0 1 1.1 1.2
1.3 1.4 1.5 1.6
1.7
Inhoud
Ten geleide
11
Voorwoord
13
Kindermishandeling een complex probleem Jan van der Ploeg Inleiding Vormen van kindermishandeling 1.2.1 Definities 1.2.2 Gebruikelijke vormen van kindermishandeling 1.2.3 Minder gebruikte vormen van (kinder)mishandeling 1.2.4 Overlap 1.2.5 Herhaling Prevalentie Gevolgen Oorzaken Wat te doen? 1.6.1 Preventie 1.6.2 Behandeling Werk aan de winkel
15
Literatuur
2 2.1 2.2 2.3
Prevalentie van kindermishandeling in Nederland Rien van IJzendoorn & Marian J. Bakermans-Kranenburg Inleiding De prevalentie van kindermishandeling in Nederland Wat is kindermishandeling?
15 15 15 16 18 19 19 20 21 23 24 25 26 27 29
31 31 31 32
6
INHOUD
2.4 Hoe vaak doet kindermishandeling zich voor? 2.5 De prevalentie van kindermishandeling wordt onderschat 2.6 Waar vindt de meeste kindermishandeling plaats? 2.7 Informanten of vragenlijsten? 2.8 Intergenerationele overdracht van kindermishandeling 2.9 Preventie van kindermishandeling 2.10 Herhaalde peilingen Literatuur
3 3.1 3.2 3.3 3.4
3.5
3.6
3.7 3.8
33 34 35 39 41 42 44 44
Risicofactoren van kindermishandeling 47 Johan Vanderfaeillie Inleiding 47 Evoluties in het denken over risicofactoren van kindermishandeling 47 Begrippenkader: risico- en protectieve factor 50 Risicofactoren van mishandeling en verwaarlozing 51 3.4.1 Ouderkenmerken 51 3.4.2 Kindkenmerken 54 3.4.3 Gezinskenmerken 54 3.4.4 Omgevingskenmerken 56 3.4.5 Samenhang tussen verschillende risicofactoren 56 57 3.4.6 Beschermende factoren Risicofactoren van seksueel misbruik 57 3.5.1 Daderkenmerken 57 3.5.2 Slachtofferkenmerken 58 3.5.3 Gezinskenmerken 58 3.5.4 Omgevingskenmerken 59 3.5.5 Beschermende factoren 59 Risicofactoren van herhaling van kindermishandeling 60 3.6.1 Aard en ernst van de mishandeling 60 3.6.2 Aantal vorige episode van mishandeling 60 60 3.6.3 Ouderkenmerken 3.6.4 Kindkenmerken 61 3.6.5 Gezinskenmerken 61 3.6.6 Relatie met de hulpverlening 61 Risicofactoren en de afbakening van doelgroepen voor preventie van kin61 dermishandeling Risicofactoren en (preventieve) interventies 63
INHOUD
3.9 Besluit Noten Literatuur
64 64 65
4
67
Psychische kindermishandeling ernstig onderschat Jan van der Ploeg 4.1 Inleiding 4.2 Wat is psychische kindermishandeling? 4.3 Psychische mishandeling verschilt van emotionele verwaarlozing en huiselijk geweld 4.4 Omvang 4.5 Het bepalen van psychische kindermishandeling 4.6 Theoretische gezichtspunten 4.7 Gevolgen van psychische kindermishandeling 4.7.1 Algemene gevolgen 4.7.2 Specifieke gevolgen 4.7.3 Geen gevolgen 4.8 Oorzaken 4.8.1 Het gezin 4.8.2 Het kind 4.9 Interventies 4.10 Discussie
67 68
Literatuur
70 72 73 75 77 77 78 79 80 80 82 82 84 85
5
89
5.1 5.2
5.3 5.4 5.5 5.6 5.7
Overbescherming, een vorm van mishandeling? Edith Geurts Inleiding Wat is overbescherming? 5.2.1 Overbescherming als concept 5.2.2 Ontwikkelingsfasen en mogelijkheden van kinderen Hoe vaak komt het voor? Wat zijn de gevolgen? 5.4.1 Wetenschappelijk onderzoek Wat zijn mogelijke oorzaken? Is er een verband tussen overbescherming en kindermishandeling? Discussie
89 90 91 92 93 94 96 97 100 101
7
8
INHOUD
5.8
Samenvatting Literatuur
6
Pedofi lie Roel de Groot Inleiding Pedofi lie: wat verstaat men eronder? Pedofi lie in de geschiedenis Is pedoseksualiteit schadelijk? Incest Kenmerken en oorzaken Voorkomen en behandeling Discussie
103 104
107
6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 Literatuur
107 108 109 110 111 114 115 116 117
7
119
Oudermishandeling Martine Delfos Inleiding Het begrip oudermishandeling Slachtoffers en gevolgen De daders De natuurlijke orde omgegooid Modern verschijnsel?
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 Literatuur
119 120 124 127 128 130 131
8
133
Gehechtheid, kindermishandeling en interventie Carlo Schuengel, Eveline M. Euser, Mirjam Oosterman, Marian J. BakermansKranenburg & Rinus van IJzendoorn Inleiding Gehechtheid en de gevolgen van kindermishandeling Interventies bij mishandelde kinderen en hun eigen ouders Pleegzorg als interventie Interventies die effecten van pleegzorg kunnen verbeteren Implicaties voor jeugdzorg en jeugdbescherming
8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 Literatuur
133 133 137 139 141 143 144
INHOUD
9
Kindermishandeling en hulpverlening: een onderontwikkeld gebied? Francien Lamers-Winkelman & Margreet Visser 9.1 Inleiding 9.2 Wat voor manieren? 9.3 Zo zijn onze manieren! 9.4 Andere manieren 9.5 Onderzoek naar effectiviteit behandelmethoden voor kindermishandeling 9.6 Seksueel misbruik 9.7 Huiselijk geweld 9.8 Fysieke mishandeling 9.9 Emotionele verwaarlozing en emotionele mishandeling 9.10 Fysieke verwaarlozing (physical neglect) 9.11 Kinderen met seksuele gedragsproblemen 9.12 Eye Movement Desensitization and Reprocessing Literatuur
10
10.1 10.2 10.3 10.4
Aanpak van kindermishandeling door de minister van Jeugd en Gezin Mariëlle Dekker Inleiding Het actieplan aanpak kindermishandeling (AAK) Van RAAK naar AAK: actie en reflectie in RAAK-proefregio’s Van RAAK-proefregio’s naar RAK: een regionale aanpak 10.4.1 Actie en reflectie: meer aandacht nodig voor het bereik van nieuw ontwikkelde maatregelen en interventies 10.4.2 Actie en reflectie: diagnostiek en hulpverlening nog steeds een ondergeschoven kind 10.4.3 Actie en reflectie: knelpunten in de nascholing van professionals aanpakken door te investeren in de brancheorganisaties en beroepsopleidingen 10.4.4 Actie en reflectie: aanspreken van relatief onbetrokken beroepsgroepen Overheidsbemoeienis bij opvoedproblemen
10.5 Noten Literatuur
149 149 150 151 152 152 153 154 157 158 158 158 159 160
165 165 166 168 171 171 173
175 177 188 183 183
9
10
INHOUD
11
Slotbeschouwing Roel de Groot Inleiding Straffen en belonen Volwassene in zakformaat? Verwende kinderen Vroegtijdige signalering Peltzer: hulde aan de hoop Ten slotte: investeren in deskundigheid
11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 11.7 Noten Literatuur Bijlage 1: Adressen AMK’s (Nederland) Bijlage 2: Vertrouwenscentra Kindermishandeling (Vlaanderen) Bijlage 3: Toetsingscriteria effectieve behandelingsmethode (behorend bij
het artikel van Lamers-Winkelman & Visser)
185 186 186 187 189 189 191 193 194 194 195 199 201
