7
BLOEIENDE WIJKECONOMIE
Investeren in economie en werk Tijdens de verbouwing gaat de verkoop gewoon door. Met het voorgenomen beleid willen wij niet slechts ‘op de winkel passen’, maar krachtig investeren. Onderdeel van de toekomstvisie is de aandacht voor een gezonde economie. Want ook hier liggen kansen. Bijvoorbeeld in allochtoon ondernemerschap. De vele allochtone bedrijven zorgen ervoor dat er een nieuwe multiculturele markt is ontstaan die dichtbij de afnemers is gevestigd. Deze doelgroep kan een impuls geven aan de kwaliteit van het woon- en leefklimaat van Transvaal. In de vernieuwing van de wijk is de economie en het werk van levensbelang. Vooral het bieden van werk voor de onbenutte arbeidsreserve. Een bloeiende wijkeconomie levert immers een bijdrage aan het oplossen van sociale knelpunten. Nieuwe banen scheppen, werklozen aan de slag helpen uit de directe omgeving en het vestigingsklimaat aantrekkelijker maken. Dat zijn de doelstellingen van het ontwikkelingsprogramma Economie en Werk. Het bevordert tevens
78
79
80
81
82
83
84
85
86
7
KRACHTIG INVESTEREN
Investeren in economie en werk W E R K
I S
V A N
L E V E N S B E L A N G
de concurrentiekracht van Den Haag. In onze imagocampagne zullen wij Transvaal presenteren als aantrekkelijke vestigingsplaats voor ondernemers en benutten wij de kracht van het etnisch ondernemerschap als toeristisch product. Door een gevarieerd winkelaanbod en verrassende culturele activiteiten worden bezoekers verleid tot een verblijf in Transvaal. De kanskaarten Paul Krugerlaan, het bedrijventerrein Uitenhagestraat en de Haagse Mart werken daarbij als inspiratiebron. Deze kanskaarten liggen voor een belangrijk deel in de economische zone van lijn 11; een zone die te maken krijgt met grote infrastructurele ontwikkelingen. Ontwikkelingen die de combinatie van wonen, werken en recreëren zullen versterken.
78
80
81
82
83
84
85
86
INVESTEREN IN ECONOMIE EN WERK
Legenda Bestaand Nieuw Winkels
Detailhandel
Detailhandel
Haagse
Detailhandel
Paul Krugerlaan
Kempstraat
Mart
Hoflandplein
Horeca Commerciële voorzieningen Markt
Bedrijventerrein Uitenhagestraat
7.1
Gemengde functies
Gemengde functies
Paul Krugerlaan
Kempstraat
Transvaal - bieden kansen op het scheppen van werkgelegenheid in de wijk.
Stimulering wijkeconomie
Het stedelijk karakter van Transvaal is gebaat bij versterking van de wijkeconomie. Wij beogen daarmee: meer werkgelegenheid te scheppen; • jongeren op een positieve manier met werk ervaring op te laten • doen; een broedplaatsfunctie tot stand te brengen (met name • starters); Transvaal een levendig, stedelijk klimaat te geven. • het investeringsklimaat te verbeteren zodat Transvaal zich • uiteindelijk op eigen kracht economisch kan ontwikkelen.
• • •
• • •
7.2
De thema’s hierbij zijn: een gezonde detailhandelstructuur; bevorderen van de functiemenging wonen/werken; versterken van de culturele, toeristische en recreatieve potenties (City Mondial); stimuleren en bevorderen (etnisch) ondernemerschap; nieuwe werkgelegenheid in de wijk; toekomstperspectieven bieden voor de Paul Krugerlaan, het bedrijventerrein Uitenhagestraat en de Haagse Mart.
Deze thema’s en de grootschalige infrastructuurprojecten van de komende 10 tot 15 jaar - denk aan Social Return en Beheerteam
78
79
Bedrijvigheid
Ondernemen en werken blijven belangrijke middelen om in Transvaal welvaart te creëren voor haar inwoners. Het gaat daarbij om het aantrekken van nieuwe bedrijvigheid en het creëren van bijbehorende werkgelegenheid. Een aantal zones in Transvaal heeft alle troeven om werk in de stad mogelijk te maken. Het gaat daarbij om de kansgebieden ‘Haagse Mart’, het bedrijventerrein Uitenhagestraat en de winkelgebieden Kempstraat en Paul Krugerlaan. Ruimte is er ook voor nieuwe economische activiteiten. Dit zijn niet alleen projecten met een economische invalshoek, maar ook projecten waar ontwikkelingen van wonen en werk samen gaan. In de strategische visie gaan we uit van de bovengenoemde economische krachten. Als wij investeren in kansen, maken wij ook kans op subsidies van de Europese Unie om de economie in Transvaal te versterken. De Paul Krugerlaan, de Haagse Mart en het bedrijventerrein Uitenhagestraat zijn van strategisch belang voor een groter gebied dan Transvaal alleen. De gebieden kennen een complexe problematiek en zijn aangewezen als afzonderlijke projecten. De visievorming staat los van die van het wijkplan, maar geschiedt wel in samenhang.
80
81
82
83
84
85
86
INVESTEREN IN ECONOMIE EN WERK
Woon-werkwoningen
7.2
Detailhandel
Transvaal heeft met de Paul Krugerlaan, de Kempstraat en het Hoflandplein aan haar inwoners en bezoekers heel wat te bieden. De vele multiculturele winkels geven de wijk een bijzondere uitstraling. Een gezonde detailhandel is een belangrijke voorwaarde om Transvaal vitaal en leefbaar te houden. Ook hier liggen kansen om tot kwaliteitsverbetering te komen. Om de kwalitatieve achteruitgang van het winkelaanbod in de winkelstraten een halt toe te roepen zijn als structurele ingrepen noodzakelijk: concentratie van het aanbod detailhandel in de drie winkelcentra • (delen van de Paul Krugerlaan en de Kempstraat, het Hoflandplein); hiervoor zal het bestemmingsplan worden gewijzigd; afname van het eenzijdig en overmatig winkelaanbod in de • dagelijkse sector; hiervoor wordt Winkelstraatmanagement ingezet; Kleinschalige bedrijvigheid
Een deel zal echter ook verspreid in de wijk een plek kunnen krijgen; van functiemenging op straatniveau is nu reeds sprake. Kleinschalige en laagdrempelige huisvesting heeft de functie van broedplaats voor startende ondernemers. Ter versterking van het stedelijk beeld voorziet het stedenbouwkundig programma daarnaast in de realisatie van woon-werkwoningen. Combinaties van woonruimte en kantoor- of praktijkruimte voor kleinschalige en niet-milieuhinderlijke bedrijven bieden maatschappelijke voordelen: ze dragen bij aan de economische ontwikkeling, de leefbaarheid en de levendigheid van Transvaal en remmen de (auto)mobiliteit af. Groei van het aantal thuiswerkers door de ontwikkeling van ICT geeft verdere mogelijkheden in de richting van kleinschalige bedrijvigheid. In het stedenbouwkundig plan is aangegeven waar ruimte is voor deze vorm van wonen en werken. Het toevoegen van woon-werkwoningen moet zorgvuldig gedoseerd worden en aansluiten bij de behoefte.
Economische activiteiten zijn bepalend voor het leven van alledag. Transvaal is tenslotte ook op economisch vlak van alle markten thuis. Voor Transvaal is het bieden van ruimte voor persoonlijke dienstverlening van belang; het gaat daarbij om functies als kappers, ateliers, uitzendbureaus, stomerijen, zonnestudio’s, assurantieadviseurs. Deze kunnen gedeeltelijk in de concentratiegebieden worden gesitueerd.
78
79
80
82
83
84
85
86
INVESTEREN IN ECONOMIE EN WERK
Van alle markten thuis
7.3
De Haagse startersorganisatie STABIJ, de opstap voor ondernemers, biedt een helder en snel werkend ‘MKB-servicepunt’ waar ondernemers vakkundig worden geholpen met vragen over o.a. vestigingsvoorwaarden en vergunningen en met andere vormen van hulp en bemiddeling.
Nieuwe werkgelegenheid in de wijk
In Transvaal is er sprake van structurele werkloosheid die vaak gekoppeld is aan etnische afkomst. Ondanks alle problemen liggen er werkgelegenheidskansen in de wijk zelf. Met de wijkverbetering streven we naar een leefbare, lerende en gezonde wijk die werknemers nodig heeft.
Voor het behouden en creëren van werkgelegenheid in de wijk is het van belang dat er voldoende draagkracht bestaat voor de voorzieningen. Het behouden en aantrekken van meer draagkrachtige bewoners draagt daaraan bij. Bedrijven zien het vestigingsklimaat verbeteren doordat het wonen in de wijk voor hun werknemers aantrekkelijk wordt. Voor veel bedrijven is dit een doorslaggevende overweging om zich blijvend in Transvaal te vestigen.
De vernieuwing van Transvaal levert additionele werkgelegenheid aan de onderkant van de arbeidsmarkt die ten goede komt aan langdurig werkzoekenden. Het wijkbedrijf ‘beheerteam Transvaal’ is een middel om mensen die zwart werken datzelfde werk op formele manier te laten verrichten. Dit bedrijf maakt werk van banen die bijdragen aan de leefbaarheid van de wijk. Zo worden langdurig werklozen via Social Return door dit bedrijf ingezet bij de transformatie van Transvaal. Hiermee wordt de mogelijkheid geboden om mensen te laten doorstromen uit gesubsidieerde arbeidsplaatsen.
7.4
Het ondernemerschap in Transvaal wordt gestimuleerd door het bieden van goede vestigingsmogelijkheden en ondersteuning van startende en doorstartende (allochtone) ondernemers. Onder meer door te werken aan een algemeen goed vestigingsklimaat voor starters in de concentratiegebieden. Deze gebieden hebben daarmee de dynamiek van een broedplaatsfunctie.
78
79
80
81
City Mondial: Transvaal als toeristische trekpleister
Ook voor Transvaal geldt dat toerisme en recreatie dragers zijn van sociaal-economische activiteiten. In de toekomst zal deze sector een nog belangrijkere rol spelen. Met name vakanties en dagtripjes in relatie tot cultuur zijn in trek. Voor de economische ontwikkeling in de wijk liggen hier kansen: Transvaal als toeristisch trekpleister. Er valt immers veel te beleven in deze wijk met zijn exotische winkels, moskeeën en de grootste warenmarkt van Europa.
82
83
84
85
86
INVESTEREN IN ECONOMIE EN WERK
(Cultuur)toerisme en recreatie dragen bij aan het versterken van de wijkeconomie en werkgelegenheid. Den Haag zet daarom in op City Mondial: het multiculturele, toeristische product van de stad gericht op kennismaking met nietwesterse culturen. Door Transvaal cultuur-toeristisch te promoten en de toeristische infrastructuur in de wijk te verbeteren, wordt “Transvaal: van alle markten thuis” in de verkoopfolders geafficheerd. De inzet van City Mondial is om te komen tot een multiculturele route in Transvaal die zich uitstrekt van de ‘Haagse Mart’, via het wijkpark naar de Paul Krugerlaan en het Paul Krugerplein (en omgekeerd). Deze route zal aansluiten op de route van City Mondial door de Schilderswijk. Het Hobbemaplein vervult hierbij een belangrijke scharnier-functie. Uitgangspunt bij het initiëren van nieuwe multi-culturele attracties en activiteiten is dat deze niet alleen voor toeristen interessant zijn, maar ook voor de bewoners en ondernemers in de wijk. Deze aanpak levert een bijdrage aan de verbetering van het totale imago van Transvaal (zie hoofdstuk 10).
78
79
80
81
82
7.5
Toekomstperspectief bedrijventerrein Uitenhagestraat, Paul Krugerlaan en ‘Haagse Mart’
Drie belangrijke economische slagaders in Transvaal zijn het bedrijventerrein Uitenhagestraat, de Paul Krugerlaan en de ‘Haagse Mart’. De aanpak is dermate ingewikkeld, zowel met betrekking tot het planvormingstraject voor de herontwikkeling van deze gebieden, in procedures, onderhandelingen, financieringsstromen en betrokken partijen, dat er voor is gekozen om deze projecten buiten het wijkplan uit te werken. Bedrijventerrein Uitenhagestraat
Mede door het proces van herontwikkeling van Transvaal verandert de betekenis van het binnenstedelijke bedrijventerrein Uitenhagestraat in de stad en krijgt het nieuwe potenties. Het bedrijventerrein is van matige kwaliteit en uitstraling en kent problemen op het gebied van beheer en sociale veiligheid. Wil het bedrijventerrein Uitenhagestraat optimaal blijven functioneren, dan is een aanpak nodig. In de structuurvisie lijn 11 zone Transvaal worden de kansen voor dit gebied in beeld gebracht. In de visie wordt sterk ingezet op intensief grondgebruik en een betere ruimtelijke structuur. De structuurvisie is een lange termijn visie op hoofdlijnen met de nodige flexibiliteit.
84
85
86
INVESTEREN IN ECONOMIE EN WERK
Gevelbeeld bestaand Noordzijde Paul Krugerlaan
Gevelbeeld nieuw Noorzijde Paul Krugerlaan
Gevelbeeld bestaand Zuidzijde Paul Krugerlaan
Gevelbeeld nieuw Zuidzijde Paul Krugerlaan
Dit ligt in het leggen van relaties tussen cultuur en economie in plaats van welzijn, versterking van allochtoon ondernemerschap, benutten van toeristische potenties en verbetering van het imago van het winkelgebied. De winkelstraat kan model staan voor het gewenste multiculturele en dynamische woonmilieu.
Nog niet alles ligt vast. De stap van visie naar realisatie kan gezet worden door een gezamenlijke inspanning van alle betrokken partijen, ook in financiële zin. Daarvoor is draagvlak nodig. Paul Krugerlaan
De winkeliers, de bezoekers, de etalages en de uitstallingen bepalen het exotisch straatbeeld van de Paul Krugerlaan. Dit moet dè multiculturele winkelstraat van Den Haag worden. Een winkelgebied met een aantrekkelijk kleurrijk en gevarieerd aanbod. Deze winkelstraat krijgt een voortrekkersrol in de vernieuwing van de wijk. Vanwege de ruimtelijke kwaliteiten behoort deze winkelstraat tot de kroonjuwelen van Transvaal. Het is een van de weinige winkelstraten in Den Haag van rond 1900 die nog redelijk intact zijn. De panden hebben statige gevels, veel erkers en over het algemeen een fraaie fin de siècle-architectuur. Het opknappen van de historisch waardevolle gevels, het opwaarderen van de openbare ruimte en het bevorderen van het multiculturele karakter bieden kansen om de Paul Krugerlaan als winkelstraat te onderscheiden.
Onderdelen van het voorgestelde plan van aanpak zijn: Om het economisch functioneren van het winkelgebied Paul Krugerlaan structureel te bevorderen en tot trekpleister te maken, zal worden ingezet op winkelstraatmanagement. De winkeliersvereniging zal samen met de winkelstraatmanager zorg moeten dragen voor de bevordering van dit proces. De winkelstraatmanager moet er voor zorgen dat via een gezamenlijke inspanning van ondernemers, gemeente en andere partijen de winkelstraat aantrekkelijk wordt en uitstraling krijgt waar ondernemers, particulieren, corporaties en gemeente in investeren. Dit moet ertoe leiden dat activiteiten in deze branche vervolgens vanuit de ondernemers zelf opgepakt en verder ontwikkeld worden. Het draagt bij aan professionalisering en upgrading van het allochtone ondernemerschap.
•
Het vernieuwende element voor het plan van aanpak van het winkelgebied Paul Krugerlaan zit voor een belangrijk deel in het denken over dit soort gebieden. Er wordt niet uitgegaan van de zwakte, maar van de sterkte van de multiculturele samenleving.
78
79
80
81
82
83
84
85
86
INVESTEREN IN ECONOMIE EN WERK
Paul Krugerlaan 1930
•
•
•
Paul Krugerlaan anno 2003
Het creëren van een doorlopende toeristische route City Mondial van de Haagse Mart via het vernieuwde wijkpark naar de Paul Krugerlaan. Het benutten van de toeristische sector en nieuwe wijkbewoners als doelgroepen voor allochtone ondernemers. Restauratie van de historische Haagse architectuur in combinatie met de cultivering van de exotische en multiculturele sfeer.
78
79
80
81
82
83
84
Haagse Mart
De Haagse Mart aan de Herman Costerstraat is de grootste van Nederland en een begrip in Den Haag. Door de grootte, de ligging en het multiculturele karakter is het een bijzondere warenmarkt. Door de specifieke locatie (nabij het centrum tussen Transvaal en de Schilderswijk) en het functioneren als ‘goedkoopte’ markt heeft zij een belangrijke wijkverzorgende functie met toekomstperspectief en ontwikkelingsmogelijkheden. Behoud van de Haagse Mart op deze locatie is om economische, sociale, recreatieve en toeristische redenen van enorme betekenis. Het is een belangrijke motor van de lokale economie, met name voor allochtone ondernemers. Het prijsniveau vormt een belangrijke aantrekkingskracht. Naast publiekstrekker is deze markt ook een belangrijk ‘incubatiemilieu’ voor startende ondernemers. Zulke broedplaatsen zijn essentieel voor de vitaliteit van de stad. Verder helpt een goedkope warenmarkt in een omgeving waar veel allochtonen wonen bij de integratie. De markt is een laagdrempelige ontmoetingsplek waar een mix van nationaliteiten samenkomen. Meer dan andere openbare ruimten trekt de markt juist ook vrouwen van niet Nederlandse afkomst aan. Hier kunnen anderstaligen Nederlands oefenen en inburgeren in het dagelijks leven.
86
INVESTEREN IN ECONOMIE EN WERK
Haagse Mart
beheer, aanbod, voorzieningen voor bezoekers, laden en lossen, multifunctionaliteit, bereikbaarheid, promotie. Dit zijn de randvoorwaarden die perspectieven bieden voor de toekomstwaarde en het functioneren van de Haagse Mart. Het plan Haagse Mart voorziet in een paragraaf over de kopbebouwing. Hierin wordt aangegeven dat het verlies aan woningen door de herstructurering van Transvaal enigszins kan worden terugverdiend door de kopbebouwingen van het marktterrein aan de Hoefkade en Hobbemaplein te vervangen door woontorens met op de begane grond een commerciële invulling. Met deze vernieuwing worden nieuwe en uitnodigende entrees vormgegeven. Onder de woningen aan de Hoefkade kan een extra in- en uitgang van de marktgarage worden gerealiseerd. Dit vermindert de verkeersproblemen tijdens marktdagen.
In het gebied rond de Haagse Mart zijn verschillende ontwikkelingen gaande die de versterking van de markt helpen zoals de reconstructie van het Hobbemaplein (zijde Hobbemastraat) om de doorstroming van het verkeer te verbeteren, de realisatie van de bouwplannen Stellenboschstraat e.o., Wesselstraat e.o. met nieuwe woningen, een buurtplein, een klein buurtwinkelcentrum aan de Hoefkade, de uitbreiding van het wijkpark en natuurlijk de ontwikkelingen in het kader van het wijkplan. Op grond van onderzoek is de gemeente gekomen tot vier belangrijke kwaliteiten van de Haagse Mart die behouden moeten blijven: 1. de centrumstedelijke ligging tussen twee grote multiculturele wijken; 2. de prijsstelling van de verkochte waren; 3. de omvang; 4. de laagdrempeligheid. Het herontwikkelen van de Haagse Mart als dagmarkt op de huidige locatie heeft een positieve uitstraling op de wijken eromheen. Door de Haagse Mart op alle onderdelen integraal aan te pakken met behoud van het karakter, wordt de kwaliteit verbeterd. Het gaat dan om uitstraling, entrees, inrichting en
78
79
80
81
82
83
84
85
86
ESSAY
DAGBOEK
WINKELIER
20 januari 1990 Vandaag is de eerste gewone dag na de opening van gisteren. Overal staan nog bloemstukken; die laat ik staan. De klanten kunnen dan goed zien dat wij nieuw zijn hier in de Paul Krugerlaan. Ik heb aardig verkocht vandaag; met deze omzet elke dag zou ik heel tevreden zijn. Een oudere dame zei dat ze blij was met een wolwinkel in de buurt. ‘ Zo echt ouderwets’, zei ze. Gelukkig hoef ik het niet alleen van oude dametjes te hebben, want die zijn er nou ook weer niet zoveel in Transvaal. Er zijn ook Marokkaanse en Turkse vrouwen naar binnen gekomen. Die hebben echt belangstelling voor mijn spullen. De stadsvernieuwing die hier gaande is zorgt er voor dat de mensen in hun opgeknapte huis ook wat leuks aan de muur, op tafel of over de bank willen hebben. Ik denk dat ik meer zijdedraad moet inkopen en oosterse borduurmotieven.
2 februari 2001 Gisteren een vergadering gehad van de winkeliersvereniging. Dat begint nou toch echt goed te draaien. Gelukkig maar, want het is de laatste jaren vooral bergafwaarts gegaan met de winkels hier in de Paul Krugerlaan. Er zijn plannen om de Paul Krugerlaan helemaal op te knappen. Ze willen het hier voor toeristen aantrekkelijk gaan maken, zodat we er klanten met een aardig gevulde portemonnee bij krijgen. Wij van de winkeliersvereniging zien dat helemaal zitten. Maar we hebben natuurlijk wel onze eigen belangen. We zijn inmiddels in gesprek met mensen van de gemeente. Er wordt naar ons geluisterd; het ziet er goed uit, ook al is nog niks zeker. Ik denk erover om mijn handel uit te breiden met Afrikaanse stoffen.
15 augustus 2007 Drukke dag gehad vandaag; goede omzet. Mag ook wel na al die investeringen. Ik heb zo langzamerhand ook wel een mooie collectie stoffen en kleding van over de hele wereld. En voor elk soort heb ik een vaste groep afnemers: Hindoestanen voor de Sarees, Nigerianen en Ghanezen voor de stoffen uit Helmond, Marokkanen voor de djellaba’s en ga zo maar door. Nederlanders zijn nog steeds gek op de echte handgemaakte batik uit Indonesië. Toeristen komen ook steeds vaker rondsnuffelen. Soms willen ze op de foto in de vreemdste kleren. Nou ja, waarom niet, als ze ook af en toe wat kopen is het mij best.
87
