INHOUDSOPGAVE
INTRODUCTIE
3
7
Hoe leest u ICCOnomics het beste?
NIVEAU 1 – DE BESTE START
9
19
Het eerste niveau van ICCOnomics samengevat
NIVEAU 2 – NAAST KANSEN OOK VERANTWOORDELIJKHEID
21
39
Het tweede niveau van ICCOnomics samengevat
NIVEAU 3 – EEN SOCIALE PROPOSITIE ALS BEDRIJFSSTRATEGIE
41
46
Het derde niveau van ICCOnomics samengevat
NIVEAU 4 – HET SYSTEEM VERANDEREN
49
52
Wat kan ICCO voor u doen?
NAWOORD
53
VAN MVO-BELEID NAAR SUCCESVOLLE INTERNATIONALE BUSINESS CASE Welkom bij ICCOnomics. Dit e-boek is voor managers die met hun collega’s en leveranciers MVO-beleid maken en uitvoeren. Zij hebben een belangrijke taak in een snel veranderende wereld, want maatschappelijk verantwoord ondernemen gaat niet langer alleen over duurzaamheid en milieu. Ook het sociale aspect is inmiddels niet meer weg te denken. Enkel en alleen een focus op geld verdienen wordt niet meer geaccepteerd. Consumenten, zakenpartners, overheden en belangenorganisaties vragen om een bredere visie bij het bedrijfsleven. Maar nog niet elk bedrijf weet hoe ze hiermee om moet gaan. Achterblijven bij de huidige ontwikkelingen is echter geen optie meer. Vandaar deze introductie van ICCOnomics.
2
3
ICCONOMICS ICCOnomics is een visie van ICCO en een tool voor u. Het gaat over maatschappelijk verantwoord ondernemen in ontwikkelingslanden, met een sterke focus op de sociale aspecten. Daarom gebruiken we vanaf nu vooral de term ‘sociaal ondernemen’. ICCOnomics legt daarbij altijd een link met economische ontwikkeling, want daar ligt voor u een belangrijke relevantie. Winst maken is bij ICCOnomics namelijk ook een uitgangspunt. Maar dit gaat altijd samen met een ander uitgangspunt: de levensomstandigheden en economische positie verbeteren van de mensen in het ontwikkelingsland waar u zaken U maakt niet doet. En daar ligt voor u, als MVOalleen MVO-beleid om professional, de sociale relevantie. goed te doen Want ook dat is winst. Anders gezegd: u maakt niet alleen MVO-beleid om goed te doen, maar ook uit bedrijfsbelang. In dit boek staan voorbeelden van grote en kleine organisaties die u voor gingen en mooie successen hebben geboekt.
4
Foto: Toto Camba
5
ICCO
HOE LEEST U ICCONOMICS HET BESTE?
ICCO staat u bij met kennis,
ICCOnomics is voor u opgedeeld in vier niveaus. Die zijn in principe
netwerk en (het ontsluiten van)
chronologisch, maar dat betekent niet dat niveau 1 per definitie ook op
financiering. Ze legt verbindingen
u van toepassing is. Want misschien bent u al een heel eind op weg. Of
tussen profit en non-profit
begint u net, en dan kan het eerste niveau ook uw eerste stap zijn. Anders
partijen, tussen markten in
gezegd: de omvang van uw organisatie, de ambities van u en uw team, de
Nederland (en Europa) en markten
mate waarin u al maatschappelijk verantwoord onderneemt… het bepaalt
in ontwikkelingslanden. Tussen
allemaal welk niveau u het beste kan helpen om verder te komen in uw
mensen hier en mensen daar. Met
sociale ondernemerschap.
haar wereldwijde netwerk in ruim 44 landen en regiokantoren in
Foto: ICCO Cooperation
Per stap brengen we in dit e-boek bovendien een tweetal verdiepingen aan:
Azië, Afrika en Latijns Amerika is ICCO ter plaatse vertegenwoordigd
een theoretische en een praktische. Om de kansen en consequenties van
en weet het precies wat er overal speelt. Verderop in deze uitgave
internationaal sociaal ondernemen te kunnen overzien, is het bijvoorbeeld
leest u meer over de specifieke diensten die ICCO u biedt.
goed om te weten dat er - bijvoorbeeld - richtlijnen zijn ontwikkeld door de Verenigde Naties en Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling OESO. Dat is dan een theoretische verdieping. Voor de praktische verdieping gebruiken we cases. Het zijn prachtige voorbeelden van mensen en organisaties die succesvol sociaal ondernemen en, aan de andere kant, indrukwekkende verhalen die aantonen waarom mensenrechten een belangrijk onderdeel vormen van ICCOnomics. U kunt ICCOnomics dus in uw eigen volgorde en naar eigen inzicht lezen en de diepgang opzoeken die u wilt. Ons doel is om u de vele kansen te laten zien die sociaal ondernemen ondernemers biedt. En die zijn er, zeker in ontwikkelingslanden. Ook als u op dit moment geen zaken doet in het buitenland, zijn kansen zoals gezegd ruimschoots aanwezig. Een ander doel is natuurlijk dat u ICCOnomics vervolgens deelt met uw team. Het belangrijkste is echter dat u na het lezen van ICCOnomics weet dat u
Het wereldwijde netwerk van ICCO.
het niet alleen hoeft te doen. U leest hier alles over de diensten die wij u aanbieden om van uw idee een business opportunity te maken.
6
7
NIVEAU 1 – DE BESTE START Het eerste niveau van ICCOnomics is er een waarmee u uw maatschappelijke betrokkenheid vorm kunt geven. Hier gaat een bedrijf nadenken over welke bijdrage het kan leveren aan de verbetering van levensomstandigheden van mensen in ontwikkelingslanden. Meestal richt de onderneming een fonds op waaruit maatschappelijke activiteiten betaald worden. Niveau 1 wordt dus vaak gefinancierd uit de core business van de onderneming, maar staat er als activiteit verder los van. Het is en blijft echter een hele belangrijke: het besluit om ‘goed te doen’ is genomen en wordt ook uitgevoerd.
8
9
CASE: DE AH FOUNDATION
Langlopende relaties met onze leveranciers zijn bij groenten en fruit van groot belang.
Een mooi voorbeeld van hoe het begint bij niveau 1 is de AH Foundation. Al
Samen investeren we in beschikbaarheid,
jaren koopt Albert Heijn fruit in bij vaste leveranciers in Afrika. Dit groente
voedselveiligheid en duurzaamheid.
en fruit vult een groot deel van de schappen in hun supermarkten. De
De activiteiten die we samen met onze
honderden lokale boeren en boerinnen die dit verbouwen zijn afhankelijk
leveranciers binnen de AH Foundation
van de lokale bedrijven die aan Albert Heijn leveren. Sinds 2007 storten
ondernemen versterken deze band. Het
Albert Heijn en een groot aantal Afrikaanse leveranciers een deel van
vertaalt zich naar grotere betrokkenheid van
hun opbrengst in de AH Foundation. Met als doel het verbeteren van de
Albert Heijn bij de lokale boeren en telers.
levensomstandigheden van de boerengezinnen en hun gemeenschap én
En naar een grotere betrokkenheid van de
het opbouwen van duurzame handelsrelaties. De leveranciers en de boeren
lokale boeren en telers bij de producten die
bepalen zelf welke projecten worden gefinancierd uit het fonds. Meestal
bij Albert Heijn in het schap liggen.
wordt er geïnvesteerd in het verbeteren van scholen, sportvoorzieningen en sanitair, maar ook in het betrekken van boeren bij een groeiende vraag.
Gé Happe, manager strategische inkoop
ICCO is hier fondsbeheerder en beoordeelt mede de projecten.
groenten en fruit, Albert Heijn
Dit voorbeeld van de AH Foundation wil niet zeggen dat Albert Heijn alleen handelt op het eerste niveau van ICCOnomics. Het bedrijf gaat veel verder. Zo wil Albert Heijn samen met alle Afrikaanse leveranciers zorgen dat alle groente, fruit en bloemen die in Afrika duurzaam worden geproduceerd en er wordt geparticipeerd in de AH Foundation. Maar daarover straks meer…
Ga naar http://youtu.be/SJPaspdlWjE voor een filmpje over de AH Foundation in een halve minuut. 10
Foto: Rieneke de Man
11
ALBERT HEIJN & ICCO EEN SUCCESVOLLE SAMENWERKING Tien procent van het fruit in de schappen van de Albert Heijn komt uit Afrika. Zo zijn bijvoorbeeld de ananassen, mango’s en papaja’s uit de fruitsalades van Albert Heijn afkomstig van akkers in Ghana. Bij de leverancier in Ghana leven 1.500 lokale werknemers en honderden boeren met hun gezinnen van de opbrengsten van de groente- en fruitoogst voor Albert Heijn. Albert Heijn en ICCO willen een positieve bijdrage leveren aan de leefomstandigheden van groente- en fruitproducenten en hun gezinnen. Inmiddels lopen er in Afrika vele projecten gelijktijdig en met succes. Niet alleen de medewerkers van de leveranciers, maar de hele gemeenschap profiteert van het fonds. Albert Heijn en ICCO geloven in empowerment door onderwijs in de strijd tegen armoede, werkeloosheid en analfabetisme.
12
Foto: Elise Kant
13
Hele Afrikaanse gemeenschappen profiteren inmiddels van de projecten van de AH Foundation. Lees meer over dit succesvolle initiatief aan de hand van drie inspirerende voorbeelden:
Betere toekomst
Gezondheidszorg
Voorbeeld 1 – Betere toekomst Er zijn ‘life long learning centers’ gerealiseerd in afgelegen dorpen voor de seizoenarbeiders van Zuid-Afrikaanse leveranciers en andere omwonenden. Het doel is de leefomstandigheden en toekomstmogelijkheden voor deze mensen en hun families te verbeteren. In Ghana beschikken de boerenfamilies en medewerkers niet over voldoende schoon drinkwater. De AH Foundation heeft daarom putten
Betere educatie
aangeboord en leidingen gelegd. Ook zijn er nieuwe scholen en sanitaire voorzieningen, een nieuwe graanmolen en sportfaciliteiten gerealiseerd.
Voorbeeld 2 - Gezondheidszorg In samenwerking met lokale autoriteiten is de renovatie van de Oloirien Clinic in Kenia en de training van het personeel gerealiseerd. De kliniek richt zich op de Olerai-bevolking, een Masai-stam die te maken heeft met etnische discriminatie. De kliniek biedt nu gezondheidszorg voor 420 families. Het vervolg van het project is gericht op financiële duurzaamheid van de kliniek.
Voorbeeld 3 – Betere educatie In Kenia wordt samen met de de haricots verts-leverancier van Albert Heijn via de AH Foundation de nabije Emmanuelschool gesteund. De kinderen krijgen bijvoorbeeld uniformen, lesmateriaal en les van goede docenten. Vorig jaar werd de school uitgebreid. De volgende fase is de ontwikkeling van een compleet nieuwe school die ook als servicecentrum voor de omliggende gemeenschap zal gaan dienen op het gebied van onderwijs, watervoorziening en bewustwording over het milieu.
14
15
Certificering Om in aanmerking te komen voor financiële ondersteuning van de AH Foundation moeten leveranciers ten minste voldoen aan de eisen voor de BSCI-certificering of een vergelijkbare standaard. De BSCI (Business Social Compliance Initiative) is een initiatief om de sociale omstandigheden in landen waar Albert Heijn producten inkoopt, te verbeteren. BSCI brengt arbeidsomstandigheden in kaart, zoals: afwezigheid van kinderarbeid, het aantal werkuren, lonen, discriminatie, veiligheid en gezondheid voor mannen en vrouwen en recht om zich te verenigen.
Al vanaf het begin werkt de AH Foundation samen met ICCO. Wat houdt deze brede samenwerking precies in? Als specialist in ontwikkelingssamenwerking is ICCO een goede partner voor de AH Foundation. Want Albert Heijn heeft verstand van groente en fruit en ICCO van de elementen die nodig zijn om sociaal te ondernemen. We beheren de fondsen en verzorgen de administratieve en financiële afhandeling van de projecten. Met de fondsen worden concrete en structurele projecten in Afrika gefinancierd. Met onze jarenlange ervaring analyseren we de voorstellen. We kijken of ze werkelijk kunnen bijdragen aan de verbetering van de leefomstandigheden. Bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs, basisvoorzieningen, huisvesting en gezondheid. Ook waarborgen we de kwaliteit en duurzaamheid van de projecten, ondersteunen we de uitvoering door lokale partners en helpen we bij de monitoring en evaluatie van de projecten. Lees op
http://goo.gl/AmymMa
hoe Albert Heijn haar sociale
ondernemerschap verder heeft ontwikkeld en uiteindelijk in 2013 de Best Partnership Award kreeg uitgereikt.
16
Foto: Raymond Rutting
17
Een fonds oprichten en er geld in storten is niet zo moeilijk. Het geld aan de andere kant van
Een fonds oprichten en er geld in storten is niet zo moeilijk.
de wereld efficiënt en duurzaam inzetten is minder eenvoudig. Albert Heijn is één van de bedrijven die met ICCO samenwerken om te zorgen dat hun MVO-beleid zowel hier als daar wat oplevert. Niet voor niets vormen beide organisaties een winnende
combinatie; daarover meer in stap 2. ICCO helpt u graag om ook succesvol te zijn met ICCOnomics. Maar leest u eerst nog even over de andere niveaus.
FairClimateFund. Een andere manier om een goede start te maken. De samenwerking van ICCO met de AH Foundation is maatwerk. Maar dat is niet altijd nodig om een stap vooruit te zetten in maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Op het eerste niveau van ICCOnomics gaat een bedrijf nadenken
Een goed voorbeeld is de CO2-compensatie voor
over welke bijdrage het kan leveren aan de verbetering van levens-
bedrijven, geleverd door het FairClimateFund van ICCO.
omstandigheden van mensen in ontwikkelingslanden. Vaak is dat
Klimaatprojecten op huishoudelijk niveau in o.a. Afrika
een fonds waaruit maatschappelijke activiteiten betaald worden,
en India leveren rechten op waarmee u uw uitstoot kunt compenseren. Meer weten?
18
HET EERSTE NIVEAU VAN ICCONOMICS SAMENGEVAT
maar dat verder los staat van de core business. Maar het besluit om
http://goo.gl/MV6qeA
‘goed te doen’ is genomen en wordt ook uitgevoerd.
Foto: Raymond Rutting
19
IVEAU 2 – NAAST KANSEN N OOK VERANTWOORDELIJKHEID We schuiven nu op naar een breder proces waarbij de organisatie niet zozeer maatschappelijk verantwoorde projecten faciliteert, maar er juist onderdeel van gaat uitmaken. De organisatie accepteert haar plaats in de keten en gaat daar op een maatschappelijk en sociaal verantwoorde manier naar handelen. Ketenverantwoordelijkheid dus. Dat klinkt misschien wat zwaar, maar het zorgt ervoor dat de organisatie meewerkt aan een duurzamere economie waar de rechten van alle mensen worden gerespecteerd. Hier én daar. Rechten staan immers al snel onder druk als er economische belangen in het spel zijn. Als de betrokken ondernemingen echter sociaal verantwoord ondernemen, dan is er tenminste aandacht voor rechten van mannen, vrouwen en kinderen ter plekke.
20
21
WAT BETEKENT ‘KETENVERANTWOORDELIJKHEID’? Bedrijven besteden steeds meer activiteiten uit om kosten te besparen en risico’s te spreiden. Dit zorgt ervoor dat internationale productieen toeleveringsketens steeds complexer worden. Een product gaat immers langs vele schakels voordat het bij de eindgebruiker belandt. De toenemende complexiteit van de keten vraagt steeds meer om het nemen van ketenverantwoordelijkheid: een bedrijf heeft continu inzicht in (mogelijke) mensenrechtenschendingen (en milieubelasting) in de keten, ontwikkelt samen met haar leveranciers een mechanisme om die schendingen/milieuschade te voorkomen en, waar nodig, te verhelpen. Dit wordt ook wel respect, protect and remedy genoemd.
Ga naar http://youtu.be/JNqjEZJKAAE voor een filmpje van VN-gezant prof J. Ruggie over het beleid van Unilever in een halve minuut.
Proactief Steeds meer organisaties breiden hun MVO-beleid verder uit. Dat is niet alleen ingegeven door de ambitie om goed te doen. Ook andere zaken, zoals het bedrijfsimago, de zorg om klimaatverandering en het besef dat onze natuurlijke bronnen ooit opraken, spelen een rol. Nog belangrijker
ICCO organiseert periodiek een Human Rights & Business
is wellicht het besef dat het binnenkort simpelweg van bedrijven, groot
conferentie in Nederland. We doen dit samen met VBDO
en klein, wordt verwacht dat ze maatschappelijk verantwoord, dus
(Vereniging van Beleggers voor Duurzaam Ondernemen), PwC
ook sociaal ondernemen. Sommige bedrijven nemen het voortouw,
en CNV Internationaal. Met deze conferentie willen we zoveel
zoals Unilever. Een invloedrijke multinational die grote hoeveelheden
mogelijk kennis delen en u handelingsperspectieven aanreiken
grondstoffen inkoopt en verwerkt in of uit landen waar mensenrechten
waarmee u nog succesvoller sociaal kunt ondernemen. De bezoeker
en duurzaamheid niet altijd vanzelfsprekend zijn. Het bedrijf is zich
van deze conferentie zijn vertegenwoordigers van bedrijven,
bewust van haar positie en voert proactief een beleid waarin ze
maatschappelijke organisaties, consultants en beleidsmakers.
ketenverantwoordelijkheid neemt. Met dit beleid borgt Unilever niet alleen haar eigen belang, maar ook van alle andere spelers in de keten, waaronder vrouwen.
Lees op http://goo.gl/DmB6LE meer over hoe Unilever prioriteit geeft aan de verbetering van vrouwenrechten en hun arbeidspositie. 22
Wilt u dat wij u op de hoogte houden? Ga dan naar http://goo.gl/RqXEwa
. Als u uw gegevens invult, dan krijgt u bericht
waar en wanneer de volgende Human Rights & Business conferentie plaatsvindt. U bent van harte welkom! 23
RICHTLIJNEN Waarom het goed is om je verantwoordelijkheid te nemen, dat is voor de meeste managers en ondernemers wel helder. Hoe, dat is nog vaak een vraag. Nu is ketenverantwoordelijkheid opgenomen in een aantal recente richtlijnen. Deze scheppen een duidelijk kader voor het (internationale) bedrijfsleven en stellen dat organisaties een eigen verantwoordelijkheid hebben om onder meer arbeidsrechten, mensenrechten en milieu te respecteren. De richtlijnen zijn voor veel managers een eye opener: ze helpen goed bij het bepalen, voorbereiden en uitvoeren van beleid. We noemen ze hier richtlijnen, maar overheden worden inmiddels
Ga naar
gestimuleerd om wetgeving hierop te ontwikkelingen. We kunnen ze
minuut gaat prof. J. Ruggie dieper in op ‘zijn’ richtlijnen: in welke
daarom niet langer als vrijblijvend zien, laat staan ze negeren. Het is
gevallen ze het meest van toepassing zijn, wat de rol van de overheid
daarom verstandig om ze te volgen, en niet alleen vanuit het oogpunt
in bepaalde situaties is en dat de grootte van een zakenpartner geen
van bedrijfsrisico’s.
indicatie is voor eventuele risico’s en verantwoordelijkheden.
http://youtu.be/gIyOHsb_J0Y
In deze video van tweeënhalve
Het meest bekend zijn de richtlijnen van de Verenigde
Deze VN-principes bevestigen:
Naties, de Principes voor
• de bestaande verplichtingen van landen om mensenrechten en
Bedrijfsleven en Mensenrechten Foto: Eric Bridiers
(UN Guiding Principles on
24
Business and Human Rights), opgesteld door speciaal VN-gezant prof. J. Ruggie.
fundamentele vrijheden te beschermen en te realiseren; • de verantwoordelijkheid van bedrijven om mensenrechten te respecteren; • de noodzaak te voorzien in effectieve mechanismen om schendingen te voorkomen en waar nodig te verhelpen.
25
1 van 1
eisen steeds meer bedrijven en overheden van toeleveranciers dat ze zich aan de OESO-richtlijnen en daarmee vergelijkbare normenkaders als ISO 26000 houden. Maatschappelijke organisaties beroepen zich op deze richtlijnen als ze bedrijven aanspreken op hun verantwoordelijkheden. Waar mogelijk wordt de relatie aangegeven met risicomanagement op andere aspecten van MVO, zoals milieu of Op basis van deze richtlijnen heeft ons eigen Ministerie van Buitenlandse corruptie.
Zaken het Nationaal Actieplan Bedrijfsleven en Mensenrechten
MVO-risicomanagement in 6 stappen
RECHTEN
opgesteld. Daarnaast zijn de principes onder aangereikt Nederlands In 6 stappen krijgt u onderstaand praktische handvatten om voorzitterschap MVO-risicomanagement vorm te geven en te implementeren. Deze informatie een opgenomen in de Richtlijnen voor Multinationale Bedrijven vangeeft de OESO, verdieping aan de internationale richtlijnen op basis van de OESO-richtlijnen, de UN de Organisatie voor Economische en De Ontwikkeling. De Guiding Principles on Business and HumanSamenwerking Rights en ISO 26000. stappen zijn (volgens de logica van een standaard beleidscyclus) als volgt.
Bij sociaal ondernemen wordt rekening gehouden met mensen-,
Sociaal Economische Raad (SER) heeft de OESO-richtlijnen vervolgens
bestaanszekerheid op termijn mogelijk wordt. Pas dan hebben we
Klik op de pijlen samengevat om alle stappen doorlopen. overzichtelijk inteeen Checklist MVO Risicomanagement.
het pas écht over sociaal ondernemen. Het op ketenniveau in kaart
land- en arbeidsrechten. Als u ook die rechten respecteert, erkent u het bestaansrecht van iedereen in de keten en zorgt u dat
brengen van schendingen van mensenrechten in landen waar u zaken Beleidsplan
doet, is een goede eerste stap.
Risico-analyse
Van de 48 mensenrechten gaan er een aantal over arbeidsrecht.
Verankering
En die worden vaak geschonden, bijvoorbeeld met excessief
Monitoring
overwerk dat niet wordt betaald. Een werknemer moet goede
Herstellen
werkomstandigheden hebben: voldoende licht, regelmatige pauzes en – heel belangrijk – voldoende veiligheid op de werkplek. Een
Communicatie
voorbeeld van waar het vreselijk mis is gegaan, is de ramp van april 2013 in een kledingfabriek in Bangladesh, waar ruim 1.100 mensen
Bron: SER/MVO Risicomanagement
De stappen richten zich met name op de hoe-vraag. Voorbeelden en instrumenten (zoals bestaande handleidingen) zorgen voor verduidelijking. Om de risico’s op te sporen en aan te pakken is het essentieel ook in gesprek te gaan met de mensen om wie het gaat: de Ondernemingsraad (OR) of Personeelsvertegenwoordiging (PVT), vakbonden en Lees meer over Het Nationaal Actieplan maatschappelijke organisaties diede kennis hebben over en opkomen voor de belangen van mensen verderChecklist weg. MVO voor Bedrijfsleven en Nationaal Actieplan bedrijfsleven en mensenrechten
het leven lieten door instortende gebouwen. Daarnaast hebben werknemers recht op een living wage, een loon waarmee ze kunnen voorzien in hun eerste levensbehoefte. Maar ook te lage lonen zijn nog vaak een probleem.
AbuDhabiColomboCopenhagenLondonLuandaSanJoséSana’aZagrebAbujaChongqingCotonouLjubljanaLuxembourgSanFranciscoSantiagoDeChileYa
Risicomanagement:
Mensenrechten
Waar heeft uw bedrijf de grootste impact op negatieve effecten, kijkend naar uw eigen http://goo.gl/aF7aWo http://goo.gl/bi2els bedrijfsvoering en die van uw keten? Hoe beperkt u deze impacts? Wat kunt u hierover vertellen en met wie bent u hierover in gesprek?
VN Principes voor Bedrijfsleven en Mensenrechten
Nationaal Contactpunt OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen
De OESO-richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen Nederlandse vertaling, versie 2011
AbuDhabiCopenhagenCotonouLondonLuandaSanJoséSana’aZagrebAbujaColomboDakarLjubljanaLuxembourgSanFranciscoSantiagoDeChileWellingtonAccraChicagoDamascusLisbonMadridRomeSantoDomingoWashingtonAddisAbabaCaracasDarEsSalaamLimaManilaRiyadhSaoPauloWarsawAlgiersCapeTownDhakaKuwaitMaputoRioDeJaneiroSarajevoVilniusAmmanCanberraDohaKualaLumpurMexi
http://goo.gl/zWy5Vb
26
Aanbevelingen voor verantwoord ondernemen in een mondiale context
De OESO Richtlijnen voor Multinationale Bedrijven
Daarnaast worden ook landrechten aangehaald in de OESOrichtlijnen voor multinationale ondernemingen. Terecht. Want ook al is alles goed geregeld met de lokale boeren, onduidelijke landrechten kunnen er zomaar voor zorgen dat een boer van de ene dag op de
print
andere dag van zijn land wordt gezet.
http://goo.gl/CNFwp6
06-08-14 21:36
27
BANGLADESH: WEL WERK, GEEN RECHTEN De ramp in Dhaka, Bangladesh bracht een brede maatschappelijke discussie op gang waarbij minister Ploumen Nederlandse bedrijven vroeg om geen zaken meer te doen met malafide kledingleveranciers. Winkelketens die het zgn. Bangladesh Akkoord niet ondertekenden werden publiekelijk aan de schandpaal genageld. Hoezeer de Bengaalse fabriek de arbeidsrechten negeerde en wat de vreselijke gevolgen zijn voor de overlevenden, dat kunt u zien in deze video
http://youtu.be/5Y6_rulRbOw
van 8 minuten, die werd gemaakt
door ICCO. Een uitgebreidere reportage van 24 minuten staat op http://youtu.be/pEbFnAMHHps
28
Foto: Elske van Gorkum
29
ZORGVULDIGHEID
Meer over mensenrechten volgens MVO Platform
Door arbeids- en landrechten in één adem te noemen met
burgerlijke en politieke rechten. Ook arbeidsrechten en rechten van
mensenrechten zorgt u dus niet alleen eerder voor bestaansrecht, maar
de gemeenschap behoren tot de universele rechten van de mens. De
ook voor bestaanszekerheid van mensen. Zo wordt sociaal ondernemen
meest fundamentele mensenrechten zijn vastgelegd in de Universele
zelfs duurzaam sociaal ondernemen. Een beleid van ‘gepaste
Verklaring van de Rechten van de Mens. De Universele Verklaring van
zorgvuldigheid’, ook wel due diligence genoemd, kan u hierbij helpen.
de Rechten van de mens dient weer als basis voor twee VN-verdragen,
Mensenrechten omvatten zowel economische, sociale en culturele als
namelijk het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten en het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten. Ondernemingen hebben de verantwoordelijkheid internationaal erkende mensenrechten na te leven binnen het domein van hun activiteiten en zakenrelaties. In 2011 zijn VN Principes voor Bedrijfsleven en Mensenrechten aangenomen die nader omschrijven wat deze verantwoordelijkheid inhoudt. Enkele belangrijke aspecten hiervan zijn: • geen betrokkenheid bij of (indirecte) bijdrage leveren aan
Foto: Florinda Nieuwenhuis
mensenrechtenschendingen; • waar schendingen dreigen of zich voordoen, inspanning leveren om schendingen te voorkomen of schade te compenseren; • een actief beleid voeren dat risico’s in kaart brengt en tijdig aanpakt. Naast de VN Principes voor Bedrijfsleven en Mensenrechten en de (bredere) OESO Richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen legt ook ISO 26000 een sterke nadruk op naleving en daarnaast op bevordering Kort gezegd komt due diligence neer op ten eerste het in beeld
van de mensenrechten. Enkele belangrijke elementen in deze richtlijn zijn:
brengen van de huidige en potentiële effecten van uw onderneming op mensenrechten, ten tweede actie ondernemen en nagaan of die succesvol zijn en ten derde naar buiten brengen hoe de effecten worden aangepakt. Effecten komen niet alleen rechtstreeks voort uit de eigen bedrijfsvoering, ze kunnen ook ontstaan via de keten. Maar vooral: due diligence is geen eenmalige activiteit. Het is een continu proces.
• in oorlogssituaties of het ontbreken van goed bestuur extra alert zijn op naleving van mensenrechten, en geen voordeel halen uit de situatie; • een bijdrage leveren aan het verbeteren van de positie van kwetsbare groepen, minderheden en vrouwen; • adequate basisvoorzieningen respecteren en waar mogelijk helpen realiseren.
30
31
Meer over landrechten volgens MVO Platform
Meer over arbeidsrechten volgens MVO Platform
Bij het verwerven en/of gebruik van land en andere natuurlijke
Mensenrechten met betrekking tot arbeid zijn vastgelegd in verschillende
hulpbronnen in ontwikkelingslanden of landen met zwak bestuur dienen
artikelen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. De
eigendomsrecht en gewoonterecht van de bevolking gerespecteerd
Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties (International
te worden. Tegenover de verwerving van land of het gebruik van
Labour Organization, ILO) heeft de rechten op het gebied van arbeid
hulpbronnen moet een redelijke schadeloosstelling staan. In situaties
nader uitgewerkt in conventies en aanbevelingen, waarvan er acht als
waarin onduidelijkheid bestaat over het formele eigendomsrecht dienen
fundamenteel zijn aangemerkt.
internationale conventies en richtlijnen zoals de VN Verklaring van de Rechten voor inheemse volkeren en de VN- resolutie inzake het recht op
Deze gaan over de onderwerpen: non-discriminatie; vrijheid van
voedsel in acht genomen te worden bij de te maken afweging.
vakvereniging en erkenning van het recht op collectieve onderhandeling; verbod op alle vormen van gedwongen arbeid en verbod op kinderarbeid.
De UN Basic Principles and Guidelines on Developmentbased
Het zijn gezaghebbende MVO-normen waarmee bedrijven de volgende
Displacement and Evictions beschrijven de voorwaarden waaraan
arbeidsrechten dienen na te leven, te respecteren en te bevorderen:
bij huisuitzetting moet worden voldaan. In ieder geval moet altijd alternatieve huisvesting voorhanden zijn.
• vrijheid van vakvereniging en het recht op collectieve onderhandelingen • verbod op dwangarbeid • verbod op kinderarbeid • verbod op discriminatie • het recht op arbeidszekerheid • het recht op veilige en gezonde werkomstandigheden • inachtneming maximaal aantal werkuren • het recht op gelijke beloning voor mannen en vrouwen • het recht op een ‘leefbaar loon’
Het MVO-platform stimuleert en faciliteert maatschappelijke Foto: Toto Camba
organisaties en vakbonden om bij bedrijven maatschappelijk
32
verantwoord te ondernemen. Dit bereikt het platform door kennis te delen en gezamenlijke (lobby) activiteiten uit te voeren richting de overheid. ICCO is actief en betrokken lid van het platform.
33
CASE: AVOCADO’S UIT ZUID-AFRIKA Wist u dat ICCO en Albert Heijn in 2013 de Best Partnership Award hebben gewonnen met een prachtige business case over avocado’s uit Zuid-Afrika? Lees hier hoe sociaal ondernemen uw bedrijf in de spotlights kan zetten. De Best Partnership Award is er voor samenwerkingen tussen bedrijven en sociale organisaties, die internationale maatschappelijke vraagstukken omzetten in een business opportunity. In de categorie ‘nieuwe corporate partnerschappen’ beoordeelde een vijfkoppige jury de samenwerking tussen Albert Heijn en ICCO uiteindelijk als beste. Het doel van de samenwerking is dat kleine avocadoboeren uit het noorden van ZuidAfrika op de juiste manier zijn aangesloten op de productieketen van Albert Heijn. De juryvoorzitter roemde de partnerschap vanwege de daadwerkelijke integratie van duurzaamheid in het business model. ‘’Met dit voorstel
Het mooie van de AH Foundation is dat
worden producten duurzamer geteeld. Het verandert de hele keten.’’
hoe meer Afrikaanse groenten en fruit we verkopen, hoe meer geld er beschikbaar
De winnende case
komt voor projecten van de AH Foundation.
Albert Heijn wilde het hele jaar door avocado’s in de schappen van de
En dat zonder dat we onze klanten een
winkel hebben. Dit mocht echter geen negatieve invloed hebben op
meerprijs vragen. Steeds vaker krijg ik de
de omstandigheden van lokale boeren. Mede dankzij de lokale kennis
vraag van onze winkelmedewerkers en onze
en aanwezigheid van ICCO worden avocadoboeren georganiseerd en
klanten waarom we dat niet vaker vertellen.
lokaal opgeleid en tot een sterke organisatie gesmeed. Een partner stelt
Daar mogen we best wat minder bescheiden
haar technische kennis aan boeren en boerinnen beschikbaar, zodat
in zijn.
de verzorging van bomen en de irrigatie worden geoptimaliseerd. Zo wordt de productie van de kleine boeren verhoogd en verbeterd naar
Said Belhassan, senior director AGF en
internationale standaarden die gelden voor export.
34
bloemen & planten, Albert Heijn
Foto: B. Narez
35
Marian van Weert, bedrijvenspecialist ICCO: “Als specialist in ontwikkelingssamenwerking is ICCO al meerdere jaren de partner voor Albert Heijn. Dankzij ons lokale kantoor in Pretoria spelen wij
SIX-STEP-APPROACH BY ICCONOMICS
een belangrijke rol in het verduurzamen van de keten. Dat levert een win-winsituatie op voor alle betrokkenen: de boeren in Zuid-Afrika
Tijdens een tweedaagse training leren u en collega’s de VN Principes
produceren meer en betere avocado’s in het vroege seizoen en verdienen
voor Bedrijfsleven en Mensenrechten te vertalen naar de dagelijkse
daardoor meer. En Albert Heijn is verzekerd van het hele jaar door verse
praktijk. Onontbeerlijk voor internationaal opererende organisaties
avocado’s.”
met internationale toeleveranciers en de beste start voor bedrijven met de ambitie om hun
Aan richtlijnen ontbreekt het u niet. Maar er is meer nodig om van uw
bedrijfsvoering naar het buitenland uit te breiden.
MVO-beleid een goede business case te maken. Een partner om mee te sparren bijvoorbeeld. Zoals ICCO. En dan beginnen we bij voorkeur met
Het bedrijfsleven wordt tegenwoordig geacht de mensenrechten in
een vliegende start: de Six-Step-Approach by ICCOnomics.
hun bedrijfsvoering en toeleveringsketen te respecteren. Maar wat betekent dat voor u? Waar moet u beginnen? En wat wordt er binnen de VN-Principes van u verwacht? De ICCOnomics Six-Step-Approach training introduceert zes stappen waarmee u en uw team concreet aan de slag kunnen. En waarmee u een volgende stap kunt zetten in uw maatschappelijk verantwoord ondernemerschap. Lees meer over de ICCOnomics Six-Step-Approach training: http://goo.gl/QCz4F7
Foto: Merel de Boer
Meld u aan voor de ICCOnomics Six-Step-Approach training:
36
http://goo.gl/4qB3mR
37
WAT KAN ICCO VOOR U DOEN? • Six-Step-Approach training
Hoe verder?
Een tweedaagse training leren u en uw team de VN Principes voor
ICCO kan zaken met u
Bedrijfsleven en Mensenrechten te vertalen naar de dagelijkse praktijk.
voorbereiden omdat we daar de omstandigheden kennen en
Meer over deze training:
richtlijnen kunnen vertalen naar
Http://goo.gl/QCz4F7
concrete acties. Het belangrijkste • Fair & Sustainable Advisory Services
vinden wij dat uw projecten
Advies voor organisaties en bedrijven die werken in
zowel financieel als sociaal een
ontwikkelingslanden i.s.m. lokale deskundigen.
goed rendement opleveren. Is hiermee dan alles gezegd over
Meer over Fair & Sustainable Advisory Services:
http://goo.gl/1nmSv9
ICCOnomics? Nee: u kunt nog een niveau verder als u dat wilt.
Foto: Rieneke de Man
• Agribusiness Booster De kennis, netwerk en financiële middelen van ICCO helpen u een kickstart te maken in de agrarische sector in ontwikkelingslanden. Meer over de Agribusiness Booster:
http://goo.gl/BNTr8l
• ICCO Investments Een impact investeringsfonds dat investeert in bedrijven die een maatschappelijk doel voorop stellen. Meer over ICCO investments:
Niveau 2 van ICCOnomics is een breder proces waarbij een bedrijf niet alleen maatschappelijk verantwoorde projecten faciliteert, maar er juist onderdeel van gaat uitmaken. De organisatie accepteert haar ketenverantwoordelijkheid, gaat daar op een maatschappelijk en
http://goo.gl/vQPM3A
Hiermee scannen, reduceren en compenseren bedrijven en organisaties hun CO2-uitstoot. Meer over het Fair Climate Fund:
sociaal verantwoorde manier naar handelen en werkt mee aan een duurzamere economie waar de mensen-, land- en arbeidsrechten
• Fair Climate Fund
38
HET TWEEDE NIVEAU VAN ICCONOMICS SAMENGEVAT
worden gerespecteerd. Voor deze bedrijven bestaan er richtlijnen van o.a. de VN en de OESO waarin ook alle eerder genoemde rechten zijn omschreven. Een efficiënte en inspirerende manier om met niveau 2 te starten is de Six Step Approach van ICCO.
http://goo.gl/MV6qeA
39
IVEAU 3 – EEN SOCIALE N PROPOSITIE ALS BEDRIJFSSTRATEGIE Het derde niveau is, in grote lijnen, een combinatie van het eerste en het tweede niveau. In het eerste bespraken we de financiering van maatschappelijk verantwoorde projecten. En het vorige hoofdstuk ging over de ketenverantwoordelijkheid die een organisatie neemt voor de gevolgen van haar bedrijfsactiviteiten. Op dit derde niveau doet u het allebei. U gaat dus nog verder in het oppakken van uw verantwoordelijkheid, doordat u actiever wordt in de keten. Concreter: de zorg voor de lokale gemeenschappen waar u produceert of inkoopt wordt de basis van uw business.
40
41
CASE: VOOR OLVEA, VAN BURKINA FASO Hier wordt u enthousiast van: een verhaal met alleen maar winnaars. De cosmeticaproducent uit Europa, de vrouwen uit Burkina Faso, hun gezinnen Bekijk op
Http://youtu.be/AxgJpYmQJoc
en de gemeenschap. Een
in twee minuten hoe een
prachtig voorbeeld van hoe
ondernemer van een interessant business plan een succesvolle
effectief duurzaam sociaal
business case maakt. En daarbij ook nog eens zijn sociale
ondernemerschap kan zijn.
doelstellingen haalt.
Partnership De rol van maatschappelijke partners (zoals ICCO) wordt op dit niveau groter. Hun toegevoegde waarde is de kennis van en het netwerk in de landen waar u sociaal onderneemt. Door een hechtere samenwerking tussen u en uw maatschappelijk partner is er een grote kans dat beide rendementen – het financiële en het sociale – aanzienlijk hoger zijn. Daarbij is het door de netwerken ter plekke veel eenvoudiger om de plaatselijke situatie op het gebied van mensenrechten en milieu te monitoren en, indien nodig, er samen actie op te ondernemen.
42
Foto: ICCO Cooperation
43
Alvast gefeliciteerd! Als u met uw bedrijf niveau 3 van ICCOnomics (hebt) bereikt, dan kunnen we u alleen maar feliciteren. Het betekent dat u actief onderneemt op een sociale en duurzame manier waarbij u winst maakt én de leefomstandigheden van mensen in ontwikkelingslanden verbetert. In dit stadium kan ICCO Investments de juiste partner zijn om uw maatschappelijk verantwoord ondernemerschap verder te ontwikkelen. ICCO Investments is een impact investeringsfonds dat investeert in bedrijven die een maatschappelijk doel voorop stellen.
ICCO Investments Met ICCO Investments wordt financieel rendement gecombineerd Op
Http://youtu.be/w0MxsGG749I
ziet u in iets meer dan zeven minuten het
verhaal van de shea noten uit Burkina Faso.
met sociaal rendement. Economische ontwikkeling draagt op een duurzame manier bij aan de verbetering van de levens van mensen in zich ontwikkelende landen. De oprichting van een investeringsfonds
Partnerships met ICCO
dat naast financieel ook sociaal rendement verlangt, ondersteunt het
Co-creatie: samenwerking met partijen (particulier of overheid,
doel om armoede en onrecht te bestrijden. ICCO Investments biedt
globaal en lokaal) om gemeenschappelijke doelstellingen te bereiken.
leningen, garanties en deelnames aan en in kleine en middelgrote
Elke partij draagt bij met materiële en/of immateriële middelen.
groeiende ondernemingen die bijdragen aan duurzame ontwikkeling in
Co-implementatie: ICCO speelt de rol van rentmeester binnen een
de ontwikkelingslanden waar ICCO werkt.
coöperatief proces of binnen een coalitie van meerdere organisaties. Strategische financiering: financiering van een gezamenlijk programma
Hier leest u over ICCO Investments:
http://goo.gl/vQPM3A
- door middel van subsidies of andere financiële oplossingen – en eventueel ook andere rollen. Ketenontwikkeling: samenwerken met andere belanghebbenden in een keten van boeren, ondernemers & bedrijven en intermediairs. Investeringen: investeren in de sociale en financiële impact van ondernemerschap.
44
45
HET DERDE NIVEAU VAN ICCONOMICS SAMENGEVAT Op dit derde niveau wordt een bedrijf nog actiever in de keten: het gaat verder in het oppakken van haar verantwoordelijkheid. De zorg voor de lokale gemeenschappen waar het produceert of inkoopt wordt de basis van de business. De rol van maatschappelijke partners wordt groter, omdat in deze fase de kennis van en een netwerk in ontwikkelingslanden onontbeerlijk wordt. Door deze hechtere samenwerking is de kans groot dat beide rendementen – het financiële en het sociale – hoger zijn.
WAT KAN ICCO VOOR U DOEN? • Six-Step-Approach training Een tweedaagse training leren u en uw team de VN Principes voor Bedrijfsleven en Mensenrechten te vertalen naar de dagelijkse praktijk. Meer over deze training:
Http://goo.gl/QCz4F7
• Fair & Sustainable Advisory Services Advies voor organisaties en bedrijven die werken in ontwikkelingslanden i.s.m. lokale deskundigen. Meer over Fair & Sustainable Advisory Services:
http://goo.gl/1nmSv9
• Agribusiness Booster De kennis, netwerk en financiële middelen van ICCO helpen u een kickstart te maken in de agrarische sector in ontwikkelingslanden. Meer over de Agribusiness Booster:
http://goo.gl/BNTr8l
• ICCO Investments Een impact investeringsfonds dat investeert in bedrijven die een maatschappelijk doel voorop stellen. Meer over ICCO investments:
http://goo.gl/vQPM3A
Foto: Siddarth Tripathy
• Fair Climate Fund
46
Hiermee scannen, reduceren en compenseren bedrijven en organisaties hun CO2-uitstoot. Meer over het Fair Climate Fund:
http://goo.gl/MV6qeA
47
IVEAU 4 – HET SYSTEEM N VERANDEREN Waar u in niveau 3 werkt met een lange termijn beleid, hanteert u op niveau 4 eerder een lange termijn visie. Hier doet u het niet alleen, maar zoekt u ook aansluiting bij andere organisaties en overheden die eenzelfde bevlogenheid hebben als u en uw team. Uw scope wordt breder: naast uw markt komen nu ook hele sectoren in beeld. Het gaat om een som der delen die nog krachtiger is dan uw eigen ondernemerschap. Anders gezegd: u verplaatst uw sociaal ondernemerschap van micro- naar macroniveau. Spannend…
48
49
ZUIVERE KOFFIE
Om het systeem te veranderen werkt ICCO in coalities samen met
Laten we, voordat we te cryptisch worden, eens kijken naar een
andere partijen. Zoals met het Initiatief Duurzame Handel (IDH)
bekende en succesvolle case die dit niveau concreter maakt: koffie met
om internationale groenten en fruitketens te verduurzamen. Of
het Fairtrade keurmerk, in Nederland bekend als het Max Havelaar
met het BoP Innovation Center met wie ervoor zorgen dat mensen
keurmerk. Het concept is ooit ontstaan vanuit de wens om uitbuiting van
in ontwikkelingslanden onderaan de inkomens-piramide toegang
koffieboeren te voorkomen en de mensen en de lokale gemeenschap
krijgen tot betaalbare producten en diensten.
een beter leven te geven. De certificering was voor de consument zo waardevol, dat snel daarna ook andere keurmerken geïntroduceerd werden. Niet erg, want inmiddels is ruim 60% van de koffie in de Nederlandse supermarkten gecertificeerd en dit percentage zal naar verwachting alleen maar stijgen. ICCO stond met de financiering van het Fairtrade/Max Havelaar keurmerk aan de wieg van deze systemische verandering. Er ontstond echter een nieuwe bedreiging: klimaatverandering. Wist u dat een koffieboon van smaak verandert - en dan niet ten goede - als de gemiddelde temperatuur met één graad stijgt? Drie graden stijging betekent zelfs smerige koffie. Gezien de koffieconsumptie in de wereld reden om de koffieboon te wapenen tegen klimaatverandering. Zoiets ingewikkelds doe je echter niet alleen. Dat pak je aan met alle partijen die verantwoordelijkheid dragen: bedrijven, overheden en de lokale boeren.
Ga naar
Deze case laat zien dat systematisch een verandering doorvoeren heel
filmpje duurt drieënhalve minuut.
http://youtu.be/7sBU23HidIg
voor de succesvolle koffie case. Het
effectief kan zijn. Zodanig zelfs dat er naast ‘fair trade’ nu ook een label ‘klimaat neutraal’ op de koffie zit. Ook hier was ICCO een belangrijke verbindende factor, dankzij haar kennis en netwerk ter plaatse.
50
51
WAT KAN ICCO VOOR U DOEN? • Six-Step-Approach training Een tweedaagse training leren u en uw team de VN Principes voor Bedrijfsleven en Mensenrechten te vertalen naar de dagelijkse praktijk. Meer over deze training:
NAWOORD We hebben u in dit e-boek meegenomen door de vier niveaus van ICCOnomics. Nu begrijpt u wellicht beter waarom wij deze manier van werken die naam hebben gegeven. Want het gaat over economie, op welk niveau u ook werkt. Maar dan wel een economie die past
Http://goo.gl/QCz4F7
bij deze tijd. Waarbij winst wordt gemaakt en tegelijkertijd de levensomstandigheden van mensen in ontwikkelingslanden worden
• Fair & Sustainable Advisory Services Advies voor organisaties en bedrijven die werken in ontwikkelingslanden i.s.m. lokale deskundigen. Meer over Fair & Sustainable Advisory Services:
verbeterd. Met ICCOnomics maakt u dus van uw MVO-beleid een succesvolle business case. Wij zijn altijd nieuwsgierig naar uw ideeën en willen graag samen met u beoordelen hoe kansrijk ze zijn. U bent altijd welkom voor een goede kop klimaat-neutrale, Fairtrade koffie.
http://goo.gl/1nmSv9
• Agribusiness Booster De kennis, netwerk en financiële middelen van ICCO helpen u een kickstart te maken in de agrarische sector in ontwikkelingslanden. Meer over de Agribusiness Booster:
CONTACT http://goo.gl/BNTr8l
[email protected]
• ICCO Investments Een impact investeringsfonds dat investeert in bedrijven die een maatschappelijk doel voorop stellen. Meer over ICCO investments:
Bezoekadres Joseph Haydnlaan 2a
http://goo.gl/vQPM3A
Hiermee scannen, reduceren en compenseren bedrijven en organisaties hun CO2-uitstoot. Meer over het Fair Climate Fund:
3533 AE, Utrecht Nederland
• Fair Climate Fund
52
tel: 030 - 692 78 11
Postadres Postbus 8190 3503 RD Utrecht
http://goo.gl/MV6qeA
Nederland
53
