Invriezen van eicellen
Deze tekst is geheel overgenomen van Nederlands Netwerk Fertiliteitspreservatie (NNF)
De behandeling van kanker kan schadelijk zijn voor de vruchtbaarheid. Er zijn verschillende technieken om de vruchtbaarheid zo veel mogelijk te sparen, zowel voor als tijdens de behandeling van kanker. Een van de mogelijkheden om de vruchtbaarheid voorafgaande aan de behandeling te sparen is het invriezen van eicellen. Voorafgaand aan het invriezen van eicellen wordt een hormoonbehandeling gestart om de eierstokken te stimuleren. Vervolgens worden de eicellen opgezogen uit de eierstokken, ingevroren en opgeslagen. De methode waarbij eicellen in hele korte tijd worden ingevroren wordt ook wel vitrificatie van oocyten genoemd. Als uw kanker behandeling is afgerond en u kinderwens heeft, maar onvruchtbaar bent geworden, kunnen de eicellen worden ontdooid en bevrucht met zaadcellen van uw partner. Als hieruit embryo’s ontstaan kunnen deze teruggeplaatst worden. Hierdoor bestaat de mogelijkheid dat u zwanger kunt worden van uw genetisch eigen kind. Deze behandeling is nog relatief nieuw. Dat maakt dat we de lange termijn gevolgen voor kinderen die na deze behandeling worden geboren, nog niet kunnen overzien.
Belangrijk om te weten bij het invriezen van eicellen
• • • • •
De maximale leeftijd voor het invriezen van eicellen is 40 jaar, terugplaatsen is tot 45 jaar. De totaal benodigde tijd voor deze behandeling kan twee tot vier weken duren (afhankelijk van uw cyclus) en kan alleen als er genoeg tijd voor is voorafgaande aan de behandeling van kanker. De behandeling wordt altijd gepland in overleg met uw oncologisch behandelaar. De succeskans van het gebruik van ingevroren eicellen is nagenoeg gelijk aan het gebruik van verse eicellen bij IVF. De kans op (aangeboren) afwijkingen bij kind(eren) lijkt tot nu toe niet verhoogd, maar uit voorzorg zullen kind(eren) geboren na deze behandeling regelmatig worden gecontroleerd tot hun vijfde jaar.
Een vrouw beschikt over twee eierstokken (ovaria) onder in de buik. De buitenste laag van de eierstokken bevat de voorraad onrijpe eicellen voor het hele leven. In
1
de loop van de jaren daalt de voorraad, en bij de menopauze, de laatste menstruatie van het leven, zijn alle eicellen op. Chemotherapie en bestraling kunnen eicellen beschadigen, en hiermee tot onvruchtbaarheid leiden. Om de kans op een toekomstig kind te vergroten kunnen we een aantal uitgerijpte eicellen invriezen en op een later tijdstip weer ontdooien en met behulp van Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie (ICSI) bevruchten. Hierbij wordt een zaadcel met een dunne naald rechtstreeks in de eicel ingebracht. Plaatselijke bestraling zoals bij borstkanker wordt niet als schadelijk beschouwd voor de eierstokken.
De hormoon behandeling:
Om later meer kansen te creëren om een embryo te maken zijn er meerdere eicellen nodig. In een normale cyclus ontwikkelt zich elke maand maar één eiblaasje (follikel) met daarin een eicel. Door stimulatie met hormonen rijpen de eicellen en kunnen zich meerdere eiblaasjes tegelijk ontwikkelen. De hormonen moet u zelf dagelijks via een injectie toedienen. Met echo-onderzoek via de vagina wordt het aantal groeiende eiblaasjes gecontroleerd. Als de eiblaasjes groot genoeg zijn kunnen de eicellen eruit gehaald worden. Dit gebeurt door de eiblaasjes via de vagina aan te prikken en leeg te zuigen. Hierna worden de eicellen ingevroren en opgeslagen.
Fig. 1 via de vagina worden met een naald de rijpe eicellen uit de eierstok gehaald
Het invriezen van eicellen
De eicellen worden ingevroren en bewaard in vloeibare stikstof (-196°C). In principe kunnen de eicellen bij deze temperatuur jarenlang worden bewaard. De techniek die hiervoor gebruikt wordt is vitrificatie. Hierbij worden hoge concentraties
2
cryoprotectant (antivries) gebruikt. De eicellen worden ultrasnel ingevroren om het ontstaan van ijskristallen in de eicel te voorkomen. Ze blijven opgeslagen in het fertiliteitslaboratorium totdat u er gebruik van wilt maken. Dit kan tot de leeftijd van 45 jaar.
Fig. 2 De eicellen worden ingevroren in vloeibare stikstof
Het ontdooien en bevruchten van eicellen
Na het beëindigen van de behandeling van kanker wordt duidelijk of u onvruchtbaar bent geworden of niet. Op het moment dat u kinderwens heeft en u onvruchtbaar bent geworden, kunnen de eicellen worden ontdooid en met behulp van ICSI worden bevrucht. Dit kan alleen plaatsvinden indien uw oncologisch behandelaar akkoord is en er geen gezondheidsrisico is. Bij ICSI wordt een zaadcel geïnjecteerd in een eicel. Hieruit kunnen één of meerdere embryo’s ontstaan die teruggeplaatst worden in de baarmoeder. Hierbij worden meestal hormonen toegediend om het proces te ondersteunen. Er bestaat een kans dat de eicellen uiteindelijk niet terug worden geplaatst, ofwel omdat dit niet kan of omdat u het niet (meer) wilt. In dat geval zullen de eicellen worden vernietigd.
Hormonen en kanker
Hormonale stimulatie is nodig om in de eierstokken meerdere eiblaasjes te laten groeien om zo meerdere eiblaasjes aan te kunnen prikken en eicellen in te vriezen. De hormonen kunnen echter van invloed zijn op hormoon-gevoelige tumoren. In overleg met de oncologisch behandelaar wordt een zo veilig mogelijk hormoonschema gestart. 3
Complicaties
Bij een punctie om eicellen te verkrijgen bestaat een zeer kleine kans op een bloeding of infectie. De hormonale stimulatie heeft als risico dat er een overstimulatie van de eierstokken kan optreden (ovarieel hyperstimulatiesyndroom) in de eerste 2 weken na de eicelpunctie. Bij de kinderen die geboren zijn na het invriezen van eicellen, zijn tot nu toe niet meer aangeboren afwijkingen vastgesteld dan bij andere kinderen.
De kans op succes
Hoe de behandeling verloopt, is nog onzeker. Het kan zijn dat ondanks de hormooninjecties slechts weinig of zelfs geen eicellen worden verkregen. Of dat er geen goede eicellen zijn om in te vriezen. Ook kunnen er na ontdooien weinig goede eicellen overblijven en kan de bevruchting tegenvallen, of ontstaan er slechte embryo’s. Dit betekent dat er een kans bestaat dat u niet zwanger wordt en dus is er geen garantie op het krijgen van een kind.
Waar in Nederland?
Het invriezen van eicellen middels vitrificatie is in Nederland toegestaan onder de voorwaarde dat de gezondheid van kinderen geboren na gebruikmaking van ingevroren eicellen tot hun vijfde jaar wordt vervolgd. Vitrificatie gebeurt in vrijwel alle Nederlandse IVF centra. Voor meer informatie over fertiliteitspreservatie: www.nnf-info.nl
4
Radboud universitair medisch centrum Verloskunde en Gynaecologie Voortplantingsgeneeskunde
BEWAAROVEREENKOMST EICELLEN RADBOUDUMC
Huispost 791 Postbus 9101 6500 HB Nijmegen
Ondergetekenden,
1.a
Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10
Sticker vrouw
Indien vrouw minderjarig is 1.b Gegevens ouder 1
Gegevens ouder 2
hierna te noemen: “de vrouw” en 2. Het Radboudumc te Nijmegen, hierna te noemen ‘het UMC’, ten deze rechtsgeldig vertegenwoordigd door: het hoofd van het Fertiliteitslaboratorium: en de behandelend arts: hierna gezamenlijk aan te duiden als “de partijen” In aanmerking nemende: • dat de vrouw haar eicellen aan het UMC ter opslag geeft om de mogelijkheid open te houden op een later tijdstip met behulp van deze eicellen een zwangerschap bij haar te doen ontstaan. Zulks in verband met een vruchtbaarheidsbedreigende situatie of in het kader van een fertiliteitsbehandeling; • dat het UMC de eicellen op zorgvuldige wijze zal vitrificeren en/of in opslag zal nemen met inachtneming van de stand van de wetenschap; • dat de vrouw volledig is geïnformeerd over de wijze van vitrificatie en/of opslag binnen het UMC en daarmee akkoord gaat; • dat de vrouw beseft dat vitrificatie en ontdooien van eicellen mogelijk een negatieve invloed heeft op de kwaliteit van de cellen en de eventueel daaruit voortkomende embryo’s; • dat de vrouw erop is gewezen dat het vitrificeren van eicellen een nieuwe methode betreft die in ontwikkeling is, dat wil zeggen dat gebruik ervan voor vervolgbehandeling en/of het totstandbrengen van een zwangerschap niet vanzelfsprekend is; • dat de vrouw erop is gewezen dat de vitrificatie en de eventuele vervolg(be)handeling en/of het totstandbrengen van een zwangerschap gebonden zal zijn aan de op dat moment geldende wet- en regelgeving en gehanteerde beleid van het Radboudumc. Komen overeen als aan ommezijde vermeld. Aldus vastgesteld en overeengekomen te Nijmegen op De vrouw
Het Radboud universitair medisch centrum, ten deze vertegenwoordigd door
(de vrouw)
(hoofd van het fertiliteitslaboratorium)
(behandelend arts)
De vrouw geeft door aankruisen van onderstaande hokje toestemming voor het gebruik van de eicellen na haar overlijden of nadat sprake is van onbereikbaarheid (zoals bedoeld in artikel 4 en 5 van deze overeenkomst), in wetenschappelijk onderzoek (rekening houdend met de alsdan geldende wet- en regelgeving). q ja, ik stem hiermee in
Paraaf vrouw:
5
06-2014-2346A
Artikel 1 Onderwerp van de overeenkomst 1. Het UMC verplicht zich door het ondertekenen van deze overeenkomst, na een daartoe strekkend verzoek van de vrouw, haar eicellen te vitrificeren en/of de gevitrificeerde eicellen naar behoren en conform de stand van de wetenschap, op te slaan met als doel om de vrouw in staat te stellen om op een later tijdstip gebruik te maken van deze eicellen voor voortplanting en/of daaraan een andere bestemming te kunnen. 2. De datum van vitrificatie en/of opslag is vastgelegd in bijlage 1, welke bijlage deel uitmaakt van deze overeenkomst. 3. Overeenkomstig het protocol van het UMC wordt voorafgaand aan de vitrificatie en/of de opslag door het UMC vastgesteld dat de eicellen geschikt zijn voor vitrificatie en/of opslag. Dit geschiktheidonderzoek houdt tevens is dat onderzoek van de vrouw conform de geldende virologische protocollen en standpunten heeft uitgewezen dat er geen sprake is van (virale) infecties. Artikel 2 Duur van de overeenkomst 1. De overeenkomst vangt aan nadat het geschiktheidonderzoek als bedoeld in artikel 1 lid 3 heeft uitgewezen dat de eicellen geschikt zijn voor vitrificatie en/of opslag. 2. Indien de overeenkomst wordt aangegaan in het kader van een vruchtbaarheidsbedreigende situatie wordt deze overeenkomst aangegaan voor onbepaalde tijd, behoudens tussentijdse opzegging. De overeenkomst eindigt van rechtswege op het moment dat de vrouw de door de beroepsgroep vastgestelde maximumleeftijd voor eventueel gebruik van gevitrificeerde eicellen heeft bereikt. 3. Indien de overeenkomst wordt aangegaan in het kader van een fertiliteitsbehandeling eindigt deze overeenkomst van rechtswege op het moment dat sprake is van einde van de behandeling. Het UMC bepaalt wanneer sprake is van einde van de behandeling. 4. Na het verstrijken van de maximale duur van de overeenkomst, zoals bedoeld in lid 2 en 3 van dit artikel, stelt het UMC de vrouw schriftelijk in de gelegenheid om binnen 3 maanden schriftelijk aan te geven of zij de eicellen een bepaalde bestemming wil geven (vernietigen, donatie of wetenschappelijk onderzoek). Afhankelijk van de gegeven bestemming kan artikel 6 van toepassing zijn. Indien de vrouw niet zo’n bestemming aangeeft of na een eenmalig rappel vanuit het UMC niet reageert op het verzoek haar wens kenbaar te maken, zullen de eicellen door het UMC, binnen 1 maand worden vernietigd. Artikel 3 Tussentijdse opzegging 1. De vrouw is te allen tijde bevoegd de overeenkomst tussentijds, per aangetekende brief met bericht van ontvangst, op te zeggen. Na beëindiging door opzegging stelt het UMC de vrouw schriftelijk in de gelegenheid om binnen 3 maanden schriftelijk aan te geven of zij aan de eicellen een bepaalde bestemming wil geven. De vrouw kan aangeven dat: - de eicellen dienen te worden overgedragen aan een op grond van wet- en regelgeving tot handelingen met eicellen bevoegde andere instel ling voor verdere bewaarneming dan wel voor gebruik van het bewerkstellingen van een zwangerschap (niet van toepassing indien de vrouw de door de beroepsgroep vastgestelde maximumleeftijd heeft bereikt). Artikel 6 is van toepassing; - de eicellen kunnen worden gebruikt ten behoeve van een vrouw met fertiliteitsproblemen (donatie); - de eicellen kunnen worden aangewend voor gebruik in op grond van wet- en regelgeving toelaatbaar wetenschappelijk onderzoek; - de eicellen dienen te worden vernietigd. Indien de vrouw niet zo’n bestemming aangeeft of na een eenmalig rappel vanuit het UMC niet reageert op het verzoek haar wens kenbaar te maken, zullen de eicellen door het UMC, binnen 1 maand worden vernietigd. 2. Het UMC is uitsluitend bevoegd om, met inachtneming van een opzegtermijn van drie maanden, de overeenkomst schriftelijk per aangetekende brief met bericht van ontvangst, eenzijdig op te zeggen, indien: - de vrouw weigert de kosten verbonden aan de vitrificatie en/of opslag van de eicellen te voldoen, na daartoe schriftelijk op het bij het UMC bekende adres van de vrouw te zijn aangemaand door het UMC; - op grond van nieuwe wetenschappelijke inzichten het langer bewaren van eicellen om deze te kunnen gebruiken voor het ontstaan van een zwangerschap, niet meer (medisch) zinvol is te achten. Bij opzegging nodigt het UMC de vrouw uit om binnen 3 maanden schriftelijk aan te geven of zij aan de eicellen een bepaalde bestemming wil geven. Lid 1 van dit artikel is dan van overeenkomstige toepassing. Artikel 4 Einde van de overeenkomst 1. Anders dan door tussentijdse opzegging, overlijden van de vrouw of het verstrijken van de maximale duur van de overeenkomst eindigt deze overeenkomst eveneens van rechtswege: a) indien de vrouw door het UMC niet langs gebruikelijke wegen kan worden bereikt. Van onbereikbaarheid als hier bedoeld is in ieder geval sprake indien de vrouw niet reageert op brieven en/of aanmaningen door het UMC gezonden op het bij UMC bekende adres van de vrouw; b) door veranderende wet- of regelgeving rondom vitrificatie van eicellen die het onverkort in stand houden van deze overeenkomst in de weg staan. 2. In geval van einde van de overeenkomst zoals bedoeld in lid 1 van dit artikel, zal het UMC overgaan tot vernietiging van de eicellen, tenzij de vrouw toestemming heeft aangegeven (door aankruisen van het daarvoor bestemde hokje op de voorzijde van deze overeenkomst) voor gebruik van de eicellen voor wetenschappelijk onderzoek, mits toelaatbaar binnen alsdan geldige wet- en regelgeving. Artikel 5 Overlijden 1. De overeenkomst eindigt van rechtswege bij overlijden van de vrouw. 2. Het UMC zal zorg dragen dat binnen één maand, nadat het UMC op de hoogte is geraakt van het overlijden van de vrouw de eicellen worden vernietigd, tenzij de vrouw bij leven en op dat moment meerderjarig (dat wil zeggen 18 jaar of ouder) schriftelijk toestemming heeft gegeven voor gebruik van de eicellen na overlijden voor het bewerkstelligen van een zwangerschap (donatie) of (door aankruisen van het daarvoor bestemde hokje op de voorzijde van deze overeenkomst) voor wetenschappelijk onderzoek, mits toelaatbaar binnen alsdan geldige wet- en regelgeving. Artikel 6 Overdracht Op schriftelijk verzoek van de vrouw kunnen de opgeslagen eicellen worden overgedragen aan een op grond van wet- en regelgeving tot handelingen met eicellen bevoegde andere instelling voor verdere bewaarneming dan wel voor gebruik van het bewerkstellingen van een zwangerschap (niet van toepassing indien de vrouw de door de beroepsgroep vastgestelde maximumleeftijd heeft bereikt). Het UMC zal voorafgaand aan de overdracht contact opnemen met de door de vrouw aangegeven bevoegde instelling. Tussen UMC, bevoegde instelling en de vrouw zullen afspraken worden gemaakt over de wijze van overdracht en de hieraan verbonden kosten. Op het moment van het verlaten van de eicellen uit het UMC St Radboud eindigt deze overeenkomst, en daarmee de verantwoordelijkheid van het UMC voor de eicellen, van rechtswege. Artikel 7 Zeggenschap De vrouw behoudt tijdens de duur van deze overeenkomst de volledige zeggenschap over de eicellen, tenzij in deze overeenkomst anders is bepaald. De zeggenschap van de vrouw gaat niet zover dat van UMC St Radboud gevraagd kan worden mee te werken aan zaken die niet in overeenstemming zijn met geldige wet- en regelgeving of ethisch onaanvaardbaar worden geacht. De eicellen zijn niet voor vererving vatbaar en vallen buiten iedere (huwelijks)gemeenschap. Artikel 8 Adresgegevens vrouw 1. De vrouw is verplicht om gedurende de looptijd van de overeenkomst in geval van verhuizing een verhuisbericht met nieuw adres te sturen aan het secretariaat voortplantingsgeneeskunde van het UMC, onder vermelding van “vitrificatie eicellen”. Het UMC stuurt de vrouw binnen 30 dagen na ontvangst van het verhuisbericht een ontvangstbevestiging. 2. Het UMC is verplicht om correspondentie (waaronder aanmaningen en opzeggingen) te richten aan het adres van de vrouw zoals vermeld in deze overeenkomst of het nieuwe adres zoals door de vrouw overeenkomstig lid 1 aan het UMC kenbaar is gemaakt. 3. Het UMC heeft geen onderzoeksplicht ten aanzien van de woon- of verblijfplaats van de vrouw. Indien de vrouw niet voldoet aan de verplichting zoals genoemd in lid 1 en het UMC constateert dat de bij het UMC bekende adresgegevens niet meer correct zijn, dan zal het UMC handelen overeenkomstig artikel 4 van deze overeenkomst. Artikel 9 Kosten Het UMC brengt bij de vrouw per cyclus een bedrag in rekening voor het bewerken en de vitrificatie van de eicellen. Daarnaast wordt door het UMC bij de vrouw jaarlijks kosten van bewaarneming in rekening gebracht. De kosten zijn mogelijk niet te verhalen op de zorgverzekering. De bedragen worden jaarlijks door het UMC vastgesteld en zijn gebaseerd op de door de NZA vastgestelde kosten. Bij tussentijds opzeggen van de overeenkomst is geen restitutie mogelijk. Artikel 10 Aansprakelijkheid 1. Het UMC zal zorg dragen dat de vitrificatie en/of opslag van de eicellen met de vereiste zorgvuldigheid en met inachtneming van de stand van de wetenschap geschiedt. De vrouw is zich ervan bewust dat het proces van vitrificatie en/of opslag, buiten de schuld van het UMC en ondanks de nodige kwaliteitsmaatregelen, kan leiden tot kwaliteitsverlies van de eicellen en de eventueel daaruit voortkomende embryo’s. De vrouw aanvaardt het risico dat de staat waarin de eicellen zich bevinden aan het begin van de overeenkomst kan verschillen van de staat waarin de eicellen zich bevinden aan het einde van de overeenkomst. 2. Het UMC is jegens de vrouw nimmer aansprakelijk voor schade toegebracht aan de eicellen of voor schade als gevolg van het teloorgaan van eicellen dan wel voor schade die voortvloeit uit het schenden van het eigendoms/zeggenschapsrecht(en) van de vrouw, op welke wijze dan ook veroorzaakt, tenzij er sprake is van opzet of grove schuld aan de zijde van het UMC. 3. Het UMC is niet aansprakelijk voor kwaliteitsverlies, het teloorgaan of beschadigen van de eicellen door oorzaken gelegen in de sfeer van overmacht, zoals technische tekortkomingen van de gebruikte apparatuur of oorzaken van buitenaf zoals brand, inbraak of diefstal. Artikel 11 Overige bepalingen 1. Op deze overeenkomst is Nederlands Recht van toepassing. 2. Voor de toepassing van alle artikelen van deze overeenkomst geldt dat dit altijd gebonden is aan de op dat moment geldende wet- en regelgeving en het geldende beleid van het UMC en hiermee niet in strijd mag zijn. 3. In gevallen waarin deze overeenkomst niet voorziet beslist de Raad van Bestuur van het Radboudumc.
6
Noteer hier uw vragen
11-2014-7442
Adres Polikliniek Voortplantingsgeneeskunde Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10, route 782->859 6525 GA Nijmegen Postadres Radboudumc 791 Polikliniek Voortplantingsgeneeskunde Postbus 9101 6500 HB Nijmegen Website www.radboudumc.nl/zorg/afdelingen/ verloskundeengynaecologie/voortplantingsgeneeskunde
Radboud universitair medisch centrum
