provincie groningen
Innovatief Actieprogramma Groningen 2010 - 2012
Innovatief Actieprogramma Groningen 3 09-PP-HB-001
Innovatief Actieprogramma Groningen 2010-2012
juli 2010
Hoofdstuk 1 Inleiding ......................................................................................... 4 1.1 Afronding van IAG-1 ...................................................................................................................... 4 1.2 Vervolg in de toekomst.................................................................................................................... 4 1.3 Aanpak en inhoud............................................................................................................................ 5
Hoofdstuk 2 Innovatiestrategie.......................................................................... 8 2.1 Algmeen............................................................................................................................................ 8 2.2 Bedreigingen en kansen .................................................................................................................. 9 2.3 Extra middelen................................................................................................................................. 9 2.4 Gekozen methodiek en opzet thema's.......................................................................................... 10 2.5 Output- en resultaatindicatoren................................................................................................... 10
Hoofdstuk 3 Thema's IAG................................................................................ 11 3.1 Inleiding.......................................................................................................................................... 11 3.2 Life Sciences: focus op healthy ageing......................................................................................... 11 3.2.1 Algemeen............................................................................................................................... 11 3.2.2 Aanpak en doel..................................................................................................................... 13 3.2.3 Doelgroep.............................................................................................................................. 13 3.2.4 Criteria voor de selectie van de projecten ......................................................................... 13 3.2.5 Verwachte resultaten ........................................................................................................... 13 3.2.6 Budget ................................................................................................................................... 14 3.3 Biobased economy ......................................................................................................................... 15 3.3.1 Algemeen............................................................................................................................... 15 3.3.2 Aanpak en doel..................................................................................................................... 16 3.3.3 Doelgroep.............................................................................................................................. 17 3.3.4 Criteria voor de selectie van de projecten ......................................................................... 17 3.3.5 Verwachte resultaten .......................................................................................................... 18 3.3.6 Budget ................................................................................................................................... 18 3.4 Creatieve industrie ........................................................................................................................ 19 3.4.1 Algemeen............................................................................................................................... 19 3.4.2 Aanpak en doel..................................................................................................................... 20 3.4.3 Doelgroep.............................................................................................................................. 22 3.4.4 Criteria voor de selectie van de projecten ......................................................................... 22 3.4.5 Verwachte resultaten .......................................................................................................... 22 3.4.6 Budget ................................................................................................................................... 23
2
3.5 Transsectorale Innovatie............................................................................................................... 24 3.5.1 Algemeen............................................................................................................................... 24 3.5.2 Aanpak en doel..................................................................................................................... 24 3.5.3 Doelgroep.............................................................................................................................. 25 3.5.4 Criteria voor de selectie van de projecten ......................................................................... 26 3.5.5 Verwachte resultaten .......................................................................................................... 26 3.5.6 Budget ................................................................................................................................... 26
Hoofdstuk 4 Organisatiestructuur .................................................................. 26 4.1 Inleiding.......................................................................................................................................... 27 4.2. Organisatiestructuur.................................................................................................................... 27 4.2.1 Organisatieprincipes............................................................................................................ 27 4.2.2 Beheers- en betalingsautoriteit ........................................................................................... 27 4.2.3 Stuurgroep............................................................................................................................ 28 4.2.4 Programmamanagement en -secretariaat ......................................................................... 30
Hoofdstuk 5 Organisatie projectprocedure…………………………………33 5.1 Inleiding.......................................................................................................................................... 33 5.2 Organisatie projectprocedure ...................................................................................................... 33
Hoofdstuk 6 Toetsingskader............................................................................. 38 6.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 38 6.2 Selectie- en prioriteitscriteria ....................................................................................................... 38 6.3 Financiële criteria.......................................................................................................................... 38
Hoofdstuk 7 Registratie en rapportage........................................................... 40 Hoofdstuk 8 Financiële administratie ............................................................. 42 8.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 42 8.2 Financieel administratief systeem ................................................................................................ 42 8.3 Controlesysteem en functiescheiding ........................................................................................... 43
3
Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Afronding van IAG-1 In de periode 2005-2007 is door de provincie Groningen uitvoering gegeven aan het Innovatief Actieprogramma Groningen (IAG-1). Voor IAG-1 is op basis van een programmadocument rechtstreeks subsidie gevraagd en gekregen vanuit de Europese Commissie. Met deze middelen kreeg de provincie Groningen – samen met haar partners – de mogelijkheid om op programmabasis projecten te stimuleren. Deze projecten hebben bijgedragen aan de innovatiekracht van de regio. De uitvoering van IAG-1 is succesvol afgerond en de eindafrekening is medio 2009 goedgekeurd door de Europese Commissie. De mogelijkheid om rechtstreeks bij de Europese Commissie middelen aan te vragen voor Innovatieve ActieProgramma's (IAP's) bestaat vanaf 2006 niet meer. De Europese Commissie kent hiervoor in de toekomst geen afzonderlijk initiatief. Desalniettemin zijn er met het IAG veel initiatieven in gang gezet die in de toekomst om follow-up vragen. Daarnaast biedt ook de werkwijze die het IAG kenmerkt voordelen die een vervolg verdienen. Het IAG heeft immers de mogelijkheid geboden om vanuit een op regionaal niveau geformuleerde innovatiestrategie, programmatisch projecten te selecteren en overheden, intermediaire organisaties en het bedrijfsleven op zowel programmaniveau als projectniveau met elkaar te verbinden. De afzonderlijke positie van het IAG brengt bovendien het voordeel van een kleine programmaorganisatie met zich mee en daarmee korte lijnen, betrokkenheid en slagvaardigheid. " Hoewel de werkelijke realisatie van de doelstellingen van de IAP’s nog niet volledig in beeld kan worden gebracht, kan wel worden gesteld dat de IAP’s een waardevolle bijdrage leveren aan de ontwikkeling van Noord-Nederland. Er wordt daadwerkelijk ruimte geboden voor vernieuwende projecten, waarbij goed wordt samengewerkt tussen private en publieke partijen. De IAP’s leggen het accent op innovatie en ontwikkeling en benutting van kennis en richten zich met hun actielijnen en thema’s op sleutelgebieden en speerpuntsectoren die ook centraal staan binnen het OP Noord-Nederland in de periode 2007-2013. Dit maakt dat de IAP’s zowel qua projecten als qua samenwerking een goede basis leggen voor de uitvoering van het OP. In het bijzonder projecten die tot stand komen binnen prioriteit 1 ‘Innovatie, ondernemerschap en kenniseconomie’ kunnen voortbouwen op de initiatieven die binnen de IAP’s reeds zijn ontplooid" (uit: Operationeel programma Noord-Nederland, 2007-2013).
1.2 Vervolg in de toekomst… Vanaf 2007 wordt gewerkt met het Operationeel Programma (OP) Noord-Nederland, het nieuwe Europese programma in het kader van Doelstelling 2 voor de periode 2007-2013. Meer dan in het verleden ligt binnen dit programma het accent op stimulering van innovatie, ondernemerschap en concurrentievermogen. Meer dan de helft van de middelen wordt juist voor deze doelstellingen gereserveerd. De genoemde thema’s sluiten naadloos aan bij het karakter van het IAG. Binnen het Operationeel Programma is nadrukkelijk aangegeven dat één van de doelstellingen is om voort te bouwen op de resultaten en initiatieven die binnen de IAP’s in de periode tot en met 2006 in het Noorden tot stand zijn gekomen. De eerst voorkomende mogelijkheid is uiteraard om deze follow-up eenvoudigweg ad hoc op projectniveau te organiseren. In dat geval wordt gekeken naar de afzonderlijke projecten die binnen het IAG zijn gerealiseerd en kan per project een vervolgfase of vergelijkbaar initiatief worden georganiseerd. Wat bij deze aanpak echter deels verloren zou gaan is het organiserend vermogen op programma/regionaal niveau, de flexibiliteit in projectselectie en de laagdrempeligheid die het IAG kenmerken. 4
Vanuit deze gedachte dient zich ook een andere variant aan, die door middel van het IAG-2 in 2008 is opgepakt. Dat is de mogelijkheid om een IAG op te stellen en deze in zijn geheel als project binnen het OP Noord-Nederland in te dienen en uit te voeren. Het project IAG vormt daarmee een 'klein' programma binnen het grote programma OP Noord-Nederland. De Europese Commissie heeft aangegeven een dergelijke aanpak te zien zitten. Gedacht kan bijvoorbeeld worden aan meer ruimte voor innovatie en experimentele projecten (en geen grote focus op het directe resultaat) en mogelijk meer ruimte als het gaat om het subsidiepercentage. Andere voordelen van deze aanpak zijn: Op de eerste plaats bestaat wederom de mogelijkheid om op programmaniveau (dus integraal) sturing te geven aan de ontwikkeling en realisatie van een regionale innovatiestrategie. Ook de programmaorganisatie, en in het bijzonder het netwerk van overheden, intermediaire organisaties en bedrijfsleven, kan daarmee zijn sturende functie behouden. Een dergelijk programma zou wederom een periode van meerdere jaren kunnen beslaan en is niet meer gebonden aan de beperking die de Europese Commissie daarvoor in het verleden heeft opgelegd. Het biedt de mogelijkheid om kleinschalige innovatieve projecten rechtstreeks in behandeling te kunnen nemen en te kunnen monitoren, zonder dat deze opgaan in de uitgebreide programmaorganisatie en monitoring die van toepassing is op het OP van Noord-Nederland. Voor het (projecten)programma kan vooraf publieke cofinanciering worden vastgelegd. In dat geval hoeft dit niet meer ad hoc door initiatiefnemers van deelprojecten te worden georganiseerd. 1.3 Aanpak en inhoud Het IAG-2 is eind 2008 gestart, na één jaar uitvoering zijn al 95% van de middelen vastgelegd in projecten. Gezien het succes en enthousiasme dat de uitvoering van zowel IAG-1 als IAG2 hebben losgemaakt, is het een logische stap om het programma een vervolg te geven middels IAG-3. Het opstellen van een nieuw IAG is geen exclusieve verantwoordelijkheid van de provincie, er zijn ook andere overheden, intermediaire organisaties en het bedrijfsleven bij betrokken. Dit om kennis in te brengen en om draagvlak en draagkracht te garanderen. Bovendien is daarmee invulling gegeven aan de gedachte dat de uitvoering van een dergelijk IAG niet op zichzelf staat, maar ook een katalysator moet zijn voor andere ontwikkelingen in de regio. Juist daarvoor zijn die andere partijen nodig. Het IAG is als programma ontwikkeld en gepositioneerd om vervolgens als subsidieaanvraag/project binnen het OP Noord Nederland het beoordelingsproces te doorlopen. Op de eerste plaats gaat het om de uitwerking van een nieuw Innovatief Actieprogramma Groningen. Dit programma bevat de speerpunten binnen de regionale innovatiestrategie en andere onderdelen die nodig zijn om als projectvoorstel binnen het OP Noord-Nederland te worden ingediend. Het betreft de volgende onderdelen: • Korte analyse gebiedsituatie (kansen, aanknopingspunten) alsmede ervaringen met de eerdere IAG-programma’s welke processen zijn in gang gezet, welke effecten zijn bereikt. • Toekomstvisie regionaal innovatief vermogen: wat zijn de specifieke doelstellingen die de provincie Groningen en haar partners gezamenlijk op dit gebied stellen. Deze doelstellingen en de selectie van thema's zijn in overleg met de regionale partners vastgesteld. Er is hierbij aansluiting gezocht bij de speerpuntsectoren, zoals die in het Noorden zijn geïdentificeerd.
5
Waarbij ook is gekeken naar de resultaten van IAG-1 en IAG-2 en de vraag is gesteld: welke initiatieven en welke resultaten vragen nu om een follow-up, welke thema's hebben de potentie om innovatie in Groningen verder vooruit te kunnen helpen? • Selectiecriteria: het vorige onderdeel is uitgewerkt in selectiecriteria en standaardvoorwaarden. Dit is van belang voor de beoordelaars die zich in het kader van het OP Noord-Nederland over de aanvraag buigen, de uitwerking moet borgen dat de activiteiten die binnen het IAG-3 worden gefinancierd ook passen binnen het OP NoordNederland. Dit betekent dat de voorwaarden die binnen het OP Noord-Nederland van kracht zijn moeten worden doorvertaald naar het IAG, waarbij waar mogelijk vereenvoudiging plaats moet vinden. • Investeringsbegroting: de begroting van het IAG-3 is in grote lijnen uitgewerkt. Het gaat hier om verschillende kosten: enerzijds een budget dat moet worden gereserveerd voor subsidiëring van diverse projectinitiatieven, anderzijds een begroting voor de programmaorganisatie, communicatie e.d. • Financieringsplan: naast de gevraagde bijdrage uit het Europese budget van het OP NoordNederland, zal de Provincie Groningen als co-financier optreden. Op projectbasis zal de overige financiering van regionale (project)partijen afkomstig zijn. Dit kan zowel publieke (gemeenten/RUG/NOM/UMCG etc.) als private cofinanciering (MKB-bedrijven1) zijn. • De programma/projectorganisatie: de programmaorganisatie van het IAG-2 blijft gehandhaafd. Ook in de nieuwe situatie zullen projecten beoordeeld moeten worden, zal de voortgang gevolgd moeten worden en zal de afrekening moeten plaatsvinden. Dit vraagt wederom om de inzet van een programmamanagement en een Stuurgroep. • Noordelijk karakter: Ook de provincies Friesland en Drenthe gaan door met een derde IAP waardoor een basis bestaat om samen te werken op het niveau van Noord-Nederland. De afspraak is gemaakt dat elk afzonderlijk IAP open wordt gesteld voor initiatieven vanuit heel Noord-Nederland. Elk programma kent echter z'n eigen thema's en doelstellingen, hierbij is in principe sprake van maatwerk op provinciaal niveau. Echter op het moment dat partijen van buiten de eigen provincie komen met een project dat aansluit bij de doelstellingen van het programma en past binnen een van de IAG-thema's, komt men in aanmerking voor een bijdrage. • Verdere afstemming en samenwerking behoren tot de mogelijkheden, voorwaarde hiervoor is dat het bestaande organiserend vermogen en de relatieve kleinschaligheid niet worden gewijzigd. Denkbaar is bijvoorbeeld: Het stimuleren van provincieoverstijgende initiatieven; Samenwerking qua communicatie en profilering; Samenwerking en afstemming tijdens de totstandkoming en uitvoering van de programma’s. Inhoud programma In dit programma worden met name de volgende onderwerpen nader uitgewerkt: • Een beschrijving van de innovatiestrategie en de vier strategische thema's; 1
Conform de op 6 mei 2003 door de Europese Commissie vastgestelde definitie behoren tot de categorie kleine, middelgrote en micro-ondernemingen (KMO’s), ondernemingen waar minder dan 250 personen werkzaam zijn en waarvan de jaaromzet € 50 miljoen of het jaarlijkse balanstotaal van € 43 miljoen niet overschrijdt. Deze definitie wordt voor het IAG gehanteerd bij de aanduiding MKBbedrijven. De provincie conformeert zich in het IAG voor de definitie van MKB, aan aanbeveling 2003/361/EG van de Europese Commissie (gepubliceerd in L 124 van 20 mei 2003 p. 36 – 41). Deze tekst is verbindend. Indien deze aanbeveling wordt gewijzigd conformeert de provincie zich aan de gewijzigde aanbeveling.
6
• • • •
•
Een organisatieschema, waarin de diverse taken en verantwoordelijkheden van de betrokken organisaties (Provincie, Stuurgroep, Programmamanagement en projectuitvoerders) zijn opgenomen; Een projectprocedure, waarin de te volgen stappen zijn beschreven; Een toetsingskader, aangevuld met gedetailleerde inhoudelijke en financiële projectcriteria, op basis waarvan projectvoorstellen die binnen het innovatieve actieprogramma moeten worden gefinancierd beoordeeld kunnen worden; Formats zoals preadviesformulieren, rapportageformulieren, model betaallijsten en dergelijke, die gebruikt kunnen worden door de projectindieners en uitvoerders teneinde gestandaardiseerde informatie over de projectvoorstellen en hun voortgang te verkrijgen van belang voor de registratie van het programma; Aanwijzingen voor projectbeheer, registratie, rapportage en de financiële administratie.
7
Hoofdstuk 2 Innovatiestrategie 2.1 Algemeen In de afgelopen periode is door Noord-Nederland sterk geïnvesteerd in de noordelijke economie. De strategie was erop gericht om de economische achterstand op de rest van Nederland te verkleinen, bijvoorbeeld in termen van Bruto Regionaal Product, werkloosheid en participatie alsmede het aandeel van de commerciële diensten in de sectorstructuur. Deze strategie heeft gewerkt. Het verschil met de rest van Nederland is kleiner geworden, hetgeen de toegenomen vitaliteit van de noordelijke economie illustreert. Zoals Noord-Nederland ook in haar Strategische Agenda heeft uitgesproken, ligt de nadruk in de periode 2007-2013 op het voortbouwen op deze versterkte economische basis. Om in de toekomst de ingezette inhaalslag door te kunnen zetten en de potentiële bijdrage van NoordNederland aan de welvaart op regionaal, nationaal en Europees niveau ten volle te benutten, zijn gerichte investeringen noodzakelijk. Investeringen in het innovatievermogen, het opleidingsniveau en het stuwende karakter van de economie. Een sterkere internationale oriëntatie van bedrijven en kennisinstellingen is hiervoor een onderliggende doelstelling. Deze investeringen vormen de rechtstreekse voorwaarden voor de transitie van de noordelijke economie – van oudsher gericht op meer traditionele maakindustrie – naar een economie waarin kennis en kennisbenutting centraal staat. De prioriteit ‘Innovatie, ondernemerschap en kenniseconomie’ uit het OP-EFRO is van kracht voor geheel Noord-Nederland en stimuleert juist deze investeringen. Vanzelfsprekend gaat het om investeringen waarvoor een publieke interventie noodzakelijk is om deze van de grond te krijgen. Dit omdat de markt het bijvoorbeeld niet zelfstandig of niet snel genoeg kan realiseren. Ook directe steun van (MKB-)bedrijven is mogelijk, voor zover het gaat om investeringen die voor de doelgroep niet haalbaar zijn of vanuit een focus op de korte termijn onvoldoende prioriteit krijgen. Juist deze activiteiten verdienen aanmoediging. Aansluiting wordt gezocht bij initiatieven die reeds eerder zijn ontplooid om het innovatief vermogen en ondernemerschap in het Noorden te versterken. Bijvoorbeeld binnen het EPD NoordNederland 2000-2006, maar zeker ook binnen de Innovative Actions Programmes (IAP’s) die binnen alle drie noordelijke provincies zijn uitgevoerd. Met name deze IAP’s bieden specifiek ruimte voor vernieuwende projecten op het gebied van innovatie, kennisoverdracht en netwerkvorming, onderwerpen die volledig aansluiten bij de eerste prioriteit van het OPEFRO. Innovatieve acties In lijn met de voorgaande opmerking worden innovatieve en experimentele methodieken en activiteiten door Noord-Nederland beschouwd als een instrument om nieuwe ideeën in de praktijk te kunnen testen. Binnen het OP zal dan ook nadrukkelijk aandacht bestaan voor het experimenteren met nieuwe activiteiten (qua project en qua handelswijze). Doelstelling is om projecten en handelswijzen te kunnen testen en degenen die succesvol zijn te inventariseren om deze vervolgens in een meer uitgebreide vorm te kunnen implementeren binnen het OP. De outputs en resultaten van dergelijke projecten hoeven niet perse bij te dragen aan de (gekwantificeerde) doelstellingen van dit programma. Experimenteren is een werkwijze. Het begint met het verzamelen nieuwe ideeën in het kader van een regionale innovatiestrategie door middel van discussie met alle betrokken belanghebbenden. Vervolgens kunnen dergelijke nieuwe ideeën worden getest in de vorm van relatief kleine pilot projecten met een beperkte looptijd. De resultaten van de pilots kunnen 8
daarna worden geanalyseerd. Zodra bekend kunnen de succesvolle activiteiten verder worden ontwikkeld binnen het prioriteiten van het OP. Minder succesvolle activiteiten krijgen geen vervolg. Een analyse van de knelpunten die zijn ervaren verzekert echter dat waardevolle leereffecten worden gegenereerd ten behoeve van de regio. Doel van het IAG is een bijdrage te leveren aan de innovatiekracht van de provincie Groningen. De strategie daarbij is een impuls te geven aan speerpuntsectoren en thema’s. Voornaamste selectiecriteria voor de aandachtsgebieden zijn potentie en ‘witte vlekken’ in het reguliere beleid. Daarnaast is het belangrijk dat de aandachtsgebieden bijdragen aan de verbetering van het imago van Groningen als innovatieregio. Het Innovatieve Actieprogramma Groningen is een programma dat zich voornamelijk richt op de subsidiëring van kleinere, risicovolle projecten. Het Innovatieve Actieprogramma Groningen richt zich op drie voor Groningen strategisch belangrijke thema’s, daarnaast is er gekozen voor een meer generiek thema: • Life Sciences: focus op Healthy ageing; • Biobased economy; • Creatieve Industrie; • Transsectorale Innovatie. Deze thema's worden in hoofdstuk 3 nader beschreven. 2.2 Bedreigingen en kansen Bedreigingen die Groningen wil tegengaan en kansen die Groningen wil benutten met het IAG: • Toenemende vergrijzing betekent toenemende druk op voorzieningen; • Wegtrekken van hooggeschoolden; • Niet tijdig kunnen inspelen op groeimarkten in buitenland door een te enge oriëntatie op de binnenlandse markt. Kansen die Groningen wil benutten: • Startende bedrijven (o.a. Life sciences en ICT) als spin off van kennisinstellingen; • Potentieel grote groep hoog opgeleiden; • Verder ontwikkelingen sleutelgebieden en speerpuntsectoren; • Ontwikkeling kennis en innovatie door aanwezigheid kennisinstellingen; • Clustering bedrijven rond kennisinstellingen; • Verdere ontwikkeling creatieve sector m.n. in de stad Groningen; • Aanwezigheid ICT-interconnectiepunt (GN-IX) in Groningen Daarnaast is internationalisering een belangrijke 'opportunity' voor de grensregio Groningen. De gunstige ligging ten opzichte van Duitsland en de Scandinavische landen biedt kansen, terwijl de relatief grote afstand tot de Randstad, het economisch hart van Nederland, de oriëntatie op het buitenland ook stimuleert. Netwerken en samenwerking over de grens bieden daarom kansen voor Groningse partijen om zich op internationaal niveau te profileren, kennis te vergaren en contacten te leggen op het gebied van innovatie. 2.3 Extra middelen Daarom moeten extra middelen gestoken worden in: • Stimulering van netwerken en clusters binnen de provincie Groningen om de regio minder afhankelijk te maken van innovatiebesluiten buiten de regio;
9
• • • •
Stimulering van op technologie en innovatie gebaseerde starters en doorstarters om het groeipotentieel van de het bedrijfsleven binnen de regio te vergroten; Stimuleren van spin offs van kennisinstellingen; Stimulering van op technologie en innovatie georiënteerde (internationale) netwerken om de concurrentiekracht van de regio te vergroten; Vernieuwende initiatieven om de slagkracht van de creatieve sector te vergroten en het relatieve belang van de sector in de regionale economie te laten toenemen.
Om de ambitie van Groningen als innovatieve regio te realiseren, is er een sterke en continue behoefte aan publieke en private interventie. Het Innovatieve Actieprogramma Groningen concentreert zich op het initiëren, stimuleren en het vervullen van de rol van makelaar. Grootschalige investeringen liggen in de lijn van het reguliere nationale beleid en de doelstellingsprogramma’s. 2.4 Gekozen methodiek en opzet thema's De gekozen methodiek wordt gekenmerkt door: • Clustering tussen bedrijven en tussen bedrijven en kennisinstellingen; • Ondersteuning kleinschalige, risicovolle pilotprojecten; • Ondersteuning projecten met een hoog ambitieniveau. Bij de beschrijving van de vier thema's in hoofdstuk 3 is gekozen voor de volgende opzet: • algemene inleiding • aanpak en doelstelling • doelgroep • selectiecriteria • verwachten resultaten • budget 2.5 Output- en resultaatindicatoren De onderstaande tabel bevat output- en resultaatindicatoren die zijn gekoppeld aan de thema's van het IAG. Projectindieners worden gevraagd om hun doelstellingen vooraf te kwantificeren met behulp van deze indicatoren, tussentijds en achteraf wordt de mate van realisatie gemeten. In de tabel zijn voor alle indicatoren streefwaarden opgenomen die gelden op programmaniveau en die via de projecten zullen moeten worden gerealiseerd. Het bepalen van de streefwaarden geschiedt uiteraard op basis van schatting aan de hand van specifieke uitgangspunten. De provincie Groningen heeft met name gekeken naar de ervaring bij de uitvoering van het IAG-1 en IAG-2 in de periode 2005-2009 en de ervaringscijfers die op basis van die programmaperiodes kunnen worden geïdentificeerd. Deze cijfers vormen een belangrijke basis voor de raming van streefwaarden voor het IAG-3. Output- en resultaatindicatoren Aantal R&D projecten R&D investeringen – privaat R&D investeringen – publiek Aantal ondersteunde MKB-bedrijven Aantal samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en kennis-/research instellingen Aantal bruto gecreëerde arbeidsplaatsen (in FTE)
Streefwaarde 2014 15 € 1.0.mln. € 0.5 mln. 50 15 35
10
Hoofdstuk 3 Thema's IAG 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn de vier IAG-thema's nader beschreven. Naast een algemene omschrijving is aangeven wat de doelgroep is, aan welke criteria de projecten moeten voldoen, de verwachte resultaten en het beschikbare budget. 3.2 Life sciences: focus op Healthy Ageing 3.2.1 Algemeen Life sciences is een dynamisch wetenschaps- en technologiegebied dat levensprocessen analyseert en deze basale kennis gebruikt voor de ontwikkeling van betere producten en productieprocessen in veel toepassingsgebieden. Deze gebieden worden globaal onderscheiden in landbouw en verwerking van agrarische producten (groene life sciences), industrieel chemische toepassingen (witte life sciences) en producten en diensten in relatie tot gezondheid (rode life sciences). Het Noorden van het land bekleedt een belangrijke positie in de Life sciences sector in ons land, voor wat betreft aantal bedrijven, kenniswerkers en omzet van zogenaamde dedicated Life sciences (dit zijn kennisintensieve, gespecialiseerde bedrijven die actief zijn in R&D en die zowel aanwenden voor eigen gebruik als kennis verkopen ten behoeve van processen, producten en/of diensten aan externe opdrachtgevers). In totaal waren er eind 2007 ongeveer 100 van zulke dedicated Life sciences bedrijven. Ze bieden hoogwaardige werkgelegenheid aan 1500 mensen en een veelvoud hiervan aan gerelateerde en toeleverende bedrijven. Het gaat hierbij om tenminste 25% van de totale werkgelegenheid in de dedicated Life sciences bedrijven in Nederland. De grotere dedicated Life sciences bedrijven in Noord-Nederland hebben een sterke internationale oriëntatie. De dedicated Life sciences bedrijven zijn veelal spin-offs van de kennisinstellingen in Noord-Nederland en onderhouden daar in bijna alle gevallen nauwe relaties mee. De Life sciences sector (dedicated Life sciences bedrijven en kennisinstellingen) is sterk technologisch gericht en maakt in hoge mate gebruik van de ontwikkelingen die plaatsvinden in de kennisgebieden biotechnologie, farmacie, medische wetenschappen, chemie, levensmiddelentechnologie, materiaalkunde, informatica, nanotechnologie, scheidingstechnologie en milieukunde. Noord-Nederland heeft een aanzienlijke kennisbasis op het Life sciences terrein. De grote noordelijke kennisinstellingen zoals de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), de Hanzehogeschool met het Instituut voor Life Sciences, het Van Hall Instituut/Larenstein en de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden hebben Life sciences als speerpunt. Alle noordelijke provincies bieden MBOopleidingen aan op terreinen als laboratorium-, voedingsmiddelen- en procestechnologie, waardoor ook op de uitvoerende niveaus een ruim arbeidsaanbod bestaat. In Noord-Nederland en speciaal bij het UMCG/RUG en de Hogescholen, zijn alle relevante technologiegebieden binnen de Life sciences te vinden. Met deze diversiteit onderscheidt Noord-Nederland zich van de andere Life sciences clusters in Nederland. Om deze diversiteit te kunnen benutten, kritische massa te kunnen verwerven en een duidelijke positionering van Noord-Nederland te bereiken, is echter wel een thematische focus nodig. Het is dus zaak vanuit de onderscheidende, brede, kennisbasis te komen tot een duidelijke positionering.
11
Deze nichepositie kan worden gevonden door vanuit de combinatie van de verschillende Life sciences kennisgebieden op zoek te gaan naar nieuwe product/marktcombinaties op de snijvlakgebieden van regionaal sterke clusters en op het gebied van gezond ouder worden, ofwel Healthy Ageing. Dit biedt de potentie om vanuit de brede kennisbasis vraaggestuurd te werken en - op korte termijn- stappen naar de markt te maken. De vraag van veeleisende, want zelf ook sterk in ontwikkeling zijnde kansrijke clusters, dwingt op zijn beurt het wetenschapsgebied tot blijvende proces- en productinnovaties. De gewenste integratie van kennisgebieden komt zowel binnen de kennisinstellingen als binnen de dedicated Life sciences bedrijven wel voor, maar tot nu toe in nog onvoldoende mate. Zeker wanneer het gaat om structurele samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen. De clusterstructuur is gezien de potentie van de Life sciences in de regio nog te weinig ontwikkeld. Om deze samenwerking en structuur te bereiken is het Healthy Ageing Network Noord-Nederland (HANNN) opgericht; een regionaal kennis- en ontwikkelingscluster op het gebied van gezond ouder worden, waarin kennisinstellingen, bedrijven en overheden in Noord-Nederland de krachten bundelen en inzetten op versterking van de concurrentiekracht en reductie van de nadelen van vergrijzing door het stimuleren van allerlei innovaties waardoor mensen langer gezond leven. 3.2.2 Aanpak en doel Van belang voor succesvolle uitbouw van de Life sciences sector in de regio is het ten volle benutten van de clusterorganisatie HANNN. Deze organisatie fungeert als paraplu: biedt losse initiatieven een overkoepelend perspectief, plaatst ze in een Noord-Nederlandse strategie, het stimuleert, versnelt en verbindt. Daarnaast biedt HANNNkansen om nieuwe product/marktcombinaties te ontwikkelen. Vanuit deze combinaties dient gefocust te worden op kansrijke marktvensters. Deze liggen enerzijds in het vraaggestuurd ontwikkelen van producten op de snijvlakken van de clusters die in Noord-Nederland kansrijk zijn. Het gaat hierbij om de verbinding met het agroindustriële complex (functionele voedingssupplementen), de chemie- en procesindustrie (productie van grondstoffen met toegevoegde waarde voor gezondheid) en sensortechnologie (nieuwe diagnostica in de medische technologie). Anderzijds dient door zinvolle combinaties ingezet te worden op het ontwikkelen van innovatieve producten die aansluiten bij de kennisbasis op het gebied van Healthy Ageing. Een aantal initiatieven op dit terrein is inmiddels in gang gezet: de projecten Life-lines en ERIBA bij het UMCG. Hiernaast spelen ook dedicated bedrijven in op dit thema en ontwikkelen diverse (nieuwe) gezondheidsproducten. De markten bevinden zich ondermeer in de farmaceutische zorg, toepassing van voedingssupplementen, de fabrikanten van medische hulpmiddelen en life style- en gezondheidszorgsectoren. Tenslotte dient te worden ingezet op regionale verankering en vermarkting via het genereren van spin-offs, waarbij deze spin-offs ondersteund moeten worden door een versterkt kennisnetwerk en onderzoekscluster op dit terrein. Doel is om met het IAG de bedrijvigheid binnen de Life sciences-sector te stimuleren, om daarmee het Life sciences-cluster te versterken. Dit doel kan verwezenlijkt worden door: • Structuurversterkende activiteiten ten behoeve van de samenwerking tussen ondernemingen (MKB), onderzoekscentra en universiteiten, opleidingscentra, financiële kringen en gespecialiseerde consultants; • Stimuleren en uitbouwen van (grensoverschrijdende) samenwerkingsprojecten;
12
• • • •
Ondersteuning regionale en internationale consortiumvorming ter stimulering van kennis en productontwikkeling; Bevorderen spin-offs uit kennisinstellingen/bestaande Life sciences bedrijven; Gericht ontwikkelen van duurzame samenwerkingsprojecten waarin de verdere integratie van kennisvelden binnen de Life sciences leidt tot nieuwe product/marktcombinaties op de snijvlakken tussen de clusters en speerpunten die in Noord-Nederland kansrijk zijn; Het identificeren en ontwikkelen van nieuwe product/marktcombinaties voortbouwend op de bestaande noordelijke kennis rond het thema Healthy Ageing..
3.2.3 Doelgroep • Publieke en private organisaties en kenniscentra als onderdeel van de regionale ‘aanbodzijde’; • Innoverende bedrijven en bedrijven met innovatiepotentieel in de (dedicated) Life sciences sector. 3.2.4 Criteria voor de selectie van de projecten De algemene selectiecriteria, die gehanteerd zullen worden bij het beoordelen van de projectvoorstellen zijn: • Projecten moeten nieuw zijn voor de regio en experimenteel van karakter; • Effecten van de projecten moeten zichtbaar zijn voor de noordelijke samenleving; • De projectleider moet bereid zijn de resultaten met andere partijen te delen (demonstratie); • Per project bedraagt de minimale bijdrage vanuit het IAG € 50.000,- en de maximale bijdrage € 250.000,-. • Een project kan een bijdrage uit het IAG ontvangen van maximaal 67% van de totale subsidiabele kosten van het project. De bijdrage van de projectpartners bedraagt per project minimaal 33% van de totale subsidiabele kosten. Projecten waarbij de bijdrage van de projectpartners hoger is dan 33% van de totale subsidiabele kosten genieten de voorkeur. • Projecten moeten gecofinancierd worden door private partijen (uitgangspunt is minimaal 10% van de totale subsidiabele kosten); • Projecten moeten bijdragen aan het intensief gebruiken of het nieuw ontwikkelen van kennis; • Projecten moeten duurzame resultaten opleveren; • Projecten die zich richten op publiek-private netwerken hebben de voorkeur; • Projecten met kennisinstituten uit Noord-Nederland hebben de voorkeur; • Inbreng in het project van een bijdrage in 'cash' door de projectpartijen is een pré; • Het aanhaken van buitenlandse partners bij het project wordt gezien als een pré; • De effecten van projecten moeten overwegend neerslaan in de provincie Groningen. Naast de algemene criteria zijn de volgende voor dit thema specifieke criteria van toepassing. • Projecten die de ontwikkeling van starters en doorstarters stimuleren hebben de voorkeur; • Projecten die de werkgelegenheid binnen Noord-Nederland in deze sector (indirect) vergroten hebben de voorkeur. 3.2.5 Verwachte resultaten • Bijdrage aan het ontstaan van nieuwe sleuteltechnologieën in de regio; • Verbetering marktkansen voor het Life sciences-cluster;
13
• • •
Meer Life sciences bedrijven betrokken in netwerken en clusters met betrekking tot bedrijfs-/marktontwikkeling; Meer bedrijven en kenniscentra die zich begeven in partnerschappen; Valorisatie van fundamentele kennis.
3.2.6 Budget De omvang van dit thema is € 1.500.000,-. Het budget is als volgt opgebouwd: • Gevraagde bijdrage aan het SNN (EFRO): € 500.000,• Bijdrage van de provincie Groningen: € 500.000,• Bijdrage van projectpartners publiek/privaat: € 500.000,-
14
3.3 Biobased economy 3.3.1 Algemeen. De transitie naar alternatieve en duurzaam energieoplossingen zal vanuit het oogpunt van energievoorziening en klimaatproblematiek steeds prominenter worden. Bestaande fossiele bronnen zullen komende decennia nog wel een belangrijke rol blijven vervullen, met als gevolg dat de daarbij behorende problematiek (klimaat, milieu, kosten) prioriteit verdient. Maar daarnaast moeten duurzame energiebronnen uit biomassa, geflankeerd door wind en water, een belangrijke rol gaan vervullen voor de middellange termijn. Belangrijk is na te gaan wat de invloed van de bovengenoemde nieuwe bronnen op de maatschappij van de toekomst zal zijn. Zon, water en wind zullen ieder voor zich nieuwe materialen en machines nodig hebben voor een succesvolle ontwikkeling en toepassing. Op zich leveren deze energiebronnen geen toegang tot nieuwe materialen. Voor biomassa geldt dit wel. De verwachting is dat biomassatoepassingen op het gebied van energie en grondstoffen alle sectoren van de maatschappij op mondiaal niveau zullen beïnvloeden. De inzet van biomassa is in principe zo oud als de mensheid zelf, aangezien we altijd afhankelijk zijn van grondstoffen die de natuur ons biedt. Fossiele brandstoffen zijn daarbinnen niet anders. Aardolie en -gas hebben immers ook een biologische oorsprong, waarbij door langdurig processen koolstoffen zijn vastgelegd. Ons huidige energiesysteem is sterk ingericht op de benutting van deze fossiele dragers. De extensieve benutting zorgt ervoor dat CO2 die vele miljoenen jaren is vastgelegd nu in korte tijd en in grote hoeveelheden vrijkomt, met alle negatieve gevolgen van dien, en dat de eindige voorraad door het huidige verbruikstempo op afzienbare termijn dreigt op te raken. Dit vereist een systeemwijziging waarbij hernieuwbare grondstoffen op efficiënte en acceptabele wijze kunnen worden omgezet in chemicaliën, vezels en brandstof. In een dergelijke BioBased Economy (BBE) vormen hernieuwbare biomassa en biologische reststromen de basis voor grondstoffen- en energiebehoefte. Dit is CO2-neutraal en vermindert afhankelijkheid van eindige voorraden. BBE maakt biomassa tot belangrijke grondstof en inspiratiebron voor kennisontwikkeling in de huidige maatschappij. BioBased Economy is een containerbegrip, toepassingen voor biologische reststromen en hernieuwbare biomassa kan in een groot aantal sectoren van de economie plaatsvinden. In het IAG zullen we ons beperken tot die sectoren waarin de provincie Groningen sterk is en waar toepassinggen van biobased-kennis kansrijk zijn: de chemische sector en de energiesector. Biobased chemie In het geheel van de ontwikkelingen op het terrein van BBE, neemt chemie (als wetenschap) een bijzondere plaats in. Al in de vorige eeuw is hier namelijk het fundament gelegd voor de huidige bio-energie toepassingen en voor het moleculaire denken in de biologie. De resultaten hiervan zullen op hun beurt de chemie-industrie sterk van karakter doen veranderen. Voor alle toepassingen van de chemie (van materialen tot medicijnen, van coatings tot cosmetica, van voedseladditieven tot vezels) ontstaan nieuwe mogelijkheden. De regiegroep chemie – opererend onder de vleugels van het Landelijk Innovatieplatform – heeft ambitieuze doelstellingen geformuleerd voor de Nederlandse chemie. Zo streeft de regiegroep naar een verdubbeling in 10 jaar van het aandeel van de chemie in het Bruto Nationaal Product en acht de regiegroep een vergroening van 25% haalbaar.
15
Noord-Nederland en in het bijzonder Groningen heeft de ambitie een prominente rol te spelen in de vergroening van de chemie. Deze noordelijke ambitie is gestoeld op het feit dat een groot deel van de agrarische sector in Noord-Nederland aanwezig is en dat met name met betrekking tot reststromen, grote spelers als AVEBE en Suiker Unie locaties hebben waar deze stromen samenkomen. Dit gekoppeld aan het feit dat het chemisch cluster in Delfzijl de intentie heeft uitgesproken een bijdrage te willen leveren aan de vergroening van de chemie, geeft aan dat de voedingsbodem volop aanwezig is. De bio-cascadering, waarbij in verschillende stappen en chemische processen, toegevoegde waarde uit hernieuwbare grondstoffen kan worden gehaald is daarbij zeer interessant. Van groot belang is ook dat binnen de RUG prominente kennis aanwezig is op chemisch, biologisch en aanpalende gebieden van life-sciences, en dat er initiatieven in gang zijn gezet om deze kennis naar de markt te brengen. Daarnaast vormen Energy Valley en Eemsdelta Green, instrumenten om de vergroening van de chemie in de Eemsmond, maar ook in andere delen van de provincie, te bevorderen. Voorbeelden van vergroening van chemische grondstoffen uit biomassa zijn de productie van: 1. Biomethanol; 2. Bio-ethanol; 3. Hernieuwbare glycerol; 4. Waterstof uit biomassa; 5. Biogas. Biobased energie In de energiesector nemen hernieuwbare biomassa en biologische reststromen, als alternatieve duurzame brandstof, een prominente plaats in. Deze plaats zal komende jaren onder invloed van de klimaatdoelstellingen, de evenwichtige brandstofmix en de daarmee samenhangende voorzieningszekerheid verder aan belang winnen. Energie is één van de belangrijkste economische speerpunten van de provincie Groningen. De missie van Energy Valley: economische structuurversterking door het bevorderen van ontwikkeling in duurzame en conventionele energie, is daar de belangrijkste uiting van. Groningen is ook sterk op het terrein van energie. Dat geldt niet alleen voor de energiesector zelf, grootschalige en kleinschalige energieopwekking, maar ook voor de kennisinstellingen die in Groningen op dit terrein aanwezig zijn. Het gaat ondermeer om het Energy Delta Instituut, EDREC, Energie Kenniscentrum Hanzehogeschool en RENQI. Daarnaast vormen ook het Energie Convenant Groningen, het Energie Akkoord van het Noorden met het Rijk en Bio Energie Noord (beleids-)instrumenten om het gebruik van biomassa voor de opwekking van energie te bevorderen. Biomassa als bron voor energieopwekking is een zeer breed onderwerp. Een beperking van de scope is dan ook gewenst. In het IAG worden vormen van biomassa voor energie die concurreren met voedselvoorziening uitgesloten. Het gaat wel om het 'tot waarde brengen' van maatschappelijk verantwoorde biomassa en biologische reststromen: de zogenoemde tweede generatie duurzame energieopwekking. Verder heeft duurzame energieopwekking in de vorm van gas en/of elektriciteit voor het gebruik in bedrijven of huishoudingen de voorkeur. Voorbeelden van opwekking van duurzame energie uit biomassa zijn: 1. Vergistingsinstallaties en processen 2. Productie van syngas uit houtafval en andere biomassa 3. Torrefactie: verkoling van houtafval en andere biomassa
16
4. Omzetting van biogas naar groen gas dat in het net geïnjecteerd kan worden. 3.3.2 Aanpak en doel Zowel voor de biobased energie als voor de biobased chemie geldt dat er in hoog tempo nieuwe kennis wordt ontwikkeld. Dat geldt zowel voor kennisinstituten als bedrijven in het Noorden. In de eerste plaats zal voor de verdere ontwikkeling van de biobased energie en chemie worden ingezet op de transfer van kennis van de kennisinstellingen naar de bedrijven in onze provincie: innovatie in de vorm van kennisvalorisatie. In de tweede plaats zal worden ingezet op regionale verankering en vermarkting via het genereren van spin-offs, waarbij deze ondersteund moeten worden door een versterkt kennisnetwerk en onderzoekscluster op het terrein van biobased energie en -chemie. Doel is om met het IAG de bedrijvigheid in de biobased energie en de biobased chemie te stimuleren, om daarmee het chemische- en energiecluster te versterken. Dit doel kan verwezenlijkt worden door: • Structuurversterkende activiteiten ten behoeve van de samenwerking tussen ondernemingen (MKB) en kennisinstellingen; • Ondersteuning regionale en internationale consortiumvorming ter stimulering van kennis- en productontwikkeling; • Bevorderen van spin-offs uit kennisinstellingen en bestaande biobased energie- en chemie bedrijven; • Bevorderen van innovatieve projecten die de kennistransfer tussen kennisinstellingen en de bedrijven in Groningen stimuleren. 3.3.3 Doelgroep • Publieke en private organisaties en kenniscentra als onderdeel van het regionale aanbod van kennis • Innoverende bedrijven en bedrijven met innovatiepotentieel in de biobased energie en chemie in Groningen. 3.3.4 Criteria voor de selectie van projecten. De algemene selectiecriteria, die gehanteerd zullen worden bij het beoordelen van de projectvoorstellen zijn: • Projecten moeten nieuw zijn voor de regio en experimenteel van karakter; • Effecten van de projecten moeten zichtbaar zijn voor de noordelijke samenleving; • De projectleider moet bereid zijn de resultaten met andere partijen te delen (demonstratie); • Per project bedraagt de minimale bijdrage vanuit het IAG € 50.000,- en de maximale bijdrage € 250.000,-. • Een project kan een bijdrage uit het IAG ontvangen van maximaal 67% van de totale subsidiabele kosten van het project. De bijdrage van de projectpartners bedraagt per project minimaal 33% van de totale subsidiabele kosten. Projecten waarbij de bijdrage van de projectpartners hoger is dan 33% van de totale subsidiabele kosten genieten de voorkeur. • Projecten moeten gecofinancierd worden door private partijen (uitgangspunt is minimaal 10% van de totale subsidiabele kosten); • Projecten moeten bijdragen aan het intensief gebruiken of het nieuw ontwikkelen van kennis; • Projecten moeten duurzame resultaten opleveren; • Projecten die zich richten op publiek-private netwerken hebben de voorkeur;
17
• • • •
Projecten met kennisinstituten uit Noord-Nederland hebben de voorkeur; Inbreng in het project van een bijdrage in 'cash' door de projectpartijen is een pré; Het aanhaken van buitenlandse partners bij het project wordt gezien als een pré; De effecten van projecten moeten overwegend neerslaan in de provincie Groningen.
Naast de algemeen criteria zijn de volgende voor dit thema specifieke criteria van toepassing: • Projecten die betrekking hebben op het stimuleren van het MKB hebben de voorkeur. • Projecten die gericht zijn op de Eemsmond hebben de voorkeur. • Projecten die zowel bijdragen aan de biobased energie als de biobased chemie hebben de voorkeur. 3.3.5 Verwachte resultaten • Bijdrage aan het ontstaan van nieuwe sleuteltechnologieën in de regio; • Verbetering marktkansen voor bedrijvigheid in de biobased energie en de biobased chemie; • Meer (biobased) energie- en chemiebedrijven betrokken in netwerken en clusters met betrekking tot bedrijfs-/marktontwikkeling; • Meer bedrijven en kenniscentra die zich begeven in partnerschappen; 3.3.6 Budget De omvang van dit thema is € 1.500.000,-. Het budget is als volgt opgebouwd: • Gevraagde bijdrage aan het SNN (EFRO): € 500.000,• Bijdrage van de provincie Groningen: € 500.000,• Bijdrage van projectpartners publiek/privaat: € 500.000,-
18
3.4 Creatieve Industrie 3.4.1 Algemeen De begrippen creatieve industrie, creatieve klasse en creatieve stad zijn in Nederland geïntroduceerd door Richard Florida op een symposium in de Westergasfabriek eind 2003. Florida stelt dat de sleutel voor economische groei ligt bij innovatie en de sleutel tot innovatie bij getalenteerde, anders -out of the box- denkende mensen, de creatieve klasse. De drie cruciale t’s uit de creativiteitsindex van Florida zijn: talent, tolerantie en technologie. De index geeft het vermogen van een land weer om creatief talent in te zetten voor innovatie, ondernemerschap en welvaart op de lange termijn. Creatief talent is dé nieuwe grondstof voor dynamiek en vooruitgang en werkt als zodanig stimulerend voor de economische ontwikkeling in een regio. Creatieve industrie is dus een relatief nieuw begrip in Nederland en heeft zijn oorsprong in het Engelse ‘creative industries’. Het is een heterogene groep bedrijven, personen en instellingen met als gemeenschappelijk kenmerk: creativiteit, dus creativiteit als core business. Het gaat daarbij onder andere om architectuur, reclame, multimedia, schrijven/uitgeven, vormgeving en de kunst in al zijn vormen. Ondanks het feit dat de discussie rondom de creatieve industrie iets weg heeft van een hype, is de belangstelling niet ongegrond. Uit het rapport 'Creatieve Pijlers onder de NoordNederlandse economie?!' , dat door ETIN in opdracht van VNO-NCW Noord is uitgevoerd, passeren hiervoor de volgende argumenten de revue: • De creatieve industrie is een belangrijke pijler (die steeds belangrijker wordt) onder de economie. Het gaat om activiteiten met een duidelijk vermogen om werkgelegenheid en toegevoegde waarde te genereren; • De creatieve industrie kent een bovengemiddelde werkgelegenheidsgroei; • Steden met veel creatieve industrie en die bovendien hoog scoren op de creativiteitsindex kennen een bovengemiddelde economische ontwikkeling; • Door de ontwikkeling naar een kennis- en belevingseconomie wordt het belang van de creatieve industrie alleen maar groter (veel potentie); • De creatieve industrie is tevens een belangrijk ingrediënt van het regionale woon-, leef- en vestigingsklimaat; • De creatieve industrie kan als vliegwiel dienen voor allerhande innovatieve processen in andere bedrijfstakken. Er bestaat namelijk een duidelijke link tussen creativiteit en innovativiteit. De creatieve industrie kan daarmee een belangrijke bijdrage leveren aan de versterking van de bedrijfsstructuur en het regionale innovatieklimaat. Rol van de overheid Om bovenstaande redenen heeft de overheid in alle geledingen de creatieve industrie omarmd. Begin 2004 heeft het Innovatie Platform de creatieve industrie als één van de vier sleutelgebieden voor de Nederlandse economie benoemd. Het toenmalige kabinet zag creativiteit als een logische ontwikkeling en essentieel element in de moderne kenniseconomie. Het huidige kabinet bouwt met de brief 'De waarde van creatie, Cultuur en Economie 2009-2013' voort op het eerste beleidsprogramma voor de creatieve industrie uit 2005 'Ons Creatieve Vermogen'. Dit programma was bedoeld als impulsprogramma en had als belangrijkste doel het verbinden van cultuur en economie en het vergroten van de economische waarde van cultuur en creativiteit. De creatieve sectoren hebben zich sindsdien verder ontwikkeld. Tegen deze achtergrond kiest het kabinet voor een ‘vervolgimpuls’, waarmee het kabinet zich richt op de verdere versterking van de gelegde verbindingen tussen 19
cultuur en economie door het stimuleren van een bredere benutting van de producten en diensten van de creatieve industrie. Ook in Noord-Nederland is er ruimschoots belangstelling voor de creatieve sector. In het OP EFRO Noord-Nederland 2007-2013, wordt in de SWOT-analyse het verder ontwikkelen van de creatieve sector expliciet als kans benoemt, dit komt terug in ondermeer de volgende passages: "Belangrijk in de kenniseconomie zijn ondernemerschap en creativiteit. De creatieve industrie is in toenemende mate van belang voor de levendigheid en economische bloei van een regio. Creatieve industrie zorgt voor vernieuwing en onderscheidend vermogen van de economische producten" (uit 'Innovatievermogen en ondernemerschap'). "De steden in Noord-Nederland vormen plaatsen waar startend ondernemerschap zich concentreert. De actielijn draagt bijvoorbeeld direct bij aan de ontwikkeling van een actieve wijk- en buurteconomie in deze steden, als zijnde plekken waar innovatieve ondernemers – zoals creatieve starters – zich goed kunnen ontwikkelen" (uit maatregel 'Stimulering van ondernemerschap'). "Daarnaast beschikken de steden over een interessante culturele infrastructuur en cultuurhistorische schatten. Voor de verdere ontwikkeling van creatieve milieus (‘creative cities’) – milieus waarin het draait om creativiteit, kennis, vaardigheden en talenten – is het van belang om de culturele infrastructuur te versterken. Zo denkt Groningen aan de ontwikkeling van een Creatieve Zone (Ebbingekwartier). Tevens is de verdere ontwikkeling van formele en informele netwerken van kunst, wetenschap en bedrijfsleven een belangrijke uitdaging binnen deze actielijn. Deze netwerken versterken de culturele infrastructuur en zorgen voor efficiency- en schaalvoordelen" (uit maatregel 'Opwaardering stedelijk voorzieningniveau').
Op regionaal niveau is de inzet tot nu toe vooral gericht op het Creatieve Stad-concept. De Gemeente Groningen heeft in 2008 ETIN Adviseurs de opdracht gegeven inzicht te geven in de omvang en (potentiële) ontwikkeling van de creatieve bedrijvigheid, de toegevoegde waarde van de creatieve bedrijvigheid en de vraag naar huisvesting(smilieus) vanuit de creatieve bedrijvigheid in de stad Groningen. Een van de belangrijkste conclusies van het onderzoek was dat, in de vergelijking met 15 andere Nederlandse steden, Groningen een 5e plaats scoort. Zowel als het gaat om het totaal aantal vestingen als wanneer het gaat om het aandeel van het aantal creatieve bedrijven in het totaal aantal vestigingen. Geconcludeerd kan worden dat, zeker als we de concurrentie bezien, dit een uitstekende score is. Het IAG wil echter niet in brede zin bijdrage aan de verdere ontwikkeling van het Creatieve Stad-concept, maar zal zich focussen op de vraag: hoe kunnen we de kracht van creatieve industrie inzetten voor economische ontwikkeling? 3.4.2 Aanpak en doel Waar het accent voorheen lag op het inlopen van regionale achterstanden, gaat het de komende periode nu juist om het stimuleren van noordelijke kwaliteiten ten opzichte van andere regio’s. Maar wat ís nu het unique selling point van het Noorden? Eindhoven kiest voor design, Rotterdam voor film en Arnhem voor mode als speerpunt van de creatieve industrie. Een dergelijk helder creatief profiel is echter slechts voor een beperkt aantal steden weggelegd. Uit het rapport van VNO-NCW 'Creativiteit als motor van Noordelijke Innovatie '(ETIN-adviseurs, januari 2005) komt geen onderscheidende creatieve sector (in de Noordelijke G4) naar voren maar eerder een overall, brede inzet op verschillende creatieve vakgebieden. Echter niet kiezen kan ons tot het verrassende inzicht brengen dat het in het Noorden meer resultaat oplevert wanneer juist aan spontane, creatieve ontwikkelingen kansen worden geboden. In algemene zin kan wel als speerpunt worden gezien dat het Noorden zich, door de aanwezigheid van veel jong talent en de aanwezige ruimtelijke kwaliteit, als 20
laboratoriumgebied (ruimte voor pilots en experimenten) ontwikkelt. Tot slot blijkt overduidelijk dat de gemeente Groningen binnen Noord-Nederland de beste papieren heeft als het gaat om het behouden, stimuleren en aantrekken van creatieve bedrijvigheid. In de Strategische Agenda voor het Noorden staat de transitie naar de kenniseconomie centraal. Het SNN is zeer geïnteresseerd in de sterktes en kansen van de creatieve industrie. Kansen liggen er met name daar waar meer samengewerkt zal gaan worden tussen creatieve bedrijven en reguliere bedrijven. Doelstelling vanuit het IAG is dan ook om de creatieve industrie te stimuleren vanuit een economisch perspectief. De nadruk bij de invulling van deze doelstelling ligt bij het inzetten van kennis en vaardigheden van de creatieve industrie ten behoeve van de innovatiekracht van bedrijven, om daarmee uiteindelijk nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid te creëren. Daarnaast behoren projecten waarbij sprake is van versterking van de creatieve sector zelf, ook tot de mogelijkheid. Hierbij moet dan wel sprake zijn van samenwerking tussen verschillende partijen en daarmee van een overkoepelend belang en het project moet leiden tot een duidelijke economische meerwaarde. Zoals eerder gesteld kan de creatieve industrie als vliegwiel dienen voor allerhande innovatieve processen in andere bedrijfstakken. Er bestaat een duidelijke link tussen creativiteit en innovativiteit. De creatieve industrie kan daarmee een belangrijke bijdrage leveren aan de versterking van de bedrijfsstructuur en het regionale innovatieklimaat. Naast het feit dat veel reguliere bedrijven nog onvoldoende doordrongen zijn van de meerwaarde van creativiteit, blijken de bedrijven in het Noorden die wel hiervan doordrongen zijn, onvoldoende bekend met het creatieve aanbod in hun regio. Andersom zijn ook veel creatieve bedrijven onbekend met hun potentiële klanten. De twee werelden (b)lijken elkaar dus lastig te kunnen vinden. Creatieve en reguliere bedrijven kunnen van elkaar leren en wat voor elkaar betekenen, vooral op het gebied van vernieuwing/innovatie. Hier kan men alleen achterkomen door kennis met elkaar te maken en informatie uit te wisselen. Kortom, partijen moeten elkaar opzoeken of bij elkaar worden gebracht, zodat kruisbestuiving kan plaatsvinden. Dit zou bijvoorbeeld kunnen via een vernieuwend kennismakings- of informatie-uitwisselingsproject. Eenmalige evenementen of bijeenkomsten (symposia e.d.) komen in principe niet voor ondersteuning in aanmerking. Duidelijk is dat de aanwezigheid van kennisinstellingen die opleidingen in de sfeer van design, kunst, entertainment, muziek, bouw, architectuur, etc. aanbieden, er zorg voor draagt dat creatief talent in een stad/regio aanwezig is. In de steden Groningen en Leeuwarden zijn dergelijke instellingen geconcentreerd. Van belang is dat dit onderwijsaanbod zo optimaal mogelijk aansluit op de wensen van de creatieve industrie, maar ook op de behoefte van het reguliere bedrijfsleven op het vlak van creatieve kennis en capaciteiten. Aandacht in het onderwijs voor ondernemerschap en marketing of door leerlingen tijdens hun opleiding reeds in contact met reguliere bedrijven -bijvoorbeeld via stages- kan hieraan een bijdrage leveren. Vernieuwende projecten die inspelen op een betere aansluiting van onderwijs en praktijk kunnen ondersteund worden vanuit het IAG. Hierbij moet wel sprake zijn van additionele activiteiten voor de betrokken onderwijsinstellingen, het vanuit IAG ondersteunen van reguliere taken van deze instellingen behoort niet tot de mogelijkheden.
21
Gebrek aan kennis over ondernemerschap is een belangrijke oorzaak van het feit dat relatief weinig mensen een bedrijf starten c.q. relatief weinig starters de doorstartfase halen. Dit geldt in sterke mate voor de creatieve industrie waar beginnende ondernemers voornamelijk oog hebben voor het voortbrengen van hun creatieve producten en veel minder voor het financieel en administratief runnen van een bedrijf. Het opwekken van interesse in ondernemerschap en het stimuleren van kwaliteiten op het vlak van ondernemerschap moet op tijd beginnen en dus worden geïntegreerd in de opleidingen. Daarnaast is het zorgen voor voldoende faciliteiten voor starters een punt van aandacht. Onderwijsinstellingen, bedrijfsleven en intermediaire organisaties moeten zich meer specifiek richten op potentiële starters vanuit de creatieve opleidingen. Vernieuwende projecten die bijdrage aan de versterking van het ondernemerschap in de creatieve sector kunnen ondersteund worden vanuit het IAG. Duidelijk is dat voor de creatieve industrie in Groningen in de directe omgeving slechts een beperkte afzetmarkt te vinden is. Voor zakelijk succes is het van belang dat deze bedrijven toegang krijgen tot de markten in enerzijds de Randstad en anderzijds Noord-Duitsland, zonder dat zij zich genoodzaakt zien om daar ook heen te verhuizen. Projecten die er toe bijdragen dat de Groningse creatieve industrie eenvoudiger en met meer succes deze afzetmarkten kan betreden, kunnen ondersteund worden vanuit het IAG. 3.4.3 Doelgroep • Bedrijven uit de creatieve industrie • reguliere bedrijven die participeren/samenwerken in een concreet innovatieproject met bedrijven uit de creatieve industrie • Kennisinstellingen • Intermediaire organisaties 3.4.4 Verwachte resultaten • Bijdrage aan de toename van innovatieve ontwikkelingen in de regio; • Verbetering marktkansen voor de creatieve industrie en daardoor versterking van deze sector; • Meer bedrijven uit de creatieve industrie betrokken in netwerken en clusters met betrekking tot bedrijfs-/marktontwikkeling; • Meer creatieve bedrijven en kenniscentra die zich begeven in partnerschappen; 3.4.5 Criteria voor de selectie van de projecten De algemene selectiecriteria, die gehanteerd zullen worden bij het beoordelen van de projectvoorstellen zijn: • Projecten moeten nieuw zijn voor de regio en experimenteel van karakter; • Effecten van de projecten moeten zichtbaar zijn voor de noordelijke samenleving; • De projectleider moet bereid zijn de resultaten met andere partijen te delen (demonstratie); • Per project bedraagt de minimale bijdrage vanuit het IAG € 50.000,- en de maximale bijdrage € 250.000,-. • Een project kan een bijdrage uit het IAG ontvangen van maximaal 67% van de totale subsidiabele kosten van het project. De bijdrage van de projectpartners bedraagt per project minimaal 33% van de totale subsidiabele kosten. Projecten waarbij de bijdrage van de projectpartners hoger is dan 33% van de totale subsidiabele kosten genieten de voorkeur. • Projecten moeten gecofinancierd worden door private partijen (uitgangspunt is minimaal 10% van de totale subsidiabele kosten);
22
• • • • • • •
Projecten moeten bijdragen aan het intensief gebruiken of nieuw ontwikkelen van kennis; Projecten moeten duurzame resultaten opleveren; Projecten die zich richten op publiek-private netwerken hebben de voorkeur; Projecten met kennisinstituten uit Noord-Nederland hebben de voorkeur; Inbreng in het project van een bijdrage in 'cash' door de projectpartijen is een pré; Het aanhaken van buitenlandse partners bij het project wordt gezien als een pré; De effecten van projecten moeten overwegend neerslaan in de provincie Groningen.
Naast de algemene criteria zijn de volgende voor dit thema specifieke criteria van toepassing. • Projecten waarbij sprake is van participatie van bedrijven uit de creatieve industrie/kennisinstellingen en bedrijven uit het reguliere bedrijfsleven hebben de voorkeur; • Projecten dienen de werkgelegenheid binnen Noord-Nederland (indirect) te vergroten. 3.4.6 Budget De omvang van dit thema is € 1.125.000,-. Het budget is als volgt opgebouwd: • Gevraagde bijdrage aan het SNN (EFRO): € 375.000,• Bijdrage van de provincie Groningen: € 375.000,• Bijdrage van projectpartners publiek/privaat: € 375.000,-
23
3.5 Transsectorale Innovatie 3.5.1 Algemeen Om de innovatiekracht en kennispositie van Noord-Nederland te kunnen versterken, wil het Noorden inspelen op de stuwende kracht die uitgaat van regionale concentraties van innovatieve en kennisintensieve bedrijvigheid. Meer dan het importeren van kennis van buitenaf wordt ingezet op het combineren en toepassen van eigen regionale kwaliteiten. Het MKB neemt in Noord-Nederland 75% van de werkgelegenheid voor zijn rekening en is daarmee van bovengemiddeld belang voor de noordelijke economie. Dit MKB opereert evenals de grote bedrijven in toenemende mate in een dynamische, mondialiserende economie. Dit maakt vernieuwing en innovatie in het MKB niet alleen noodzakelijk, maar schept ook nieuwe kansen voor groei en ontwikkeling. De snellere besluitvorming, grotere flexibiliteit en betere mogelijkheden tot experimenteren zijn voordelen die juist het MKB in staat stellen snel op nieuwe ontwikkelingen in te spelen. Om als MKB te kunnen innoveren en vernieuwen, is kennis echter een belangrijk ingrediënt. Van belang is dan ook om het kennisniveau bij het MKB te vergroten, waardoor het aanwezige innovatiepotentieel bij het MKB ten volle kan worden gevoed en benut en de ontwikkelde kennis commercieel kan worden benut. Hierbij vormen startende en doorstartende ondernemers een belangrijke voedingsbodem voor een dynamische en innovatieve economie. Specifieke aandacht gaat uit naar hightech starters, vaak voortkomend als spin-off van bestaande kennisinstellingen en bedrijven. Deze groep heeft vaak de potentie om snel te groeien en is een bron van creatieve vernieuwing. Het versterken van de positie van kansrijke bedrijfssectoren draagt bij aan duurzame groei van werkgelegenheid en de concurrentiekracht. Stimulering van clustervorming staat - als inspiratiebron voor innovatie en kennisontwikkeling - centraal en dient gestimuleerd te worden. Clusterontwikkeling is de sleutel tot meer innovatie. Het economisch benutten van nieuwe kennis en het investeren van de opbrengsten in nieuwe kennisontwikkeling is een dynamisch proces dat vraagt om samenwerking tussen bedrijven en kennisinstituten. Nieuwe bedrijvigheid en nieuwe toepasbare kennis worden in toenemende mate ontwikkeld in clusters van bedrijven en van bedrijven en kennisinstellingen. Samenvattend vormt samenwerking, verhoging van het kennisniveau bij het MKB (met specifieke aandacht voor hightech starters en doorstarters) de kern van het noordelijke innovatie stimuleringsbeleid. 3.5.2 Aanpak en doel Noord-Nederland kent een aantal sectoren die hoogwaardige, kennisintensieve diensten leveren en grote kansen bieden in termen van groeiperspectief en innovatiepotentieel: • de sleutelgebieden, sectoren die in het Noorden voldoende massa en perspectief bieden om mee te kunnen draaien in de internationale top: het energiecluster, het watercluster en de sector multisensorsystemen. • de speerpuntsectoren, te weten de sectoren in Noord-Nederland met een bovengemiddeld innovatiepotentieel: agribusiness, chemie, commerciële zorg, life sciences, scheepsbouw/metaal en toerisme. Vanwege hun kennis- en innovatiepotentieel ligt bij het thema Transsectorale Innovatie de nadruk op de sleutelgebieden en speerpuntsectoren. Doelstelling van Noord-Nederland is om zich te ontwikkelen tot een kenniseconomie. Daarbinnen spelen echter ook andere sectoren
24
een belangrijke rol. Specifiek wordt hierbij aandacht gevraagd voor de ICT-sector. ICT is in Noord-Nederland niet alleen een belangrijke sector, maar ook een kerntechnologie die binnen het MKB niet altijd optimaal wordt benut. ICT speelt bij de ontwikkeling van de kenniseconomie een heel belangrijke rol. ICT is de ‘enabler’ van veel innovaties. Kruisbestuiving Een goede strategie om méér te halen uit sterkten en hen tegelijk meer concurrentiebestendig te maken is om ze met elkaar te verbinden en te zoeken naar synergie daartussen. Combinaties van sterkten zijn moeilijker te kopiëren in ander regio's, omdat de kans dat precies dezelfde combinatie elders voorkomt klein is. Een tweede voordeel is dat er zo verbindingen ontstaan tussen verschillende economische sectoren, wat tot een wederzijds stimulering van innovatie en bedrijvigheid leidt. Binnen het IAG thema Transsectorale Innovatie wordt niet gekozen voor een enkele specifieke sector, maar voor verbindingen tussen sectoren. Bij innovatie is het van belang over sectorgrenzen heen te kijken en nieuwe verrassende combinaties te stimuleren. Grenzen tussen sectoren vervagen door nieuwe technologieën en bedrijven leveren steeds vaker brancheoverstijgende producten en diensten leveren. We zetten bij dit thema vooral in op kruisbestuiving tussen sectoren en technologieën. Een bekend voorbeeld van een ’grensoverschrijdende’ innovatie is het voetbal-kunstgras Thiolon. Dit kunstgras is voortgekomen uit een succesvolle kruisbestuiving tussen medewerkers van Ten Cate, TNO en de TU Twente, allen gedreven door hun liefde voor voetbal. Nieuwe combinaties kunnen worden gevonden door het tot stand brengen van nieuwe producten en diensten, maar evengoed kunnen bedrijfsprocessen of zelfs de strategie van het bedrijf radicaal worden geïnnoveerd door het vinden van nieuwe combinaties.
In het IAG-programma 2005-2007 is ruimschoots ervaring op gedaan met het stimuleren van innovatie. Het programma heeft in diverse projecten partijen bij elkaar gebracht uit verschillende sectoren om gezamenlijk te innoveren. Dit leverde vaak verrassende en positieve resultaten op. Daarom willen we binnen dit thema ook het accent leggen op een integrale benadering van innovatie. Er wordt veel verwacht van innovaties die over de grenzen van eigen sectoren of thema’s heen gaan. Innovaties staan niet op zichzelf, maar ontwikkelingen, productvernieuwingen en innovatieprocessen raken steeds meer met elkaar verweven en krijgen steeds meer met elkaar te maken. De combinatie van expertise en ervaringen vanuit verschillende sectoren en productgroepen levert meerwaarde op, bij de ontwikkeling en ook de implementatie van innovatieve toepassingen. Een integrale aanpak van innovatie is dus een bewuste keuze. Doel is het stimuleren van sectoroverschrijdende samenwerkingsprojecten - op de snijvlakken van de sleutelgebieden, de speerpuntsectoren en de ICT-sector - waarmee de innovatie in Noord-Nederland wordt bevorderd. Dit doel kan verwezenlijkt worden door ondermeer: • Sectoroverschrijdende activiteiten ten behoeve van de samenwerking tussen MKBondernemingen en kennisinstellingen; • Bevorderen spin-offs uit kennisinstellingen/bestaande bedrijven; • Stimuleren en uitbouwen van duurzame (sectoroverschrijdende) samenwerkingsprojecten. 3.5.3 Doelgroep • Innoverende MKB-bedrijven en bedrijven met innovatiepotentieel • Kennisinstellingen
25
3.5.4 Criteria voor de selectie van de projecten De algemene selectiecriteria, die gehanteerd zullen worden bij het beoordelen van de projectvoorstellen zijn: • Projecten moeten nieuw zijn voor de regio en experimenteel van karakter; • Effecten van de projecten moeten zichtbaar zijn voor de noordelijke samenleving; • De projectleider moet bereid zijn de resultaten met andere partijen te delen (demonstratie); • Per project bedraagt de minimale bijdrage vanuit het IAG € 50.000,- en de maximale bijdrage € 250.000,-. • Een project kan een bijdrage uit het IAG ontvangen van maximaal 67% van de totale subsidiabele kosten van het project. De bijdrage van de projectpartners bedraagt per project minimaal 33% van de totale subsidiabele kosten. Projecten waarbij de bijdrage van de projectpartners hoger is dan 33% van de totale subsidiabele kosten genieten de voorkeur. • Projecten moeten gecofinancierd worden door private partijen (uitgangspunt is minimaal 10% van de totale subsidiabele kosten); • Projecten moeten bijdragen aan het intensief gebruiken of het nieuw ontwikkelen van kennis; • Projecten moeten duurzame resultaten opleveren; • Projecten die zich richten op publiek-private netwerken hebben de voorkeur; • Projecten met kennisinstituten uit Noord-Nederland hebben de voorkeur; • Inbreng in het project van een bijdrage in 'cash' door de projectpartijen is een pré; • Het aanhaken van buitenlandse partners bij het project wordt gezien als een pré; • De effecten van projecten moeten overwegend neerslaan in de provincie Groningen. Naast de algemene criteria zijn de volgende voor dit thema specifieke criteria van toepassing. • Bij projecten dient sprake te zijn van kruisbestuiving tussen sectoren; • Projecten m.b.t. de sleutelgebieden, de speerpuntsectoren en de ICT-sector hebben de voorkeur; • Projecten die gericht zijn op hightech starters en doorstarters uit het MKB hebben de voorkeur; • Projecten die de werkgelegenheid binnen Noord-Nederland in deze sector (indirect) vergroten hebben de voorkeur. 3.5.5 Verwachte resultaten • Meer bedrijven uit sleutelgebieden en speerpuntsectoren betrokken in netwerken en clusters met betrekking tot bedrijfs-/marktontwikkeling; • Meer MKB-bedrijven en kenniscentra die zich begeven in sectoroverschrijdende partnerschappen; • Toename van aantal (hightech) starters; • Bijdrage aan het ontstaan van nieuwe sleuteltechnologieën in de regio; 3.5.6 Budget De omvang van dit thema is € 1.500.000,-. Het budget is als volgt opgebouwd: • Gevraagde bijdrage aan het SNN (EFRO): € 500.000,• Bijdrage van de provincie Groningen: € 500.000,• Bijdrage van projectpartners publiek/privaat: € 500.000,-
26
Hoofdstuk 4 Organisatiestructuur 4.1 Inleiding Voor een succesvolle uitvoering van het Innovatieve Actieprogramma Groningen is het inrichten van een adequate en effectieve organisatie van het toezicht, management en controle essentieel. De implementatie van een systeem van management, controle en toezicht is de verantwoordelijkheid van de beheersautoriteit (Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen). Om het adequaat functioneren van deze structuur mogelijk te maken is binnen het programma € 250.000,- beschikbaar. Dit bedrag komt tot stand door een gevraagde bijdrage uit het OP Noord-Nederland (EFRO-middelen) van € 125.000,- en een bijdrage van de Provincie van € 125.000,-. Onderstaand volgt een beschrijving van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de verschillende partijen bij het IAG3. Uitgangspunt is een ‘lichte’ structuur, met een stuurgroep, het programmamanagement en projectverwervers. De Provincie vervult de rol van beheersautoriteit (afdeling P&P), de betalingsautoriteit is eveneens ondergebracht bij de provincie (afdeling F&C), waar ondermeer het toekennen van voorschotten aan de goedgekeurde projecten en andere betalingsrelaties met projectindieners wordt uitgevoerd. De controle op de individuele projecten valt onder verantwoordelijkheid van het programmamanagement. De rolverdeling is als volgt: • de Stuurgroep heeft een belangrijke sturende rol op programmaniveau; • het Programmamanagement en de Stuurgroep adviseren over de inhoudelijke kwaliteit van projectvoorstellen; • het Programmamanagement toetst projectaanvragen op basis van het toetsingskader, stelt inhoudelijke en financiële adviezen op over projectaanvragen ten behoeve van de Stuurgroep, volgt de voortgang van de projecten en rapporteert hierover aan de Stuurgroep. Ook het voorbereiden van rapportages op programmaniveau is een verantwoordelijkheid van het programmamanagement. 4.2. Organisatiestructuur 4.2.1 Organisatieprincipes De belangrijkste organisatieprincipes zijn: • De scheiding van functies tussen de beheers- en de betaalautoriteit en de verbonden verantwoordelijkheden; • Een structuur waarin toezicht (Stuurgroep) en de implementatie en controle door het programmamanagement onder verantwoordelijkheid van de beheersautoriteit (de provincie Groningen) zijn gescheiden. 4.2.2 Beheers- en betalingsautoriteit Het Provinciebestuur (Gedeputeerde Staten) is aangewezen als eindverantwoordelijke voor de doeltreffendheid en deugdelijkheid van de uitvoering en het beheer, controle en het toezicht op de voortgang en uitvoering van het IAG3. Dit betekent dat de Provincie zowel financieel als inhoudelijk de eindverantwoordelijkheid draagt.
27
Beheersautoriteit De taken en verantwoordelijkheden van de Provincie Groningen uit hoofde van haar functie als beheersautoriteit omvatten de volgende elementen: - Algemene taken • Algemeen toezicht op het programma en bewaking van de programma-inhoud en – voortgang, op basis van advies en rapportage van het programmamanagement; • Contact onderhouden met het Samenwerkingsverband Noord Nederland (SNN). - Besluitvorming over projecten • Het afgeven van de beschikking op basis van het zwaarwegend advies van de Stuurgroep. • GS informeert de Stuurgroep en het programmamanagement over genomen besluiten en afgegeven beschikkingen. - Controle en beheer • Toezicht houden op de uitvoering van het programma alsmede laten doorvoeren van aanpassingen op verzoek van het SNN, de IAG-Stuurgroep of op basis van advies en rapportage van het programmamanagement; • Vaststellen van het door het programmamanagement opgestelde eindverslag over de uitvoering; • Nakomen van de rapportageverplichtingen volgens de daarvoor geldende termijnen. De rapportageverplichtingen betreffen: 1. Goedkeuren en verzenden van de periodieke voortgangsrapportages, die door het programmamanagement worden opgesteld met inbegrip van de financiële verslaglegging en rapportages; 2. Goedkeuren en verzenden van het eindverslag na goedkeuring door de Stuurgroep en GS. Het eindverslag wordt feitelijk door het programmamanagement opgesteld. De beheersautoriteit draagt er zorg voor dat het eindverslag voorzien van accountantsverklaring uiterlijk zes maanden na afloop van de programmaperiode bij het SNN wordt ingediend. Betalingsautoriteit De beheersautoriteit wijst een betalingsautoriteit aan (dit is afdeling Financiën en Control (F&C) van de provincie Groningen). De aangewezen betalingsautoriteit bij de Provincie is verantwoordelijk voor het certificeren van voorschotaanvragen en het ontvangen en doorbetalen van voorschotten van het SNN en de Provincie aan de projectuitvoerders. Afdeling F&C is verantwoordelijk voor het totale betalingsverkeer met de eindbegunstigden. De taken van de betalingsautoriteit worden conform de functiescheiding (autorisatie, certificering, opdracht geven tot betaling en administratie) uitgevoerd. 4.2.3 Stuurgroep Met de uitvoering van het IAG wordt de Stuurgroep belast. De Stuurgroep adviseert aan GS omtrent de inzet van op het IAG betrekking hebbende EFRO en provinciale middelen. Het toetsingskader wordt door de Stuurgroep gehanteerd bij de beoordeling van projecten. De Stuurgroep brengt een zwaarwegend advies uit aan de Provincie. Verantwoordelijkheden • De Stuurgroep is verantwoordelijk voor sturing van het IAG, alsmede de goedkeuring van de tussentijdse verslagen en het eindverslag, conform de aanvraag en gericht op het realiseren van de doelstellingen.
28
Algemene taken • Adviseren over het goedkeuren of aanpassen van het programma; • Indien nodig, voorstellen doen tot wijziging van de inhoud van de beschikking van het SNN betreffende de bijdrage aan het IAG. Een voorstel moet worden goedgekeurd en verstuurd door de beheersautoriteit. Een dergelijk voorstel dient door het SNN te worden goedgekeurd en is pas operationeel wanneer SNN haar standpunt kenbaar heeft gemaakt. Besluitvorming over projecten • De Stuurgroep geeft inzake de uit te voeren projecten, inclusief toekenning van middelen een zwaarwegend advies aan GS. Op basis van het zwaarwegend advies zal GS de beschikking afgeven. Controle en beheer • Twee maal per jaar wordt nagegaan of vooruitgang is geboekt met de verwezenlijking van de specifieke doelstellingen van het programma, met behulp van financiële en materiële voortgangsindicatoren; Indien daartoe aanleiding is kan de Stuurgroep adviseren om te schuiven tussen de budgetten van de verschillende thema's. Verschuivingen tussen budgetten van meer dan 25% (van de omvang van het budget van het betreffende thema) dienen ter goedkeuring te worden voorgelegd aan GS en het SNN. • Minimaal één keer per jaar de controlebevindingen van het programmamanagement aan de orde stellen in de Stuurgroep. Evaluatie • Laten onderzoeken van de met de uitvoering van het programma bereikte resultaten. De Stuurgroep zal bestaan uit vertegenwoordigers van de volgende organisaties en is bij aanvang van het programma als volgt samengesteld: Organisatie De provincie Groningen - Afdelingshoofd Economische Zaken - Afdeling Programma's en Projecten: programmamanager IAG De Ondernemers BV Syntens NV NOM Gemeente Groningen RUG (Transfer Liaison Groep)
Naam dhr. H. Hermse (vz.) dhr. H.F.M. Hoppenbrouwers (secr.) dhr. L. de Vries vertegenwoordiger 'Creatieve industrie' dhr. J. Horvath vertegenwoordiger 'Transsectorale Innovatie' dhr. S. Wiersma vertegenwoordiger ‘Biobased economy’ dhr. F.M. Mennega vertegenwoordiger 'Life Sciences' dhr. R.P.M. van de Bilt vertegenwoordiger kennisinstellingen
Adviesrol stuurgroepleden Ter ondersteuning van de werkzaamheden binnen het IAG worden de vertegenwoordigers vanuit de vier speerpunten (Biobased economy, Life Sciences: focus Healthy Ageing, Creatieve Industrie en Transsectorale Innovatie) gevraagd om als adviseurs op te treden. Deze adviseurs kunnen worden ingeschakeld door het programmamanagement of de projectverwervers om te adviseren over de projecten die passen binnen het thema waarop zij deskundig zijn. Op basis van hun adviezen kunnen projecten, in overleg met de indiener, 29
eventueel nog worden bijgesteld. Het advies van de deskundigen wordt opgenomen in de advisering door het programmamanagement aan de Stuurgroep. 4.2.4 Programmamanagement en -secretariaat Bij de opzet en implementatie van de uitvoeringsstructuur voor het programma zal gebruik worden gemaakt van de kennis die aanwezig is bij zowel de eigen provinciale organisatie als bij de Uitvoeringsorganisatie-SNN. Het programmamanagement is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken van de uitvoering, in het bijzonder de begeleiding, bewaking en controle op de uitvoering van de projecten en fungeert in die hoedanigheid als aanspreekpunt voor de projectverwervers en de projectuitvoerders. Het programmamanagement wordt daarbij ondersteund door het programmasecretariaat. Programmamanagement Verantwoordelijkheid • Realisering van de doelstellingen van het programma door stimulering projectontwikkeling, monitoring van de projectuitvoering en een goed financieel beheer van het programma. Voorbereiding en beoordeling van projecten • Per thema zijn projectverwervers aangewezen die organisaties bijstaan bij het voorbereiden van aanvragen voor een IAG-subsidie. De projectverwervers zijn primair verantwoordelijk voor de voorbereiding van projecten en een eerste toetsing aan de voorwaarden van het IAG; Thema Biobased economy Life Sciences: focus healthy ageing Creatieve industrie Transsectorale Innovatie
Projectverwervers Barbara Huneman en Hans ter Welle Irma de Jeer en Ronald Vlonk Rubin Postma en Nynke van Dijk Klaas Stadens, Ronald Vlonk en Peter Schouwstra
Indien gewenst kunnen ook andere projectverwervers bij het programma worden betrokken. •
Het programmamanagement is verantwoordelijk voor de uiteindelijke projectintake en beoordeling (zowel op inhoud als financieel). Gebaseerd op de selectiecriteria zullen de aanvragen worden beoordeeld en zal een advies worden voorbereid voor de Stuurgroep dat zowel de inhoud als de financiën van het project behandelt.
Monitoring, onderzoek en betalingsverkeer • Het monitoren van de financiële en fysieke voortgang van het programma; • Het monitoren van de toepassing van relevante regelgeving; • Regelen van het betalingsverkeer met de eindbegunstigden (opdracht tot betaling/invordering). De coördinatie van betalingsstromen, in het bijzonder de afwikkeling van voorschotten en betalingen met de eindbegunstigden, vindt plaats door afdeling F&C. Daardoor wordt een functionele scheiding gerealiseerd tussen het programmamanagement en degene die de daadwerkelijke betalingsactiviteiten verricht; • Controle van de betalingen door eindbegunstigden en verstrekken van voorschotten aan eindbegunstigden op basis hiervan; • Controle op de eindbetalingen en rapportage van de betalingen en andere financiële verplichtingen. 30
Rapportage, verantwoording en controle • Het opstellen van préadviezen bij projectvoorstellen ten behoeve van vergaderingen van de Stuurgroep • Adviseren van de beheersautoriteit inzake eventuele programmawijzigingen; • Het voeren van een deugdelijk financieel beheer en een deugdelijke administratieve vastlegging van de projecten en het programma. Het betreft: o opstellen van projectdossiers en zorg dragen voor overige controleerbare vastleggingen met geldende bewaartermijnen (ondersteuning door secretariaat); o opstellen van rapportages en deze na goedkeuring door de Stuurgroep voorleggen aan de beheersautoriteit. Het betreft: - periodieke voortgangsrapportages; - het eindverslag (voorzien van accountantsverklaring); • Het gevraagd en ongevraagd verstrekken van informatie aan de Stuurgroep en de beheersautoriteit over alle aspecten van de uitvoering van het programma die de genoemde partijen of het programmamanagement zelf van belang achten voor de beoordeling van de rechtmatigheid en doelmatigheid van de uitvoering van het programma; • Het bewaken van de voortgang van de individuele projecten. Het betreft onder meer: 1. er zorg voor dragen dat eindbegunstigden binnen de in de toezegging gestelde termijnen aan hun rapportageverplichtingen voldoen en aan de gestelde inhoudelijke en financiële voorwaarden; 2. het controleren van de ingediende voortgangsrapportages per project; 3. gevraagd en ongevraagd bezoeken afleggen bij de eindbegunstigden/uitvoerders om de voortgang van de projecten te zien. Bevindingen die tijdens deze bezoeken worden opgedaan, worden in een verslag vastgelegd; 4. voorlichten van eindbegunstigden over de relevante wet- en regelgeving en controleren dat zij deze naleven, bijvoorbeeld ten aanzien van de gestelde eisen met betrekking tot publiciteit. • Het schrijven van de financiële rapporten voor de Stuurgroep, GS en het SNN, gebruikmakend van de informatie uit het financiële systeem van de provincie. Communicatie en publiciteit • Nakomen van de door SNN gestelde verplichtingen en, in geval van provinciale cofinanciering, eisen van de Provincie inzake voorlichting en publiciteit; • Bevorderen en monitoren van de disseminatie en demonstratie van projectresultaten. Evaluatie • Het uitvoeren van periodieke evaluaties op basis van de voortgangsrapportages; • Het uitvoeren van een eindevaluatie. Programmasecretariaat Het secretariaat ondersteunt de Stuurgroep en het programmamanagement op de volgende wijze: 1. De projectuitvoerder dient een aanvraag voor subsidie in bij het secretariaat. Het secretariaat zorgt voor een adequate registratie en bewaakt de in de voorwaarden genoemde termijnen. Bij overschrijding van de termijnen wordt de projectaanvrager daarvan in kennis gesteld. 2. Het secretariaat verzorgt de correspondentie met de subsidieaanvrager. 31
3. Voorbereiden van de beschikking die door de beheersautoriteit wordt afgegeven. 4. Na besluitvorming door de beheersautoriteit maakt het secretariaat de projectaanvrager bekend met de voorwaarden wat betreft de implementatie van zijn project, verplichte voortgangsrapportages en andere relevante regelgeving. 5. Het secretariaat bereidt de vergaderingen van de Stuurgroep voor (agenda, notulering en verslagen). 6. Het secretariaat coördineert in overleg met de provinciale afdeling Communicatie en Kabinet een brede communicatie rondom de voortgang van het programma naar verschillende partijen. Programmamanagement en secretariaat (afdeling Programma's en projecten') Rik Hoppenbrouwers (programmamanager) Herman Bouman (financieel beheer) Thea Bulthuis (communicatie en stuurgroepzaken) Titia Tillema (secretariaat)
32
Hoofdstuk 5 Organisatie projectprocedure 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt uiteengezet welke stappen een project doorlopen moet. In paragraaf 5.2 worden de stappen schematisch weergegeven, vervolgens wordt per stap aangegeven welke acties ondernomen moeten worden en wie daarbij betrokken zijn. 5.2 Organisatie projectprocedure De aanvraag voor honorering van een actieplan dient een procedure te doorlopen. Deze procedure is eerst schematisch weergegeven en vervolgens per stap nader beschreven. Projectindieners
stappen
1
Projectaanvraag
Ontvangstbevestiging
Terugkoppeling over kwaliteit of volledigheid voorstel
2
Beoordeling aanvraag
3
Stuurgroep
4
5
6 en 7
8
Beschikking Beheersautoriteit
Uitvoering, tussenrapportages
Uitbetaling voorschotten
Projecteindverslag
Subsidieafrekening
Programmaeindverslag 33
Stap 1 Projectaanvraag Wie Wat Projectaanvrager Projectaanvraag indienen bij het secretariaat van het IAG. De formele indiening vindt bij voorkeur plaats na voorbereidend overleg door de indiener met een van de projectverwervers (zie stap 2). De projectaanvraag dient te voldoen aan bepaalde vormvereisten die staan vermeld op het formulier ‘Subsidieaanvraagformulier’ (zie bijlage B "Subsidievoorwaarden en formulieren IAG3).
Secretariaat
Aanvraag Bij de subsidieaanvraag hoort minimaal een aanvraagbrief, een volledig ingevuld en ondertekend aanvraagformulier een inhoudelijk en financieel onderbouwd projectplan (waarin helder en duidelijk de subsidiabele kostensoorten zijn te onderscheiden), inhoudelijke indicatoren en overige door het programmamanagement te bepalen bescheiden. Zorgt voor registratie in Promis (provinciaal post- en archiefsysteem). Legt in samenwerking met de afdeling DIM een dossier aan. Het secretariaat stuurt de subsidieaanvrager binnen twee weken na ontvangst van de aanvraag een ontvangstbevestiging. Het secretariaat beoordeelt of de aanvraag volledig is ingevuld. Indien de aanvraag volledig is wordt een ontvangstbevestiging gestuurd waarin aangegeven is dat de aanvraag in behandeling wordt genomen. Indien de aanvraag niet volledig is, wordt een ontvangstbevestiging verzonden waarin aangegeven wordt dat de aanvraagprocedure (tijdelijk) bevroren is en de subsidieaanvrager in de gelegenheid wordt gesteld deze alsnog aan te vullen.
Stap 2 Beoordeling Wie Projectverwerver
Wat De aanvrager neemt contact op met een van de projectverwervers. De projectverwerver verzorgt de eerste beoordeling: past het project binnen het programma en past het binnen het vigerend beleid van de provincie. Bij de projectbeoordeling dient de projectverwerver gebruik maken van de deskundigheid van de leden van de Stuurgroep. Programmamanagement Het programmamanagement is verantwoordelijk voor de uiteindelijke projectintake en beoordeling (zowel op inhoud als financieel). Gebaseerd op het toetsingskader zullen de aanvragen worden beoordeeld en zal een advies worden voorbereid voor de Stuurgroep dat zowel de inhoud, financiën als subsidietechnische aspecten van het project behandelt. Stap 3 Behandeling door Stuurgroep Wie Wat Programmamanagement De projectmanager stelt het préadvies aan de Stuurgroep op. Het advies gaat zowel in op de inhoud van het project als de financiële begroting. Stuurgroep De Stuurgroep stelt op basis van het préadvies van het programmamanagement een zwaarwegend advies op aan de beheersautoriteit over de formele aanvraag.
34
Stap 4 Beschikking Wie Beheersautoriteit
Wat De beheersautoriteit stelt in samenwerking met het programmamanagement de beschikking op. Deze bestaat uit eisen ten aanzien van de uitvoering, rapportage en andere relevante regelgeving die nageleefd dienen te worden. De beschikking wordt verstuurd door de provincie in haar functie als beheersautoriteit.
Stap 5 Uitvoering, voortgangsrapportages Wie Wat Projectindiener De projectindiener/eindbegunstigde is verantwoordelijk voor de uitvoering van het project in overeenstemming met het ingediende projectvoorstel. Tijdens de looptijd van het project stelt de eindbegunstigde twee keer per jaar een voortgangsrapportage (zie bijlage C uit "Subsidievoorwaarden en formulieren IAG3") op. De rapportages moeten voor 1 februari, over de periode van 1 juli tot en met 31 december van het voorgaand jaar, en voor 1 augustus, over de periode van 1 januari tot en met 30 juni van het betreffende jaar bij het programmamanagement worden ingediend. Daarnaast wordt het programmamanagement tussentijds geïnformeerd als er zich onvoorzien omstandigheden voordoen die de voortgang van het project in de voorgestelde vorm ernstig belemmeren. Als een dergelijke situatie zich voordoet doet de projectindiener een voorstel om de voorgenomen resultaten alsnog te bereiken. Programmamanagement Tijdens de uitvoering is het programmamanagement verantwoordelijk voor het volgen van de voortgang van de projecten, door middel van het analyseren van de voortgangsverslagen, gesprekken met de projectleiders, etc. Het programmamanagement stelt halfjaarlijks op basis van de voortgangsrapportages een rapportage op programmaniveau op voor het SNN. Op basis van onder meer de voortgangsrapportages geeft het programmamanagement opdracht tot het verstrekken van voorschotten (voor meer informatie hierover zie bijlage A uit "Subsidievoorwaarden en formulieren IAG3" ). Stuurgroep De Stuurgroep beoordeelt de tussentijdse voortgangsrapportages en geeft een zwaarwegend advies aan GS over voorstellen die het programmamanagement doet op basis van de resultaten die blijken uit de rapportages. Stap 6 Project (eind)verslag Wie Wat Projectindiener De projectindiener dient binnen drie maanden na de einddatum (zoals opgenomen in de beschikking) van het project een volledige, naar daadwerkelijke uitgaven en inkomsten gespecificeerde en naar waarheid ondertekende einddeclaratie in, voorzien van een financieel inhoudelijk eindverslag, waaruit tevens blijkt dat aan alle subsidievoorwaarden is voldaan en die is voorzien van een verzoek tot definitieve vaststelling van de subsidie. 35
De einddeclaratie is voorzien van een verklaring van een accountant als bedoeld in artikel 2:393, eerste lid van het Burgerlijk Wetboek. De projectindiener is verplicht alle medewerking te verlenen aan evaluatieonderzoeken en fysieke en financiële controles door met de uitvoering van het IAG en OP-EFRO belaste instanties en door deze aan te wijzen aan derden. Zij hebben het recht om (onaangekondigd) ter plaatse de rechtmatige besteding van de provinciale en EFRO-bijdrage te controleren, de administratie in te zien en daarvan kopieën te maken. De aanvrager verleent derhalve hiertoe het toegangsrecht aan betrokken instanties en hun vertegenwoordigers. Indien de aanvrager niet tevens de uitvoerder en/of eindbegunstigde is van het project dient de aanvrager ervoor zorg te dragen dat de uitvoerder en/of eindbegunstigde dezelfde medewerking verleent als in het voorgaande bedoeld. Hieronder valt ook de medewerking aan het rapporteren over de inhoudelijke voortgang, zelfs na het moment waarop het project financieel is afgerond, maar uiterlijk tot het moment waarop de beleidseffecten zoals opgenomen in de subsidieaanvraag zijn gerealiseerd. Programmamanagement Het programmamanagement kan op schriftelijk verzoek van de subsidieaanvrager toestaan, dat de indiening van de einddeclaratie na genoemde drie maanden, doch in elk geval binnen zes maanden na de einddatum van het project, plaatsvindt. Binnen drie maanden na ontvangst van de (eind)declaratie en het projecteindverslag en alle daarbij horende door het programmamanagement te bepalen informatie, adviseert het programmamanagement aan GS over het vast te stellen subsidiebedrag. Beheersautoriteit De beheersautoriteit neemt kennis van het projecteindverslag. Stap 7 Vaststelling definitieve subsidie Programmamanagement Het subsidiebedrag wordt binnen drie maanden na ontvangst van de (eind)declaratie en alle daarbij horende door het programmamanagement te bepalen informatie vastgesteld door Gedeputeerde Staten. Het subsidiebedrag is niet hoger dan het bedrag van de subsidieverlening, noch hoger dan het bedrag waar de subsidieaanvrager recht op heeft op basis van de door de accountant vastgestelde, controleerbare en in overeenstemming met de voorschriften bij het besluit tot subsidieverlening gemaakte projectkosten. Indien de projectuitvoerder de totale subsidiabele kosten niet heeft gerealiseerd, vindt naar rato van het IAG-aandeel in de totale subsidiabele projectkosten (percentage genoemd in de beschikking) een verlaging van de subsidie plaats. Uitbetaling van de vastgestelde subsidie vindt plaats onder verrekening van de uitbetaalde voorschotten. 36
De subsidie wordt formeel wanneer het SNN de einddeclaratie van het IAG heeft goedgekeurd. Indien de rechtmatigheid van de besteding van de subsidie tussentijds of bij de einddeclaratie niet kan worden aangetoond c.q. gebleken is dat op grond van onjuiste en/of onvolledige informatie ten onrechte subsidie is verleend, zal onmiddellijk terugbetaling van reeds verstrekte voorschotten worden gevorderd. Stap 8 Programma eindverslag Wie Wat Programmamanagement Het programmamanagement maakt het programma eindverslag op basis van de projecteindverslagen. Het verslag heeft een inhoudelijke en een financiële component. Stuurgroep De stuurgroep stelt het eindverslag vast. Beheersautoriteit De beheersinstantie is eindverantwoordelijke voor het programma en moet in die hoedanigheid haar goedkeuring geven aan het eindverslag. Betalingsautoriteit Als betalingsautoriteit toetst de provincie de financiële component van het eindverslag. Beheersautoriteit Na goedkeuring verzend de beheersautoriteit het eindverslag naar het SNN.
37
Hoofdstuk 6 Toetsingskader 6.1 Inleiding Het IAG vormt de basis voor de afzonderlijke projecten die in dit kader gefinancierd zullen worden. Teneinde projecten te kunnen beoordelen in het licht van het IAG zijn echter concrete toetsingscriteria noodzakelijk. Dergelijke criteria hebben betrekking op beleid en regelgeving. • Algemene eisen Algemene eisen hebben betrekking op de gemaakte afspraken bij de uitvoering van het IAG. Zij zullen met name bewaakt worden door het programmamanagement met een adviesrol voor de Stuurgroep en hebben betrekking op het programma als totaal. De Stuurgroep kan adviseren om in uitzonderingsgevallen met een helder omschreven motivatie van het toetsingskader af te wijken. • Selectiecriteria Selectiecriteria gelden voor de projecten en betreffen criteria waaraan projecten op z’n minst moeten voldoen willen ze voor steun in aanmerking komen. • Prioriteitscriteria Prioriteitscriteria liggen in het verlengde hiervan en geven aan waardoor projecten eventueel de voorkeur genieten uitgaande van een overschot aan projecten. • Financiële criteria. Financiële criteria ten slotte, gelden voor de voor subsidie in aanmerking komende kosten van projecten. 6.2 Selectie- en prioriteitscriteria De selectie- en prioriteitscriteria zijn genoemd bij de verschillende thema's. Zij vormen de basis voor een keuze van projecten die het meeste tegemoetkomen aan de doelstellingen van het programma. Kortheidshalve wordt verwezen naar hoofdstuk 3 waar per thema de algemene en specifieke criteria en de verwachte resultaten zijn genoemd. 6.3 Financiële criteria Subsidiepercentage • Een IAG-project dat aan alle formele criteria voldoet kan een bijdrage uit het IAG ontvangen van maximaal 67% van de totale subsidiabele kosten van het project. De bijdrage van de projectpartners bedraagt per project minimaal 33% van de totale subsidiabele kosten. Projecten waarbij de bijdrage van de projectpartners hoger is dan 33% van de totale subsidiabele kosten genieten de voorkeur. De Stuurgroep (zwaarwegend advies) en Gedeputeerde Staten bepalen uiteindelijk, op basis van de mate waarin het project aan de programmacriteria voldoet en de mate waarin het project bijdraagt aan de realisatie van de programma- en themadoelstellingen, welk subsidiepercentage wordt toegekend. Daarnaast dient een project gecofinancierd te worden door private partijen (uitgangspunt is minimaal 10% van de totale subsidiabele kosten).
38
Minimale en maximale subsidiebijdrage Op basis van de doelstelling van het IAG, het subsidiebedrag dat voor elk van de thema´s beschikbaar is en beheersmatige argumenten is ervoor gekozen om een onder- en bovengrens te stellen aan het subsidiebedrag wat vanuit het IAG aan een project kan worden verleend. De minimale bijdrage vanuit het IAG bedraagt per project € 50.000,- en de maximale bijdrage €250.000,-. Gedeputeerde Staten kan op advies van de Stuurgroep in bijzonder gevallen afwijken van deze boven- en ondergrens. Overige criteria De financiële criteria zijn verder afgeleid van de EFRO-verordening (nr. 1080/2006) die van toepassing is bij de inzet van Europese middelen in het kader van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. De volgende aspecten spelen een rol: staatssteunbijdragen en subsidiabele kosten. Staatssteun Alle overheidssteun die wordt verleend in het kader van dit programma moet in overeenstemming zijn met de procedurele en feitelijke staatssteunregels die van toepassing zijn op het moment dat de overheidssteun wordt verleend. Subsidiabele kosten Kosten die gemaakt worden vanaf de indiening van de subsidieaanvraag zijn in principe subsidiabel, maar voor eigen risico. Bepalend voor de subsidietoekenning is de besluitvorming door GS. Alleen kosten die rechtstreeks toe te rekenen zijn aan, c.q. onlosmakelijk verbonden zijn aan het project komen voor steun in aanmerking. Ten aanzien van de maximale in aanmerking te nemen kosten en de berekeningswijze van deze kosten zijn nadere regels gesteld. In het algemeen geldt voor de in de aanvraag opgenomen kostensoorten dat: - de berekening doorzichtig en verifieerbaar moet zijn (voor loonkosten bijvoorbeeld zal een toegankelijke en controleerbare urenregistratie van gedeclareerde uren moeten worden bijgehouden); - zij doelmatig zijn en rechtstreeks toe te rekenen zijn aan het desbetreffende project en de opgevoerde kosten reëel zijn. Verder voorwaarden zijn te vinden in de IAG-subsidievoorwaarden Cofinanciering Tenslotte gelden regels ten aanzien van de cofinanciering. In deze is de onderstaande financiële tabel richtinggevend. De eisen en criteria voor de inzet van de (semi-)publieke middelen worden toegelicht in bijlage D van "Subsidievoorwaarden en formulieren IAG3". financiering thema Biobased economy Life Sciences: focus op HA Transsectorale Innovatie Creatieve Industrie Sub-totaal uitvoeringskosten Totaal
Totaal € € € € € € €
1.500.000 1.500.000 1.500.000 1.125.000 5.625.000 250.000 5.875.000
SNNbijdrage (EFRO) € 500.000 € 500.000 € 500.000 € 375.000 € 1.875.000 € 125.000 € 2.000.000
provinciale bijdrage € 500.000 € 500.000 € 500.000 € 375.000 € 1.875.000 € 125.000 € 2.000.000
bijdrage projectpartners (privaat/publiek) € 500.000 € 500.000 € 500.000 € 375.000 € 1.875.000 0 € 1.875.000
39
Hoofdstuk 7 Registratie en rapportage Registratie en rapportage is van belang in verband met de verantwoording van de besteding van de middelen en de bereikte resultaten van het programma. Registratie heeft betrekking op het vastleggen van de gegevens en processen rond zowel het programma als de projecten. Verslaglegging betreft de uiteindelijke verantwoording van dit proces, zowel op projectniveau als op programmaniveau. Ten behoeve van registratie en verantwoording zijn verschillende instrumenten ontwikkeld in de vorm van standaardformats en schema’s. Deze instrumenten hebben betrekking op de inhoud (wat moet vastgelegd worden) en het proces (hoe moet het vastgelegd worden). Op projectniveau worden de volgende items en processen geregistreerd: 1. Projectaanvraag Zodra het programmamanagement een projectaanvraag voor het project ontvangt, zorgt het programmamanagement door middel van inschakeling van het secretariaat voor registratie. Daarmee start de dossiervorming. Op deze wijze ontstaat zicht op de (potentiële) projecten in het kader van het IAG en kan een projectplanning opgesteld worden. De projectaanvraag dient ingevuld te worden door de projectindiener waarbij uiteraard de projectverwervers en het programmamanagement behulpzaam kan zijn. Vervolgens dient de projectaanvraag ondertekend ingediend te worden bij het secretariaat waarna het programmamanagement uiteindelijk zorg draagt voor de doorgeleiding naar de Stuurgroep. 2. Préadvies Na ontvangst van een projectvoorstel stelt de programmamanager een préadvies op waarin wordt aangegeven in hoeverre een project scoort op de vastgestelde indicatoren. Het préadvies wordt behandeld in de Stuurgroep. Het advies van de Stuurgroep, wordt door de voorzitter ondertekend en naar Gedeputeerde Staten verzonden voor het afgeven van een beschikking. 3. Subsidietoekenning De subsidietoekenning heeft de vorm van een beschikking. De provincie stelt een standaardnota en –beschikking op voor GS. In deze beschikking staan alle rechten en plichten waaraan zowel de subsidiegever als de subsidieontvanger zich moeten houden vermeld. Een juiste registratie van de subsidietoekenning is uiteraard van belang in verband met deze rechten en plichten waarbij de overeenkomst door beide partijen getekend moet worden. GS geeft de beschikking af. 4. Projectvoortgang Een goede registratie van de projectvoortgang is van belang in verband met de te bereiken resultaten en de besteding van de IAG-middelen. Als blijkt dat de voortgang niet conform de afspraken is (overeenkomst) dan kan in overleg met de projectindiener gezocht worden naar bijsturing en wijzigingen in het project, dan wel beëindiging. Omtrent de projectvoortgang dient de projectindiener elke half jaar verslag te doen aan de hand van een project rapportageformulier. Op deze wijze wordt de projectvoortgang van ieder project geregistreerd en vastgelegd in dit dossier. 5. Projectafronding Aan het einde van het project vindt de afronding plaats aan de hand van een eindverslag en accountantsverklaring omtrent de financiële stand van zaken. Alhoewel het eindverslag hetzelfde karakter heeft als een voortgangsverslaglegging, mag verwacht worden dat hier meer uitgebreid op de bereikte resultaten wordt ingegaan. Ook de projectafronding wordt 40
vastgelegd in het dossier. De inhoudelijk eisen zijn vergelijkbaar met datgene wat reeds in het project rapportageformulier wordt aangegeven. Voor wat betreft de financiële eisen wordt verwezen naar de standaard accountantsverklaring. Registratie vindt niet alleen plaats op het niveau van het project maar met name ook op het niveau van het programma. Met het oog hierop zijn de volgende aspecten van belang: 6. Programmadocumenten Het eerste vastgelegde moment voor het IAG is het door het SNN goedgekeurde programmadocument. Dit programmadocument vormt de basis voor de activiteiten in het kader van het IAG. Wijziging van het programmadocument is binnen bepaalde randvoorwaarden mogelijk. Daartoe geeft de Stuurgroep een zwaarwegend advies af aan GS en wordt uiteindelijk ter goedkeuring voorgelegd aan het SNN. 7. Voortgangsverslag Periodiek wordt op programmaniveau een voortgangsverslag opgesteld. Dit voortgangsverslag dat voorgelegd wordt aan de Stuurgroep is gebaseerd op de voortgangsverslagen van de afzonderlijke projecten en beschrijft de voortgang van het totaal en de verschillende onderdelen (thema's) van het programma. In het voortgangsverslag worden ook de financiële aspecten behandeld. 8. Eindverslag Na afronding van de afzonderlijke projecten kan het eindverslag voor het programma als totaal worden opgesteld. Dit eindverslag omvat de beschrijving van de verschillende uitgevoerde projecten en de daarmee bereikte resultaten alsmede de resultaten van de eindevaluatie voor het IAG als totaal. Tevens worden in het eindverslag de financiële gegevens vermeld voorzien van een standaard accountantsverklaring voor het programma als totaal. Het eindverslag wordt vastgesteld door de Stuurgroep en via de beheersautoriteit aangeboden aan het SNN.
41
Hoofdstuk 8 Financiële administratie 8.1 Algemeen De Provincie Groningen is de beheersautoriteit en betalingsautoriteit voor het IAGprogramma. Het financieel beheer van het programma wordt uitgevoerd door het programmamanagement. Het programmamanagement maakt daarbij gebruik van het bij de provincie Groningen in gebruik zijnde financiële systeem. Uiteraard zijn ook de projectindieners gebonden aan het voeren van een degelijke financiële administratie passend bij het systeem voor het IAG. Tot de taken van het financieel beheer kunnen worden gerekend: • Het zorgdragen voor het financieel-administratieve proces in het kader van de voorbereiding en uitvoering van het programma (budgetbewaking, bevoorschotting, opstellen betalingsaanvragen, afrekeningen etc.); • Het (mede-)begeleiden van de opzet van de benodigde financiële administratieve systemen, als ook de administratieve organisatie en het monitoringsysteem. Hieronder valt ook het beheer en onderhoud van het monitoringsysteem; • Het verzorgen van het financieel management in het kader van de uitvoering van het programma inclusief het fondsbeheer; • Het beoordelen van projectaanvragen rond financieel-economische criteria en het opstellen van conceptbeschikkingen met het oog op de toekenning van subsidies; • Het opstellen van financiële rapportages en evaluaties ten behoeve van het programma op basis van het eerder genoemde monitoringsysteem. In het navolgende wordt ingegaan op het financieel administratief systeem en de controle. 8.2 Financieel administratief systeem
Het financieel administratief systeem wordt opgezet en bijgehouden door de provinciale afdeling Financiën en Control (F&C). In het bijzonder een goede kostenregistratie is daarbij van belang. Immers op grond van het (financieel) toetsingskader zijn eisen gesteld aan de projecten waaraan moet worden voldaan. Onderscheid wordt gemaakt tussen kostensoorten en kostenposten. Eerstgenoemde betreft met name de verschillende kostensoorten op basis waarvan getoetst moet worden zoals loonkosten, externe adviezen e.d. De kostenposten hebben betrekking op de functionele indeling van het project of de daarin te onderscheiden fasen waarvoor eveneens regels gelden zoals de verspreiding van resultaten. Dit leidt tot het volgende schema:
42
Schema: Specificatie van de inkomsten en uitgaven naar kosten- en opbrengstsoorten en kosten- en opbrengstposten (in Euro’s). Totale begroting
2010
2011
Begroting inkomsten Totale begroting Subsidiebijdrage Koers Noord Subsidiebijdrage provincie Bijdrage derden Totaal inkomsten
2010
2011
Begroting uitgaven (ex. btw) Investering Exploitatiekosten Loonkosten Projectmanagementkosten Advieskosten extern Reis- en verblijfkosten Promotie en publiciteit Overige kosten Niet-verrekenbare btw Totaal subsidiabel Niet-subsidiabel Totaal kosten project
Zie de IAG-subsidievoorwaarden voor een toelichting op de subsidiabiliteit van de kosten. Voor ieder projectvoorstel dienen de relevante gegevens ingevuld te worden en bewaakt. Via de (financiële) voortgangsrapportages vindt monitoring plaats. 8.3 Controlesysteem en functiescheiding De besteding van de IAG-middelen is onderhevig aan een objectieve (financiële) controle. Zowel de beheers- als de betalingsautoriteit zullen regelmatig de uitgevoerde betalingen op zowel programma als op projectniveau controleren. Ook de projectindieners zullen zich moeten onderwerpen aan een objectieve controle met name bij de eindafrekening. Zo dient de eindafrekening voorzien te zijn van een accountantsverklaring. Met het oog op de controle is een controleprotocol opgesteld. Binnen de organisatie van het IAG is een functiescheiding gecreëerd tussen de verschillende functies binnen het programma: beheer, betaling en controle. In de hoofdstukken 4 en 5 zijn de verantwoordelijkheden, taken en onderlinge relaties beschreven.
43
