Inhoud
Inhoud
Voorwoord door Huib Hinnekint
11
Inleiding
15
Deel 1. Visie op ouder worden en educatie bij ouderen
19
Hoofdstuk 1. Visie op ouder worden 1. Inleiding 2. Active ageing 2.1. Historische context 2.2. Wat is Active ageing? 2.3. Voorwaarden voor Active ageing 2.4. Uitingen van Active ageing 3. Bepaling van doelgroepen binnen de ouderenpopulatie 3.1. Typologie van generaties 3.2. Three boxes of life 4. Demografische schets 5. Participatie, empowerment en competenties 5.1. Participatie 5.2. Empowerment 5.3. Competenties
21 21 21 21 24 24 24 26 26 28 29 31 31 33 37
Hoofdstuk 2. Visie op ouder worden en leren 1. Inleiding 2. Visie op leren en op educatie 2.1. Wat beweegt mensen om te leren? 2.2. Hoe educatieve omgevingen uitbouwen? 3. Invloed van motivatie bij leren 4. Rol van individuele competenties, bij cognitie en bij gedragsverandering 4.1. Cognitieve aspecten binnen empowerment en leren 4.2. Wat gebeurt er met het geheugen als je ouder wordt? 4.3. Zijn ouderen nog bereid tot gedragsverandering?
39 39 39 41 45 47 50 51 52 54
5
Leren niet verleren
Deel 2. Kader en instrumentenkoffer om ouderen te ondersteunen bij leren 67 Hoofdstuk 1. Voorlichting, vorming en training door middel van een educatief traject 1. Inleiding 2. Educatief traject 2.1. Voortraject 2.2. Uitvoeringstraject 2.3. Natraject
6
69 69 70 70 85 88
Hoofdstuk 2. Groepsdynamica als centrale methodiek 1. Inleiding 2. Elementen van groepswerk 2.1. Groepsproces 2.2. Inhoud van het groepswerk 2.3. Cultuur van een groep 2.4. Structuur van een groep 3. Tips voor de begeleiders
95 95 95 98 104 107 115 119
Hoofdstuk 3. Gereedschapskoffer met ‘werkinstrumenten’ 1. Inleiding 2. Helder krijgen van een vraag en adequate voorlichting geven 2.1. Probleem verhelderen 2.2. Hoe mensen motiveren? 2.3. Tips bij presenteren 3. Nuttige werkvormen bij het begeleiden van processen 3.1. Begeleiden van beslissingsprocessen 3.2. Sturen van vergaderprocessen 3.3. Tips bij leiden van discussies 4. Ouderen ondersteunen individueel of in groep 4.1. Ervaringen van deelnemers gebruiken 4.2. Coachen, hoe doe je dat?
121 121 121 121 124 125 129 129 131 134 137 137 140
Deel 3. Concrete voorbeelden uit de praktijk (best practice) en actuele thema’s
149
Hoofdstuk 1. Actief ouder worden en intergenerationeel werken 1. Actief ouder worden en leren: een innige band Mie Moerenhout 1.1. Inleiding
151 151 151
Inhoud
1.2. Bijblijven 1.3. Leren in gewone dingen – leren van het leven 1.4. Concrete voorbeelden 2. Intergenerationeel werken – Bruggen bouwen tussen generaties in de wijk Kees Penninx 2.1. Inleiding 2.2. Intergenerationeel werken: definitie en situering 2.3. Doelen van intergenerationeel werken 2.4. Intergenerationeel werken in de praktijk 2.5. Dynamiek van intergenerationele groepen Hoofdstuk 2. Narratieve gerontologie en de levensverhaalmethoden 1. Levensverhalen 2. Kunst van het ouder worden: de kracht van levensverhalen Veerle Baert, Els Messelis & Arlette Van Assel 2.1. Inleiding 2.2. Soorten levensverhaalmethoden 2.3. Tips voor begeleiders 3. Drie praktijkvoorbeelden 3.1. Vergeten Schoonheid – Vergeten kracht Veerle Baert 3.2. Kunst van het ouder worden: omgaan met levensvragen Els Messelis 3.3. Levensverhalen: het geleefde leven Els Messelis & Arlette Van Assel Hoofdstuk 3. Gezondheidsvoorlichting en preventie 1. Wat kun je preventief doen om de gezondheid van mensen te bevorderen? Arlette Van Assel 1.1. Inleiding 1.2. Preventie bestaat in verschillende vormen 1.3. Integrale preventie benadering bij depressie 1.4. Een voorbeeld van een preventieprogramma dat ingezet wordt ter voorkoming van depressie 2. Best practices rond preventie 2.1. Mindfulness – een cursus voor mensen die last hebben van piekeren, stress, angst, depressie of die willen leren omgaan met (chronische) pijn Olga Zeijl
152 152 153 161 161 161 162 163 166 169 169 170 170 171 171 172 172 174 175
179 179 179 181 182 184 188
188
7
Leren niet verleren
2.2. Ons ouder wordend brein Kathleen Patteet, Els Messelis & Arlette Van Assel 2.3. Valpreventie in Vlaanderen: BOEBS en de Week van de valpreventie Heleen Lyphout 2.4. Ontmoetingsgroep voor personen met onomkeerbare geheugenproblemen Bart Deltour, Claire Meire & Hilde Delameilleure 2.5. Preventieve ondersteuningsgroepen voor familieleden van personen met dementie – ‘Dialogen rond dementie’ Bart Deltour, Claire Meire & Hilde Delameilleure
8
Hoofdstuk 4: Leren voor ouderen 1. E-Learning ingebed in groepscursussen: het voorbeeld van Seniornet Vlaanderen Walter Leirman 1.1. Inleiding 1.2. Doelstellingen 1.3. E-learning: een voorbeeld uit de praktijk 1.4. Conclusie: de pioniersfase voorbij, op naar gestructureerde differentiatie 2. Het verhaal van een leesgroep Walter Leirman 2.1. Inleiding 2.2. Doelstellingen 2.3. Doelgroep 2.4. Korte inhoud van het boek 2.5. Programma en verloop 2.6. Enkele tips voor begeleiders Hoofdstuk 5: Actuele thema’s 1. Bruggen bouwen in de ouderenzorg Els Nolf 1.1. Inleiding 1.2. Werken met het thema ‘allochtone ouderen’ 1.3. Seniorenwerkingen aan doelgroepzijde 1.4. Bruggen bouwen en participatief werken 1.5. De methodiek van informatiedoorstroming en toeleiding door te werken aan de vraagzijde 1.6. Besluiten en vragen naar de toekomst
194
204
213
229
235 235 235 236 236 243 244 244 245 245 245 245 247 249 249 249 250 251 254 254 256
Inhoud
2. Ouder worden in Brussel: het Kofferproject Basistekst Hanne Kippers, aangepast door Hamida Chickhi 2.1. Inleiding 2.2. Doelstelling 2.3. Het Kofferproject 3. Op zoek naar een woonzorgcentrum of een andere residentiële woonvorm voor ouderen? Jaklien Vermeulen & Jef Geelen 3.1. Omschrijving en doelstellingen 3.2. Op zoek naar een woonzorgcentrum 3.3. Sensiblilisering 4. Weg naar een geslaagd pensioen Els Messelis 4.1. Inleiding 4.2. Cursussen Voorbereiding op pensioen 4.3. Het programma 4.4. Tot slot: een gedicht 5. Grootouders in stormachtige tijden Miet Timmers m.m.v. Diana Everts 5.1. Inleiding 5.2. Situering: Babyboomers vinden het grootouderschap opnieuw uit 5.3. Grootouders geconfronteerd met (echt)scheiding 4.4. Besluit
258 258 258 259 265 265 267 270 271 271 272 273 276 277 277 277 279 288
Bijlagen 1. Evaluatie van een preventie-activiteit 2. Checklist valpreventie 3. Checklist voor een keuze van een woonzorgcentrum
291 297 302
Index
305
Over de auteurs
307
9
