Inhoudsopgave LIFECOACH ABC FEBRUARI BEROEPSOPLEIDING LIFECOACHING ATMA INSTITUUT 1

Inhoudsopgave ACTIEWIEL .................................................................................................................................... 3 ACTIEWERKWOORDEN ................................................................................................................. 3 ADEMSESSIE ................................................................................................................................. 4 AFFIRMATIE .................................................................................................................................. 4 ASSERTIVITEITSMODEL ............................................................................................................... 5 BODYDRUMRELEASE (BDR).......................................................................................................... 6 BIOGRAFIE / LEVENSLOOP .......................................................................................................... 6 CHAKRA'S ...................................................................................................................................... 7 COLLAPSING ANCHORS ................................................................................................................ 7 COMMUNICATIENIVEAU'S ............................................................................................................ 8 CREATIESPIRAAL .......................................................................................................................... 8 CURRICULUM VITAE ................................................................................................................... 12 DIVERGEREN EN CONVERGEREN ............................................................................................... 13 DRAMADRIEHOEK ....................................................................................................................... 14 DROOMOEFENING ...................................................................................................................... 15 DUIDELIJKHEID/INZICHT SCHEPPEN ....................................................................................... 15 EYE ACCESSING CUES ................................................................................................................. 15 FUTURE PACING.......................................................................................................................... 16 GEWELDLOZE COMMUNICATIE .................................................................................................. 16 HEART COHERENCE (HART COHERENTIE) ................................................................................. 18 HUMAN DOING → HUMAN BEING .............................................................................................. 18 HYPNOSE ..................................................................................................................................... 19 INTROJECTIES ............................................................................................................................ 19 INTUÏTIE: HET ZESDE ZINTUIG ................................................................................................. 19 INSPIREREN................................................................................................................................ 20 JOHARI-VENSTER ....................................................................................................................... 20 KERNKWADRANT ........................................................................................................................ 21 KWALITEITEN, HALF-LATENTE, LATENTE, MANIFESTE, VERVORMDE ...................................... 24 KWALITEITENLIJST .................................................................................................................... 24 LEVENSBOOM .............................................................................................................................. 26 LEVENSPANORAMA ..................................................................................................................... 27 LIFEDESIGN ................................................................................................................................ 27 LOOPBAAN-ZELFSTURINGSVRAGEN .......................................................................................... 27 LUISTEREN, SAMENVATTEN, DOORVRAGEN (LSD) ................................................................... 27 MANAGEMENT VERSUS LEIDERSCHAP....................................................................................... 28 MEDIATION/CONFLICTBEMIDDELING ...................................................................................... 28 MEDITATIE .................................................................................................................................. 29 MISSIE ........................................................................................................................................ 29

LIFECOACH ABC FEBRUARI 2014 - BEROEPSOPLEIDING LIFECOACHING ATMA INSTITUUT

1

NEURO LINGUISTISCH PROGRAMMEREN (NLP) ....................................................................... 29 ONTSPANNINGSOEFENING ........................................................................................................ 31 PIRAMIDE VAN MASLOW............................................................................................................ 31 POLARITEITEN ............................................................................................................................ 32 PROBLEEMRAAMWERK / UITKOMSTRAAMWERK ...................................................................... 33 PROVOCEREN .............................................................................................................................. 33 RELATIECOACHING..................................................................................................................... 33 RESOURCE DEVELOPMENT INSTALLATION (RDI) ..................................................................... 34 RATIONEEL EMOTIEVE THERAPIE / TRAINING (RET) .............................................................. 34 ROOS VAN LEARY ........................................................................................................................ 36 SMART ......................................................................................................................................... 38 SPECIFICEREN ............................................................................................................................ 38 SPIEGELEN .................................................................................................................................. 38 STAR ............................................................................................................................................ 38 SYNCHRONICITEIT ..................................................................................................................... 39 TALENTEN.................................................................................................................................... 39 TRANSACTIONELE ANALYSE (TA) .............................................................................................. 40 VIERKANT VAN VERTROUWEN ................................................................................................... 41 VISUALISATIE ............................................................................................................................. 41 VOICE DIALOGUE ........................................................................................................................ 45 VRAGEN, OPEN EN GESLOTEN .................................................................................................... 46 WAARDENONDERZOEK ............................................................................................................... 46 WAARDENLIJST .......................................................................................................................... 48 ZELFANALYSE .............................................................................................................................. 48 ZINGEVENDE FACTOREN ............................................................................................................ 50

2

Actiewiel (Zie ook Levensboom en LifeDesign) Voor het scheppen van je LifeDesign kun je het actiewiel gebruiken. De cycli of processen in het leven kun je vergelijken met de beweging van een wiel over een pad: het actiewiel. Het wiel bestaat uit vier spaken die elk een essentiële vraag vertegenwoordigen. Bij het actiewiel laat je de cliënt door middel van allerlei vragen uitgebreid ingaan op de vier vraagstellingen: 1. Hoe gaat het? 2. Wat wil je? 3. Wat kun je? 4. Wat besluit je? Tijdens het onderzoeken en beantwoorden van de verschillende actievragen kun je de cliënt op verschillende stoelen laten zitten, om dan als laatste weer op de eerste stoel te gaan zitten en zich voor te laten stellen hoe het zou zijn als hij zijn genomen besluit uitgevoerd heeft. 5. Hoe zou het zijn? / Hoe gaat het? 1. Hoe gaat het? 2. Wat wil je? 3. Wat kun je? 4. Wat besluit je? Bij veel mensen is het actiewiel spaak gelopen bij één van de vier spaken. Ze zijn gestagneerd in hun creativiteit en niet in staat een eigen lifedesign te maken. Bijvoorbeeld omdat iemand geblokkeerd is door een remmende emotie of situatie (1. Hoe gaat het?). Of doordat iemand niet weet wat hij wil (2. Wat wil je?). Of door een gebrek aan zelfvertrouwen (3. Wat kun je?). Of doordat iemand niet kan beslissen (4. Wat besluit je?). Als coach help je de cliënt om na te gaan waar en hoe het wiel is vastgelopen en hoe het weer in beweging/in actie kan komen. Deze methode kan bij alle activiteiten en bij alle levensgebieden gebruikt worden. Het actiewiel kan heel goed gecombineerd worden met BodyDrumRelease.

Actiewerkwoorden Uit deze lijst met actiewerkwoorden kies je de drie meest zinvolle, doelgerichte en inspirerende werkwoorden. Hierna schrijf je beknopt in twee zinnen op wat elk werkwoord voor je betekent. Aanhangen

Construeren

Nemen

Samenstellen

Vermaken

Aanjagen

Contact maken

Oefenen

Schenken

Vernieuwen

Aannemen

Deelnemen

Omarmen

Scheppen

Veroorzaken

Aanraken

Delen

Onderhandelen

Schrijven

Verplichten

Aanroepen

Demonstreren

Ondersteunen

Spelen

Versterken

Aanspannen

Dienen

Onderzoeken

Spreken

Vertalen

Aanspraakmaken

Dragen

Ontdekken

Staan

Vertrouwen

Aansteken

Dromen

Ontspannen

Steunen

Verwerven

Aanvullen

Financieren

Ontsteken

Stimuleren

Verzamelen

Aanwenden

Gebruiken

Ontvangen

Tevredenstellen

Verzorgen

Afleveren

Geldig maken

Ontwerpen

Teweegbrengen

Voeden

Arbeiden

Geloven

Opbouwen

Toestaan

Volbrengen

Bedenken

Genezen

Opeisen

Uitbreiden

Voorbereiden

Begiftigen

Geven

Openen

Uitdrukken

Voorbijgaan

Begrijpen

Handelen

Ophouden

Uitvoeren

Voorlichten

Beklimmen

Herinneren

Opofferen

Uitzoeken

Voorstellen

Bekrachtigen

Herkennen

Oproepen

Vasthouden

Voortbrengen


3

Belichten

Herleiden

Optreden

Veiligstellen

Voortzetten

Beloven

Herstellen

Opvoeden

Verbeteren

Vooruitgaan

Bemiddelen

Hervormen

Opwinden

Verbinden

Voorzien

Bemoedigen

Herzien

Organiseren

Verblijden

Vorderen

Beoordelen

Houden

Overgeven

Verdedigen

Vormen

Beschouwen

Houden van

Overtuigen

Verdelen

Vormgeven

Besluiten

Improviseren

Overwegen

Verenigen

Waarderen

Bespreken

Inspireren

Prijzen

Verspreiden

Wedijveren

Betrokken zijn

Integreren

Raadgeven

Verfijnen

Weerklinken

Bevelen

Invullen

Realiseren

Vergemakkelijken

Weerspiegelen

Bevestigen

Kiezen

Redden

Vergeven

Wekken

Bevorderen

Lanceren

Reizen

Verhelderen

Werken

Bevrijden

Leiden

Relateren

Verhogen

Werven

Bewegen

Licenseren

Respecteren

Verkopen

Zich verbinden

Bijeenbrengen

Meester worden

Richten

Verlevendigen

Zich voorstellen

Combineren

Meten

Rijpen

Vereenzelvigen

Zich verbeelden

Communiceren

Motiveren

Riskeren

Verlichten

Zich aanbieden

Ademsessie Bij een ademsessie creëer je op een ontspannen manier een verbonden ademhaling. Je aandacht is bij je lichaam en bij je ademhaling. Je ademt sneller en efficiënter. Je ademt verbonden, zonder pauze tussen je in- en uitademing, alsof het een cirkel is. Doordat je dieper ademt voeg je meer zuurstof, meer energie toe aan je lichaamssysteem: je doorstroming wordt gestimuleerd, afvalstoffen worden opgeruimd, en het heeft een reinigende verkwikkende en ontspannende werking op je lijf. Door dieper adem te halen voel je ook meer dan bij een hoge, oppervlakkige ademhaling. Hierdoor kun je in contact komen met blokkades in jezelf. (Om pijn en nare ervaringen niet te voelen hebben we namelijk geleerd om hoog te ademen.) Door ademsesssies komen mensen meer in contact met hun levenskracht en wie ze werkelijk zijn. Pas vanuit ontspanning kan iets omhoog komen. Kom je bij een trilling in je systeem, dan schiet je ademhaling in een overlevingsademhaling. Verkramping betekent een gespannen ademhaling met teveel zuurstof. Als iemand een gespannen ademhaling kan loslaten is dat een weg naar het diepere voelen. Het ademen ankert je naar je hogere zelf. Niet teveel krachtinspanning erop zetten, zodat je er helemaal in kunt zijn. Geschikte muziek bij een ademsessie is muziek met trommels (voor aarding) en fluitmuziek (gaat recht naar het hart) Ademsessies zijn effectief bij: depressieve stoornissen traumaverwerking hyperventilatie aandoeningen van de luchtwegen en longen stress slapeloosheid zwangerschap om meer binding te krijgen met de baby. Niet ademen = niet voelen = niet (door)leven

Affirmatie (Zie ook NLP) Affirmeren betekent beamen, bevestigen, bekrachtigen. Een affirmatie is een korte zin die je voor jezelf formuleert en die je zo vaak mogelijk hardop of in jezelf herhaalt, waarmee je je gedachten beïnvloedt en versterkt. In ieder geval 3x per dag, het beste 's morgens direct na het wakker worden, halverwege de dag en vlak voor het slapengaan. Hoe vaker je de affirmatie herhaalt, hoe krachtiger het

4

effect is. Louise Hay schrijft in ‘Je kunt je leven helen’ dat het goed is een maand lang de affirmatie te herhalen. Met affirmaties kun je ook negatieve denkpatronen omzetten in positieve denkpatronen.

Assertiviteitsmodel Het begrip assertiviteit is een geheel van communicatieve vaardigheden waarbij je opkomt voor jezelf. Je eigen gedachten, gevoelens, ideeën, behoeften en verlangens uiten. Belangrijk daarbij is dat deze vaardigheden zo gebruikt worden dat er respect voor de ander uit blijkt. Het is de kunst om op de middelste kolom uit te komen. Assertiviteit houdt dus in : 1. respect voor mezelf = affirmatie 2. respect voor de ander 3. respect voor de relatie = contact sub-assertief

assertief

agressief

 niet opkomen voor jezelf;  opkomen voor jezelf zonder een  opkomen voor jezelf terwijl je mensen over je heen laten lopen ander nodeloos te kwetsen een ander nodeloos kwetst  geen grenzen stellen, geen nee  grenzen stellen, nee zeggen durven zeggen

 over grenzen heengaan van een ander (en van jezelf), ook subtielere vormen zoals:  geen mening durven geven  je mening geven, zeggen wat je  steken onder water geven, ergens van vindt sarcastisch of cynisch zijn, bot reageren  de woorden: 'eigenlijk' of 'liever  'direct' taalgebruik  grof taalgebruik niet' gebruiken  non-verbaal: ineengedoken,  non-verbaal: rechtop, krachtig,  non-verbaal: imponerende en naar beneden kijkend, zachte ontspannen, open (oogcontact), opgeblazen houding, grote ogen, stem, onrustig duidelijke stem, rustig gejaagde agressieve stem, onrustig  oppotten, opsparen: dan kan het doorschieten naar agressiviteit

Minderwaardig

Gelijkwaardig

Meerderwaardig

 vooral bezig zijn met de ander.  ik ben net zo belangrijk als  egoïstisch = alleen op jezelf Anderen zijn belangrijker dan ik. anderen gericht zijn. Ikke ikke en de rest kan stikken

Voorbeeld assertiviteit versus non-assertiviteit Je bent druk bezig met een klus. Een van je collega's komt een babbeltje maken en stoort je. Eigenlijk wil je doorwerken. Je kunt op verschillende manieren reageren: Zie je dan niet dat ik bezig ben? Kan je trouwens niet even bellen voor je langskomt? Zeg maar, kan ik je helpen? Ik moet net vertrekken voor een belangrijke afspraak. Kom later nog eens langs. Ik heb nu echt geen tijd. Kunnen we een andere keer afspreken? Alleen de laatste reactie is een assertieve reactie. De anderen zijn non-assertief. Bij de non-assertieve reacties wordt een onderscheid gemaakt tussen agressiviteit (vijandigheid), sub-assertiviteit en manipulatie. actief agressief onbeheerst

assertief beheerst


5

sub-assertief

manipulatief

passief Agressiviteit (vijandigheid ) = boven gedrag Je houdt op geen enkele wijze rekening met de wensen van de ander. Je probeert de ander te schaden, te vernietigen, te kleineren. Gevoelens worden op intensieve wijze geuit, zonder aandacht voor de gevoelens van de ander (= vechtreactie). Voorbeeld : Zie je dan niet dat ik bezig ben? Kan je trouwens niet bellen voordat je komt? Sub-assertiviteit = onder gedrag Je houdt geen rekening met je persoonlijke voorkeuren Je richt je volledig op de wensen van de ander. Je laat de ander over je grenzen heen gaan. Je laat je uitbuiten. Eigen gevoelens worden niet of niet rechtstreeks geuit (= vluchtreactie). Voorbeeld: Zeg maar, kan ik je helpen? Manipulatie = ontwijkend gedrag Openlijk kom je niet op voor je eigen behoeften. Toch tracht je je eigen wensen te voldoen, maar dit is niet duidelijk voor de andere partij. Je verwijst naar allerlei zaken die niets met jou of met de ander te maken hebben (de reglementen, de directie). Voorbeeld: Ik moet net weg voor een belangrijke afspraak, kom later even langs. Assertiviteit = gelijk gedrag Je vertrekt vanuit de eigen grenzen, behoeften en ideeën. Je hebt daarbij oog voor de ander. Voorbeeld: Het lukt me nu echt niet. Kunnen we een andere keer afspreken?

BodyDrumRelease (BDR) Bij BodyDrumRelease trommelt de coach afwisselend op de linker- en rechterschouder van de cliënt terwijl die zich concentreert op een gedachte, emotie of spanning. Door het trommelen raakt de cliënt diep ontspannen en worden beide hersenhelften gestimuleerd. Hierdoor vindt er een neurologisch proces plaats waarbij een verruimd bewustzijn ontstaat en de cliënt beter in contact komt met zijn gevoel en intuïtie. De geest en het lichaam worden met deze methode op een krachtige manier met elkaar verbonden. Er kan ook op het hoofd, de rug, de armen, de handen, de benen of voeten getrommeld worden. Tijdens het trommelen zit de cliënt op een rechte stoel met niet al te hoge leuning en concentreert zich op zijn onderwerp. Het trommelen duurt een paar minuten. Daarna stopt de coach en vraagt aan de cliënt wat er naar boven kwam tijdens het trommelen. Het praten duurt niet langer dan een paar minuten, anders gaat de cliënt uit zijn gevoel. Dit herhaalt zich een aantal keren. BDR kan met alle andere technieken gecombineerd worden. Er zijn twee fasen: 1. Optrommelen van emoties en drijfveren/motivaties om zo energie weer te laten stromen om ruimte te maken voor nieuwe inzichten. Als er geen nieuwe inzichten meer zijn en emoties verwerkt zijn komt vanzelf fase 2. 2. Intrommelen van nieuwe inzichten waarbij de cliënt zich steeds positiever op de toekomst richt en een toegenomen gevoel van vrijheid en kracht heeft (ik besluit om het anders/hetzelfde te doen). Tijdens de tweede fase zegt de cliënt een paar keer hardop wat zijn nieuwe besluit of positieve gedachte/affirmatie is terwijl de coach trommelt. Hierna bespreekt de coach met de cliënt hoe hij zich voelt. Daarna volgt weer een setje trommelen en praten. Net zolang totdat de cliënt zich helemaal goed, vrij en krachtig voelt.

Biografie / levensloop Het doel van een biografie is: Vanuit het heden kijken naar jouw leven tot nu toe (Wat valt op? denk aan: ordening, patronen, (eigen)waarden, polariteiten, stemmingen, thema's, ratio/emotie) Balans opmaken om ruimte te scheppen voor nieuwe keuzes in jouw leven. Je kunt een biografie indelen in periodes van 7 of 10 jaar, of in andere periodes die voor jou onderscheidend werken. Leef je in in elke periode en beschrijf de herinneringen die boven komen. Ga bij

6

de beschrijving uit van concrete situaties en vertel hoe je jouw leven beleefd hebt. Noteer geen persoonlijke bespiegelingen of opinies. Je schrijft dus niet vanuit een innerlijke en reflecterende waarnemer, maar vanuit wie je was in de betreffende levensfases. Het teruggaan naar de daadwerkelijke beleving staat voorop. Probeer je te beperken tot vijf pagina’s tekst. Denk aan de volgende terreinen: je privé-leven: ouderlijk gezin, huidige leefsituatie je leerleven: school, opleidingen, cursussen je werkleven: wat heb je in jouw leven aan betaald of onbetaald werk gedaan. Binnen deze 3 gebieden kun je aandacht besteden aan: Mensen die invloed op je hebben gehad. Belangrijke gebeurtenissen, crises. Plaatsen waar je hebt gewoond. Initiatieven die je hebt genomen. Uitdagingen waarvoor je gesteld werd. Belangrijke beslissingen.

Chakra's Chakra's zijn energiecentra in ons lichaam. Chakra betekent wiel of rad in het Sanskriet, ook wel energiewiel genoemd. De chakra's voeden de vitale organen van ons lichaam. Als een regenboog vormen ze de verbindende schakels tussen lichaam en geest, tussen geest en materie, tussen verleden en toekomst, tussen hemel en aarde. De zeven belangrijkste chakra's: Naam Plaats

Kleur

Element

Functie

1.

Basis-chakra

perineum

rood

aarde

1.

Heiligbeen-chakra

heiligbeen

oranje

water

1.

Zonnevlecht-chakra

net onder borstbeen geel

vuur

1.

Hart-chakra

hart

groen

lucht

overleving, basisvorming sexualiteit, emotie, aangaan van verbindingen wilskracht, energie, ego-kwaliteiten liefde, zorg, inzet

1.

Keel-chakra

keel

hemelsblauw/violet

hemel/ruimte

1.

Voorhoofd-chakra

indigo

licht

1.

Kruin-chakra

tussen wenkbrauwen kruin

paars

denken

creativiteit,expressie/ communicatie perceptie, inzicht eenheid, wijsheid, kennis, inzicht

Collapsing anchors (Zie ook NLP) Het integreren van ankers. Dit is een NLP techniek voor het neutraliseren van negatieve gevoelens. Daarbij wordt het ene anker gekoppeld aan het negatieve gevoel en het andere aan het tegenovergestelde gevoel. Vervolgens activeer je beide ankers tegelijkertijd. Je koppelt dan beide ankers (het angstgevoel aan het fijne gevoel) aan elkaar. De cliënt ervaart verwarring waarbij beide emoties door elkaar heen lopen; dit verdwijnt snel waarbij het (opgeroepen) fijne gevoel overheerst/de overhand krijgt. De positieve emotie wint, omdat mensen als ze kunnen kiezen tussen twee emoties onbewust liever voor de prettige emotie kiezen. Gebruik de steekwoorden van de cliënt. 1. Vraag je cliënt de ogen te sluiten, lekker te gaan zitten, en een paar keer diep adem te halen, stukje ontspanning doen. Gebruik diverse woorden, maar val niet teveel in herhaling. 2. Vraag je cliënt het enge gevoel of de enge situatie voor te stellen: Kan je vertellen wat je ziet? Kan je omschrijven hoe het eruit ziet? Welke kleuren zie je? Wat vind je het engste?


7

Hoe voelt het nu om er zo naar te kijken? 3. Terwijl je dit gevoel hebt, neem je het negatieve gevoel in je niet-dominante vuist. Je balt je vuist en het gevoel wordt nu verankerd/opgeslagen in je niet-dominante. (= anker installeren) 4. Ga nu weer terug naar het hier en nu. Voel hoe je in de stoel zit, voel je ademhaling en laat de vorige gedachten helemaal los. Voel dat je in het hier en nu bent. 5. Roep nu een gevoel/situatie op dat/die ontzettend fijn voor je is Kan je vertellen wat je ziet? Kan je omschrijven waar je bent? Ben je alleen of met meer mensen? Wat vind je het fijnst / prettigst / leukst aan dit moment? Hoe voelt het nu om hier weer te zijn? Geniet er maar van. Ga er helemaal in op. 6. Terwijl je dit gevoel hebt, neem je het fijne gevoel in je dominante vuist. Je balt je vuist en het positieve gevoel wordt nu verankerd/opgeslagen in je dominante vuist. (= anker installeren) 1. Bal nu je dominante vuist tegelijk met je niet-dominante vuist of breng ze naar elkaar toe. Het positieve gevoel zal het negatieve gevoel overstemmen. 2. De momenten dat je het nodig hebt, hoef je alleen nog maar je dominante vuist te ballen.

Communicatieniveau's Informatie kan op inhoudsniveau en betrekkingsniveau gezonden worden. Het inhoudsniveau betreft de concrete inhoudelijke informatie. Betrekkingsniveau is informatie op meta-niveau: bijvoorbeeld informatie over hoe een boodschap moet worden opgevat en hoe de verhoudingen zijn tussen de betrokkenen in een relatie. Vaak wordt tegelijkertijd een boodschap op inhoudsniveau en betrekkingsniveau gegeven. Inhoudsniveau Hierbij gaat het om de details, om de inhoud. Betrekkingsniveau (meta-niveau) Hoe communiceer je ergens over. Hoe wordt iets gebracht. Het is de toon die de muziek maakt.

Creatiespiraal Mensen hebben dromen, wensen en verlangens en willen invloed op hun leven. De creatiespiraal is een methode waarbij mensen invloed hebben op hun eigen levens-omstandigheden en is ontwikkeld door de fysicus Marinus Knoope. De creatiespiraal is een heldere beschrijving van de natuurlijke weg, waarlangs de mens zijn eigen wensen kan realiseren. Het beschrijft in 12 stappen het creatieproces van wens naar werkelijkheid, van fantasie naar realiteit. Het is een doorgaand proces, een kringloop, zonder begin of einde. Door de logische opbouw en volgorde van de stappen is de creatiespiraal voor velen herkenbaar en praktisch toepasbaar op zowel individueel-, team- als organisatieniveau.

8

De creatiespiraal is in haar heelheid in verrassende harmonie met oude oosterse wijsheden en religieuze inzichten en met het pragmatische westerse denken en handelen. Deze verbinding van oosterse en westerse cultuur, van doen en laten, van de mens als machtig schepper en van de mens als nietig schepsel is het unieke van de creatiespiraal. De creatiespiraal stimuleert om uit het duale of-of paradigma te komen en bevordert het en-en paradigma. Het antwoord op de duale vraag: Is het leven voorbestemd of kan de mens in dit leven zijn eigen wensen realiseren? is tweemaal ja. Lot en persoonlijke invoed gelden beide, ieder in een andere fase. De essentie van de spiraal is ritme en fasering. Veel mensen verkeren in een spagaat tussen aan de ene kant de harde werkelijkheid en aan de andere kant de roze wolkige dromen. Deze liggen mijlenver uit elkaar en veroorzaken als het ware een schisma of verlamming. Wat mensen doen om uit deze spanningsvolle spagaat te komen is ofwel de werkelijkheid rooskleuriger maken ofwel hun wens afzwakken. De creatiespiraal is een effectieve weg om wens en werkelijkheid wel met elkaar te verbinden en gaat ervan uit dat mensen precies over die kwaliteiten beschikken, die ze nodig hebben om hun eigen wensen en verlangens te kunnen realiseren. Een creatieproces kan variëren van kleine en snel te realiseren wensen, soms puur materieel zoals het kopen van een droomzeilboot, antieke kast of huis. Het kan ook gaan over levensvervullende processen, een wending in een loopbaan, het realiseren van een partnerschap of fusie, het tot stand brengen van een ideaal. Creatie vraagt ruimte om iets nieuws te laten ontstaan. Ruimte ontstaat door iets wat niet meer relevant is los te laten. Vanuit leegte kan een schepping ontstaan. De creatiespiraal geeft ook inzicht in transformatieprocessen. Bij transformatie is sprake van diepgaande onomkeerbare verandering. Transformatie is gekoppeld aan doodgaan: het oude moet sterven om het nieuwe geboren te laten worden. Bijvoorbeeld na een verlieservaring is het een enorme uitdaging op opnieuw vervulling en voldoening te vinden in het leven. De realiteit van pijn van het verlies of gemis van een dierbare, van een levensfase, gezondheid, werk of succes onder ogen zien. Dit vraagt een tocht door het donkere dal om de eigen schaduw en de schaduw van het leven tot op de bodem te ervaren. Net zolang tot deze pijn of emotie diepgaand verandert en schoont. Pas hierna is er ruimte voor iets nieuws, voor het ontdekken van een nieuwe weg, een nieuw verlangen, verrassende en oorspronkelijke creativiteit. De 12 stappen van de creatiespiraal 1. Ontvangen Ontvangen van wat er op dit moment is. Het accepteren van gedachten en emoties, zowel de positieve als de negatieve. Het volledig aanvaarden van de huidige situatie, waarin iemand of de organisatie verkeert. Het respecteren van de plek in het oorspronkelijke familiesysteem of in het huidige organisatiesysteem of grotere geheel. Het aanvaarden van de persoonlijke eigenschappen, de kwaliteiten of zonzijden èn de valkuilen of schaduwkanten. Vaak vormen lastige situaties of negatieve emoties de start van een creatieproces. 2. Waarderen Waarderen wie je bent, waarderen wat zich in je leven aandient, complimenten en applaus van harte in ontvangst nemen. Mensen die door het bovengenoemde dal komen, leren de lastige emoties en gedachten en situaties te waarderen, en ontdekken de kracht en schoonheid hierachter. Waarderen betekent ook voluit beleven en genieten. De essentie van waarderen is niet dat alles mooi of prettig moet zijn, maar dat een ervaring omgezet wordt in betekenisvolle informatie. Iemand heeft er iets van geleerd, en verwerft nieuwe kennis of inzicht. In het ontvangen krijgt iemand instemming door realiteitsbesef en in het waarderen komt het tot een exacter begrijpen. Dit geeft een toegenomen bewustzijn en persoonlijke groei. 3. Ontspannen Na het binnenhalen van de oogst en het genieten en het doorvoelen van negatieve ervaring komt vanzelf ontspanning. Als dingen afgerond zijn, als iets zijn plek heeft gekregen of betekenisvol is verwerkt , dan wordt het vanzelf stil en rustig. Het is tijd om uit te rusten of vrij te nemen. Er ontstaat een tijd van inkeer en bezinning. En dan verschijnen spontaan de nieuwe wensen. Tijdens een strandwandeling, op vakantie, in een meditatie of ‘s nachts in bed. Onverwacht valt de wens je toe. Het linker bovenkwadrant met de stappen ontvangen, waarderen en ontspannen is bij transformatieprocessen cruciaal. 4. Wensen


9

Vanuit bezieling gaan mensen op weg en geven ze het verlangen vorm. Het gaat nadrukkelijk om het verlangen dat toekomstgericht is. Verlangen naar hoe het was, naar het oude, wat nooit terug zal keren, maakt ziek en veroorzaakt dat mensen niet hun weg verder willen gaan. Soms duwt het leven een verlangen tijdelijk naar de achtergrond, maar het verdwijnt niet. Na ervaringen die mensen diep raken komen ze vaak weer terug bij hun oorspronkelijke, innerlijke verlangen. Het gaat om de droom, of met andere woorden om de roeping, die de mens niet zelf kiest, maar die er vanzelf is als iemand er open voor staat. Mensen zitten als het ware opgescheept met hun bestemming. Uiteindelijk blijkt dat de droom past bij die persoon, en dat die mens enorme energie of uitstraling heeft als hij /zij authentiek is en zijn/haar diepste verlangen ook daadwerkelijk vorm geeft. Deze stap vraagt om divergentie, breed en creatief denken, uitstel van oordeel, ruimte, fantaseren, zodat het verlangen ongeremd zo aantrekkelijk mogelijk gemaakt kan worden. De wens is in de ontdekking- of vormingsfase nog teer en snel beschadigd of vernietigd door anderen en heeft zorg en koestering nodig. Als een bloesem die door zorgvuldige beregening beschermd is tegen de vernietigende nachtvorst. De droom heeft tijd nodig om te rijpen en sterk te worden. 5. Verbeelden Het vorm geven aan de fantasie en creativiteit. Vanuit een vaag beeld, een ijl luchtkasteel, gaan schetsen en steeds meer contouren aanbrengen. Alle zintuigen inzetten: ruik, proef, voel, hoor en zie de wens, het verlangen. Het gewenste toekomstbeeld visueel, hoorbaar of tastbaar maken en in materie brengen met verf, kleur, klei, papier. Vastleggen voor zover het nu vorm te geven is, op foto, film, CD of wat dan ook. Om zo uiteindelijk tot een helder en scherp beeld te komen van het gewenste eindresultaat. 6. Geloven Een fase waarin het gezonde verstand in actie komt en kritische vragen stelt: ‘Mooi hoor zo’n wens, maar natuurlijk niet praktisch haalbaar’. Mensen die denken dat hun wens niet te realiseren is, krijgen gelijk. Geloven betekent het ombuigen van belemmerende gedachten in bekrachtigende gedachten. In plaats van de remmende gedachte ‘ ik ben te oud of ik ben te jong om een eigen bedrijf te starten….’, de positief geformuleerde gedachte ‘Ik heb precies de juiste leeftijd voor de start van een eigen bedrijf‘. Affirmaties (dit betekent versterkende gedachten) hebben veel effect en moeten daarom zeer precies geformuleerd worden en naadloos passen bij de wens en bij de belemmerende gedachte. 7. Uiten en Netwerken Pas als iemand zelf echt gelooft in zijn verlangen komt de tijd om de inmiddels krachtig geworden wens te uiten en de wereld in te brengen. Het vertellen over de wens, maakt de wens kenbaar aan andere mensen. Hoe enthousiaster iemand is hoe sterker de wens overkomt. Dat is van belang, omdat de meeste verlangens niet door één persoon gerealiseerd kunnen worden. Een ondernemer heeft klanten nodig, een ander zoekt een partner, een financier, een kritische sparring partner of juist een ondersteunend netwerk. Anderen geven suggesties, plaatsen kanttekeningen, waardoor de wens meer handen en voeten krijgt en meer body. Door deze contacten komen zinvolle verbindingen tot stand. De kunst in het leven is niet om alles zelf te kunnen. Een ondernemend mens is niet iemand die alles kan. De kunst is jezelf te omringen met mensen die het wel of beter kunnen. De juiste personen zijn vast niet altijd in de bestaande (werk)kring te vinden, dus moet ook buiten de gebaande paden partners gezocht worden. 8. Onderzoeken Om de wens ook daadwerkelijk te realiseren is het nodige uitzoekwerk onontbeerlijk. Op zoek naar ideeën, deskundigen, informatie, ervaringen. Onderzoeken op welke wijze en met wie de wens gerealiseerd kan worden. Na deze onderzoeksfase gaat het erom een haalbare planning te maken 9. Plannen Een puur westerse techniek om te komen van de wereld die zou kunnen, zijn naar de wereld die is. Plannen speelt zich af op de grens tussen de fantasie van de vorige stappen en de realiteit van de komende stappen. In plaats van na een geweldige ontmoeting te zeggen: ‘we moeten elkaar gauw weer eens zien’, (met de grote kans dat dit niet zal gebeuren), de agenda’s trekken en een afspraak noteren. Zo is het slagingspercentage een stuk groter. 10. Beslissen Beslissen zorgt voor de overgang van denken naar doen. Door de vorige stappen groeit iemand geleidelijk naar een beslissing toe. De beslissing komt op een goed moment als vanzelf. Mensen die moeite hebben

10

met het nemen van beslissingen, blijken vaak de stappen verbeelden, geloven, onderzoeken en uiten over te slaan.


11

11. Handelen Iemand ontdekt, gebruikt en ontwikkelt zijn talenten en kwaliteiten. Het echte werk, een kwestie van oefenen, uitvoeren, aanpakken, van zweten en actie. 12. Volharden De klus blijkt vaak anders dan verwacht. Er zit iets tegen, het loopt uit, de planning moet bijgesteld. Onverwachte problemen. Vallen en weer opstaan, waarbij het geloof op de proef gesteld wordt. Doorgaan met waar je als nietig schepsel aan begonnen bent. Volharden is slechts vol te houden als dit gekoppeld is aan de tegenoverliggende stap: geloven. 1. Ontvangen De cirkel is rond. Iemand komt weer bij het ontvangen. Het gaat nu om het ontvangen van succes, van de oogst, die binnen te halen is. Het vieren van feest, vrolijkheid, plezier en verbondenheid, dankbaar zijn. Het ontvangen en genieten van succes, waardoor de energie weer opgeladen wordt. En ook het toelaten van teleurstelling, het buigen en onder ogen zien van de dingen, die mislukt zijn en in de praktijk niet blijken te werken. De creatiespiraal is vooral goed toepasbaar bij: transformatieprocessen zingevingsvragen de start van een onderneming een loopbaanwending de start van een nieuwe levensfase In alle gevallen wordt de spiraal stap voor stap doorlopen. Laat de cliënt bewust bezig zijn met het realiseren van wensen en verlangens. De kracht van emoties, visualisaties en affirmaties, netwerken en strategisch plannen wordt in praktische oefeningen ervaren. Het ritmisch afwisselen van dynamiek & rust, jezelf & de ander, realiteit & fantasie, de mens als schepsel & de mens als schepper, overgave & wilskracht zijn essentieel voor het bereiken van succes en resultaten.

Curriculum vitae Het is zinvol om de cliënt zijn CV nog eens goed door te laten lezen. Laat hem nog eens terugkijken op zijn arbeidsverleden en op het (evt) reeds gevoerde intakegesprek. Hulpvragen hierbij zijn:

12

1.

Op welke onderdelen van jouw cv ben je trots? Betreft dit functies, taken, organisaties of andere aspecten?

2.

Zet een cijfer (van 0 – 10) achter elke functie, achter elke organisatie waar je hebt gewerkt en achter elke taak die je in jouw cv noemt, om uitdrukking te geven aan de mate waarin je de onderdelen van je loopbaanverleden waardeert. Welke indruk houd je aldus aan jouw eigen loopbaanverleden over?

3.

Kijk opnieuw naar jouw cv, laat je gedachten en gevoelens gaan over de waardering die je bij de verschillende onderdelen hebt geplaatst, laat in je gedachten collegae en leidinggevenden de revue passeren. Wat of wie mij inspireerde in mijn loopbaan? Wat of wie mij demotiveerde in mijn loopbaan:

4.

Welke periode(s) in je cv heeft een kritieke leerervaring opgeleverd die jou gemaakt heeft tot wie je nu bent?

Divergeren en convergeren Bij de ondersteuning van een cliënt in het vinden van een functie die bij hem past, is het goed om ook op een andere manier te kijken naar de hulpvraag, omdat dit veel meer ruimte geeft. Het is daarom goed om eerst alle mogelijkheden te onderzoeken en van de hulpvraag af te wijken en halverwege weer te trechteren naar de hulpvraag toe. Oftewel: divergeren en halverwege convergeren. DIVERGEREN Doel: Vertrekkend vanuit één invalspunt een groot aantal elementen (feiten, problemen, symptomen, gevolgen, oorzaken, ideeën, oplossingen) te genereren. Gebruiksmogelijkheden: een inventaris opmaken nieuwe en ongewone mogelijkheden bedenken moeilijkheden of uitdagingen vanuit verschillende invalshoeken benaderen. alternatieven en selectiecriteria ontwikkelen Principes: zoek zoveel mogelijk ideeën: uit kwantiteit komt kwaliteit sta open voor alle ideeën en vermijd discussie of ‘ja, maar...’ daag het denken uit: houd niet te snel op met zoeken neem ruim de tijd om ideeën te laten sudderen bedenk nieuwe combinaties van bestaande dingen en bouw voort op bestaande ideeën stel oordelen uit totdat voldoende kennis en begrip aanwezig is Divergerende technieken: brainstorming brainwriting CONVERGEREN Doel: Vanuit een groot aantal elementen focussen op één of enkele te selecteren elementen. Gebruiksmogelijkheden: ideeën groeperen verschillende ideeën vergelijken en daaruit kiezen veelbelovende alternatieven verbeteren en verfijnen resultaten beoordelen en daarover beslissen het aanpakken van een omvangrijk thema in deelthema’s Principes: maak bewuste keuzes maak de gehanteerde criteria zichtbaar gooi ideeën niet te snel weg wees realistisch als bepaalde ideeën ook zekere risico’s inhouden beoordeel elk nieuw idee op zijn sterke en positieve kanten Convergerende technieken: criteriamatrix prioriteitendiagram


13

Dramadriehoek (Zie ook Transactionele Analyse) De dramadriehoek is een vrij bekend begrip afkomstig uit de Transactionele Analyse. In de dramadriehoek gaat men er vanuit dat een mens tijdens transacties één (of meer) van drie rollen kan vervullen: de Aanklager, de Redder of het Slachtoffer. Het is een spel van onmacht en afhankelijkheid. Kenmerk is dat het slachtoffer niet echt gered wil worden en dat de drie rollen elkaar vasthouden in een negatief emotioneel spel. Het slachtoffer roept help, de redder wil redden, de aanklager geeft de redder of slachtoffer de schuld dat het niet goed gaat. Redder

Slachtoffer

Aanklager De redder: staat altijd klaar voor de ander. geeft gevraagd en ongevraagd advies. neemt het probleem over (of creëert eerst een probleem) en lost het op voor de ander. ontleent status en identiteit aan het feit dat zij/hij nodig is. zorgt dat door zijn hulp de ander afhankelijk blijft. heeft als basisemotie triomf. Het slachtoffer: stelt zich machteloos en afhankelijk van de ander op. gelooft niet in de eigen kracht en weigert verantwoordelijkheid te nemen. roept op verschillende manieren 'help, help, ik kan het niet, ik heb je nodig..'. klaagt en jammert, eist. helpt alle reddingspogingen vakkundig om zeep. Gered worden zou immers betekenen zelf verantwoordelijkheid nemen en dat is niet de bedoeling. Het is wel de bedoeling veel aandacht te krijgen. heeft als basisemotie depressie. De aanklager: legt graag de schuld bij de ander. is erop uit de ander te pakken op de zwakke plek. Woede is de motor. De woede kan zich richten op zowel de redder als slachtoffer. Of op een medeaanklager. heeft als basisemotie woede. De spelers in dit spel houden elkaar vast in machteloosheid en afhankelijkheid. Niemand wordt er beter van. Kunst is om hieruit te blijven. Dat kan door je te realiseren dat je een volwassen persoon bent met eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden. Dramadriehoek is goed toepasbaar bij: het analyseren van bijvoorbeeld discussies of meningsverschillen en dus juist geschikt voor meta-communicatie.

14

Droomoefening Eerst even ontspannen. Schrijf dan op een groot vel papier met grote letters of cijfers (maar ook weer niet te groot): 6 miljoen. Vraag je nu af wat je zou doen als je 6 miljoen euro gewonnen had. Voor het geld hoef je niet te werken. En verder heb je alles in huis om te doen wat je het liefste wilt doen: je hebt alle benodigde diploma’s en ook alle psychische eigenschappen die voor het verwezenlijken van sommige verlangens nodig zijn, zoals: moed, doorzettingsvermogen. En als je een tijd weg zou willen dan is er ook vanuit je omgeving geen belemmering. Alles werkt mee en alles is mogelijk. Stel je voor dat al je wensen en verlangens gerealiseerd kunnen worden. Ook die van vroeger. Je volgt helemaal je hart. Alles werkt mee. Alles is mogelijk. Hoe voel je je? En wat ga je allemaal doen? Maak tekeningetjes en/of schrijf deze dingen op of maak er een collage van. Maak er in ieder geval een mooi geheel van. En geniet ervan! Maak een plan voor de komende 3 a 5 jaar. Mijmer nu eens over de volgende vragen en maak aantekeningen van wat er als reactie bij je opkomt: 1. Wat is van dit alles de essentie? Of: waar ligt je hart het meeste van al deze dingen? waar gaan je ogen het meeste van stralen? Geef 7 essenties en maak er een zin van! 2. Wat zal dit je geven? Wat levert dit je op? Deze vragen geven zicht op de dieperliggende essenties van dat wat je wenst. 3. Wat kun je doen om de essenties van dat wat je wenst nu al meer in je leven te brengen? (Wat kun je doen om je essenties te volgen?) En waar zitten deze essenties nu al in je leven? Wat heb je er voor nodig om de essentie van dat wat je wenst nu al meer te gaan leven? of: Wat houd je tegen om dit nu al te doen?

Duidelijkheid/inzicht scheppen Als de cliënt veel onderwerpen heeft aangesneden of veel opties heeft aangekaart, is het goed om als coach te helpen alles eens op een rijtje te zetten. Dit gaat vaak samen met inzicht scheppen. (Bijvoorbeeld: als je nu eens kijkt naar alle relaties die je tot nu hebt gehad, kun je daar dan een rode lijn in herkennen, een patroon dat zich steeds weer herhaalt?)

Eye accessing cues (Zie ook NLP) Oogbewegingen in een bepaalde richting kunnen een indicatie zijn voor visueel, auditief of kinesthetisch verwerken van informatie. Oftewel welk zintuiglijk weergave systeem wordt op dat moment gebruikt. Vh – Visuele herinnering Hierbij gaan de ogen rechts naar boven Beelden van dingen die je eerder hebt gezien. (Bijvoorbeeld: Welke kleur ogen heeft je moeder? Hoeveel ramen had het laatste huis waar je woonde?) Vc – Visuele constructie Hierbij gaan de ogen links naar boven. Beelden van dingen die je nooit eerder hebt gezien of het zien van dingen anders dan ze in werkelijkheid zijn. (Bijvoorbeeld: Hoe zou je kamer eruit zien wanneer die blauw was? Hoe ziet een olifant eruit met gele stippen?) Ah – Auditieve herinnering Hierbij gaan de ogen horizontaal rechts opzij. Het herinneren van geluiden of stemmen die je eerder hebt gehoord. (Bijvoorbeeld: Wat is het geluid van het burger alarm? Kun je de stem van je moeder herinneren?) Ac – Auditieve constructie Hierbij gaan de ogen horizontaal naar links. Geluiden die je nooit eerder hebt gehoord. (Bijvoorbeeld: Hoe zou ik klinken als ik de stem van Donald Duck had?)


15

Ad – Auditief digitaal Hierbij gaan de ogen rechts naar beneden. Interne dialoog, in onszelf praten. (Bijvoorbeeld: kun je de trouwbelofte voor jezelf opzeggen? Wat denk je, ga je het doen?) K – Kinesthetisch Hierbij gaan de ogen links naar beneden. Gevoelens, emoties, gevoel van aanraking. (Bijvoorbeeld: Hoe voelt het om gelukkig te zijn? Hoe voelt het wanneer je een nat tapijt aanraakt? Stel je het gevoel van smeltende sneeuwballen voor in je handen?)

Future pacing (Zie ook NLP) Future pacing is afstemmen op de toekomst. Het is het proces waarin mentaal een voorstelling wordt gemaakt van een toekomstige situatie waarin de zojuist opgetreden verandering wordt getoetst. Doel is te ervaren en zeker te stellen dat het gewenste gedrag in de toekomst automatisch en op een natuurlijke manier zal plaatsvinden. Voorbeeld: Ga terug naar een goed gevoel toen je iets succesvol hebt afgesloten (bijv. afzwemmen, rijexamen) Veranker dat positieve gevoel in je dominante vuist. Nu future pacing: stel je voor dat je vandaag je examen doet, voel het goede, krachtige gevoel in je rechtervuist.

Geweldloze communicatie Geweldloze communicatie is communicatie op een emotionele, empathische en creatieve manier, ontwikkeld door de psycholoog Marshall Rosenberg. Geweldloze communicatie is mededogen betrachten om de gewelddadigheid te bestrijden die subtiel tussen mensen kan bestaan en tot uiting komt in de interpersoonlijke betrekkingen en de manier van communiceren. Het is een vorm van communiceren vanuit het hart, een manier om onze aandacht bewust te richten, waarnemen zonder oordeel, gevoelens herkennen en uiten en daar verantwoordelijkheid voor nemen. Mededogen is de kern. Dat betekent dat je je met respect inleeft in wat anderen ervaren. Het is een actief luisteren met heel je wezen Het gebeurt vaak dat een rustig gesprek, bijvoorbeeld op het werk of thuis, ontaardt in een conflict. Het is dan soms onmogelijk om door te dringen en de ander te begrijpen. Nochtans kan het meningsverschil enkel een communicatiestoornis zijn. De manier waarop wij communiceren is meestal - onbedoeld - gewelddadiger dan we beseffen doordat de uitdrukkingen die we gebruiken vaak nodeloos beschuldigend zijn. Doel van geweldloze communicatie is de kwaliteit van je leven meer in eigen hand nemen door te leven in harmonie en met respect voor jezelf, anderen, de omgeving en derhalve met verschillen. Het kan anders: direct, doeltreffend, helder en vooral gericht op aandacht en respect voor de behoeften van beide partijen. Het is gebaseerd op bewustzijn en toepassing van onze communicatievaardigheden. Dit ‘model' heeft vier elementen: waarneming, gevoel, behoefte en verzoek. QUASI-GEVOEL Gevoelens worden vaak verward met aannames. Quasi-gevoelens zeggen meer over hoe wij gebeurtenissen en/of gevoelens daarbij interpreteren dan over het gevoel zelf. (Bijvoorbeeld: Ik heb het gevoel dat je me niet begrijpt. Ik voel dat mijn baas de macht over mij heeft.) Bij zinnen met voornaamwoorden (dat/zoals/alsof) of persoonlijk voornaamwoorden (mijn, jou) weet je dat het om een quasi-gevoel gaat, om aannames. Aannames hebben met valse macht te maken. Behoeften worden vaak verward met strategiën. Bijvoorbeeld: Ik heb behoefte aan een opgeruimd bureau betekent: ik heb behoefte aan ordenen. Als je het echte gevoel erkent, neem je 100% verantwoordelijkheid voor je gevoel en behoeften. Het is belangrijk om mededogen te hebben naar jezelf, dan kun je je gevoel beter aan je behoefte koppelen. Ik ben altijd en overal verantwoordelijk voor hoe ik iets beleef, registreer, opsla, herinner, wat ik denk, hoe ik me kenbaar maak, hoe ik het zeg, wat ik nodig heb en hoe ik mij beweeg.

16

Elke waarneming stimuleert gevoel(ens). Gevoelens signaleren behoeften, die vervuld dan wel onvervuld zijn. Behoefte(n) zetten al dan niet aan tot actie - verzoek. Een conflict achteraf analyseren en ombuigen naar geweldloze communicatie 1. Schrijf een conflict op dat je hebt meegemaakt. 2. Schrijf hetzelfde conflict nu feitelijk op. Haal uit de conflictsituatie de zuivere waarneming. Dus: wat zegt de ander, wat doet de ander zonder dat je er een oordeel op hebt. (ik hoor hem zeggen: dat vind ik niet fijn, hij kijkt de andere kant op) De inhoud van het verhaal is minder belangrijk. Het gaat om het proces. Het gaat er niet om: hij zegt dit en hij zegt dat, maar wanneer gaat jouw inkleuring werken? Wat doet iets met jou? Wat is voor jou de trigger? 3. Schrijf alle oordelen op die je hebt over de ander en over jezelf, zowel positief als negatief. 4. Schrijf nu bij elk elk oordeel de behoefte die eronder zit. Maak hierbij gebruik van de lijst met behoeften. Eigenheid Spirituele verbondenheid authenciteit

warmte

beschouwing

autonomie

zekerheid

betekenis

creativiteit

zorg

eenheid

integriteit

harmonie

zelfexpressie

Spel

heelheid

humor

helderheid

Emotioneel

plezier

inspiratie

acceptatie

spelen

leren / groeien

bijdragen

ordening

delen

Fysiek

schoonheid

erkenning

aanraking

vervulling

geruststelling

bescherming

(innerlijke) vrede

mededogen

beschutting

nabijheid

beweging

Vieren

ondersteuning

licht

van het leven

respect

ruimte

van verlies (rouw)

tederheid

rust

veiligheid

seksuele expressie

verbinding

voedsel

vertrouwen

water

4.

Ga na wat je strategie is op het moment van je conflict, dus wanneer er niet voldaan wordt aan je behoeften. (zie voorbeelden uit lijst)  uitvallen

 manipuleren

 bevriezen

 negeren

 negeren

 afwijzen

 gesprek verbreken

 kleineren

 schelden

 onder tafel lullen

 pleasen

 laatste woord hebben

 lijmen

 black-out

 aanpassen

 weglachen

 terugtrekken

 huilen

 afsluiten

 afleiding zoeken

 zelfverloochening

 vriendelijk blijven

 net doen alsof je luistert

 slachtoffer spelen


17

5. Helpt één van deze strategieën om je behoefte(n) te bevredigen? Nee 6. Wat doe je om je strategiën in stand te houden? Hoe blijf je in dit verhaal, deze strategie hangen? (bijv. Je gelijk halen (roddelen), piekeren, bevestiging halen uit eerder gebeurtenissen, oude koeien uit de sloot halen, bondgenoten zoeken, zelfverwijten maken, jezelf erboven plaatsen, loeren totdat je de ander weer kan betrappen.) 7. Bedenk eens een andere strategie om je behoefte te bevredigen (ga naar je volwassen bewustzijn). Wat kan je doen naar de ander toe om je behoefte bevredigd te krijgen? (Bijv. uitspreken, open opstellen, kwetsbaar opstellen 8. Schrijf op wie je graag erkenning wil geven en waarom. Schrijf pure feiten op waarom je die erkenning geeft. 9. Schrijf nu in een brief naar jezelf de erkenning die je jezelf geeft.

Heart coherence (Hart coherentie) Deze techniek pas je pas toe als de cliënt aangeeft het ergens moeilijk mee te hebben of als hij iets spannend vindt om te doen. Bijvoorbeeld examen. 1. 2. 3.

4. 5. 6. 7.

Bespreek met de cliënt het stress- of angstmoment (ogen zijn open) en laat dit beoordelen met een cijfer (0-10). Breng cliënt d.m.v. ademhaling in ontspannen toestand (ogen zijn dicht). Laat cliënt een onspannen ervaring oproepen: Ga eens terug naar een ontspannen moment. Waar ben je nu? Beschrijf eens wat je ziet? Welk gevoel geeft dat je, nu je er weer bent? Zijn er nog meer mensen? Geniet van het lekkere gevoel. Adem dit gevoel in naar de hartstreek. (hartslag zakt en wordt regelmatig) Focus op je hart. Wees dankbaar dat je dit gevoel zo mag voelen en dat je lichaam in staat is om dit gevoel op te roepen. Denk nu nogmaals aan het stressmoment en beoordeel het opnieuw (nog steeds met ogen dicht).

Hierna doe je de oefening met een piekervaring en dan doe je nog een keer de meting.

Human doing → human being Het lijkt of we in een soort overgang zitten van Doing naar Being. In onderstaand schema staan woorden en begrippen die hier mee samenhangen. Kruis voor jezelf eens aan welk van de twee op dit moment het meest je leven of de manier waarop je handelt kenmerkt? Doing

→

Being

doen + hebben

→

zijn + schenken

buiten jezelf plaatsen

→

binnen jezelf vinden

denken

→

aanvoelen

onbewust voelend

→

bewust voelend

ik weet het al

→

ik wil leren

denken-voelen-handelen

alignment in

niet in overeenstemming

→

denken-voelen-handelen

angst

→

liefde

tekort / schaarste

→

overvloed

moeten - willen

→

wensen

zwoegen

→

moeiteloos

bereiken

→

beleven

structuur

→

vertrouwen

controle

→

overgave

18

Hypnose Hypnose is een veranderde toestand van bewustzijn waardoor men zich sterk kan concentreren en kan ontdekken hoe klachten en problemen zijn ontstaan, hoe en waar ze precies worden ervaren en hoe men ze vervolgens kan verminderen of oplossen. De veranderde toestand van bewustzijn die dan ontstaat heet trance Trance is één van de vier bewustzijnstoestanden waarin wij ons kunnen bevinden. Waken, slapen en dromen zijn de andere drie. Trance kan worden bereikt door ontspanning of focusing. Een toestand van verschoven bewustzijn. We zijn meer in onszelf verzonken of in een onderwerp dat onze aandacht gevangen houdt en minder waakzaam en minder bewust van onze omgeving. Ons besef van tijd verandert. We kunnen ons bewuster worden van ons lichaam, maar ook minder bewust. Ons voorstellingsvermogen wordt sterker. Ook onze lichaamsreacties veranderen: de huidweerstand neemt toe, de hersengolven gaan langzamer, we verstillen en vertragen. Omdat er beelden uit ons onderbewustzijn naar boven kunnen komen, is dit een goed hulpmiddel bij hypnotherapie om bijvoorbeeld verdrongen herinneringen naar boven te halen en oude pijn te verwerken. Hypnotische verdiepingstechnieken Bij alle verdiepingstechnieken geldt dat je bij iedere stap/tel/tree steeds meer ontspannen raakt en dieper in trance komt. Tellen: van 10 naar nul. Trap: van 10 treden naar beneden lopen Lift: van de 10e verdieping naar de begane grond. Visueel tellen: terugtellen van 10 naar 0 terwijl de cliënt de getallen visualiseert. Ogen openen en sluiten: bij ieder oneven getal de ogen langzaam laten sluiten en bij ieder even getal de ogen langzaam laten openen.

Intake gesprek Het eerste (kennismakings)gesprek met de cliënt. In dit gesprek bepaal je de hulpvraag/probleemstellling en het doel van het coachingstraject. In dit gesprek kun je vragen naar iemands levensgeschiedenis.

Introjecties Verinnerlijking van gedrag van personen die vroeger belangrijk voor je waren. Bijvoorbeeld zinnetjes die je overgenomen hebt van vroeger maar die niet van jou zijn. Dit soort zinnetjes kun je buiten de deur zetten, maar delen van jezelf niet.

Intuïtie: het zesde zintuig Intuïtie is afgeleid van het Latijnse woord intueri wat ‘met de geest waarnemen’ betekent en wordt vertaald als ‘kijken naar’, ‘naar binnen kijken’, en ‘overwegen’ of ‘beschouwen’. De fundamentele betekenis in het woordenboek is: ‘onmiddellijke, niet op begripsdenken en redenering berustende overtuiging van de waarheid’. De essentiële betekenis van het woord duidt op spontaniteit en directheid. Intuïtief weten wordt niet bewerkstelligd door een bewust of weloverwogen rationeel proces en we gebruiken het woord dan ook als we iets weten, maar niet weten hóe we het weten. Onze intuïtie is een heel praktisch, alledaags hulpmiddel dat we altijd kunnen gebruiken bij de beslissingen, problemen en uitdagingen van ons dagelijks leven. Vaak noemen we zo’n influistering van onze intuïtie een ‘ingeving’, een ‘voorgevoel’, je stemmetje of je buikgevoel. Bij vrouwen zit het voor 80% in de buik. Het is belangrijk het hoofd (verstand) met het hart (gevoel) te verbinden. Het rationele brein is als een computer, het verwerkt de binnenkomende prikkels en trekt logische conclusies, gebaseerd op deze informatie. Het is beperkt en kan alleen de gegevens verwerken die het rechtstreeks doorkrijgt uit de buitenwereld. Het functioneert alleen op directe ervaring opgedaan via onze vijf zintuigen. De intuïtieve geest lijkt toegang te hebben tot een soort oneindige voorraad informatie, waaronder gegevens die we niet verkregen hebben uit persoonlijke ervaring. Het lijkt te kunnen putten uit een enorme opslagplaats van kennis en wijsheid – de universele geest. Als de cliënt rationeel is ingesteld en daardoor vastloopt is het belangrijk dat de coach de cliënt met doelgerichte (ontspannings)oefeningen helpt om beter bij zijn intuïtie te komen.


19

Intuïtie-oefening Breng de cliënt in ontspanning en laat cliënt eerst goed gronden. Laat cliënt de ogen sluiten en de ademhaling verdiepen. Vraag hem een probleem voor de geest te halen of iets wat hem de laatste tijd bezighoudt. Zodra de cliënt zijn ogen weer opendoet, kijkt hij wat hem het eerste opvalt in de ruimte. Hierna sluit hij weer zijn ogen en maakt weer contact met zijn intuïtie. Nadat hij zijn ogen weer opendoet, kijkt hij wat het eerste is wat hem stoort/irriteert in de ruimte. Hierna sluit hij snel weer zijn ogen en als hij voor de derde keer zijn ogen weer opendoet, kijkt hij wat het eerste is in de ruimte wat hem opvalt en welke boodschap dat voor hem heeft. Hierna laat je de cliënt nagaan bij zichzelf wat de symbolische betekenis is van de voorwerpen of dingen die hem opvielen toen hij zijn ogen opendeed en wat de boodschap daarvan was.

Inspireren Inspireren is de cliënt bezielen/de drang opwekken bij de cliënt door een combinatie van het geven van positieve feedback, complimenten, het tonen van enthousiasme en het scheppen van een positieve toekomstvisie.

Johari-venster Het Johari-venster is een model gecreëerd door Joseph Luft en Harry Ingham in 1955. Het model helpt mensen hun communicatie beter te begrijpen. Het Johari-venster heeft vier kwadranten: De open ruimte: aan beiden bekend, hier kan over gecommuniceerd worden. De blinde vlek: wel bekend aan anderen, maar niet aan jezelf Het verborgen gebied: houden mensen bewust verborgen voor anderen Het onbekende zelf: zowel voor jezelf als anderen onbekend, en daarmee geen onderwerp van communicatie bekend aan jezelf

onbekend aan jezelf

bekend aan anderen

open ruimte

blinde vlek

onbekend aan anderen

verborgen gebied

onbekend gebied

Het Johari-kwadrant geeft zicht op waarover je communiceert en hoe je je aan anderen presenteert. In het algemeen is het in een vertrouwde relatie goed om de open ruimte zo groot mogelijk te maken. Dat kan op twee manieren: 1. feedback vragen/krijgen 2. je open opstellen Feedback is terugkoppeling over iemands gedrag. Feedback geven en ontvangen zijn belangrijke vaardigheden. Het geeft namelijk veel inzicht in je eigen gedrag. Het neemt blinde vlekken weg en vergroot openheid waardoor je in staat bent om gedrag en houding te veranderen of bij te schaven. Voor mensen die slecht complimenten kunnen ontvangen en geven is het goed om te oefenen hiermee. Het leren geven van specifieke complimenten stimuleert mensen tot het behouden van het goede en schept een basis voor het verdragen van kritiek. Voorwaarden voor goede feedback: goed waarnemen informatie effectief overbrengen (op het juiste moment, op de juiste plaats) openhartig zijn/willen/durven balans houden tussen complimenten en kritiek bedoeld om de relatie te verbeteren en niet om jezelf beter te voelen.

20

Door het ontvangen van feedback wordt kwadrant 2 (blinde vlek) kleiner. Je leert wat je nog niet wist, maar anderen wel van je weten. Door feedback te geven en dingen van jezelf te vertellen wordt kwadrant 3 (verborgen gebied) kleiner. Anderen leren je beter kennen. Kwadrant 1 (open ruimte) wordt groter. Als je een verborgen agenda hebt, enkel gaat voor eigen belang, niets wilt geven, enkel wilt halen maak je kwadrant 3 (verborgen gebied) heel groot en dus wordt kwadrant 1 (open ruimte) erg klein. Je krijgt geen vertrouwen. Hoe kleiner je kwadrant 1 (open ruimte) houdt: des te minder overtuigend ben je, des te minder vertrouwen heb je: Je houdt veel gedachten en gevoelens voor jezelf; Je ego is erg groot, je gaat voor eigenbelang; Je bent niet transparant, niet open; Je doelen / drijfveren zijn niet duidelijk; Je hebt weinig zicht op hoe anderen je waarnemen, op hoe je overkomt; Anderen kunnen je gedrag niet kunnen plaatsen. Hoe groter kwadrant 1 (open ruimte) des te kleiner kwadrant 2 én 3: Je bent transparant in je motieven en drijfveren; Je bent duidelijk over je gevoelens en gedachten; Je kunt je kwetsbaar opstellen; Je kunt feedback geven en ontvangen; Je vraagt anderen om feedback; Je bent je bewust van het effect van je gedrag / communicatie; Je komt overtuigender over. Kortom: Hoe duidelijker je gedrag voor anderen is (door wat prijs te geven van je privé-ruimte en open te staan voor wat anderen jou aan feedback geven over je blinde vlek) des te overtuigender kom je over en des te meer vertrouwen krijg je. Door je kwetsbaar op te stellen en te zijn wie je bent en dat ook te tonen (transparantie), door (te leren) feedback te vragen en ontvangen, wordt gebied 1 groter! Je hoeft echter niet alles blindelings te communiceren. Het kan handig zijn om bepaalde zaken (nog) niet te communiceren, bijvoorbeeld als het gaat om vertrouwelijke informatie, waarbij je niet zeker bent of de ander dit voor zich kan houden of zaken waarvan je inschat dat de ander niet (goed) overweg mee kan.

Kernkwadrant Om goed te kunnen functioneren is zelfkennis een noodzakelijke voorwaarde. Zelfkennis houdt o.a. in dat je weet waar je goed in bent en wat je kwaliteiten zijn. Naast zicht op positieve kwaliteiten is het ook belangrijk inzicht te hebben in de vervormingen van je positieve kwaliteiten. Eigenschappen en kwaliteiten zijn niet alleen van toepassing op jezelf maar ook op groepen, afdelingen of organisaties. Het leren omgaan met zogenaamde Kernkwaliteiten en hun vervormingen, en het meer bewust maken van de innerlijke positieve potentie, is een (levens)lang proces, dat zowel leerzaam als boeiend kan zijn, wanneer de intentie juist is. Zelfkennis betekent ook innerlijk leiderschap. Het ontwikkelen van innerlijk leiderschap begint met reflectie: het verkennen van de innerlijke kracht en rijkdom en het onder ogen zien van de schaduw en de vervormingen. Kernkwaliteit (+) Daadkrachtigheid

teveel van het goede →

het negatief tegenovergestelde ↓

Allergie (-) Passiviteit

Valkuil (-) drammerigheid

het positief tegenovergestelde ↓

← teveel van het goede


Uitdaging (+) geduld

21

De hulpvragen: Kwaliteit: 1. Wat ik in anderen aanmoedig 2. Wat anderen in mij waarderen 3. Wat jij in jezelf gewoon vindt Valkuil: 1. Wat anderen mij verwijten 2. Wat ik geneigd ben te rechtvaardigen 3. Wat ik bereid ben bij anderen door de vingers te zien Uitdaging: 1. Wat ik in mijzelf mis 2. Wat anderen mij toewensen 3. Wat ik in anderen bewonder Allergie: 1. Wat ik in anderen minacht 2. Wat ik in mijzelf zou verafschuwen 3. Wat anderen mij aanraden te relativeren KERNKWALITEIT Een kernkwaliteit is een eigenschap die tot het wezen/de kern van iemands persoonlijkheid hoort. Een kwaliteit die in aanleg aanwezig is en moeilijk te ontwikkelen is als je die niet hebt. Bijvoorbeeld: zorgzaamheid, observeringsvermogen, inlevingsvermogen, daadkracht, zorgzaamheid, zorgvuldigheid, ontvankelijkheid, ordelijkheid, invoelingsvermogen, enz. Het zijn die specifieke kwaliteiten die bij je op komen als je aan iemand denkt. Een kernkwaliteit is te herkennen aan iemands bijzondere vaardigheid waarover hijzelf zegt: ‘dat kan toch iedereen’. Dat kan niet iedereen en als je de achterliggende kernkwaliteit weg zou halen, zou je de ander niet eens meer herkennen. Dat komt doordat die ene eigenschap alle andere, minder uitgesproken kwaliteiten door trekt.

22

Kernwaarden Uit deze lijst kies je twee kernwaarden die voor jou het meest essentieel zijn. Aandacht Affectie Authenticiteit Autonomie Avontuur

Efficiency Enthousiasme Essentie Fijnzinnigheid Flexibiliteit

Mededogen Meesterschap Mildheid Moed Mondigheid

Transformatie Troost Trouw Uitdaging Uitmuntendheid

Balans

Geduld

Muzikaliteit

Veelzijdigheid

Barmhartigheid

Geestkracht

Natuurlijkheid

Veerkracht

Bekwaamheid

Geleerdheid

Nederigheid

Verantwoordelijkheid

Belangenbehartiging

Gelijkheid

Nuchterheid

Verbeeldingskracht

Bereidheid

Geluk

Onbaatzuchtigheid

Verbinding

Bescheidenheid

Genezing

Ondernemerschap

Verbondenheid

Bescherming

Genuanceerdheid

Onthechting

Verdraagzaamheid

Betrokkenheid

Gezag

Ontwikkeling/groei

Vergeving

Betrouwbaarheid

Gezondheid

Onvoorwaardelijkheid

Vernieuwing

Bevrijding

Gratie

Openheid

Vertrouwen

Bewustzijn

Geloof

Optimisme

Vervulling

Bezieling / Passie

Harmonie

Ordelijkheid

Vindingrijkheid

Bloei

Heelheid

Overgave

Virtuositeit

Communicatie

Hulpvaardigheid

Overvloed

Vitaliteit

Creativiteit

Humor

Pionierschap

Volharding

Daadkracht

Inlevingsvermogen

Profijt

Volmaaktheid

Degelijkheid

Innerlijke vrede

Potentieel/talent

Vrede

Deugdzaamheid

Innovatie

Rechtvaardigheid

Vreugde / Plezier

Dienstbaarheid

Inspiratie

Relatie

Vriendschap

Discipline

Integriteit

Respect

Vrijgevigheid

Doelgerichtheid

Inzet

Resultaat

Vrijheid

Doelmatigheid

Inzicht

Schoonheid

Waardering

Duidelijkheid

Kracht

Speelsheid

Waardigheid

Duurzaamheid

Kunstzinnigheid

Spiritualiteit

Waarheid

Eenheid

Leiderschap

Spontaniteit

Wijsheid

Eenvoud

Leraarschap

Synergie

Zorgvuldigheid

Eerlijkheid

Levenslust

Tederheid

Zorgzaam

Effectiviteit

Liefde

Tevredenheid

Zuiverheid

Hierna verbind je de kernwaarden, één voor één, met de actie-werkwoorden en stel je de onderstaande vragen. Als een of meer werkwoorden niet logisch te combineren zijn met de kernwaarde, onderzoek dan welk ander woord passender klinkt. 1. Kun je (kernwaarde) (1e werkwoord)? 2. Kun je (kernwaarde) (2e werkwoord)? 3. Kun je (kernwaarde) (3e werkwoord)?


23

Kwaliteiten, half-latente, latente, manifeste, vervormde Latente kwaliteiten Dit zijn kwaliteiten die in de kiem aanwezig zijn en zich kunnen ontwikkelen zoals een kiemplantje dat onder de grond zit en kan groeien als de omstandigheden gunstig zijn. Het kunnen ook kwaliteiten zijn die iemand (vaak onbewust) heeft weggestopt vanwege reacties van anderen. Zelf zie je deze kwaliteiten meestal niet (meer) en ook een buitenstaander moet echt even beter willen kijken om ze eventueel te kunnen zien. Half-latente kwaliteiten Dit zijn kwaliteiten die je alleen in bepaalde situaties inzet. Ze zijn gedeeltelijk ontwikkeld. De angst om te falen beperkt bijvoorbeeld vaak de mogelijkheid om kwaliteiten in te zetten. Is de situatie niet veilig dan zet je ze niet in, zelfs al is het eigenlijk best gewenst (bijvoorbeeld: durf ik mijn gevoeligheid/humor in te zetten). Manifeste kwaliteiten Dit zijn kwaliteiten waar je vertrouwd mee bent, die heb je in je vingers en kun je in allerlei situaties inzetten als dat nodig is en in situaties waarin ze niet gepast zijn, komen ze niet aan de orde. Zo zijn ze optimaal ontwikkeld. Vaak zien anderen die kwaliteiten beter dan jijzelf, omdat het voor jezelf zó vanzelfsprekend is, dat je het niet meer ziet als kwaliteit. Vervormde kwaliteiten Deze kwaliteiten zijn van oorsprong goede eigenschappen, ze zijn alleen overdreven of overontwikkeld. Daardoor hebben ze vaak een negatief effect op de omgeving Het is als het ware teveel van het goede. Zo wordt bijvoorbeeld teveel overtuigingskracht tot opdringerigheid, teveel flexibiliteit wordt chaotisch. Het wrange is natuurlijk dat we ons vaak in een situatie brengen waarin wij ons zeker voelen van onze kwaliteiten en dan 'doorschieten'. Het is dus goed om inzicht te hebben in onze vervormingen om te voorkomen dat we onszelf telkens in situaties brengen waarin we deze voortdurend triggeren. Dat leidt immers telkens tot mislukkingen en geeft op die manier weinig zelfvertrouwen.

Kwaliteitenlijst Een lijst met uitspraken die gaan over persoonlijke eigenschappen, kwaliteiten en gedrag. Cliënt kan dan aangeven in hoeverre deze voor hem gelden. Omcirkel 1 wanneer je vindt dat de uitspraak niet bij je hoort, 2 als je denkt dat de uitspraak soms bij je hoort en 3 als je vindt dat het klopt. Het is belangrijk om niet te lang na te denken, maar te kiezen op gevoel. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

24

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik

houd het hoofd koel als het moeilijk is. heb commercieel inzicht. kan goed samenwerken. kan goed schrijven. kan goed spreken. ben trots. raak gespannen als er te veel tegelijk op me afkomt. ben leergierig. heb gevoel voor humor. leer snel iets. kan goed organiseren. kan goed leidinggeven. heb een visie. ben openhartig. kan goed met mensen omgaan. ben loyaal. werk efficiënt. wil resultaat van mijn werk zien. heb overtuigingskracht. laat het initiatief graag aan aderen over. kan goed luisteren. ben detaillistisch. ben toegevend.

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik

ben gauw uit mijn evenwicht. ben doelgericht. ben betrouwbaar. treed graag op de voorgrond. ben praktisch ingesteld. vind het belangrijk waardering te krijgen voor wat ik doe. pas me in nieuwe situaties snel aan. ben standvastig. ben stressbestendig. ben realistisch. ben enthousiast. werk het liefst samen met anderen. laat mij vaak leiden door het oordeel van anderen. heb technisch inzicht. ben ambitieus. doe vaak wat mijn gevoel me ingeeft. ben creatief. kan mij goed concentreren. werk perfectionistisch. heb mensenkennis. pak zaken planmatig aan. heb een positieve levensinstelling. neem graag zelf het initiatief. ben geduldig. ben betrouwbaar. kan mijn gedachten goed onder woorden brengen. laat mij niet gauw uit het veld slaan. heb natuurlijk gezag. ben vindingrijk. ben flexibel. stel hoge eisen aan mijzelf. neem graag de leiding. ben meer een doe- dan een denktype. denk vooruit. werk het liefst alleen. ben evenwichtig. let op wat iets kost. kan logisch denken. heb durf om nieuwe dingen aan te pakken. kan mijzelf goed presenteren. durf mijn mening te geven. houd mij het liefst op de achtergrond. heb behoefte aan steun. kan anderen inspireren. kan onder tijdsdruk werken. houd goed overzicht als ik veel moet doen. ben een doorzetter. kan goed coördineren. heb zelfvertrouwen. kan dingen goed analyseren.

Met behulp van de ingevulde lijst kun je een selectie maken van de 5 uitspraken die het meest bij je passen. Het gaat om zowel 5 sterke kanten als 5 beperkingen.


25

Levensboom (Zie ook Actiewiel en Lifedesign) Bij het maken van het Lifedesign wordt de levensboom als metafoor gebruikt. De levensboom symboliseert al je levensgebieden en het Actiewiel is op al die gebieden toepasbaar. De cliënt tekent zijn eigen levensboom. Hierna pas je het Actiewiel toe. Deze manier van werken heeft als doel te ontdekken wat je verlangens zijn en te leren hoe je die verwezenlijkt. Je kunt verschillende actiewielen toepassen. Bijvoorbeeld het Actiewiel van de ruimte. Hierbij laat je de cliënt de vragen beantwoorden over de ruimte van de levensboom. Of je kunt het Actiewiel van de balans toepassen. Hierbij laat je de cliënt vragen beantwoorden over de balans van de levensboom. De levensboom is verdeeld in vier verschillende sferen of onderdelen waar vier verschillende soorten verlangens uit voortkomen. transpersoonlijke sfeer intrapersoonlijke sfeer interpersoonlijke maatschappelijke sfeer interpersoonlijke privésfeer

De intrapersoonlijke sfeer: Het gebied van ons innerlijk: onze emoties en behoeften en onze algehele mentale en lichamelijke gesteldheid. Deze sfeer wordt gesymboliseerd door de wortels, de stam, en de onderste takken en bladeren. De intrapersoonlijke verlangens zijn gericht op het individuele welzijn (bijvoorbeeld: een goede gezondheid, zelfvertrouwen) De interpersoonlijke privésfeer: Onze relaties in de privésfeer. Deze sfeer wordt gesymboliseerd door de takken en bladeren in het midden van de boom. De verlangens in de interpersoonlijke privésfeer zijn o.a. gericht op privérelaties (Met partner, gezin, familie, vrienden). De interpersoonlijke maatschappelijke sfeer: Onze relaties en betrekkingen in de maatschappij. De verlangens hierin zijn gericht op een goede baan, een goed salaris, een goede onderneming, leuke collega's of voldoende uitdagingen. De transpersoonlijke sfeer: Het gebied van visie, intuïtie, natuur, filosofie, wetenschap, en spiritualiteit. Deze sfeer wordt gesymboliseerd door de takken en bladeren in de kruin. De verlangens in de intrapersoonlijke sfeer zijn gericht op zingevingsvragen.

26

Levenspanorama Teken een horizontale levenslijn van je geboorte tot aan je huidige leeftijd. Verdeel deze lijn in fasen van bijvoorbeeld 7 jaar, of in de periodes die je in je biografie hebt gehanteerd. Kies nu drie kleuren uit. Iedere kleur staat voor een lijn: • de fysieke/gezondheidslijn • de leer/werklijn: dit mogen ook twee aparte lijnen zijn (apart gekleurd) • de emotionele lijn Teken nu deze drie lijnen, met hun hoogtepunten boven de nullijn en hun dieptepunten onder de nullijn. Laat bij het tekenen van de lijnen je hand zoveel mogelijk leiden door spontane ingevingen. Ook hier geldt: de eventuele interpretatie komt pas later. --------7---------14---------21--------28--------35--------etc Je kunt ter aanvulling ook andere lijnen tekenen die thema's weergeven die in jouw leven een belangrijke rol spelen of hebben gespeeld. Te denken valt aan: vriendschappen, relaties, de beleving van je man- of vrouw-zijn, zelfsturing of zelfbeeld. Hoe hebben die zich in jouw leven ontwikkeld?

LifeDesign (Zie ook Actiewiel en Levensboom) Je LifeDesign is je Levensontwerp. LifeDesigning houdt in dat je je leven zo ontwerpt dat je zelf je geluk en succes creëert. Hierbij richt je je op het ontdekken van je diepste talenten en zielverlangens en het bereiken van je hoogste levensdoelen. Om dit te bereiken is het belangrijk om je creativiteit te laten stromen, zodat je ook in staat bent om je eigen leven in grote lijnen zelf te ontwerpen, volgens je eigen vrije wil. Voor het scheppen van het LifeDesign gebruik je het Actiewiel. Zielverlangens zijn de meest diepe drijfveren die je hebt. Het zijn verlangens die telkens weer in ons leven terugkomen. Vaak zijn ze al in onze prille kindertijd voelbaar en zichtbaar voor de ouders. De verlangens van onze ziel ervaren we als onze bezieling. De verlangens van de ziel zijn namelijk constant, diep en vol met passie. Zielverlangens horen bij onze levensmissie. De blauwdruk die onder alles ligt. Je persoonlijke visie. Het is de kunst om contact te maken met deze verlangens, zodat je keuzes kunt maken om het juiste pad te volgen.

Loopbaan-zelfsturingsvragen De 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

belangrijkste loopbaan-zelfsturingsvragen zijn eigenlijk terug te brengen tot zeven hoofdvragen: Wat wil je maken/doen/tot stand brengen/op de wereld zetten? Wat wil je meemaken/beleven/ervaren? Wat fascineert je zoal, wat houdt jou echt bezig? Wat wil je leren, waar zou je graag heel goed in willen zijn? Wat zou je willen doorgeven aan anderen, willen betekenen voor anderen? Wat is jouw liefste bijdrage aan de samenleving? Als je jouw hart totaal zou volgen, wat zou je dan gaan doen?

Luisteren, samenvatten, doorvragen (LSD) Nadat je goed geluisterd hebt, vat je het verhaal van de cliënt kort samen om vervolgens verder door te gaan met (open) vragen stellen om steeds verder tot de kern door te dringen.


27

Management versus leiderschap Leiding geven aan jezelf of anderen is iets anders dan managen. In deze lijst kun je nagaan wat op dit moment het meest kenmerkend is voor jouw manier van handelen of leidinggeven. Van de leidinggevenden haalt 80% houvast uit de eerste kolom. Medewerkers willen graag gedrag en eigenschappen uit de 2e kolom. Ook leidinggevenden verwachten van hun leidinggevenden eigenschappen uit de 2e kolom. Macht

↔

Gezag

Meetbaar

↔

Haalbaar

Noodzaak

↔

Verlangen

Doel

↔

Visie ontvouwen

Druk

↔

Moeiteloos

Controle

↔

Vertrouwen

Angst

↔

Liefde

Waarde/nut

↔

Waardigheid

Afdwingen/sturen

↔

Uitnodigen

Kortcyclisch

↔

Horizon

Details

↔

Lijnen

Bewust

↔

Awareness

Transpiratie

↔

Inspiratie

Deadline

↔

Birthpoint

In charge

↔

Dienstbaar

Mediation/conflictbemiddeling Een conflict is een botsing tussen twee mensen met verschillende waarheden die niet in één verhaal passen. Of: Een situatie waarin twee of meer partijen doelstellingen nastreven of waarden aanhangen die onverenigbaar zijn en daardoor in botsing komen. Mediation is een proces waarin een neutrale en onpartijdige derde partij (de mediator) de communicatie tussen de onderhandelende partijen begeleidt. Hierdoor worden de partijen in staat gesteld te werken aan een oplossing die voor iedere partij bevredigend is. Mediation kent een aantal fasen: 1. Acceptatie van partijen dat ze er zelf niet uitkomen en mediation willen. 2. Commitment van partijen aan bemiddelaar en afspraken over vertrouwelijkheid, mandaat, verslaglegging. 3. Quickscan globale inventarisatie standpunten 4. Exploratie het uitdiepen van de verschillende aspecten/standpunten. 5. Belangen helder krijgen. Drie soorten: gemeenschappelijke, verenigbare (naast elkaar) strijdige belangen. 6. Opties zoeken/bedenken voor een oplossing. 7. Onderhandelen over oplossingen. 8. Vastlegging schriftelijk van besluiten en afspraken. Bij de notaris vastleggen heeft juridische verbondenheid.

28

Meditatie Meditatie is in het kort: het onbevooroordeeld observeren (helder waarnemen) van alle lichamelijke en mentale verschijnselen die in ons bewustzijn verschijnen. Zo leren we omgaan met allerlei gedachten en gevoelens en met onze emoties als angst, kwaadheid, verdriet, jaloezie enz. We leren ook omgaan met prettige en pijnlijke ervaringen, met onze eigen beperktheden en die van de mensen om ons heen. Het is een proces van aandacht ontwikkelen en jezelf openen. En hoewel het allemaal in feite simpel is - het vermogen om aandachtig te zijn is altijd in ons aanwezig - vinden de meeste mensen mediteren vooral in het begin moeilijk. We zijn gewend om iets te doen om iets te bereiken en we willen zo graag onze zaakjes beheersen en sturen. We hebben het idee iets te moeten doen om onszelf te veranderen. Maar aandachtig zijn en jezelf openen leidt vanzelf tot toelaten, acceptatie en transformatie. Via dit proces bereik je harmonie in jezelf, dat tot vrede en geluk leidt. Er zijn veel verschillende soorten meditaties. (Zie verder de Atma Reader)

Missie Kies eventueel één dominante kernwaarde uit de lijst met kernwaarden. Probeer met de combinatie van de actiewerkwoorden en kernwaarden jouw persoonlijke missie te formuleren. (Zie Actiewerkwoorden en Kernwaarden) Je persoonlijke missie kun je controleren door je af te vragen of het een passende missie is doordat die bezielend is, opwindend duidelijk, waar, en aantrekkelijk. Gebruik hierbij ter ondersteuning ook de volgende gesloten hulpvragen: 1. Ben jij het? ja / nee 2. Is je missie waar? ja / nee 3. Is je missie uitdagend? ja / nee 4. Prikkelt hij anderen? ja / nee 5. Zou je je missie centraal willen stellen in je leven? ja / nee 6. Kun je je er op het werk mee bezighouden? ja / nee 7. Kun je er thuis aan werken? ja / nee 8. Kun je er op een feestje iets mee? ja / nee 9. Kun je er in je eentje aan werken? ja / nee

Neuro Linguistisch Programmeren (NLP) Een serie technieken en vaardigheden ontwikkeld sinds 1975. De grondleggers zijn John Grinder en Richard Bandler, die zich hebben laten inspireren door o.a. Milton Erickson (hypotherapeut), Frits Perls (Gestalt grondlegger), Albert Ellis (RET grondlegger), Chomsky (taalfilosoof) enz. NLP onderzoekt de patronen of programma’s die ten grondslag liggen aan onze communicatie. Daarbij wordt aandacht geschonken aan het zenuwstelsel (neuro) door middel van zintuigen worden onze ervaringen verwerkt, aan taal Linguïstisch) en andere niet verbale communicatie waardoor onze interne voorstelling wordt gecodeerd. De manier waarop je jezelf met de taal (linguistisch) van de geest (neuro) 'programmeert' waardoor je de resultaten krijgt die je krijgt. Neuro = ons neurale systeem en de interactie tussen lichaam en geest Linguistisch = verbale en nonverbale communicatie Programmeren = onze interne programma's (denkpatronen) die we continu gebruiken om te denken wat we denken en ons te voelen zoals we ons voelen Kernwoorden: 1. Rapport = afstemming op je cliënt 2. Pacing & Leading = volgen en leiden 3. Submodaliteiten/respresentatiesystemen visueel = zien auditief = horen kinestetisch = voelen gustatore = proeven olfactore = ruiken 4. Ankeren 5. Modelling = modelleren


29

1. RAPPORT MAKEN Het afstemmen op de cliënt. De volledige focus op de cliënt hebben, de volledige aandacht op de cliënt richten. Je volgt de cliënt terwijl je je je eigen emoties laaghoudt en in je basis. Je neemt je eigen emoties niet mee. Wat neem je waar? Laat alles er zijn. Wees nieuwsgierig en stel open vragen! Let wel op je taal: niet te snel, te ingewikkeld, te langzaam. Gebruik: nu kun je.., nu mag je.. 2. PACING AND LEADING Pacing and leading betekent volgen en leiden. dit houdt in dat je eerst de ander volgt (pacing) met het doel te gaan leiden (leading). Je gaat eerst de wereld van de cliënt binnen en leidt hem naar conclusies die hij zichzelf kan toe eigenen om de gewenste verandering te bereiken. 3. SUBMODALITEITEN De manier waarop wij onze herinneringen coderen. Het patroon van informatie die wij creëren en opslaan uit combinaties van beelden (V), geluiden (A), gevoelens (K), geuren (O) en smaken (G). Submodaliteiten/respresentatiesystemen 1. visueel = zien 2. auditief = horen 3. kinestetisch = voelen 4. gustatore = proeven 5. olfactore = ruiken 4. ANKEREN Het proces waarin een interne reactie geassocieerd wordt met een externe stimulus (zoals de klassieke conditionering) zodat de reactie snel en soms onopvallend opgeroepen kan worden. Het proces waarin op het hoogtepunt van een interne ervaring (intense, emotionele stemming) een externe, specifieke stimulus neurologisch met elkaar worden verbonden. Telkens als de stimulus opnieuw wordt aangeboden volgt de interne ervaring automatisch. Ankeren kan visueel (met gebaren), auditief (met specifieke woorden te gebruiken of bijvoorbeeld herkenningsmuziek), kinesthetisch (bijvoorbeeld door een hand op iemands schouder) en olfactorisch (bijvoorbeeld met parfum of geurkaarsjes). Kinesthetisch anker Meestal gebeurt dat onbewust. Je geliefde legt zijn hand op je schouder en je wordt helemaal warm. Je moeder tikt op een bepaalde manier met haar vinger op je schouder en je haar gaat overend … Auditief anker Bijvoorbeeld de deuntjes bij reclames die een bepaald gevoel oproepen, de liedjes waar je weemoedig of vrolijk ofzo van wordt. Allemaal ankers. Visueel anker Je ziet een oude foto, iemand op een bepaalde manier glimlachen of een bos bloemen op tafel staan. Allemaal voldoende om dat goeie gevoel te voelen. Stacking anchors (gestapelde ankers) Als één situatie (anker) niet voldoende is om tegen het negatieve gevoel op te wegen, kun je herhaald ankeren/het stapelen van ankers (op dezelfde plaats) van verschillende herinneringen. Het heeft een versterkend effect, het leidt tot een krachtig anker. 5. MODELLING (MODELLEREN) Het proces van observeren, in kaart brengen van succesvol gedrag (succesvolle strategieën) van andere mensen en het vervolgens na de verschillen (contrast frame) te hebben vastgesteld het installeren van nieuw gedrag (strategie). Eigenlijk is modelleren het in kaart brengen van vaardigheden, die integreren bij jezelf om ze vervolgens aan anderen te kunnen leren. Modelleren is de basis van NLP. Zonder modelleren bestond NLP niet.

30

NLP OEFENINGEN die snel en doeltreffend zijn (quick and dirty). Vervelend gevoel 1. Naar vervelend gevoel toegaan 2. Waar voel je dit in je lichaam? 3. Welke beweging maakt dit gevoel? Welke kleur heeft dit gevoel? 4. Projecteer het gevoel op een wit vel. 5. Andere kleur geven en beweging omdraaien 6. Gevoel terugzetten. Keuzes maken Beeld visualiseren van een slechte keuze die je ooit gedaan hebt en ergens plaatsen Beeld visualiseren van een goede keuze en ergens plaatsen. Het beeld voor besluiteloosheid in het midden plaatsen. Bewustzijn afleiden door een algemene vraag tussendoor. Opnieuw keus stellen, en kijken waar het onderbewustzijn het beeld nu plaatst. Het is de kunst om je te ontwikkelen van onbewust onbekwaam bewust bekwaam onbewust bekwaam.

bewust onbekwaam

Ontspanningsoefening Tijdens een ontspanningsoefening stem je je volledig af op de cliënt en je let op signalen van de cliënt, op stress in het lichaam (spanningen, rustig/onrustig), op houding (krampachtig, ingezakt etc.), op ademhaling (laag/hoog, langzaam/snel, via buik/borst), op geluiden (zuchten, slikken), en op beweging (hoofd dat zakt, verzitten, benen etc.) Je vraagt om toestemming om de oefening te doen en indien nodig kun je vragen of de afstand OK is. Ontspanning zit in verdiepingsinducties, zoals: ook je ogen mogen tot rust komen, je bent zo ontspannen mogelijk in deze stoel en nu mag je/kun je die spanning die je nog voelt, helemaal loslaten.

Piramide van Maslow Om als mens een gezonde persoonlijkheid te kunnen ontwikkelen moeten volgens Abraham Maslow een aantal fundamentele behoeften minimaal bevredigd zijn. Deze behoeften klasseert hij volgens een hiërarchie. 1. Organische of lichamelijke (fysiologische) behoeften: voedsel, drinken, ontlasting, seks, sport en comfort. 2. Behoefte aan veiligheid en zekerheid Door een uitgebreid stelsel van sociale zekerheid: in een georganiseerde kleine of grote groep (buurt, het gezin, het bedrijf). Typische voorbeelden: huisvesting, werk en relaties. 3. Behoefte aan sociaal contact, vriendschap, liefde en positief-sociale relaties. In de Westerse maatschappij kan steeds minder aan deze behoefte voldaan worden. Typische voorbeelden: het toenemende egocentrisme en de vereenzaming van de moderne mens. 4. Behoefte aan waardering en erkenning die de competentie en het aanzien in groepsverband verhogen; het belang hechten aan de status in sociaal verband. 5. Behoefte aan zelfontplooiing of zelfactualisatie, Dit is de behoefte om zijn persoonlijkheid en zijn mentale groeimogelijkheden te ontwikkelen en te valoriseren. Het sociale milieu is niet weg te cijferen als steunende basis van deze actualisatietendens.


31

De fysiologische behoefte noemde Maslow ook 'Lagere fundamentele behoefte'. De drie hogere behoeften zijn de 'Hogere fundamentele behoeften'. Belangrijk is hier het woord 'fundamenteel'. Volgens Maslow zou een niet-bevrediging van deze fundamentele behoeften leiden tot een vermindering van de volle menselijkheid en tot blokkering van de menselijke mogelijkheden. De groeibehoefte is volgens Maslow niet fundamenteel. De persoon kan zichzelf pas verwezenlijken (groeien) als hij de fundamentele behoeften minimaal bevredigd heeft. Later in zijn leven bracht Maslow nog enkele veranderingen aan in zijn hiërarchie. Hij besefte dat er binnen de zelfontplooiing nog onderverdelingen te maken waren. Deze onderverdelingen tonen echter een grote verwantschap en lopen vloeiender in elkaar over dan de onderliggende die duidelijke afbakeningen hebben. Tegen het einde van zijn leven voegde Maslow nog een achtste trap toe; die van het transcendente.

Volgens Maslow streeft elk levend wezen dezelfde behoeftes na. Wanneer aan een behoefte voldaan is schuift het individu op naar een volgend niveau. Wanneer een trap ontbreekt of wegvalt zal het individu opnieuw aan deze behoefte moeten voldoen alvorens terug te kunnen stijgen. Het is niet mogelijk om bepaalde niveaus over te slaan.

Polariteiten Ga van onderstaande polariteiten na in hoeverre deze jouw leven kleuren. Elke polariteit bestaat uit twee aspecten, die samen 100% moeten zijn. Je kunt bijvoorbeeld bij het koppel Angst – Verlangen aangeven dat je in jouw leven voor 30% wordt bepaald door je verlangens (deze voelt en er gehoor aan geeft) en voor 70% door angst (twijfels, onzekerheden, beren op de weg etc.). Vul dit voor elk koppel op dezelfde wijze in. Je hebt er het meest aan als je hierin eerlijk durft te zijn! Verlangen Overgave Loslaten Eigen behoeftes Liefde Vreugde Speels Zijn Echt/authentiek Schenken

32

↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔

Angst Strijd Beheersen Behoeftes van anderen Haat Verdriet Serieus Doen Onecht/geveinsd Ontvangen

Denken Mannelijk Hard Competitief Defensief

↔ ↔ ↔ ↔ ↔

Voelen Vrouwelijk Zacht Constructief Ontvankelijk

Ga nu na wat jouw commentaar hierbij is. Ben je tevreden met de percentages? In welke zin zijn deze van invloed op jouw levens- en arbeidsgeluk? Zijn er percentages die je wilt veranderen? Hoe wil je dat gaan aanpakken? Bespreek dit desgewenst met jouw coach.

Probleemraamwerk / uitkomstraamwerk Het achterhalen van het probleem door het probleem als uitgangspunt te nemen met de vragen: 1. Wat is je probleem? 2. Hoe lang heb je dat al? 3. Wiens fout is dat? 4. Wie is de schuldige? 5. Waarom heb je dat niet opgelost? Het probleemraamwerk werkt niet echt stimulerend, beter is om het uitkomstraamwerk toe te passen. Uitkomstraamwerk Het achterhalen van de oplossing voor een probleem of iets .... 1. Wat wil je? 2. Hoe weet je wanneer je dat hebt (wat je wilt)? 3. Wat verbetert er nog meer in je leven als je het hebt? 4. Welke hulpmiddelen heb je nu al, die je kunnen helpen om de uitkomst te bereiken? 5. Is er iets vergelijkbaars/een vergelijkbare situatie waar je succesvol in was? 6. Wat is je volgende stap?

Provoceren Provoceren is de cliënt uitdagen/uitlokken, bijvoorbeeld om tot actie te komen of om tot een besluit te komen waar hij al lange tijd tegenaan hikt. Provoceren kan pas als de coach een goede vertrouwensband heeft met de cliënt. Het brengt mensen bij hun boosheid en hun gevoel voor humor. Door bijvoorbeeld de cliënt zwaar te onderschatten, komt de cliënt tot protest en krijgt de drang te bewijzen dat hij het wél kan.

Relatiecoaching Als er een conflict in de relatie is of een slechte communicatie, kan het heel zinvol zijn om over te gaan van individuele coaching naar relatiecoaching. Relatiecoaching heeft zijn eigen dynamiek. Bij relatiecoaching is het belangrijk om: 1. Geen voorkeur te hebben en geen partij te kiezen. Beide personen het doel te laten benoemen. Beide personen evenveel aan het woord te laten. Alledrie evenver van elkaar af te zitten, in een driehoek dus. Een belangrijke vraag om te stellen: houden jullie (nog) van elkaar? Al je zintuigen te gebruiken om het antwoord goed in te schatten. Personen elkaar aan te laten kijken als ze tegen elkaar praten. Beide personen uit te laten praten. Verwachtingen en behoeften boven tafel te krijgen. Te spiegelen wat je ziet en dat terug te geven. Beide personen in de ik-vorm te laten praten en dus niet vanuit de jij-vorm. Te vermijden dat het over ouwe koeien gaat. Te kijken of beide personen dezelfde (liefdes)taal spreken of die herkennen bij elkaar. Vind je deze persoon leuk om hoe die is? Hoe uit je dat dan? Vrouwen willen vaak delen en mannen zoeken gelijk een oplossing. Verborgen agenda's boven tafel te krijgen. Is er vertrouwen?


33

Gesprekstechniek bij relatiecoaching Bij relatiecoaching kun je de vraag in het midden gooien. Diegene die aan de ander vraagt of hij wil beginnen, begint meestal zelf. A vertelt wat voor hem het probleem is. B herhaalt wat A heeft gezegd. En A bevestigt dat dat klopt. B vertelt nu wat voor hem het probleem is. A herhaalt wat B heeft gezegd. B bevestigt dat dat klopt. Een kleine interventie bij relatiecoaching of conflictbemiddeling: Als er geen redelijkheid is tussen twee mensen, kun je degene laten praten die bijvoorbeeld een pen vasthoudt of bij wie het glas staat. De coach zorgt ervoor dat beiden evenlang praten.

Resource development installation (RDI) 1. Bespreek met de cliënt (ogen open) een negatieve ervaring en laat cliënt dit beoordelen met een cijfer (0-10). (onthoud kernwoorden) 2. Vraag hierna een of meer krachtige positieve (tegenovergestelde) ervaring(en)/resources op, eventueel gevolgd door een positieve piekervaring (ankers worden gestapeld). Belangrijk is welk gevoel het met zich meebrengt. (denk aan kernwoorden) 3. Laat cliënt kiezen tussen: oorklikjes, knietikjes, oogbewegingen. 4. Cliënt sluit ogen (ontspanning e.d.). Ga dan samen met cliënt terug naar het ontspannen moment. Ondertussen tik je om en om op de knieën (oortikjes of handbeweging). 5. Cliënt vertelt over positieve ervaring. Dit gevoel ga je helemaal uitdiepen: 1. Waar ben je? 2. Wat zie je? 3. Hoe voel je je? 4. Focus je op dat fijne gevoel. 5. Ga er helemaal in op. 6. Laat het onderdeel van je worden. 7. Hoe voelt dat? Herhaal veel woorden van de cliënt zodat er veel herkenning optreedt. 6. Hierna is er weer een meetpunt over het negatieve gevoel; vraag clïent het negatieve gevoel op te roepen en weer een cijfer te geven (zonder knietikjes)LET OP: Alleen tikken als het positieve wordt besproken. LET OP: Oogbewegingen niet doen bij mensen met psychische aandoeningen of epilepsie. Dit kun je herkennen aan schokkende oogbewegingen tijdens het heen en weer gaan met de hand. kort samengevat: 1. angstervaring opvragen, meting geven (ogen open) 2. ontspannen/positieve/piekervaring opvragen (ogen open, niet tikken) 3. tijdens knietikjes beeld + bijbehorend ontspannen gevoel oproepen (ogen dicht) 4. negatieve ervaring opvragen en meting doen (ogen open)

Rationeel Emotieve Therapie / Training (RET) Rationeel Emotieve Therapie (RET) - tegenwoordig ook vaak Rationeel Emotieve Training - genoemd, is een vorm van cognitieve gedragstherapie ontwikkeld door Albert Ellis (1913). Ellis gaat uit van de veronderstelling dat het denken (gedachten, vaste overtuigingen, interpretaties etc.) het gevoel controleert. Deze methode wordt ook wel realistisch denken genoemd. De wijze waarop iemand tegen allerlei zaken aankijkt heeft zich gedurende zijn gehele leven langzaam ontwikkeld. Hij wordt als het ware gevoed met allerlei opvattingen, ideeën, normen, waarden, (voor)oordelen, etcetera. Gedachten roepen bepaalde gevoelens op, die weer een bepaalde handeling tot gevolg hebben. Wanneer gedachten gebaseerd zijn op verkeerde opvattingen, dan zullen de gevoelens en handelingen die daarop volgen vaak moeilijkheden en problemen veroorzaken. Het doel van RET is te leren die verkeerde gedachten in te zien en te corrigeren, wat heel bevrijdend werkt.

34

ABC-model Ellis gaat uit van het zogenaamde ABC-model: Activating event objectieve beschrijving van de gebeurtenis Beliefs

irrationele, spanning oproepende gedachte

Consequence

emotionele gevolgen (gevoelens) van de gedachte

Bij aanvang van de rationeel-emotieve therapie wordt de cliënt allereerst aangemoedigd om de eigen irrationele overtuigingen en hun emotionele gevolgen in kaart te brengen. met behulp van het ABC schema of G-schema. In het G-schema staan de 5 G's voor gebeurtenis, gedachte, gevoel, gedrag en gevolg. Vervolgens leert de cliënt de irrationele overtuigingen te vervangen door alternatieve, realistische gedachten. De coach stuurt hierop aan, onder andere door het ter discussie stellen van de irrationele aspecten van de oude overtuigingen van de cliënt. Vaak heeft dit tot gevolg dat de cliënt zijn of haar eisen bijstelt of zich bijvoorbeeld minder laat leiden door prestatiedrang. In de laatste fase leert men de nieuwe overtuigingen in de praktijk toe te passen. De cliënt krijgt huiswerk opdrachten om de nieuwe gedachten te oefenen en ervoor te zorgen dat de cliënt ook gevoelsmatig achter de nieuwe denkbeelden staat. Zo leert de cliënt zich de nieuwe gedachten echt eigen te maken en wordt de kans op een terugval verkleind. G-schema A = gebeurtenis (Activity) ⇩ B = gedachte (Believe) ⇩ C = gevoel (Consequences) ⇩ D = gedrag ⇩ E = gevolg met irreële gedachte A = examen ⇩ B = dat haal ik nooit ⇩ C = zenuwachtig ⇩ D = slechte concentratie ⇩ E = slecht resultaat/black out

met reële gedachte examen ⇩ ik doe mijn best ⇩ neutraal gevoel (lichte spanning) ⇩ goede concentratie ⇩ goede resultaten/goed gevoel

DENKFOUTEN 1. dwingende gedachten 2. overdrijvingen 3. generaliseren 4. gedachtelezen / invullen / toekomst voorspellen 5. negatief redeneren / stereotyperen 6. emotioneel redeneren 7. selectief waarnemen / filteren 8. zwart/wit denken 9. zelfverwijt Denkfouten omzetten kan met: 1. Affirmaties = positieve zelfinstructie met korte zinnetjes Min. 3x per dag herhalen (vlak voor het slapen, vlak na het wakker worden en ergens s'middags) Zoveel mogelijk met 'ik' beginnen


35

Bijvoorbeeld: ik mag mezelf zijn. Ik ben goed zoals ik ben. 2. Realistische (reële) gedachten (positieve cognities) Bijvoorbeeld: niet iedereen hoeft mij aardig te vinden. Ik kan niet meer dan mijn best doen. 3. Reële doelen stellen die SMART zijn (= specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch, tijdgebonden)

Roos van Leary Is een communicatiemodel ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary, dat is voortgekomen uit een psychologisch onderzoek naar de werking van gedrag. Het model gaat over de interactie tussen mensen en het gaat ervan uit dat gedrag, gedrag oproept. Het gaat uit van actie en reactie, oorzaak en gevolg, zenden en ontvangen. Hij hield zich bezig met typologie; de leer van karaktertypen. Via onderzoek en observaties kwam Leary erachter dat gedragspatronen voorspelbaar waren. Het grote voordeel van dit model is dat het laat zien: welk gedrag door welk gedrag wordt opgeroepen en hoe gedrag te beïnvloeden is. Daarbij stelt de Roos van Leary dat ieder mens elke gedraging uit de roos in zich heeft en op gezette tijden (binnen specifieke situaties) inzet. Dat ieder mens voorkeurgedragingen heeft is evident. De Roos

van Leary is echter geen methode om mensen en hun karakter in hokjes te plaatsen. De assen Leary ontdekte dat menselijk gedrag grofweg over twee assen verloopt. 1. Horizontale as Ook wel de 'samen-tegen-as' of 'agressie-liefde-as. De horizontale as staat voor de relatie die iemand met een ander heeft. Zo bestaat er ‘samen-gedrag’ of ‘tegen-gedrag’. Samen: iemand wil of kan met de ander door één deur. Er bestaat affiniteit met de ander. Het gedrag is gericht op acceptatie van elkaar. Veelal op basis van wederzijds respect. Tegen: iemand wil of kan echt niet met de ander door één deur. Er bestaat dan vijandigheid naar de ander. Het gedrag is gericht op andere belangen dan acceptatie. Soms zelfs volledig tegengesteld aan acceptatie.

36

2. Verticale as Ook wel de 'boven-onder-as' of 'dominantie-afhankelijkheidsas'. De verticale as staat voor de opstelling die iemand met een ander heeft. Zo bestaat er ‘boven-gedrag’ en ‘onder-gedrag’. Boven: iemand vertoont dominant gedrag naar de ander. Iemand beschouwt zich op dat moment als ‘meerdere’ van de ander. Het gedrag is gericht op veel invloed ten opzichte van de ander. Onder: iemand vertoont onderdanig gedrag naar de ander. Iemand beschouwt zich op dat moment als ‘ondergeschikte’ van de ander. Het gedrag is nauwelijks of niet gericht op veel invloed ten opzichte van de ander. Gedragingen De uitwerking van ‘samen-gedrag’, ‘tegen-gedrag’, ‘boven-gedrag’ en ‘onder-gedrag’ is grofweg als volgt te omschrijven. Een samen-gedragspatroon: verantwoordelijk, behulpzaam, respecterend, dankbaar en samenwerkingsgezind gedrag. Een tegen-gedragspatroon: onafhankelijk, wantrouwend, standvastig, kritisch en twijfelzuchtig gedrag. Een boven-gedragspatroon: actief, initiërend, beïnvloedend, beheersend en motiverend gedrag. Een onder-gedragspatroon: passief, afhankelijk, onderdanig, conformerend en bescheiden gedrag. Leary wilde de twee assen qua gedrag met elkaar combineren om verschillend soort gedrag te kunnen onderscheiden. Vandaar dat hij de assen in een cirkel over elkaar legde. Zo ontstond er een kruis in een cirkel; een beginnende roos. Deze roos kende dus vier vlakken. Elk vlak representeerde een gedrag: 1. rechtsboven staat voor ‘leiden’ 2. rechtsonder staat voor ‘volgen’ 3. linksboven staat voor ‘aanvallen’ 4. linksonder staat voor ‘verdedigen’ Om een splitsen. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

genuanceerder beeld te creëren omtrent verschillende gedragingen, besloot Leary om elk vak te Hierdoor ontstonden er acht verschillende basisgedragingen. Leidend: krachtig, initiatiefrijk, voortouw nemend, ordenend Helpend: ondersteunend, gericht op samenwerking Aanpassend: gericht op samenwerking, maar meer naar onder gericht: conflictvermijdend Afhankelijk: volgend, passief, hulpverwachtend Teruggetrokken: verlegen, individueel, onzeker, niet-sociaal Opstandig: iets actiever, nog steeds individueel, soms cynisch/sarcastisch Agressief: vijandig, vernederend, negatief, straffend Concurrerend: machtswellustig, kijk mij eens, vol zelfvertrouwen

Het principe Leary ontdekte dat ‘samen’, ‘tegen’, ‘boven’ en ‘onder’ in relatie staan tot elkaar: Samen-gedrag roept samen-gedrag op (symmetrische werking). ………………………….………..………………. (voorbeeld: ‘helpend gedrag’ roept ‘meewerkend’ gedrag op). Tegen-gedrag roept tegen-gedrag op (symmetrische werking). …………………………….……………………. (voorbeeld: ‘aanvallend gedrag’ roept ‘opstandig gedrag’ op). Boven-gedrag roept onder-gedrag op (complementaire werking). ………………………………/………… (voorbeeld: ‘concurrerend gedrag’ roept ‘teruggetrokken gedrag’ op). Onder-gedrag roept boven-gedrag op (complementaire werking). ………………………………….…………. (voorbeeld: ‘volgend gedrag’ roept ‘leidend gedrag’ op). Analyseren De Roos helpt bij het categoriseren van gedrag. De Roos plaatst gedrag in een overzichtelijk en visueel ingesteld model. Daardoor kan je iemands gedrag (en diens patronen) analyseren. Puur door de volgende vragen te stellen: Is het gedrag samen of tegen? Is het gedrag boven of onder?


37

Het ‘plaatsen’ van gedrag is niet alleen belangrijk om iemand beter te begrijpen. Het is ook belangrijk bij het inspelen op iemands gedrag. Gedrag is volgens Leary namelijk altijd een gevolg van gedrag. Ofwel; gedrag heeft altijd een achtergrond, een oorzaak, een bron. Leary stelt daarom nadrukkelijk dat aan de acht gedragingen van de Roos geen waardeoordeel moet worden gekoppeld (gedrag is dus nooit per definitie goed of fout) ieder mens alle gedragingen in zich heeft. Een stabiele persoonlijkheid kan elk van de acht gedragingen bewust inzetten. Al naargelang de situatie, het doel en de persoon tegenover zich, kiest men dan een bepaald gedrag. De Roos gaat er namelijk vanuit dat wanneer iemand het gedrag van de ander heeft gecategoriseerd, deze persoon het gedrag van de ander kan beïnvloeden met eigen gedrag.

SMART Dit staat voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden Specifiek en simpel: Een heldere doelstelling geeft antwoord op de 6 w-vragen: Wat wil je bereiken? Wie is er bij betrokken? Waar ga je het doen? Wanneer gebeurt het? Welke delen van de doelstelling zijn essentieel? Waarom wil je dit doel bereiken? Meetbaar: Wanneer weet je dat je je doel bereikt hebt, waaraan kun je het toetsen? Een SMART doel moet je kunnen zien, horen, proeven, ruiken of voelen Acceptabel: Is er draagvlak voor je doelstellingen? Is het in overeenstemming met de doelen van de organisatie? Kun je de doelstelling zelf accepteren? Realistisch Is het doel haalbaar? Heeft het behalen van je doel negatieve gevolgen voor jezelf of voor anderen? Hoe zullen anderen reageren als je je doel bereikt hebt? Tijdgebonden Wanneer begin je er mee? Een SMART doelstelling heeft een duidelijke starten einddatum Welke tussendoelen kun je aanbrengen? Wanneer heb je je doel bereikt?

Specificeren Specificeren doe je met open vragen. Je vraagt door op de situatie. Je stimuleert de cliënt door middel van de juiste vragen om de situatie/het gevoel/het symbool waar hij over vertelt specifieker toe te lichten.

Spiegelen Het teruggeven/terugkaatsen aan de cliënt wat je ziet of opmerkt als coach. (Bijvoorbeeld: ik zie aan je gezicht dat je inderdaad erg boos op hem bent. Of: Terwijl je erover vertelt, zie ik dat je handen trillen. Wat wil dat zeggen?)

STAR De STAR-methodiek helpt bij het inzichtelijk krijgen van competenties van mensen. Het is een methode die, door een gegeven situatie te analyseren, inzicht geeft in de competenties waarover iemand beschikt en de wijze waarop deze gehanteerd worden. Het helpt dus bij het beoordelen van mensen. Het is belangrijk om met daadwerkelijke voorbeelden na te gaan welke competenties mensen laten zien. Voordat een oordeel over competenties van mensen gegeven wordt, kan het dus nuttig zijn om op zoek te

38

gaan naar concrete voorbeelden van deze competenties in het dagelijks handelen. De STAR-methodiek helpt om dergelijke voorbeelden te analyseren en te beoordelen. De STAR-methodiek analyseert een voorbeeld uit de praktijk op vier elementen: S = Situatie: Wat was de situatie/de context waarbinnen het voorbeeld zich afspeelde. T = Taak: Wat was in deze situatie de taak waarvoor de betrokkene zich gesteld zag dan wel de rolopvatting die de betrokkene zelf had? A = Actie: Wat is er concreet gezegd en gedaan? R = Resultaat: Hoe heeft de ander gereageerd en wat was het eindresultaat? Aan de afkorting STAR wordt soms nog een R toegevoegd, die staat voor reflectie. Door te reflecteren verbind je conclusies aan je handelen. Eigenlijk kun je de STAR-methode nooit goed gebruiken zonder enige mate van reflectie te plegen (een paar uitzonderingen daargelaten). Wel is het zo dat als je wilt leren van een situatie, je nooit zonder de R van reflectie kunt. Ben je alleen op zoek naar feiten, bijvoorbeeld om die goed te kunnen beschrijven in een sollicitatiebrief, dan zul je wat minder nadruk hoeven te leggen op de reflectiecomponent. Het gebruiken van de STAR-methodiek betekent dat men informatie probeert te verzamelen (zonder oordeel) over de verschillende aspecten. Informatie over de A (acties) is nodig om het gedrag van de beoordeelde te kunnen classificeren (welke competenties worden gescoord). Informatie over de andere aspecten is nodig om te bepalen of men positief dan wel negatief scoort op de gescoorde competenties (waarderen). Pas nadat STAR is ‘opgetekend’, wordt bepaald welke competenties in het voorbeeld een rol speelden en welk oordeel men hieraan hecht.

Synchroniciteit Synchroniciteit is het samenvallen van spontane, onverwachte maar betekenisvolle gebeurtenissen met een eventueel groot gevolg voor je leven. Schijnbaar maar betekenisvolle toevalligheden die ons precies verschaffen wat we nodig hebben. Veel mensen hebben moeite om contact te krijgen met hun diepste verlangen en dus ook met hun meest essentiële visie op zichzelf. Zolang die visie niet echt reflecteert waar iemand in de kern voor staat, kan blijken dat de dingen moeizaam blijven gaan. De kunst is om dit dan simpelweg te onderkennen en vervolgens na te gaan wat er ondernomen moet worden om een visie te ontwikkelen die klopt. Ook hiervoor is het belangrijk dat de coach de cliënt helpt om meer en beter bij zijn kern te komen. Er zijn veel dingen die ons in de weg kunnen zitten waardoor we (ogenschijnlijk) geen synchroniciteit ervaren in wat we doen. Op de allereerste plaats zitten we vooral onszelf in de weg. We willen een heleboel met ons hoofd en vragen ons steeds minder af of dat allemaal wel is wat ons hart wil. Hoe minder het hart erbij is, hoe moeilijker het wordt voor de collectieve energie om ons te ‘steunen’. Ook is het aanvankelijk lastig om te herkennen wat nu synchroniciteit is en wat niet. Kern van de zaak is echter dat we ons gevoel nodig hebben om te bepalen wat wel bij ons hoort en wat niet. Het is belangrijk dat we ons verstand (intelligentie) en ons gevoel integreren. Hoe beter we kunnen luisteren naar onze intuïtie, hoe meer we openstaan voor synchroniciteit.

Talenten Een talent is iets waar je uitzonderlijk goed in bent, een bekwaamheid of begaafdheid wat voor jou vanzelfsprekend is en voor een ander begerenswaardig. Iedereen heeft een uniek talent. Soms een ‘gedwongen’ en meer specifiek talent (pianospelen, sport, schilderen, zingen etc), maar meestal een ‘zelfgekozen’ en wat complexer talent. De eerste komt vaak bij kinderen voor, de tweede vooral bij volwassenen. Schrijf minimaal 10 talenten op. Let op dat je je talent niet verwart met ‘competenties’, zoals luisteren, initiatief nemen etc. Competenties zijn meer gericht op gedrag/houding/vaardigheden. Kijk dan even wat er achter de competentie zit. Bijvoorbeeld: Ik kan goed luisteren (= competentie). Ik heb een begaafdheid om volledig in te kunnen voelen wat een ander zegt (= talent). Kijk dan welk talent het meest kenmerkende talent is. En kijk hoe dat jou uniek maakt in combinatie met je werk.


39

Transactionele Analyse (TA) Transactionele Analyse of TA is een persoonlijkheidstheorie behandelmethode ontwikkeld door Eric Berne.

en

tevens

psychotherapeutische

De TA gaat ervan uit dat ervaringen in de vroege levensjaren ervoor zorgen dat een mens besluiten neemt over zichzelf en zijn omgeving. Deze positieve of negatieve besluiten zijn van invloed op de kwaliteit van de verdere levensloop (het script). Groei en ontwikkeling worden geremd door negatieve besluiten (ik ben niet OK, jij bent niet OK) terwijl positieve besluiten een stimulerende invloed hebben (ik ben OK, jij bent OK). Er worden drie soorten scripts onderscheiden, die van de winnaar, de verliezer en de niet-winnaar. Deze drie typen scripts kunnen zich ook afspelen binnen één en dezelfde persoon. Behandelmethoden zijn erop gericht de scripts te analyseren en door gedragsveranderingen te proberen het script om te buigen. Hiertoe wordt een contract afgesloten met de behandelaar waarin therapie-doelen zo concreet mogelijk worden omschreven. De manieren waarop de doelen worden bereikt (de daadwerkelijke behandelmethoden) zijn uiteenlopend. De TA onderscheidt drie ego-posities (ego-states) die in elk persoon verenigd zijn: de ouder (verzorgend, kritisch), het kind (impulsen) en de volwassene (realiteit, feiten). Vanuit deze posities kunnen transacties met de ander plaatsvinden. Met de TA analyseer je de interacties/de uitwisseling van informatie tussen de 3 rollen onderling. Een van de rollen overheerst op bepaalde momenten de gehele persoonlijkheid. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de zgn. complementaire transacties en gekruiste transacties. Humanistisch/existentiële filosofische uitgangspunten: Mensen zijn in staat om verantwoordelijkheid voor zichzelf en hun problemen te nemen en hun problemen op basis van gelijkwaardigheid op te lossen. Doordat mensen keuzevrijheid hebben kunnen zij richting aan hun eigen leven geven. Mensen zijn van nature geneigd en in staat om in harmonie met zichzelf en anderen en de natuur te leven vanuit de attitude ‘ik ben oké, jij bent oké'. Iedereen verdient positieve aandacht en erkenning. Kenmerkend: op basis van een contract waarin wederzijdse bijdragen en verantwoordelijkheden, om een overeengekomen doel te bereiken, expliciet worden gemaakt. Is gericht op toenemende autonomie van mensen. Autonomie manifesteert zich door het vrijkomen of het herstel van drie vermogens: bewustheid, spontaniteit en intimiteit. Gedrag, gedachten en gevoelens van een autonoom persoon zijn reacties op de situatie in het hier en nu, in plaats van een reactie op oude scriptovertuigingen. Structurele model (je interne toestand) O gedachte/gevoel/gedrag als van een ouder V gedachte/gevoel/gedrag als volwassene: respons op het hier en nu K gedachte/gevoel/gedrag zoals je je als kind voelde Functionele model ko vo Kritische ouder: moralistisch, kritisch, autoritair, structuur geven Voedende/verzorgende ouder: geruststellend, aanmoedigend, steunend V Volwassene: informatieverzamelend, niet oordelend, realistisch Aangepaste kind: gehoorzamend, klagend ak Rebelse kind: opstandig, passief rk vk Vrije kind: nieuwsgierig, energiek, speels, spontaan Complementaire transactie Hierbij is er sprake van een evenredige vorm van transacties en effectieve vorm van communiceren: een effectieve transactie. Bijvoorbeeld: een kind-kind transactie. O O ouder ouder De jeugd van tegenwoordig is lui! Ja en nog verslaafd ook! V V volwassene volwassene Hoe laat is het? Het is vijf uur. (van vraag naar informatie) K K kind kind Zullen we naar de kermis gaan? Jahaaa, leuk!! ouder kind

40

(Baas) Potverdorie, wanneer heb je het af? Ja sorry baas, het komt er aan. Kruistransactie Hierbij is er sprake van een mismatch van egoposities. De ego-positie die de ene aanspreekt bij de ander, is een andere dan waar de ander bij de ene aan appelleert. Gekruiste transacties worden in de TA beschouwd als niet effectief. O O vraag: kind ouder Wil je wel even snel je kamer opruimen? V V antwoord: kind kind Opruimen is hartstikke stom! K K Transactie met bijbedoeling: O O volwassene volwassene Dit is een geweldige auto, maar niet iedereen kan die zich veroorloven! V V Kind Volwassene Het kind wordt aangesproken (letterlijk en figuurlijk) K K Het kind denkt: Die moet ik hebben!

Vierkant van vertrouwen Als iemand naar een coach of therapeut gaat of zelfs naar een dokter, dan moet het klikken tussen die twee of het wordt niets. Er dient vertrouwen te ontstaan van de cliënt naar de coach, maar ook andersom. Als de coach vindt dat de cliënt zich aanstelt, dan zal hij dat laten merken en zal de cliënt dat waarschijnlijk ook aanvoelen, met alle gevolgen van dien. Het vierkant van vertrouwen (Hans ten Dam) betekent dat beide partijen dienen te vertrouwen in zichzelf en in de ander. De cliënt vertrouwt zichzelf en de coach en de coach vertrouwt de cliënt en vooral zichzelf. Als de cliënt zichzelf niet vertrouwt kan de coach daar wel op inspelen om een minimum aan zelfvertrouwen op te bouwen voor de sessie begint. ik vertrouw mezelf

ik vertrouw mijn cliënt

mijn cliënt vertrouwt mij

mijn cliënt vertrouwt zichzelf

VISUALISATIE Bij visualiseren schep je innerlijke beelden die je gebruikt om problemen op te lossen, beslissingen te nemen of doelen te stellen. Visualisaties helpen je om je doel te verwezenlijken en om volledig te ontspannen en zo bij je diepere weten te komen, bij je onderbewustzijn, van waaruit je oplossingen kunt vinden en de juiste keuzes kunt maken. Het onderbewuste vertaalt zich makkelijk in beelden. Je kunt een visualisatie doen door middel van passieve imaginatie maar ook door actieve imaginatie. Bij passieve imaginatie luistert cliënt alleen maar naar coach en bij actieve imaginatie bepaalt de cliënt de inhoud en zet je als coach alleen de structuur neer. Bij inhoudsuggestie geeft de coach de inhoud aan: ga nu het huis in.., je loopt op een pad... Bij een processuggestie vraagt de coach: vertel maar wat je nog meer ziet. Aandachtspunten: Zorgen dat je als coach goed afgestemd bent op de cliënt. Als coach zelf ook ontspannen zijn om iemand goed te kunnen begeleiden. Spieren loslaten: emoties komen makkelijker los: diepere inzichten komen dan beter naar boven. Omgevingsgeluiden gebruiken, dan is er minder afleiding/irritatie over de geluiden. Dus niet zeggen: Laat je maar niet afleiden door de geluiden. …………………………………………………………………………. Maar: De geluiden om je heen gebruik je om dieper en dieper in ontspanning te komen. Weidsheid zorgt voor bewustzijnsverruiming.


41

Hoe meer submodaliteiten je kunt inzetten bij een visualisatie, des te echter is de ervaring. Als je terugwil naar het denken, vragen: Wat denk je nu? Wat voor gedachten komen er in je op? Als je terugwil naar het gevoel: Wat voel je nu? Wat voor gevoel krijg je daarbij? Wat voor gevoel komt er bij je op? Als een onderwerp erg groot is, of er teveel inzichten zijn, een gedeelte of een aantal inzichten parkeren. Wel vragen waar de cliënt behoefte aan heeft en of het ok is om te parkeren. Stiltes durven laten vallen. Het lichaam goed waarnemen: zuchten, slikken, ademhaling buik, borst, spanningen

Verdiepingsinducties Ook je ogen mogen tot rust komen... Je bent zo ontspannen mogelijk in deze stoel... En nu mag je/kun je... Zie verder: Atma Reader (hoofdstuk Visualitsatie). VISUALISATIE: DE WEG NAAR JE LEVENSWERK Inleiding In de volgende visualisatie wordt er een eerste contact gemaakt met wat je 'levenswerk' zou kunnen zijn. Dit gebeurt in de vorm van een symbool dat men boven op een berg van een wijze persoon of gestalte ontvangt. Onderweg komt men een aantal obstakels tegen. Deze obstakels staan voor belemmeringen in de persoon die de visualisatie ondergaat. De visualisatie Ga maar ontspannen zitten. Richt je aandacht maar naar binnen. Stel je voor dat je in een groen landschap bent. Een rustig en vredig landschap met in de verte in ieder geval een berg. Je kijkt om je heen in dat landschap. Misschien bevind je je wel in een weiland. Wat voor kleuren zie je nog meer in jouw landschap? Zie je bomen of struiken? Wat zie je allemaal in dit landschap? Wat voor weer is het? Wat voor kleren heb je aan? Wat voor geluiden hoor je?Hoor je het geluid van vogels? Of van de wind door de bladeren van de bomen? Of hoor je het geluid van stromend water? En wat voor geuren ruik je? En hoe voel je je hier in jouw landschap? Wanneer je je landschap voldoende verkend hebt, richt je je blik op de berg in de verte. Je voelt dat je naar de berg toe getrokken wordt. Er loopt een pad in de richting van de berg. Je kiest ervoor om naar die berg toe te gaan. Je loopt over het pad naar de berg. Als je dichterbij de voet van de berg komt, zie je dat daar een wegwijzer staat. Je loopt ernaar toe en je ziet dat er op de wegwijzer staat: Weg naar je levenswerk. De wegwijzer wijst naar een pad dat de berg op gaat. Omdat je meer te weten wilt komen over je levenswerk, besluit je om dat pad te volgen. Terwijl je het pad volgt, blijf je je bewust van je voeten op de grond. Je kijkt om je heen en ziet wat je ziet. Je luistert naar de geluiden die je hoort: het geluid van vogels of van stromend water of van het ruisen van de wind door de bladeren van de bomen of struiken. Als je voor je kijkt zie je dat je zo meteen, als je nog iets hoger gekomen bent, door een bos moet. Je loopt verder over het pad totdat je in het bos komt. Terwijl het pad door het bos gaat, blijft het stijgen. De bomen staan steeds dichter bij elkaar en het wordt donkerder om je heen. En dan opeens wordt je de weg versperd: er staat een wild dier midden op het pad. Je kunt niet verder en je kijkt naar het dier. Hoe ziet het eruit? Wat voor kleuren heeft het? Hoe groot is het? Hoe kijkt het? Kijkt het je aan? Wat doet het? Wat was de eerste gedachte of gevoel toen je dit dier zag? En dan weet je weer dat je je levenswerk wilt bereiken. Dus vind een oplossing. Zorg ervoor dat je je weg kan vervolgen. Je vervolgt je weg. Je ziet dat het weer wat lichter wordt in het bos. De bomen staan weer wat verder uit elkaar totdat je, terwijl het pad blijft stijgen, het bos weer uit bent. Je kijkt om je heen, je ademt wat dieper in, nu je meer ruimte om je heen ervaart. Je ziet hoeveel je inmiddels al gestegen bent. Je ziet ook hoe ver het nog is naar de top. Je bent je bewust van wat om je heen ziet en van de geluiden die je hoort en van wat je ruikt. Je loopt verder over het pad. Totdat plotseling de weg weer versperd is: er is een groot obstakel. Hoe ziet het eruit? Van wat voor materiaal is het? En wat voor kleur of kleuren heeft het obstakel? Hoe groot is het? Wat was je eerste gedachte of gevoel toen je dit obstakel zag?

42

En dan weet je dat je je weg vervolgen wilt. Je wilt je levenswerk bereiken. Dus vind een oplossing. Zorg ervoor dat je je weg vervolgen kunt. En dan vervolg je je weg. Je bent inmiddels al weer wat gestegen, zie je, terwijl je naar beneden kijkt. Terwijl je verder loopt, blijf je je bewust van wat je ziet, van wat je hoort en van wat je ruikt en voelt. Je loopt verder over het pad. Plotseling zie je dat de weg voor de derde keer versperd wordt. Nu staat er een persoon midden op het pad. Hij of zij houdt je tegen. Hoe ziet deze persoon eruit? Ken je hem of haar? Wat voor kleren draagt de persoon? En hoe kijkt hij of zij? Zegt de persoon iets tegen je? Wat was je eerste gedachte of gevoel toen je deze persoon zag? En dan weet je weer dat je je levenswerk wilt bereiken en dat je je weg moet vervolgen, Dus vind een oplossing. En dan vervolg je je weg. Je kijkt om je heen, je ziet hoe hoog je inmiddels gekomen bent en je merkt dat voorzover het nog geen mooi weer was, het nu mooi weer is. De zon schijnt op je lijf en je geniet van de warmte. Je geniet ook van de mooie vergezichten en van de blauwe lucht, met wellicht hier of daar een wolkje aan de hemel. En dan zie je dat er nog een bocht volgt en dan zul je op de top van de berg zijn. Je vermoedt dat er een kleine hoogvlakte zal zijn. En dat klopt: wanneer je die laatste bocht doorgegaan bent, dan ben je op een kleine, mooie hoogvlakte. Je kunt heel ver kijken. Je geniet van het uitzicht. Terwijl je zo staat te genieten, voel je ineens een zachte, liefdevolle blik op je gericht. Je kijkt op: Je ziet een oude wijze persoon die inderdaad met een liefdevolle blik naar je kijkt. Hoe ziet deze persoon eruit? Zie je hem of haar helder of zie je meer een lichtende gestalte? Terwijl je naar deze persoon kijkt en je openstelt, zie je dat hij of zij een geschenk voor jou bij zich heeft. De persoon geeft je het geschenk: het is een symbool van je levenswerk. Wat krijg je? Hoe ziet het geschenk eruit? Wat voor kleuren heeft het en wat voor vorm en afmetingen? Is het licht of zwaar? Terwijl je zo naar je geschenk aan het kijken bent, vertelt de wijze persoon je wellicht nog iets over het geschenk of geeft hij of zij je een advies. Maak dan nu als het nodig is, het symbool zo klein dat het in je hart past en breng het in je hart. Voel wat het je doet om dit symbool van je levenswerk in je hart te hebben. Laat dan vanuit je hart de energie van dit symbool dor je hele lichaam stromen en geniet ervan. En dan is het tijd om afscheid te gaan nemen. Je bedankt de wijze, neemt afscheid van hem of haar, terwijl je weet dat wanneer je maar wilt jouw wijze weer ontmoeten kunt, hier boven op deze berg. En dan neem je afscheid van de kleine hoogvlakte waar je was. Je werpt nog een blik om je heen en dan aanvaard je de terugweg. Je loopt over het pad naar beneden. Je komt bij de persoon die je tegenhield. Hoe ga je daar nu mee om? En dan loop je nog verder naar beneden totdat je uitkomt bij het obstakel. Hoe ga je daar nu mee om. En je loopt nog verder naar beneden, tot dat je bij het bos komt. Je gaat het bos in, terwijl je merkt hoeveel je al weer gedaald bent, en je loopt verder totdat je bij het wilde dier komt. Hoe ga je daar nu mee om? En dan ga je het bos weer uit en loopt nog verder totdat je uitkomt bij de wegwijzer aan de voet van de berg. Terwijl je nog verder terugloopt, naar het beginpunt van je wandeling, kijk je nog eens achterom naar de berg die je geklommen hebt. Je voelt je voldaan: je hebt, ook al weet je misschien nog niet precies wat het allemaal betekent, meer informatie gekregen over jouw Levenswerk. En daar ben je blij mee. Terwijl je weer terug bent in het landschap waar je je wandeling begon, kijk je nog eens om je heen, En dan neem je ook afscheid van dit landschap en….. Dan kom je, heel geleidelijk, in je eigen tijd en in je eigen tempo, weer helemaal terug hier in de ruimte waarin je bent. Haal weer wat dieper adem, wees je weer bewust van de stoel waar je op zit, doe, als je eraan toe bent, je ogen weer open en rek je dan helemaal uit..... ---------------------------------------------------------------------------------------------------


43

Maak aantekeningen. Teken de weg Wat betekenen de beelden? Het wilde dier: Welk dier zag je? Waar staat het wilde dier voor? Wat zijn de objectieve (woordenboek,encyclopedie) kenmerken van dit dier? Welke kenmerken/eigenschappen van jou komen overeen met die van het wilde dier? Met welke eigenschappen in jezelf kunnen deze kenmerken te maken hebben? Welke eigenschappen belemmeren jou op weg naar je levenswerk? Hoe belemmeren deze eigenschappen je op weg naar je levenswerk? Het obstakel. Waar staat de wegversperring voor? Wat zijn de kenmerken ervan? Welke kenmerken/eigenschappen van het obstakel belemmeren jou? Met welke eigenschappen in jezelf kunnen deze kenmerken te maken hebben? Hoe belemmeren die eigenschappen je op weg naar je levenswerk? De

persoon die je tegenhield. Waar staat deze persoon voor? Welke kenmerken/eigenschappen heeft deze persoon? Ken je hem of haar? Zo ja, hoe belemmert die persoon (cq.die persoon in jezelf) jou op weg naar je levenswerk? Zo nee, met wat voor eigenschappen in jezelf heeft deze persoon te maken? Hoe belemmeren die eigenschappen je op weg naar je levenswerk?

Wat deed je? Hoe ging je met die wegversperringen om? Wat voor kwaliteiten gebruikte je daarbij? Hoe kunnen deze kwaliteiten je vanaf nu helpen op weg naar je levenswerk? De

wijze op de berg. Wie is de wijze op de berg? Voor wie of wat staat deze wijze persoon symbool? Welk advies geeft deze wijze persoon je?

Het symbool van je levenswerk. Wat voor symbool zag je? Waar staat het symbool voor? Welke kenmerken heeft het symbool? Aan welke voorwaarden moet je levenswerk blijkbaar voldoen? VISUALISATIE MET AANDACHT VOOR EEN PLEK IN HET LICHAAM Breng de cliënt in de visualisatie naar de plek die op dat moment de aandacht vraagt. Zeg tegen de cliënt: laat alles er zijn, ga maar eens fantaseren. Vat samen met de woorden van de cliënt. Vraag naar de vorm en kleur Maak er maar helemaal contact mee, ga er maar helemaal inzitten Wat heeft het je te vertellen, luister ernaar. Wat voor boodschap heeft die plek? Wat wil je me er nog meer over vertellen? Vraag maar aan dat…… wat het nodig heeft. Maak het specifiek, hoe ziet het eruit? Is er nog iets wat in je opkomt? Zeg maar tegen gevoel dat je het gevoeld hebt. Bedank die plek voor de inzichten VISUALISATIE MET HET HUIS ALS METAFOOR VOOR JE INNERLIJKE HUIS Je wandelt over een pad richting een huis. Dat huis dat ben jijzelf. Je gaat dat huis binnen en kijkt overal rond, beneden in de keuken, in de huiskamer, boven in alle kamers, op zolder. (Uitgebreide opsomming

44

van alle mogelijkheden). Uiteindelijk ga je naar de kelder waar je verborgen talent/capaciteit/competentie/kwaliteit is. Je maakt kennis met dat deel en neemt dat deel mee naar boven en onderzoekt ook welk deel er verantwoordelijk voor is dat het verborgen is, niet op de voorgrond is. Je kunt ook een specifiek deel gaan zoeken door bijvoorbeeld te visualiseren dat je in een ruimte gaat zitten waar je je heel veilig voelt en dat deel dan laat binnenkomen. Of je loopt het huis eens door waarbij je dan dat deel vanzelf tegenkomt. Metaforische voorbeelden: Ramen dicht: gesloten karakter Ramen open: open karakter Veel troep op zolder: veel ballast/onrust in je hoofd Kelder: diep weggestopte/afgesloten delen

Voice Dialogue Voice Dialogue is een dialoog met onze interne stemmen. Voice Dialogue is een versmelting van verschillende richtingen; TA, Gestalt, psychodrama etc Het is, samen met de onderliggende theorie De Psychology of Selves, in de USA ontwikkeld door het psychologenechtpaar Hal en Sidra Stone. Ze gaan ervan uit dat persoonlijke ontwikkeling een manier is om met kwetsbaarheid om te gaan. Het is een methode om met deelpersoonlijkheden te werken. Uitgangspunt is namelijk dat de mens niet uit één persoonlijkheid, maar uit verschillende subpersoonlijkheden bestaat die afzonderlijk aanspreekbaar zijn. Deelpersoonlijkheden (of subpersoonlijkheden zijn patronen van energieën die zelfstandig opereren met een eigen wil, gedachten, gevoelens, bewustzijn, verlangens en een eigen geschiedenis. Er is één onderdeel, Hetzelf dat contact kan maken met alle andere delen. Een van de eerste patronen die geboren wordt is de beheerser of beschermer. In de groei naar volwassenheid ontwikkelen sommige van de in aanleg aanwezige subpersoonlijkheden zich meer dan andere. Er vormt zich een 'team' van Selves waarmee het individu zich identificeert, waarmee hij de wereld tegemoet treedt. Deze subpersoonlijkheden, allen ontwikkeld om de aanvankelijke kwetsbaarheid uit de jeugdjaren bescherming te bieden, worden de primaire subpersoonlijkheden genoemd. Tijdens zijn ontwikkeling 'beslist' het individu meer of minder bewust dat een aantal subpersoonlijkheden niet ingezet moeten worden. Deze Selves, die vaak tegenpolen van de primaire subpersoonlijkheden zijn, worden verstoten of onteigende subpersoonlijkheden genoemd. De theorie geeft een betrekkelijk eenvoudig inzicht in achtergronden van gedrag. Het antwoord op de vraag waarom men reageert zoals men dat doet is vaak te vinden in de ontdekking wie, welke persoonlijkheid, vooral sturing geeft aan dat gedrag. Is het de perfectionist, de behager, de ambitieuze doener? Eenvoudige gesprekken tussen de coach en een van de deelpersoonlijkheden geven snel doorvoelde inzicht in de reden waarom je bijvoorbeeld zo vaak boos of teleurgesteld bent of waarom je zo ‘graag’ de baas speelt, of conflicten vermijdt. Je hebt delen die persoonsbepaald zijn, wat je als mens uniek hebt. Je hebt delen die cultuurbepaald zijn, ontwikkeld door beloning/straf; actie/reactie Je hebt delen die oerinstincten zijn, in geest. Bekende deelpersonen: kwetsbare kind beschermer drammer perfectionist behager criticus We dragen verschillende maskers in de rollen die we hebben. Persona betekent masker. Vragen die je stelt aan een deelpersoonlijkheid Contact maken met deel en naar voren laten komen.


45

Begroeten van deel. Hoe kan ik je noemen? (En niet: wat is je naam? omdat dat verwarrend kan werken als de echte naam genoemd wordt) Wanneer is dit deel ontstaan? Wanneer ben je bij x gekomen? Vragen naar aanleiding voor komst destijds. Wat gebeurde er toen in het leven van x? Wat is de functie van dit deel? Wat doe je en hoe doe je dat? Wat is het doel/de intentie van dit deel? (Oorspronkelijk is het doel altijd positief geweest voor het organisme, als overlevingsstrategie) Spiegelen/herkaderen: Wordt dat door x ook zo ervaren? Kun je op een andere manier ervoor zorgen dat je die intentie behoudt/dat doel nastreeft? Laten zien /inzicht geven dat dat deel niet meer nodig is. checken of alle delen het eens zijn met de nieuwe afspraken. Nieuwe afspraken maken tussen delen onderling en evt. nieuwe naam geven (die nu beter bij de nieuwe taak van dit deel past) + evt.proefperiode afspreken

Als er moeilijk te communiceren valt met specifieke delen: Kun je gedissocieerd werken: dus vanaf een afstand dat deel beschouwen. Kun je via andere delen dat deel uitnodigen/aan het woord laten. Kun je aan de cliënt zelf vragen of er mogelijkheden zijn. Kun je gewoon de situatie benoemen. In een deel zitten/stappen = geassocieerd zijn met een deel. Resonantie is het herkennen van de deelpersoonlijkheid in jezelf Het werken met deelpersoonlijkheden is heel effectief bij innerlijke conflicten enorme weerstand (bijvoorbeeld drammerigheid) of sterke strategiën/ afweermechanismen

Vragen, open en gesloten Gesloten vragen zijn vragen waar je ja of nee op kunt antwoorden. Deze vragen zijn niet explorerend, maar soms wel doelgericht en nodig om duidelijkheid te verschaffen. Bijvoorbeeld: 'Wanneer ga je dan beginnen?' Open vragen zijn vragen die de cliënt niet met 'ja' of 'nee' kan beantwoorden, maar die hem uitnodigen om te zoeken naar antwoorden dieper in zichzelf en nog verder weggestopte antwoorden die besloten liggen in het Hogere Zelf. Deze vragen beginnen met: wie, wat, waar, waarom, wanneer en hoe.

Waardenonderzoek Het is mijn ervaring dat het zeer waardevol is als je je als mens bewust bent van de waarden die voor jou in je leven belangrijk zijn om na te streven. Waarden vormen een innerlijk kompas dat je helpt bij o.a. het nemen van belangrijke levensbeslissingen. Als je weet wat voor jou de waarden zijn, dan heb je altijd een innerlijk kompas bij de hand wat je helpt bij het uitzetten van de juiste koers. En wanneer je de voor jou juiste koers volgt is de kans op geluk veel groter dan wanneer je dat niet doet. Als het gaat om LifeDesign is dit wat mij betreft een belangrijk onderdeel. Als er dan een moment komt dat er een belangrijke beslissing genomen moet worden kun je deze afzetten tegen je waarden en checken of je met het gevolg van de te nemen beslissing nog aan je waarden blijft voldoen. Als je bijvoorbeeld weet dat onafhankelijkheid/autonomie voor jou een belangrijke waarde is dan ben je niet slim bezig als je een baan accepteert waarin al je handelingen worden voorgeschreven door een ander en je alleen maar mag volgen. Wanneer ik een waardenonderzoek opneem in mijn coachingstrajecten dan pak ik dat als volgt aan. 1) Huiswerk: overzicht maken van waarden Ik introduceer bovengenoemde gedachte bij mijn coachee en vraag hem/haar om voor de volgende sessie een overzicht te maken van zijn/haar waarden. Soms moet ik mensen even op weg helpen en daarbij helpt bijgaande lijst met waarden als opstarter.

46

2) Uitvragen Waarden In het volgende gesprek vraag ik mijn coachee vanalles over iedere waarde. Ik ga ze 1 voor 1 af en stel daarbij de volgende vragen: a) wat is voor jou de definitie van <waarde>? Een woord heeft immers voor iedereen een andere lading en je moet er eerst achter zien te komen wat je coachee bedoelt met deze waarde. b) verdiepende vragen zoals: wanneer manifesteert deze waarde zich? Ben je deze waarde altijd trouw of verwaarloos je het soms? Is deze waarde altijd al belangrijk geweest? en verder iedere verdiepende vraag die er bij jou opkomt. Wees nieuwsgierig en open en besef dat jouw definitie van de betreffende waarde in de weg kan zitten. Wat jij er als coach zelf mee bedoelt is niet van belang. c) Wat levert deze waarde je op? Dit is een belangrijke vraag die diepte brengt. Het doel is om uit te komen bij een gevoel en niet te blijven hangen in gedachten. Bijvoorbeeld: een coachee benoemt de waarde Vrijheid. Wat levert deze waarde je op? Antw.: “nou, dat ik weet dat ik het zelf kan bepalen” Oke, wat levert het je op als je weet dat je het zelf kunt bepalen? Antw.: “dat vind ik fijn” Wat voor soort gevoel is dat, Fijn, kun je dat nader specificeren? Antw.: “tevreden” Wat levert het je op als je je tevreden voelt? Antw.: “dan heb ik een goed gevoel over mezelf” Wat levert het je op als je een goed gevoel hebt over jezelf? Antw.: “dan weet ik dat ik ertoe doe” etc. Je blijft de vraag “Wat levert het je op” net zo lang herhalen tot jouw intuïtie je vertelt dat je op het meest diepe punt bent aangeland en dit zijn vaak hele universele waarden als Liefde en Vrijheid. Dan stop je en ga je door naar de volgende Waarde. Tijdens dit onderzoek kan coachee er ineens achter komen dat de Waarde toch niet zo belangrijk is als hij/zij had gedacht. Dan verdwijnt de Waarde uit het spel. Een extra vraag die hierbij nog kan helpen is: Is het een “naar toe” waarde of een “weg van” waarde? D.w.z. is het iets wat je wilt bereiken of probeer je met deze waarde iets te vermijden (en is het dus gebaseerd op angst)? Voorbeeld: toen ik dit onderzoek zelf als coachee onderging had ik Kennis als waarde opgenomen. Toen mijn coach mij hierop ging doorvragen op bovengenoemde manier kwam ik erachter dat ik Kennis alleen belangrijk vond omdat ik me onzeker voelde over het feit dat ik als manager alleen maar een Havo en Meao diploma had. Uit angst om hierop afgewezen te worden had ik er een gewoonte van gemaakt al snel in een gesprek te laten merken hoeveel kennis ik wel niet had. Het bleek dus een waarde te zijn die was gebaseerd op de angst om afgewezen te worden, om niet goed genoeg gevonden te worden. En die wilde ik niet in mijn rijtje houden. In plaats daarvan heb ik uiteindelijk Wijsheid als waarde gekozen omdat voor mij Wijsheid een combinatie is van Kennis en Ervaring en daar voor mij grotere waarde aan zit. 3) Hiërarchie van Waarden De volgende stap is een hiërarchie van Waarden maken. Je schrijft de Waarden die zijn overgebleven na het onderzoek onder punt 2 ieder op een apart notitiepapiertje. Je biedt er willekeurig 2 aan en vraagt je coachee: stel dat je lang op reis gaat (of naar een onbewoond eiland verhuist) en je mag maar 1 Waarde meenemen in je koffer, welke neem je dan beslist mee? De coachee maakt nu een keuze en daarmee is de eerste stap in het maken van een volgorde gezet. Je pakt de volgende twee en laat Coachee dezelfde keuze maken. Nu liggen er al 4. Je verdiept door bijvoorbeeld de beide nummers 1 ook weer met elkaar aan te bieden. Zo ontstaan er een nr. 1, nr. 2 etc. Leg ze onder elkaar, in een rijtje op tafel met nr. 1 bovenaan, dat verduidelijkt lekker. Hiermee ga je door tot je alle Waarden hebt gehad. En je vergelijkt ze dus meerdere keren, iedere keer met een andere waarde en zo ontstaat een hiërarchie. De klant eindigt nu met zijn/haar top 10 of 15 (ik zou er niet meer dan 15 behandelen).


47

4) Afronding Hiermee is het Waardenonderzoek afgerond. Je kunt je coachee vragen om er iets creatiefs mee te doen, bijv. in de vorm van een collage of tekening en deze op een plek in zijn/haar huis te hangen waar het veel gezien wordt. Zo gaan de waarden ook echt leven. Je kunt daarbij nog als advies geven dat een coachee zich regelmatig afvraagt, bij nieuwe situaties, of er aan de Waarden wordt voldaan. Zie ook: Waardenlijst

Waardenlijst Deze lijst met waarden is bedoeld om je te helpen je gedachten te ordenen bij het beantwoorden van de vraag: Welke Waarden zijn voor jou in je leven van belang? Deze lijst is beslist niet compleet en je wordt dan ook van harte uitgenodigd je eigen waarden er aan toe te voegen. Aandacht Betrokkenheid Collegialiteit Continuïteit Deskundigheid Discipline Duurzaamheid Efficiëntie Flexibiliteit Gehoorzaamheid Gemak Groei Klantgerichtheid Kwaliteit Loyaliteit Materiële rijkdom Nieuwsgierigheid Onthechting Openheid Originaliteit Plezier Rechtvaardigheid Resultaat Solidariteit Stilte Toewijding Verbetering Vertrouwen Vrede Waardering Winst Zelfstandigheid Zorgzaamheid

Bescheidenheid Blijheid Competitie Dankbaarheid Dienstbaarheid Duidelijkheid Eenvoud Erkenning Geduld Gelijkwaardigheid Gezondheid Humor Kracht Liefde Marktleiderschap Mededogen Onafhankelijkheid Ontspanning Optimisme Persoonlijke ontwikkeling Rationaliteit Respect Schoonheid Stabiliteit Succes Tolerantie Vernieuwing Vitaliteit Vrijheid Wijsheid Zekerheid Zinvolheid

Zelfanalyse Dit is een lijst met uitspraken waarbij je kunt nagaan in hoeverre die gelden voor jouw persoonlijke eigenschappen, kwaliteiten en gedrag. Omcirkel 1 wanneer de uitspraak niet voor je geldt, omcirkel 2 wanneer de uitspraak gedeeltelijk voor je geldt en omcirkel 3 wanneer de uitspraak wel voor je geldt. Denk bij de invulling ervan niet al te lang na maar kies op je gevoel. 1 1 1 1

48

2 2 2 2

3 3 3 3

Ik ben leergierig. Ik vind het belangrijk waardering te krijgen voor wat ik doe. Ik raak gespannen als er te veel tegelijk op me afkomt. Ik ben trots.

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik Ik

ben praktisch ingesteld. heb gevoel voor humor. heb behoefte aan steun. heb coördinatietalent. kan anderen inspireren. beschik over een goede schrijfvaardigheid. beschik over een goede spreekvaardigheid. kan onder tijdsdruk werken. houd goed overzicht als ik veel moet doen. leer snel iets nieuws. pas me in een nieuwe situatie snel aan. ben een doorzetter. ben standvastig. kan goed samenwerken. kan goed leidinggeven. heb commercieel inzicht. ben stressbestendig. houd het hoofd koel als het moeilijk is. ben openhartig. werk het liefst samen met anderen. kan mijzelf goed presenteren. kan mijn gedachten goed onder woorden brengen. laat mij vaak leiden door het oordeel van anderen. heb technisch inzicht. kan goed met mensen omgaan. denk vooruit. treed graag op de voorgrond. heb durf om nieuwe dingen aan te pakken. ben detaillistisch. kan logisch denken. heb een visie. ben realistisch. kan goed naar anderen luisteren. ben ambitieus. laat het initiatief graag aan anderen over. ben enthousiast. ben loyaal. durf mijn mening te geven. doe vaak wat mijn gevoel me ingeeft. houd mij het liefst op de achtergrond. heb overtuigingskracht. ben creatief. laat mij niet gauw uit het veld slaan. kan mij goed concentreren. ben kostenbewust. werk het liefst alleen. werk efficiënt. ben evenwichtig. wil resultaat zien van mijn werk. werk perfectionistisch. ben toegevend. stel hoge eisen aan mijzelf. ben geduldig. heb mensenkennis. neem graag de leiding. heb natuurlijk gezag. ben flexibel. neem graag zelf het initiatief. ben vindingrijk. pak zaken planmatig aan.


49

1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3

Ik Ik Ik Ik Ik Ik

ben meer een doe- dan een denk-type. ben gauw uit mijn evenwicht. ben doelgericht. heb een positieve levensinstelling. beschik over analytisch vermogen. ben betrouwbaar.

Met behulp van deze ingevulde lijst kun je de cliënt een selectie laten doen van uitspraken die hem het meest karakteriseren, zowel sterke punten als beperkingen.

Zingevende factoren Met deze opdracht krijg je inzicht in de betekenis die bepaalde factoren in jouw werk voor je hebben gehad, thans hebben en in jouw toekomstige werk wel of niet zouden moeten krijgen en in welke mate. Plaats voor de hieronder genoemde zingevende factoren in het werk drie cijfers (1-10), waarmee je uitdrukt in welke mate de betreffende factor in jouw werk aanwezig was in de vorige functie (V), aanwezig is in de huidige functie (H) en een rol zou moeten spelen in een toekomstige functie (T). V .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ....

50

H … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …

T … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …

Status of aanzien Ontplooiing van (verborgen) kwaliteiten Opdoen van kennis Opdoen van wijsheid Aangaan van uitdagingen Uiting geven aan creativiteit Er wordt een appèl op me gedaan Financiële levensvoorwaarde Invloed uitoefenen Verantwoordelijkheid dragen Sociale contacten en samenwerken Onderhandelen Waardering en erkenning Bijdrage aan de samenleving Zorgdragen voor anderen Ervaringen doorgeven aan anderen Vakmanschap uitoefenen en tonen Promoties, carrière maken Avonturieren, nieuwe ervaringen opdoen Risico’s nemen Rechtspositionele zekerheid Beroemd, bekend worden Vrijheid, onafhankelijkheid, zelfstandigheid Betrokkenheid, loyaliteit Orde, stabiliteit Plezier Representativiteit Commerciële successen boeken Besluiten kunnen nemen Een goede werksfeer Een duidelijk takenpakket Medeondernemerschap Zelfstandig ondernemerschap Visieontwikkeling Voorwaardenscheppend bezig zijn Variatie in het werk Een organisatie in verandering Contacten met externe relaties Klantvriendelijkheid Internationaal werken Kwaliteitsbewust werken

.... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ....

… … … … … … … … … … … … … … …

… … … … … … … … … … … … … … …

Leidinggeven Initiatieven tonen Betrouwbaarheid Openheid Respect Mensen enthousiasmeren Flexibele werkomstandigheden Grote lijnen uitzetten Aandacht voor details Partijen bij elkaar brengen Denkwerk en analyses Praktisch bezig zijn Resultaat gericht werken Nieuwe dingen leren Strategisch handelen

Ga nu aan de hand van de cijfers bij de verschillende factoren eens na bij welke zingevende factoren er een verschuiving van waarden in de tijd te zien is. Welke nemen in belang toe, welke nemen af? Welke factoren scoren in de toekomst hoog? Welke juist laag? Kun je een ontwikkeling bespeuren ten aanzien van zingeving in jouw werk? Wil je bijvoorbeeld steeds meer, respectievelijk minder aandacht geven aan factoren die te maken hebben met communicatie, met zelfontplooiing, met arbeidsvoorwaarden, met vrijheid, met verantwoordelijkheid, met arbeidsomstandigheden? Welke relatie kun je aanbrengen tussen deze ontwikkeling en je eigen levensverhaal? Zet nu de tien belangrijkste factoren die je in de toekomst terug wil vinden in jouw loopbaan onder elkaar en geef deze vervolgens van een cijfer.


51

Inhoudsopgave LIFECOACH ABC FEBRUARI BEROEPSOPLEIDING LIFECOACHING ATMA INSTITUUT 1

Recommend Documents