winternachten internationaal literatuurfestival den haag
vrijdag 20 t/m zondag 22 januari 2006 | theater aan het spui | filmhuis den haag www.winternachten.nl | 070 346 52 72 | haags uitburo 0900 82 82 999
winternachten
Freek de Jonge
Christine Otten
Ilja Leonard Pfeijffer
Herman Franke
Jan Blokker
Marja Brouwers
Goenawan Mohamad
Helden van de geest
Waar zijn ze, de onafhankelijke geesten, de dwarse denkers, die je beeld van de wereld in één keer op z’n kop kunnen zetten? Vinden we ze nog in eigen land? Het lijkt of Nederland de luiken voor de ramen heeft gedaan en alleen met zichzelf bezig is in een eindeloze reeks columns, opiniepagina’s en redactionele commentaren. Winternachten zet in het koudste weekend van het jaar de ramen en deuren wijd open, en laat de wereld weer binnenkomen. Meer dan zestig schrijvers, beeldend kunstenaars, componisten en muziekgroepen uit negen landen warmen ons op
Programma Winternachten 2006
voor een zoektocht naar de helden van de geest.
vrijdag 20 januari
Bij Winternachten lezen schrijvers niet alleen voor uit eigen werk, ze spelen ook de hoofdrollen in gesprekken, debatten, concerten, publieksdiscussies, filmprogramma’s en zelfs in een openbaar dictee. Voor het festival schrijven ze nieuw werk, zoals hekeldichten, essays en een aanzet tot een remake van de klassieker De hut van oom Tom.
Theater aan het Spui
De kunstenaars komen dit jaar uit Zuid-Afrika, Indonesië, Iran, Barbados, Nigeria, Suriname, Curaçao, Sint Maarten en Nederland. In de twee hoofdprogramma’s, Winternacht 1 en Winternacht 2 op vrijdag- en zaterdagavond, zijn er tegelijkertijd op vijf verschillende podia programma’s te zien. U kunt van zaal naar zaal gaan, en uw eigen Winternacht samenstellen. Winternachten opent op vrijdagmiddag met het debat ‘Ik capituleer’, over de vrijheid van meningsuiting. Op zaterdagmiddag gaat de leesclub van NRC Handelsblad voor het eerst ‘live’. Diezelfde middag start een publieksdebat over de taalstrijd. VPRO radio sluit Winternachten op zondagochtend af met een live uitzending van het historisch programma OVT.
14.00 – 16.30 uur
Ik capituleer
p. 8
debat over bedreiging, solidariteit en zelfcensuur in kunst en journalistiek Theater aan het Spui & Filmhuis Den Haag
vanaf 20.00 uur
Winternacht 1
p. 4, 5
schrijvers, film en muziek op vijf podia achtergrondinformatie
p. 10,11
Leesclub Live
p. 8
zaterdag 21 januari
Theater aan het Spui
12.30 – 14.30 uur
live aflevering van de Leesclub van NRC Handelsblad Theater aan het Spui
15.30 – 17.30 uur
De Taalstrijd
p. 9
debat over taalpolitiek in Suriname, de Antillen en Nederland
Het woord is aan de schrijvers!
Ton van de Langkruis, artistiek leider Theater aan het Spui & Filmhuis Den Haag
vanaf 20.00 uur
Winternacht 2
p. 6,7
schrijvers, film en muziek op vijf podia achtergrondinformatie
p. 12,13
VPRO OVT
p. 9
zondag 22 januari
Café Brasserie Dudok
10.00 – 11.30 uur
live radio vanuit Winternachten
3
winternacht 1
Theater aan het Spui en Filmhuis Den Haag | toegang € 25,(Uitpas € 23,50; CJP/studentenkaart/Ooievaarspas € 12,50) | Uw kaartje geeft toegang tot alle zalen.
vr 20 januari vanaf 20.00 uur
De Zuid-Afrikaanse schrijver Breyten Breytenbach opent een veelzijdig programma op vijf podia, met literatuur, film en muziek. ‘Is onafhankelijk denken mogelijk?’ is de vraag in een gesprek met onder anderen Marlene Dumas en Tijs Goldschmidt. Een warme Winternacht, met jong Indonesisch schrijftalent, muziek uit Iran en Curaçao, een makeover van De hut van oom Tom en het geheim van de columns van Jan Blokker. Tot slot dansend de nacht in. Op zoek naar de onafhankelijke geest
Meneer Blokker, hoe doet u dat?
Zijn ze er nog, de onafhankelijke denkers, de anticonformisten? Krijgen ze nog de ruimte in onze steeds kleiner wordende wereld? Beeldend kunstenaar Marlene Dumas, bioloog Tijs Goldschmidt, componist Theo Loevendie en schrijvers Herman Franke en Marja Brouwers gaan op zoek naar het antwoord. De ZuidAfrikaanse schrijver Breyten Breytenbach geeft ons een gebruiksaanwijzing met do’s and don’ts voor het behoud van onze onafhankelijke geest. Moeten we een voorbeeld nemen aan de schilderende aap Congo, de onafhankelijke schepper bij uitstek? Michaël Zeeman leidt de zoektocht. Zie ook p. 10.
‘Geen vierkante meter Hollandse bodem of er staat een vormingscentrum, een jeugdhonk, een cultuurhuis dan wel een opvangherberg met een staf onder leiding van iemand die Dirk-Jan of Arnold heet, een baard draagt, en de hele dag over communicatiepatronen en tolerantiegrenzen praat.’ Er zijn weinig columnisten die de Nederlandse aard zo scherp weten te plaatsen, zo snel een andere draai aan gebeurtenissen weten te geven als columnist Jan Blokker. Hoe doet hij dat? Schrijver Abdelkader Benali vraagt hem het hemd van zijn lijf.
Indonesië: van censuur naar ongekende vrijheid Jarenlang streden uitgever Joesoef Isak en journalist/ schrijver Goenawan Mohamad voor het vrije woord in hun land. Geen betere getuigen om te vertellen over de geschiedenis van de censuur in Indonesië. Ook oud NRC-correspondent Dirk Vlasblom verhaalt over zijn ervaringen met de Indonesische censor. Er is nogal wat veranderd sinds Soekarno en Suharto. Intussen schrijft de jonge generatie Indonesische auteurs openhartiger dan ooit. Moslima Dinar Rahayu publiceerde een roman over sadomasochisme. Haar generatiegenoot A.S. Laksana beschrijft de rauwe zelfkant van het Indonesische stadsleven. Zij spreken over hun vernieuwende manier van schrijven. Zie ook p. 11.
4
Breyten Breytenbach
Frank Martinus Arion
Vamba Sherif
indertijd tegen Harriet Beecher Stowe, schrijfster van De hut van oom Tom. Kan literatuur zo’n grote rol hebben? Als de geschiedenis de fictie heeft ingehaald, zoals bij deze roman het geval is, moet het boek dan worden aangepast? Schrijvers Frank Martinus Arion, Vamba Sherif, Ellen Ombre en Christine Otten proberen het uit. Ze herschreven delen uit De hut van oom Tom en leggen uit waarom hun versie voor de lezer van nu beter is dan het origineel. Chopin op Curaçao Waarom elf Antillianen knielden voor het hart van Chopin is de titel van het nieuwe boek van Jan Brokken, waarin hij op zoek gaat naar de wortels van de Antilliaanse muziek. U luistert naar zijn verhaal en naar de muziek van het kwartet Konjunto Antiyano onder leiding van Randal Corsen. Zie ook p. 10.
Koloniale geschiedenis van Oost en West Schrijvers Frank Martinus Arion (1936, Curaçao) en Eka Kurniawan (1975, Indonesië) ontmoetten elkaar tijdens de tournee van Winternachten in Indonesië, afgelopen zomer. Zij vonden elkaar in hun belangstelling voor de koloniale geschiedenis. Frank Martinus Arion leest voor uit zijn nieuwe roman De deserteurs, over de strijd tegen de slavernij. Eka Kurniawan laat ons kennismaken met zijn historische roman Cantik itu luka (De gekwetste schoonheid) die speelt in de periode van de nadagen van Nederlands-Indië tot het recente verleden van Indonesië. Zie ook p. 11.
De filmkeuze van Drisana Deborah Jack De veranderlijkheid van het geheugen is een belangrijk thema in het werk van de jonge Sint Maartense dichter en beeldend kunstenaar Drisana Deborah Jack. Voor Winternachten stelde ze een programma samen met fragmenten uit speelfilms waarin herinnering en tijd geen lineaire ervaringen zijn.
De makeover van De hut van oom Tom
Films en documentaires
“Aha, u bent de dame die de burgeroorlog is gestart en de slavernij heeft afgeschaft”, zei president Lincoln
Abdelkader Benali
Tijs Goldschmidt
Marlene Dumas
een korte film van Clara van Gool naar het gedicht van Gerrit Achterberg, over een crime passionnel onder water. In Untertage toont regisseur Jiska Rickels een wereld waar kleuren verdwijnen, geluiden vervormen en machines muziek maken: de kolenmijn, hemel en hel tegelijk. Documentairemaker Jos de Putter probeert in Alias Kurban Saïd het raadsel te ontrafelen rond de identiteit van Kurban Saïd, de auteur van het beroemde boek Ali en Nino: een liefdesverhaal over een moslimjongen en een christenmeisje. In En nu ik worstelt de filmer Wout Conijn met de dominante invloed van zijn broer Joost, de bekende beeldend kunstenaar. Hij begeeft zich in de eindeloze leegte van de Marokkaanse Sahara en trekt naar de ijzige flanken van de Himalaya. Dansend de nacht in Op zoek naar een boek van de schrijver die je vanavond ontdekt hebt, napraten met andere festivalgangers, of even bijkomen. Dat kan in de foyer van Theater aan het Spui. Rond middernacht gaat Winternachten hier dansend de nacht in met de band Electro Côco: een mix van traditionele Braziliaanse muziek, elektronische dance, jazz, drum ‘n bass en reggae. De Woorddansers presenteren scholieren van het Johan de Witt college in Den Haag, die hun gedichten over ‘helden van de geest’ voordragen. Een project van Huis van Gedichten.
In Bewogen - filmgedichten in gebarentaal presenteren gebarentaaldichters Wim Emmerik en Giselle Meyer hun poëzie. Jamila, een korte film van Ingeborg Jansen, gaat over de uitersten van het jonge voetbaltalent Jamila Aitboubker: ze draagt voetbalschoenen en een hoofddoek. Maar daar tussenin zitten haar blote knieën, het twistpunt met haar vader. Reimerswaal is Def P
5
winternacht 2
za 21 januari vanaf 20.00 uur
Theater aan het Spui en Filmhuis Den Haag | toegang € 25,(Uitpas € 23,50; CJP/studentenkaart/Ooievaarspas € 12,50) | Uw kaartje geeft toegang tot alle zalen.
P.F. Thomése opent de tweede Winternacht met een pleidooi voor het autonome schrijven. Een avond met literatuur, film en muziek op vijf podia. Met cabaretiers Freek de Jonge en Pieter-Dirk Uys over hun rol van nar en prediker, het engagement van jonge Afrikaanse schrijvers, hekeldichten op de Nederlandse geest, de ideale romanverfilming, sterke vrouwen uit de West en het eerste openbare dictee Papiaments. Austin Clarke
De wereld, de schrijver en de filosoof Maakt het iets uit voor de wereld, wat een schrijver doet? Heeft het zin om stelling te nemen? P.F. Thomése opent deze avond met een pleidooi voor het autonome schrijven. De naar binnen gekeerde auteur gaat in gesprek met de jonge filosoof Bas Haring, die er juist alles aan doet om naar buiten te treden. Met televisieoptredens en columns probeert hij ingewikkelde filosofische onderwerpen aan een breed publiek uit te leggen. Tussen nar en prediker Wat doe je als onafhankelijke cabaretier als de boodschap in je conference niet meer van toepassing is, als je gedachtegoed gemeengoed is geworden? Wanneer ben je nar en wanneer word je prediker? Freek de Jonge en zijn Zuid-Afrikaanse vak- en generatiegenoot Pieter-Dirk Uys leggen uit hoe zij de rol van de nar iedere keer opnieuw moeten uitvinden. Hekelen en dichten De man die hier begraven leit Stak uit in onuitstekendheid schreef Multatuli in een grafschrift op Thorbecke. Misschien kan het normen en waarden debat opgewaardeerd worden wanneer het hekeldicht weer in zwang raakt. Dichters Maria Barnas, Frank Koenegracht, Gerrit Komrij, Ilja Leonard Pfeijffer en Hans Verhagen blazen de traditie nieuw leven in en schrijven voor Winternachten een hekeldicht. Zie ook p. 12. Jong in Afrika... ‘Stelt u zich eens voor dat u zelf, jong, getalenteerd en ambitieus, leeft in de antiutopie die Nigeria heet: de
6
halve wereld heeft uw land keiharde sancties opgelegd; op de radio hoort u niet anders dan dat uw land door het slijk wordt gehaald’, schrijft de Nigeriaanse schrijver Helon Habila in zijn debuut Wachten op een engel. Hoe ga je als jonge schrijver in Afrika om met je engagement? Zijn Zuid-Afrikaanse generatiegenoot Niq Mhlongo gaat daarover met hem in gesprek. Mhlongo debuteerde met de roman Dog Eat Dog, een beeldend verslag van zijn ervaringen in de post-apartheid generatie. Helon Habila opent het programma met zijn ‘Handleiding voor de onafhankelijke geest’. Zie ook p. 12. De sterke vrouwen uit de West Austin Clarke uit Barbados en Drisana Deborah Jack uit Sint Maarten, twee schrijvers in diaspora, spreken over de rol van de zwarte Caraïbische vrouw in hun werk. Ze is sterk, trots en zelfbewust, ondanks haar onderdrukte positie. Deborah Jack presenteert haar nieuwe dichtbundel en Commonwealth Writers’ Prize winnaar Austin Clarke leest uit zijn pas verschenen roman Mijn leven in schande.
Maria Barnas
Merietza Haakmat
De filmkeuze van Frank Martinus Arion ‘Read the book before it’s destroyed by Hollywood!’ De Curaçaose schrijver Frank Martinus Arion wacht met de nodige scepsis op de verfilming van zijn meesterwerk Dubbelspel. Vanavond filosofeert hij over de ideale boekverfilming. Hij illustreert zijn betoog met filmfragmenten uit geslaagde en minder geslaagde pogingen. Films en documentaires De documentaire Communekind, van regisseur Maroesja Perizonius, gaat over haar ervaringen als kind in de beweging van de Indiase goeroe Bhagwan. Deze avond worden ook Bewogen - filmgedichten in gebarentaal, Jamila, Reimerswaal, Untertage en En nu ik vertoond. Zie p. 5: filmprogramma Winternacht 1. Het dictee Papiaments van het Koninkrijk der Nederlanden Primeur! Een dictee voor iedereen die zijn spelling van het Papiamentu of Papiamento wil testen. Doe mee en win het nieuwe woordenboek Papiaments! Winternachten zorgt voor pen en papier. Zie ook p. 13.
Drisana Deborah Jack
Bas Haring
Pieter-Dirk Uys
Muziek: improvisatie uit Iran en het Caraïbische lied Twee meesters van de Iraanse improvisatie, Hossein Alizadeh en Madjid Khaladj, combineren met de tar (luit) en de tombak (trommel) oude melodieën uit de klassieke muziek en Oriëntaalse percussie. Een muzikale ontdekking is de jonge zangeres Merietza Haakmat uit Curaçao. Met gitarist Hershel Rosario brengt zij het traditionele Antilliaanse lied terug op het podium. Van het bekende ‘Atardi’ tot het werk van de legendarische Oswin (Chin) Behilia en protestliederen uit de jaren veertig. Dansend de nacht in Neuzen in de boeken van je nieuwe favoriete schrijver, napraten met andere bezoekers, piekeren over een eigen hekeldicht, of even helemaal niks. Dat kan in de foyer van Theater aan het Spui. Rond middernacht gaat het festival hier dansend de nacht in met de traditionele Cubaanse salsa van de groep Charanga la Crisis.
Vertel over Suriname In de kleine gemeenschap van Suriname is het niet gemakkelijk om kritiek te leveren. Meesterverteller Rappa doet dat toch, op luchtige wijze, in zijn rol van anekdotist. Hij deelt het podium met zijn landgenote Henna Goudzand. Haar zojuist verschenen roman Hele dagen in de regen beschrijft de hypocrisie en het gekonkel in een afgelegen Marrondorp. Er was voor de schrijfster veel afstand nodig om het verhaal naar buiten te kunnen brengen: pas na vele jaren en na een verhuizing naar Amsterdam kon de roman worden afgemaakt. Zie ook p. 13.
7
Ochtend en middagprogramma’s
|
vrijdag 20, zaterdag 21 en zondag 22 januari
Ik capituleer
Leesclub Live
De Taalstrijd
VPRO’s OVT
debat over bedreiging, solidariteit en
Live aflevering van de Leesclub van
debat over taalpolitiek in Suriname,
Literatuur en geschiedenis in een
zelfcensuur in kunst en journalistiek
NRC Handelsblad
de Antillen en Nederland
live radio uitzending
vrijdag 20 januari | Theater aan het Spui | 14.00 tot 16.30 uur | toegang € 10,-
zaterdag 21 januari | Theater aan het Spui | 12.30 tot 14.30 uur | toegang € 15,-
zaterdag 21 januari | Theater aan het Spui | 15.30 tot 17.30 uur | toegang € 10,-
zondag 22 januari | Café Brasserie Dudok | 10.00 tot 11.30 uur | toegang gratis
(Uitpas € 8,50; CJP/studentenkaart/Ooievaarspas € 5,-)
(Uitpas € 13,50; CJP/studentenkaart/Ooievaarspas € 7,50)
(Uitpas € 8,50; CJP/studentenkaart/Ooievaarspas € 5,-)
De vrijheid van meningsuiting in Nederland staat onder druk. Vrijwel iedere kunstenaar of journalist die in de afgelopen jaren in het nieuws is gekomen vanwege bedreiging, heeft gecapituleerd.
De Leesclub van NRC Handelsblad komt live bij Winternachten. Abdelkader Benali, Elsbeth Etty en Bas Heijne gaan onder leiding van Pieter Steinz in gesprek met het publiek over de nieuwste roman van Salman Rushdie, Shalimar de clown.
Wat is op de Antillen de positie van het Nederlands tegenover het Papiamentu, het Papiamento en het Engels? En wat is de rol van het Nederlands in Suriname, waar het weliswaar de officiële taal is, maar iedereen Sranantongo spreekt? Hoeveel concurrentie van het Engels kan het Nederlands in Nederland nog verdragen?
Steeds werden twee zaken bedreigd: de persoon in kwestie, die voor een veilig heenkomen zorgde, en de vrije meningsuiting, die na een golf van publieke verontwaardiging in de steek werd gelaten, wachtend op het volgende incident. Afshin Ellian, jurist, dichter en columnist van NRC Handelsblad, opent het programma met een inleidend essay. Daarna volgt een debat met Sybrand van Haersma Buma (woordvoerder justitie van de CDA Tweede Kamerfractie), Bas Heijne (schrijver en columnist) en Marjolijn Februari (filosoof, jurist, schrijver en columnist). De Nederlandse situatie wordt in een internationaal perspectief geplaatst door de Zuid-Afrikaanse dichter en voormalig antiapartheidsactivist Breyten Breytenbach en Joesoef Isak, uitgever, journalist en voorvechter van het vrije woord in Indonesië. Michaël Zeeman leidt het debat.
Afshin Ellian
8
Marjolijn Februari
Shalimar de clown vertelt een adembenemend verhaal dat reikt van Kasjmir tot Californië, en van de Tweede Wereldoorlog tot het ontstaan van hedendaags islamitisch terrorisme. Het is het verhaal van een ambitieuze dorpsschone uit Kasjmir die haar jeugdliefde tot beroepsterrorist maakt. Salman Rushdie verweeft de persoonlijke verhalen van zijn hoofdpersonen met de wereldgeschiedenis en verschaft daarmee zowel diep inzicht in de menselijke drijfveren als in belangrijke maatschappelijke vragen van deze tijd. Zo levert Shalimar de clown genoeg stof op voor boeiende discussies. Neem pen, papier en het (gelezen) boek mee! Let ook op de lezersaanbieding in NRC Handelsblad.
Abdelkader Benali
Pieter Steinz
Een sterke taalpolitiek ontbreekt op de Antillen en in Suriname, en zo blijft het Nederlands de instructie- en standaardtaal. In Nederland staat het Nederlands onder druk door het groeiende aandeel van het Engels in het onderwijs en het dagelijks leven, en door de toenemende belangstelling voor de regionale talen. Ook in Nederland wordt geen duidelijke taalpolitiek gevoerd. Is de positie van het Nederlands in Suriname en op de Antillen sterker dan in Nederland? Hierover gaan de panelleden in discussie, met elkaar en met het publiek. Met Liesbeth Koenen (taalkundige uit Nederland), Rappa (schrijver en leraar Nederlands uit Paramaribo), Drisana Deborah Jack (dichter en beeldend kunstenaar uit Sint Maarten), Ronald Severing (directeur van de FPI, stichting voor taalplanning op Curaçao) en zijn eilandgenoot schrijver Frank Martinus Arion. Gespreksleider is Ruben Severina.
Ruben Severina
Het laatste geluid van Winternachten 2006 klinkt op zondagmorgen vanuit café brasserie Dudok, in een live uitzending van OVT, het historisch programma van VPRO Radio. Deze aflevering geeft veel aandacht aan literatuur. Eén van de onderwerpen is de geschiedenis van Nederland en de strijd tegen de apartheid, met de Zuid-Afrikaanse dichter Breyten Breytenbach. De Curaçaose auteur Frank Martinus Arion spreekt over zijn nieuwe historische roman De deserteurs, en over De hut van oom Tom, het boek dat uiteindelijk leidde tot de afschaffing van de slavernij in de Verenigde Staten. Met live muziek van de Curaçaose zangeres Merietza Haakmat en gitarist Hershel Rosario. Paul van der Gaag en Mathijs Deen presenteren.
OVT live tijdens Winternachten 2005
Paul van der Gaag vaste presentator OVT
9
winternacht 1
achtergrond
De Cézanne onder de apen: Congo als onafhankelijke schepper Kan een aap of willekeurig elk ander dier een onafhankelijke denkwereld opbouwen? De kunst producerende aap Congo, de ‘Cézanne onder de apen’, moest in de jaren vijftig de stelling van Desmond Morris bevestigen dat ook apen artistieke gevoelens hebben. Had Congo het besef daadwerkelijk met scheppen bezig te zijn? Had hij kleurgevoel en mengde hij kleuren? Wist hij wanneer het werk voltooid was, of werd dat door de mens bepaald? Recentelijk is Congo’s werk voor enorme bedragen verkocht aan verzamelaars. Zou deze aap nu nog onafhankelijk kunnen scheppen? Onder enorme mediadruk zouden de schilderijen verkocht zijn voordat er één penseelstreek op het doek was gezet. Marlene Dumas vond in de schilderende aap Congo inspiratie voor haar schilderij De drie kronen van het expressionisme.
Dinar Rahayu’s ode aan seksuele diversiteit “Een surrealistische blik op het leven en het noodlot, gemengd met de waanideeën, dromen en ervaringen van de personages”, zegt Dinar Rahayu over haar opzienbarende debuutroman Ode aan Leopold Von Sacher-Masoch (2002) over sadomasochisme en transseksualiteit. Dinar Rahayu is scheikundige en wordt gerekend tot de groep openhartige vrouwelijke schrijvers in Indonesië, die ernaar streeft elk seksueel taboe te doorbreken. In het eerste hoofdstuk van haar roman beschrijft ze hoe haar hoofdpersoon, de transseksuele Dinar, sm bedrijft met zijn/haar vriend en hoe de geslachtsdelen van Dinar eruit zien en functioneren. Taboedoorbrekend in Indonesië - een surrealistische ode aan seksuele diversiteit. Dinar Rahayu treedt op in Winternacht 1 op vrijdagavond 20 januari in een programma met land- en generatiegenoot A.S. Laksana. Chris Keulemans is gespreksleider.
In Winternacht 1 op vrijdagavond 20 januari gaan beeldend kunstenaar Marlene Dumas, bioloog Tijs Goldschmidt en componist Theo Loevendie in gesprek over de vraag of onafhankelijk scheppen mogelijk is, met Congo als startpunt. Marlene Dumas, De drie kronen van het expressionisme, 1982. Olieverf op doek en foto.
Chopin op Curaçao – een reis naar de bronnen van de Antilliaanse muziek In 1993 vestigde schrijver Jan Brokken zich op Curaçao. Hij huurde een huis waarin een piano stond, speelde de eerste avond enkele mazurka’s van Chopin en werd de volgende morgen door de buurman in de armen gesloten. “Ik hoorde u gisteren piano spelen en u speelde onze muziek.” Dat was het begin van een fascinatie. Jan Brokken reisde door de Antillen en trof overal dezelfde muziekpatronen aan. In zijn roman Waarom elf Antillianen knielden voor het hart van Chopin belicht hij anderhalve eeuw Caraïbische muziek. Met deze muziek als leidraad geeft Jan Brokken een uniek inzicht in de Antilliaanse geschiedenis, levenswijze en mentaliteit. Tijdens Winternacht 1 op vrijdagavond 20 januari luistert u naar het verhaal van Jan Brokken en naar de muziek van het kwartet Konjunto Antiyano onder leiding van Randal Corsen.
10
Frank Martinus Arion “Ik heb het gevoel dat ik een missionaris ben in Holland, om de Hollanders reflectie te leren over wat zij in het verleden gedaan hebben.” Dit zijn woorden van de Curaçaose schrijver Frank Martinus Arion tijdens een forumdiscussie van Winternachten in 1998. Hij deed een oproep voor de bouw van een anti-slavernijmonument in Nederland: “De Nederlandse regering zou in de binnenstad van Den Haag een monument kunnen oprichten, tegen overheersing en onderdrukking, tegen
slavernij in het bijzonder, en voor mensenrechten over de hele wereld; als de ontbrekende tegenhanger van het bevrijdingsbeeld in Amsterdam.” De oproep werd gehoord. Het monument kwam er in 2002, zij het in Amsterdam. Dat het slavernijverleden nog altijd een grote rol speelt in het werk van Arion, blijkt uit zijn nieuwe roman De deserteurs, over de strijd van vier vrienden tegen de slavernij in de Verenigde Staten. Arion studeerde Nederlands in Leiden, doceerde aan de Universiteit van Amsterdam en werkte van 1975 tot 1981 aan de lerarenopleiding in Suriname. Daarna keerde hij terug naar Curaçao, werd hoofd van het taalbureau Instituto Lingwistiko Antiyano en richtte de Papiamentstalige school Kolegio Erasmu op. Hij debuteerde in 1973 met de meesterlijke roman Dubbelspel, die in het najaar van 2005 zijn achttiende druk beleefde en binnenkort wordt verfilmd. In Winternacht 1 op vrijdagavond 20 januari spreekt Arion over zijn nieuwe roman De deserteurs. Op zaterdagmiddag 21 januari neemt hij deel aan het debat De Taalstrijd. Die avond treedt hij op in Winternacht 2 in het programma over De hut van oom Tom en toont hij voorbeelden van geslaagde en minder geslaagde boekverfilmingen. Op zondagochtend 22 januari is hij te gast in VPRO’s OVT.
11
winternacht 2
achtergrond
Jong in Afrika Niq Mhlongo uit Zuid-Afrika en Helon Habila uit Nigeria gaan in gesprek over ambities en engagement. Wat is je positie als je jong bent in Afrika? Wat zijn je kansen, wat je verantwoordelijkheden? Niq Mhlongo schreef de roman Dog Eat Dog, een beeldend en humoristisch verslag van zijn ervaringen als jonge Zuid-Afrikaan van de post-apartheid generatie. Hij voelt zich geroepen om de veranderingen in zijn wereld te beschrijven, sinds de afschaffing van apartheid en na tien Helon Habila Niq Mhlongo jaar democratie. Van Helon Habila verscheen Wachten op een engel, over het leven en werk van een jonge journalist ten tijde van de onverbiddelijke dictatuur van president Abacha in Nigeria. De journalist ziet het als zijn taak om de waarheid te schrijven over deze regering. Habila beschrijft de wanhoop en de koppige hoop van een generatie die durft op te staan tegen de corrupte en onderdrukkende regering. Niq Mhlongo en Helon Habila in Winternacht 2 op zaterdagavond 21 januari. Bas Heijne leidt het gesprek.
Rappa ‘Ik wilde gewoon kappen met het idee dat mijn verhalen vol aanklachten tegen pina (armoede), sorgoe (zorgen), baka-bini’s (achtererven), uitbuiting, kolonialisme, kapitalisme moesten zitten.’ Schrijver Rappa uit Suriname spreekt zich in zijn voorwoord tot Friktie tories duidelijk uit over de intenties van zijn literaire werk. Hij stelt de bestaande ideeën over ernstige literatuur ter discussie en wil met zijn werk de afstand tussen literatuur en lectuur verkleinen. Hij kiest voor luchtige maatschappijkritiek, doorspekt met humor, ironie en seks. Met het gebruik van de levendige spreektaal van het Surinaams-Nederlands slaat hij een brug van de orale traditie in Suriname naar de geschreven literatuur. Rappa, ook bekend als groot voordrachtskunstenaar, is actief in het Surinaamse literaire leven. Veel debutanten vinden bij zijn uitgeverij Ralicon een uitstekend klankbord. Om het lezen te stimuleren geeft Rappa de leesbrief De stripbieb uit. Rappa is te zien in Winternacht 2 op zaterdagavond 21 januari, samen met schrijfster Henna Goudzand, in een gesprek onder leiding van Noraly Beyer. Ook neemt hij deel aan het debatprogramma De Taalstrijd op zaterdagmiddag 21 januari.
De laatste dag der Hollanders op Java door Sentot
Ghy duyvelsche Geusen, Ghy pestige Ketters, Ghy Beelden Verpletters, Lang leve het hekeldicht! Ghy Branders, ghy Stoockers De traditie van het hekeldicht wordt nieuw leven ingeblazen Ghy Nickers, ghy Roockers, door de dichters Maria Barnas, Frank Koenegracht, Gerrit Ghy ghy Branders, Komrij, IljaRoovers, Leonard Pfeijffer en Hans Verhagen. Joyce Roodnat leidt het gesprek. Ghy boode Aenranders, Ghy grijpende In Winternacht 2 op zaterdagavond Poeffers, 21 januari. Ghy stinckende Stoeffers, Ghy dwalende Gecken, Ghy gierige Vrecken, Ghy bloedige Tijgers, Ghy Waerheyt verswijgers, Ghy Sacken vol leugens, Ghy valsche Geteugens,
Zult gy nog langer ons vertrappen, Uw hart vereelten door het geld, En, doof voor de eisch van recht en rede, De zachtheid tergen tot geweld? Dan zy de buffel ons ten voorbeeld, Die sarrens moê, de hoornen wet, Den wreeden dryver in de lucht werpt En met zyn lompen poot verplet.
Dan schroeie de oorlogsvlam uw velden, Dan roll’ de wraak langs berg en dal, Dan styg’ de rook uit uw paleizen, Dan trill’ de lucht van ’t moordgeschal.
Het dictee Papiaments van het Koninkrijk der Nederlanden Primeur! Een dictee Papiaments. Dat weinig sprekers van het Papiaments de spelling van hun moedertaal goed beheersen is geen wonder. Hoewel de spelling officieel is vastgelegd, is het onderwijs daarin nog maar net op gang gekomen. Met het eerste dictee nemen we de stand van zaken op. Bezoekers van Winternachten worden uitgenodigd om mee te doen: kies voor Papiamentu of Papiamento, en test uw kennis. Maak u geen zorgen over de uitslag, alleen het aantal fouten van de winnaar wordt bekendgemaakt. De beste speller krijgt een exemplaar van het in 2005 verschenen Groot Woordenboek Papiaments-Nederlands. Het dictee is samengesteld door het FPI (Stichting voor taalplanning) uit Curaçao. Juryvoorzitter is de directeur van het FPI, Ronald Severing. Gilbert Wawoe, lid van de Raad van State, dicteert het Papiamentu en kinderboekenschrijfster Olga Orman het Papiamento. Winternachten zorgt voor pen en papier. In Winternacht 2 op zaterdagavond 21 januari.
Dan zullen wy onze ooren streelen Aan uwer vrouwen klaaggeschrei, En staan, als juichende getuigen, Om ’t doodsbed van uw dwinglandy.
Opening van De laatste dag der Hollanders op Java, geschreven door Sikko Roorda van Eysinga, uit naam van Sentot, een bekende strijder in de Java-Oorlog tegen Nederland (1825-1830).
12
13
winternachten hotelovernachting
praktische informatie Parkeren
Openbaar Vervoer
Er is voldoende parkeergelegenheid in de directe omgeving van Theater aan het Spui. Parking Spui Centrum tegenover het theater is tot 2.00 uur ’s nachts open. Voor auto’s die hier na 19.00 uur zijn geparkeerd, zijn voordelige uitrijkaarten à € 6,50 verkrijgbaar aan de kassa van het theater. Parkeergarage Stadhuis/Centrum, gelegen onder het stadhuis, is vrijdagavond 20 en zaterdagavond 21 januari speciaal voor het festival tot 02.00 uur ’s nachts geopend. Let bij andere parkeergarages op de sluitingstijd.
Theater aan het Spui en Filmhuis Den Haag bevinden zich op 10 minuten loopafstand van zowel station Den Haag HS als Den Haag CS. Vanaf station Den Haag HS met tram 1 of 9 (richting Scheveningen Noorderstrand), of met tram 16 (richting Den Haag CS) halte Spui/Stadhuis. Vanaf Den Haag CS met tram 9 (richting Vrederust) of tram 16 (richting Moerwijk) halte Spui/Stadhuis. Houd rekening met eventuele werkzaamheden aan de trambaan. Voor meer informatie kijk op www.htm.nl
Nelemans; model Barbara
Redactie Toef Jaeger (literatuur), Wilma Scheffers (literatuur),
Tekst brochure Anne Leussink
Marijke de Vos (film), Francis de Souza (muziek), Anne Leussink
Redactie brochure Veronique Walraven, Ton van de Langkruis
(schrijversconferentie en forumdiscussie), Ton van de
Fotografie binnenwerk Serge Ligtenberg, Marijke Aerden,
Langkruis (coördinatie)
Fred Ernst, Chris van Houts, Tom King, Liesbeth Kuipers, Ton
Redactieassistent Anne Leussink
van de Langkruis, Ed Lonnee, Eddy Posthuma, Wim Ruigrok,
Publiciteit Veronique Walraven, Bregje van Zundert (stage)
Carla Schoo en Veerle Weverbergh.
Productie Mariska Verhulst, Steffie de Vaan (stage), Willeke
Druk Albani, Den Haag
at stra Tore n
Ho
lla
orho
ut
nd
laa
Novotel te M ark tstr aat Kalv
P
PletterijKadde
Zieken
weg Stat ions
plein
Prin
e
s Be
P
ade
HS
arkt
�������� ��������
Bierk
Stations
)
erm
Bezu
iden
houts
eweg
CS
Programma adviezen Robert Dorsman, Leendert de Jong, Michiel van Kempen, Margreet Ruardi en Maya Sutedya-Liem.
Met dank aan: alle medewerkers van Theater aan het Spui, Filmhuis Den Haag, alle vrijwilligers, Fundashon pa Planifikashon di Idioma (Curaçao), Huis van Gedichten, FAB, Boekhandel Van Stockum, Galerie Paul Andriesse Amsterdam.
onze belangrijkste programma-adviseur.
Winternachten wordt gesteund door: Ministerie van OCW,
Decor- en lichtontwerp Reier Pos
Gemeente Den Haag, Fonds 1818, VSBfonds, Hivos-NCDO
Coördinatie techniek & vormgeving Kees Koeman
Cultuurfonds, Nederlands Literair Produktie- en Vertalingen-
Geluid Focus Showequipment bv
fonds, Stichting Fonds voor de Letteren, Lira Fonds,
Projectie Dialoog produkties
NRC Handelsblad, Novotel Den Haag, Stichting schrijvers
Projectie vertalingen Simultaan
school samenleving.
rnha
����������������
rdvia
duc
t
afslag P2 Centrum ebaan
Stille Veerkade
cht
Sche
Utrechts
Theater a/h Spui
Herengra
Administratie René Penders
Tot aan zijn overlijden in november was Henk van Woerden
���������
skad
out
���������
Vanaf Amsterdam A44 via Wassenaar
Konin g
Hofweg
te V oorh
tu (afsla nnel g ce ntrum
wal
Kor
n
at
ade
Zuid
���������
Spui
fdsk
id
Gro
Wagenstraat
rsg uwe Bro
Hoo
Zu
Pletterijstra
traa
����������
Paviljoensgracht
rac ht
ht
Cover fotografie Brenda van Leeuwen; visagie Manous
Zakelijke leiding Tineke van Manen
e Vo
riks
grac
Grafisch ontwerp drukwerk Eindeloos, Den Haag
Artistieke leiding Ton van de Langkruis
Wilt u op de hoogte blijven van Winternachten gedurende het jaar? Meldt u aan voor de mailinglijst via www.winternachten.nl
Lang
end
sen
Colofon
Colenbrander (productie-assistent)
J. H
Prin
U kunt uw hotelkamer rechtstreeks bij het hotel boeken (070 364 88 46). Meld bij uw reservering deze aanbieding. Deze aanbieding is alleen geldig in combinatie met een bezoek aan Winternachten. Verzeker u dus eerst van toegangskaarten voordat u uw hotelkamer reserveert!
Mailinglijst
t
���� ����������
Voor bezoekers die zich helemaal willen onderdompelen in de sfeer van Winternachten is er op vrijdag 20 januari en zaterdag 21 januari de mogelijkheid om tegen gereduceerd tarief in het festivalhotel Novotel te overnachten. Dit viersterrenhotel ligt in hartje Den Haag op loopafstand van Theater aan het Spui. De prijs per persoon per nacht bedraagt inclusief ontbijt € 47,50 (op basis van een tweepersoonsreservering). De eenpersoonstoeslag is € 35,-.
nkvia
duct
����������������������
De gespreksleiders zijn Abdelkader Benali, Noraly Beyer, Mathijs Deen, Margot Dijkgraaf, Paul van der Gaag, Henk van Gelder, Ruben van Gogh, Bas Heijne, Chris Keulemans, Joyce Roodnat, Ruben Severina, Pieter Steinz en Michaël Zeeman
Vanaf Utrecht A12 Rotterdam A13 en Amsterdam A4 Prins Claus Plein
14
wijzigingen voorbehouden
15
Winternachten 2006 Ik capituleer |
debat over bedreiging, solidariteit en zelfcensuur in kunst en journalistiek
vrijdag 20 januari | 14.00 tot 16.30 uur | Theater aan het Spui toegang € 10,- (Uitpas € 8,50; CJP/studentenkaart/Ooievaarspas € 5,-)
Breyten Breytenbach | Afshin Ellian | Marjolijn Februari | Sybrand van Haersma Buma | Bas Heijne | Joesoef Isak | Michaël Zeeman
Winternacht 1 vrijdag 20 januari | 20.00 uur | Theater aan het Spui & Filmhuis Den Haag toegang € 25,- (Uitpas € 23,50; CJP/studentenkaart/Ooievaarspas € 12,50)
Frank Martinus Arion | Abdelkader Benali | Jan Blokker | Breyten Breytenbach | Jan Brokken | Marja Brouwers | DJ Edo Salgado | Marlene Dumas | Electro Côco | Herman Franke | Paul van der Gaag | Tijs Goldschmidt | Joesoef Isak | Drisana Deborah Jack | Chris Keulemans | Konjunto Antiyano | Eka Kurniawan | A.S. Laksana | Theo Loevendie | Goenawan Mohamad | Ellen Ombre | Christine Otten | Dinar Rahayu | Vamba Sherif | Pieter Steinz | Dirk Vlasblom | De Woorddansers | Michaël Zeeman
Leesclub Live |
live aflevering van de Leesclub van NRC Handelsblad
zaterdag 21 januari | 12.30 tot 14.30 uur | Theater aan het Spui toegang € 15,- (Uitpas € 13,50; CJP/studentenkaart/Ooievaarspas € 7,50)
Abdelkader Benali | Elsbeth Etty | Bas Heijne | Pieter Steinz
De Taalstrijd |
debat over taalpolitiek in Suriname, de Antillen en Nederland
zaterdag 21 januari | 15.30 tot 17.30 uur | Theater aan het Spui toegang € 10,- (Uitpas € 8,50; CJP/studentenkaart/Ooievaarspas € 5,-)
Frank Martinus Arion | Drisana Deborah Jack | Liesbeth Koenen | Rappa | Ruben Severina | Ronald Severing
Winternacht 2 zaterdag 21 januari | 20.00 uur | Theater aan het Spui & Filmhuis Den Haag toegang € 25,- (Uitpas € 23,50; CJP/studentenkaart/Ooievaarspas € 12,50)
Frank Martinus Arion | Maria Barnas | Noraly Beyer | Charanga la Crisis | Austin Clarke | Margot Dijkgraaf | DJ Gringo | Henk van Gelder | Ruben van Gogh | Henna Goudzand | Helon Habila | Bas Haring | Bas Heijne | Hossein Alizadeh en Madjid Khaladj | Drisana Deborah Jack | Freek de Jonge | Frank Koenegracht | Gerrit Komrij | Merietza Haakmat en Hershel Rosario | Niq Mhlongo | Quito Nicolaas | Olga Orman | Ilja Leonard Pfeijffer | Igma van Putte | Rappa | Joyce Roodnat | Ruben Severina | Ronald Severing | P.F. Thomése | Pieter-Dirk Uys | Hans Verhagen | Gilbert Wawoe
VPRO OVT |
Live vanuit Winternachten
zondag 22 januari | 10.00 tot 11.30 | Café Brasserie Dudok | toegang gratis
Met o.a. Frank Martinus Arion | Breyten Breytenbach | Mathijs Deen | Paul van der Gaag | Merietza Haakmat en Hershel Rosario
kaartverkoop theater aan het spui | spui 187 | den haag | 070 346 52 72 (di t/m za 11.00 tot 18.00 uur) | haags uitburo 0900 82 82 999 | aub 0900 0191 | programmainformatie
en
online
kaartverkoop
op
www.winternachten.nl
