Introductie in het Esperanto

Introductie in het Esperanto

Inhoud Over lernu! Over Esperanto Kennismaking met de taal Zinnen

Meertalige website voor informatie over het Esperanto en voor online Esperantocursussen

Over lernu! Inleiding lernu: een Esperantowoord dat 'leer' betekent.

Algemeen lernu!: een gratis website om kennis te maken met de internationale taal Esperanto en deze te leren spreken. Het is in zekere zin ook een experiment met de methodiek van het leren van een taal via het internet, zonder leraar en zonder klas. We staan open voor samenwerking en wisselen graag ervaringen en technieken uit!

Achtergrond Het idee achter lernu! als leeromgeving ontstond in het kader van het eerste Esperanto@Internet(E@I)seminar in Zweden in april 2000 en werd verder uitgewerkt tijdens het tweede seminar in oktober 2001, eveneens in Zweden. In julie 2002 werd financiële steun voor het project gevonden bij het ESF-fonds, en in augustus werd een begin gemaakt met het opzetten van de website. Vier maanden later, in december 2002, ging de website online. De afgelopen jaren hebben vele mensen een bijdrage geleverd aan het project lernu!. Ook jij kunt je bijdrage leveren, op diverse manieren.

Sponsors Het project lernu! wordt gesponsord door een onderzoeksfonds in de V.S., de "Esperantic Studies Foundation", ESF. De site werd gerealiseerd door een team dat deel uitmaakt van de internationale werkgroep Esperanto@Internet, E@I.

Esperantic Studies Foundation ESF werd opgericht in 1968, op initiatief van Humphrey Tonkin, Jonathan Pool, en E. James Lieberman, in de eerste plaats om Engelstalige vakliteratuur over het Esperanto te steunen en te stimuleren. Na verloop van tijd werd het gebruik van het Esperanto in het onderwijs steeds meer een prioriteit voor het ESF, onder andere als gevolg van nauwe contacten met de jaarlijks gehouden Noord-Amerikaanse Zomercursussen (NASK), die ESF nu financieel en organisatorisch steunt.

Esperanto@Interreto E@I is een werkgroep in het kader van de Wereld-Esperanto Jongeren Organisatie (TEJO). De werkgroep realiseert projecten die Esperantosprekers helpen het Internet te gebruiken voor wereldwijde samenwerking, voor het verstrekken van informatie over het Esperanto, en voor Esperanto-onderwijs. De drie voornaamste werkgebieden voor E@I zijn het maken van websites, organiseren van seminars en informeren over hoe Esperanto en het Internet samen te gebruiken zijn voor wereldwijde, gemakkelijke en snelle(!) communicatie.

2

Het team

Mag ik je voorstellen... HET TEAM VAN LERNUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU!!!!!

Naam: Bertilo WENNERGREN Land: Zuid-Korea en Duitsland (Zweeds paspoort) Verantwoordelijkheden: Programmeur en grammaticaal adviseur Wie ik ben: Ik ben geboren in 1956. Esperanto leerde ik in 1980 (nadat ik al vele jaren geïnteresseerd was in de taal). Ik ben programmeur en muzikant, en lid van la Akademio de Esperanto. Ik woon samen met mijn vrouw het grootste deel van het jaar in Seoel (Zuid-Korea), en de rest van het jaar in Duitsland. Thuis spreken we Esperanto.

Naam: Erin PIATESKI Land: Verenigde Staten Verantwoordelijkheden: Vertaalt de lernu!-site in het Engels, helpt met de opname van geluiden en zorgt voor de samenwerking tussen lernu! en NASK. Wie ik ben: Ik ben geboren in 1980, in de buurt van de hoofdstad van de Verenigde Staten. Ik leerde Esperanto in 1995, nadat ik gehoord had dat Esperanto een gemakkelijk te leren taal was, en ik wilde graag een vreemde taal leren speken (tot dan toe sprak ik alleen Engels). Ik had er toen geen idee van dat je ook kon reizen met Esperanto. Van beroep ben ik mechanisch ingenieur. In mijn vrije tijd houd ik van lezen en kook ik graag vegetarische gerechten uit de hele wereld. Naam: Hokan LUNDBERG Land: Zweden Verantwoordelijkheden: Helpt binnen lernu! met programmeren, cursussen en planning. Wie ik ben: Ik ben geboren in Zweden in 1972 en ben op m'n 25e met Esperanto begonnen. Sindsdien ben ik actief ik diverse Esperantoprojecten en -organisaties. In 2002 ging ik samen met Sonja Petroviĉ (ook een lernu!teamlid) in Belgrado (Servië) wonen. Gedurende 3 jaar werkte ik fulltime aan Esperantoprojecten (met name aan lernu.net). Nu woon ik in Stockholm (Zweden) en werk ik op een middelbare school als leraar Computerkunde.

3

Naam: Jevgenij GAUS Land: Litouwen Verantwoordelijkheden: Is nu de hoofdprogrammeur van lernu!. Wie ik ben: Ik ben mijn leven begonnen in het jaar 1978. In 1999 begon ik Esperanto te leren en na enige maanden gaf ik er les in. Nu studeer ik rechten, terwijl ik daarnaast voortdurend dingen doe voor en in het Esperanto. Ik vind het heel leuk om me bezig te houden met diverse internationale projecten.

Naam: Neringa GAUS Land: Litouwen Verantwoordelijkheden: Bedenkt oefeningen, houdt zich bezig met de rubrieken "Tijdschriften" en "Het woord van de dag" en helpt bij het vertalen van lernu!. Wie ik ben: In 1984 heeft het lot beslist dat ik in dat jaar de wereld moest aanschouwen, en... werd ik geboren. Het Esperanto heb ik geleerd vanaf 2001 waarna ik me beetje bij beetje bezig begon te houden met diverse Esperantoprojecten. Nu besteed ik veel tijd aan lernu! en aan het Litouwse internettijdschrift Esperanto mozaika. Daarnaast studeer ik Informatica aan één van de Litouwse universiteiten. Naam: Sonja PETROVIĆ Land: Servië-Montenegro (maar woont op dit moment in Zweden) Verantwoordelijkheden: Officieel coördinator van het lernu!-project, bemoeit zich zo'n beetje met alles ;-). Wie ik ben: In 1998, toen ik 15 jaar was, besloot ik Esperanto te leren om andere landen te leren kennen dan Ex-Joegoslavië, waar ik ben geboren. Dat bleek een goed idee te zijn: dankzij Esperanto heb ik veel over de wereld gereisd, tot 2004, toen mijn dochtertje Iva geboren werd. In 2005 zijn we verhuisd naar Zweden, het vaderland van Hokan, de vader van Iva. Naast de Esperantoprojecten en het spelen met de kleine meid, studeer ik Informatica. Verder hou ik van lezen, afspreken met vrienden, bloemen- en groentekweken en het inrichten van ons nieuwe huis.

4

Bijzonder belangrijke medewerkers Aaron CHAPMAN Spreekt teksten in, verzorgt geluidsopnames en was voorheen de hoofdverantwoordelijke voor de opmaak van lernu!. Hij woont met zijn vrouw Karlina in Vancouver, Canada. Aaron is één van de eerste teamleden. Allon ROTHFARB Programmeur uit Israel. Heeft geholpen bij het programmeren en bij het opzetten van de Hebreeuwse versie van de site (en andere talen die van rechts naar links gelezen worden). Chuck SMITH De oprichter van Eklaboru en Vikipedio, de Wikipedia in het Esperanto. Heeft geholpen met het vertalen en testen van lernu!. Clayton SMITH De eerste hoofdprogrammeur van de website. Houdt zich nu bezig met het serverbeheer voor lernu!. Cleve LENDON Programmeur uit Canada die nu in in Tokio woont. Voor lernu! heeft hij het woordenontleedprogramma ontwikkeld, dat door het woordenboek en meerdere spellen gebruikt wordt. Naast het ontwikkelen van software en Esperantopagina's houdt Klivo van Ierse dansen. Helen CLAESSON heeft het merendeel van de tekeningen in de website gemaakt, o.a. voor de cursussen "Gerda Malaperis", "Jen nia IJK", "Ana Pana", "Ana renkontas", voor de beknopte grammatica en alle plaatjes bij de kat Maz. Henning VON ROSEN Heeft veel bijgedragen aan de begripsvorming van lernu!, was één van de eerste teamleden. Heeft geholpen met het maken van een afbeeldingswoordenboek voor lernu!. Henning woont in Zweden. Ingvar VON SCHOULTZ Woont in Zweden. Binnen lernu! heeft hij geholpen bij het programmeren, vooral voor de cursus "Op reis met Zam". Oleg IZYUMENKO Hielp met het vertalen van lernu! in het Russisch, het geven van taalassistentie en het implementeren van Google-technologieën op de website, alsmede ondersteuning van lernu! door Google en deelname van lernu! in Googleprogramma's. Radojica PETROVIC Heeft oefeningen geschreven voor de lernu!cursus "Jen nia IJK!". Onderwijst Informatica en Onderwijsmethodiek aan een universiteit in Ĉaĉak, Servië en Montenegro. Radojica is voorzitter van ILEI (Internacia Ligo de Esperanto-Instruistoj, dus Internationale Bond van Esperantoleraren). Werkt veel voor het project Interkulturo. Vitaly MONASTYREV Programmeur uit Oekraïne, woont op dit moment in Duitsland. Heeft geholpen met programmeerwerk en de downloadversie van lernu!. 5

Over Esperanto Inleiding

Hallo, ik ben Zam! Deze presentatie geeft weer hoe wij in het lernu-team Esperanto zien, op basis van onze ervaringen. Je kunt veel spannende en interessante dingen doen met de taal, en daarover vertellen we in deze presentatie.

Wat is Esperanto? Het is een taal die erg geschikt is voor internationale communicatie.

Belangrijke kenmerken van het Esperanto Internationaal: Esperanto is vooral handig voor communicatie tussen mensen van verschillende nationaliteit die niet dezelfde moedertaal hebben. Neutraal: Esperanto behoort niet aan een bepaald volk of land toe en functioneert daarom als een neutrale taal. Gelijkheid: Wanneer je Esperanto gebruikt, voel je je gelijkwaardiger wat de taal betreft, vergeleken met een situatie waarin je bijvoorbeeld Engels spreekt met iemand die het Engels als moedertaal heeft. Relatief gemakkelijk: Dankzij de regelmatige structuur van deze taal is Esperanto in het algemeen veel gemakkelijker te leren dan andere moderne vreemde talen. Levend: Esperanto ontwikkelt zich net als andere levende talen, en alle facetten van het menselijk denken en voelen kunnen er in verwoord worden.

Voor ons, de makers van deze website, is het een groot plezier Esperanto te spreken. We gebruiken de taal elke dag om te communiceren met vrienden uit verschillende landen en werelddelen, meestal via Internet. We ervaren Esperanto als een handig hulpmiddel voor vriendschap en samenwerking tussen mensen die niet de zelfde moedertaal hebben.

6

Het idee van Esperanto "Het interne idee van Esperanto is: op het fundament van een neutrale taal de muren tussen de volkeren afbreken en de mensen aanwennen, dat elk van hen in zijn naaste slechts een mens en een vriend zou moeten zien" [L. Zamenhof, 1912] Het basisidee van Esperanto gaat over het ondersteunen van tolerantie en respect tussen mensen van verschillende volkeren en culturen. Communicatie is immers essentieel voor onderling begrip en als de communicatie plaatsvindt d.m.v. een neutrale taal, kan dat het gevoel ondersteunen dat men 'op gelijke voet met elkaar staat' en respect voor elkaar heeft.

Als alledaagse taalgebruiker van het Esperanto denk je niet vaak aan "het fundament van een neutrale taal" en dat soort mooie woorden. Je bent gewoon blij met de mogelijkheid je op een vrije en natuurlijke manier uit te kunnen drukken in gesprekken met mensen uit andere landen en culturen.

L. Zamenhof 1859-1917 Zamenhof groeide op in Bialystok, een stad die nu in Polen ligt en waar verschillende etnische bevolkingsgroepen woonden. Vaak ervoer hij onenigheden tussen de bevolkingsgroepen. Zo ontstond bij hem het verlangen een taal te creëren die een brug kon vormen tussen de groepen die verschillende talen spraken. Tijdens zijn jeugd besteedde hij veel tijd aan zijn taalproject, en op 27-jarige leeftijd presenteerde hij dit onder het pseudoniem "Dr. Esperanto". Zamenhof was jood, werkte als oogarts en had een gezin met meerdere kinderen. Hij probeerde ook een "neutrale religie" te creëren, het homaranisme, maar dit project heeft zich nooit echt verspreid. Het Esperanto heeft geen enkele relatie met een religie of een sekte.

7

De geschiedenis van het Esperanto Het begin Het Esperanto werd in het leven geroepen door L. Zamenhof aan het eind van de 19de eeuw met de uitgave van een boekje, getiteld: Een Internationale Taal. Mensen die graag internationale contacten wilden, leerden de taal en begonnen hem te gebruiken. Op die manier kwam het Esperanto 'ter wereld'. Stukje bij beetje stabiliseerde het zich en evolueerde tot een taal, gebruikt en gekoesterd door mensen uit vele landen.

De eerste honderd jaar Zamenhof presenteerde de taal in 1887 en gedurende de eerste honderd jaar werd deze stukje bij beetje over de wereld verspreid. De basisprincipes van de grammatica, woordvorming en uitspraak veranderden niet, maar de betekenis van sommige woorden veranderde, en er werden vele nieuwe woorden aan de taal toegevoegd. Honderd jaar is niet veel voor een taal in ontwikkeling! Maar toch hebben in die tijd vele mensen de taal geleerd en gebruikt en daardoor bijgedragen aan zijn natuurlijke evolutie.

Hoe de toekomst van het Esperanto er uit zal zien, hangt af van jou en mij! Iedereen die Esperanto gebruikt en erin geïnteresseerd is, helpt mee aan de evolutie van de taal.

8

Toepassingen van het Esperanto

Je kunt op vele manieren iets aan het Esperanto hebben. De bekendste vind je hieronder.

Op reis Met Esperanto 'in je bagage' wordt reizen pas echt interessant. Je kunt (meestal gratis) bij andere Esperantosprekers thuis logeren en op die manier het land / de regio van dichtbij leren kennen. Elk jaar wordt er een boekje uitgegeven, getiteld Pasporta Servo, dat logeeradressen bevat in meer dan 80 landen. (Klik op het plaatje hiernaast voor meer informatie.)

Internationale bijeenkomsten Er worden regelmatig verschillende soorten bijeenkomsten georganiseerd met het Esperanto als voertaal. Voorbeelden zijn: het Internacia Junulara Kongreso (een bijeenkomst van ca. 400 jongeren), de Esperanto@Interreto-seminars (seminars over Internetaangelegenheden), het Universala Kongreso (de grootste van alle bijeenkomsten, met meestal meer dan 1500 deelnemers) en het Internacia Seminario (een groot nieuwjaarsfeest in Duitsland).

Op het internet Als je van e-mailen, chatten of nieuwsgroepen houdt, zijn er mogelijkheden te over om met andere Esperantosprekers te communiceren over allerlei verschillende onderwerpen. Internet en Esperanto passen eigenlijk perfect bij elkaar! (Klik op het plaatje hiernaast als je hier meer over wilt weten.)

9

Cultuur

Het Esperanto heeft zijn eigen cultuur: muziek, literatuur, theater enz. Hier vind je een klein voorproefje.

Muziek Dit zijn vijf populaire groepen. (Klik op het plaatje om een nummer van de CD te beluisteren)

Graag willen wij aan Eurokka (Esperanto-Universala-Rok-Organizo, Kolektiva Komunik-Asocio) --een organisatie die tot doel heeft het ontwikkelen en onder de aandacht brengen van de Esperantomuziekcultuur, de bands en de artiesten die in het Esperanto zingen, zowel binnen als buiten de Esperantobeweging, --- onze dank betuigen voor de hulp bij het verwerven van de rechten om van elk van deze 5 cd's een nummer op de lernu!-website beschikbaar te stellen. Een presentatie van enkele Esperantobands, hun liedjes in mp3-formaat en de songteksten vind je hier.

Literatuur Er bestaan zeer veel boeken in het Esperanto, zowel vertaald als oorspronkelijk in het Esperanto geschreven. Hier zijn enkele titels:

"Reeds in de eerste brochure over Esperanto stond een gedicht. Vanaf het begin waren er mensen die de charme en de rijke uitdrukkingskracht van het Esperanto opmerkten; het bleek echt een taal te zijn waarin je je vrij voelt. Dus gebruikten ze hem ook voor het maken van kunst. Zo ontstond een literatuur, rijker dan er in veel andere talen in de eerste eeuw van hun bestaan bestond." (Claude PIRON) In de bibliotheek vind je een aantal zeer interessante verhalen.

10

Vaak voorkomende vragen over het Esperanto

Hieronder vind je enkele vaak voorkomende vragen en antwoorden over het Esperanto. Als je een vraag hebt die hier niet bij staat, schrijf dan naar [email protected] !

Hoeveel mensen spreken Esperanto? Niemand kan daar met zekerheid antwoord op geven... Het zijn er niet veel in vergelijking met de 'grote' talen, maar het zijn er genoeg om de taal op vele manieren te kunnen gebruiken. Enkele concrete voorbeelden vind je bij Toepassingen. Op welke talen lijkt het Esperanto het meest? Het hangt ervan af hoe je het bekijkt... Veel woordstammen komen van de Romaanse talen (bijvoorbeeld het Italiaans, Spaans of Frans), maar voor een deel lijkt de structuur van het Esperanto veel op die van het Chinees en Vietnamees (isolerende talen). Is Esperanto makkelijk te leren? In vergelijking met nationale talen, ja. Maar zoals altijd hangt het van de persoon af, en van hoeveel andere talen je al kent. Waarom wordt de taal "Esperanto" genoemd? Oorsponkelijk heette de taal Lingvo Internacia - de Internationale Taal. Toen Zamenhof de taal presenteerde, gebruikte hij het pseudoniem D-ro Esperanto (dit betekent 'de doctor die hoopt'). Daarom gebruikten mensen soms de naam 'de taal van dr. Esperanto', en later alleen maar 'Esperanto' - en dat is vandaag de dag de gebruikelijke naam. Heeft Esperanto een symbool? Ja, meerdere. Het oudste symbool is de groene ster, die ook wordt gebruikt voor de Esperantovlag. De groene kleur staat symbool voor hoop ('espero'), en de vijfpuntige ster symboliseert de vijf continenten.

11

Links naar interessante websites

Hier vind je andere informatie over Esperanto. De websites zijn meertalig. Veel plezier met internetten!

Organisaties Wereldwijde Esperantisten-Jongeren-Organisatie: www.tejo.org Wereldwijde Esperantovereniging: www.uea.org Esperantic Studies Foundation: www.esperantic.org Esperanto@Interreto: www.ikso.net Informatiepagina’s Bevat links naar websites over Esperanto in het Nederlands en in andere talen: www.esperanto.net Panorama van Esperantozaken: www.esperanto-panorama.net Volledige kalender van Esperantobijeenkomsten: www.eventoj.hu Voor en over gelijkwaardigheid van talen: www.lingvo.org Internet Informatiecentrum: www.ikso.net/ric Samenwerkende websites Dienst voor Esperantoleraren en -leerlingen: www.edukado.net Leuke en leerzame talenwebsite: www.lingvo.info Voor interculturele uitwisselingen: www.interkulturo.net Tijdschriften La Esperanta Gazetejo: www.gazetejo.org El Popola Ĉinio: www.espero.com.cn Juna Amiko: www.lernu.net/biblioteko/gazetoj/juna_amiko/index.php Komencanto: www.komencanto.narod.ru/komencanto.htm Kontakto: www.lernu.net/biblioteko/gazetoj/kontakto.php La Espero: www.esperanto.se/espero La Gazeto: www.osiek.org/lagazeto La Ondo de Esperanto: www.esperanto.org/Ondo Litova Stelo: www.esperanto.lt/lstelo.html Pola Esperantisto: www.hejme.com.pl REGo: www.reu.ru/rego Tejo-tutmonde: www.lernu.net/biblioteko/gazetoj/tt.php Andere cursussen Goede cursus die je hier kunt downloaden: www.ikurso.net Correspondentiecursus: www.pacujo.net/esperanto/course Een Esperantocursus kan je gratis volgen!: http://pingveno.nl/cursus 12

Chatboxen Esperantobabilejo: www.gportal.hu/portal/babilejo Babilanto: www.ludanto.org/babilanto Radiozenders Radio Verda: www.radioverda.com Eŭroponto: www.europonto.org/esperanto/radio_eo.htm

13

Waarom zou je?

Ja, waarom eigenlijk? Of: waarom niet?... Hieronder kun je lezen hoe één van de teamleden van lernu! deze vraag heeft beantwoord.

Omdat...

Concreet voorbeeld

het leuk is om een nieuwe taal te leren die veel regelmatiger en flexibeler is dan de meeste andere talen.

Toen ik op school Engels leerde, ben ik wel eens in huilen uitgebarst toen ik al die onregelmatigheden en ingewikkelde regels moest leren. Dat had ik niet toen ik Esperanto leerde.

het goed voor je zelfvertrouwen is om een vreemde taal vloeiend te leren spreken.

Tien jaar lang heb ik geprobeerd om vloeiend Engels te leren spreken, maar het is me niet gelukt! Toen ik na 3 jaar zonder al te zware Esperanto-studie al mijn gedachten en gevoelens in het Esperanto kon verwoorden, was ik erg tevreden over mezelf.

het je helpt bij het begrijpen van algemene taalprincipes.

Ik wist bijvoorbeeld niet wat een bijwoord was, voordat ik Esperanto begon te leren.

het gemakkelijker is om een volgende taal te leren, als je Esperanto hebt leren spreken.

Dat heb ik tenminste gehoord van vrienden die na het Esperanto nog andere talen hebben geleerd... Maar ik ben zelf te lui om nog een taal te leren.

Zo ondersteun je een goed idee dat gebaseerd is op een neutrale taalkundige basis, de muren tussen de volkeren weg wil halen en vriendschap tussen alle mensen wil creëren.

Het voelt goed om een echt concreet vredesproject te ondersteunen, hoewel het moeilijk is om te onthouden zelf steeds vreedzaam te zijn.

Zo krijg je toegang tot de cultuur rond de taal Esperanto.

Eén van de interessantste boeken die ik ooit gelezen heb komt oorspronkelijk uit het Esperanto.

Zo krijg je toegang tot een alternatieve internationale informatiebron.

Ik waardeer de CNN heel erg, maar soms is het het waard om eens een keer te praten met "iemand van daar" om te horen hoe die persoon de gebeurtenis heeft beleefd, voordat je er zelf een mening over vormt.

Zo kun je vrij gemakkelijk vreemde culturen binnenkomen.

Eten met een gezin in Peking, skiën met een goede vriend in Polen, wonen met een goede vriend in Belgrado - dat had ik zonder het Esperanto beslist nooit gedaan. 14

Met het Esperanto kun je op gelijke voet communiceren met mensen uit andere landen.

Toen ik op een keer in het Engels sprak met Argilo uit Canada (programmeur voor lernu!) voelde ik me in een minderwaardige positie. Gebruik makend van het Esperanto met hem, voel ik ons op hetzelfde niveau, tenminste in taalkundig opzicht.

Als je Esperanto spreekt kun je naar interessante en vermakelijke bijeenkomsten gaan, overal ter wereld.

Komende zomer ben ik van plan naar een grote jongerenbijeenkomst in Rusland te gaan, en eventueel ook naar een seminar in China. Ik heb er nu al zin in!

Bij Esperantisten kun je gewoonlijk gratis logeren.

Waarom betalen voor een hotel als je bij een Esperantist kunt verblijven? Dit heb ik vaak gedaan tijdens mijn reizen en daardoor heb ik veel geld uitgespaard.

Dankzij de kennis van het Esperanto, kun je goedkoop reizen naar diverse trainingsseminaries.

Volgens mij heb ik aan meer dan tien seminaries deelgenomen of ze georganiseerd. Bijna elke keer betaalde TEJO de reis- en verblijfskosten.

Als je de taal spreekt, kun je actief worden in internationale organisaties, veel leren over hoe zulke organisaties functioneren en zelf dingen organiseren.

Voor mij was het een heel fijne en belangrijke ervaring om in diverse besturen te zitten, seminaries te organiseren, festivals te regelen en zo voort.

Met het Esperanto kan je ervaring opdoen over internationale en interculturele verhoudingen.

Als je veel met mensen uit andere landen en culturen communiceert, is het nogal logisch om daarvan te leren, hoewel wel eens eerst veel misverstanden en verwondering nodig is.

Je zo nieuwe vrienden in veel diverse landen Na een paar jaar in 'Esperanto-land' zag ik opeens dat ik vindt. veel meer vrienden in het buitenland had dan in mijn eigen land. Alleen zo kun je beoordelen of het Geloof je me niet? Probeer het zelf. Esperanto een goede taal is of niet, en of de bovenstaande punten waar zijn! (Beantwoord door Hokan LUNDBERG)

15

En daarna? Wil je Esperanto leren, maar weet je niet hoe je er vervolgens gebruik van moet maken? Of denk je misschien dat het Esperanto nergens wordt gebruikt? Met dit artikel willen we bewijzen aan degenen die twijfelen over het belang van de internationale taal, dat het Esperanto leeft en voor vele dingen van nut kan zijn. Ben je klaar? Laten we beginnen... Waarschijnlijk droomt bijna iedereen over vele interessante reizen over de hele wereld. Reizen is met Esperanto extra interessant, omdat je met lokale esperantisten contact kunt maken en met ze bevriend raken. Er bestaat ook een speciale dienst voor reislustigen. Die dienst heet Pasporta Servo en geeft elk jaar een boekje uit met heel veel adressen van mensen over de hele wereld. Die mensen hebben aangegeven dat ze, geheel gratis, reislustigen in hun huizen ontvangen voor één of meer nachten. Als je niet met behulp van het Esperanto reist, bezoek je meestal wel vele mooie plekken, maar leer je weinig over het alledaagse leven van de plaatselijke bevolking. Maar als je wel met behulp van Esperanto reist, kun je een land grondiger leren kennen en van alles over de tradities en gebruiken van de inwoners te weten komen met hulp van de plaatselijke esperantisten. Zo kun je, als je Esperanto kent, in elk land vrienden hebben, die klaar staan om je te helpen. Als je van fietsen houdt, kun je contact opnemen met de Biciklista Esperantista Movado Internacia, ofwel de Internationale Esperanto Fietsersbeweging, en samenreizen met andere leden van die organisatie. Ben je een beetje verlegen en maak je moeilijk contact met andere mensen? Of ben je misschien juist heel spraakzaam en heb je veel vrienden, maar wil je er toch nog meer leren kennen? In beide gevallen is het Esperanto iets voor jou. Met deze taal kan iedereen gemakkelijk nieuwe vrienden ontmoeten. Een van de mogelijkheden om dat te doen is met correspondentie. In diverse kranten en tijdschriften in het Esperanto, en op het Internet, kun je adressen vinden van mensen die willen corresponderen. Waarom zou je hen niet een berichtje schrijven? Als je met hen correspondeert, krijg je er niet alleen nieuwe vrienden bij, maar kom je ook veel te weten over hun landen en tradities. Bovendien is het leuk om veel vrienden te hebben en ze later te ontmoeten tijdens diverse Esperantobijeenkomsten. De Koresponda Servo van Edukado.net wordt hiertoe speciaal aanbevolen. Als de Esperantobijeenkomsten al genoemd zijn, zullen we er nu wat uitgebreider over vertellen. Bijna elke dag worden ergens in de wereld congressen, festivals, tentenkampen en andere grote en kleine bijeenkomsten voor esperantisten georganiseerd. Om te begrijpen, hoe bruikbaar het Esperanto kan zijn, is het aan te raden om aan minstens één van die bijeenkomsten deel te nemen. Stel je voor: een bijeenkomst waar een paar honderd mensen uit tientallen landen naartoe komen; en iedereen neemt een stukje van zijn of haar cultuur met zich mee. Om dat werkelijk te omschrijven is moeilijk, je moet het meemaken. De grootste Esperantobijeenkomsten zijn het IJK (Internacia Junulara Kongreso, dus Internationaal Jongeren-Congres) en UK (Universala Kongreso, dat we in Nederland meestal vertalen als Wereldcongres), die jaarlijks worden georganiseerd, telkens in een ander land. Er bestaat ook een ander type bijeenkomsten - seminars, die, normaal gesproken, worden georganiseerd door TEJO (Tutmonda Esperantista Junulara Organizo, WereldEsperantojongerenorganisatie) en E@I (Esperanto ĉe Interreto, Esperanto op Internet). Naar seminars komen mensen die over bepaalde thema's ervaring willen opdoen. Gewoonlijk zijn er 2-4 seminars per jaar en tijdens deze seminars kun je ervaring opdoen in thema's als mensenrechten, projectmanagement, actief staatsburgerschap, internettechnieken enz. Tijdens die seminars komen er ideeën op tafel over nieuwe internationale projecten. Bijvoorbeeld het idee voor lernu! werd tijdens één van die seminars geboren. Je kunt je ook bezig houden met het organiseren van diverse bijeenkomsten. Je kunt een bijeenkomst in jouw land organiseren en er esperantisten uit andere landen voor uitnodigen. Als je 16

dat doet, zul je een unieke ervaring opdoen die je later kunt gebruiken op diverse terreinen van het leven. Je kunt ook in sommige internationale projecten proberen deel te nemen als helper. Het project lernu! heeft bijvoorbeeld altijd hulp nodig voor het vertalen en het verbeteren van fouten. Helaas heeft niet iedereen de mogelijkheid om vaak deel te nemen aan de diverse bijeenkomsten. Maar niet getreurd - vraag inlichtingen over plaatselijke Esperantoverenigingen in jouw land. Het kan zijn dat er zelfs in jouw stad zo'n club is. Tijdens clubbijeenkomsten kun je nieuwtjes uitwisselen, je Esperantokennis vergroten, kletsen en op andere manieren de tijd op een leuke manier doorbrengen met vrienden. Bestaat er geen Esperantoclub in jouw stad? In dat geval: richt er zelf een op! :-) Geef Esperantoles voor dat doel aan andere mensen. Organiseer een Esperantocursus en verspreid er informatie over in jouw stad. Lees in het Esperanto. Dat is heel makkelijk omdat het Esperanto een tamelijk rijke literatuur heeft. Er bestaan veel reuze-interessante, originele werken, die alleen in het Esperanto verkrijgbaar zijn. Je kunt ook vertalingen uit nationale literatuur lezen. Bijna alle beroemde werken zijn al vertaald in het Esperanto. Abonneer jezelf op tijdschriften in het Esperanto. Er bestaan tientallen papieren Esperantotijdschriften waarop je je kunt abonneren, waarin je altijd ontzettend veel interessante informatie vindt. Als je toegang hebt tot internet, kun je daar tijdschriften, bulletins, informatiefolders en forums vinden. Als je de neiging voelt de literatuur van het Esperanto te verrijken, zou je kunnen beginnen met schrijven of vertalen. Probeer dat eens te doen en misschien zal je dankzij het Esperanto nog een talent in jezelf ontdekken - een schrijverstalent. En als je van vertalen houdt, kun je ook dat gemakkelijk doen. Je kunt uit het Esperanto in het Nederlands vertalen of andersom. Hou je niet van lezen? In dat geval: beluister radio-uitzendingen in het Esperanto. Er bestaan meerdere radiozenders, die geregeld hun programma's uitzenden. Je kunt zo niet alleen nieuws en actualiteiten beluisteren, maar ook eenvoudigweg relaxen tijdens het luisteren naar Esperantomuziek. Je kunt ook studeren met behulp van het Esperanto. Bijvoorbeeld, in de Internationale Academie van Wetenschappen in San-Marino is het Esperanto één van de officiële talen. Je kunt het Esperanto ook gebruiken in beroepsverband. Neem eenvoudigweg contact op met esperantisten, die hetzelfde werk als jij hebben of zich interesseren voor dezelfde thema's en wissel ideeën en ervaringen met hen uit. Als je wilt, kun je zelfs een internationale onderneming oprichten. Informeer over bestaande Esperantovakorganisaties. Het kan zijn, dat er al een organisatie bestaat die mensen, die zich interesseren voor hetzelfde thema als jij, samenbindt. Bovendien bestaan er heel veel internetforums over verschillende thema's. Kies de thema's die jou interesseren en sluit je erbij aan. Je kunt samen met je vrienden het Esperanto als een geheime taal gebruiken. :-) Het kan soms handig zijn om met iemand te spreken in een taal die niemand anders begrijpt. Wees desondanks toch op je hoede en verzeker je ervan dat niemand om je heen het Esperanto begrijpt. :-) Veel esperantisten gebruiken Esperanto als familietaal. Dat gebeurt omdat twee esperantisten elkaar leren kennen, verliefd worden en later trouwen, maar beiden spreken een andere taal. Dus welke taal wordt er binnen de familie gesproken??? Uiteraard, het Esperanto. :-) Op zo'n manier groeien er kinderen op van wie de eerste taal het Esperanto is. In dit artikel worden niet alle voordelen van het Esperanto beschreven, omdat het ondoenlijk is om ze allemaal op te sommen en te beschrijven. Over één ding kun je het toch eens zijn - met behulp van het Esperanto kan je veel nieuwe en interessante ervaringen opdoen en op zo'n manier je leven verrijken. Met deze taal kan je van alles doen - plezier maken, somber zijn, verliefd worden, werken, ervaringen opdoen, reizen, lezen, trouwen enz. 17

Kennismaking met de taal Inleiding

Hallo! Mijn naam is Zam! Ik wil je graag laten zien hoe de internationale taal Esperanto in elkaar zit.

Alfabet

Dit is het Esperantoalfabet. Elke letter heeft een vaste klank, en de spelling is geheel regelmatig. Klik op de voorbeelden om de uitspraak te horen!

A Ĉ F H J L O S U Z

ami – liefhebben, houden van ĉokolado – chocolade facila - gemakkelijk horo - uur juna - jong lando - land oro - goud salti - springen urbo - stad zebro - zebra

B D G Ĥ Ĵ M P Ŝ Ŭ

bela - mooi doni - geven granda - groot ĥoro - koor ĵurnalo - krant maro – zee paco - vrede ŝipo - schip aŭto - auto

C E Ĝ I K N R T V

celo - doel egala - gelijk ĝui - genieten infano - kind kafo - koffie nokto - nacht rapida - snel tago - dag vivo - leven

18

Zelfstandig naamwoord

Elk zelfstandig naamwoord eindigt in het Esperanto op een O. (Een zelfstandig naamwoord is een woord dat een voorwerp/idee benoemt.)

amiko - vriend

arbo – boom

birdo - vogel

domo - huis

hundo - hond

kato - kat

libro - boek

strato - straat

urbo - stad

viro – man

Meervoud

Het meervoud is eenvoudig, voeg gewoon een J toe.

amikoj - vrienden

arboj - bomen

birdoj - vogels

domoj - huizen

hundoj - honden

katoj - katten

libroj - boeken

stratoj - straten

urboj - steden

viroj - mannen

19

Lijdend voorwerp In het Esperanto wordt het lijdend voorwerp van de zin aangegeven door er een N aan toe te voegen. Daardoor kun je de volgorde van zinsdelen veranderen, zonder dat de betekenis verandert. (Een lijdend voorwerp is die- of datgene op wie of wat de handeling gericht is.)

La hundo amas la katon – de hond houdt van de kat La katon amas la hundo. – betekent hetzelfde, omdat de N nog steeds achter het zelfde zelfstandig naamwoord staat. Als de N verplaatst wordt, verandert de betekenis. La kato amas la hundon – de kat houdt van de hond

Bijvoeglijk naamwoord Elk bijvoeglijk naamwoord eindigt in het Esperanto op A. (Een bijvoeglijk naamwoord is een woord dat iets zegt over een zelfstandig naamwoord)

alta - hoog

bela - mooi

facila – gemakkelijk

granda - groot

longa - lang

nova - nieuw

pura - schoon

sana - gezond

seka - droog

varma - warm

20

Voorvoegsels

Kijk! Door MAL toe te voegen aan de voorkant van een woord, krijgt dat een tegengestelde betekenis.

malalta - laag

malbela - lelijk

malfacila - moeilijk

malgranda - klein

mallonga - kort

malnova - oud

malpura - vuil

malseka - nat

malvarma - koud

MAL is een voorbeeld van een voorvoegsel. Een voorvoegsel wordt toegevoegd aan de voorkant van een woord om een nieuw woord te vormen. In het Esperanto zijn er 10 verschillende voorvoegsels.

Achtervoegsels

Ook zijn er een heleboel manieren om nieuwe woorden te maken met speciale 'verlengstukjes'. Bijvoorbeeld ET, dat dingen kleiner maakt.

dometo – huisje

libreto - boekje

beleta - leuk

varmeta - lauw

urbeto - stadje

hundeto - hondje

ET is een voorbeeld van een achtervoegsel. Een achtervoegsel wordt toegevoegd aan de achterkant van een woord om een nieuw woord te vormen. In het Esperanto zijn er 31 verschillende achtervoegsels.

21

Werkwoorden

Werkwoorden zijn natuurlijk erg belangrijk. Maar je zult zien dat ze in het Esperanto ook erg eenvoudig zijn. (Werkwoorden zijn woorden die een daad, een handeling of een toestand beschrijven.)

doni - geven

fari – maken/doen

havi - hebben

ludi - spelen

paroli - spreken

povi - kunnen

ridi - lachen

scii - weten

vidi - zien

Werkwoordsvormen

Het hele werkwoord eindigt op I. Werkwoorden in de tegenwoordige tijd eindigen altijd op AS, in de verleden tijd op IS en in de toekomende tijd op OS. Er bestaan geen onregelmatige werkwoorden!

esti mi estas - ik ben vi estas - jij bent/jullie zijn li estas - hij is estas - zij is ĝi estas - het is ni estas - wij zijn ili estas - zij zijn

mi estis - Ik was vi estis - jij was/jullie waren li estis - hij was ŝi estis - zij was ĝi estis - het was ni estis - wij waren ili estis - zij waren

mi estos - ik zal zijn vi estos - jij zult zijn/ jullie zullen zijn li estos - hij zal zijn ŝi estos - zij zal zijn ĝi estos - het zal zijn ni estos - wij zullen zijn ili estos - z

Er zijn nog twee andere werkwoordsvormen, US voor de voorwaardelijke wijs, en U voor de gebiedende en aanvoegende wijs. Op de pagina Grammatica vind je meer informatie daarover.

22

Bijwoorden

Met de uitgang E worden bijwoorden gevormd. (Een bijwoord is een woord dat iets over een werkwoord , een bijvoeglijk naamwoord of iets over een ander bijwoord zegt.)

aktive - actief

bone - goed

facile - gemakkelijk fiere - trots glate - glad

rapide - snel

serioze - serieus

silente - stil

vere - waar

zorge - zorgelijk

Zinnen

Hieronder staan een aantal zinnen bestaande uit woorden die je tot nu toe geleerd hebt. Begrijp je ze?

La viro parolas Esperanton. - De man spreekt Esperanto. La amiko povos ludi en la granda urbo. - De vriend zal in de grote stad kunnen spelen. Rikardo donis libron al Maria. - Richard gaf een boek aan Maria Mi malfacile vidis la birdetojn. - Ik kon de vogeltjes moeilijk zien. La katoj estas belaj. - De katten zijn mooi. La hundo estas en la malnova domo - De hond zit in het oude huis.

23

Basiszinnen Bonan apetiton. - Eet smakelijk. Bone! - Goed! Ĉu vere? - Echt waar? Damne! - Verdomme! Dankon. - Dank je. De kiu lando vi estas? - Uit welk land kom je? Dek post la tria. - Tien over drie. Des pli bone! - Des te beter! Eble. - Misschien. Fek'! - Shit! Ĝis! - Doei! Kiam vi venos? - Wanneer kom je? Kie vi loĝas? - Waar woon je? Kiel vi fartas? - Hoe gaat het ermee? Kiel vi? - Hoe is het? Kio estas via nomo? - Hoe heet jij? Kio okazas? - Wat gebeurt er? Kiom kostas la kuko? - Hoeveel kost die koek? Kioma horo estas? - Hoe laat is het? Kion vi faras? - Wat doe je? Kompatinda! - Och arm! Konsentite! - Afgesproken! La suno brilas. - De zon schijnt. Mi amas vin. - Ik hou van jou. Mi estas laca. - Ik ben moe. Mi estas malsata. - Ik heb honger. Mi fajfas pri tio. - Dat maakt me niet uit. Mi fartas bone. - Met mij gaat het goed. Mi ĝojas. - Ik ben blij. Mi konsentas. - Mee eens. Mi ne komprenas. - Ik begrijp het niet. Mi ne volas. - Ik wil niet. Mi pensis pri vi. - Ik heb aan je gedacht., Ik heb aan jou gedacht. Mia nomo estas... - Mijn naam is... Mirinde! - Verbazingwekkend! Nedankinde. - Niets te danken. Neĝas. - Het sneeuwt. Pluvas. - Het regent. Povas esti. - Zou kunnen. Saluton! - Hoi! Tre bone! - Heel goed! Vi estas bela. - Je bent mooi. Vi estas stultulo. - Je bent een sukkel. Vi pravas. - Je hebt gelijk. 24

25