Inleiding Voorgeschiedenis Op 28 oktober 2010 is in de gemeenteraad van Achtkarspelen het voorstel in de raad geweest om bouwvergunning te verlenen voor een antennemast op het sportterrein van Augustinusga. De onrust onder de omwonenden was groot. Men maakte zich zorgen over de mogelijke gevolgen van straling van de antennemast, met name op de langere termijn. Tijdens de vergadering heeft de raad besloten om KPN te vragen om de mast te plaatsen op een plek verder verwijderd van de bebouwing. Verder wilde de raad het beleid omtrent antennemasten herzien. Ook werd het college verzocht om waar mogelijk lopende zaken betreffende aanvragen om antennemasten aan te houden. Ons college is vervolgens op constructieve wijze in gesprek gekomen met KPN. Er is besloten om in samenwerking met de andere operators een plan op te stellen waarin het duidelijk wordt waar de komende jaren antennemasten nodig zijn. Dankzij deze vroegtijdige afstemming blijft het aantal nieuwe opstelpunten beperkt. Daarnaast wordt op deze manier voor de komende jaren voorkomen dat telkens weer de discussie ontstaat voor het plaatsen van een antennemast. Mobiele communicatie onmisbaar Mobiele communicatie is inmiddels onmisbaar in onze samenleving. Had men vroeger vooral een mobieltje om bereikbaar te zijn, nu zijn veel bedrijven en organisaties steeds afhankelijker van mobiele spraak- en datacommunicatie. Naast persoonlijk gemak, dienen de vele toepassingen ook maatschappelijke en economische belangen. Maar dat vereist wel betrouwbare en landelijk dekkende netwerken met voldoende opstelpunten met antennes voor mobiele communicatie. Explosieve groei mobiele data Sinds de massale aanschaf van smartphones, tablets, dongels en vele nieuwe toepassingen is de vraag naar snel mobiel internet en dataverkeer het afgelopen jaar explosief gestegen. Om aan de huidige en toekomstige vraag naar snelle mobiele datacommunicatie te kunnen (blijven) voldoen, zijn in heel Nederland extra antenne-installaties nodig. Ook in de gemeente Achtkarspelen. Samenwerken aan totaaloplossing Na een aantal gesprekken hebben de gemeente Achtkarspelen en KPN besloten samen te werken aan een totaaloplossing voor mobiele communicatie binnen de gemeentegrenzen. Een oplossing waarbij in samenspraak een nota wordt geformuleerd over de locatiekeuze van de benodigde masten met antenneinstallaties, zodat deze op een verantwoorde stedenbouwkundige, landschappelijke en maatschappelijke wijze ingepast kunnen worden. Een oplossing die ervoor zorgt dat het aantal nieuwe opstelpunten voor mobiele communicatie beperkt kan blijven dankzij vroegtijdige afstemming met alle operators. Meerjaren visieplan dient belangen Doel van deze samenwerking is het realiseren van een kwalitatief hoogwaardig mobiel netwerk in Achtkarspelen voor de komende jaren. Zodat alle burgers, bedrijven, organisaties voor openbare orde en veiligheid én de gemeente de gewenste mobiele kwaliteit krijgen en daar hun voordeel mee kunnen doen. Nu en straks. Vanzelfsprekend moet daarbij rekening worden gehouden met alle belangen en (wettelijke) verplichtingen rond mobiele communicatie. Wij zijn er van overtuigd dat onze maatschappij niet meer zonder de toepassingen kan die mogelijk worden gemaakt door mobiele telecommunicatie. Het is een taak 1
van de gemeente om te zorgen dat de masten op een ruimtelijk verantwoorde manier worden ingepast, rekening houdend met alle relevante belangen. Locaties antennemasten In dit stuk geven de operators aan waar zij de komende jaren antennemasten nodig zijn. De weergegeven plaatsen geven een voor de operators optimale radiotechnische dekking. Daarnaast zijn wij van mening dat op de aangegeven plekken het plaatsen van een antennemast ruimtelijk gezien inpasbaar zou zijn. Wij stellen dan ook voor om in beginsel in te stemmen met plaatsing van de antennemasten op de locaties die in het beleidsstuk zijn aangegeven. Uiteraard zal voor iedere te plaatsen mast een concrete aanvraag moeten worden gedaan. Deze aanvragen zullen nog een procedure moeten doorlopen om te komen tot een omgevingsvergunning. Daarnaast wordt een toetsingskader aangegeven antennemasten die niet in dit plan zijn weergegeven.
voor
aanvragen
voor
Stand van zaken mobiele communicatie in Achtkarspelen Maatschappelijk en economisch belang Mobiele communicatie is inmiddels onmisbaar in onze maatschappij. Consumenten en bedrijven schaffen massaal smartphones, tablets en dongels aan in combinatie met snel mobiel internet. De vele toepassingen dragen bij aan een veiliger en leefbaarder samenleving. Steeds meer overheidsdiensten maken gebruik van snel mobiel dataverkeer, voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid. Steeds meer zorg- en ambulancediensten maken gebruik van mobiele toepassingen die levens kunnen redden. Steeds meer bedrijven en sectoren zijn voor hun logistieke processen, productie en dienstverlening afhankelijk van mobiele communicatie. Ook binnen ons eigen gemeentelijk apparaat wordt veelvuldig gebruik gemaakt van mobiele telecommunicatie. Snel mobiel internet en dataverkeer is dan ook van groot belang voor de nationale, regionale en lokale economie. Sterker nog: het is verworden tot een vitale infrastructuur. Maar dat vereist wel betrouwbare, landelijk dekkende mobiele netwerken met voldoende antenne-installaties. GSM kwaliteit goed De huidige kwaliteit van het GSM netwerk van de mobiele operators, vooral geschikt voor spraakverkeer, is overwegend goed tot zeer goed in de gemeente Achtkarspelen. De verschillende locaties met GSM antenne installaties bieden in principe voldoende dekking en capaciteit om zelfs binnenshuis mobiel te communiceren. Alleen in Augustinusga, Surhuizum en Gerkesklooster-Stroobos kunnen bij binnengebruik problemen ontstaan met de huidige GSM-bedekking. UMTS kwaliteit niet optimaal Voor UMTS, vooral geschikt voor dataverkeer, ligt de situatie anders. In totaal heeft KPN in de gemeente Achtkarspelen vijf UMTS-installaties. Desondanks is de UMTS kwaliteit in Achtkarspelen voor al de mobiele operators niet optimaal en zeker niet voorbereid op de explosieve groei van snel mobiel internet en dataverkeer. negen nieuwe basisstations nodig De gemeente en de mobiele operators willen in Achtkarspelen een kwalitatief hoogwaardig UMTS kwaliteit realiseren. Vanuit KPN zijn er zeven nieuwe UMTS basisstations voor nodig, mits op de juiste locatie en hoogte. Voor Vodafone zijn,
2
gelet op de 2011 planning, op dit moment 2 gebieden concreet. T-Mobile heeft op dit moment geen behoefte aan nieuwe mastlocaties, maar ook haar mobile netwerk zal gebaat zijn met de beoogde toename van sitesharemogelijkheden. In het volgende hoofdstuk worden per plaats de huidige mobiele situatie en (on)mogelijkheden voor nieuwe UMTS antenne-installaties weergegeven. Belangen Het formuleren van een gezamenlijk plan om een hoogwaardig mobiel netwerk te realiseren vraagt om nauwe samenwerking tussen de gemeente en de mobiele operators. Vanzelfsprekend moet daarbij rekening worden gehouden met alle belangen en (wettelijke) verplichtingen rondom mobiele communicatie. In hoofdstuk 5 worden de verschillende belangen in kaart gebracht. Van belang voor de uitrol van de verschillende netwerken is om te vermelden dat deze in verschillende (bouw)fases verkeren alsook dat de operators verschillende doelgroepen hebben, verschillende grote klanten en dus verschillende prioriteiten. In landelijk gebied zal aansluiting gezocht worden bij reeds aanwezige masten en zijn de operators zich er van bewust dat onze gemeente niet zonder overtuigende onderbouwing op relatief korte afstand van elkaar masten zal toestaan. Huidige mobiele situatie in de gemeente Achtkarspelen Momenteel heeft KPN in de gemeente Achtkarspelen vier mastlocaties met zowel GSM als UMTS antenne-installaties en één met alleen een UMTS-installatie. Hoewel deze locaties wel de gewenste GSM dekking bieden, laat de kwaliteit van UMTS (nu al) te wensen over. Onderstaande figuren zijn simulaties van de huidige dekking van KPN in Achtkarspelen. Links voor het GSM netwerk, rechts voor UMTS. De gele en roze kleur zijn een weergave van respectievelijk sterk en redelijk indoor signaal. De blauwe kleur in het GSM plaatje toont de buitenbedekking. Voor UMTS is dit niet relevant vanwege interferentieproblematiek.
Hoofdconclusie De vier locaties bieden voor GSM (linkerplaatje) een overwegend goede dekking in Achtkarspelen, zowel buiten als binnen. Het bedekkingsplaatje met de huidige UMTS bedekking (rechts) toont een mindere bedekking voor UMTS. Om een kwalitatief hoogwaardig UMTS netwerk te realiseren zijn zeven extra UMTS locaties nodig in Achtkarspelen voor KPN en twee voor Vodafone.
Klantklachten De bij KPN bekende klantklachten over bereikbaarheid van het mobiele breedbandnetwerk (UMTS) bestaan voornamelijk uit klachten vanuit een grote klant van KPN. De plaatsen die met name als matig tot slecht worden aangemerkt zijn Twijzelerheide, Drogeham, Surhuisterveen en vooral Augustinusga.
3
Figuur 1
Figuur 2
Overzicht huidige KPN GSM bedekking
Overzichthuidige KPN UMTS bedekking
GSM kwaliteit goed (figuur links) De huidige kwaliteit van KPN’s GSM netwerk, vooral geschikt voor spraakverkeer, is overwegend goed tot zeer goed in de gemeente Achtkarspelen. De huidige vier locaties met GSM antenne installaties bieden in principe voldoende dekkking en capaciteit om zelfs binnenshuis mobiel te communiceren. Alleen in Augustinusga, Surhuizum en Gerkesklooster-Stroobos kunnen bij binnengebruik lichte problemen ontstaan met de huidige GSM-bedekking. UMTS kwaliteit niet optimaal (figuur rechts) Voor UMTS ligt de situatie anders. KPN heeft de vier bovengenoemde GSM locaties ook benut voor UMTS antennes en een vijfde opstelpunt in Twijzel met alleen een UMTS-installatie. In totaal heeft KPN in de gemeente Achtkarspelen dus vijf UMTSinstallaties. Desondanks is de UMTS kwaliteit in Achtkarspelen beduidend minder dan die van GSM en niet voorbereid op de explosieve groei van snel mobiel internet en dataverkeer. Vodafone heeft 5 antenne-installaties in de gemeente en zal deze als uitgangspunt nemen voor de uitrol van UMTS. T-Mobile heeft 4 antenne-installaties in de gemeente en zal eveneens deze als vertrekpunt nemen voor haar UMTS uitrol. Van de elf dorpen die de gemeente Achtkarspelen rijk is, zijn Buitenpost, Harkema, Kootstertille en Twijzel reeds voldoende bedekt voor snel mobiel internet en dataverkeer via UMTS. Het grootste dorp Surhuisterveen is voor driekwart bedekt, terwijl Twijzelerheide, Drogeham, Surhuizum, Augustinusga en GerkeskloosterStroobos vrijwel geheel verstoken zijn van UMTS bedekking. Dit geldt ook voor Boelenslaan, maar gezien het beperkte aantal inwoners hebben de operators hier vooralsnog geen zoekgebied. Oorzaken De mindere UMTS kwaliteit in Achtkarspelen heeft diverse oorzaken. Bijvoorbeeld:
Minder bereik: Het bereik van UMTS antennes is kleiner dan het bereik van GSM antennes. Voor UMTS zijn er dus meer locaties met antenne installaties voor nodig om hetzelfde gebied te kunnen bedekken dan voor GSM. In de gemeente Achtkarspelen is er nu al op sommige plaatsen matige of slechte UMTS dekking.
4
Beperkte capaciteit: De capaciteit van mobiele antennes is beperkt: er kunnen maar een bepaald aantal sessies per antenne tegelijkertijd plaatsvinden. Met de massale aanschaf van smartphones, tablets en dongels en de (daardoor) explosieve datagroei op het UMTS netwerk, is op veel plaatsen niet alleen extra bedekking, maar ook extra capaciteit nodig om aan de huidige en toekomstige vraag te voldoen. Uitbreiding van het aantal UMTS antennes en locaties onvermijdelijk om nu en straks aan de vraag te kunnen (blijven) voldoen. Juiste hoogte en positie: Van de vijf UMTS installaties in Achtkarspelen bevinden zich op locaties die jaren eerder voor GSM gerealiseerd waren. Voor alle partijen destijds wellicht een logische keuze (geen extra masten nodig, dus geen extra vergunningen, bouwtijd en kosten), maar inmiddels achterhaald. Vanwege de hogere UMTS frequenties is dit onvoldoende om alle bewoners in hun huizen ook UMTS dekking te bieden. De blokkades op het zogenaamde radiopad (denk aan gebouwen of bomen) verhinderen de opbouw en instandhouding van een zuiver en bruikbaar UMTS radiosignaal veel meer dan bij het fermere frequentiespectrum van GSM.
Sitesharing Bij het vinden van een geschikte locatie, zullen de mobiele operators de mogelijkheid van het delen van een (bestaande) opstelpunt meenemen. In de Telecommunicatiewet is dit geregeld. Hierin is de verplichting tot het delen van antenne-opstelpunten opgenomen. Het delen van antenne-opstelpunten wordt ook wel site-sharing genoemd. Wil een operator een antenne plaatsen op/aan een bouwwerk dat in eigendom is van één van de andere operators, dan moet er onderling op technisch, constructief, financieel en juridisch gebied afstemming gezocht worden. Meestal gaat het om een antennemast die door de ene operator is gebouwd en waar een andere operator zijn installatie in hangt. Deze mogelijkheid wordt door de operators altijd meegenomen in het vinden van de geschikte oplossing voor het bedekkingsprobleem. Hierbij kleven er naast de financiële ook voordelen aan zoals het beperken van de visuele impact op een locatie (minder masten) en de snelheid waarmee een oplossing wordt gerealiseerd. Mochten er in een gebied geen mogelijkheden zijn, dan zal gekeken worden naar andere alternatieven. Negen nieuwe antennelocaties Er zijn op dit moment zeven nieuwe UMTS antennelocaties nodig voor KPN en twee voor Vodafone om in alle woonkernen van Achtkarspelen een kwalitatief hoogwaardig UMTS netwerk te realiseren, zijn zeven nieuwe UMTS basisstations voor nodig, mits op de juiste locatie en hoogte. Naast gebruikers in de bebouwde kom bestaat er ook grote behoefte aan snel mobiel internet in de trein. Bijvoorbeeld voor het raadplegen van OV9292 en het mogelijk maken van mobiel werken via een laptop met dongel. Daarom heeft KPN ook twee zoekgebieden om de spoorbedekking in de gemeente op indoor niveau te brengen: het spoor ten westen en ten oosten van Buitenpost. In het reeds bedekte Buitenpost zelf speelt nog de vervanging van de huidige tijdelijke mast (gemonteerd op mobiele container) door een permanente voorziening op dezelfde locatie. In de volgende paragrafen worden per plaats de huidige mobiele situatie en de (on)mogelijkheden voor UMTS antenne-installaties weergegeven om gezamenlijk een oplossing voor te vinden.
5
Gewenste mobiele situatie vanuit de mobiele operators Onderstaande figuren tonen simulaties van de huidige dekking van KPN in Achtkarspelen. De gele betekent een sterk indoor signaal, roze een redelijk indoor signaal en grijs een slecht of geen indoor signaal. Twijzelerheide Vrijwel geheel Twijzelerheide is niet bedekt op indoor-niveau. Aangezien er geen bestaande gebouwen met voldoende hoogte (>25 meter) zijn is een nieuwe antennemast onvermijdelijk. Er zijn nog geen bruikbare locaties bekend. Het sportpark aan de Wetterroas geniet de voorkeur vanwege de centrale ligging in het dorp, de mogelijk beschikbare ruimte en de relatieve onzichtbaarheid van een mast voor de bewoners. De andere operators hebben hier geen antennewensen. Vodafone heeft reeds antennes met basisstation in een lichtmast op het genoemde sportpark. Figuur 3 - overzicht huidige kpn UMTS dekking Drogeham
Drogeham Vrijwel geheel Drogeham is verstoken van UMTS indoor dekking. Er zijn geen bestaande gebouwen met voldoende hoogte (>25 meter), dus is een nieuwe antennemast onvermijdelijk. Er zijn nog geen bruikbare locaties bekend. De voorkeur gaat uit naar Het Sportpark van de VV Drogeham of het bedrijventerrein aan de Droegehamster Feart (bij de brandweer), vanwege de relatief centrale ligging in het dorp, de mogelijk beschikbare ruimte en de relatieve onzichtbaarheid van een mast voor de bewoners. KPN is op dit moment de enige operator met een mastwens in Drogeham, maar de kans is groot dat Vodafone en T-Mobile medegebruik in de nieuwe mast aanvragen. Figuur 4 – Overzicht van de huidige KPN UMTS bedekking in Drogeham
6
Augustinusga en Surhuizum De bewoners van Augustinusga en Surhuizum kunnen momenteel in huis totaal geen verbinding maken met mobiel internet via UMTS. Op straat slechts zeer gebrekkig. KPN heeft tot nu toe getracht met één basisstation beide dorpen te kunnen bedienen. Dit is voor zowel KPN als de bewoners niet de beste oplossing. Om dezelfde redenen als hierboven kan blijft een mastlocatie de laatste en enige mogelijkheid. De onderhandelingen tussen KPN en gemeente over de locatie van een mast lopen inmiddels. Figuur 5 – Overzicht van de huidige KPN UMTS bedekking in Augustinusga & Surhuizum
Gerkesklooster-Stroobos Ook de bewoners van Gerkesklooster-Stroobos zijn vrijwel geheel afgesloten van het mobiele internet. Ook hier geldt: er zijn vrijwel geen voldoende hoge gebouwen die kunnen dienen als drager van antennes. De windmolen aan Sarabos staat te ver verwijderd van de bewoners van het dorp. De zuivelfabriek (Friesland Foods) aan de Verlaatsterweg is eventueel bruikbaar, mits de eigenaar plaatsing van antennes op het dak toestaat. Dit is in afwachting van dit totaalplan nog niet nagevraagd. Het sportpark aan de Poorthoek zou een geschikte locatie voor een mast kunnen zijn. Vodafone heeft bij MoNet aangegeven een nieuw opstelpunt te willen op het industriegebied van Stroobos. Medegebruik door andere operators behoort tot de directe mogelijkheden. Figuur 6 – Overzicht van de huidige KPN UMTS bedekking in Gerkesklooster-Stroobos
7
