voorganger Ans Bertens.

Onderzoek Knie-instabiliteit Pijn in het kniegewricht komt veelvuldig voor. Chirurgisch ingrijpen is alleen zinvol als er aantoonbaar sprake is van anato­mische afwijkingen in de knie, concludeert Sander Koëter.

Beleid Radboudapotheek van start • Radboudapotheek met volautomatische medicijnrobots vorige week geopend voor patiënten. • Werken op de computer wordt binnenkort totaal anders. Het Radboud gaat over op Office 2007.

5

agenda

Reportage Hotlab met nieuwe uitstraling Op het hotlab worden radioactieve farmaca bereid, waarmee tumoren en ontstekingen zijn op te sporen. Afgelopen zomer werd het oude onderkomen op Nucleaire Geneeskunde omgetoverd tot een gloednieuwe cleanroom, die voldoet aan de jongste eisen.

13 Onderwijs Op je twintigste debuteren in de wetenschap Het lukte Paul Brussee en Jakob Hauth. Binnenkort verschijnt er een artikel over hun onderzoek in de wervelkolomchirurgie.

En verder...

P A OG Voor alle cursussen en meer informatie: www. umcn.nl/paog.

15 november Zorgzaam verder. Zorg(plannen) voor het terrein Dekkerswald. Middagsymposium ter gelegenheid van het vertrek van de Zusters Onder de Bogen van het terrein Dekkerswald. Ontwerpen van chirurgische instrumenten: (patiënt)veiligheid voorop.

22 november Middagsymposium in het kader van de opening van het Dagbehandelingscentrum Longoncologie.

22 en 23 november Dwarslaesie

23 november Leer- en gedragsproblemen na schedel/hersentrauma bij kinderen

Nieuwsladder 3 PipNieuws, Mensen 6 Broodkar voor patiënten, cliniclowns, bereikbaarheid via mobiele telefoon, Europees project palliatieve zorg, Secretaresses via Flex, 100ste verpleegassistent 7 Valkhofleerstoel en verzekering gezondheidszorg Derde Wereld, Prijzen en benoemingen 11 Adverenties 12 Column Buitenland, Beste kernblokken Geneeskunde en BMW 13 Boodschappen, IC-verpleegkundige verrast, Ingezonden 14 Betoog, In memoriam 15 ‘Geneticom handelt over de rug van kwetsbare mensen in een angstsituatie’ 16

kunst

28 en 29 november Preparatie, Interventie en Gezondheidsonderzoek bij Ongevallen en Rampen met Gevaarlijke Stoffen (PIGOR). Vervolg op 5, 6, 13 en 21 december

Overig 13 november NUCI-lecture: Update on Clostridium difficile type O27-associated disease in Europe. Locatie: gehoorzaal OOV, route 448, aanvang: 13.00 uur. Informatie: secretariaat NUCI, e-mail: G.Hubbelmeijer@ AIG.umcn.nl, tel. 024 - 3668015. NUCI Refereeravond: Pediatrische infectieziekten van 17.00 - 19.35 uur in Gehoorzaal OOV, route 448. Informatie: secretariaat NUCI.

14 november Informatiemarkt in de hal bij de hoofdingang in het kader van de week van Chronisch Zieken. Meer informatie: Voorlichtingscentrum, tel. 17000. Lezing ‘Acupunctuur en Cardiologie’ door cardioloog F. Jonkman, georganiseerd door de Werkgroep Integratie Geneeswijzen (WIG). Het vindt plaats van 20.00-22.00 uur in het Studiecentrum. Meer informatie: www.ru.nl/wig.

19 t/m 30 november Stand van UNICEF in de centrale hal (hoofdingang).

22 november 10-jarig jubileum Dendritische celvaccinatie studie bij melanoompatienten. Om 16.30 uur in de Colloquium Room, 8e verdieping NCMLS gebouw, routenummer 289.

27 november

Foto: Jan van Teeffelen

Gerrit Kouwenaar, Henk Peeters, ingang hal KNO, UMC St Radboud Wie langs de ingang aan de Philips van Leydenlaan het UMC St Radboud binnenkomt, treft in de hal een hoge blauwe wand aan met een paar tekens: OV en erboven BG. De betekenis ervan hoeft niet ver gezocht te worden, maar is toch niet meteen voor de hand liggend. Men bevindt zich immers op de ‘OnderVerdieping’ – aanduiding in relatie tot de hoofdingang van het ziekenhuis die een niveau hoger ligt en ‘Begane Grond’ wordt genoemd. De blauwe wand met de verkorte vermelding van de verdieping waarop men zich bevindt, loopt door het hele gebouw. Iedere aanduiding van op welk niveau men zich bevindt vormt een geheel met een eraan een gerelateerde korte tekst, gedichten geschreven door Gerrit Kouwenaar en vormgegeven door Henk Peeters. In de hal

worden de medische activiteiten in het gebouw gepresenteerd: KNO – keel, neus en oor/oog. Het perspectief wordt evenwel omgedraaid: ‘het oog maakt het licht, het oor toont de stilte, de keel blaast de ruimte vol lucht, de neus doet de aarde geuren naar leven’. Zo wordt de ontzettende waarde en kracht, het levensbelang van de zintuigen en het zorgvuldige gebruik ervan aangegeven. En dit op een plek waar van de vele bezoekers een of ander zintuig dreigt het af te laten weten terwijl het personeel er alles aan doet het functioneren ervan zo optimaal mogelijk te houden. Daan Van Speybroeck

2

Microsymposium Pathologie ‘Muscle and skin pathology in myositis: diagnosis and differential diagnosis’. Het vindt plaats Om 18.00 uur in de demonstratiezaal Pathologie, route 828, kamer P03.044. Tweede aflevering van Radboud Reppen en Roeren: Denken met de pen, over literatuur en filosofie. Meer informatie: www.ru.nl/pv. Elianne Keulemans, tel. 15555

28 november Feestelijke opening Transferpunt Zorg, 15.15-18.00 uur in de Researchtoren, colloquiumkamer 8e verdieping, route 289. Het transferpunt Zorg is een samenwerkingsverband tussen het Centrum Indicatiestelling Zorg, Zorggroep Zuid-Gelderland en het UMC.

ra b eleid dbode 18 - 2007

‘Fietsen met beleid’ genomineerd voor VanAnaarBeter-Prijs Het project ‘Fietsen met beleid’ van het UMC om meer werknemers op de fiets te krijgen is zo bijzonder dat het ministerie van Verkeer en Waterstaat het project nomineerde voor de VanAnaarBeter-Prijs. De VanAnaarBeter-Prijs wordt toegekend aan initiatieven die bijdragen aan een betere doorstroming van het verkeer in Nederland. Het project zat afgelopen dinsdag bij de eerste drie en kreeg een eervolle vermelding. ‘Een van de dingen die het project ‘Fietsen met beleid’ bijzonder maakt, en daardoor heeft bijgedragen aan de eervolle vermelding, is dat het project ‘van onderop’ is ontstaan en van begin af aan een groot draagvlak heeft bij de werknemers, stelt Gerard Pesman, samen met Jan van Boekholt initiatiefnemers van het project. ‘Het project vindt zijn oorsprong in aanhoudende klachten van UMC-medewerkers enkele jaren geleden over de voorzieningen voor fietsen. De slechte staat van de fietsenstallingen en veelvuldige fietsdiefstal spanden daarbij de kroon. De OR heeft naar aanleiding hiervan een werkgroep ingesteld die een plan tot verbetering heeft opgesteld. De werkgroep heeft de bestaande situatie geïnventariseerd en in de notitie ‘Fietsen met beleid’ een plan voor de toekomst geschetst. In 2005 ging de Raad van Bestuur akkoord met dit plan en heeft de Raad hiervoor extra geld aangewezen. Ruim zes ton voor vijf jaar bovenop het bestaande budget. Hierdoor is er nu in totaal 1,4 miljoen euro beschikbaar tot 2010.’ Concrete voornemens in dit plan zijn onder andere de bouw van nieuwe en ook meer stallingen, voorzien van FietsParkeur keurmerk, binnen 100 meter van de werkplek en alleen toegankelijk met personeelspas en de vestiging van een commerciële fietsenmaker op het UMC terrein. Daarnaast voorziet het plan in overleg met de gemeente om de fietsroutes naar het UMC te verbeteren. Pesman: ‘Bij de start van het project in 2005 kwamen ongeveer 3400 werknemers, dat is ongeveer 40 procent van het totaal, op de fiets naar het UMC. Het streven is in 2010 zo’n 55 procent, dat wil zeggen ongeveer 4700 werknemers op de fiets naar het werk te laten komen. Het gaat al de goede kant op; naar schatting komen nu ongeveer vierduizend werknemers op de fiets. Die toename van het aantal fietsers scheelt al bijna een hele parkeergarage. Op het UMC terrein zijn al zeshonderd extra overdekte

De werknemersorganisaties en de UMC’s hebben een gemeenschappelijke visie opgesteld over de CAO van de toekomst die dient als vertrekpunt voor de onderhandelingen op 8 november. Sleutelbegrippen zijn de ontwikkeling van medewerkers, ruimte voor individueel maatwerk, wederzijdse flexibiliteit tussen organisatie en medewerker, eigen verantwoordelijkheid en gezamenlijk zoeken naar oplossingen. Een open en eerlijke dialoog tussen organisatie en medewerker is noodzakelijk. Deze cultuuromslag zal niet van de ene op de andere dag een feit zijn. Daarom zal in enkele jaren de nieuwe CAO vorm krijgen. Om de noodzakelijke cultuurverandering te realiseren, starten de UMC’s en werknemersorganisaties een intensief ondersteuningstraject. Met de nieuwe CAO kunnen UMC’s adequaat reageren op de veranderende arbeidsmarkt en de toenemende vergrijzing.

Persoonlijk budget Belangrijkste pijler in de nieuwe CAO is het persoonlijk budget voor elke medewerker. Dit budget is gericht op duurzame inzetbaarheid van medewerkers en houdt rekening met verschillende levensfases, van jong tot oud. Daar waar de één inzet op extra scholing kan de ander

Zangers en musici voor kerstavondviering gezocht Op 24 december begint om 20.00 uur de kerstviering voor patiënten, hun familie en medewerkers van het UMC St Radboud. Voor de uitvoering van het moderne kerstoratorium ‘Als appelbloesem in de winter…’ is het Radboud op zoek naar zangers en enkele musici, met name een dwarsfluitspeler. Voor de zanggroep is een koorpartituur beschikbaar en een cd waarop de muziek te horen is, voor de musici bladmuziek. Repetitieavonden zijn vrijdag 14 en 21 december van 20.00 tot 22.00 uur. Opgave of informatie: pastor Jack de Groot, (024) 3613320, [email protected].

Kerstontbijt Faculty Club Huize Heyendael Op 24 december is de Faculty Club Huize Heyendael speciaal geopend voor een kerstontbijt. Afdelingen die een ontbijt willen reserveren, kunnen contact opnemen met Boudewijn Bouman, tel. 11282/15257of email [email protected] / [email protected].

Sinterklaascommissie zoekt vrijwilligers

Jan van Boekholt (links) en Gerard Pesman projectleiders van het fietsbeleid  Foto: Jan van Teeffelen fietsenstallingen gerealiseerd en is gewerkt aan de verbetering van de fietspaden. En wat betreft de fietsroutes buiten het UMC-terrein: er zijn inmiddels snelfietsroutes gerealiseerd vanuit Wijchen, Malden en Heumen. In Nijmegen zelf is onder andere de fietsroute via de spoorkuil gerealiseerd. De eervolle vermelding bij de VanAnaarBeter-Prijs is behalve een erkenning voor onze inspanningen ook een stimulans om enthousiast verder te gaan met het fietsbeleid.’  MD

CAO met persoonlijke budgetten De CAO voor de Universitair Medische Centra (UMC) gaat een nieuw tijdperk in. In de nieuwe CAO die per 1 janua­ri 2008 ingaat staan persoonlijke ontwikkelingsbudgetten voor alle medewerkers centraal. Want medewerkers moeten zo lang mogelijk gemotiveerd en gezond kunnen blijven werken. Voor medewerkers die op 1 januari 2008 tussen de 50 en 58 jaar zijn komt er een extra budget.

nieuwsladder

inzetten op meer vrije tijd voor zorgtaken of hersteltijd vanwege verminderde belastbaarheid. Gelet op de noodzakelijke cultuuromslag en het feit dat de persoonlijke budgetten bij de invoering nog beperkt van omvang zijn, zal aanvankelijk het budget primair gericht zijn op de ontwikkeling van de medewerker. Aanwending van het budget moet in goed overleg tussen werkgever en medewerker plaatsvinden. Het jaargesprek krijgt daarin een vaste rol. De exacte vormgeving van het persoonlijk budget wordt bepaald in de CAO-onderhandelingen. Onderwerpen van discussie zijn onder andere de financiering, het doel, de wijze van invoering en besteding van de budgetten.

Extra budget Prioriteit heeft het budget voor oudere medewerkers, omdat seniorenregelingen verdwijnen. Tegelijkertijd wordt door krapte op de arbeidsmarkt van ouderen verwacht dat zij langer blijven doorwerken. Echter de meeste medewerkers richten zich na hun vijftigste op minder of eerder stoppen met werken. In de toekomst moet het persoonlijk budget hiervoor uitkomst bieden. Om de overgang naar langer werken soepel te laten verlopen komt er voor alle medewerkers een persoonlijk budget. Voor medewerkers die op 1 januari 2008 tussen de 50 en 58 jaar zijn komt er een extra budget. De meningen over het vormgeven van dit budget lopen nog uiteen en is in de komende onderhandelingen een belangrijk punt van discussie. De onderhandelingen voor de nieuwe CAO die ingaat per 1 januari 2008 starten op 8 november aanstaande. Streven is de onderhandelingen met vier bijeenkomsten op 28 november af te ronden.  ND

3

De Sinterklaascommissie van de RU en het UMC St Radboud zoekt vrijwilligers die op zondag 25 november willen helpen bij het Sinterklaasfeest in het Auditorium. Voor meer informatie: Carlot Roelofs, (024) 3614899 of [email protected].

Webwinkel cadeaushop Ziezo De cadeaushop Ziezo van het Radboud heeft per 1 november een webwinkel geopend die het mogelijk maakt een patiënt of een collega een cadeau te sturen. Bestellingen vóór 11.00 uur ’s ochtends worden dezelfde dag nog geleverd. Bezorging van cadeaus binnen het UMC St Radboud is gratis. Daarbuiten hanteert Ziezo de tarieven van TNT Post. De webshop is aangesloten bij het waarborgfonds ‘thuis winkelen’. Het UMC St Radboud kan op geen enkele wijze verantwoordelijk worden gesteld voor transacties via de webwinkel. Meer informatie over de winkel en het bestellen, via de website, ingang ‘patiënt’, doorklikken op ‘webshop’.

Benefietavond voor ALS-onderzoek succesvol Op 1 november vond in de schouwburg van Venray een benefietavond plaats ten behoeve van het ALS-Centrum Nederland, divisie UMC St Radboud. De avond, met een optreden van Karin Bloemen, was georganiseerd door de stichting Kiwanis. De opbrengst van 37 duizend euro werd overhandigd aan prof.dr. Machiel Zwarts, klinisch neurofysioloog en dr. Jurgen Schelhaas, neuroloog. ALS (Amyotrofische Laterale Sclerose) is een spier- en zenuwaandoening die leidt tot het progressief uitvallen van de spieren. Er is nog geen behandeling of medicijn opgewassen tegen deze ongeneeslijke ziekte. In 2001 is voor onderzoek hiernaar het ALS-Centrum Nederland opgericht, dat is gevestigd in het Radboud, UMC Utrecht en AMC.

b ra eleid dbode 18 - 2007

Werken op de computer wordt binnenkort totaal anders. Het Radboud gaat over op Office 2007. Driehonderd medewerkers gaan in november proefdraaien. Voor alle medewerkers zijn er binnenkort demo’s en workshops. Paul Broertjes en Joost Wiesman van Staf Info raden iedereen aan hier naar toe te gaan.

Ingrijpende verandering voor medewerkers achter de computer

Januari 2008 gaan alle medewerkers werken met Office 2007. ‘Dat betekent dat werken met Word, Excel, Outlook, Powerpoint, Access, Visio en Project echt anders wordt’, zegt Joost Wiesman van Staf Info. Zo verdwijnen in het menu de uitklapschermpjes, daarvoor in de plaats komt de zogenoemde ribbon: een lint dat bestaat uit een aantal knoppen. Tijdens het werken worden functies meteen zichtbaar. ‘Heel handig’, vindt Paul Broertjes, ‘maar medewerkers moeten er wel aan wennen. Prettig is bijvoorbeeld dat je agenda’s van verschillende medewerkers tegelijk zichtbaar kunt maken. Fijn voor secretaresses die veel afspraken moeten maken.’ Office 2007 is nodig omdat het Radboud binnenkort een nieuw bedrijfsportaal krijgt, ofwel een nieuw systeem voor intranet. ‘Dat nieuwe bedrijfsportaal werkt alleen goed in combinatie met Office 2007’, zegt Broertjes. ‘Maar het is ook nodig omdat medewerkers steeds vaker documenten van nieuwere versies van Office ontvangen die ze dus niet kunnen lezen’, vult Wiesman aan. Er zijn overigens nog maar weinig bedrijven die werken met Office 2007. Dat is volgens Broertjes geen probleem. ‘Je kunt Office 2007 altijd opslaan in een lagere versie, zodat het leesbaar is voor de ontvanger.’ Medewerkers moeten testen of hun bestanden na de update nog goed functioneren. ‘Het gaat niet om ‘gewone’ Word- of Powerpoint bestanden, maar om bestanden waar men gebruik heeft gemaakt van programmacode of macro’s. Vaak zijn dat Access bestanden’, benadrukt Wiesman. ‘Voor vragen kunnen medewerkers terecht bij de ICT- of LAN-beheerder.’ Voordat alle medewerkers overgaan op Office 2007, gaan vanaf half november driehonderd medewerkers proefdraaien. ‘Broertjes: ‘Na drie weken houden we een evaluatie en kijken we of we bepaalde instellingen nog moeten wijzingen en of er nog aanpassingen nodig zijn voor het opleiden van medewerkers.’ In december en januari zijn er demo’s waar iedereen binnen kan lopen. ‘Tijdens die demo’s van twee uur komen Word en Outlook aan bod’, legt Wiesman uit. ‘Hierin leggen we ook de verschillen van het huidige en het nieuwe systeem uit. Deze sessies houden we kort en bondig. Er is geen gelegenheid tot vragen stellen. Wel op de workshops in de weken erna, waar medewerkers zich via intranet voor kunnen opgeven. Hier kunnen medewerkers zelf achter de knoppen. Medewerkers kunnen nu al digitaal met Office-online oefenen.’ Broertjes en Wiesman raden iedereen aan naar de demo’s te gaan. Ook een workshop volgen is geen overbodige luxe. Op de website www.umcn.nl/office is alle informatie over Office en zijn de data van demo’s en workshops te vinden. ND

Radboudapotheek van start Vorige week opende de Radboudapotheek, de poliklinische apotheek tussen de hoofdingang en de poli interne, haar deuren voor de eerste patiënten. De bedoeling was eerst warm te draaien met alleen patiënten van de poli Interne. Ook patiënten van andere poli’s wisten echter meteen de weg te vinden hetgeen enige improvisatie vereiste. In overleg met de diverse poliklinieken en afdelingen zal de apotheek de komende tijd versneld haar assortiment afstemmen op de behoeften van de patiënten. De bedoeling is uiteindelijk zeven dagen per week, 24 uur per dag open te zijn. Nadat afgelopen voorjaar de twee volautomatische medicijnrobots waren geplaatst, en in de zomermaanden hard gewerkt is aan ICT-voorzieningen en met virtuele patiënten is proefgedraaid om technische hobbels glad te strijken, verwelkomde de Radboudapotheek vorige week haar eerste echte patiënten. Bij de nieuwe apotheek kunnen patiënten terecht die de poli verlaten of ontslagen worden uit het ziekenhuis met een recept. ‘Het plan was zonder veel tamtam en op bescheiden schaal van start te gaan’, vertelt apotheker Cees Schaap. ‘Eerst met patiënten van één polikliniek, de poli van de Interne geneeskunde die immers vlak naast ons zit, praktijkervaring opdoen en als dat allemaal soepel draait meer poli’s benaderen.’ Het liep iets anders dan verwacht. Schaap: ‘De aanwezigheid van de poliklinische apotheek viel ook patiënten van andere poli’s meteen op en flink wat patiënten van andere poli’s meldden zich al met hun recept aan een van onze balies. Op zich prettig natuurlijk meteen zoveel klanten, maar aangezien wij nog niet met alle poli’s overleg hebben gehad over welke medicijnen zij vooral voorschrijven, moesten we soms wat improviseren. Onze klanten toonden, na uitleg, gelukkig veel begrip’. De komende weken gaat Schaap daarom versneld met alle poli’s in gesprek om het assortiment van de apotheek – zo’n 1000 medicijnen van alle 40.000 middelen die in

Foto: Jan van Teeffelen

Nederland verkrijgbaar zijn – te optimaliseren. ‘Het is de bedoeling dat onze dienstverlening zich na verloop van tijd ook uitbreid tot de weekeinden. Uiteindelijk willen we 24 uur per dag voor de patiënten klaar staan. Immers, het is de bedoeling dat we straks ook patiënten die de

4

Spoed Eisende Hulp of de Huisartsenpost verlaten met een recept van dienst kunnen zijn. Om 24 uur per dag open te kunnen zijn moeten we eerst ook nog extra personeel werven.’ MD

i n t e rvi e w ra d b o d e 1 8 - 2 0 0 7

‘Mijn kracht is een club mensen in beweging te krijgen’

Helga Wismeyer, projectdirecteur Servicebedrijf: ‘Laten we aan de slag gaan, met de echte wil er samen iets van te maken.’

‘Emile Lohman heeft de organisatie wakker geschud. Iedereen heeft het tweede boekje gekregen met de vervolgstappen. Nu is het een kwestie van doorpakken. De contouren voor het op te richten Servicebedrijf liggen het eerste kwartaal van volgend jaar op tafel, dat beloof ik. Mijn kracht is een club mensen in beweging te krijgen. Dat is mijn passie en dat heb ik meerdere malen met succes mogen doen.’ J a n n i e M e u ss e n

ment van procesverbeteringen en ze zette de Business School, een educatieplatform, op. De laatste zes jaar werkte ze er als directeur Facilitair bedrijf.’ Ook daar een dienst van 1500 medewerkers, de geschatte omvang van het nieuwe Servicebedrijf. De grootte van het Radboud schrikt haar dan ook niet af. ‘De klantgerichtheid verbeteren, efficiënter sturen, de trots terugbrengen in het bedrijf… Het waren ook bij ING de sleutelwoorden. Ik zie hier betrokken medewerkers met hart voor de zaak. Maar ze zijn wel wat murw geslagen. De collectieve machteloosheid, waar Emile Lohman het over heeft, die proef ik. Medewerkers hebben veel ideeën, maar lopen stuk op de logheid van de organisatie. Bij één van de eerste overleggen opperde ik “Kunnen we niets doen aan die hal bij de hoofdingang en deze wat klantvriendelijker maken” . Het leek mij een eenvoudige manier om al bij de entree ons nieuwe, frisse elan uit te stralen! “Ja maar…”, was de terughoudende reactie. Dat veelgehoorde ‘ja maar’ wil ik de komende tijd omzetten in daadkracht.’

Snel maar zorgvuldig Een maand is projectdirecteur Helga Wismeyer nu in huis. Binnen een half jaar gaat zij de contouren neerzetten voor het nieuwe Servicebedrijf, waarin niet medische dienstverlenende afdelingen gaan samenwerken. ‘Ik heb al veel mensen gesproken en ben bij ze op bezoek geweest, onder meer bij de patiëntenkeuken, het transport, bij ICT, P&O en natuurlijk ook bij de interne klanten. Binnenkort draai ik een dag in het wit mee op een verpleegafdeling. Ik ben geen adviseurstype die op afstand plannen maakt. Ik moet het op locatie zien en voelen. Zo wil ik in korte tijd beter begrijpen waar het hier écht om gaat.’ Wismeyer heeft zelf altijd in de dienstverlening gewerkt. Op haar 22ste rondde ze de Hogere Hotelschool af. Snel daarna rolde ze de financiële wereld in. ‘Niet dat ik me daar heb beziggehouden met bankieren of verzekeren. Ik haal mijn passie uit het dingen voor elkaar krijgen met mensen.’ Bij de ING-Groep richtte ze zich onder meer op het human resource management (P&O), op het manage-

‘Ik vind dat de organisatie de plannen zorgvuldig maar snel moet doorpakken. Dat geldt ook voor de opzet van het Servicebedrijf. Niet oeverloos praten tot alles 100 procent is dichtgetimmerd. Ik kies er liever voor om de dingen die we al wél weten en kunnen gewoon te gaan doen en daarna verder ‘fijn te slijpen’. Niet alleen moet er een nieuwe organisatievorm komen, het is minstens zo belangrijk hoe je het geheel gaat besturen. Wat vinden we belangrijk en hoe zorgen we ervoor dat dáár de energie van iedereen naar uitgaat? Een van de problemen van het Radboud is dat de interactie met (interne) klanten nu te versnipperd is georganiseerd, daardoor mis je kansen. De onderdelen van het te vormen Servicebedrijf lijken divers. Maar neem bijvoorbeeld staven als FEZ en P&O, of FaB en ICT, die hebben toch veel raakvlakken. Daarom geldt: weg met de eilandjes. Maak waar nodig verbindingen, knoop processen op een efficiënte en effectieve wijze aan elkaar. We moeten ook het klantencontact goed ordenen en hen voor zover mogelijk en zinvol één loket bieden. Of we straks met integrale teams of accountma-

5

Foto: Flip Franssen

nagers per klantengroep gaan werken? We zullen de verschillende scenario’s tegen elkaar afwegen. Daarin heeft uiteraard ook de klant een belangrijke stem. Laten we met elkaar de slag maken. Durf elkaar open en eerlijk aan te spreken, en wat ik heel belangrijk vind is dat je elkaar ook wat gunt. Dat je de echte wil hebt om er samen wat van te maken!‘

Concrete uitspraken ‘Jammergenoeg is het nog te vroeg voor concrete uitspraken. Laat ik toch een paar dingen zeggen. Het Servicebedrijf zal straks een eenheid vormen. In die zin dat er op verschillende niveau’s hetzelfde besef leeft wat betreft klantgerichtheid, efficiency en de noodzaak om te komen tot optimale prijs-prestatieverhoudingen. Maar de verschillende onderdelen zullen hun eigen identiteit niet per definitie kwijtraken. Afdelingen worden niet onnodig door elkaar gehusseld en ze zullen ook niet allemaal fysiek op één plek terechtkomen.’ Ook wat betreft het marktconforme principe hoeven medewerkers volgens Wismeyer geen beren op de weg te zien. ‘Ik merk dat er angst bestaat voor wildgroei en oneerlijke concurrentie. Maar wij gaan als Servicebedrijf toch niet in de slachtofferrol achteroverleunen! We zorgen ervoor dat we transparant worden en dat klanten vertrouwen hebben in onze dienstverlening. Afdelingshoofden zitten helemaal niet te wachten om alles her en der buiten de deur te halen als ze die dienst minstens zo goed en tegen eenzelfde prijs binnenshuis kunnen kopen. En als een dienst elders goedkoper is, maar er toch gegronde redenen zijn om het binnenshuis te houden, dan gaan we ons daar hard voor maken. Daar tegenover staat dat we ook het lef moeten hebben om onrendabele zaken af te stoten.’ Lohman geeft het Servicebedrijf volgens Wismeyer – terecht - een prominente plek ‘Als medewerkers niet op de juiste plek zitten, als afdelingen de financiën niet kunnen sturen, als ICT-systemen haperen, de gebouwen niet op orde en de OK’s niet schoon zijn… dan krijgt deze organisatie het nog moeilijk! Geweldig toch dat je als medewerker van een Servicebedrijf zo duidelijk een bijdrage kunt leveren aan het succes van het Radboud!’ n

ra edibdo d e 1 8 - 2 0 0 7 bl

PIPnieuws

mensen Paul Ruijs

Personeels Informatie Punt ma t/m do 11.30-14.00 en 15.00-17.00 uur vrij 11.30-14.00 uur, T (024) 361 91 66, route en interne post 536, [email protected] : medewerker ➔ pip on line

Actueel De onderhandelingen voor de nieuwe CAO die ingaat per 1 januari 2008 starten op 8 november. : medewerker ➔ pip on line ➔ actueel

Salaris De uitbetaling van het salaris is op 23 november.

PIP tip Bij starten spaarloon moet ook de werkgever het aanmeldingsformulier ondertekenen. Wanneer het aanmeldingsformulier is ingevuld kunt u met een geldig legitimatiebewijs bij PIP terecht voor de verdere afhandeling. Via de site van Akkermans zijn aanmelding- en opnameformulieren voor spaarloon van Nationale Nederlanden te downloaden.

Vacatures Elke donderdag staan de nieuwe vacatures op intranet en op het presentatiebord bij PIP.

Vacaturetip 08106 Senior verpleegkundige, HC/Babykamer : werken bij het UMC ➔ vacatures

FLEX Medewerkers en mensen van buiten de organisatie met een verpleegkundige, administratieve of facilitaire achtergrond, kunnen bij het interne uitzendbureau FLEX terecht voor een tijdelijke en afwisselende baan op maat. Ook studenten zijn bij FLEX altijd welkom. ma t/m vrij 09.00-16.30 uur, T (024) 361 03 03 route 534, [email protected] : medewerker ➔ afdelingen ➔ FLEX

Op 1 oktober was Paul Ruijs 25 jaar in dienst van het Centraal Hematologisch Laboratorium. Paul is bij ons uitgegroeid van analist auto- immuundiagnostiek tot een deskundig hoofdanalist van de unit Celtherapie, een functie die hij met grote inzet, flexibiliteit en collegialiteit vervuld. Op 26 november is er vanaf 16.30 uur een receptie in Huize Heyendael. Iedereen die met Paul heeft samengewerkt is welkom. Namens de collega’s van het CHL, Dr. F.Preijers en Dr. H.Dolstra, WPM unit Celtherapie

Marianne Roosen 36 jaar is Marianne Roosen in dienst geweest van de afdeling Radiologie. Marianne is een bekendheid in radiologieland. Helaas moeten we na zoveel jaren inzet afscheid nemen van Marianne. Wegens ziekte is zij niet meer in staat haar werkzaamheden uit te voeren. Op 1 oktober is zij officieel uit dienst gegaan. Op verzoek van Marianne zal er geen afscheidsreceptie plaatsvinden. Middels deze weg willen we Marianne hartelijk danken voor jaren trouwe dienst en al haar inzet op de afdeling Radiologie. Hilde de Heus en Karin van Otterloo, paramedisch hoofden Radiologie

Netty Eikholt-de Waal Per 1 oktober maakt Netty Eikholt-de Waal gebruik van de FPU-regeling. Begin jaren tachtig kwam Netty op de afdeling KNF als receptioniste en secretaresse. Iedereen kende Netty. Zowel patiënten als collega’s konden altijd bij haar terecht voor een luisterend oor. Dat de afdeling altijd zo vrolijk toonde kwam Netty ten deel: zij zorgde altijd weer voor een bloemetje of plantje.Vele prachtige schilderijen van kunstenaars zijn dankzij Netty te bewonderen geweest in de gangen van de KNF. Netty, veel dank voor alles! Prof dr. M.J. Zwarts, afdeling KNF Yvonne van den Bogaard, hoofdlaborant KNF

Irma Hermens Op 3 oktober was Irma Hermens 12,5 jaar in dienst. Irma is begonnen op B11 en vanaf mei 1995 werkt ze met veel plezier op Q3Vuurtoren. Irma heeft altijd voor kinderen gewerkt en is een prima kinderverpleegkundige. Irma streeft naar de beste zorg voor kind en ouders.Irma is een fijne rustige collega en is altijd bereid om een uitgevallen dienst op te vangen. Namens alle collega’s wil ik Irma van harte feliciteren met dit jubileum. We vieren haar jubileum met collega’s in besloten kring. Rob Wiegman, Hoofdverpleegkundige.

Vrijwilligers

Wil Straten

Lijkt het u leuk om 1 dagdeel per week gastvrouw of gastheer te zijn, of eens per maand op zondag bij de kerkdienst actief te zijn? Of liever een ander onderdeel van het vrijwilligerswerk? Wij kunnen regelmatig nieuwe vrijwilligers plaatsen en we zijn blij met uw aanmelding. Voor meer informatie kunt u terecht bij Coördinator vrijwilligerswerk, Joke Hoop. T (024) 361 53 28, [email protected]. : werken bij het UMC ➔ vrijwilligerswerk

Op 1 november 40 jaar geleden trad Wil Straten in dienst van het UMC St. Radboud. Van deze 40 jaar is zij bijna 30 jaar als secretaresse werkzaam geweest bij de afdeling Endocriene Ziekten, nu al weer vele jaren als hoofd van het secretariaat. Kenmerkende eigenschappen van Wil zijn een grote werkkracht en collegialiteit, een goed organisatievermogen en aandacht voor service aan patiënten en medewerkers. Wij hebben haar jubileum inmiddels in kleine kring gevierd. Prof. dr. A. Hermus, Hoofd afdeling Endocriene Ziekten

Cursussen en trainingen Het opleidingsaanbod van Staf P&O voor 2008 staat op intranet: U kunt zich inschrijven. Cursus RSI-Contactpersoon Als RSI-contactpersoon leert u problemen op RSIgebied die op uw afdeling spelen signaleren en oplossen. De onderwerpen zijn: • Herkennen van RSI-risico’s • Bespreekbaar maken van RSI-risico’s • Inzicht in (preventie)maatregelen • Vaardigheid in communicatie en omgaan met weerstand Meer informatie: Pieternel van Heijst, T (024) 361 06 45, [email protected]. : medewerker ➔ leren bij het UMC ➔ opleidingsaanbod ➔ functiegericht

D r. R e n é S e v e r i j n e n Op 1 november, na 35 jaar werkzaam geweest te zijn in het UMC St Radboud, gaat René Severijnen met pensioen. Na zijn opleiding tot chirurg, specialiseerde hij zich in de kinderchirurgie. In 2000 werd hij hoofd van Kinderchirurgie. Op 16 november 2007 is er een symposium “Anusatresie” in de Hippocrateszaal en is er gelegenheid om afscheid te nemen in Huize Heyendael van 16.45-18.30 uur. Dr. P.N.M.A. Rieu, hoofd a.i. afdeling kinderchirurgie

Caja Hoekstra Na bijna 25 jaar komt een einde aan de werkzaamheden van Caja Hoekstra bij de afdeling Medische Psychologie in het UMC. Zij was als gezondheidszorgpsycholoog gedetacheerd bij het Kinderaudiologisch Centrum. Op 8 november van 16.30 tot 18.00 uur is er ter gelegenheid van haar afscheid een afscheidsborrel in de gehoorzaal KNO. Jacob Wijnia, bedrijfsvoerder Medische Psychologie

PIPnieuws valt onder verantwoordelijkheid van Staf P&O

6

Rob Mulder Op 16 november is het 40 jaar geleden dat Rob Mulder het Radboudziekenhuis binnenkwam op de afdeling Biochemie. Hij heeft daar een paar jaar gewerkt en kwam toen, nadat hij in militaire dienst was geweest, te werken op de afdeling Medische Microbiologie. Wij vieren het jubileum van Rob op 14 november in de Aesculaaf met medewerkers en genodigden. Prof. dr P.E. Verweij, Hoofd afdeling Medische Microbiologie

J u b i l a r i s s e n p o l i H KO R Op vrijdagmiddag 16 november 2007 houdt de poli “open huis” voor vijf jubilarissen. Iedereen is welkom om tussen 16.00 – 18.00 uur op de poli HKOR, route 562, onder het genot van een drankje en een hapje binnen te lopen en de jubilarissen te feliciteren! Polikliniek Heelkunde, Orthopedie, Kinderchirurgie en Revalidatiegeneeskunde (Poli HKOR)

Maria Wijers-Kalwij startte 25 jaar geleden op Dekkerwald en vond haar weg via de dermatologie en KNO naar de chirurgie en orthopedie. Na een lange verpleegkundige carrière ook een aantal jaren als hoofdverpleegkundige, werkte zij lange tijd met hart en ziel voor de polikliniek Orthopedie. De laatste jaren heeft zij zich sterk gemaakt voor de gehele polikliniek HKOR en is als allrounder voor ons een belangrijke steunpilaar en vraagbaak. Wij kennen Maria als een flexibele, hardwerkende en toegewijde collega die altijd de mens achter de patiënt en collega zoekt!

Pia Neijenhuizen-Janssen is al 25 jaar met veel plezier polisecretaresse op de polikliniek Heelkunde. Sinds 2004 is zij dé secretaresse van het zorgteam Vaatchirurgie. Ook werkt zij met veel enthousiasme op de woensdagavondpoli en ontvangt patiënten en collega’s altijd met veel warmte en enthousiasme. Haar nauwgezetheid en haar gevoel voor sfeer houdt ons scherp en geeft binding aan het team. We kennen Pia als een deskundige, hardwerkende, enthousiaste en altijd vriendelijke collega!

Maria Reinders-Holtermans startte haar carriere als doktersassistente op de polikliniek Heelkunde. Luister je naar haar verhalen, dan hoor je hoe spannend en leuk het werken bij de poli heelkunde is geweest! Maria heeft zich ontplooid tot een poli-doktersassistente op een zeer deskundig niveau. Zij weet als geen ander de coördinatie van zorg rondom een patiënt of zorgteam vorm te geven en is al jaren het boegbeeld van het PDteam (multidisciplinaire posttraumatische dystrofie poli). We kennen Maria als een deskundige, coördinerende, hardwerkende en humoristische collega.

Heleen Vromen startte 25 jaar geleden als verpleegkundige op de verpleegafdeling chirurgie. Na een aantal jaar werd zij teamleider en in 1997 hoofdverpleegkundige van de polikliniek Heelkunde. Later werd zij stomaconsulent. Ook zette zij zich met volle overtuiging in voor de VAR. Als één van de eerste verpleegkundigen vond zij haar weg in de zorgketen van patiënten met een stoma e/o abdominale problematiek. Wij kennen Heleen als een deskundige, hardwerkende, kritische en enthousiaste collega. Met Maria, Heleen, Maria en Pia en alle collega’s van de poli vieren deze bijzondere gebeurtenis op vrijdagavond 16 november met een geweldig polifeest! Marjolijn van Dam startte maar liefst 40 jaar geleden haar carriere in het UMC St Radboud. Via de verloskunde & gynaecologie naar de chirurgie, naar de cardiologie én chirurgie en tenslotte als seniorverpleegkundige van het vaatchirurgisch team op de poli Heelkunde. Marjolijn is altijd verpleegkundige geweest met hart, hoofd en ziel. Het is bijna onvoorstelbaar wat zij achter de schermen heeft gedaan aan bindend leiderschap, deskundigheidsbevordering, aansturing, sfeerbepaling en positiviteit. Ze straalt stijl, kracht en rust uit en geeft op deskundige en sturende wijze de juiste aandacht op het juiste moment voor de patiënt, de dokter, de collega. Marjolijn wilde geen receptie of feest maar liever iets intiems met de twee belangrijkste families in haar leven: namelijk haar gezin én haar vaatteam. En zo hebben we haar jubileum op 18 oktober jl. gevierd! Vanwege teveel kopij zijn de teksten ingekort. De uitgebreide versie staat op intranet.

i ra n b e d rijf dbode 18 - 2007 secretariële functie in een ziekenhuis. FLEX plaatst deze kandidaten op basis van aanvragen, waarbij begeleiding door de afdeling in secretariële vaardigheden en bij opdrachten van het ROC noodzakelijk is. Aanvragende afdelingen betalen gedurende het eerste jaar van de opleiding een lager salaris dan gebruikelijk is voor een secretaresse. Kandidaten worden gedurende hun opleiding op continue basis ingezet als secretaresse en wellicht kunnen ze aan het eind van de opleiding voor het UMC St Radboud worden behouden. ND Voor informatie: FLEX, 024-3610303 of e-mail:flexmail@ po.umcn.nl.

Diploma

Honderdste verpleegassistent

Foto: Jan van Teeffelen

Patiëntenmaaltijden

Broodbuffetwagen Eind oktober is in het UMC St Radboud een pilot begonnen met een broodbuffetwagen voor patiënten. Verpleegafdeling C30 (KNO) is als eerste hiermee gestart. ‘Patiënten hoeven niet meer 24 uur van tevoren aan te geven wat ze willen eten’, vertelt Vera Oor, die vanuit het Facilitair Bedrijf de pilot mede begeleidt. ‘Patiënten kunnen ter plekke uit het rijdend buffet hun keuze maken. We willen hiermee onze klantgerichtheid verbeteren.’ De voedingsassistente zal ’s ochtends en ’s avonds met de broodbuffetwagen langs de patiënten gaan. ‘Wij verwachten dat patiënten het prettiger vinden om hun maaltijd te kiezen als ze gaan eten, in plaats van een dag eerder wanneer ze zich misschien helemaal niet lekker voelen’, aldus Oor. ‘Daarbij geldt ook: als je eten ziet, krijg je er meer zin in. Het broodbuffet kan een extra stimulans zijn om goed te eten, en kan een bijdrage leveren aan het tegengaan van ondervoeding.’ De wagen blijft de hele dag op de afdeling. ‘Hierdoor is er altijd een broodmaaltijd samen te stellen voor patiënten, ook voor degenen die te laat opgenomen worden om de reguliere maaltijd nog te krijgen’, voegt Oor toe. ‘De pilot is bedoeld om te kijken of patiënten een serviceverbetering ervaren door deze nieuwe wijze van broodmaaltijdservice. Daarnaast worden alle organisatorische, logistieke, personele en financiële gevolgen getoetst.’ Behalve C30 zullen ook verpleegafdelingen A20 (Urologie & Gynaecologie), D10 (Orthopedie) en E30 (Oncologie, Endocrinologie & Algemeen Interne Geneeskunde) deelnemen aan de pilot. Er worden broodbuffetwagens van drie leveranciers met elkaar vergeleken. De pilot loopt tot eind januari. Oor: ‘In februari of maart willen we een voorstel uitbrengen of het zinvol is om deze wijze van broodmaaltijdservice in het Radboud in te voeren.’ GM

Flex

Secretarieel leerbaantraject FLEX is in september samen met het ROC een secretarieel leerbaantraject gestart vanwege een toenemende krapte op de arbeidsmarkt. Deelnemers van dit traject volgen de zogenoemde BBL opleiding (niveau 3) op het ROC en doen ervaring op in het UMC. De opleiding is modulair opgebouwd en duurt ongeveer drie jaar en is één dag in de week. Gaat een kandidaat er versneld doorheen dan is de opleidingsduur korter. Gedurende de opleiding hebben deelnemers een leerbaanovereenkomst met FLEX. Tussentijds zijn er evaluaties met het ROC, FLEX en de afdeling waar de kandidaat geplaatst wordt. De afdeling zorgt voor begeleiding en ondersteuning. FLEX zorgt voor aanvullende begeleiding en ondersteuning en houdt zogenaamde intervisiebijeenkomsten voor casusbesprekingen. In september zijn al vier kandidaten gestart. Dit zijn kandidaten met werkervaring en een verschillende opleidingsachtergrond, zowel HBO als MBO. Zij kiezen bewust voor een secretaressefunctie. Hun grootste wens is een

Op 29 oktober is de honderdste verpleegassistent in het UMC St Radboud gediplomeerd. De afgestudeerde is Lani van Iterson. Ze gaat nu aan de slag binnen het kindercluster. ‘Zorgen voor mensen is mijn grote kracht.’ Met de functiedifferentiatie in de verpleging werd de verpleegassistent in het leven geroepen. ‘De verpleegassistent neemt taken van de verpleegkundige over’, vertelt praktijkcoördinator Karlijn de Leeuw. ‘Het gaat vaak om basale zorgtaken. Een krant voorlezen, helpen bij het eten, extra verzorging. Allerlei taken waar een verpleegkundige niet meer aan toekomt, maar die de kwaliteit van zorg wel verbeteren. Er is veel belangstelling voor deze opleiding. Vooral herintredende vrouwen kiezen hiervoor. Er geldt een strenge selectieprocedure. Van de tientallen die zich aanmelden, kunnen er zo’n tien tot vijftien de opleiding doen.’

de slag zijn gegaan. ‘Het project is afgelopen, maar poliklinieken blijven werken aan een vlottere doorstroom van patiënten’, vertelt projectleider Stan Janssen. ‘Vandaar de term doorpakconferentie. In het project hebben verschillende poli’s met elkaar samengewerkt en naar elkaar gekeken om tot verbeteringen te komen. Professionals komen zelf met creatieve oplossingen. Dat werkt in de praktijk het beste.’ Op de conferentie, waarbij onder meer RvB-voorzitter Emile Lohman aanwezig was, presenteerden de poliklinieken van Dermatologie, Neurologie, Gynaecologie, Urologie en de Preoperatieve poli hoe ze de patiëntenlogistiek het afgelopen jaar hebben verbeterd en nog gaan verbeteren. Een opmerkelijk resultaat is dat sinds een half jaar, door middel van avondspreekuren, de wachtlijsten voor de polikliniek Neurologie en Dermatologie weggewerkt zijn. Daarnaast is op de poli Urologie en Gynaecologie gezorgd voor een betere planning van het spreekuur. En op de Preoperatieve poli wordt ernaar gestreefd voor patiënten met ernstige aandoeningen of die van ver moeten komen, afspraken op één dag te plannen. ‘Uiteindelijk is het de bedoeling dat iedere poli in het Radboud zorgt voor snellere patiëntenlogistiek’, aldus Janssen. Het deelproject Unitlogistiek vormt samen met Ketenlogistiek het project ‘Patiëntenlogistiek en ketenzorg in actie’, dat sinds april 2006 in het UMC St Radboud loopt. Hoofddoel is om de patiëntenzorg efficiënter te laten verlopen en zo de kwaliteit van zorg te verbeteren. Op 8 november heeft eveneens een ‘doorpakconferentie’ plaatsgevonden, voor het deelproject Ketenlogistiek. Toen is de stand van zaken in de patiëntenlogistiek voor de ketens coloncarcinoom, kinderneurologie, aangezichts­ chirurgie en depressie besproken en zijn vervolgacties geformuleerd. GM

Jubileum CliniClowns

Andere wereld voor zieke kind

Foto: Jan van Teeffelen

Een van de veertien verpleegassistenten die op 29 oktober het diploma behaalde, is Lani van Iterson, de honderdste in het UMC St Radboud. De 46-jarige vrouw is trots op haar diploma. Haar drijfveer voor dit vak is heel persoonlijk geweest. ‘Ik heb jarenlang gezorgd voor mijn dochter’, vertelt ze. ‘Zij was meervoudig gehandicapt en is op 18-jarige leeftijd overleden. Door de zorg voor haar ben ik erachter gekomen dat daarin een grote kracht van mij schuilt. Bij de vele ziekenhuisbezoeken attendeerden verpleegkundigen en artsen me daar vaak op. Als geen ander weet ik hoe belangrijk het is dat er goed gezorgd wordt voor onze patiënten.’ De interactie met patiënten vindt ze het boeiendst aan haar vak. ‘Waardering van de patiënt krijgen voor wat je doet, doet je zelf ook goed.’ Per 1 november is ze aan de slag op verpleegafdeling Het Strand (Q2s) in het kindercluster. Vindt ze het niet confronterend om te werken voor zieke kinderen? ‘Mensen vragen me dat vaker. Maar ik vind het niet extra moeilijk door wat ik meegemaakt heb. De ervaring met mijn dochter heeft me geleerd dat ik graag voor mensen zorg en me daarin verder wil ontwikkelen.’ GM

Doorpakconferentie Unitlogistiek

Poli’s werken aan vlottere patiëntenstroom De toegangstijd voor patiënten tot de poli, röntgenafdeling of OK terugbrengen tot een week of minder. Weggewerkte wachtlijsten. Een kortere ligduur. Spreekuren die niet uitlopen. Het zijn enkele doelen van het deelproject Unitlogistiek. Op 1 november vond in het UMC St Radboud een ‘doorpakconferentie’ plaats waarbij vijf poli’s lieten zien hoe ze hiermee het afgelopen jaar aan

7

Dit jaar vieren de Cliniclowns hun vijftienjarig jubileum. Op vaste tijden trekken CliniClowns al spelend en muziek makend over afdelingen. Zonder vooropgezet plan. Inspiratie vinden zij in de directe omgeving van de afdelingen of in de personen die aanwezig zijn. En elk spel stemmen zij af op leeftijd, fysieke en mentale mogelijkheden van een kind. In het spel wordt geprobeerd te achterhalen of een kind wil meespelen of liever wil kijken. Dat wat goed is voor het zieke kind staat centraal. Spelen en stunten kan alleen als medewerkers van de afdeling, zoals verpleegkundigen en pedagogisch medewerkers, dit goedkeuren. Ook in het UMC St Radboud zijn CliniClowns actief. Elke dinsdag en donderdag trekken zij met hun muziek en spel de aandacht van kinderen in het Kinderziekenhuis. Meer weten over de Cliniclowns in het UMC St Radboud? Kijk dan op de website cliniclowns kinderziekenhuis UMC St Radboud. Zie ook de landelijke website van de Cliniclowns: www.cliniclowns.nl.  AvdH

r e p o r t a g e

Een hotlab met nieuwe uitstraling Het hotlab is de plek waar radioactieve farmaca worden bereid. Het zijn stoffen die dankzij hun stralende label door de gammacamera en de PET-scanner te detecteren zijn. Zo helpen ze bijvoorbeeld tumoren en ontstekingen op te sporen. Afgelopen zomer werd het oude onderkomen op de afdeling Nucleaire Geneeskunde in korte tijd omgetoverd tot een gloednieuwe cleanroom, die voldoet aan de jongste eisen. Over een lab waarin veel om tijd draait. P a u l va n L a e r e

Vanachter het loodglas van de biohazardkast meet Maichel van Riel de hoeveelheid radioactiviteit van een radiofarmacon. ‘Je moet hier geen ochtendhumeur hebben, het is meteen vol aan de bak,’ heeft Nicole Buurman gemerkt. Sinds een maandje werkt ze op het hotlab. ‘Wat wij hier maken gaat rechtstreeks de patiënt in. Dan kun je je geen fouten veroorloven,’ verklaart haar collega en leermeester Maichel van Riel. Om zeven uur in de ochtend zijn de twee vaste analisten van het hotlab op de afdeling Nucleaire Geneeskunde begonnen. Om acht uur komen immers de eerste patiënten voor een scan, en dan moeten de vers bereide injectiespuiten met radioactieve stoffen gereed liggen. Maar alertheid is ook gewenst voor de eigen veiligheid. Veel van de stoffen zijn immers ‘hot’, ofwel radioactief. Bovendien is snelheid hét parool in het hotlab. De twee zijn eraan gewend hun handelingen met radioactieve stoffen in hoog tempo uit te voeren, om de blootstellingstijd zo kort mogelijk te houden. Maichel bestudeert de computeruitdraai met de gewenste radiofarmaca. Gemiddeld telt de lijst vijftig tot zeventig patiënten, met bijbehorende recepten. Maar vandaag is het vrijdag, dan is het meestal wat rustiger. Zo’n vijfentwintig bereidingen staan deze ochtend op het programma. ‘Eerst gaan we de koe melken’, zegt hij cryptisch. Het blijkt de gebruikelijke uitdrukking voor het vergaren van radioactief technetium (Tc-99m). De radioactieve koe oogt als een flinke diepvrieskist. Onder de hagelwitte buitenkant bevindt zich een dikke loden mantel, die als afscherming dient tegen de stralende ‘melk’. Binnenin zit een kolom met molybdeen-99, een radioactief element dat geleidelijk overgaat in het radioactieve technetium. Wanneer Maichel bovenin het veiligheidsdeksel weghaalt komt een soort rode ‘uier’ naar boven. Hieraan onttrekt Maichel een zoutoplossing met daarin het technetium99m. Deze oplossing voegt hij vervolgens toe aan een bifosfonaat toe, waardoor een verbinding ontstaat die geschikt is om botscans te maken. Het fosfonaat gaat namelijk vastzitten aan de botten in het lichaam, terwijl het stralende technetium met de gammacamera te detecteren is. Op deze wijze zijn bijvoorbeeld tumoruitzaaiingen in de botten op te sporen. Deze ochtend zullen Maichel en Nicole voor vijftien patiënten een toegesneden spuit met de technetiumverbinding klaarmaken.

Technetiumpannenkoek Technetium is het werkpaard van de nucleaire geneeskunde. ‘We kunnen het aan een heleboel andere stoffen

8

dan het bifosfonaat koppelen. Er ontstaan dan verbindingen die bijvoorbeeld selectief naar de nieren of het hart gaan. Het is net wat het onderzoek vraagt,’ zegt ziekenhuisapotheker Katja van Rij, die sinds een jaar verantwoordelijk is voor de producten van het hotlab. Maar het repertoire van het hotlab is nog veel uitgebreider. ‘We maken zo’n vijftig verschillende radiofarmaca.

‘Op het menu van het hotlab staan zelfs pannen­ koeken. Aan het klassieke beslag van bloem en melk is dan wel technetium-99m toegevoegd’ Het principe is steeds dat we aan een basisstof, die in het lichaam als transporteur dient, een radioactief label hangen.’ Zo’n label is bijvoorbeeld fluor-18, dat in combinatie met glucose gebruikt wordt voor een PET-scan, of jodium, dat toepassing vindt bij het schildklieronderzoek. Ook bloedcellen zijn te labelen. Radioactief gemaakte witte bloedcellen verraden zo de plaats van een ontstekingshaard. Op het menu van het hotlab staan zelfs pannenkoeken. Aan het klassieke beslag van bloem en melk is dan wel technetium-99m toegevoegd. Een Tc-pannenkoek wordt in de ruimte naast het hotlab in een zuurkast gebakken en als ontbijt opgediend aan de patiënt. ‘Dat is voor een maagontledigingssonderzoek. Met de gammacamera is dan de voedselverwerking te volgen,’ legt Maichel uit. ‘Die pannenkoekjes smaken best goed, ik krijg er altijd honger van,’ lacht Nicole. Ze is inmiddels bezig met de kwaliteitscontrole van het zojuist bereide Tc-bifosfonaat. Andere radiofarmaca komen kant en klaar aan. ‘In dit doosje zit bijvoorbeeld een jodiumverbinding,’ wijst Nicole. ‘Dat is vannacht afgeleverd bij de portier, waar een speciaal kluisje voor onze zendingen staat. Wij zorgen dan hier voor de juiste doseringen.’

ra d b o d e 1 8 - 2 0 0 7

Wachten kon niet meer Het hotlab heeft in augustus van dit jaar een totale metamorfose ondergaan. ‘Het oude lab voldeed niet meer aan de eisen van de tijd,’ vertelt Wim van den Broek, paramedisch hoofd bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde. ‘De hoop was dat we het zouden uitzingen tot de nieuwbouw van P-west. Maar daarop wachten zat er niet meer in. De inspecties zijn strenger gaan letten op de eisen van GMP-z (Good Manufacturing Practice Ziekenhuisfarmacie). Daar waren we nooit doorheen gekomen in de oude situatie.’ De verbouwing is supervlot verlopen,’ kijkt ziekenhuisapotheker Katja van Rij tevreden terug. ‘Zo’n verbouwing duurt normaal tien weken, maar wij wilden de periode zo kort mogelijk houden om de overlast voor de afdeling en patiënten te beperken. Dat is ontzettend goed gegaan, dankzij de mensen van bureau Huisvesting en de bouwvakkers die dag en nacht hebben doorgewerkt. Ondertussen bleven we toch radiofarmaca leveren, door met een isolator te

g

werken. Dat is een afgesloten unit, waar je alleen met je onderarmen in kunt.’ Ondanks die korte verbouwperiode voldeed het nieuwe lab in één keer aan alle eisen. Dat was nog niet eenvoudig. Zo waren er de beruchte conflicterende wetten. Van den Broek: ‘We moeten voldoen aan de wet op de farmacabereiding én aan de kernenergiewet. Voor de eerste dient er overdruk in het lab te zijn, om micro-organismen buiten te houden, voor de tweede juist onderdruk om eventuele vrijkomende stralingsdeeltjes binnen te houden.’ De oplossing lag in een afgesloten halletje voor het lab. Daar heerst ten opzichte van de buitenwereld een onderdruk. In het hotlab zelf bestaat vergeleken met het halletje een overdruk. De binnenkomende lucht wordt van bovenaf gefilterd de ruimte ingeblazen. De schone lucht komt uit de catacomben onder de afdeling. Daar is een reusachtig luchtbehandelingsysteem geïnstalleerd, bijna even groot als het lab zelf.

Foto’s: Paul van Laere

Op alle verpakkingen zit de bekende alarmerende gele driehoek. Alleen al die stickers roepen bij veel mensen een schrikreactie op, weten de twee. Zijzelf zijn echter helemaal gewend aan het werken met radioactieve stoffen, en ook daarvoor opgeleid. ‘Het is niet gevaarlijk. De hoeveelheden zijn erg klein, alles zit goed ingepakt,’ verklaart Maichel. ‘De spuiten zijn afgeschermd met een huls van lood of het lichtere wolfraam en bijna alle werkzaamheden doen we vanachter een raam waarin lood is verwerkt. Wie binnen een jaar drie keer op en neer naar de VS vliegt krijgt meer straling dan wij.’ Grappend: ‘Ik zeg altijd tegen mijn vriendin: ‘Zolang ik nog geen licht geef, is er niks aan de hand.’’

Glimmend kistje Regelmatig bellen laboranten om een bestelling door te geven. ‘290 over een kwartiertje,’ herhaalt Maichel een telefonisch verzoek. Het gaat om de stof fluor-desoxyglucose (FDG). Het getal 290 staat voor het aantal MegaBecquerel (MBq), de eenheid van radioactiviteit. Niet alleen de dosis is van belang, ook de tijdsaanduiding. Maichel weet uit ervaring hoeveel MBq hij nu moet afmeten, zodat over een kwartier, wanneer het FDG wordt opgehaald, de hoeveelheid is gezakt tot 290 MBq. De

Nicole Buurman verwerkt de zendingen met radiofarmaca. straling die een radioactief element uitzendt neemt immers af met de tijd. Het FDG wordt vanuit Amsterdam twee keer per dag bij de portier afgeleverd, een keer ‘s morgens vroeg en een keer rond de middag. Maichel doet een flacon met FDG in de meetschacht, en ziet op het computerscherm hoeveel MBq er nog resteert. In een loden houder ligt reeds de spuit waar de vloeistof in moet. Met een lange pincet trekt Maichel de plunjer verder, waardoor het FDG wordt opgezogen. Het systeem is door zijn voorganger Emile

Arts-assistent Marcel Janssen dient het radioactieve FDG toe, als voorbereiding op de PET-scan.

9

Koenders ontworpen. Maichel trekt 320 MBq in de spuit. Over een kwartier is de hoeveelheid nog 304 MBq rekent de computer uit. ‘Dat is prima, je mag tot 10 procent afwijken.’ Nicole print ondertussen het etiket met alle gegevens, plakt deze op de spuit, en legt die in een loden draagkistje. Het glimmende kistje plaatst ze vervolgens in een speciaal doorgeefluik in de wand. Die heeft dubbele deurtjes, zodat de arts dadelijk van buitenaf het kistje kan weghalen. Het FDG is bedoeld voor meneer Verkerk. Terwijl in het hotlab de stof wordt geprepareerd legt coördinerend laborant Peter Kok bij meneer Verkerk alvast een infuus aan. ‘Dadelijk zal de arts via dit infuus de vloeistof inspuiten’, vertelt hij meneer Verkerk. ‘Het gaat om radioactief gemaakt glucose dat naar alle cellen gaat. Maar foute cellen, zoals kanker-of ontstekingscellen, nemen door hun versnelde stofwisseling meer op. Dat zien we dan eventueel terug met de PETcamera,’ legt hij uit. De stof moet een uur inwerken. In die tijd moet Verkerk zo rustig mogelijk blijven liggen omdat anders alle glucose naar de spieren zou gaan. Een uur later is hij aan de beurt. Eerst wordt een snelle CT-scan gemaakt, daarna schuift hij verder in het apparaat naar het PET-gedeelte. Hier wordt in zeven stappen van vier minuten het hele bovenlichaam in kaart gebracht. Ook in de scanruimte wordt de klok nauwlettend in de gaten gehouden. Peter Kok: ‘Er is continu tijdsdruk, want vertraging betekent verlies aan werkzame stof. Het potje met radioactief FDG raakt op.’ In het hotlab hebben Maichel en Nicole al weer nieuwe bestellingen in de doorgeefkast geplaatst, door Maichel het ‘heilige luik’ betiteld. ‘Als het daarin staat is het door ons goedgekeurd. Voor het zover is controleren we eerst elkaar, en ook de computer waarschuwt bij fouten. Als het niet klopt gaan hier de bellen rinkelen.’  n

o n d e rz o e k

Operatie aan knieschijf zinvol bij anatomische afwijking Pijn in het kniegewricht komt veelvuldig voor, met name bij (jonge) sporters. Chirurgisch ingrijpen is alleen zinvol als er aantoonbaar sprake is van anatomische afwijkingen in de knie, concludeert orthopedisch Chirurg Sander Koëter in het proefschrift waarop hij gisteren promoveerde. De ingrepen zijn in die gevallen erg succesvol. M ar t e n D o o p e r

Ben je lekker aan het voetballen, schiet ineens je knieschijf uit de kom en lig je kermend van de pijn op het veld. Of je bent aan het hardlopen en na een paar kilometer komt er een zeurende pijn opzetten in een van je knieën. ‘Knieklachten zijn in Nederland na rugklachten de meest voorkomende reden om een huisarts te bezoeken’, weet Koëter. ‘Van iedere 1000 patiënten die de huisarts bezoeken, komen er 48 vanwege pijn in hun knie’. Naast gescheurde kniebanden, een kapotte meniscus of kneuzing van de knie kan de pijn ook het gevolg zijn van zogeheten instabiliteit van de knieschijf. ‘Dat houdt in dat de anatomie van de knie zodanig is dat de knieschijf gemakkelijk te ver kan verschuiven’, legt Koëter uit. ‘Normaal gesproken wordt de knieschijf aan de voorkant van het kniegewricht door de botten, banden en kapsels zodanig op zijn plaats gehouden dat hij niet te ver naar de buitenkant kan bewegen. De schijf beweegt tijdens het buigen van het been keurig door een gootje aan de onderkant van het dijbeenbot. Klopt die anatomie niet helemaal, bijvoorbeeld doordat een band beschadigd is geraakt of het gootje waardoor de knieschijf zich beweegt te ondiep is, dan kan de knieschijf onder invloed van de krachten die er tijdens het sporten op de knie worden uitgeoefend, gemakkelijk naar de zijkant wegschieten. Zo’n patellaluxatie, zoals dit in vaktaal heet, veroorzaakt veel pijn. Meestal schiet de knieschijf na voorzichtig strekken van het been wel weer op zijn plaats. Hoe vaker zo’n luxatie echter optreedt, des te groter is de kans op permanente schade aan het kniegewricht.’ De meeste mensen bij wie de knieschijf van zijn plaats schiet, belanden bij de huisarts. Die adviseert meestal voorzichtig weer te gaan lopen, eventueel met krukken. Soms ook wordt fysiotherapie geadviseerd. ‘Patiënten met langdurige klachten komen terecht bij orthopedie, waarbij de ziekenhuizen in de regio Nijmegen – Arnhem dan weer fungeren als kenniscentrum op dit gebied in Nederland’, vertelt Koëter. ‘Tot op heden is er echter weinig wetenschappelijk onderbouwde kennis over wat de beste aanpak is bij mensen bij wie de knieschijf regelmatig uit de kom schiet. Veel orthopeden laten zich bij hun handelen leiden door eigen inzicht en gewoonten binnen het betreffende ziekenhuis. Wat in de praktijk soms wel leidt tot veel operatieve ingrepen die niet het gewenste resultaat hebben.’ In het kader van zijn promotieonderzoek heeft Koëter, onder leiding van prof. dr. Albert van Kampen, een poging gedaan meer licht te werpen op de voorwaarden voor succesvol operatief ingrijpen bij patiënten met knieschijfproblemen. ‘Op grond van ons onderzoek concluderen wij dat opereren alleen zinvol is als je eerst hebt aangetoond dat de patellaluxatie inderdaad veroorzaakt wordt door een anatomische afwijking in de knie’, vat Koëter het resultaat van zo’n vier jaar onderzoek samen. ‘Je moet eerst met vaste diagnostische protocollen de anatomie van de knie in kaart brengen. Met röntengenfoto’s vanuit diverse richtingen en een CT-scan is dat heel goed te doen.’ Foto: Frank Muller

10

ra d b o d e 1 8 - 2 0 0 7 Vervolgens zijn er vier anatomische afwijkingen, vaak aangeboren, die luxatie van de knieschijf kunnen veroorzaken en die via een operatie kunnen worden gecorrigeerd. Ten eerste kan de knieschijf al te hoog in het gewricht zitten. Bij het buigen van de knie schiet de schijf dan gemakkelijk naar de zijkant weg. Ten tweede kan het gootje aan het uiteinde van het dijbeenbot waardoor de knieschijf schuift tijdens het buigen van het been niet diep genoeg zijn. Ook dan schiet de schijf gemakkelijk weg. Ook kan een van de pezen waarmee de knieschijf verbonden is aan het scheenbeen te veel naar de zijkant zitten zodat de knieschijf bij het aanspannen van de dijbeenspier te sterk naar buiten wordt getrokken. Ten slotte kan het kapsel rondom de knie beschadigd geraakt zijn, waardoor de knieschijf teveel speling krijgt. Is via

het röntgenonderzoek onomstotelijk vastgesteld dat er sprake is van een van deze anatomische afwijkingen, dan is het uitvoeren van een operatie zinvol. Zo’n operatie, die overigens voor elk van de vier genoemde anatomische afwijkingen weer specifieke expertise vereist, moet dan gericht zijn op het zo goed mogelijk herstellen van de normale anatomie. Koëter: ‘Een analyse van onze eigen operatiegegevens tonen aan dat je met die operaties bij bijna alle patiënten een goed en blijvend resultaat bereikt. Dat wil in de eerste plaats zeggen dat de knieschijf van de patiënt niet meer wegschiet. En in de tweede plaats dat de pijn in de knie na verloop van tijd ook sterk is afgenomen. Is een anatomische afwijking niet vast te stellen, dan is operatief ingrijpen in principe niet zinvol.’  n

Heleen Arts Tijdens het 81e Symposium van de Nederlandse Federatie voor Nefrologie op vrijdag 5 oktober heeft Heleen Arts van de afdeling Antropogenetica de prijs voor de beste presentatie in de wacht gesleept. Haar presentatie was getiteld: Mutations in the gene encoding the basal body protein RPGRIP1L, a novel nephrocystin-4 interactor, cause Joubert syndrome.  

Promoties, oraties, afscheidsredes*

Foto: Paul van Laere

de knelpunten zitten en wat een mogelijke oplossing is. Daarnaast onderzoeken we wat de beste en minst fraudegevoelige methode is om mensen te selecteren die in aanmerking komen voor vrijstelling van het betalen van premie. Tenslotte onderzoeken we wat het effect is van de ziektekostenverzekering op het daadwerkelijke gebruik van zorg. Is een goede verzekering voor iedereen voldoende om toegang tot de zorg te krijgen, of zijn er nog andere belemmeringen, bijvoorbeeld gebrek aan vervoer? Aan het eind van ons vierjarig onderzoek hopen we hierover aanbevelingen te kunnen doen aan de regering van Ghana hoe de verdere landelijke invoering van de ziektekostenverzekering het beste bevorderd kan worden.’ MD

Valkhofleerstoel 2007

Kinderrevalidatiearts dr. Imelda de Groot, MC St Radboud, schetst als eerste spreker tijdens het symposium in vogelvlucht de ontwikkeling van het relatief jonge vakgebied van de kinderrevalidatie. ‘De regio NijmegenArnhem kan hierbij beschouwd worden als bakermat van het vak’, zo houdt zij de ruim tachtig symposiumgangers voor. Via de oprichting van de Maartenskliniek (1936), de eerste mytyl- en tytylscholen en het Dorp, komt De Groot uit bij de afdeling Revalidatiegeneeskunde van het UMC St Radboud. ‘Daar ontwikkelen we op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten nieuwe behandelingen voor

Prof.dr. Frans Cremers (Antropogenetica) ontving vorige maand op een congres in Portoroz (Slovenië) de European Vision Award, ingesteld door het European Vision Institute. De prijs wordt met ingang van dit jaar jaarlijks toegekend aan een wetenschapper die een buitengewone bijdrage heeft geleverd aan onderzoek op het gebied van het oog.

Dr. Myrra Vernooij-Dassen is met ingang van 1 november benoemd tot hoogleraar bij het UMC St Radboud met als leeropdracht Psychosociale aspecten van zorg voor kwetsbare ouderen. Zij is benoemd op de Joop Michels-leerstoel, een initiatief van de Stichting St Joannes de Deo, die verbonden is aan de Stichting Kalorama. VernooijDassen is als staflid verbonden aan de Voortgezette Opleiding tot Huisarts en aan de afdeling Kwaliteit van Zorg van het UMC St Radboud. Vanaf 2003 is zij Principle Investigator. Zij is tevens coördinator bij het Alzheimer Centrum Nijmegen.

In veel ontwikkelingslanden breekt het besef door dat verbetering van de gezondheidstoestand van de bevolking het meest gebaat is bij het invoeren van een goede ziektekostenverzekering voor alle burgers. Dr. Rob Baltussen (Sociale Geneeskunde) ontving van NWO een subsidie om in Ghana onderzoek te doen naar de knelpunten bij de invoering van zo’n verzekering.

Dit jaar is de Valkhofleerstoel – een kort gasthoogleraarschap voor een buitenlandse (vrouwelijke) wetenschapper - toegekend aan prof. Bouwien Smits-­Engels­ man, hoogleraar ‘Leeftijdsgerelateerde veranderingen in de menselijke motoriek’ aan de KU Leuven.

Frans Cremers krijgt European Vision Award 2007

Myrra Vernooij-Dassen

Nijmeegse steun bij invoeren ziektekostenverzekering in Ghana

In 2003 startte Ghana als eerste Afrikaanse land met de invoering van een algemene (niet verplichte) ziektekostenverzekering voor haar inwoners. ‘De besturen van alle 138 districten van het land kregen daarbij de opdracht een ziektekostenverzekering op te zetten en aan te bieden aan hun inwoners’, vertelt Baltussen. ‘Voor die tijd bestond er geen algemene verzekering tegen ziektekosten. Burgers moesten iedere medische behandeling zelf betalen, wat natuurlijk vooral voor de armen in het land vaak een onmogelijke opgave is. In het huidige systeem hebben zeer armen zelfs recht op vrijstelling van het betalen van premie.’ Een peiling begin dit jaar wees uit dat inmiddels zo’n 35 procent van de bevolking meedoet aan de ziektekostenverzekering. Baltussen: ‘Maar juist de armsten van het land, veelal op het platteland wonend, blijken nog het minst mee te doen aan de verzekering. Soms weten de mensen helemaal niet dat de verzekering bestaat of begrijpen zij het systeem niet. Soms vertrouwen zij de verzekering niet, weten ze niet dat ze vrijstelling van premiebetaling kunnen krijgen, of zijn ze ontevreden over de houding van zorgaanbieders tegenover mensen met een verzekering.’ Financieel gesteund door het WOTRO-programma van NWO, gaat Baltussen nu onderzoeken hoe deze knelpunten het beste uit de weg geruimd kunnen worden. ‘Daarbij past een lokale aanpak het beste. We brengen in een aantal dorpen en steden de burgers, verzekeraars en zorgaanbieders bij elkaar opdat zij samen bekijken waar

prijzen en benoemingen

de praktijk.’ Prof. Bouwien Smits-Engelsman, studeerde in Nijmegen fysiotherapie. Zij specialiseerde zich daarna in manuele therapie, kinderfysiotherapie en geriatrie. In 1995 promoveerde zij in Nijmegen in de experimentele psychologie. Zij is sinds 2004 verbonden als hoogleraar aan de KU Leuven en sinds 2000 lector aan Avansplus in Breda. Zij laat de aanwezigen zien dat het doen van wetenschappelijk onderzoek naar de motorische ontwikkeling vooral bestaat uit het formuleren van antwoorden op vragen als: wat is normale motoriek op een bepaalde leeftijd, wat is een goede beweging, waarom lukt het maken van een goede beweging bij sommige kinderen niet, wat is er anders in het brein? Aan de hand van tal van voorbeelden laat zij vervolgens zien hoe onder andere bewegingsregistratie per computer en het meten van hersenactiviteit met fMRI hier enig inzicht in kunnen geven. MD

11

• Promotie mw. drs. P.J.M. van Gurp, donderdag 8 november om 13.30 uur. Titel: Sympathetic nervous system activity and diabetes mellitus. Role in microvascular complications, painful neuropathy and lipodystrophy • Afscheidsrede prof.dr. C.H. van Os, hoogleraar Celfysiologie, vrijdag 9 november om 15.00 uur. Titel: Zoutmannen en waterdragers: 45 jaar fysiologie van water- en zouttransport • Promotie ir. R.O. Vogel, woensdag 14 november om 13.30 uur. Titel: The assembly of Mitochondrial Complex I: A product of nuclear-mitochondrial synergy • Promotie drs. W.V. Vogel, maandag 19 november om 13.30 uur. Titel: Advances in PET and multimodality imaging (with emphasis on cancer of the head and neck, and liver metastases from colorectal cancer) • Promotie mw. drs. L.F. de Geus-Oei, maandag 19 november om 15.30 uur. Titel: Characterization of malignancy with FDG-PET • Promotie mw. drs. G.W.J.A. Damen, dinsdag 20 november om 15.30 uur. Titel: Cochlear Implantation and Quality of Life Assessment • Promotie mw. drs. E.N. Blaney Davidson, woensdag 21 november om 13.30 uur. Titel: TGF- in osteoarthritis. Age-related loss of protective function in cartilage and player in osteophyte formation and synovial fibrosis * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2 Voor een volledig overzicht en korte inhoud van alle promoties, oraties en afscheidsredes, zie www. umcn.nl, ingang ‘scientist’, doorklikken op ‘science agenda’

Betaalbaar Vrijstaand Wonen! Aan de rand van Millingen aan de Rijn Schitterende vrijstaande woning. Uitstekend onderhouden en volledig geïsoleerd. Begane grond: grote hal, m.k., toilet, bijkeuken, L-woonkamer, badkamer, royale slaapkamer en luxe keuken. 1e verdieping: overloop met ruime berging, 2 royale slaapkamers en 3e slaapkamer met dakkapel. Fraai aangelegde onderhoudsvriendelijke tuin. Inhoud: c.a. 580 m³, perceelsopp. 684 m², bouwjaar 1994. Maak een afspraak of vraag informatie!

Laantje 2 – Malden Vraagprijs € 698.000 k.k.

Op bijz locatie gelegen, uitkijkend over de bosrand en weilanden aan de rand van Malden, vrijst voormalige boerderij. Op zeer korte afstand van Nijmegen, dichtbij de ziekenhuizen en Universiteit en goede ontsluiting op de A73. Er zijn 2 bijgebouwen. Ind: Sout: Provisiekelder (2 ruimten) Bg: Ingang, hal, werkk, woonk met toog, beide met laminaatvloer, opensl deuren naar de zijtuin, bijkeuken met wm-aansl, aanrecht, afzuigkap, oven, kookplaat (close-in-boiler), zij-ingang, zitkamer met plavuizen vloer, ruime gemoderniseerde badk met elektr vloerverw, royale douche, hangend toilet en dubb wastafel, leefkeuken met houten inrichting met marmeren aanrechtblad en div inbouwapp. Verdieping: Te bereiken via 2 trappen, overloop, 3 slaapk (1 met inloopkast), berging onder de schuine kap.

E 399.000,- k.k.

Speciale behandeling Zeer aantrekkelijke courtagekortingen voor alle leden van de Personeelsvereniging

Ùw huis onze Hoofdzaak Oranjesingel 21 • 6511 NM Nijmegen T (024) 360 69 00 E [email protected] I www.beaufortmakelaars.nl

Hestia makelaars & taxateurs Rijksweg 66, 6581 EP MALDEN telefoon: 024-3570490 www.hestia.nl

Grand Buffet

Zaterdag en zondag 27,50 euro pp

*Aanbieding*

Maandag t/m vrijdag 22,50 euro pp Een 5- gangenbuffet, smaakvol van opbouw, waar fijnproevers van zowel vis- als vleesgerechten optimaal aan hun trekken komen.

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

Nergens beter, nergens completer

Voor de persoonlijke aanpak FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Rijksweg 95 Mook 024-6962125 www.de-schans.nl

Uitsluitend op reservering. Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator ,PSUJOHTCPO
t

,PSUJOHTCPO
t
,PSUJOHTCPO
t
,PSUJOHTCPO
t
,PSUJO Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37

✁

Exclusief voor personeel van het UMC St Radboud: Bij minimaal 10 personen,

Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

3,00 euro korting per persoon.

assurantiën | pensioenen | hypotheken | financieel advies

Radboud Collectiviteit! Financieel voordeel voor alle (oud-)medewerkers van het UMC St Radboud Nieuwsgierig naar uw voordelen? Kom langs of bel de Radboudlijn: 0481-367077 U vindt ons in het UMC St Radboud op: maandag van 11.30 tot 17.00 uur en vrijdag van 9.00 tot 14.00 uur Locatie: Kamer 1.04, routenummer 526, 527 (vlakbij het PIP en FLEXPUNT)

Bespaar op uw verzekeringen!

Bespaar op uw hypotheek!

Het team van Akkermans Van Elten staat voor u klaar.

Het team van Alpha staat voor u klaar.

Maximale personeelskorting met de Radboud Collectiviteit: Verzekering

Collectieve + Pakket korting korting

Verzekering

Collectieve + Pakket korting korting

Hypotheekarrangement

Korting

• Auto

25%

+

10%*

• Doorlopende reis

15%

+

10%*

• Afsluitprovisie

25%

• Inboedel

25%

+

10%*

• Caravan

35%

+

10%*

• Makelaarscourtage

35%

• Woonhuis

15%

+

10%*

• Boot

10%

+

10%*

• Taxatiekosten

45%

• Combinatiedekking huiseigenaren

15%

+

10%*

• Aansprakelijkheid

30%

+

10%*

• Notariskosten

10%

• Kostbaarheden

15%

+

10%*

• Rechtsbijstand

10%

+

10%*

• Hoge kortingen op de rente

* 10% maximale pakketkorting

Direct meer weten? Bel onze speciale Radboudlijn: 0481-367077 op werkdagen van 8.30 tot 17.00 uur

Bereken zelf uw voordeel: Kijk op www.akkermansvanelten.nl gebruikersnaam: radboud wachtwoord: voordeel Onze website is ook bereikbaar via het intranet van het UMC St Radboud

12

Bespaar t ot 3 uw verzek 5% op er Bel de Ra ingen! dboudlijn : 0481-367 077!

ra o n d e rwijs dbode 18 - 2007

buitenland In deze rubriek schrijven studenten over hun ervaringen in het buitenland. Dit keer Sanne Kroft, die vorig jaar zomer co-schappen liep in het Rubya District Hospital in Tanzania.

Rechts op foto Sanne Kroft

Family business In het Noord-Westen van Tanzania, tegen de grens met Uganda en Rwanda, ligt het Rubya District Hospital tussen een immens woud van bananenbomen. In dit ziekenhuis, dat een verwijsziekenhuis is voor een gebied zo groot als half NoordBrabant, verloopt de verzorging van patiënten nogal anders dan we in Nederland gewend zijn. Als een patiënt opgenomen wordt, dan komt deze niet alleen, maar met een heel leger aan familieleden om de patiënt de vereiste zorg te leveren. Ze wassen de patiënt, koken, doen de was, en ze voeren zelfs verpleegkundige handelingen uit zoals het toepassen van wisselligging en het geven van medicijnen. De patiënten en familie komen vaak van ver. De familie kan overnachten in een speciaal gebouw voor de familie: ‘Family quarters’. Deze quarters bestaan uit slaapvertrekken en een hoog gebouw met puntdak, met op het dak wel vijftig schoorstenen. Het interieur van het gebouw bestaat uit twee lange rijen openhaarden waarop door de familieleden gekookt wordt op houtvuur. In het gebouw is het een drukte van belang. Het vertrek is gevuld met rook en soms lijkt het werkelijk of het hele gebouw in de fik staat: rook uit alle schoorsteentjes maar evenveel rook uit de ramen! Hoewel het gebouw van binnen al behoorlijk is zwartgeblakerd, is het nog tamelijk nieuw. Het oude kookvertrek staat een paar honderd meter verderop nog steeds overeind en lijkt totaal uitgebrand te zijn; het resultaat van tien jaar koken. Het menu voor de patiënt bestaat uit mierzoete thee in de ochtend, met melk als er geld voor is. Wederom thee rond 11 uur, om 15 uur de warme maaltijd en om 21 uur eveneens een warme prak. De prak bestaat meestal uit kookbananen met bruine bonen of maispap met tomaat. En als er geld voor is, daga, een soort sardientjes die s’nachts gevangen worden in het nabij gelegen Victoriameer. Een lekkernij voor de patiënten, maar niet aan mij besteed. Als een patiënt geen familie heeft, dan komt de ADL in het gedrang. Voor eten en drinken (water moet eerste gekookt worden) wordt er niet gezorgd. Vaak krijgt een patiënt dan eten van de buurman of buurvrouw. Het ziekenhuis stelt soms ook eten beschikbaar. Helaas gebeurt dit enkel in uitzonderlijke gevallen en bestaat het menu dan uit drie maal per dag en zeven dagen in de week Ugali, maispap. De was wordt dan ook niet meer gedaan. We hebben gezien dat patiënten werkelijk soms weken dezelfde kleren droegen. De familie draagt ook zorg voor het ophalen van de medicijnen. Vier keer per dag worden medicijnen gedeeld. Daarbij moet de familie van de patiënt naar de medicijnkar komen om de medicijnen op te halen. Als er niemand is om de medicijnen op te halen, wordt de patiënt nogal eens vergeten. Al met al leunt de verzorging van zieken in het ziekehuis in Rubia voor een groot deel op de familie van de patiënten. Dat heeft een grote indruk op me gemaakt.

Foto: Flip Franssen

Op je twintigste debuteren in de wetenschap Amper 20 jaar en dan al je eerste wetenschappelijke publicatie. Geneeskundestudenten Paul Brussee en Jakob Hauth kregen het voor elkaar. Binnenkort verschijnt in een Europees wetenschappelijk tijdschrift een artikel over hun onderzoek in de wervelkolomchirurgie.

Gijs M u n n ichs

Studenten Paul Brussee (21) en Jakob Hauth (20) publiceren in de European Spine Journal, een wetenschappelijk blad over de wervelkolomchirurgie, en staan daarbij vermeldt als eerste auteurs. Trots? ‘Dit is voor een student natuurlijk fantastisch’, zegt Hauth enthousiast. ‘Maar zonder de publicatie was ik ook heel trots geweest op ons onderzoek.’ Brussee: ‘We hebben het van A tot Z uit mogen voeren, van het schrijven van het onderzoeksvoorstel tot het artikel.’

Plug tussen wervels De studenten liepen een onderzoeksstage bij het specia­ lisme neurochirurgie. Hier deden ze onderzoek naar de tevredenheid van patiënten over de X-stop, een implantaat die wordt ingebracht bij patiënten met lumbale kanaalstenose. ‘Bij deze aandoening is er verdrukking van het wervelkanaal’, vertelt Hauth. ‘Patiënten hebben last van pijn in de rug, die uitstraalt naar de benen. Klachten treden vooral op bij lopen en enige tijd staan. Er zijn verschillende behandelingen hiervoor, zoals fysiotherapie of chirurgisch ingrijpen.’ Een nieuwe methode is de X-stop. ‘Hierbij wordt een soort plug tussen twee wervels aangebracht’, legt Hauth uit. ‘Deze X-stop drukt de wervels iets uit elkaar, zodat er plaats vrijkomt in het wervelkanaal en de verdrukking afneemt. De pijn in de rug en benen moet daardoor

verminderen. Zo bereik je hetzelfde effect als bij chirurgisch ingrijpen, maar zonder te snijden. Wij hebben aan zo’n zeventig patiënten gevraagd hoe tevreden ze zijn over de behandeling met de X-stop. Bij dertig zijn we thuis geweest.’ Brussee: ‘De huisbezoeken hebben veel indruk gemaakt. Het is boeiend hoe uiteenlopend mensen hun ziekte ervaren. We konden in het contact ook onze toekomstige rol als arts goed oefenen.’ Hoewel eerdere publicaties over deze nieuwe therapie vrij lovend waren, komt nu een ander beeld naar voren. ‘Eerder was er de verwachting dat de X-stop misschien wel beter was dan de gangbare behandelingen.’, aldus neurochirurg Ronald Bartels, begeleider en medeauteur. ‘Uit ons onderzoek blijkt dat het resultaat van de X-stop minder is dan de standaard chirurgische behandeling. Voor het eerst is dit aangetoond.’

Kroon De onderzoeksstage maakt deel uit van een keuzeblok voor studenten Geneeskunde, dat wordt gecoördineerd vanuit de afdeling Epidemiologie en Biostatistiek. ‘Wetenschap is niet populair onder studenten’, zegt prof. dr. André Verbeek, begeleider van het blok. ‘Maar als ze eenmaal bezig zijn met onderzoek, zijn ze erg enthousiast. Een publicatie is dan een mooie kroon op het werk.’ Verwacht Verbeek meer studenten die publiceren? ‘Het is belangrijk dat de begeleiders hiervoor de voorwaarden scheppen’, zegt hij. ‘Als studenten dan enthousiast aan de slag gaan, kunnen er zeker meer publicaties volgen. Wetenschappelijk onderzoek hoeft niet jaren te duren. Kleinere onderwerpen kunnen in een maand onderzocht worden en leveren wetenschappelijk even harde informatie op.’  n

Beste kernblokken Geneeskunde en BMW Wat zijn de beste kernblokken van de studies Geneeskunde en Biomedische Wetenschappen? Dat werd bekendgemaakt op de tiende Kernblok-van-hetjaar-verkiezing. Deze vond op 30 oktober plaats in de Hippocrateszaal. Als allerbeste blok voor de studie BMW kozen studenten en jury voor Celbiologische Processen. Wetenschappelijk docent Ineke van der Zee ontving de prijs hiervoor. Bij Geneeskunde rolde het blok Bewegingsapparaat als grote winnaar uit de bus. De oorkonde werd overhandigd aan orthopedisch chirurg Maarten de Waal Malefijt. De verkiezing is een initiatief van de Studenten Organisatie voor Onderwijs en Studie (SOOS). Studenten lieten

13

via stemformulieren weten welke blokken in aanmerking kwamen voor de prijs. Overige winnaars voor de studie Geneeskunde zijn de blokken Verpleegstage, Zenuwstelsel en Zintuigen en Huid. Voor Biomedische Wetenschappen waren dat de kernblokken Caputreeks en Micro-organismen en Afweer. Voor het eerst dit jaar is ook een aanmoedigingsprijs uitgereikt. ‘We willen zo de minder populaire blokken een hart onder de riem steken en de docenten motiveren het volgend jaar beter te doen’, aldus SOOS-voorzitter Simon Kasper. Bij BMW ontving het blok Voeding deze prijs, bij Geneeskunde Arts en Praktijk.  GM

ra d b o d e 1 8 - 2 0 0 7

kleine boodschap

Verrassing IC-verpleegkundige

Gratis niet commerciële advertenties van medewerkers, vrijwilligers en studenten. Opgave bij het Voorlichtingscentrum in de hal van het ziekenhuis. Postadres: 528 Staf Concerncommunicatie, voorlichtingscentrum. E-mail: Voorlichting@ com.umcn.nl. Hieronder een klein gedeelte, op intranet (www.umcn.nl) vindt u alle advertenties. Opgave van (UMC)werkadres of (RU)studentnummer is vereist. Maximale lengte 20 woorden, goederen mogen niet duurder zijn dan g 700, -.

Gevraagd: Een (recente) Lonely Planet over Thailand. T (024) 361 70 00. Maandag - donderdag 8.30-17.00 uur. Dames om ons waterpoloteam te versterken. Train 3 keer vrijblijvend mee op donderdag in zwembad west om 19 uur. [email protected], T 06-16 75 44 97. Hulp in de huishouding voor 2 uur per week in Nijmegen (Hatert). T (024) 350 06 44 of 06 – 10 40 50 48. Dirigenten en pianist(e) voor de Emmausparochie – met kerken aan de Hatertseweg en Groenestraat. Meer informatie T024-3550451, bij geen gehoor 06-2218674 Verhuisdozen voor verhuizing op 25 november 2007. Eventueel te leen als je ze graag terug wilt. T 06-28 86 31 14 of [email protected].

Aangeboden: Nieuwe crosstrainer met hartslagmeter. Gemonteerd, daarna nooit gebruikt. Sensoren zitten op stuur. Vliegwiel ca. 8 kg. Vaste prijs: e 125,-. [email protected], T 06-23 89 16 30. Zeer nette Whirlpool combi - magnetron. Div. functies: stomen, crisp, grill. Tegen elk aannemelijk bod. Meer informatie T 06-11 95 21 64. Te koop: 4 kaarten voor het Jubileumconcert René Froger, 15 december in Ahoy Rotterdam. Zeer goede zitplaatsen arena. T 06-27 86 59 87/ 06-18814505.

ingezonden

IC-verpleegkundige Rosanne van de Vossenberg werd vorige week met een smoes naar Hilversum gelokt. Een patiënt was zo tevreden over haar verblijf op de KinderIC dat zij de BZT-show van de NCRV inschakelde, een show waarin wensen van kinderen worden vervuld. ‘Ik vond het echt een geweldige verassing’, vertelt Rosanne van de Vossenberg. Ik ging samen met een collega die in het complot zat, zogenaamd in Hilversum een interview geven en had tot op het allerlaatste moment helemaal niks in de gaten, en ineens stond ik midden in de televisieshow! Een patiëntje die afgelopen jaar een tijdje bij ons op de afdeling Kinder Intensive Care heeft gelegen, Aafke Coopmans, wilde mij bedanken voor de goede zorgen. Toen ze bij ons lag had ze een tracheacanule en dat vond ze verschrikkelijk. Ik heb toen met haar afgesproken dat als die canule er uit zou gaan, wij samen zouden gaan paardrijden. Zo kwam ik in die show terecht. Erg leuk.’ ND

Besmet u ook uw patiënten? ‘Tot morgen’. Ik geef dhr G een hand. Een verpleegkundige komt de kamer binnengelopen. Of ik een recept voor een ontslagen patiënt kan tekenen. Terwijl ik de kamer uitloop realiseer ik mij dat ik vergeten ben mijn handen te wassen. Dat terwijl dhr G koorts heeft, sterk transpireerde terwijl ik hem onderzocht, en ik een nat en kleverig verband van de wond op zijn been had getrokken. Mijn handen waren tot broedplaatsen van bacteriekolonies verworden; een gevaar voor de volgende patiënt(en). Waarom zo onvoorzichtig? Dit terwijl wij ons tot doel gesteld hebben de hoeveelheid ziekenhuisinfecties te verminderen. De onderzoeksgegevens zijn overtuigend; artsen en verpleegkundigen wassen hun handen maar een derde tot de helft zo vaak als zou moeten. Op onze stropdas of witte jas, onder ons horloge, onder onze ringen, op de membraan van onze stethoscoop, maar met name onder onze vingernagels, in onze handlijnen en tussen de haren op onze onderarmen krioelen tussen de vijfduizend tot vijf miljoen bacteriën per vierkante millimeter. Beschamend genoeg zijn dit geen recente nieuwe bevindingen. De Weense gynaecoloog en patholoog Ignac Semmelweis toonde al in 1847 aan dat artsen in zijn ziekenhuis, omdat ze niet stelselmatig hun handen wasten, verantwoordelijk waren voor de door streptococcen veroorzaakte kraamvrouwenkoorts. Bij bevallingen die werden uitgevoerd door wel hygiënisch verantwoord handelende verloskundigen was de sterfte door puerperale koorts 1 procent; bij bevallingen door artsen 20 procent. Tijdens een door hem uitgevoerde studie (die we nu een controlled before after study zouden noemen) waarin de artsen wel verantwoord

hun handen wasten bereikten zij dezelfde getallen als de verloskundigen. Het duurde vele jaren voor het Semmelweis lukte zijn resultaten gepubliceerd te krijgen. Zij druisten immers in tegen de heersende humorale opvattingen over infecties en ontstekingen. Ook in zijn eigen ziekenhuis geloofden veel artsen de bevindingen niet. Er ontstond onrust: dat dokters zelf de dood van hun patiënten veroorzaakten was voor menig collega onacceptabel. Semmelweis werd ontslagen en vond met moeite nieuw emplooi in een klein ziekenhuis in Pest.

www.WLOLoopbaanadvies.nl - bewust richting geven aan je loopbaan Loopbaanadvies, Outplacement, Coaching en Reïntegratie. Bel voor meer informatie of een kennismakingsgesprek Wenneke Ong of Susan van Dijk, loopbaanprofessionals 06-50600570 of 026–8450786.

Dat het in Nederland niet lukt onze beschamend hoge ziekenhuisinfectiecijfers omlaag te krijgen is dus geen kwestie van onwetendheid. Het is een laakbaar gebrek aan naleving van wat reeds lang bekend is. Inmiddels zijn we 160 jaar verder en gedragen ik en mijn collegae zich nog steeds als een lopende infectiehaard. Dit terwijl bijna iedere ziekenhuiskamer is uitgerust met een dispenser, gevuld met een alcoholvloeistof. Als je 10 seconden wrijft en de handen droogt aan de lucht zijn je volgende patiënten relatief veilig. Zeker als dit wordt aangevuld met eenvoudige maatregelen zoals onze nagels kort houden, regelmatig een nieuwe schone witte jas aantrekken, geen sieraden of ringen of stopdas of zwabberketting dragen, de stethoscoop na gebruik reinigen en elkaar vriendelijk maar directief aanspreken als een collega zich niet aan deze voorschriften houdt. Voor betere genezingscijfers blijkt een consequent doorgevoerde handhygiëne belang­rijker dan eenmaal per week een briljante diagnose stellen. Nu allen alleen nog doen. Dr. Hub Wollersheim.

Lid Noloc / Register Consultant CMI

Medisch tekstwerk Het UTN redigeert en vertaalt uw: • (populair)wetenschappelijke artikel • beleidstekst • brochure • dissertatie • presentatie • website • ... en meer Mail uw vraag naar utntekstservice.nl en we nemen direct contact met u op. Het UTN Alle talen meester! www.ru.nl/utn

C o l o f o n Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen (eindredactie), Jannie Meussen, Gijs Munnichs, Walter Verhoeven. Aan dit nummer werkten mee: Marten Dooper, Alette van der Heijde, Paul van Laere, Marlies Mielekamp en Daan Van Speybroeck E-mail: [email protected], telefoon: (024) 361 35 38 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Henk Gerrits, René Bakker, mr. Aemiel Kerckhoffs Vormgeving en lay-out: Puntkomma Creatieve Communicatie Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, (023) 571 47 45, e-mail: [email protected] Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen (024) 361 54 42 Verschijningsdata zie intranet, button Radbode. 14

o pi n i e ra dbode 18 - 2007

Beter worden Het is onze professionele plicht het aantal patiënten dat overlijdt of blijvend letsel overhoudt aan vermijdbare onbedoelde schade door ziekte of behandeling terug te dringen. In projectplannen moeten concrete doelen, leiderschap, feedback en stimulans centraal staan. Een betoog van Erik de Laat, verpleegkundig specialist decubitus Regionaal Expertisecentrum Decubitus & onderzoeker KWAZO.

het UMC St Radboud volgens de meest actuele professionele standaarden. Op afdelingsniveau wordt een stappenplan ontwikkeld waarin concreet staat vermeld langs welke weg dit doel bereikt gaat worden. Deze plannen worden op haalbaarheid getoetst in een afdelingsvergadering of teamoverleg en geaccordeerd door het afdelingshoofd.

het betoog

Het gewenste resultaat vereist leidersschap van de Raad van Bestuur tot aan het bed. ‘Bed’ staat hier symbool voor de klant. Bij elke verandering is het noodzakelijk dat de leiding van een afdeling het verwachte doel expliciet benoemt en ook uitdraagt als een doel dat WE nastreven. Deze taak om draagvlak te creëren is niet die van een projectleider, maar juist de taak van leidinggevenden. Dit betekent concreet dat leidinggevende niet alleen faciliteren, maar ook hun verantwoording nemen als voorzitter van een stuur- of werkgroep en de boodschap ook daadwerkelijk uitdragen.

Per jaar sterven er in Nederland ongeveer tweeduizend patiënten door vermijdbare onbedoelde schade en een veelvoud hiervan loopt ernstig letsel op. Een belangrijke oorzaak hiervan is een falend preventiebeleid zoals voor ondervoeding, decubitus, vallen en ziekenhuisinfecties. Alle inspanningen ten spijt vervallen zorgverleners vaak weer in oude patronen waarin niet de optimale zorg wordt verleend. Wat hier de oorzaak van is is niet duidelijk. Wel is helder dat van iedere professional dag in dag uit een beroepshouding wordt verondersteld die constant en 100 procent is. Gedrag en aandacht mogen niet verslappen. Stress, drukte, vermoeidheid door onregelmatige diensten of besognes thuis zijn geen reden om protocollaire handelingen niet te verrichten. Vervolgens zullen er weinig patiënten zijn die je bedanken, omdat een decubitus of valpartij is voorkomen. Misschien ligt daar de kern van het probleem. Preventie is wel professioneel, maar er valt weinig bevrediging uit te halen. Het is niet tastbaar. En er is nog iets. De afgelopen jaren is er in het UMC St Radboud een groot vertrouwen geweest in structuren, zoals het methodisch handelen en het kwaliteitssysteem. Deze structuren werden stevig neergezet en gefaciliteerd, maar er was nauwelijks aandacht voor de sturing op inhoud. Wie bepaalt wat we moeten aanpakken? Wat heeft de hoogste prioriteit? Decubituspreventie, handhygiëne of beiden? Wat is een reëel doel? Er waait een nieuwe wind door het Radboud. We willen ‘Beter worden in het Radboud!’. Ik zie het als een uitdaging om ‘beter worden in het Radboud’ ter hand te nemen en werk te maken van het verbeteren van onze patiëntenzorg. Het terugdringen van vermijdbare onbedoelde effecten is daar een belangrijk onderdeel van. Ik stel daarbij vier succesfactoren voor.

Concrete doelen Maak te stellen doelen zichtbaar als speerpunt van het ziekenhuis. De Raad van Bestuur moet in samenspraak met de VAR en het Stafconvent concrete doelen stellen voor het komende jaar. Bijvoorbeeld: eind 2008 gebeurt de preventie van valincidenten of ziekenhuisinfecties in

ethiek

Leiderschap

Feedback op het niveau van de patiënt We moeten voorkomen dat onbedoelde effecten op de afdeling abstract en anoniem worden gemaakt met percentages op jaarbasis. Maak decubitus, valincidenten, infectiescores onderdeel van complicatiebesprekingen bij voorkeur multidisciplinair. Hier wordt niet over percentages gesproken, maar over patiënt X. De vraag die daar gesteld wordt, is waarom patiënt X uit bed is gevallen. Kent iedereen de richtlijn? Beschikken we over de juiste middelen en materialen om valincidenten te voorkomen? Is iedereen voldoende geschoold? Of waren we domweg nalatig?

Stimulans Preventie kost niet alleen een bovenmenselijke inspanning om dag in dag uit alert te blijven, maar ook geld. Er moet geïnvesteerd worden in onderzoek, scholing, materialen, bewakingssystemen en niet te vergeten onderhoud om ons bij de les te houden. De doelen die we nastreven gaan vrijwel alle afdelingen aan. In de kostprijsberekening van DBC’s zijn de kosten voor complicaties, zoals vermijdbare onbedoelde schade verrekend. Het probleem is alleen dat, wanneer we met zijn allen de onbedoelde schade fiks terugbrengen, de revenuen hiervoor niet automatisch terugvloeien naar de disciplines die zich daar het meest voor hebben ingespannen in de praktijk, het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek. Dus er wordt wel geïnvesteerd maar het levert niets op. Als dit wel het geval zou zijn zou dit een enorme impuls betekenen voor het ontwikkelen van praktische bruikbare technieken, onderwijsprogramma’s en voor vernieuwend onderzoek naar veiligheidsaspecten in het ziekenhuis. Volgens ‘Beter worden in het Radboud’ staan we er in de nieuwe organisatie met zijn allen voor om

huissysteem, gericht op foto’s, plaatjes en ziektes, dat onbedoeld en waarschijnlijk ook zonder dat medewerkers dat beseffen, zeer mensonlievend werd.Een patiënte vertelt: “Ik zit in de wachtruimte voor een mammografie en wordt opgehaald door een aardige jonge medewerkster. Zij vraagt of er in de familie borstkanker voorkomt.

Menslievende zorg Binnen de zorgethiek kom je deze uitdrukking ‘menslievende zorg’ steeds vaker tegen. Wat ermee wordt bedoeld is lastig te definiëren. Zoals met alle waarden verwijst het naar een ideaal, waarvan de betekenis pas oplicht in contrast met het níet-ideale. Net zoals het makkelijker is gezondheid te omschrijven als niet-ziek, dan te zeggen wat het wél is. Daarom zo’n contrast als voorbeeld: een zieken-

Heeft zij mijn dossier dan niet gelezen?! Vervolgens tracht zij mijn lijf zo te manoeuvreren dat er een goede borstfoto gemaakt kan worden. Ik voel dat ze niet erg bedreven is. Dat blijkt ook als ze me vertelt dat ze een co-assistente is en nog niet zoveel ervaring heeft. Ik vind het niet fijn dit te horen; mijn moeder heeft borstkanker gehad, onlangs heb ik een goede kennis van mijn leeftijd aan borstkanker verloren, ik

15

Foto: Frank Muller

kwaliteit op topniveau te leveren, dus is het vanzelfsprekend dat binnen afdelingen middelen gereserveerd worden voor de verbetering van zorgkwaliteit. Het is onze professionele plicht het aantal patiënten dat overlijdt of blijvend letsel overhoudt aan vermijdbare onbedoelde schade door ziekte of behandeling terug te dringen. Naar mijn mening moeten in projectplannen waarin dit doel wordt nagestreefd de bovenstaande factoren centraal staan: concrete doelen, leiderschap, feedback en incentives ofwel stimulans.  n

IN MEMORIAM

Mevr. T. Overmeer Op 1 oktober is mevrouw T. Overmeer op 71-jarige leeftijd overleden. Zij was een medewerkster van de afdeling Dermatologie gedurende meer dan drie decennia. Zij was werkzaam op het laboratorium vaatfunctieonderzoek en heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan patiëntenzorg, onderzoek, onderwijs en opleiding. Wij zijn haar zeer erkentelijk voor haar inzet en haar warme aandacht voor collegae en patiënten. Ons medeleven gaat uit naar haar familie. Namens afdeling Dermatologie Prof.dr. P.C.M. van de Kerkhof

voel ook wat onregelmatigheden in mijn borst en nu wil ik goed en professioneel geholpen worden want ik maak mij zorgen! Ze belt een andere medewerkster om haar een handje te helpen. Als de ‘fotosessie’ klaar is mag ik terug naar de wachtruimte, tussen andere mensen. Die kunnen allemaal meeluisteren als de co-assistente vertelt dat de foto technisch goed gelukt is maar dat ze nog wel een echo willen maken en omdat de foto’s moeilijk te beoordelen zijn is een MRI wellicht ook zinvol. Een volgende medewerkster leidt mij naar een nieuwe ruimte. Ik mag mij weer uitkleden. Wat haar functie is weet ik niet. Zij vertelt me dat de radioloog is gebeld en ieder moment kan komen. Na ongeveer 10 minuten komt deze binnen en vraagt of ik wel eens vaker een echo gehad heb. Vorig jaar nog! Heeft hij ook geen dossier? Terwijl hij mij onderzoekt zegt hij weinig en maakt af en toe een foto. Na afloop gaat hij weg om, zoals hij zegt, de foto’s aan zijn baas te laten zien. Is hij misschien dan ook een co-assistent?? De vijfde persoon die zich ermee bemoeit. Na een tijdje komt hij terug en zegt dat het goed is. Ik kijk enigszins verbaasd. Hoezo goed??” Martien Pijnenburg

ra ac tueel dbode 18 - 2007

‘Geneticom handelt over de rug van kwetsbare mensen in een angstsituatie’ ‘Meer ouderen met minder gezondheidsproblemen door DNA-onderzoek’, is een van de slogans die te lezen is op de website van Geneticom; een commercieel bedrijf voor genetische counseling en erfelijkheidsonderzoek in oprichting. Hoogleraar klinische genetica Nine Knoers van het UMC St Radboud meent dat het bedrijf dingen belooft die het niet kan waar­maken. M arli e s M i e l e k amp

Het is niet de eerste keer dat Bert van Delen, beoogd adjunct-directeur van Geneticom, een proefballonnetje oplaat voor een commercieel medisch initiatief: al eerder probeerde deze arts en jurist een second opinion-kliniek en een genderkliniek van de grond te krijgen. Die laatste, waar je zelf het geslacht van je kind kon bepalen, werd door de toenmalige minister van Volksgezondheid Borst verboden. Nine Knoers, behalve hoogleraar ook voorzitter van de Vereniging Klinische Genetica in Nederland (VKGN), heeft grote bezwaren tegen Geneticom. En niet eens zozeer omdat het een commercieel initiatief is. ‘Waar ik vooral bezwaar tegen heb is het commerciële praatje op hun website waarin ze mensen oproepen zich genetisch te laten testen en waarbij ze de indruk wekken dat je zo actief kunt bijdragen aan het voorkomen van ziektes. Het bedrijf draait mensen een rad voor ogen door aan te geven dat zaken mogelijk zijn die überhaupt nog niet kunnen en in de toekomst wellicht ook nooit mogelijk zullen worden. Bovendien spelen ze door kreten als ‘werken aan de gezondheid van morgen’ in op angstgevoelens bij mensen.’

jij drager bent van het gen waar deze ziekte aan is gebonden. Dan hebben we eerst gesprekken met deze mensen om ze een weloverwogen keus te laten maken, vervolgens wordt de test gedaan en daarna krijgen deze mensen nazorg van een maatschappelijk werker of psycholoog.’ Het voor- en natraject mist de hoogleraar bij Geneticom. In een radiodebat met haar zei Van Delen dat patiënten na de diagnose ‘naar de huisarts zouden worden

‘Ze wekken de indruk dat mensen zelf actief kunnen bijdragen aan het voorkomen van ziektes’

Voor- en natraject De hoogleraar vindt het belangrijk om eerst uit te leggen hoe de acht centra ‘Klinische Genetica’ verbonden aan academische ziekenhuizen gewoonlijk werken. ‘Wij werven niet actief, maar werken alleen op aanvraag van de patiënt. Zoals bij de ziekte van Huntington, een onbehandelbare, neurologische ziekte waarbij je geestelijk en lichamelijk aftakelt en die aan één gen gebonden is. Als een van de ouders deze ziekte heeft, hebben de kinderen 50 procent kans deze ziekte ook te krijgen. Als je dan bijvoorbeeld een kinderwens hebt, wil je vaak weten of

gestuurd’. En of die daar nou op zitten te wachten. Een ander kritiekpunt van de klinisch geneticus is de vraag wat voor artsen Van Delen gaat aannemen om het onderzoek te doen. In het radiodebat liet Van Delen zich ook hier niet over uit. Omdat de Nederlandse beroepsvereniging van klinisch genetici klein is, weet Knoers dat hiervan geen mensen gaan participeren in Geneticom. Ze zou zich kunnen voorstellen dat wellicht Belgische genetici in dienst van het bedrijf komen, daar is klinische genetica nog geen erkend medisch specialisme. ‘Ik zou

16

Foto: Frank Muller

me daarom ook nog kunnen voorstellen dat Van Delen gewoon basisartsen gaat inhuren voor zijn bedrijf. Het is natuurlijk aanlokkelijk als je een half jaar op een specialisatieplaats moet wachten even wat geld te verdienen. Maar het is natuurlijk geen goede zaak als deze jonge, onervaren artsen losgelaten worden op deze bijzondere vorm van zorg.’ In een interview gaf Van Delen wel aan dat ze bij Geneticom niet gaan testen op onbehandelbare aandoeningen zoals eerder genoemde ziekte van Huntington. ‘Maar wat doen ze dan bijvoorbeeld met genetische borstkanker’, vraagt de hoogleraar zich af. ‘Daarvoor bestaan immers mogelijkheden voor preventie. Ik kan je vertellen dat Geneticom daar niets toevoegt aan wat de klinische centra nu al doen en de kwalitatieve zorg die wij mensen bieden ontbreekt bij hen totaal.’

Kwetsbare mensen Knoers denkt dat vooral mensen naar het commerciële instituut zullen komen die hun kansen op bijvoorbeeld hart- en vaatziekten willen laten voorspellen. ‘Die ziekte is echter niet aan één gen gebonden, maar wordt veroorzaakt door een combinatie van genetische risicofactoren die in combinatie met omgevingsfactoren en in complexe interactie met elkaar uiteindelijk tot erfelijke hart- en vaatziekten kunnen leiden. Als het bedrijf in staat is een aantal van de genetische risicofactoren te bepalen, dan kunnen ze misschien zeggen dat het risico voor iemand van 2 procent naar 4 procent gaat. Wat ze daarna aan preventie doen is mensen vertellen dat ze niet moeten roken, een gezond gewicht moeten houden, veel moeten bewegen, gezond moeten eten en hun bloeddruk en cholesterolgehalte geregeld moeten laten meten. Nou, dat kan iedereen je zonder zo’n test ook vertellen.’ Eigenlijk zouden Bert van Delen en Nine Knoers afgelopen 6 november met elkaar in debat gaan in Lux. Van Delen zegde af omdat hij eerst wil opstarten en in de opstartfase geen media-aandacht wil die mogelijk negatief uitpakt voor het bedrijf. Bovendien wacht hij nog op een vergunning voor zijn kliniek. Dat de hoogleraar klinische genetica hoopt dat hij de vergunning niet krijgt, mag duidelijk zijn. ‘Geneticom handelt over de rug van kwetsbare mensen in een angstsituatie en ik vind dat dit niet kan.’ n Meer informatie: www.geneticom.nl