INHOUDSOPGAVE ZINKUNIECURSUS
1)
FYSISCHE EIGENSCHAPPEN VAN ZINK ........................................................................................... 3
2)
WAAR BESTAAT ZINK UIT WAAR UW GOTEN VAN WORDEN GEMAAKT? .......................... 3
3)
PATINEREN VAN ZINK KAN OP 2 MANIEREN GEBEUREN NL.: ................................................ 3
4)
SOORTEN ZINK ........................................................................................................................................ 3
5)
LEVERBARE ZINKDIKTES WELKE UIT VOORRAAD LEVERBAAR ZIJN................................ 3
6)
WAAR KAN ZINK NIET TEGEN, WAARDOOR DE LEVENSDUUR BEPERKTER WORDT?... 4
7)
GOEDE MANIEREN OM DEKLIJSTEN TE MONTEREN (ZIE FIGUUR 1)................................... 5 FIG. 1 GOEDE MANIER VOOR HET MONTEREN VAN DEKLIJSTEN........................................................................... 5 FIG. 2 DEKLIJST MET VUILRAND- EN WATERKERING ............................................................................................ 6 FIG. 3 EXPANSIESTUK DEKLIJST DMV GERIBBELD ZINK ....................................................................................... 6
8)
GOEDE MANIER OM ZIJWANGEN TE MONTEREN:...................................................................... 7 FIG. 4 ZINKUNIE ZIJWANG OPHANGSYSTEEM....................................................................................................... 7 FIG. 5 DETAILS GOOT IN BOUWKUNDIGE BAK...................................................................................................... 8 TABEL 1: EXPANSIESTUK IN DAKGOOT................................................................................................................ 9 FIG. 6 MONTAGERICHTING GOTEN .................................................................................................................... 10 FIG. 7 MONTAGE TAPEIND T.O.V. BEUGEL ......................................................................................................... 10 FIG. 8 MONTAGE MECHANISCH EXSPANSIESCHOT ............................................................................................. 11 FIG. 9 MONTAGE MECHANISCH EXPANSIESTUK MET SEPARATIESCHUIF ............................................................ 11 FIG. 10 MONTEREN EXPANSIES ......................................................................................................................... 12
9)
STANDAARD BAK- EN MASTGOTEN IN BEUGELS....................................................................... 12 FIG. 11: STANDAARD GOOTBEUGELS................................................................................................................. 13 FIG. 12: NIET STANDAARD GOOTBEUGELS ......................................................................................................... 14
10)
SOLDEREN VAN ZINK/KOPER ........................................................................................................... 15
11)
ONDERCONSTRUCTIE T.B.V. ZINKEN/ KOPEREN GEVEL- OF DAKBEDEKKING. ............. 16
12)
FELSSYSTEEM ........................................................................................................................................ 16
FIG. 13 VOORGEPROFILEERDE FELSBAAN .......................................................................................................... 16 FIG. 14 TYPE FELSNADEN .................................................................................................................................. 17 FIG. 15 DOORSNEDE OPBOUW ROND DAKKAPEL................................................................................................ 18 FIG. 16 DETAILS GETOOGDE FELSBANEN OP EEN RONDE DAKKAPEL ................................................................. 18 FOTO 1 EN 2: DAKBEDEKKING MET GETOOGDE FELSBANEN .............................................................................. 19 FIG. 17 EN 18 VASTE EN SCHUIFKLANG ............................................................................................................. 20 FIG. 19 PLAATS VAN DE VASTE KLANGEN .......................................................................................................... 21 TABEL 2 AANTAL KLANGEN PER M2 EN HUN ONDERLINGE AFSTAND, AFHANKELIJK VAN BAANBREEDTE EN DAKHOOGTE (BIJ TAPSE BANEN KUNNEN BANEN BREDER DAN 600MM ZIJN). .................................................... 21 FIG. 20 ZINKUNIE OMKANTING.......................................................................................................................... 21 FIG. 21 HAAKVERBINDING TUSSEN 2 FELSBANEN ............................................................................................. 22 FELSDAKEN (ZIE DETAIL 1 T/M 11) ........................................................................................................... 23 FELSGEVEL HORIZONTAAL (DETAIL 100 T/M 109) .............................................................................. 27 FELSGEVEL VERTICAAL (DETAIL 80 T/M 86)......................................................................................... 30 13)
ROEVENSYSTEEM ................................................................................................................................. 33
FIG. 22 DWARSDOORSNEDE TRADITIONELE ROEVENSYSTEEM ........................................................................... 34 FIG. 23 OPSTAANDE KANTEN VAN EEN ROEFBAAN = 55MM ............................................................................... 34 FIG. 24 BEVESTIGING ROEFLAT EN KLANG ........................................................................................................ 35
1/55
TABEL 3 AANTAL KLANGEN PER M2 EN HUN ONDERLINGE AFSTAND, AFHANKELIJK VAN BAAN BREEDTE EN DAKHOOGTE...................................................................................................................................................... 35 FIG. 25 TRADITIONELE ROEFDAKCONSTRUCTIE MET VASTE EN SCHUIVENDE KLANGCONSTRUCTIE .................. 36 FIG. 26 PLAATS VAN DE VASTE KLANGCONSTRUCTIE ........................................................................................ 36 FIG. 27 BOVENAANSLUITING, VOOR NOK EN KEPER ........................................................................................... 37 FIG. 28 ROEFBAAN MET KEERRAND VOOR GEVELBEKLEDING ............................................................................ 37 FIG. 29 ONDERAANSLUITING MET EEN DRUIPSTUK (TEVENS IS MOGELIJK ONDERAANSLUITING MET EEN VOETAANSLUITING, ZIE FELSBANEN. OOK DEZE BESPREKEN WE IN DE PRAKTIJKRUIMTE)................................. 38 FOTO: GECOMBINEERD ROEVEN/GEVELSYSTEEM .............................................................................................. 39 FOTO: DAK MET ROEFENSYSTEEM ..................................................................................................................... 39 DETAILS ROEVENKLIK SYSTEEM (DETAIL 20 T/M 27) ........................................................................................ 40 14)
LOSANGESYSTEEM............................................................................................................................... 43
FIG. 30 VIERKANTE LOSAGNES .......................................................................................................................... 43 FIG. 31 LOSANGE RUITMODEL ........................................................................................................................... 43 TABEL 4: MATEN LOSANGES WELKE DOOR ZINKUNIE STANDAARD LEVERBAAR ZIJN (LEVERTIJD IN OVERLEG) 44 FIG. 32 SCHUIFKLANG ....................................................................................................................................... 44 TABEL 5: MATERIAAL DIKTE LOSANGES EN AANTAL KLANGEN AFHANKELIJK VAN DAK HOOGTE EN GROOTTE LOSANGE ........................................................................................................................................................... 45 FIG. 33 SCHEMATISCH LOSANGESYSTEEM...................................................................................................... 45 FIG. 34 HALVE LOSANGES VIERKANT ................................................................................................................ 46 FIG. 35 DRUIPRAND VOETAANSLUITING ............................................................................................................ 47 FIG. 36 NOKAANSLUITING ................................................................................................................................. 47 FIG. 37 MUURAANSLUITING: DE AANSLUITING OP EEN MUUR VERTOONT OVEREENKOMST MET DE NOKAANSLUITING. ............................................................................................................................................ 48 FIG. 38 ZIJAANSLUITING MET KOPGEVEL (ZIE ENKELE MOGELIJKHEDEN) .................................................. 48 FIG. 39 AANSLUITING OP HOEKKEPER, DIT IS OP VERSCHILLENDE MANIEREN TE MAKEN................................... 49 FIG. 40 KILAANSLUITING MET AANGESOLDEERD S-PROFIEL VOOR DE AANHAKING VAN DE LOSANGES............. 49 FIG. 41 DAKDOORBREKING: IN EEN DAKDOORBREKING KOMEN DE TECHNIEKEN VAN BOVENAANSLUITING, ZIJAANSLUITING, ONDERAANSLUITING EN HOEKVERBINDINGEN AAN BOD ........................................................ 50 FIG. 42 ZIJAANSLUITING BIJ OPGAAND WERK .................................................................................................... 51 FIG. 43 BOVENAANSLUITING BIJ GEVEL ............................................................................................................. 51 LOSANGEDAK (DETAILS 40 T/M 45)........................................................................................................... 53
2/55
Zinkuniecursus 1) Fysische eigenschappen van zink soortelijk gewicht 7,2kg/dm3 =5,8kg/m2 smeltpunt 420 graden Celsius Uitzettingscoëfficiënt 0,022mm/m*k(lengte) Uitzettingscoëfficiënt 0,017mm/m*k(breedte) 2) Waar bestaat zink uit waar uw goten van worden gemaakt? 99,995% zink, titanium, koper (vandaar de naam titaanzink) 3) Patineren van zink kan op 2 manieren gebeuren nl.: Natuurlijk, (zink is een walsproduct waardoor op nieuw zink een vetlaag aanwezig kan zijn; zink beschermt zichzelf nl. door te patineren), dit patineren gebeurd op een natuurlijke manier d.m.v. weersinvloeden, hoe sneller de vetlaag van het zink af is hoe sneller het patineert, waardoor het zink langer meegaat. Zink beschermt zichzelf namelijk door te pantineren. De levensduur ligt tussen de 25 en 100 jaar, afhankelijk van de toepassing. Bijv. blank zink wat je binnen toepast zal niet patineren, zink aan de onderzijde van een luifel patineert minder snel als een gevel en een gevel patineert weer niet zo snel als een zinken dak. Fabrieksmatig, bijv. d.m.v een zuurbad of andere technieken. Zo heeft iedere fabrikant zijn eigen type en kleur gepatineerd zink (zie 5). Advies: Als je een zinken gevel binnen moet maken pas dan altijd gepatineerd zink toe. Blank zink zal hier niet patineren wat tot gevolg heeft dat waar je het zink hebt vastgepakt de zuurvlekken van je vingers nagenoeg niet meer te verwijderen zijn. 4) Soorten zink Fabrikaat Nedzink Nedzink Umicore Umicore Rheinzink Rheinzink Umicore pigmento Umicore pigmento Umicore pigmento
type NOVA NOVA QUARTS ANTHRA NATURE GREY GRAFFITH GREY GREEN BLUE RED
dikte 0,8mm 1,0mm 0,8mm 0,8mm 0,8mm 0,8mm
uit voorraad leverbaar ja beperkt ja beperkt ja nee nee nee nee
5) Leverbare zinkdiktes welke uit voorraad leverbaar zijn. - walsblank 0,8mm - walsblank 1,0mm - gepatineerd zink 0,8mm
3/55
6) Waar kan zink niet tegen, waardoor de levensduur beperkter wordt? Water wat eerst over een bitumineuze dakbedekking of riet stroomt en nadien loost in een zinken goot (olie en zuren die van die materialen vrijkomen tasten zink aan, oplossing ENKE-coat of ENKE-renocoat, koper heeft hier geen last van). Water wat eerst over koper stroomt en nadien op zink komt. Bijv. koperen verholen goten en daaronder zinken goten (koper is een edeler metaal als zink). Andersom is er geen probleem. Zink dient bij een buiten/binnen situatie in combinatie met een warmdak systeem of op een geventileerd houten constructie of op een ENDELE-isolatiesysteem te worden geplaatst bij elke andere situatie neem contact op met uw zinkleverancier. (Hier komen op een later tijdstip uitgebreid op terug). Lood (als men het lood beschermd met patineerolie is het geen probleem). Niet gegalvaniseerd staal (gegalvaniseerd staal is geen probleem). Looizuren van o.a. de volgende bomen: eik, kastanje, lork, douglas, grenenboom, rode en witte ceder. Looizuren en verfsoorten met p.h. groter dan 5. Beton, kalk en mortel (oplossing permosec). Het gebruik van een schoorsteenkap op een schoorsteen met daaronder bijv. een olieketel of HR-ketel. De neerslag van zo’n soort verwarming kan onherstelbare schade aan het onderliggende zinken dak veroorzaken. Bepaalde verlijmde houtsoorten. De lijm in bepaalde van deze houtsoorten kunnen het zink aantasten (Bijv. Ureum, melanine en phenol-formaldehyde lijmen).B.V. Goten welke boven de muur hangen (buiten/ binnensituatie) met een bodem groter als 300mm moet men bij voorkeur niet monteren op een underlayment bodem, daar hier ook de ventilatie mimimaal is (oplossing permosec). Geïmpregneerd hout.(oplossing permosec) Geschilderd hout, de verf kan het zink aantasten.(oplossing permosec) Ascetische siliconen. Bij twijfel altijd de zinkproducent raadplegen voor advies. Zoals U boven ziet hebben we voor diverse materialen en/of situaties waar zink niet tegen kan een oplossing: ENKE-coat (voor nieuwe goten) ENKE-renocoat (voor bestaande goten) Permosec zonder onderlaag (alleen horizontaal toepassen) Permosec met een dampopen/waterkerende laag (alleen verticaal of schuin toepassen) ENKE coat beschermt tegen afspoeling (emissie) van nieuwe zinken dakgoten, bitumencorrosie en aantasting van riet. Voor bestaande goten dient men ENKE-renocoat te gebruiken (zie folders). Permosec heeft als functie een scheidingslaag tussen zink en een ander materiaal tevens heeft het een ventilerende functie, indien men met de permosec met een damopen/waterkerende laag toepast heeft dit ook een waterafvoerende functie, dit type dient dan ook vrijwel altijd te worden gemonteerd tot in een goot (zie folders).
4/55
7) Goede manieren om deklijsten te monteren (zie figuur 1). Klangen 1mm toepassen met een breedte van min. 80mm van zink of gegalvaniseerd staal en deze te schroeven op het hout (h.o.h min.700 mm plaatsen, schroeven is sterker als nagelen). Zinken deklijsten lijmen met zinklijm op de ondergrond (deze lijm is speciaal ontwikkeld om zink/ koper of ondergronden als hout, dakbedekking en diverse andere materialen te verlijmen) zo kan het zink niet gaan klapperen en komen daardoor de genagelde klangen niet los te zitten. De deklijst eventueel met een waterkering te laten zetten zodat water wat op de deklijst staat automatisch weer op het dak komt (zie figuur 2). Bij voorkeur de waterkering naar binnen. Bij een waterkering naar buiten kan er water in de waterkering komen staan wat bij vorst kan bevriezen en de uitzetting van zink hierdoor in gevaar komt. Om de ca. 12 meter expansies plaatsen d.m.v. geribbeld zink (zie figuur 3). Zorgen dat de deklijst niet al te ruim is ingemeten zodat de wind er niet onder kan. Voor verdere informatie kunt u zich wenden tot het NEDZINK technisch adviesboek blz. 16 en 17.
Fig. 1 Goede manier voor het monteren van deklijsten
5/55
Fig. 2 deklijst met vuilrand- en waterkering
Fig. 3 Expansiestuk deklijst dmv geribbeld zink
6/55
8) Goede manier om zijwangen te monteren: D.m.v. zinkunie zijwang ophangsysteem (zie figuur 4) toepasbaar bij kleinere zijwangen, eenvoudige montage, altijd zinklijm gebruiken om klapperen tegen te gaan. D.m.v felssysteem horizontaal of verticaal toepasbaar bij elke afmeting zijwang, maximaal felsbaan breedte 430mm, technisch beste oplossing, arbeidsintensief, lange levensduur mits goed aangebracht. Details afhankelijk hoe e.e.a. is uitgetimmerd. D.m.v. haaksysteem alleen horizontaal toepasbaar bij elke afmeting zijwang, maximaal baanbreedte 440mm, minimaal 30 mm in elkaar haken, minder arbeidsintensief als felssysteem, altijd zinklijm gebruiken om klapperen te voorkomen, technisch goede oplossing. D.m.v. losanges in ruit of vierkant modellen, afmetingen op aanvraag, zeer arbeidsintensief, kostbaar qua materiaal en arbeid, zeer chique uitstraling voor zowel oude als moderne panden, technisch zeer goede oplossing (details zie NEDZINK technisch adviesboek). Advies: zowel bij fels- alsmede losange-systeem is enige ervaring gewenst om e.e.a. uit te voeren.
Fig. 4 Zinkunie zijwang ophangsysteem
7/55
Waar moet men op letten bij het opmeten en monteren van een goot in een houten bak. (zie figuur 5)
maten in mm. Fig. 5 Details goot in bouwkundige bak
De bovenbreedte van de goot moet min. 4 mm kleiner zijn dan die van de bak. De bodembreedte van de goot moet min.10mm kleiner zijn dan die van de bak. Bij een haakse opstand van de bak het zink altijd enkele graden schuin zetten zodoende is de opstaande naad ook beter te solderen. Let op expansiestukken! Deze zijn nodig om het uitzetten en inkrimpen van de dakgoot op te vangen. Waar en wanneer een expansiestuk moet worden toegepast staat in onderstaand tabel 1. Expansie mogelijk d.m.v. expansieband op maat gezet inclusief kraallijst of mechanisch expansiestuk dit zijn 2 schotten (1*links/ 1*rechts) en een separatieschuif. Let hierbij ook op met wat voor omgevingstemperatuur het zink gemonteerd wordt, nl. bij een lage omgevingstemperatuur is het zink op zijn “kleinst” en zal dus meer ruimte nodig hebben om uit te zetten. Als het zink met een hoge omgevingstemperatuur bijv. in de zomer 26° C wordt gemonteerd, is het zink op z’n “grootst” en zal dus meer gaan krimpen dan uitzetten. Houdt hier dus rekening mee!
8/55
gootuitvoering
max gootlengte in meters zonder expansiestuk
Max. afstand in meters tussen 2 expansiestukken ontwikkelde breedte van de goot < 550 mm
Ontwikkelde breedte van de goot > 550 mm
mecharubberen nische expansie** expansie*
mecha- rubberen nische expansie** expansie*
goot in bak 2 vrije uiteinden**** 1 vrij uiteinde****
12 6
12 6
9 4,5
9 4,5
6 3
Goot in beugel 2 vrije uiteinden*** 1 vrij uiteinde***
18 9
18 9
12 6
12 6
9 4,5
* zie figuur 8+9 *** De vrije expansieruimte moet minimaal 20 mm zijn ** zie figuur 10 **** De vrije expansieruimte moet minimaal 10 mm zijn
Tabel 1: Expansiestuk in dakgoot
De achteropstand min. 10mm hoger als de vooropstand, bij voorkeur 30mm handhaven. De uiteinden van de goot moeten min. 10mm ruimte hebben t.o.v. koppenschotten van de bouwkundige bak i.v.m.expansie. Hoeken zijn over het algemeen zwakke punten; probeer altijd hoekverstevigingen te maken. Tapeinden plaatsen met min. 20mm vrije ruimte rondom de bouwkundige constuctie i.v.m. expansie. De goot bij voorkeur plaatsen op ongeschaafd vuren houten planken (ventilatie). Het verdient aanbeveling om bij nieuw geïmpregneerd/geschilderd hout of een verlijmde houtsoort (zie punt 6) een scheidingslaag toe te passen bijv. PERMOSEC zonder onderlaag, om tevens condensproblemen te voorkomen. Ditzelfde advies geld ook voor ondersteuningen van beton of andere steenachtige materialen, waarbij de PERMOSEC zonder onderlaag ook de slijtage van het zink tegen gaat i.v.m. uitzetten en inkrimpen van het zink. Klangen toepassen met een breedte van min. 80mm en een dikte van 1mm uit te voeren in zink of gegalvaniseerd staal. Bij voorkeur de klangen schroeven min h.o.h. 660mm (zie figuur 5). Bij een bodembreedte groter als 300mm een bodemklang monteren of zinklijm gebruiken. Montagerichting van laag naar hoog, tapeind altijd op het laagste punt. Dus een afwaterende overlap.
9/55
Minimale overlap 10mm i.v.m. solderen.
Fig. 6 Montagerichting goten
Fig. 7 Montage tapeind t.o.v. beugel
10/55
Fig. 8 Montage mechanisch exspansieschot
Fig. 9 Montage mechanisch expansiestuk met separatieschuif
11/55
Fig. 10 Monteren expansies
9) Standaard bak- en mastgoten in beugels. Expansies zie punt 9/tabel 1 en figuur 6, 7, 8, 9 en 10. Uit voorraad in zink leverbaar: - Bak- en mastgoot 30 (300mm ontw.) - Bak- en mastgoot 37 (370mm ontw.) - Bak- en mastgoot 44 (440mm ontw.) - Bakgoot 50 of 55 (500mm/550mmontw.) Het afschot in de richting van het tapeind moet minimaal 2 mm per meter gootlengte bedragen. Minimale overlap 10mm i.v.m. solderen. Hartafstand van de beugels minimaal 660mm h.o.h. Standaard beugels leverbaar in diktes 25*5 mm , 30*5mm , 30*6mm en 30*8 mm indien gewenst ook op andere diktes leverbaar.
12/55
Beugel met staart 45gr. gebogen (type 3KB/KM) Muurbeugel( type 5 KB/KM) Renovatiebeugel (muurbeugel met extra ondersteun i.v.m stevigheid,Type 2 KB/KM)
Fig. 11: Standaard gootbeugels
13/55
Pollepelmodel (snel leverbaar,type 1 KB/KM) Muurplaatbeugel staart 2* 45gr gebogen (snel leverbaar,type 4 KB/KM) Beugels met staart op graden gebogen (snel leverbaar) Beugels op maat gemaakt (levertijd ca 3 weken) Beugels met tapgat t.b.v. kraalhouder (indien men de goot er niet kan inklappen, levertijd +/- 1 week).
Fig. 12: niet standaard gootbeugels
14/55
10) Solderen van zink/koper Het solderen van zink dient bij voorkeur in de werkplaats plaats te vinden zo heeft men een veel geleidelijke temperatuur van de soldeerbout wat de soldering ten goede komt. Het soldeerwerk dient zodanig te worden uitgevoerd dat de soldeer goed heeft gevloeid (soldeerbout vooraf goed vertinnen en bij koper ook het koper over een naad van 20 mm voorvertinnen), bij een verticale naad een minimale overlap van 5mm en bij een horizontale naad een minimale overlap van 10mm, bij voorkeur 20mm. Alvorens de soldeervloeistof aan te brengen dient men er zeker van te zijn dat het te solderen zink/koperoppervlak goed schoon is en de te solderen naad goed sluit (max. spleet mag maximaal 0,5mm bedragen en bij voorkeur max. 0,2mm zeker bij koper). Na het solderen van de naad de soldering voldoende laten afkoelen en vervolgens de naad goed schoon poetsen met een natte spons of een natte doek. Bij het solderen van zink kunnen 2 legeringen worden toegepast nl. o Tin-lood Sn/Pb 40/60, antimoon-arm,smeltraject 183-235 gr. celsius o Tin-lood Sn/Pb 50/50, antimoon arm,smelttraject 183-216 gr.celsius Bij het solderen van koper kan er maar 1 legering worden toegepast nl. tin/kopersoldeer Sn/Cu 97/3, omdat er koper in zit heeft dit een veel hoger smelttraject wat ook nodig is bij koper om een goede soldering/hechting te krijgen, een veel gemaakte fout van loodgieters om koper te solderen met 40/60 of 50/50 i.v.m. de lage smelttemperatuur is de verbinding niet sterk genoeg om het krimpen en uitzetten van het koper op te vangen d.m.v. popnagels is dit eventueel op te lossen. Bij het solderen van zink dient men bij voorkeur een soldeerbout van minimaal 500 gram met zool van 7-10mm te gebruiken, dit om een goede invloeiing te verkrijgen (capillaire soldering), bij moeilijk bereikbare plaatsen kan men een soldeerbout van 350 gram gebruiken met een zool van 5mm. Voordeel van een zwaardere bout is een egalere temperatuur van de bout (dit geeft een betere soldering). Bij het solderen van koper dient men bij voorkeur een soldeerbout van 700 gram met een zoollengte 25mm en zoolbreedte 7 à 10 mm te gebruiken. Daar koper een goede warmtegeleider is, is dit gewicht van die bout noodzakelijk. Het gebruik van popnagels met een koperen kop en een RVS stift gaswaterdicht is altijd beter i.v.m. opvangen van krimpen en uitzetten van het koper. Soorten bouten: koperen bouten en longlife bouten. - koperen bout; - met pin (open windkap) - met moer (gesloten windkap) Koperen bouten dienen regelmatig schoongemaakt worden d.m.v. salmiakblok en indien nodig worden schoongevijld. De koperen bout dient op zijn tijd weer te worden gesmeed. Afkoelen in water wat in de praktijk gebeurd is niet bevorderlijk voor de levensduur van de bout. Longlife bout; -met pin (300 of 500 gram) alleen te gebruiken voor zink Longlife bout, de naam zegt het al, is een soldeerbout die bij juist gebruik lang meegaat. Hij wordt gemaakt uit een legering, deze bout alleen reinigen met een salmiakblok of een vochtige doek, absoluut niet smeden en/of vijlen aan deze bout en ook niet afkoelen in een emmer water! Type soldeervloeistoffen die men dient te gebruiken afhankelijk van het type soldering, elke loodgieter heeft zijn eigen voorkeur. De nieuwe soldeervloeistof DECA VM wordt op dit moment veel verkocht. Deze is uitermate geschikt om nieuw zink, oud zink, NOVA zink, QUARTZ zink en ANTHRA zink te solderen.
15/55
11) Onderconstructie t.b.v. zinken/ koperen gevel- of dakbedekking. I.v.m. de stijgende isolatienormen, het stijgende gebruik van verlijmde houtsoorten alsmede het plaatsen van inbouwpots wordt de onderconstructie van een zinken- c.q. koperen gevel/daksysteem van een steeds groter belang i.v.m. mogelijke condens die zowel de onderconstructie als het zink kan aantasten (koper niet). Enkele mogelijkheden om een onderconstructie goed uit te voeren zijn: Geventileerde houtconstructie = kouddakconstructie (zie NEDZINK technisch adviesboek blz.18 en 19, net onder het zink wordt geventileerd met buitenlucht om zo de damp af te voeren). Endele-isolatiesystemen = warmdakconstructie (zie folder ZINCLINE, het gebouw wordt 100% dampdicht gemaakt) - ENDELE CLASSIC (getoogde daken of wanden) - ENDOPAL idem als CLASSIC echter met volle beplating.(verbeterde versie van classic echter alleen toepasbaar op rechte wanden of daken). - ENDELE-PLUS met aan beide zijden aluminium beplating (meestal geschikt voor daken of wanden) Deze 2 systemen bespreken we zo meteen uitvoerig in het praktijklokaal.
12) Felssysteem Belangrijkste aandachtspunten voor het felssysteem: -
-
Zowel voor dak- en gevelsystemen. Minimale dakhelling 3 graden bij een daksysteem, echter bij voorkeur 7 graden, daar een gesloten fels niet waterdicht is, kan bij het smelten van sneeuw zo’n dak lekken. Daksysteem maximale werkende baanbreedte 600mm echter bij voorkeur 530mm (i.v.m. klapperen van de banen bij een hoog dak met een hoge windbelasting). Gevelsysteem maximale werkende baanbreedte 430mm. Gunstige werkende baanbreedtes 600mm, 530mm, 480mm, 430mm, 380mm en 330mm (zie figuur 13).
Fig. 13 voorgeprofileerde felsbaan
-
Keuze werkende baanbreedte afhankelijk van dak- of gevelsysteem, windbelasting, symmetrie van de gevel of het dak i.v.m ramen, deuren en schoorstenen.
16/55
-
-
Felssystemen worden over het algemeen het meest toegepast, daar het past bij alle types architectuur en het t.o.v. andere systemen meestal goedkoper is. Bij gevelsystemen zijn banen zowel horizontaal als verticaal toepasbaar. Bij daksystemen zijn banen alleen in de richting van de dakhelling mee toepasbaar. Levensduur 70 tot 100 jaar mits goed aangebracht. Een standaard felsbaan bestaat uit een overfels en een onderfels, zo heeft men ook een startfelsbaan met 2 onderfelsen of in sommige gevallen een felsbaan met 2 overfelsen (zie 3uur 12). Een onderfels = 30mm ontwikkeld. Een overfels = 40mm ontwikkeld. Een felsnaad kan men enkel en dubbel felsen (zie figuur 14).
Fig. 14 type felsnaden
-
-
Men praat bij een felsbaan altijd over de werkende baanbreedte van een felsbaan deze is ook ca. 4mm groter als de bodem van de felsbaan daar de overfels iets schuin staat i.v.m. werken van het zink. Bij het monteren van een felssysteem houdt altijd rekening met het werken van het zink .Dus solderen dient zo weinig al dan niet te gebeuren. Felsbanen kunnen ook worden getoogd met een minimale radius van ca. 600mm. Bijv. voor een rond dak of een getoogd dakkapel (zie hiervoor figuur 15 en 16).
17/55
Fig. 15 Doorsnede opbouw rond dakkapel
Fig. 16 Details getoogde felsbanen op een ronde dakkapel
18/55
Foto 1 en 2: dakbedekking met getoogde felsbanen
19/55
Benodigd gereedschap; naast het gebruikelijke zinkwerkersgereedschap zijn o.a. nodig een dubbel- en/of enkelfelsluiter, druipkantvormer of ecobender, druipkantsluiter en aftekenmal. Bij montage begint met het uitzetten of aftekenen van dakvlak, het aftekenen begint vanuit de as van het dakvlak, van daaruit worden links en rechts de werkende breedtes afgetekend. Houdt bij het aftekenen altijd rekening mee of je een even of een oneven aantal banen moet monteren, de 2 buitenste banen worden altijd pasbanen met bij een juiste montage een gelijke breedte. Nadat de goot is gelegd en de felsbanen zijn afgetekend, monteert men de voetaansluiting/startprofiel, hierna start men meestal met een felsbaan met 2 onderfelsen in het midden van het dak of links/rechts van de as van het dak. Daarna legt men de standaard felsbanen links en rechts hiervan, zo eindigt men altijd aan de buiten zijde met een onderfels, hier kan men dan diverse randafwerkingen op los laten. Bij felssystemen of andere systemen heeft men meestal meerdere oplossingen om een detail te maken. Door uitzetten en inkrimpen als gevolg van temperatuurwisselingen mogen de baanlengten maximaal ca. 10mtr zijn. In de praktijk worden ze wel eens langer geleverd echter dan dient de aanhaking bij het startprofiel iets langer als de gebruikelijke 30mm te worden gehouden. Bevestigen van de felsbanen geschiedt d.m.v. roestvrijstalen vaste- en schuifklangen (zie figuur 17 en 18).
Fig. 17 en 18 vaste en schuifklang
-
-
Standaard hoogte klangen toe passen bij een geventileerd dak en verhoogde klangen 30mm toepassen bij een warmdakconstructie in combinatie met PERMOSEC met onderlaag. De plaats van de vaste klangen is bij een te bekleden vlak zeer belangrijk i.v.m. het werken van de banen (zie figuur 19 en tabel 2).
20/55
Fig. 19 plaats van de vaste klangen
Tabel 2 aantal klangen per m2 en hun onderlinge afstand, afhankelijk van baanbreedte en dakhoogte (bij tapse banen kunnen banen breder dan 600mm zijn).
Fig. 20 Zinkunie omkanting
De felsbanen kunnen door de zinkunie worden voorzien van een ZU-omkanting dit geeft voor de verwerker enorme montagevoordelen (zie figuur 20). Bij het maken van een koppeling (haakverbinding) tussen twee felsbanen in de lengterichting is er, afhankelijk van de dakhelling, een minimale overlap nodig. Deze overlapping is noodzakelijk om de constructie regendicht te krijgen (zie figuur 21).
21/55
Fig. 21 Haakverbinding tussen 2 felsbanen
Daar wij als zinkunie de laatste jaren bij vele zinkwerkers de diverse details alsmede zinkprofielen hebben mogen aanschouwen, hebben we voor ons gevoel de beste details met de daarbij behorende zinkprofielen zowel praktisch als economisch voor u op een rijtje gezet met de daarbij behorende benaming (zie onderstaande details).
Heeft u ooit details waar u niet uitkomt staan wij natuurlijk altijd klaar!
22/55
Felsdaken (zie detail 1 t/m 11)
23/55
24/55
25/55
26/55
Felsgevel horizontaal (detail 100 t/m 109)
27/55
28/55
Foto: buitenhoek detail horizontale felsen
29/55
Felsgevel verticaal (detail 80 t/m 86)
30/55
31/55
32/55
13) Roevensysteem
Te onderscheiden traditionele roevensysteem met roeflatten (zie figuur 22 t/m 29) en het roevenkliksysteem (roeflat is hier door een roefkliklijst vervangen wat enorme montagewinst kan opleveren, dit roevenkliksysteem bespreken we in het praktijk gedeelte, zie detail 20 t/m 27). Als daksysteem toepasbaar en met enige aanpassingen ook als gevelsysteem toepasbaar (alleen traditioneelsysteem, zie figuur 28). Nagenoeg niet te togen. Roefdaken worden meestal toegepast bij oude of oud lijkende gebouwen en geeft een zeer fraai uiterlijk, echter is qua materiaal en montage meestal duurder als het felssysteem. Solderen aan roevendak hoeft alleen aan de onderzijde van een roefkap. Indien men een roevendak goed monteert kunnen alle profielen onderling van elkaar blijven uitzetten en krimpen. Levensduur 70 tot 100 jaar mits goed aangebracht. Benodigd gereedschap: naast het gebruikelijke zinkverwerkersgereedschap zijn o.a. nodig druipkantvormer of ecobender, druipkantsluiter, aftekenmal, zettangen, dubbel felsijzer en plet felsijzer. Dakhelling minimaal 3 graden, echter bij voorkeur 7 graden. Maximale baanbreedte 890mm, echter niet altijd aan te raden i.v.m. de windbelasting van het te bekleden vlak. Te brede banen kan leiden tot klapperen van banen . Gunstige baanbreedtes (zie figuur 22). 890mm, 790mm, 740mm, 690mm, 640mm, 560mm, 490mm en 440mm (Hoe smaller de banen hoe duurder het te gebruiken materiaal alsmede de montage van het vlak uitkomt). Werkende baanbreedte roefbaan = baanbreedte + 60mm (zie figuur 22). De lengte van de banen zodanig toepassen dat bij uitzetting van het zink de baan niet uit het startprofiel schiet. Let hierbij op de uitzetting per lengte meter van het zink! Zie ook onderdel felsbanen. 33/55
|< 60 mm >| |< |<
Baan breedte Werkende baan breedte
>| >|
Fig. 22 dwarsdoorsnede traditionele roevensysteem
Fig. 23 opstaande kanten van een roefbaan = 55mm
34/55
Fig. 24 Bevestiging roeflat en klang
Roeflat dient aangeschuind te zijn i.v.m. werken van het zink (zie figuur 24). De klang dient aan de onderzijde van de roeflat genageld te worden.
Roefklangen uitvoeren in zink 1 mm. (zie figuur 24, 25, 26 en tabel 3).
Tabel 3 aantal klangen per m2 en hun onderlinge afstand, afhankelijk van baan breedte en dakhoogte.
35/55
Fig. 25 traditionele roefdakconstructie met vaste en schuivende klangconstructie
Fig. 26 plaats van de vaste klangconstructie
36/55
Fig. 27 bovenaansluiting, voor nok en keper
Fig. 28 roefbaan met keerrand voor gevelbekleding
37/55
Fig. 29 onderaansluiting met een druipstuk (tevens is mogelijk onderaansluiting met een voetaansluiting, zie felsbanen. Ook deze bespreken we in de praktijkruimte).
38/55
Foto: gecombineerd roeven/gevelsysteem
Foto: dak met roefensysteem
39/55
Details roevenklik systeem (detail 20 t/m 27)
40/55
41/55
42/55
14) Losangesysteem Zowel als dak- en gevelsysteem toepasbaar. Indien men het toepast op een dak dient de minimale dakhelling 25° te zijn of minimaal 18° echter dan dient de tophoek gesoldeerd te worden. Men heeft diverse soorten losanges. Het meest toegepast is het vierkant model (zie figuur 30) en ruitvormig model (zie figuur 31) met diverse afmetingen (zie tabel 4).
Fig. 30 vierkante losagnes
Fig. 31 losange ruitmodel
43/55
Materiaal
Model
Knipmaat
Aantal per m².
Zink 0,8 Zink 0,8 Zink 0,8 Zink 0,8 Zink 0,8
vierkant vierkant vierkant ruitmodel speciaal ruitmodel
250 x 250 328 x 328 492 x 492 254 x 500 250 x 391
29 15,4 5,6 17,7 32
Zink 0,8
ruitmodel
285 x 557
16
Nova/quarts Nature Grey Zink 0,8 gepatineerd
vierkant
250 x 250
29
Nova/quarts Nature Grey Zink 0,8 gepatineerd
vierkant
328 x 328
15,4
Nova/quarts Nature Grey Zink 0,8 gepatineerd
vierkant
492 x 492
5,6
Nova/quarts Nature Grey Zink 0,8 gepatineerd
ruitmodel speciaal
254 x 500
17,7
Nova/quarts Nature Grey Zink 0,8 gepatineerd
ruitmodel
250 x 391
32
Nova/quarts Nature Grey Zink 0,8 gepatineerd
ruitmodel
Koper 0,7 Koper 0,7 Koper 0,7 Koper 0,7 Koper 0,7
vierkant vierkant vierkant ruitmodel speciaal ruitmodel
Koper 0,7
285 x 557
16
250 x 250 328 x 328 492 x 492 NIET LEVERBAAR 250 x 391
29 15,4 5,6
ruitmodel
285 x 557
16
Koper patine losanges
vierkant
250 x 250
29
Koper patine losanges
vierkant
328 x 328
15,4
Koper patine losanges
vierkant
492 x 492
5,6
Koper patine losanges
ruitmodel speciaal
32
NIET LEVERBAAR
Koper patine losanges
ruitmodel
250 x 391
32
Koper patine losanges
ruitmodel
285 x 557
16
Tabel 4: maten losanges welke door zinkunie standaard leverbaar zijn (levertijd in overleg) Losanges zet men vast met vaste klangen en schuif klangen (zie tabel 5 en figuur 32). De zinken losanges worden door Zinkunie gelaserd. Dit houdt in dat ze maatvast zijn ook zit er een vaste klang aan, wat erg kostenbesparend is. Bij koperen losanges dient deze er nog aangesoldeerd te worden.
Fig. 32 schuifklang
44/55
Tabel 5: materiaal dikte losanges en aantal klangen afhankelijk van dak hoogte en grootte losange
Fig. 33 schematisch losangesysteem
45/55
Montage Bij een onderaansluiting wordt in principe het eerst gestart met een voet profiel hierin worden de halve losanges gehaakt en vervolgens worden de hele losanges gemonteerd (zie figuur 34 en 35).
Fig. 34 halve losanges vierkant
46/55
Fig. 35 druiprand voetaansluiting
Aftekenen: losanges worden met een kleine speling aangebracht om een rechte lijnen patroon te krijgen is aftekenen noodzakelijk ,vanuit het midden van het dakvlak beginnen we met aftekenen door om de 3 losanges smetlijnen aan te brengen (nodig dit bespreken we in de praktijkcursus). Bij een bovenaansluiting bij voorkeur uitkomen op halve losanges (zie figuur 36 en 37). Wanneer dit onmogelijk is dan de deellosange op maat knippen en aan de bovenzijde van een haakrand voorzien
Fig. 36 nokaansluiting
47/55
Fig. 37 Muuraansluiting: de aansluiting op een muur vertoont overeenkomst met de nokaansluiting.
Fig. 38 zijaansluiting met kopgevel (zie enkele mogelijkheden)
48/55
Fig. 39 aansluiting op hoekkeper, dit is op verschillende manieren te maken
Fig. 40 kilaansluiting met aangesoldeerd S-profiel voor de aanhaking van de losanges
49/55
Fig. 41 dakdoorbreking: in een dakdoorbreking komen de technieken van bovenaansluiting, zijaansluiting, onderaansluiting en hoekverbindingen aan bod
50/55
Fig. 42 Zijaansluiting bij opgaand werk
Fig. 43 bovenaansluiting bij gevel
51/55
52/55
Losangedak (details 40 t/m 45)
53/55
54/55
Foto: Buitenhoekaansluiting
55/55
