Ingrid Verdegem over haar oude rozen Interview met Yvonne Bennis Rozen in kleine tuinen en potten op terras en balkon

jaargang 45 nummer 162

Periodieke uitgave van de Nederlandse Rozenvereniging

januari 2013

www.rozenvereniging.nl Ingrid Verdegem over ‘haar’ oude rozen Interview met Yvonne Bennis Rozen in kleine tuinen en potten op terras en balkon Knock Out roos Rampjaar voor rozen in Srebrenica ALV 16 maart 2013 in Vught Zesdaagse Rozenreis naar Yorkshire 2013 www.worldrose.org

R. Open Arms (‘CHEwpixcel’), patio klimmer van Chris Warner

foto: Jan Spek Rozen

De kwaliteitsrozen van Rozenkwekerij De Wilde zijn bij verschillende groen- en tuincentra in Nederland en België verkrijgbaar. Het hoofdverkooppunt is gevestigd op Hoveniersweg 12, Zutphen. Openingstijden zijn van maandag t/m zaterdag van 09.00 tot 17.00 uur. Alle verkooppunten met adressen en telefoonnummers kunt u opvragen bij ons informatienummer: 035-6916511 of kijk op onze website: www.dewilde.nl DE ROZENSPECIALIST SINDS 1921

Spelarosa®: Pure Liefde voor Rozen Spelarosa®: Quality Only in stamrozen, klimrozen, patiorozen, mini klimrozen, heesterrozen, bodembedekkende rozen, grootbloemige rozen, special en floribunda rozen! w w w. s p e l a r o s a . n l

rootgrow voor rozen en tegen rozenmoeheid rootgrow

®

sterke wortels voor vitale planten

tuinieren tuinieren met met mycorrhiza-schimmels mycorrhiza-schimmels

Speciale wortelschimmels (Mycorrhiza’s) stimuleren en beschermen uw rozen op natuurlijke wijze. Eénmalig toegevoegd bij het aanplanten of verplanten groeien de schimmels met de wortels mee en vormen een uitbreiding en bescherming van het wortelstelsel. Met rootgrow kunt u rozen planten in een bestaand rozenperk.

een een groot groot succes succes in in Groot-Brittannië Groot-Brittannië nu nu ook ook verkrijgbaar verkrijgbaar in in Nederland Nederland

Servaplant B.V.

2

Gildeweg 12

2632 BA Nootdorp

015-2579251

[email protected]

www.servaplant.nl

Inhoud nummer 162, januari 2013: 4 Periodieke uitgave van de Nederlandse Rozenvereniging. Verschijnt 4x per jaar, ISSN 1381-9933, KvK 40411460 www.rozenvereniging.nl

Over de ‘Learning Curve’, of wat daar bij oude rozen voor moet doorgaan

7

Interview met Yvonne Bennis

8

Rozen in kleine tuinen en potten op terras en balkon

Bestuur:

16

William Radler, de man van de Knock Out roos

18

Een roos zonder geur is geen roos

19

Rampjaar voor rozen in Srebrenica

22

- Robert Harkness overleden - Den Haag vraagt twee nieuwe snuffelaars - Rectificatie reis Oost-Groningen

23

- Snoeidemonstraties - ALV 2013

25

Zesdaagse rozenreis naar Yorkshire 2013

27

Oproep open tuinen van leden

Voorzitter: Henk (H.C.) Verschuur, Hoekenburgplein 4, 4023 AS RIJSWIJK (Gld) Tel. 0345 558465 E-mail: [email protected] Vice-voorzitter: Henk (W.H.F.C.) Eschbach, Langeweg 4, 3235 CL ROCKANJE Tel. 0181 403045 E-mail: [email protected] Secretaris en ledenadministratie: Lianne (C.C.A.) Nouwens, Prins Frederikplein 126 3071 KS ROTTERDAM Tel. 0651223374 E-mail: [email protected] Penningmeester Jacques (J.E.M.) Mees, Meanderlaan 178, 4691 LJ THOLEN Tel. 0166 604271 E-mail: [email protected] Bestuurslid: Ien (E.A.M.) Hempenius, Langbroekerdijk A 41, 3947 BD LANGBROEK Tel. 034 3562533 E-mail: [email protected] Bestuurslid: Sikko de Graaf, Dorpsdijk 28, 3161 KG RHOON Tel. 010 7141655 E-mail: [email protected]

Webmasters:

Leonard Marchal & Sikko de Graaf E-mail: [email protected]

Excursiecommissie buitenland:

Netty Verdouw Tel. 0152566568 E-mail: [email protected]

Excursiecommissie binnenland:

Koosje van de Giessen Tel. 0183630354 Alie Grevelink Tel. 0384539363 Ada van der Gaag Tel. 0332589038 Rita Sommer Tel. 0183630434

PR commissie:

Marga Verwer, Tel. 0164 613407 E-mail: [email protected]

Redactiecommissie Rozenbulletin:

Mariette Edelman: zie eindredactie Ien Hempenius: zie bestuur Maria van Zonneveld: [email protected]

Fotobewerking: Els de Krijger Eindredactie en Vraagbaak:

Mariette Edelman, Kanaalweg 5, 2584 CD DEN HAAG, Tel. 070 3553812, [email protected] Lidmaatschap: a 25.- per jaar. Buitenland: a 30.- per jaar. ING Bank: 13.45.245 of Rabobank: 34.36.72.014 t.n.v. Nederlandse Rozenvereniging, THOLEN. BIC (SWIFT-code): RABO NL2U IBAN: NL06RABO0343672014 Opzeggen kan alleen schriftelijk vóór 1 december, waarna het per 1 januari daaropvolgend ingaat.

Van de voorzitter Een bekende conferencier zei ieder jaar weer: “Waar gaan we in het nieuwe jaar naar toe” en ik vroeg me dan altijd af waarom hij dat eigenlijk zou willen weten. Goede berichten wil je altijd wel horen, maar slecht nieuws kun je maar beter ervaren op het moment dat het bekend wordt. Zo is het ook met onze rozen. Het zag er zo goed uit in januari - iedereen blij - totdat een venijnige en langdurige vorst onze rozenstruiken ruïneerde. Sombere gezichten bij onze bestuursvergadering in februari, je weet maar nooit of het bestuur van de Rozenvereniging daar weer niet de schuld van krijgt. En ziet, we kregen toch nog een mooi rozenseizoen, zij het met wat vertraging. Ook in mijn eigen tuin bloeien er nu nog (eind november) verscheidene rozen waarvan sommige nog licht geuren. Kortom een prachtig naseizoen. Terwijl ik dit schrijf, realiseer ik mij dat dit de laatste keer is dat ik als voorzitter een stukje voor het Rozenbulletin tot stand breng. Ik kijk met voldoening terug op de afgelopen twaalf jaar, waarin de NRV van een clubje een echte vereniging is geworden. Dit is vooral te danken aan mijn medebestuurders. Toen ik aantrad, werd er in de wandelgangen gesproken van een interimvoorzitter, maar daar trok ik mij niets van aan, want dat ben je altijd. Ik dacht dat het voor vier jaar was, maar wijlen Charles van Oppen waarschuwde mij al, tijdens de

Groenling op de bottels van Rosa rugosa

nieuwjaarsbijeenkomst van 2001 in paleis het Loo in Apeldoorn, dat zulks nog wel eens tegen kon vallen. Ik ben ook dankbaar voor de jarenlange inzet van onze PR-commissie en de Excursiecommissie en niet te vergeten onze voortreffelijke Redactiecommissie die iedere keer weer een geweldig Rozenbulletin produceert. Ondertussen is ook de toenemende digitalisering niet aan onze vereniging voorbijgegaan. Het pionierswerk voor onze website is verricht door Han van der Wurff en op uitstekende wijze voortgezet door Leon Marchal en Sikko de Graaf. Het bestuur draagt Sikko de Graaf op de komende Algemene Leden Vergadering voor als mijn opvolger en ik heb het volste vertrouwen dat hij deze taak met enthousiasme zal vervullen. De buitenlandse reis naar Italië in 2012 was voor mij de mooiste reis Lees verder op pagina 17

Bijdragen voor het Rozenbulletin 163, dat in april 2013 verschijnt, graag in zenden voor 1 maart aan de eindredactie. Bij voorkeur in Word per e-mail of op Cdrom. Foto’s digitaal met foto onderschriften voor 15 februari naar: [email protected] 3

Over de ‘Learning Curve’, of wat daar bij oude rozen voor moet doorgaan… Maintenant je sais qu’on sait jamais. Jean Gabin. door Ingrid Verdegem Redouté. Jammer dat het er zo weinig zijn, en jammer dat hij vaak ging voor zeer tijdelijke hybriden die nu helaas al lang verdwenen zijn. De afbeeldingen die we nog wel kunnen gebruiken zijn echter zo levensecht dat het tot vandaag mogelijk is om ze met de nog levende roos te vergelijken als er problemen van identificatie zijn, zoals bijvoorbeeld zo mooi gedaan werd door Roger Phillips met zijn foto’s van ‘Slater’s Crimson China’ in The Quest for the Rose. Elke onderzoeker van oude rozen slaapt dus met een exemplaar van Redouté onder het kussen. Deze in elk geval wel. Toch loert het gevaar dat men een mysterieuze oude roos meteen wil toeschrijven aan een afbeelding, en dat, het zij gezegd, is meestal niets meer dan een wensdroom. Rosa cinnamomea uit Bilder ur Nordens Flora van Carl Axel Magnus Lindman

Met oude rozen is het net zoals met de rest van het Universum: het meeste weten we niet. En we weten niet of we het ooit zullen weten… Rozennamen van oude rozen bijvoorbeeld zijn een absoluut kluwen, en wie hoopte te kunnen afgaan op de beschrijvingen in de oude catalogi moet al snel de hoop opgeven op een kant-en-klaar antwoord. Het is namelijk niet ongewoon om totaal verschillende beschrijvingen te vinden achter identieke rozennamen, net zo goed als dezelfde rozen verschijnen onder verschillende namen. De kleurappreciatie is natuurlijk verschillend van mens tot mens, maar een oude roos verschilt ook van bodem tot bodem en soms zelfs van microklimaat tot microklimaat. En het gaat nog verder: ook de beschrijvingen van de stekels en de bladeren verschillen van auteur tot auteur, net zoals het toewijzen van de roos aan één of andere groep. Om kort te gaan: de kat vindt er haar jongen niet meer in. Onder deze omstandigheden zijn we blij met oude afbeeldingen, vooropgesteld dat de prent ook de naam van de roos in kwestie vermeldt, en dat de details door de tekenaar naar de natuur zijn weergegeven. Natuurlijk zijn er geen betere afbeeldingen te vinden van oude rozen dan die van 4

En zo gebeurde het dat op een dag, in een botanische tuin achter wat toen nog zo mooi ‘het IJzeren Gordijn’ heette, we op een roos stuitten die ons absoluut de adem afsneed. Een fontein van schitterende roze rozen (in mei) torende hoog boven de afsluiting uit. En ze waren absoluut anders dan alle roze rozen die we tot dan gezien hadden. Om te beginnen hadden de takken, paarsig aan de bovenkant en groen aan de van de zon afgewende kant, geen stekels. Of bijna geen. Alleen de onderste tien procent van de Rosa Turbinata, Redouté

takken was bewapend met wat nog het meest op de stekels van een Pimpinellifolia leek. Mysterie. Ergens van heel diep, begraven onder een berg min of meer nuttige rozenweetjes piepte een stemmetje ‘Inermis’. Redouté heeft inderdaad een roze roos afgebeeld onder de naam ‘Inermis’. Het betekent zoiets als ‘ongewapend’ vrij vertaald. De bloemvorm was dezelfde, de bladeren waren dezelfde, de bladkleur ook. En zoals dat dan gaat als je jong bent, bij het vinden van een roos die je nog nooit hebt gezien: dit moest vast wel een wereldontdekking zijn. Jammer dat de roos overgroeid was met wat duidelijk de Canina onderstam was, of een Canina zaailing, wie zal het zeggen? De roos had overigens een buitengewoon merkwaardige geur, iets terpentijn-achtigs, later nooit meer ergens waargenomen. In elk geval heel ver verwijderd van de beroemdberuchte ‘Myrrh’ van Graham Stuart Thomas. (Vraag het niet...) Dus moest ik die roos hebben. Moeten, moeten, moeten. Als je kond wil doen van een wereldontdekking is het nodig om de zaak toch eerst eens grondig te bestuderen, en heen-en-weer reizen tussen de roos en de thuisbasis was weliswaar aantrekkelijk, maar geen optie. Neen, de roos moest in de eigen tuin komen, liefst zo ver mogelijk weg van de nieuwsgierige ogen van bevriende rozenliefhebbers (wereldontdekking oblige, natuurlijk). Gelukkig zaten er onder die vrienden ook enkele die wilden helpen met het propageren van de kostbare roos, en dus werd er te gepasten tijde naar de botanische tuin in kwestie geschreven om oculatiehout. Overigens, ze kenden ginder de naam van de schoonheid ook niet meer, en bovendien was de Hortulanus op studiebezoek, en sprak de tuinier geen Engels... maar het hout arriveerde per post, de onderstammen werden geoculeerd en dan werd het wachten, en de dode tijd opvullen met het verzamelen van zoveel mogelijk gegevens over stekelloze rozen. Het werd al gauw duidelijk dat Redouté niet de enige plek was waar over stekelloze rozen gepraat werd. Tabernaemontanus bijvoorbeeld vermeldt al in zijn Neu Kreuter Buch (1588) ‘Rosa sine spinis’, en zegt dat ze erg op ‘Provintz’ rozen lijken. ‘Bleek roze met een lieflijke geur’. Maar er is een probleempje. Hij zegt ook dat de bloemen groeien op een tak die ‘glatt’ is, maar dat de bloem zich vormt aan het eind van een ‘lange rauhe stiel’. De bloemsteel van de beschreven roos kan klieren gehad hebben, waardoor die ruw aanvoelde. Helaas is Tabernaemontanus niet bekend voor zijn obser-

vatie in de natuur, en blijven we dus verder op onze honger over de ware gedaante van zijn Rosa Inermis. In de loop der eeuwen duikt de onbestekelde roos, of tenminste de benaming Inermis of ‘Sine Spinis’, nog een paar keer op. Ze wordt afwisselend gebruikt om te verwijzen naar Gallicas, Centifolias, en zelfs Chinese rozen. Het lijkt erop dat de benaming eerder beschrijvend werd gebruikt (zoals overigens ook de benaming ‘Centifolia’ opduikt voor Bourbonrozen) voor rozen met weinig of geen stekels, dan dat ze naar een specifieke categorie verwees. Bij Christoph Jacob Trew in zijn Hortus Nitidissimus duikt een Rosa sine spinis majore rubberimo op. Maar bij nader inzien gaat het daar om een Rosa cinnamomea. Interessant voor de determinatie van onze mysterieroos is wel dat voornoemde roos ook een dichtere bestekeling heeft op het onderste gedeelte van de steel, en schaarse of geen stekels op de rest ervan. Een goede afbeelding is die van Carl Axel Magnus Lindman in Bilder ur Nordens Flora. Aan het begin van de negentiende eeuw stuiten weop een volledige groep onbestekelde rozen, de Boursaults. Deze weinig bekende groep (geef toe, hoevelen van ons hebben Boursaults in de collectie?) werd genoemd naar Henri Boursault die rond 1820 ergens aan de rue Pigalle de ‘grootste rozencollectie van Parijs’ (dixit Loubert) bezat. Jawel, dat kon toen nog, Parijs was nog erg landelijk, en de Moulin Rouge en de gerelateerde industrie dateert pas van 1889, het jaar van de Eiffeltoren en de Exposition Universelle (de Wereldtentoonstelling). Kwestie van de toeristen alle kanten van de lichtstad te tonen. Pigalle ligt aan de voet van de Butte Montmartre, aan het begin van de negentiende eeuw nog vol boerderijen, wijnvelden en molens, plaats genoeg dus voor een rozentuin. De Boursaults werden lang beschouwd als afstammelingen van de Rosa pendulina of de Alpenroos, omwille van de identieke bestekeling, of afwezigheid ervan. Recent genetisch onderzoek zou echter Rosa blanda (de ‘Labradorroos’ of the ‘Hudsonroos’) als één van de ouders aangewezen hebben, wat er nog maar eens op wijst dat men zich niet echt op uiterlijke kenmerken mag verlaten bij het bepalen van de afstamming van een min of meer complexe hybride. Het werkt zo niet. De ‘Hudson Bay Rose’ was al in Frankrijk aanwezig van voor de Franse Revolutie, dus dat er een groep hybriden ontstaan was aan het begin van

R. ‘Madame Sancy de Parabère’

de negentiende eeuw is mogelijk. Volgens gegevens gevonden bij Loubert waren Boursault rozen eerder ook bekend als Rosa l’héritieranea (ook door Redouté afgebeeld). Thory beweert dat deze roos ‘duidelijk afstamde van Rosa pendulina en Rosa Indica’ omdat Vilmorin ze uit zaad van deze laatste gekweekt had. En zo ging dat ook: men kende meestal alleen de moederplant en liet het bestuiven aan de bijen over. Die kenden hun rozen duidelijk niet zo goed als de botanici, die dan moesten raden wie de vader was geweest, een sport ook bij hedendaagse rozenliefhebbers niet onbekend. In elk geval, we vonden ‘Boursault’ een voldoende interessante richting om te zoeken naar de identiteit van mysterieroos omwille van de afwezigheid van stekels (meestal), paarse stengel, en vroege bloei. De andere kandidate, de ‘Rosa Inermis’ van Redouté (geen Boursault), heeft als Franse naam ‘Rose Turbiné sans épines’. En dat plaatst haar dan weer ferm bij de Turbinata’s, verwanten van de ‘Rosa Turbinata’-‘Rosier de Francfort’-‘Rosa Rapa’, die ook zeer schaars bestekeld zijn. In Thory’s beschrijving van ‘Rosa Inermis’-‘Rose Turbiné sans épines’ herkennen we vooral de vroege bloei van onze mysterieroos. Als er al een verband is tussen de roos vermeld door Tabernaemontanus en een stekelloze roos bij Redouté ligt dat hier, en natuurlijk niet bij de Boursaults. In beide gevallen was een definitieve uitspraak niet mogelijk omdat te veel gegevens ontbraken, en observatie van de roos in vivo werd als maar dringender.

Ondertussen waren winter en lente voorbij en werden we gesommeerd om naar het resultaat van de oculeerarbeid te komen kijken. Met de ongeruste opmerking dat de nieuwe groei wel erg op de onderstam leek en de oculatie waarschijnlijk niet gelukt was... Bij gedetailleerde inspectie bleek het onvoorstelbare waar: de botanische tuin had weliswaar oculatiehout gesneden van de juiste struik, maar was erin geslaagd om dat te doen van de opgeschoten Canina onderstam. Het gevoel ‘ga direct naar de gevangenis, u ontvangt geen geld’ beschrijft zo ongeveer wat door ons heen ging, maar dan duizend keer erger. Het duurde tot we enkele jaren later ronddartelden in Sangerhausen (daar stonden pas rozen die we nog nooit gezien hadden!) voor we een roos zagen die bijna helemaal of toch zeker wel misschien de gezochte en gefaalde roos was. Ze droeg de heerlijke naam ‘Mme Sancy de Parabère’, een bekende Boursault. Alleen was de struik bijlange na niet groot genoeg. Voor het overige leek ze er wel heel erg op. Dus...? Natuurlijk: verder onderzoek wees uit dat er minstens twee kleurslagen onder dezelfde naam op de markt zijn. Wat is hier The real Macoy, de bleke of de donkere? Of zullen we, in navolging van de bekende Nymphe een tweede naam verzinnen die refereert naar het al dan niet opgewonden zijn van deze ongetwijfeld verder eerzame dame, ooit hofdame van Keizerin Eugénie? De rozenontdekkingreizen werden naarstig voortgezet, en in Quebec, bij de resten van een pionierswoning, 5

troffen we een fantastische roos aan die qua kleur en bloemvorm leek op de eerste Inermis (die van de botanische tuin), maar toch stekels had, en wel op een zeer karakteristieke manier: telkens twee roze stekels naast elkaar onder de bladaanzet. Bovendien wees het vruchtbeginsel zeer duidelijk in de richting van de Turbinata’s. Mogelijk hebben we hier te doen met een spontane hybride tussen een door Franse pioniers ingevoerde roos en de plaatselijk overvloedig aanwezige R. hudsoniana, waarbij de paarsgewijze stekels soms ook waargenomen worden. Hier stond een waarschijnlijk spontane hybride die zonder meer opgenomen kan worden in de Boursaultgroep (aangenomen dat die inderdaad een groep van R. hudsoniana hybriden is), en ook erg leek op zowel ‘Mme Sancy de Parabère’ als op de mysterieroos uit de botanische tuin zonder ons ook maar ergens dichter bij een definitieve determinatie te brengen. Of was het een bona fide Boursault, een franse hybride, die de reis in omgekeerde richting had gemaakt? Moeilijk te zeggen, in de hoop hout vol handgesmede nagels die nog over was van het pioniershuis werden geen rozendocumenten aangetroffen...

Canadese vondeling foto: Ingrid Verdegem

En dan volgde de dag dat er op amper een paar honderd meter van ons eigen huis een oude roos werd gevonden in een haag. De roos was volkomen, jawel, stekelloos, maar had verder alle kenmerken van de Centifolia. Zelfde bloemen wat kleur en vorm betreft, zelfde enigszins ruwe blad, zelfde groeiwijze, vergelijkbare stengels. Zeker geen Boursault. Bij navraag bleken de eigenaars deze roos ook op een andere plaats in de tuin geplant te hebben, en daar had ze plots wel ste-

kels. Vooral en vrij dicht (een beetje te dicht voor een Centifolia) op het onderste gedeelte van de stengels, bijna niets op het bovenste gedeelte. We zijn zeker geneigd om deze roos bij de vage groep van de Centifoliarozen in te delen, hoewel die op z’n zachtst gezegd heel weke funderingen heeft. In ons groepje mysteries zonder stekels wordt het wel erg druk intussen...

Een besluit? 1) Rozen zonder stekels, oud en nieuw, behoren genetisch niet tot éénzelfde groep, zowel R. hudsoniana (en andere namen voor dezelfde roos) R. cinnamomea als vroege (spontane?) hybriden van onduidelijke oorsprong komen in aanmerking als ouders. 2) Veel erger: Ergens in een botanische tuin in het vroegere Oostblok staat (misschien nog) een heerlijke roos mysterieus te wezen, en ze heeft nog steeds geen naam...

Belle Epoque Rozenkwekerij Voor nieuwe, ouderwetse en zeldzame rozen Meer dan 1500 soorten rozen leverbaar! Zoekt u een speciale roos, laat het ons weten. Grote kans dat deze leverbaar is, of wij kunnen een passende vervanger leveren. Bestellen kan het gehele jaar via www.belle-epoque.nl Levering uit de volle grond van november tot en met april. Postorder levering mogelijk. Afhalen uitsluitend op bestelling. De assortimentstuinen van Belle Epoque zijn in de maanden mei, juni, juli, augustus en september dagelijks geopend. Op ons containerveld hebben wij een ruime sortering rozen in pot voor u klaar staan. Verkoop van rozen in container van: maandag t/m vrijdag van 8.00 uur tot en met 16.00 uur. In het weekend gesloten.

Oosteinderweg 489, 1432 BJ Aalsmeer Tel 0297-342546 Fax 0297-340597 e-mail: [email protected] 6

Interview met Yvonne Bennis

Yvonne Bennis met Daantje

Het leek de redactie een aardig idee om ook andere leden van de Rozenvereniging eens aan het woord te laten. In dat kader treft u hieronder als start een kort interview aan van mij met mijn zus, Yvonne Bennis, over haar ervaringen met haar tuin, waarbij natuurlijk ook haar rozen besproken worden. Yvonne, in 1969 ben je naar jullie huidige woning verhuisd. Wat ik mij kan herinneren was dat de achtertuin een nogal traditioneel karakter had. Kun je nog enigszins beschrijven, hoe die tuin er toen uit zag? In de tuin van 10 x 15 meter stond in het gazon een Metasequoia. Aan drie

grasveld vervangen door verspringende borders. Stond bij je plannen al een beeld voor ogen, hoe de tuin eruit zou moeten gaan zien? Ja, het grasveld beviel ons niet en leverde geen verrassingen op. Met verspringende borders zou je meer spanning in de tuin krijgen. Een tuin is nooit ‘af ’ en een tuinier is als een beeldhouwer: steeds iets veranderen zodat het beeld steeds meer aan zijn eigen ideeën beantwoordt. Hoe verliep het herinrichtingsproces verder? Ik ben steeds bezig geweest met het experimenteren met planten. Daardoor ben ik steeds ‘wijzer’ geworden. Er zijn steeds meer rozen bijgekomen. Tussen allerlei andere interessante planten heb je als het ware met rozen ‘gestrooid’. Kun je eens wat voorbeelden noemen van combinaties die je gemaakt hebt? In de achtertuin in het rozenperk: R. ‘St. Cecilia’, R.’ L.D. Braithwaite’, R. ‘Brother Cadfael’, R. ‘Lilian Austin’, R. ‘Jayne Austin’, en R. ‘Honeymilk’. Erg mooi is de opeenvolging van de klimrozen R. ‘Westerland’ en R. ’Alchymist’.

Clematis ‘The President’

kanten waren heesterborders met achterin een kronkelwilg en rechts een populier en een driestammige berk. Links voorin was in het gazon een klein rozenperk met 2 x 5 rozen. Als ik mij niet vergis, stonden er wel wat (klim)rozen tegen de muur langs het terras. Weet je nog welke dat waren? Stonden er elders ook nog rozen? Ik herinner mij geen klimrozen, maar zoals gezegd, was er wel een klein rozenperk in het gazon. Inmiddels ziet de tuin er totaal anders uit. Wanneer ben je begonnen met de herinrichting en wat waren je eerste acties? Midden zeventiger jaren hebben we het

R. L.D. Braithwaite (‘AUScrim’)

Boy’ en R. ‘Ilse Krohn’. Wat zijn je ervaringen met de door jou genoemde rozen? Bij mij zijn heel sterk R. ‘Honeymilk’, R. ‘Westerland’, R. ‘Leonardo da Vinci’, R. ‘Ilse Kroon’, R. ‘Buff Beauty’, R. ‘Bonica’ en R. ‘New Dawn’. De Austin-rozen bloeien elk jaar met grote bloemen, maar niet zo uitbundig als de hiervoor genoemde. Wat doe je aan het onderhoud van jouw rozen? Eerst eigenlijk nooit zo heel veel. Ze deden het toch wel. Echter, alles en iedereen moet ‘eten’. Met die overtuiging geef ik nu DCM-rozenmest en compost. Als een oppepper nodig is, geeft Rootgrow uitkomst. Tot slot: wat is je lievelingsroos en waarom? R. Brother Cadfael (‘AUSglobe’)

Nu, eind november, bloeit nog steeds R. ’Leonardo da Vinci’, een topper. Verdere toppers in de tuin zijn R. ‘Bonica’, R. ‘New Dawn’ en R. ‘Golden Showers’. Voor ons gouden huwelijksfeest kregen we R. ‘Golden Celebration’, heel toepasselijk en een fantastische kleur geel, echt goud. Ook de voortuin heeft sinds jullie intrek in dit huis een metamorfose ondergaan en ook daar heb je rozen aangeplant. Welke soorten zijn dat en waarmee zijn die gecombineerd? In de voortuin ben ik heel tevreden over de combinatie R. ‘Buff Beauty’, Clematis ‘The President’, Clematis ‘Blue

Rosa ‘Bonica’. Zo betrouwbaar, lang bloeiend en een schattige kleur. Maar al die andere zijn ook prachtig. Yvonne, dank je wel voor je tijd. Wat een rozenpracht! Je bent ongetwijfeld nieuwsgierig naar een tuin van een ander lid. Ik nodig je daarom uit om voor ons volgende bulletin een ander lid van onze vereniging te interviewen. Maria van Zonneveld

7

Rozen in kleine tuinen en potten, op terras en balkon door Ien Hempenius

Rozenliefhebbers vinden natuurlijk dat in elke tuin rozen ‘kunnen’, sommigen zeggen zelfs ‘moeten’. Dat geldt ook voor kleine tuinen en zelfs op balkons kan men van rozen genieten, in potten. Juist in een kleine tuin is het belangrijk dat goede keuzes worden gemaakt en mooie combinaties omdat missers in een kleine tuin het hele beeld verstoren en meteen opvallen. Het is de Duitse Eilike Vemmer al jaren een doorn in het oog dat in kleine tuinen nogal eens rozen staan die daar volstrekt niet thuishoren, zoals de woest groeiende rambler R. ‘Bobby James’ bij een klein elegant rozenboogje. Een goed gekozen, geurende roos kan echter de kleinste tuin meer charme geven en de show stelen op een balkon. Daarom koos mevrouw Vemmer voor het 25e Kassler Rundgespräch, een rozenseminar in Duitsland dat in 2012 in Stuttgart werd gehouden, voor het thema Rozen in kleine tuinen en potten, op terras en balkon. Rozen kunnen kleine tuin charme geven Tegenwoordig zijn de meeste tuinen klein, vooral in nieuwe wijken, al is het alleen maar omdat de grondprijzen zo hoog zijn geworden. Binnen de bebouwde kom mag men steeds vaker ‘inbreiden’ dat wil zeggen dat mensen een of zelfs meerdere delen van hun tuin als bouwperceel mogen verkopen.

steeds van toepassing: ‘Het is verbazingwekkend hoe armzalig en karig veel tuinen er uit zien, terwijl de schoonheid van de roos hen veel charme zou kunnen verlenen … De roos moet terug in de bloementuin, naar de plaats waar ze werkelijk hoort. Niet alleen omwille van de roos zelf, maar om de tuin tegen lelijkheid en verstarring te beschermen en er geur en

R. Escimo (‘KORmifari’)

R. Innocensia (‘KORstarnow’)

foto: Kordes Rosen

Welke rozen zijn geschikt voor de kleine tuin? Op de vraag welke rozen het meest geschikt zijn voor kleine tuinen en in potten, gaf Eilike Vemmer aan dat dit bij uitstek de moderne gezonde en doorbloeiende lage heesterrozen zijn. Thomas Proll wijdde zelfs zijn gehele presentatie aan deze groep. Ook de lagere moschatahybriden (type R. Ballerina) kunnen mooi zijn in een kleinere tuin. Met ondersteuning kunnen verschillende lage heesterrozen ook als lage klimrozen groeien, maar R. Solero (‘KORgeleflo’)

R. ‘Burgundy Rambler’, John Scarman

Rozen in grote potten

foto: Belle Epoque

foto: Belle Epoque

Een kleine tuin is niet erg als mensen niet veel tijd willen of kunnen besteden aan het onderhoud van hun tuin of als ze geen kennis van planten hebben of geen fantasie om een tuin in te richten. Zijn dat de ware redenen dat tuinen met veel steen en een beetje groen, niet zelden zonder bloemen, mode zijn geworden? Een uitspraak van de Engelse groenschrijver William Robinson (1838–1935) is echter nog

grootsheid in blad en bloemen aan te schenken.’ Toch is hier enige voorzichtigheid geboden. Voorkomen moet worden dat mensen lukraak een roos in een pot kopen, die er op het eerste gezicht leuk uitziet, zonder de uiteindelijke hoogte en de verdere eigenschappen te kennen. Wat een teleurstelling als de roos in kwestie na enkele jaren de hele tuin in beslag neemt of doodziek wordt.

8

foto: Kordes Rosen

foto: Kordes Rosen

er bestaat al een groeiende groep van fijnere en lage klimrozen die geschikt zijn voor de kleine tuin of zelfs voor een pot. Grootbloemige rozen hebben weliswaar prachtige bloemen, maar niet zo veel en tussen de eerste en volgende bloei zijn vaak lange pauzes. Bovendien is de vorm van deze struiken in het algemeen minder mooi. Beide aspecten maken ze wat minder geslaagd in de kleine tuin. Niet al te hoge stamrozen kunnen in een kleine tuin een verrijking zijn. Vemmer ging

R. Pepita (‘KORtufee’)

foto: Kordes Rosen

in haar eigen presentatie in op historische rozen die geschikt zijn voor de kleine tuin. Over deze rozen zal ik in een volgend bulletin berichten. Een geliefde uitspraak van Eilike Vemmer is dat ‘… de koningin der bloemen in de tuin niet alleen moet zijn, maar een hofhouding nodig heeft.’ Daarmee bedoelt zij dat een roos het mooist uitkomt in combinatie met bijpassende heesters, vaste planten en eenjarigen. Over rozen en begeleidende planten sprak Ingrid Behnke. Hoe vorm en kleur bijdragen aan de schoonheid van een tuin behandelde Bettina ElbernNguyen terwijl Heiko Hübscher de praktische toepassing van steunelementen als bogen, obelisken etc. voor zijn rekening nam en tussendoor zijn gewaardeerde verzorgingstips gaf. Van haar ervaringen met rozen in potten deed Karla Wagner verslag. Karla en haar man Roland hadden dit jaar de organisatie op zich genomen en die was prima. De beperkingen van een kleine tuin Een kleine tuin kan geheel of gedeeltelijk in de schaduw liggen door bomen in de naastliggende tuinen of de naastliggende huizen zelf, terwijl ook een hoge muur, schutting of dichte haag de zon kan tegenhouden. Omdat de meeste rozen nu eenmaal het best gedijen op een zonnige standplaats, kan dit een groot probleem zijn. Verder zal het duidelijk zijn dat het geen goed idee is om een wilde roos als Rosa californica plena van 3-4 m hoog en breed in een piepkleine tuin te zetten, hoe mooi en interessant deze roos ook is. Het is dus belangrijk dat u weet wat voor roos u aanschaft. In het geval van een daktuin of dakterras zijn er juist geen schuttingen of muren die de zon hinderen en meestal ook geen gebouwen. Hier kan het prettig zijn als de ruimte wat wordt ingeraamd bijv. door een paar trellisrekken. En … in een kleine tuin zult u moeten kiezen. Wilt u toch wat afwisseling, zet dan een paar rozen in een pot en zet deze van tijd tot tijd op een andere plaats of ruil af en toe met een rozenvriend(in).

R. Lupo (‘KORdwarul’)

foto: Kordes Rosen

Vorm en kleur in de kleine tuin In een kleine tuin is het huis of zijn andere huizen in de omgeving meestal dominant aanwezig. Om zo’n tuin in balans te krijgen met de omgeving kan men volgens Bettina Elbern-Nguyen bijna niet zonder klimplanten en in vorm gesnoeide, altijd groene, houtige gewassen als taxus of buxus. De proporties moeten in een kleine tuin zorgvuldig in de gaten worden gehouden. De planten moeten volgens haar een soort tegenwicht voor het huis vormen, de tuin moet een eigen aantrekkingskracht hebben en mag in Elbern’s zienswijze niet een soort garnering van het huis zijn. Er zullen hoofdrolspelers in de tuin moeten worden gekozen en achtergrondplanten. Zijn

R. Knirps (‘KORverlandus’)

foto: Kordes Rosen

deze qua kleur met elkaar in contrast dan zal het resultaat levendig, zelfs spannend en vurig kunnen zijn. Worden ze gekozen in een ton-sur-ton opstelling, dan ontstaat een meer harmonische compositie. Bloeitijd en lengte van de bloeiperiode(n) moeten in acht genomen worden, maar het is van belang om te weten of een plant ook buiten de bloeiperiode het aanzien waard is. D.w.z. mooi blad heeft, een

R. Coco (‘KORcoeinf ’)

foto: Kordes Rosen

mooie structuur, herfstkleur, bessen of bottels. Een tijdlang was een witte tuin populair en tegenwoordig is dat een tuin die helemaal in groentinten gehouden is. Als onderdeel van een grote tuin kan zo’n monochroom tuindeel interessant zijn, vindt mevrouw Elbern-Nguyen, maar ze wees erop dat het op den duur saai kan zijn als dat kleine stukje tuin op zo’n manier is ingericht. Het is niet een vaste regel dat in een kleine tuin altijd kleine of kleinbloemige planten moeten staan. Grotere bloemvormen kunnen mooie contrasten vormen. In een kleine tuin acht zij het beter om één thema of één stijl na te streven en zoiets mooi uit te voeren. Kiezen dus, want als in een kleine tuin in de ene hoek een oriëntaalse tuin wordt gesuggereerd, in de andere een buxusparterre wordt aangelegd met rozen bij obelisken in alle vakjes, in nog een ander stukje een grassentuin en ergens daartussen nog een boog of een minivijver en ook nog een paar kunstwerken of een waterput, is het doel voorbijgeschoten. U kent misschien wel zo’n tuin. Eén proportioneel goed gekozen tuinbeeld kan prachtig zijn, zet u er vier of meer in een kleine tuin, dan doet dat snel potsierlijk aan. Begeleidende vaste planten, heesters en eenjarigen Tegenwoordig ziet men minder vaak perken met alleen maar rozen, zoals die tot in de zeventiger jaren van de 20e eeuw vaak werden aangelegd. Nu worden rozen vaker gecombineerd met vaste planten, grassen en eenjarigen en ook wel met heesters. Zulke beplantingen kunnen een harmonisch en natuurlijk beeld geven en bieden daarnaast ook ecologische voordelen, omdat ze altijd gezonder zijn dan monoculturen. Juist onder de vaste planten zijn er veel die nuttige insecten als zweefvliegen aantrekken. Gevuldbloemige rozen die gecombineerd worden met de tere, fijne bloemetjes en aren van sommige vaste planten en grassen kunnen wondermooie beelden geven. Wat fijn voor rozenliefhebbers dat rozen behoren tot 9

de langstbloeiende, winterharde gewassen, want de duur van de bloei is voor kleine tuinen belangrijk. Voor de rozenbloei kan men in maart, april en mei al kleur brengen in de kleine tuin met bolgewassen en lage kruipplantjes. In mei komen daar al de (lage) geraniums bij en voor u het weet is de eerste roos in bloei. Bloeiende vaste planten begeleiden de rozen niet alleen, maar overbruggen ook de bloeipauzes van uw rozen. Er zijn er zo veel en tuinliefhebbers hebben niet allemaal dezelfde smaak, zodat ik u de keus laat bij de kwekers of het tuincentrum. Eventueel kunt u de lijst van de planten die Ingrid Behnke noemde, bij mij opvragen1). Kijk ook eens in de online catalogussen

als de meest gezonde clematis 2) aangeduid. Afwisseling in hoogte moet ook een rol spelen in de kleine tuin. Een niet al te hoge stamroos kan een geweldige blikvanger zijn. Wie bij wie Pas op: u moet niet zomaar planten bij elkaar zetten omdat het plaatje in een catalogus of tuintijdschrift zo mooi is. Thomas Proll verklapte dat zulke foto’s soms worden gemaakt met planten die voor dat doel even bij elkaar gezet zijn, maar die in werkelijkheid niet bij elkaar passen. Bij het combineren met rozen moet u eraan denken dat de begeleidende planten geschikt zijn voor dezelfde bodemsoort en lichthoeveelheid. Planten die net als rozen een voedselrijke grond prefereren die goed doorlatend is en het beste op een zonnige standplaats gedijen, zijn geschikt. Veel rozenliefhebbers combineren rozen graag met de grijsbladige planten en halfheesters uit het Middellandsezeegebied. Die hebben weliswaar ook een doorlatende bodem nodig, maar veel minder voeding. Toch

afsteken en verwijderen. Zo niet, dan leiden uw rozen een miezerig bestaan, vooral als u de buxus ook nog te hoog laat worden, want dan komt er niet genoeg lucht en wind bij uw rozen en worden ze gevoeliger voor schimmelziekten. Planten die woekeren, zijn eigenlijk niet geschikt voor een kleine tuin. Van planten die zich sterk uitzaaien, kan men voor de zaadvorming de net uitgebloeide bloemen afknippen. Proll vertelde dat de firma Kordes voor haar showtuin in Sparrieshoop (ten Westen van Hamburg) tot voor een paar jaar geleden altijd vastgehouden heeft aan het idee ‘alleen rozen in de showtuin’ maar dat men de rozen daar nu ook succesvol combineert met vaste planten. Wat zijn lage heesterrozen? De aanduiding ‘lage heesterrozen’ bestaat nog niet zo lang in de rozenwereld, maar voordat men bepaalde rozen zo noemde, bestonden er in feite al heel wat van dit type. Denkt u eens aan de beroemde kleine moschatahybride van voor de Tweede

R. Gärtnerfreude (‘KORstesgli’)

R. Schneeflocke (‘NOAschnee’)

foto: Noack Rosen

R. ‘Lichtblick’, Noack

foto: Kordes Rosen

op de websites van kwekers. Maak gebruik van de verschillende vormen: er zijn vaste planten met ijle stengels en kleine bloemetjes, er zijn er met zware aren, met bloemschermen, met bolvormige bloemen enz. enz. Hoe mooi ook achterin een tuin en hoe geliefd, grote delphiniums zou ikzelf afraden in een kleine tuin, omdat er na de eerste bloei zeker twee maanden een enorm gat in de beplanting is. Grassen brengen lichtheid en beweging in de tuin; niet alleen met kleur in de zomer en de herfst maar ook nog als ze bruin zijn in de winter. Een berijpt gras is een sieraad voor de wintertuin. Wilt u een minder losse beplanting en wilt u meer structuur dan kunt u uw rozen inperken met bijv. buxus. Dahlia’s en eenjarigen kunnen gaten vullen en naar believen in een volgend jaar afgewisseld worden. Laten we vooral niet vergeten ergens een clematis te planten. Die uit de rankende viticellagroep en de struikvormen van de integrifoliagroep werden door mevrouw Behnke

zou het jammer zijn om van deze populaire groep af te zien, omdat hun kleuren zo mooi harmoniëren met veel rozen. Daarom het advies ze niet te dicht bij de rozen te planten, de grond voor hun plantgat met zand en potgrond te mengen en ze bij de bemesting over te slaan of apart te behandelen. In ieder geval moet de grond onder deze groep heel goed afwateren. Daarbij kan wat grind of grof zand onder in het plantgat helpen. Ook als voor vaste planten of heesters de zelfde eisen aan de grond worden gesteld als bij de rozen, moet men er aan denken dat de roos – zowel boven- als ondergronds - niet in het nauw komt: houd afstand! Als er te dicht op elkaar wordt geplant, worden de rozenbladeren na een bui niet droog en worden de rozen vatbaarder voor schimmelziekten. Denk er aan dat een haag(je) ook wortels maakt. Buxuswortels spreiden zich horizontaal ver in uw perk, zodat u minstens eens per twee jaar met de spa deze wortels moet

Wereldoorlog, de roze R. ‘The Fairy’ (Bentall 1932) waarvan inmiddels verschillende sporten en nakomelingen op de markt zijn met ook zulke goede eigenschappen. Nadat ze tientallen jaren als een doornroosje uit het zicht is geweest, beleefde deze roos in de zeventiger jaren van de 20e eeuw een geweldige renaissance, die ongeveer parallel liep met de opkomst van een nieuwe groep lage rozen van het Franse rozenhuis Meilland: de Meidilandrozen. Om in die tijd de concurrentie met bodembedekkers als cotoneaster, pachysandra etc. aan te kunnen gaan - de markt van het openbaar groen lonkte - kwam de benaming ‘bodembedekkende rozen’ in zwang. Een onbedoeld gevolg hiervan was dat tuinliefhebbers deze ‘gemeenterozen’ links lieten liggen. Hoe onterecht, want wat genoot ik jarenlang van de vele rozen langs de wegen in Geldermalsen als ik naar en van de redactievergaderingen bij Els de Krijger reed. Hoe dapper en rijk bloeien ze

10

foto: Noack Rosen

ondanks alle uitlaatgassen die ze over zich krijgen. Kwekers hebben niet stilgezeten en hebben deze rozengroep verfijnd, proberen er (meer) geur in te kweken en hebben nog gezondere selecties gemaakt. Het verbeteren van de gezondheid is topprioriteit omdat steeds minder chemische middelen zijn toegestaan om de bekende rozenschimmelziekten te bestrijden. Op dat aspect geven de beheerders van het openbaar groen het goede voorbeeld. Een moderne heesterroos is vrijwel altijd een doorbloeiende, belangrijk dus voor een kleine tuin. Lage heesterrozen zijn er momenteel in alle mogelijke rozenkleuren en er komen er steeds meer met geur. Het zijn ook niet allemaal typische bodembedekkers meer, want er zijn inmiddels ook meer opgaande en overbuigende . Door de vele vertakkingen zijn ze als solitair mooier dan vele traditionele trosrozen die in perken staan. Lage heesterrozen kunnen in een groot aantal een kleurig, laag vlak in een grotere tuin of in een park vormen, maar zijn juist heel geschikt om als kleine groep of als solitair een

dat zij op hun balkon of terras ook van rozen kunnen genieten. In principe kunt u alle rozen in een pot houden, als die pot maar groot genoeg is, maar in de praktijk zal meestal een laag blijvende worden gekozen. Voor uzelf is het belangrijk dat u de pot kunt hanteren en (laten) verplaatsen en dat het balkon robuust genoeg is. Soms hoort u klaagzangen dat rozen in een pot het toch niet zo goed doen en het op den duur laten afweten. Bij een goede behandeling is dat niet nodig. Volgens Thomas Proll is het aan te raden elke twee jaar de grond van een potroos te vernieuwen. Dat kan dan tegelijk met het snoeien gebeuren. Zo nodig is dit ook het moment om de roos een grotere pot te geven. Kies een pot met rechtopgaande wanden of een die onder smaller is dan boven en geen bolvormige pot want daar kunt u de roos na een paar jaar niet meer ongeschonden uithalen. De nieuwe rozengrond of potgrond zal in de regel mest bevatten voor de eerste vier tot zes weken. De roos zal u dankbaar zijn en weer mooi uitlopen en rijk bloeien. Er

R. ‘Golf ’, IVT

R. Jean Stephenne (‘VELgrav’)

foto: Belle Epoque

kleine tuin op te fleuren. Natuurlijk kunt u er ook een rand van planten. Een aantal is ook als – niet al te hoge stamroos te koop. Vemmer en Proll pleiten bij stamrozen voor de rassen met overbuigende takken met kleine bloemetjes, al dan niet in trossen, omdat deze veel rijker bloeien en veel vlotter doorbloeien dan grootbloemige rozen op stam. Bovendien zijn de bloemen bij overhangende takken beter te zien en te beruiken dan bij opgaande grootbloemige rozen als die op stam staan. Beide rozenexperts verwonderen zich al jaren over de populariteit van hoge stamrozen met grootbloemige rozen. De groeiende groep van heel kleine of fijne roosjes wordt betiteld als miniatuurrozen of patiorozen. Rozen in potten of de flexibele tuin Hebben rozenvrienden een tuin nodig voor hun liefhebberij? Welnee, zei Karla Wagner in Stuttgart. Op voorlichtingsdagen overtuigen wij mensen die in een appartement wonen ervan

foto: Lens rozen

zijn rozenvrienden die succesvol rozen in potten hebben en langere tijd niet de grond vervangen, maar de bovenste laag vervangen door compost en humus. Anderen gebruiken ook in potten een bodemverbeteraar met micro-organismen en zijn daar heel tevreden over. In zodanig verzorgde potten werden zelfs regenwormen aangetroffen. In mei, voor de eerste bloei, is het tijd voor de eerstvolgende bemesting. Naar uw voorkeur kan deze organisch zijn of mineraal (kunstmest). Beide vormen zijn met langdurige werking te koop. Let erop dat voedingsstoffen door het vele water geven van de potten soms sneller uitspoelen dan in de tuin zelf, zodat u misschien af en toe wat moet bijmesten. Dat kan ook in vloeibare vorm. Ook voor potrozen geldt dat ze niet na half juli bemest moeten worden om zich in de herfst voor te bereiden op de winterrust. De grond in een pot droogt, zeker als de pot poreus is, eerder uit dan de grond in de tuin, dus

let goed op dat uw rozen en andere potplanten voldoende water krijgen, vooral als ze in de middagzon staan en bij grote hitte. Probeer ook bij een roos in een pot niet de plant nat te maken, maar water te geven op de aarde om te voorkomen dat het blad te lang nat blijft en daarmee gevoelig wordt voor schimmelaantastingen. Snoeien van potrozen Een potroos wordt gesnoeid zoals een dergelijke roos zou worden gesnoeid als deze in de tuin zou staan. Misschien ten overvloede: heeft u voor uw pot gekozen voor een moderne, doorbloeiende lage heesterroos, dan kunt u die vanaf half maart als het niet meer vriest, snoeien tot op een derde van de hoogte van het vorige seizoen. Gedurende het hele bloeiseizoen kunt u de uitgebloeide bloemetjes met de vingers ‘nijpen’ (wijs- en middelvinger onder of naast het bloemsteeltje houden en met de duim er tussendoor het bloemetje eraf drukken). Als de hele tros bijna uitgebloeid is, kunt u deze wegknippen. Op deze manier bekort u de pauzes tussen de bloeiperioden. Wilt u in de nazomer bottels, dan moet u van de eerste trossen een aantal ongemoeid laten. Rozen in potten zijn gevoeliger voor vorst dan rozen in de volle grond. U kunt de roos enigszins beschermen door de binnenzijkanten van de pot te voeren met noppenfolie voordat u de grond in de pot doet. Door deze voering droogt de potgrond ook nog minder snel uit. Let wel op dat het water er uit kan lopen, want langdurig natte voeten hebben kan een gevaar voor de rozen zijn. De potten moeten in de zomer niet te dicht tegen een muur staan, omdat die erg heet kan worden. Omdat de afkoelende werking van de grond ontbreekt, zullen bij een roos op een balkon in de zon ook de onderzijden van de blaadjes warm worden. Naar de mening van Karla Wagner is het daarom aan te raden voor die situaties rozen met kleine, sterke blaadjes te kiezen. Zorg vervolgens dat de potten in het winterseizoen niet in de volle zon staan, want dan drogen ze snel uit, maar zet ze dan zo mogelijk in de schaduw. Kies in de winter ook liever niet een plaats waar ze in de volle Oosten- of Noordenwind staan. U kunt om de potten met de rozen ook rietmatjes doen. Die zijn de laatste jaren weer volop te koop in de tuincentra. Verder kunt u de rozen zo nodig nog afdekken met dennengroen. Als er gelegenheid voor is, zoudt u de potten ook met roos en al in de tuin in kunnen graven en ze zo nodig nog aanheuvelen of bovenop beschermen met dennengroen. 11

Welke rozen zijn geschikt? Ik kan binnen het bestek van dit artikel niet alle, honderden rozen voor kleine tuinen en potten noemen, maar raad u aan eens rustig te kijken in catalogi van kwekers en op hun websites. Zie daarvoor ook de advertenties in dit bulletin. Om ze bij alle soorten cliënten onder de aandacht te brengen, zijn de lage rozen vaak in meerdere rubrieken te vinden. Let u daarbij op de woorden potrozen, babyrozen, little, lage heesterrozen, Kleinstrauchrosen, flower carpet roses, patiorozen, minirozen, miniclimbers, lilliputrozen, bodembedekkers, Bodendeckerrosen, dwergrozen, Zwergrosen, rozennamen

R. Jasmina (‘KORcentex’) foto: Kordes Rosen R. Alibaba (‘CHEwalibaba’)

met het woord Haze erin van Tantau, met het woord Ovation in de naam van De Ruiter Innovations BV, met het woord Meidiland van Meilland etc. Het is ook de moeite waard eens te kijken bij de ADR-rozen op www.ADRrose.de welke lage rozen zo’n Duitse erkenning kregen en snuffel even bij de Nederlandse Toprozen, waarvan een overzicht op de website van onze vereniging staat. In de meeste catalogi en op de meeste websites van kwekers staan er foto’s bij en een uitgebreide beschrijving. Let wel: wordt er niet over geur gesproken, 12

maak u dan geen illusies. Staat ergens geen foto bij, dan kunt u vaak een foto van het ras bekijken op www.helpmefind.com/roses. Kijk voor een overzicht van de moschatahybriden bij www.lens-roses.be. In het bloeiseizoen kunt u een kijkje nemen in het Westbroekpark in Den Haag of een van de andere keuringsparken in ons land en natuurlijk in Lottum. Sommige kwekers hebben ook een showtuin. Van de gezonde, goed doorbloeiende lage heesterrozen die Thomas Proll in zijn presentatie toonde, wil ik u eerst een aantal geurende noemen: de witte, enkelbloemige R. Escimo (‘KORmifari’) 60 cm hoog; de witte, halfgevulde R. Innocencia (‘KORstarnow’) 50 cm; de licht citroengele, gevuldbloemige R. Solero (‘KORgeleflo’) 70 cm hoog; de citroengele, halfgevulde R. Stuttgardia (‘KORbalogo’) 80 cm 3); de tamelijk gevulde, paarsroze R. Pepita (‘KORtufee’) 50 cm; de enkele, paarsrode met wit hart R. Lupo (‘KORdwarul’) 50 cm; de enkele, dieppaarse met wit hart R. Juanita (‘KORalbeid’) 80 cm en de halfgevulde purperrode R. Purple Rain (‘KORpurlig’) die 40-50 cm hoog wordt, maar veel breder en zeer rijke trossen draagt. Vindt u geur minder belangrijk dan heeft Kordes nog veel meer andere lage roosjes zoals de oranjeroze R. Coco (‘KORcoeinf ’) met enkele bloemen of R. Flirt 2011 (‘KORchakon‘) met half gevulde lichtroze met witte bloemetjes. De kleine paarsroze R. Knirps (‘KORverlandus’) was een van de eerste supergezonde roosjes en is zeer regenbestendig, echt een roosje om ergens over te laten hangen. De purperroze R. Roxy (‘KORsineo’) heeft ouderwets gevulde bloemen’; de eveneens paarsroze R. Gärtnerfreude (‘KORstesgli’) is bij voorbeeld een aardige stamroos en de paarsrode, enkelbloemige R. Sommerabend (‘KORmarec’) kan mooi als lage klimroos gebruikt worden en als obeliskroos. Nog veel meer rozen voor kleine tuinen Na dit bericht over de inhoud van het symposium in Stuttgart wil ik hierna nog aandacht vragen voor een aantal andere interessante moderne rozen voor kleine tuinen en potten. Op elk rozenconcours in het Westbroekpark in Den Haag worden ook lage heesterrozen gekeurd en patioroosjes. Er staan er inmiddels heel wat en het is de moeite waard u daar in het bloeiseizoen te oriënteren op deze interessante groep. Al in 1995 werd de nog altijd populaire witte, enkele patioroos R. Schneeflocke (‘NOAschnee’) van

R. Rambling Rosie (‘HORjasper’)

foto: Jan Spek Rozen

Noack Gouden Roos van Den Haag. In het vorige Rozenbulletin (161 van november 2012) staan mooie patioroosjes genoemd en afgebeeld die in de prijzen vielen op het laatste rozenconcours van Den Haag. De roze R. Sunblaze (‘MEImilarn’) van Meilland met haar bolle, roze bloemetjes kreeg het certificaat goud. Een gouden medaille kreeg de halfgevulde, vuurrode R. ‘Little Champion’ van Travers (Frankrijk). Voorts had hovenier Marco Braun van het Westbroekpark bij de keuringen in Le Roelx, België, succes met zijn patioroosje R. ‘Moppie’ en zijn lage heesterroos R. ‘Tidy’. Ook in nummer 161 wordt in het artikel Een eeuw Fryer’s Roses op pag. 25 het patioroosje R. Sweet Dream (‘FRYminicot’) genoemd en afgebeeld, dat de meest succesvolle in Groot-Brittannië veredelde roos ooit is. Het Instituut voor de Veredeling van Tuinbouwgewassen IVT in Wageningen won een aantal lage rozen die namen van sporten kregen. Heel aardig om de gezonde, witte, enkelbloemige R. ‘Golf ’ in een lage bak te zetten, waar ze in de breedte overheen valt. Klimrozen in de kleine tuin en op het balkon Al heeft u nog zo’n kleine tuin, voor een klimroos is altijd een plaatsje te vinden, al is het maar tegen de voorgevel van uw huis in een uitsparing van het trottoir. Er waren al langer de grootbloemige klimrozen die meestal klimmende vormen zijn van lage, grootbloemige rozen. In hun naam staat vaak ‘Cl’ of ‘Clg.’ van Climbing oftewel klimmend. Die worden in het algemeen niet zo erg hoog: 2–2 ½ meter. Meer en meer worden door ver-

Stuttgardia In 1905 bouwde de stad Stuttgart op de plaats van het oude, deels uit de late Middeleeuwen stammende stadhuis een nieuw Rathaus. De beeldhouwer Heinz Fritz uit Keulen kreeg de opdracht een beeld te scheppen dat een gepersonifieerde weergave van de stad zelf moest zijn. Dat beeld werd boven de hoofdingang tegen de voorgevel van het nieuwe stadhuis geplaatst en kreeg de naam ‘Stuttgardia.’ Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het raadhuis grotendeels verwoest, maar het beeld bleef ongedeerd. Het werd in 1953 uit de ruïnes tevoorschijn getoverd en voorlopig in het archeologisch museum ondergebracht. In 1956 werd het huidige stadhuis gebouwd, maar pas in 1968 werd besloten Stuttgardia daar ook weer een plaats te geven. Dat werd deze keer aan een zijgevel.

Bottels van R. Rambling Rosie (‘HORjasper’) foto: Jan Spek Rozen

schillende veredelaars zeer gezonde, lage klimrozen gepresenteerd met ramblerkarakter die doorbloeien. Een inmiddels beroemde vertegenwoordiger van dit type is R. Guirlande d’ Amour (‘LENalbi’) van Louis Lens die al in 1993 uitkwam. Ze wordt 180 tot 300 cm hoog. Deze witte, sterk geurende roos, die in trossen bloeit, heeft in 2012 zelfs het Duitse ADR-predicaat ontvangen. Verschillende andere moschatahybriden kunnen - als zij gesteund worden - tot zeer bruikbare en mooie lage klimrozen uitgroeien, bijv. de paarsroze R. Dinky (‘Lenheav’) van Ann Velle uit 2002, haar lichtroze R. Jean Stephenne (‘Velgrav’) en de eveneens witte R. Hedi Grimm (‘LENsec’) van Louis Lens. De deelnemers aan de rozenreis 2012 naar Italië droegen eraan bij dat deze roos tot de beste roos van het rozenconcours in La Tacita bij Rome werd uitgeroepen. De lilaroze R. Lavender Dream (‘INTerlav’) zag ik in een tuin op puur zand als mooie klimroos van zo’n drie meter hoog. De paarsroze, doorbloeiende klimroos R. Laguna (‘KORadigel’) die ongeveer 200 cm hoog wordt en tamelijk gevulde bloemen heeft, verwierf de geurprijs van het rozenconcours in Den Haag in 2012. De lichtroze, eveneens doorbloeiende en geurende lage klimroos R. Jasmina (‘KORcentex‘) is met haar rijkgevulde, middelgrote komvormige bloemen hard op weg een publiekslieveling te worden, evenals de lage klimroos R. Hella (‘KORditwol’) met haar tamelijk gevulde mooie witte bloemen. Alle drie deze klimrozen van Kordes hebben het begeerde ADR-predicaat waarbij bladgezondheid zo’n grote rol speelt.

Voor Stuttgardia stond een jonge Joodse vrouw uit Stuttgart model, Else Weil. Zij vluchtte op tijd voor de nazi’s naar de USA, maar is in Stuttgart begraven. Het bronzen beeld is 241 cm hoog en weegt 120 kg. Het is bedoeld als schutspatrones voor de stad, maar Stuttgardia moet daarnaast ook alle bewoners van

R. Stuttgardia (‘KORbalogo’)

foto: Ien Hempenius

Stuttgart vertegenwoordigen. Zoiets was in de Middeleeuwen heel gebruikelijk, maar is daarna in onbruik geraakt. De vrouwenfiguur draagt in de linkerhand een verkleind model van het raadhuis uit 1905 en in de rechterhand een eikentak, die traditioneel als symbool voor Duitsland geldt. In de zomer van 2012 werd in het stadspark ‘Höhenpark Killesberg’ de roos R. Stuttgardia (‘KORbalogo’) een Kordesroos, gedoopt door de Oberbürgermeister. Ze is een aardige, lage heesterroos met echt gele, middelgrote bloemen.

Stuttgardia foto: Ien Hempenius 13

Makkelijk online bestellen, snel geleverd krijgen èn tegen een goede prijs! Bezoek onze online rozenwinkel Honderden goede rozenfoto’s met raskenmerken snel te bekijken! In de periode van mei tot oktober staan de rozen in pot en zijn ze alleen maar af te halen mààr te combineren met een kijkje in ons bijzondere rosarium.

Rozenmest NPK 7-5-12 + 4 MgO

Xardin Rozenmest is een organische meststof speciaal voor rozen en stimuleert daarbij het bodemleven. Hierdoor verbetert de structuur en komt er meer zuurstof in de bodem. Verder bevat rozenmest kali voor steviger blad en magnesium voor meer kleur. Voor het beste resultaat gebruiken in combinatie met Xardin Bodemactief. Met het gebruik van Xardin Rozenmest ontstaat een stevige, gedegen groeiende en rijk bloeiende roos. Dankzij de duurwerking van deze organische meststof hoeft u deze slechts 2 x per jaar te strooien. Gebruiksaanwijzing: Strooi 6 tot 8 kg per 100 m2 in april/mei en in juli. In potten: 4 gram per 1 liter onbemeste potgrond.

Xardin is een merk van Innogreen VOF Hulsenboschstraat 6B | 4251 LR Werkendam (NL) Tel. +31 (0)183 509796 | Fax +31 (0)183 509795| M. 06 10597243 | [email protected] www.innogreen.nl | www.xardin.nl 14

Open: iedere zaterdag van 9-17 uur Rosarium iedere dag geopend Adres: Kapelweg 2A, 4861CH Chaam Tel: 0161-492277 Mobiel: 06-38527699

Bodemactief®

Unieke bodemverbeteraar met micro-organismen. In de bodem komen van nature diverse organismen voor. Deze organismen houden de gezonde bodemstructuur in stand. Ze veroorzaken holten en zorgen voor de afbraak van dood organisch materiaal. Daarnaast beschermen ze wortels tegen bodemziekten. BodemActief® bestaat uit microorganismen en tevens voedingsstoffen voor deze micro-organismen o.a. bacteriën, schimmels, Mycorrhizae zeewier en gisten. De unieke samenstelling verrijkt het bodemleven waardoor de bodemstructuur en de beworteling verbeteren. Toe te passen bij aan- en verplant, bij slecht groeiende beplantingen en bij slecht drainerende bodem. Gebruiksaanwijzing: Strooi 10 kg per 100 m2 bij aan- of verplant en bij slechte bodem. Strooi 5 kg per 100 m2 jaarlijks bij een slechte structuur.

De rozentuinen van Demen gebruiken de producten van Xardin

25

1) U kunt de lijst van vaste planten, grassen, lage heesters, clematis en andere klimplanten die Ingrid Behnke in haar voordracht bij het Kassler Rundgespräch 2012 in Stuttgart noemde, per email bij mij opvragen: [email protected]. De lijst geeft de Latijnse namen en de Duitse. 2) Zie evt. www.clematisinfo.nl U kunt hier bovendien voor slechts a 5,- een schitterend overzichtswerk aanschaffen met afbeeldingen van de gangbare clematisrassen in Nederland en beschrijvingen met plant- en snoeiadviezen voor de verschillende groepen. Op de site vindt u ook verkoopadressen voor particulieren.

R. Mini Eden Rose (‘MEIbigbonie’)

Obeliskrozen en boogrozen? Eilike Vemmer zou graag de termen obeliskrozen willen invoeren voor de fijne, lage patioklimmers en ‘rozen voor bogen’ of misschien liever ‘boogrozen’ voor de iets hogere types. Als deze namen in de rozencatalogi zouden worden gebruikt, zou dat voor de rozenkopers een belangrijk hulpmiddel zijn. Immers, veel traditionele klimrozen zijn niet geschikt voor een klein, elegant boogje of een lage obelisk, terwijl voor dat doel vaak rozen worden gezocht. De Engelse Chris Warner won een aantal zeer goede, doorbloeiende, geurende miniklimrozen of patioclimbers, die alom waardering oogsten. De eerste die ik ooit zag, was de zacht zalmroze R. Open Arms (‘CHEwpixcel’) met enkele bloemetjes en dit roosje stal onmiddellijk mijn hart (zie coverfoto). Zijn gevulde, eveneens zalmroze, R. Ali Baba (‘CHEwalibaba’) is ook een plaatje, evenals zijn witte R. Taffeta (‘CHEwcrest’) die gevulde, gekwartierde bloemen heeft als een ouderwetse roos. En een heel andere kleur heeft zijn R. Gloriana (‘CHEwpope’) met

3) Zie in het aparte kader het beeld Stuttgardia en de roos met die naam.

haar paarsroze, tamelijk gevulde bloemetjes. Een totaal andere sfeer wordt opgeroepen met de rode, bijna vlammende R. ‘Rambling Rosie’ van Colin Horner die halfdubbele bloemetjes heeft en licht geurt. De roos kreeg een certificaat goud in Den Haag in 2011. Het huis Meilland bracht de R. Mini Eden Rose (‘MEIbigboni’) uit, een lieflijke teerroze patioklimmer, met komvormige bloemetjes, die je ook een obeliskroos zou kunnen noemen. Terwijl de echte moschatahybride R. ‘Ballerina’ ook wel wil klimmen als zij het naar haar zin heeft, kweekte John Scarman met de patioclimber R. ‘Dancing Girl’ een roosje dat daar heel veel van weg heeft. Denkt u eraan ook een kleine obelisk of boog goed te verankeren? Weet u, toen ik zo geconfronteerd werd met al deze leuke lage rozen, bedacht ik opeens dat ik een kleine tuin in mijn grote zou kunnen maken en ook wat rozen in potten bij het terras zou kunnen zetten. Misschien als voorbereiding op later?

R. ‘Dancing Girl’, John Scarman

foto: Belle Epoque

15

William Radler, veredelaar uit de USA en de man van de Knock Out roos William Radler

“Ondanks het grote gevaar van een mislukking, het moeizame werk en het gebrek aan glamour, groeide mijn hobby uit tot een echte passie. En zelfs na wat succesjes duurde het voor mij niet lang om erachter te komen dat het kweken van rozen veel leuker zou zijn wanneer het wat minder werk met zich mee zou brengen”

William Radler

In den beginne In een tijd waarin kinderen er wel waren, maar zich vooral koest moesten houden, bestreed William de verveling in het huis van zijn grootouders met het doorbladeren van rozencatalogi. Bladzij na bladzij werd hij steeds meer gegrepen door de verschillende vormen, groottes en kleuren van rozen. Op negenjarige leeftijd kocht hij van zijn zakgeld bij de plaatselijke leverancier zijn eerste roos voor 49

hobby en zo’n karig budget moest William op jacht gaan naar rozen koopjes en leerde hij al snel het stekken en enten. Om meer ervaring op te doen werd hij op zeventienjarige leeftijd lid van de Milwaukee’s North Shore Rose Society (Wisconsin) en meteen bij de eerste show won hij de hoofdprijs. William ‘verbouwde’ de achtertuin van zijn ouders tot een showtuin voor rozen, maar kwam er al snel achter dat het een heidens werk was om ze goed te verzorgen. In de strijd tegen schimmels en plagen behandelde hij zijn ca. 200 rozen eenmaal per week met bestrijdingsmiddelen waarvan hij ongeveer 18 verschillende middelen op de plank had staan. Een egoïstisch motief “Ik wilde rozen gaan kruisen en wel, ik wilde al het extreme onderhoud uit de rozen kruisen”. Hij vond het jaarlijks terugkerende gedoe om de rozen winterklaar te maken met aanheuvelen enz., om vervolgens in het voor-

R. Knock Out (‘RADrazz’)

cent. Zijn ouders voorspelden dat de roos de winter niet zou overleven; hij kon zijn geluk niet op toen in het voorjaar de eerste bloem openging en die bloem geurde ook nog. Hij kocht nieuwe rozen om de kleuren en geuren te bestuderen die hem door de catalogus beloofd werden. Met zo’n kostbare 16

Naar zijn mening worden er nog steeds te veel rozen veredeld in gebieden met een mild klimaat. Verder zegt hij: “Een andere ellendige klus is het wekelijks sprayen met bestrijdingsmiddelen om te voorkomen dat je rozen er kaal en lamlendig bijstaan. Dit moet dus veranderen; ten eerste omdat het slecht is voor het milieu, ten tweede omdat het handenvol geld kost en ten derde omdat het zonde van de tijd is, die je beter kunt besteden aan het genieten van je rozen”. Hoe maak je een nieuwe roos Dit vereist kennis, vaardigheid, doorzettingsvermogen, maar vooral een groot incasseringsvermogen om de veelvuldige mislukkingen te kunnen accepteren. Het principe lijkt eenvoudig: je neemt stuifmeel van de beoogde vader en brengt dat over op de beoogde moeder. Met veel geluk zit er één zaailing bij die de nodige resistentie en winterhardheid vertoont. Het enthousiasme is groot; je gaat er verder mee kruisen, maar dan blijkt dat deze nieuwe moederplant helemaal geen zaad zet; dat is dan het einde van deze veelbelovende kruisingslijn. De werkwijze van William Radler Na het maken van de kruisingen en het rijpen van de bottels begint William in september het zaad te oogsten. Het schoongemaakte zaad wordt gelegd in een gevouwen vochtig papiertje en in een gelabeld plastic boterhamzakje met rits gestopt. Deze

R. Double Knock Out (‘RADtko’), 2004

jaar alles weer te egaliseren en de eventueel gesneuvelde rozen te verwijderen en te vervangen, een totale verspilling van energie. In de streek waar hij woont, kan het kwik dalen tot ongeveer 20 en zelfs 30 graden onder nul aan de grond, zeker wanneer er geen beschermend sneeuwdek op ligt.

zakjes worden minstens zes weken bewaard bij een temperatuur van 4,4 ° C totdat het zaad begint te kiemen. Alle gekiemde zaadjes worden geplant in aparte potjes en vervolgens geplaatst onder daglicht tl-buizen om vast te wennen aan het buitenlicht. Eenmaal buiten worden zij rigoureus

door William op de proef gesteld; hij creëert een optimale leefomgeving voor de schimmels. Daartoe verzamelt hij al vroeg in het seizoen de door schimmels aangetaste blaadjes en legt die vervolgens op krantenpapier te drogen. De droge blaadjes gaan de keukenmachine in om verpulverd te worden tot poeder. De rozen worden van bovenaf nat gemaakt en met poeder bestrooid. Na zo’n twee weken verschijnen de eerste tekenen van aantasting en nog wat later is het een ravage in de rozen; dit maakt het voor hem eenvoudig om de paar niet aangetaste rassen te ontdekken. Meer dan de helft van de rassen wordt direct gerooid; de rest blijft staan om de besmettingsdruk op de paar nog R. Pink Double Knock Out (‘RADkopink’), 2006

R. Rainbow Knock Out (‘RADkor’), 2007

gezonde rassen flink op te voeren zodat zij zich vast kunnen voorbereiden op de schimmeldouche van het jaar erop. Een vriend van William noemt dit procedé ‘een goedaardige vorm van totale verwaarlozing’. Toch heeft deze methode, na tien jaar testen op verschillende locaties, hem een

R. Sunny Knock Out (‘RADsunny’), 2006

uiterst resistente en winterharde roos gebracht: R. Knock Out (‘RADrazz’) R. Knock Out (‘RADrazz’) De uit kruisingen verkregen en beoogde moeder bleek geen zaad te zetten maar had wel goed stuifmeel, dus dat moest dan maar de vader worden. De kruisingen zagen er als volgt uit: ♀: ‘Carefree Beauty’ ×{[ ‘Tampico’ × ‘Applejack’] × ‘Playboy’}. ♂: ‘Razzle Dazzle’ × { ‘Deep Purple’ × [ ‘Fabergé’ × ‘Eddie’s Crimson’]}. Uiteindelijk bleek dat deze moeder ook slecht zaad zette. Normaal bevat een bottel zeker 30 zaden. Tot zijn stomme verbazing kiemde het enige zaadje dat hij had weten te vinden direct. Omdat het al laat was in het seizoen, was de zaailing een ondermaats roosje en had het eigenlijk gerooid moeten worden, maar het ding werd simpelweg over het hoofd gezien en dit roosje werd dus de ‘Knock Out’ roos. De moeder van deze roos heeft witte halfdubbele bloemen met roze knopjes en een lage spreidende groei; een zeer goede winterhardheid en een redelijke sterroetdauw resistentie. De vader van ‘Knock Out’ is een sterke steil groeiende plant met rode bloemen die verbranden in de zon, maar de schimmelresistentie is enorm, terwijl de winterhardheid matig is. ‘Knock Out’ zelf is een goed vertakkende heesterroos met een hoogte van 60-120 cm. Het blad is glanzend donkergroen. De bloemen zijn enkel tot halfgevuld en staan in trossen; de kleur is helder kersrood en de geur is licht kruidig; de roos heeft een uitstekende sterroet resistentie en goede winterhardheid. Bijgedragen aan deze laatste twee eigenschappen hebben volgens Radler vooral R. ‘Applejack’ (Buck, USA), R. ‘Carefree Beauty’ (Buck, USA) en R. ‘Eddie’s Crimson’ (Eddie, Canada). ‘Knock Out’ werd in 1992 naar de Conard-Pyle Company gestuurd om

verder uitgetest te worden. In 2000 kreeg deze roos het AARS (All American Rose Selection) predicaat en in 2002 werd hij opgenomen in de Duitse ADR lijst. Ondertussen zijn er al wat broertjes, zusjes, sporten en kinderen van ‘Knock Out’ op de markt gekomen. Bron: www.conard-pyle.com Vertaling en bewerking: Els de Krijger Waar deze roos in Nederland te koop is…al sla je me dood, ik weet het niet. Vervolg van pagina 3 die ik ooit in NRV-verband heb meegemaakt. Ook voor dit jaar zijn mijn verwachtingen weer hooggespannen. Ik dank ook mijn medebestuursleden voor hun geweldige inspanningen van de afgelopen jaren. Veel heb ik de afgelopen jaren geleerd van onze leden, zowel over rozen als over andere zaken. Mijn vrouw en ik hebben ons te midden van jullie altijd bijzonder prettig gevoeld en dat zal, naar ik hoop, ook in de toekomst zo blijven. Uiteindelijk is het toch de bedoeling dat mensen die van rozen houden ook van elkaar beginnen te houden. Naast alle techniek en plantkunde hebben rozen ook een emotionele waarde. De donkerrode roos geeft liefde aan en hartstocht, dapperheid, moed en respect. De witte roos staat voor zuiverheid, het verborgen geheim, onschuld, jeugdigheid en nederigheid. De roze roos betekent dankbaarheid en waardering. De oranje roos geeft verlangen aan en enthousiasme. De gele roos symboliseert vreugde, blijheid, vriendschap en … een belofte voor een nieuw begin. Ik wens U allen een goed en vriendschappelijk nieuw rozenjaar toe. Henk Verschuur 17

Een roos, is een roos, is een roos, is een roos, “Riecht nicht” “No scent” “Kein Duft” “Pas de parfum” Zomaar wat reacties die ik hoorde tijdens mijn verblijf in het paviljoen van de Raad van de Boomteelt op de Floriade. De jaarlijkse keuring voor potrozen vond hier dit jaar plaats en de Nederlandse Rozenvereniging had er in samenwerking met het Rozenfestival Lottum een mooie presentatie van gemaakt. Beide organisaties deden bijzonder hun best om belangstellenden uitleg te geven en de koningin der bloemen in het zonnetje te zetten. Bezoekers wandelden vol belangstelling langs de eregalerij met rozen en hielden steeds in bij één van hun favorieten. Meestal gedreven, alsof men dit najaar nog een rozenperk wilde aanleggen. Telkens werd van iedere favoriete roos de steel ter hand genomen, de bloem bekeken om vervolgens de geur in zich op te nemen. Maar dan ... de gezichten. De meeste selecties stelden teleur, zoals R. ‘PG Woodhouse ’... “riecht nicht”; R. ‘Compassion’ “no scent”; R. ‘La Grande Parade’ “pas de parfum”; R. ‘Leonardo da Vinci’ “amper”. “Zoekt u misschien een roos die geurt?”, probeerde ik vaak behulpBotticelli’s Geboorte van Venus

zaam te zijn, als ik zag, dat mensen begonnen af te haken. “Dit zijn toch toprozen, waarom geuren ze dan niet?” kreeg ik dan te horen. “Ja maar, bij toprozen gaat het om sterroet- en meeldauw; u zult hier geen geel blaadje zien.” Aan de gezichten zag ik, dat mijn antwoord niet tot tevredenheid stemde en bood aan enkele geurende rozen op te zoeken. Achterin stond R. ‘Postillon’ en opzij R. ‘Claire Renaissance’ en met hun Duft en scent kon ik de rozenliefhebbers weer de waardering laten ervaren die bij een roos hoort. Want een roos is een roos, is een roos, is een roos en ... geen industrieel product. Displays vol rozen op de catwalk voor de toprozen keuring, maar weinig Grand Cru’s. Het meest essentiële, dat wat een roos tot roos maakt, is haar ontnomen. Zij is als een liefdesdrank zonder liefde, een morgenstemming zonder stemming, een vijver zonder water, een vrucht zonder zijn smaak. Ze staan te wachten als vermoeide modellen op de keuring van de jury. “Toprozen zouden per definitie behoren te geuren”, spraken mijn gasten op wijze toon. “Daar zouden ze op gekeurd moeten worden.” “Ja maar”, zei ik, “denk eens aan het onderhoud van al die moeilijke rozen; gemeenten hebben daar geen tijd en geld meer voor.” “Dan maar geen rozen meer, meneer, want aan zo’n groen perk valt weinig te beleven.”

“Ja, het zal die kant wel uitgaan”, zei ik. “Het ziet er naar uit, dat we straks misschien helemaal geen bloeiende perken meer hebben, misschien alleen nog Lonicera in worteldoek, want er gaat gesnoeid worden in de openbare ruimte”. “U maakt grapjes, meneer, hoe bedoelt u dat?” “Er zullen binnenkort onvoldoende financiën zijn voor openbaar groen.” “U wilt zeggen, dat het dan hetzelfde gaat als met de rozen.” “Ja, bij ons zal over enige tijd in het openbare groen de fleur er ook af zijn, net als bij de rozen.” Misschien moeten we daarvoor dan naar Frankrijk, met zijn Villes Fleuries of op safari door Zuid Afrika. Of hebt u wel eens op een mooie zomerdag door de duinen gefietst, terwijl de duinroosjes bloeiden of Rosa rugosa, of een bezoek gebracht aan de rozentuin van kasteel Hex. Kijk, dan praten we over rozengeur. Hier lieten schrijvers, componisten en menig geliefde zich in het verleden door inspireren. Eeuwenlang is de roos een symbool geweest van passie en devotie, van aardse en hemelse liefde. In de Roman van de Roos is de minnaar op zoek naar zijn eeuwige geliefde. Op festivals voor oude muziek klinkt vaak O, Rosa Bella van Dunstable. En hoe ontroerend mooi zingt Maria Keohane Lascia La Spina. En als ik kijk naar Botticelli’s Geboorte van Venus, dan zie ik op dat schilderij allemaal ronddwarrelende rozenblaadjes. Rozen werden met Venus verbonden vanwege haar schoonheid en... geur. Een prachtig schilderij waarin rozen de uitstraling hebben die zij behoren te hebben. En ik denk, ... dat het hier helaas geen Toprozen zijn. Laten we toch ophouden met die toprozen keuringen.* Laten we weer rozen maken zoals ze behoren te zijn, rozen van uit het hart. André Zwinkels * Inmiddels is bekend geworden dat de huidige Toproos keuringen zijn gestaakt. Er zijn plannen in de maak om iets nieuws te organiseren. Om dat te kunnen realiseren vergt tijd en geld. Ik ben benieuwd wat er gaat gebeuren. (redactie ME)

18

Rampjaar voor rozen in Srebrenica door Antoine van Schaik, adviseur van sTos voor het Bloemenproject in Bosnië

Zojuist terug gekomen van vier heel bijzondere dagen in Srebrenica realiseer ik me des te meer dat ons klimaat, hoewel we er vaak op mopperen, helemaal nog niet zo gek is. Voor de negende keer was ik voor de begeleiding van het in 2007 begonnen rozenproject namens de gemeente Oldambt in Bosnië. Dit project maakt deel uit van het veel grotere bloemenproject van sTos (Stichting Toekomst Overlevenden Srebrenica) waar ik als rozenspecialist adviseur voor ben. Voor de derde keer werd ik vergezeld door mijn dochter Anique; ze is een ervaren bloembindster en heeft workshops gegeven voor de vrouwen met door hen zelf gekweekte bloemen. Natuurlijk waren we voor ons bezoek al op de hoogte van de meest extreme hete en droge zomer in de Balkan sinds 120 jaar, maar er was meer aan de hand. Sneeuw, regen en droogte Aan het eind van de winter is er zo veel sneeuw gevallen, dat 25 plastic tunnelkassen onder de zware last zijn bezweken. Tunnelkassen waarin hoofdzakelijk groente wordt gekweekt, maar waarvan er twee jaar geleden op mijn advies ook enkele met rozen zijn aangeplant. Eind april heeft het vijf dagen zodanig geregend dat het water uit de bergen via de beek die langs één van de rozenveldjes loopt, ver buiten zijn oevers is getreden. Door de wilde stroming is

De vrouwen van Snaga Zene (sterke vrouw) Anique bij de bloemenwinkel in Tuzla

een groot aantal rozenstruiken met de stroom meegevoerd. Zelfs een woning die dicht bij de beek stond is totaal vernield. Daarna is het in mei en juni normaal weer geweest. De overige rozen zijn in deze periode goed

zaailingen aangeplant om komend jaar als onderstam te gebruiken bij het oculeren. In 2011 hebben deze vrouwen 3000 rozen verkocht aan twee bloemenwinkels in Tuzla, een grote stad met 180.000 inwoners, op anderhalf uur rijden van Srebrenica. Ook in de kiosk bij het Memorial Centre in Potocari worden zelf gekweekte rozen verkocht. De opbrengst is gemiddeld a 0,50 per roos. In dit rampjaar zijn er in totaal slechts 1000 rozen verkocht. Er zijn drie nieuwe deelneemsters voor het rozenproject; zij hebben elk 200 wilde zaailingen opgeplant om volgend jaar te oculeren. In 2014 zullen deze planten voor het eerst bloemen leveren.

Ondanks de droogte staat dit veld er redelijk bij

Deze kas heeft nog water gekregen uit een kelder onderaan de berg

gegroeid, en hebben tot aan de 11e juli, de datum waarop de val van Srebrenica jaarlijks wordt herdacht, goed geproduceerd. Vanaf dat moment is het 10 weken lang, tot half september bloedheet geweest, met wekenlang temperaturen boven de 40 graden, terwijl er ook in al die tijd geen druppel regen is gevallen. Mens, dier en plant hebben het écht heel moeilijk gehad, met misoogsten tot gevolg; drinkwater was niet of nauwelijks voorhanden. Men vreest dat er voor de komende winter te weinig voedsel is voor mens en dier, waardoor de prijzen extreem hoog zullen worden. Tijdens ons bezoek was de temperatuur weer normaal, ongeveer 30 graden in de middag terwijl het ’s nachts slechts 2 graden was. Gelukkig heeft het een week voordat wij kwamen weer een paar dagen flink geregend zodat mens en de natuur weer een beetje op adem konden komen!

Enkele vrouwen gedemotiveerd Tijdens ons bezoek aan de vrouwen met rozenveldjes, werd duidelijk dat enkelen van hen, door het extreme jaar het vertrouwen zijn kwijtgeraakt en dermate zijn gedemotiveerd, dat ze willen stoppen met het kweken van snijrozen; dit was ook duidelijk te zien aan de staat van onderhoud van deze veldjes. Ze waren totaal overgroeid met gras en kruiden, waardoor de rozen er slecht bijstonden. Op zich is dit niet goed want rozenkweken kun je niet half doen; het is een ingewikkelde teelt met veel werk, waarbij men het hele jaar alert moet zijn op allerlei zaken en dat is niet iedereen gegeven.

Rozen areaal en opbrengst Er zijn nu acht vrouwen die een rozenveldje hebben waarvan twee in plastic tunnelkassen; samen hebben ze nu na 6 jaar 8000 planten, die ze zelf hebben opgekweekt en vermeerderd. Verder hebben ze in totaal 2000 wilde

Rozen zijn taaie rakkers Nadat we alle rozenveldjes hadden bezocht en ter plekke adviezen op maat hebben kunnen geven, konden we de balans opmaken voor de toekomst. Hoewel de productie van snijrozen vanaf juli minimaal is geweest, leven de planten gelukkig nog wel. Ik verwacht dat ze na de winterrust, komend voorjaar na de snoei en een goede bemesting, weer zullen gaan produceren. Hopelijk zal het dan weer een normale zomer zijn, met voldoende vocht en 19

redelijker temperaturen voor mens, dier en plant.

Mogelijk is er een sponsor te vinden voor de aanschaf van plantmateriaal.

Lavendel, goudsbloemen en echinacea Sinds drie jaar worden in Srebrenica door de vrouwen ook geneeskrachtige kruiden gekweekt. Deze teelten zijn eenvoudiger dan het kweken van rozen en dus voor meerdere mensen een mogelijkheid om wat extra’s te verdienen. Hierdoor wordt hun economische situatie verbeterd. Bovendien leidt het kweken van medische kruiden, door de specifieke kleuren en geuren van deze gewassen, net als bij de rozenkweek tot psychisch herstel van de desbetreffende persoon. De producten worden gedroogd verkocht aan de farmaceutische industrie die er allerlei producten van maakt. Locaal en wereldwijd is er veel vraag naar deze kruiden. Een deel gebruikt men zelf voor medicinale thee, terwijl ook een deel hiervoor in zakjes op de markt door de vrouwen wordt verkocht onder de naam “Medicinale kruiden uit Srebrenica”.

Workshops Op zondagochtend om 10.00 uur kwamen zeventien vrouwen uit het gebied naar het huis van Bida Smajlovic, waar wij logeerden. Voor het huis, lekker in het zonnetje, hadden we twee grote tafels neergezet met allerlei, voor de workshops van door de bloemenveiling in Eelde, gesponsorde materialen. Tevens hebben we een aantal kleurige en instructieve boekjes gemaakt om achter te laten. Hierin staan foto’s met voorbeelden van de onderwerpen van de workshop en van de presentatie van snijbloemen zoals wij dat in Nederland doen. De workshop bestond uit twee onderdelen. Er was behoefte aan instructie om eenvoudige stukjes te maken van de minste sortering van de snijrozen in combinatie met eenvoudig materiaal. Voorts was er behoefte aan voorbeelden om van één enkele roos een attractief ingepakt cadeautje te maken. Aanvankelijk keken de vrouwen wat

De koe met kalf van Avdo en Fikreta Avdo is een van de weinige mannen die de ‘Val van Srebrenica’ heeft overleeft. Hij is hartpatiënt en tijdens de genocide was hij in het ziekenhuis in Tuzla. Avdo is een ijverige man, die de vrouwen in de buurt behulpzaam is met allerlei zware klussen. Hij had één van de eerste rozenveldjes in 2007, heeft écht groene vingers en kweekt al jaren rozen met groot succes. Verder heeft hij bijenkasten voor honing en kweekt ook goudsbloemen, echinacea en lavendel. In één van de twee plastic tunnelkassen worden paprika’s en tomaten verbouwd, terwijl in de andere sinds twee jaar rozen staan die uitstekend produceren. Zelfs in dit rampjaar konden we via Avdo wat bloemen voor de workshops krijgen. Van de raadsleden van de gemeenten Heumen en Oldambt heb-

R. ‘Red Berlin’

Ecologische producten uit Srebrenica

Aan de slag

groepsfoto gemaakt waarop duidelijk het plezier van de gezichten is af te lezen.’s-Middags kwam er nog een kleine groep die net zo heeft genoten als de ochtendgroep.

Antoine inspecteert de nieuwe rassen

Anique geeft de workshop boeketjes maken

De deelnemers zijn trots op hun boeketjes

Uitbreiding lavendel Tijdens onze rondgang langs de velden viel op, dat vooral de lavendel er ondanks het extreme jaar nog goed bijstond. Bij navraag bleek dat de productie ook nog redelijk is geweest. Ik heb het management van de hulporganisatie “Snaga Zene” (sterke vrouw) die deze teelten begeleiden, geadviseerd om deze teelt komend jaar fors uit te breiden, zodat in eventuele komende hete zomers hier toch opbrengst van te verwachten valt.

schuchter naar wat hen te wachten stond, maar nadat Anique in een paar minuten iets leuks had gemaakt van een paar simpele bloemen, was het ijs gebroken en werd iedereen enthousiast. Het werd een ochtend waarbij de vrouwen zichtbaar genoten en dankbaar waren voor wat ze hadden geleerd. Trots met de zelf gemaakte ‘kunstwerkjes’ wilden ze individueel op de foto. Aan het eind van de twee uur durende workshop heb ik nog een

ben Avdo en Fikreta een koe met kalf gekregen, die we nu in levenden lijve gingen bekijken. Ze stonden allebei in de ruime stal die er netjes en schoon uitzag. Normaliter lopen ze overdag in de wei. Ook de dieren zagen er schoon en blakend van gezondheid uit. Het kalf was in een jaar ook al uit de kluiten gewassen en de koe is inmiddels hoogdrachtig en moet over zeven dagen een kalf krijgen. De dieren zijn zo tam, dat Avdo zijn gezicht wordt afgelikt als hij bij ze staat, zodat het

20

lijkt alsof ze hun baasje en kusje geven. Het is overduidelijk dat hij de dieren goed verzorgt en de raadsleden van de twee gemeenten nog steeds erg dankbaar is. Voor de komende winter heeft hij voldoende hooi verzameld en de stal is groot genoeg om binnenkort drie dieren te huisvesten. De melk verkoopt hij in de buurt terwijl Fikreta van een deel soms ook verse kaas maakt.

Deel 2 van de workshop: één roos feestelijk inpakken Avdo krijgt een zoen van zijn ‘Groningse’ koe

laten staan, dan groeien er sneller weer nieuwe scheuten aan. Geadviseerd om grondonderzoek te laten doen naar de voedingstoestand met een bemestingsadvies voor het komende voorjaar. In het jaar van oculatie de planten aan het eind van het jaar oprooien en dieper planten, wat een sterkere plant geeft met een hogere productie. Geadviseerd wordt om de teelt van Lavendel in 2013 fors uit te breiden.

Het lijkt mij goed en verstandig om de teelt van snijrozen vanuit de gemeente Oldambt voorlopig nog te blijven begeleiden. Het komende jaar is voor de vrouwen van Srebrenica een belangrijk en essentieel jaar, om weer vertrouwen te krijgen in de teelt. Reis Srebrenica van 20 t/m 24 september 2012 Tekst en foto’s: Antoine en Anique van Schaik

De Stichting Toekomst Overlevenden Srebrenica (www.sTos.nl). sTos ondersteunt projecten in Bosnië die overlevenden van de val van Srebrenica kansen bieden om een nieuwe toekomst op te bouwen. sTos werkt nauw samen met de Bosnische hulporganisatie Snaga Zene (vrouwenkracht) die medische en psychosociale hulp biedt in Srebrenica en in vluchtelingencentra rond Tuzla. De belangrijkste taak van sTos is om geld in te zamelen en fondsen te werven om projecten te financieren, waarvan het ‘Bloemenproject’ het grootste project is. Daarnaast blijft de stichting (politieke) aandacht vragen voor de slachtoffers van Srebrenica. ‘Het Bloemenproject’ is gestart in 2005. Vanuit therapeutische praatgroepen voor de vrouwen die in 1995 hun mannen en zonen hebben verloren, kwam de wens naar voren om bloemen te kweken. Een manier om het grote verdriet te verwerken. De vrouwen van Srebrenica en Potocari zijn zeer gecharmeerd van de roos. Een van de moslimvrouwen, Fasila, betrapte zichzelf er op dat bij het zien van het in bloei raken van de eerste roos in haar tuin zij spontaan een kinderliedje ging zingen. Dat verhaal inspireerde haar lotgenoten om ook bloemen te gaan kweken. Trotse Remzija met haar creatie

Adviezen en conclusies voor de toekomst Tijdens dit werkbezoek werd weer eens duidelijk, dat niet alles gaat zoals je van te voren had bedacht. De resultaten zijn ook iedere keer weer anders en sommige dingen lukken gewoonweg niet. Toch durven we te stellen dat er in zes jaar tijd grote vorderingen zijn gemaakt voor deze getraumatiseerde mensen, in een land met een totaal andere cultuur en klimaat dan in Nederland, en dat is hoopvol voor de komende jaren. Het zelf oculeren en opkweken van nieuwe rozenstruiken heeft men nu goed onder de knie. Het is niet iedereen gegeven om met succes rozen te kweken. De afzet van snijrozen is inmiddels goed geregeld. Het afgelopen jaar mag niet als een gemiddeld jaar worden gezien. Uitbreiding en intensivering van rozen in kassen is aan te bevelen. (meer rijen en dichter planten) Bij het oogsten van rozen de planten niet te kort knippen, minimaal 30 cm 21

Robert Harkness, lid van een fameus Engels rozengeslacht overleden Half november 2012 is na een ernstige ziekte Robert Harkness op 61-jarige leeftijd overleden. Robert werkte en leefde de laatste jaren met zijn vrouw Edda Charbonnier, in Zuid-Frankrijk. Nadat de familie het schitterende tuincentrum in Hitchin verkocht had opende Robert een vestiging in Frankrijk om zich uitsluitend te kunnen richten op het ontwikkelen van Robert Harkness ontvangt het AARS nieuwe rozenrassen. Robert en zijn predicaat in 2010 broer Phillip zijn de vierde generatie rozenveredelaars en kwekers van het befaamde huis Harkness. De kwekerij Harkness is gestart met het kweken van toprozen in 1879 in Yorkshire. Zij zijn in 1899 begonnen met het winnen van nieuwe rassen en dat ging maar zo door. In 1962 is de vader van Robert, Jack Harkness, begonnen met zijn veredelingsproject. Zijn eerste succes was R. ‘Escapade’ in 1967 gevolgd door beroemde variëteiten zoals de klimroos R. ‘Compassion’. De zonen van Jack en Betty Harkness, de R. Easy Does it (‘HARbroers Robert en Phillip zijn pageant’), AARS roos 2010 er in geslaagd de talentvolle veredelingsactiviteiten van hun vader voort te zetten. De variëteiten van Harkness worden over de hele wereld gekweekt. Robert was een graag geziene gast op het Haagse Concours. Ik heb hem diverse malen daar ontmoet. Wij herinneren hem als een zeer aimabele, vrolijke en uiterst enthousiaste rozenman.

Mariette Edelman

Den Haag vraagt twee nieuwe snuffelaars Sinds jaar en dag ‘levert’ de Nederlandse Rozenvereniging twee juryleden voor de Commissie voor de Geur van het Haagse Rozenconcours in het Westbroekpark. Afgelopen drie bloeiseizoenen hebben Maria van Zonneveld en Bea Ruys-van Dorp geweldig werk verricht. Na drie jaar is het wisselen van de wacht. Dit is ingesteld door onze vereniging om telkens weer andere leden de gelegenheid te geven deel te nemen aan de diverse keuringen. Maria en Bea heel veel dank voor jullie inspanningen. Nieuwe geurkeurders De geurkeuringen vinden in 2013 plaats op maandag 8 juli en tijdens de eindkeuringen van het Internationale Rozenconcours in het Westbroekpark op donderdag 11 juli. Er staan geen reiskosten tegenover maar wel veel genoegen en plezier. Leden die al zitting gehad hebben in het Geurcomité komen niet voor een volgende termijn in aanmerking. Wie zin heeft deel te nemen kan zich aanmelden (voor 15 februari 2013) bij: Mariette Edelman, Kanaalweg 5, 2584 CD Den Haag, tel: 070 3553812, of liefst per e-mail: [email protected] Mochten er veel aanmeldingen komen gaan we loten. Mariette Edelman

Rectificatie

In het vorige bulletin deed ik verslag van de tweedaagse reis naar Oost-Groningen. Helaas is door een verwisseling van mijn notities een stuk tekst bij de verkeerde beschrijving terecht gekomen, waarvoor ik mijn oprechte verontschuldigingen aanbied aan de heer en mevrouw Rijlaarsdam. Onderstaande dient ter aanvulling op de korte beschrijving van hun tuin in mijn verslag. Landjuweel Rijlaarsdam Na de lunch was het weer droog en wachtte een ouderwetse stadsbus om ons naar de prachtige tuin bij de statige herenboerderij uit 1894 (Rijksmonument) van onze leden Ada en Piet Rijlaarsdam te brengen. Deze boerderij met erf en tuinen was in 2006 genomineerd als mooiste boerderij van Groningen. Ook hier waren de rozen nog lang niet op hun top, maar dat kon ook niet anders; het voorjaar Landjuweel Rijlaarsdam is nu eenmaal erg koud geweest. Maar de aanleg van de tuin is erg mooi en er zijn verschillende verborgen hoekjes en zitplekjes van waar de bezoeker een heerlijk uitzicht over het weidse land heeft. Op de binnenhof in de landschapstuin is een rozentuin ingericht omsloten door een oude esdoornhaag van ooit. In deze heg langs een gracht is een verstopt poortje waarachter een hele oude bolle beuk met aan weerszijden een perk gele rozen, Rosa ‘Yellow Fleurette’ en bij de inrit naar het voorhuis staat aan beide kanten van de poort Rosa ‘Goldfinch’. Maria van Zonneveld 22

Rozensnoeidagen voorjaar 2013 Rozenkwekerij De Wilde 2,9,16,23 en 30 maart Doorlopende demonstraties van 10 tot 15 uur (laatste) Hoveniersweg 12 7205 DA Zutphen Tel.0575-546810 www.dewilde.nl Rozenkwekerij Zeeuwse Rozentuin Kats 23 februari , 2 en 9 maart 10 en 14 uur Aanmelden, kosten a 17.50 Incl. hapje, drankje Tel: 0113-600361 www.zeeuwswrozentuin.nl Belle Epoque Rozenkwekerij 16 maart 9.30-12 en 13.30-16 uur Aanmelden, kosten a 15,Incl. koffie/thee en roos Oosteinderweg 489 1432 BJ Aalsmeer Tel: 0297-342546 www.belle-epoque.nl Tuincentrum Lottum 9 maart 10 en 14 uur Aanmelden niet nodig Deelname gratis Grubbenvorsterweg 26 5973 NB Lottum Tel: 077-4631674 www.tuincentrumlottum.nl Biologische Rozenkwekerij De Bierkreek 23 maart 10, 13 en 15 uur 24 maart 13 en 15 uur Snoeien, snoeischaaronderhoud en bemesten Aanmelden, kosten a 10,incl. koffie en koek Zevenhofstedenstraat 9 4515 RK IJzendijke Tel: 06-12905085 www.bierkreek.nl Algemeen: Neem zelf handschoenen en een goede snoeischaar mee!

Algemene Ledenvergadering 2013 met aansluitend een boeiende lezing door Ingrid Verdegem Met genoegen nodigt het bestuur u uit voor de Algemene Ledenvergadering 2013 die op 16 maart 2013 plaatsvindt in het Van der Valk Hotel ’s-Hertogenbosch Vught in Vught. Programma 10.15–11.00 uur Aankomst en ontvangst met koffie of thee en een Bossche bol. 11.00–12.00 uur Algemene Ledenvergadering. De voorzitter, de heer Henk Verschuur, is na een bestuursperiode van twaalf jaren aftredend en statutair niet meer herkiesbaar. Voor de ontstane vacature stelt het bestuur de heer Sikko de Graaf voor als kandidaat voor de functie van voorzitter. De heer Dick Schenk, uit Wieringerwerf, is bereid zitting te nemen in het bestuur. Hij is agrarisch makelaar en landbouwer en heeft veel bestuurlijke ervaring in zowel beleidsmatige zakelijke besturen als sociale maatschappelijke besturen. Tijdens de ALV zal hij zich verder aan u voorstellen. Volgens artikel 9 van de statuten kunnen tot aanvang van de Algemene Ledenvergadering door zowel het bestuur alsook door tenminste 10 leden schriftelijk kandidaten worden voorgesteld. 12.15–13.30 uur Lezing Ingrid Verdegem staat internationaal bekend als een van de specialisten op het gebied van oude rozen en is onder andere (mede) auteur van Zoektocht naar de zwarte roos en Oeillet flamand – De verleiding van de oude roos. Aansluitend aan de ALV zal zij een lezing over C.G. Rössig houden. Verbazing is iets wat iedereen die met oude rozen werkt wel eens overkomt. Je kent de rozen in je eigen tuin, maar vanaf het moment dat je reist, zie je dat alleen heel karakteristieke rozen, zoals ‘Charles de Mills’ hetzelfde zijn in verschillende tuinen maar er zijn veel verschillende Albarozen die allemaal ‘Maxima’ heten. Oude catalogi kunnen ons helpen, maar het beste instrument bij identificatie zijn toch afbeeldingen. Bijvoorbeeld die in het rozenboek, ‘Die Rosen’, van Carl Gottlob Rössig. Er zal worden ingegaan op wie hij was, welke rozen hij besprak en wat hij erover te zeggen had. Zijn werk zal ook naast dat van zijn tijdgenoten, zoals Andrews,

Lawrance, Piñhas and Redouté, worden gelegd. Ook zal er dieper op een aantal van de afgebeelde rozen, en op de druktechnieken die deze auteurs ter beschikking stonden, worden ingegaan. Op die manier wordt weer een beetje meer licht geschenen over de wereld van de vroegste oude rozen. Ingrid Verdegem is een boeiende spreker en deze lezing mag u dan ook niet missen. 13.30 uur Koffietafel

Rosa canina uit het boek van Carl Gottlob Rössig

Kosten en aanmelding De kosten voor de Algemene Ledenvergadering zijn voor rekening van de Nederlandse Rozenvereniging. De kosten voor de lunch bedragen a 17,50 p.p. Betaling via de penningmeester t.n.v. Nederlandse Rozenvereniging te Tholen op bankrekeningnummer ING. 13.45.245 of Rabobank 34.36.72.014 onder vermelding ‘Algemene Ledenvergadering 2013’ en lidnummer. Aanmelding, ook als u alleen aan de Algemene Ledenvergadering en niet aan de lunch wilt deelnemen, graag uiterlijk 7 maart 2013 bij Lianne Nouwens per e-mail [email protected], telefonisch 06-51223374 of via de website www.rozenvereniging.nl Stukken De volgende stukken zijn vanaf 10.15 uur in de vergaderzaal beschikbaar: • Notulen Algemene Ledenvergadering 2012 • Jaarverslag 2012 • Financiële stukken 2012/2013 23

Vanaf 1 maart zijnde deze stukken via in het najaar doen bomen dit met de website beschikbaar of aan teOm vra-te hun schitterende herfstkleuren. gen bij de secretaris kunnen genieten vanper de e-mail mooie [email protected] of telekijkjes en de heerlijke geur van de fonischzijn 06-51223374. rozen door de hele tuin vele zitgelegenheden geplaatst. Bezoekers kunLocatie routebeschrijving nen in deensfeervol aangeklede ontVan der Valk Hotel ’s-Hertogenbosch vangstruimte ‘De Rozerie’ genieten Vught van koffie of thee, al dan niet met een Bosscheweg 2 erbij. lekker stuk vlaai 5261 AA VughtParkhof Swalmen in Openingstijden 073-8080141 2011: April: zondag 24 en maandag 25 (1e Per2e auto en Paasdag) van 13.00-17.00 uur. Komende vanuit Haag uur. (A2): Mei: zondag 15 Utrecht/Den van 13.00-17.00 Ring ’s-Hertogenbosch richting Juni: zondag 12 en maandag 13 (1e Vught/Tilburg A-65. de afslag en 2e Pinksterdag) van Neem 10.00-17.00 uur. Vught Centrum 1) en09 aanvan het Rozendagen Juli:(afrit Zaterdag einde van de afslag 19.00-22.00 uur. bij de stoplichten linksaf richting ‘s-HertogenboschZondag 10 van 10.00-17.00 uur. West/Centrum; u passeert hotel Augustus: zaterdag 06 vanhet 19.00dan aan uwZondag linkerhand. Vervolgens 22.00 uur. 07 van 10.00- bij het eerste 17.00 uur.stoplicht linksaf en op de rotonde de derde afslag. Het10.00hotel ligt September: zondag 04 van na circa 20 meter links. 17.00 uur. Komende zondag vanuit Eindhoven/het Zuiden: Oktober: 02-10 van 10.00Ring ’s-Hertogenbosch West/Centrum/ 17.00 uur. Tilburgelke (afrit 23). Deze ring aanhouVerder woensdagmiddag vanaf 11 den en en circauur. mei t/mna13twee juli stoplichten van 13.00-17.00 500 meter passeert u het hotel aan uw linkerhand. Vervolgens bij het eerste stoplicht linksaf en op de rotonde de

NIEUW

Mestat op masoort en

e grond n eigen k l e r o Vo getij ee elk jaar Ook voor úwe mest. ebben wij d rozen h oplossing! juiste

derde afslag. hotel ligt na circa 20 Groei & BloeiHet Tuinenfietstocht Doorn meter links. Genieten van een prachtige fietstocht Komende vanuit Waalwijk: en bijzondere tuinen? Dat kan en wel Richting ’s-Hertogenbosch en afslag op zaterdag 18 juni 2011. Groei & ’s-Hertogenbosch West/(afrit 45)uitgeBloei Doorn e.o. heeft een route nemen. De randweg richting zet van ongeveer 25 km langs de uitVught/Eindhoven Bij devan stopgestrekte landerijenvolgen. en kastelen lichten en vanomgeving. afslag Vught rechtsaf en Doorn op de rotonde derde bijzondere afslag. HettuiOnderweg zijnde diverse hotelteligt na circavariërend 20 metervan links. nen bezoeken echte Komende vanuit Tilburg: liefhebberstuinen tot bijzondere landRichting ’s-Hertogenbosch afslag schapstuinen. Enthousiasteen tuineige’s-Hertogenbosch naren delen graag Centrum/Eindhoven hun tuinpassie. Ook (afrit 1) nemen. Bij de stoplichten de historische moestuin van Bartiméus rechtsaf ’s-Hertogenbosch is open. Daar is van alles tecentrum zien en te aanhouden; u passeert aan doen voor jong en oud.het De hotel tuin heeft uw linkerhand. bij het eeronder andere eenVervolgens prachtig Rosarium, ste stoplicht linksaf en op kassen. de rotonde leifruit, akkers en diverse Ook de de derde afslag.Theeschenkerij Het hotel ligt van na circa in gezellige de 20 meter links. moestuin is het goed toeven. Bezoekers worden er hartelijk ontvangen met een Openbaar vervoer kopje thee of koffie en lekkers uit eigen Per trein naar ’s-Hertogenbosch cenbakkerij. traal station. De buslijnen 68, 69 en 140 (ieder kwartier) stoppen vrijwel Meer informatie: voor het hotel. De Tuinenfietstocht wordt gehouden op zaterdag 18 juni van 10.00 tot Agenda 17.00 uur. Toegang a 10,- inclusief 1. Opening routebeschrijving, lunch en toegang 2. Mededelingen en ingekomen stukken 3. Notulen van de Algemene ledenvergadering van 10 maart 2012

4. de Jaarverslag 2012 tot 12 jaar tot tuinen. Kinderen 5. Financieel jaarverslagvan 2012 gratis. Alle opbrengsten de fiets6. Verslag kascommissie tocht zijn bestemd voor aangepaste 7. Benoeming nieuwe kascommissie fietsen voor de meervoudig beperkte 8. Begroting en vaststellen bewoners van 2013 Bartiméus in Doorn. 2014 en toegangsbeVoorcontributie meer informatie 9. Bestuursverkiezing wijzen: www.steunbartimeus.nl/tuia. Afscheid vanude huidige voornenfietstocht of belt met Marianne de heer Koppenolzitter 06-254 750 Henk 12. Verschuur b. Verkiezing voorzitter. Het bestuur draagt voor deze functie de heer Sikko de Graaf voor. c. Verkiezing nieuw algemeen bestuurslid. Het bestuur draagt voor deze functie de heer Dick Schenk voor. 10. Redactiecommissie 11. Excursiecommissie a. Binnenlandse excursies 2013 b. Buitenlandse reis 2013 c. Afscheid van mevrouw Rita Sommer als lid van de excursiecommissie 12. PR 13. Website 14. Rondvraag 15. Sluiting ‘De nieuwe weg’ in Doorn

Voor de goede orde: Alleen leden van de Rozenvereniging hebben stemrecht.

Keuze uit ruim 1.400 soorten 100% biologisch geteelde rozen Verzending door heel Nederland op pot en kale wortel

Å Zevenhofstedenstraat 9 4515 RK IJzendijke 3 06 - 129 050 85 u [email protected] U www.bierkreek.nl

24 18

6-daagse Rozenreis naar Yorkshire van donderdag 27 juni t/m dinsdag 2 juli 2013 De Nederlandse Rozenvereniging organiseert in samenwerking met Garden Tours, een exclusieve touringcar/bootreis naar Yorkshire in Noord-Engeland. Bezoek aan de ‘wereld van James Herriot’ met diverse bijzondere landhuizen en tuinen, een rondleiding in de mooie historische stad York en een sfeervolle lunch in de oudste pub van Engeland staan op het programma. York Gate; foto uit 1991 van Mrs. Sybil Spencer

Programma is onder voorbehoud. Donderdag 27 juni ’s Middags vertrek met de touringcar vanaf de opstapplaatsen Amersfoort en Utrecht naar Rotterdam-Europoort (tevens laatste opstapplaats), waar vandaan onze boot van P&O Ferries om 21.00 uur vertrekt naar Hull. Overtocht is incl. diner- en ontbijtbuffet aan boord en accommodatie in hutten met douche en toilet. Vrijdag 28 juni Aankomst Hull ca. 8.00 uur. Vertrek naar Castle Howard in Malton, bezoek aan House & Gardens op eigen gelegenheid, waar u ook kunt koffiedrinken en lunchen. Castle Howard is

Castle Howard De ‘crimson dining room’ in Castle Howard

De rozentuin bij Castle Howard

van Evelyn Waugh en bovendien filmlocatie van diverse films. Er zijn verschillende vooral formele tuinen te bezoeken naast het prachtige Engelse landschapspark waarin het huis ligt. In de ommuurde tuin bevindt zich een mooie collectie oude en wilde rozen. Er zijn tevens oude rozenrassen van kweker Trevor White uit Norwich te koop bij het bijbehorende tuincentrum. Via www.oldroses.co.uk kunt u deze eventueel van tevoren online of per telefoon bestellen en laten klaarzetten, zodat u er zeker van bent dat de roos die u zoekt ook beschikbaar is (www.castlehoward.co.uk).

is opgesplitst in een serie tuinkamers met verschillende thema’s, ontworpen in contrasterende stijlen en begrensd door taxus- of beukenhagen. Mooie vaste plantenborders, strakke vormsnoei, een kruidentuin, rozen en clematissen maar ook grassen vinden we hier (www.perennial.org.uk/york_ gate information). Vertrek naar het 4* Marriott Hollins Hotel in Bradford voor diner en overnachting (www.marriott.co.uk)

Marriott Hollins hotel in Bradford

Zaterdag 29 juni Het weekend starten we met een bezoek aan de bijzondere historische stad York, waar we beginnen met een

Vormsnoei (topiary) in York Gate

De stad York

één van de grootste privé-residenties van Engeland en al 300 jaar in de Howard familie. Het enorme Engelse country house werd gebouwd aan het begin van de 18e eeuw naar een ontwerp van Sir John Vanbrugh. Castle Howard is ook bekend als ‘Brideshead’ in de serie Brideshead Revisited van begin tachtiger jaren naar het boek

Na de middag brengen we een bezoek met koffie of thee aan York Gate Garden van de Perennial Society in Adel. Deze tuin is in Engeland vooral bekend als prachtig voorbeeld van een 20e eeuws tuinontwerp, ontwikkeld tussen 1951 en 1994 door de Spencer familie. Tegenwoordig is de tuin eigendom van de Perennial Society. De tuin

rondleiding langs de belangrijkste toeristische punten zoals York Minster en the Shambles. York kent een lange geschiedenis wat in de vele bezienswaardigheden is terug te zien. Na de rondleiding is er gelegenheid om zelf nog wat rond te kijken en de lunch te gebruiken (ter vrije besteding). Na de middag vertrekken we naar Breezy 25

Uiteindelijk gaat dit profijt opleveren voor iedereen binnen het bloemenproject; een eerste stap naar eigen verantwoordelijkheid en economisch denken. Wij hopen dat men binnen een paar dagen met ons voorstel zal instemmen en dat de aanplant nog kan plaatsvinden, voordat de grond hard is door de invallende winter. Teeltadvies in de tunnelkas aan Mirsida door Frans

je’ in Srebrenica aanwezig om zo vaak als dat nodig is te bekijken. De van de oorspronkelijk gebruikte Yorkteelt Minster rode roos wordt nu‘The voor een gedeelte Shambles’ in York als proef voortgezet in plastic tunnelkassen, waarbij de planten tevens op een andere manier worden geplant zodat ze zich beter kunnen ontwikkelen en meer zullen produceren. Ik ben uitermate benieuwd naar de resultaten van deze veranderingen in het komende productiejaar. In totaal zijn er nu 3 kassen van elk 100 m² hiermee aangeplant. Voor de buitencultuur zijn er door de fa. Belle Epoque uit Aalsmeer 250 nieuwe planten geleverd in verschillende rassen die wel geschikt zijn voor de buitenrozen cultuur. Deze planten worden in juli komend jaar gebruikt voor de productie van nieuwe struiken in de volle grond. Knees Gardens & Nursery in Warthill. We worden ontvangen Alle vrouwen bezocht met koffie en cake. In deze tuinhebben van ruim ha. De dagen daarna we 5alle speelt beplanting de hoofdrol. Dit rozenplantages bij de vrouwen bezocht wordt gedemonstreerd in de verschilen ter plekke passende adviezen gegelendevoor soorten tuinen,behandeling die hier te van ven de verdere bezichtigen zoals Rock Garden, de struiken. zijn Vooral de the diepte van de the Cottage Garden, the Fragrant Rose aanplant, de bemesting die veelal achGarden, the Meadow enz. In terwege blijftAnnual en de snoei gedurende totaal zijn er meer dan 6.000 het productieproces heeft veel verschilaanlende soorten vaste dacht gekregen. Omplanten, te wetenheesters welke en bomen in de tuinenergeplant, waarvoedingsbestanddelen in de overivan een groot deel in deontbreken, kwekerij is gens uitstekende grond terug een te vinden. Bentplaatsvinden. u op zoek naar moet onderzoek Met die ene speciale bijzondere vastekan plant? het analyse rapport in de hand de Grote kans dat u hem hier vindt! voedingstoestand dan weer op peil (www.breezyknees.co.uk). worden gebracht, waardoorNa eendeze groteinspirerende dag gaan we terug re productie te verwachten is. naar

TUINCENTRUM

LOTTUM

Frans bespreekt de problemen in de buitencultuur met Remzija

Samenwerken, zelfstandigheid en economisch denken Door KAVB ( Koninklijke Algemeene Breezyde Knees Vereeniging voor Bloembollencultuur) Parcevall Hall zijn onlangs i.v.m. het 150 jarig bestaan van de vereniging 15.000 tulpenbollen aan de vrouwen van Srebrenica geschonken. Al enkele jaren hebben de vrouwen ervaring met het in bloei trekken van tulpen. Ze worden net als de snijrozen allemaal vanuit een kraampje op de markt in Tuzla verkocht. Deze gratis partij is een plotselinge verrassing waar men niet op had gerekend. Daags nadat wij zijn vertrokken arriveerde de vrachtwagen met de tulpen in Bosnië. Inmiddels heeft men vanuit Bosnië aan ons gevraagd om een voorstel te maken voor de verdeling van de tulpen onder de vrouwen. het hotel voor het diner en de Frans en ik hebben bedacht datoverdit dé nachting. kans is om met de opbrengst van de verkoop van de bloemen, een fonds te Zondag voor 30 juni vormen een op te richten coöpeNa hetwaarin ontbijtalle brengen we een bezoek ratie, vrouwen participeaan Parcevall ren. Het idee isHall om Gardens de tulpeninonder 5 Skyreholme, vlakbij die het de pittoreske vrouwen te verdelen meeste plaatsje Appletreewick. Deze beroemde ervaring hebben met deze teelt, maar historische ligthierbij als eenwordat ze door plantentuin de grote groep verborgen schat in een smalle vallei den geholpen (samenwerken). Om dein het oostelijk deel van het we Yorkshire oogst te spreiden hebben voorgeDalesom National Park. Gelegen steld 50% binnen en 50% tegen buitendete heuvels geeft alle kanten planten. Doorde detuin hele naar opbrengst te een schitterend over de de reserveren is hetuitzicht mogelijk voor Yorkshire om Dales. Sir komende William Milner vrouwen in het voorjaar startte in 1927 met de te restauratie van een financiële basis op bouwen van de 17edeeeuwse Parcevall waar hij rond a 7000,en dat Hall, is voor vervolgensbegrippen zelf 30 jaar woonde. Bosnische erginveel geld. Na

Hoog gespannen verwachtingen Komend jaar zal blijken of onze aanbevelingen en adviezen Uitzicht vanaf Parcevallhun Hall vruchten zullen gaan afwerpen. Ik ben ervan William Milner, de teelt man van die Parcevall Hall overtuigd dat de snijrozen en & Gardens maakte het nu is de tulpentrek tot tot eenwat economische impuls kunnen gaan leiden. Een welkome en noodzakelijke aanvulling op het weduwepensioen voor de vrouwen van Srebrenica. Wellicht wordt Srebrenica over een paar jaar het rozencentrum van Bosnië!

Antoine van Schaik, adviseur van sTos voor het Bloemenproject in Bosnië; van 1974 tot 2007 beleidsmedewerker groenvoorziening bij de gemeente Winschoten en jurylid Toprooskeuring voor de Stichting VKC in het Rosarium van Winschoten. Foto’s auteur Doelstelling sTos De in 2005 opgerichte Stichting Toekomst Overlevenden Srebrenica (sTos dezierestauratie van hetenhuis begon hij ook www.sTos.nl www.stosmet het ontwerpen van de tuin en foundation.com) ondersteunt projecten verzamelde planten envan bomen in Bosnië diehij overlevenden de valvan over hele wereld, name van de Srebrenica kansenmet bieden omuit een nieuwe toekomst te bouwen. West China en hetopHimalaya-gebergte. sTos nauw met de werd Bij hetwerkt kiezen vansamen de beplanting Bosnische hulporganisatie Snaga Zene heel goed rekening gehouden met de (vrouwenkracht) medische gesteldheid van dediebodem, dieenoppsyde chosociale hulp biedt in Srebrenica en in hogere delen beduidend anders was vluchtelingencentra rond Tuzla. De dan in de lagere delen. Er is veel te belangrijkste van sTos collectie is om geld zien, van een taak interessante in te zamelen en fondsen te werven om oude appelrassen, een grote variëteit projecten te financieren, waarvan het aan alpine- en bosplanten, tot bijzonBloemenproject een van de grootste en dere vaste planten en een mooie rozensuccesvolste projecten is. Daarnaast tuin. bezoek is incl. koffie of thee blijft Het de stichting (politieke) aandacht met cake. vragen voor de slachtoffers van (www.parcevallhallgardens.co.uk). Srebrenica.

Rond de middag vertrekken we naar

Rozen- en tuinplantenspecialist Tuincentrum LOTTUM Grubbenvorsterweg 26 • 5973 NB Lottum • Tel. 077 - 4631674 • Fax 077 - 4632971 [email protected] • www.tuincentrumlottum.nl

Rozen- en tuinplantenspecialist Tuincentrum Lottum: Rozencentrum in Rozendorp Lottum, Klimrozen, ramblers, Engelse rozen, moderne rozen, ouderwetse rozen, minirozen, bodembedekkende rozen etc.

Ruim 950 soorten volle grond (okt. - april), vanaf mei ruim 450 soorten in pot. Assortimentslijst op aanvraag. Ook andere tuinplanten in groot assortiment. Beslist de moeite waard.

26

9

zoals bijen, vlinders en allerlei soorten vrolijk kakelend pluimvee. Tevens de laatste mogelijkheid om nog een aantal bijzondere planten aan te schaffen op de kwekerij. (www.stillingfleetlodgenurseries.co.uk). Vertrek naar de boot in Hull voor de terugreis met diner aan boord.

De lange borders in Newby Hall

Hillbark Garden

Skelton-on-Ure voor een bezoek aan Newby Hall House & Gardens. Het restaurant biedt heerlijke lunches en ‘teas’ aan, die u op eigen gelegenheid kunt gebruiken. Het huis is één van Engeland’s beroemdste ‘Adam-houses’ en ingericht met prachtige 18e eeuwse Chippendale meubelen, gobelin tapijten en klassieke beelden. Het landgoed is zeer uitgestrekt en bestaat uit verschillende interessante tuinen. Een prachtige watertuin en een dubbele vaste planten border van 140 m lang om maar eens wat te noemen. In de vooroorlogse rozentuin vindt u vooral oude rozenrassen zoals gallica’s, damaceners, alba’s, centifolia’s en mosrozen vergezeld van geurende onderbeplanting. Ook de Nationale

geheel van coniferen, heesters en vaste planten, waar onlangs nog een mooi zomerverblijf aan is toegevoegd (www.hillbark.co.uk). De tuin ligt vlakbij het historische centrum van het charmante dorpje Bardsey en grenst aan een prachtig kerkje van de Angelsaksische architectuur van West Yorkshire. Uiteraard kunt u hier ook even een kijkje in nemen. Daarna wandelen we door naar de pub ‘the Bingley Arms’, de oudste pub van Engeland volgens het Guinness Book of Records. In de sfeervolle setting van weleer gebruiken we gezamenlijk de lunch (www.bingleyarms.co.uk). Na de middag vertrekken we per touringcar naar Stillingfleet voor een bezoek, met koffie en biscuits, aan Stillingfleet

Dinsdag 2 juli Na het ontbijt ca. 8.15 uur aankomst in Rotterdam-Europoort en vertrek per touringcar naar de opstapplaatsen Utrecht en Amersfoort. Einde van deze prachtige Yorkshire reis! Tekst: Netty Verdouw Reissom: a 750,- p.p. op basis van een 2-pers. hut en 2-pers. kamer in het hotel, bij deelname van 36 personen. Toeslag 1-pers. hut a 55,- en toeslag 1-pers. kamer: a 100,-. Inclusief: Vervoer per luxe toerbus, overtocht met P&O Ferries RotterdamEuropoort naar Hull v.v. in buitenhutten met douche en toilet, diner- en ontbijtbuffet op heen- en terugreis, 3 nachten verblijf in het 4* Marriott Hollins Hotel (Bradford) in kamers met privé badkamer, incl. ontbijt en 3gangen diner, 1 lunch, entrees tuinen en genoemde huizen, koffie/thee waar vermeld, reisleiding, gidsen en programma boekje bij vertrek. De reis is voorbereid door Henk Eschbach en wordt begeleid door ons lid en reisleidster van Garden Tours, Netty Verdouw.

De rozentuin in Newby Hall

De oudste pub van Engeland: de ‘Bingley Arms’

Collectie van de verschillende soorten Cornus bevindt zich hier. Ongetwijfeld hebben we te weinig tijd om alles te kunnen bekijken (www.newbyhall. co.uk). Diner en overnachting in het hotel.

Lodge Garden & Nursery. We worden welkom geheten door Vanessa Cook, die ons het een en ander over de tuin zal vertellen. Deze tuin is één van de beste cottagetuinen die Engeland rijk is. Rond de 18e eeuwse boerderij zijn diverse tuinen aangelegd met gevarieerde bijzondere beplanting, een natuurlijke vijver, een bosgedeelte, een strak moderne watertuin en volop aandacht voor dieren in de tuin

Maandag 1 juli Deze ochtend beginnen we met een bezoek, met koffie en biscuits, aan Hillbark Garden in Bardsey, dichtbij Leeds. Een echte ‘countrygarden’, waar de tuinmannen Tim Gittins en Malcolm Simm al ruim 25 jaar met hart en ziel aan werken. De bedoeling was dat het een tuin zou worden met weinig onderhoud, maar dat was het plan voordat de tuinmannen met ‘het plantenvirus’ besmet raakten. Inmiddels is de tuin een harmonisch

Mrs. Vanessa Cook van de Stillingfleet Lodge

Aanmelden is mogelijk vanaf maandag 21 januari tot uiterlijk zaterdag 16 februari 2013; snel aanmelden wordt aangeraden i.v.m. het aantal beschikbare plaatsen. Inschrijven en/of meer informatie: Netty Verdouw, Warmoesland 31, 2635 LB Den Hoorn (ZH), tel. 015-2566568. Bij voorkeur per e-mail: [email protected]

Oproep open tuinen van leden zomer 2013 Heerlijk struinen in de tuin van een ander. Wie zin heeft zijn/haar tuin open te stellen voor leden van de Nederlandse Rozenvereniging wordt gevraagd gegevens in een Word document en apart een mooie scherp digitale foto in te sturen bij de eindredactie en wel vóór 1 maart. Wij zullen de tuinen dan publiceren in ons a.s. aprilnummer. De redactie 27

29

30

31

32

Rozen kunnen kleine tuin charme geven Tegenwoordig zijn de meeste tuinen klein, vooral in nieuwe wijken, al is het alleen maar omdat de grondprijzen zo hoog zijn geworden. Binnen de bebouwde kom mag men steeds vaker ‘inbreiden’ dat wil zeggen dat mensen een of zelfs meerdere delen van hun tuin als bouwperceel mogen verkopen. Een kleine tuin is niet erg als mensen niet veel tijd willen of kunnen besteden aan het onderhoud van hun tuin of als ze geen kennis van planten hebben of geen fantasie om een tuin in te richten. Zijn dat de ware redenen dat tuinen met veel steen en een beetje groen, niet zelden zonder bloemen, mode zijn geworden? Een uitspraak van de Engelse groenschrijver William Robinson (1838–1935) is echter nog steeds van toepassing: ‘Het is verbazingwekkend hoe armzalig en karig veel tuinen er uit zien, terwijl de schoonheid van de roos hen veel charme zou kunnen verlenen … De roos moet terug in de bloementuin, naar de plaats waar ze werkelijk hoort. Niet alleen omwille van de roos zelf, maar om de tuin tegen lelijkheid en verstarring te beschermen en er geur en grootsheid in blad en bloemen aan te schenken.’ Toch is hier enige voorzichtigheid geboden. Voorkomen moet worden dat mensen lukraak een roos in een pot kopen, die er op het eerste gezicht leuk uitziet, zonder de uiteindelijke hoogte en de verdere eigenschappen te kennen. Wat een teleurstelling als de roos in kwestie na enkele jaren de hele tuin in beslag neemt of doodziek wordt. Welke rozen zijn geschikt voor de kleine tuin? Op de vraag welke rozen het meest geschikt zijn voor kleine tuinen en in potten, gaf Eilike Vemmer aan dat dit bij uitstek de moderne gezonde en doorbloeiende lage heesterrozen zijn. Thomas Proll wijdde zelfs zijn gehele presentatie aan deze groep. Ook de lagere moschatahybriden (type R. Ballerina) kunnen mooi zijn in een kleinere tuin. Met ondersteuning kunnen verschillende lage heesterrozen ook als lage klimrozen groeien, maar er bestaat al een groeiende groep van fijnere en lage klimrozen die geschikt zijn voor de kleine tuin of zelfs voor een pot. Grootbloemige rozen hebben weliswaar prachtige bloemen, maar niet zo veel en tussen de eerste en volgende bloei zijn vaak lange pauzes. Bovendien is de vorm van deze struiken in het algemeen minder mooi. Beide aspecten maken ze wat minder geslaagd in de kleine tuin. Niet al te hoge stamrozen kunnen in een kleine tuin een verrijking zijn. Vemmer ging 33

in haar eigen presentatie in op historische rozen die geschikt zijn voor de kleine tuin. Over deze rozen zal ik in een volgend bulletin berichten. Een geliefde uitspraak van Eilike Vemmer is dat ‘… de koningin der bloemen in de tuin niet alleen moet zijn, maar een hofhouding nodig heeft.’ Daarmee bedoelt zij dat een roos het mooist uitkomt in combinatie met bijpassende heesters, vaste planten en eenjarigen. Over rozen en begeleidende planten sprak Ingrid Behnke. Hoe vorm en kleur bijdragen aan de schoonheid van een tuin behandelde Bettina ElbernNguyen terwijl Heiko Hübscher de praktische toepassing van steunelementen als bogen, obelisken etc. voor zijn rekening nam en tussendoor zijn gewaardeerde verzorgingstips gaf. Van haar ervaringen met rozen in potten deed Karla Wagner verslag. Karla en haar man Roland hadden dit jaar de organisatie op zich genomen en die was prima. De beperkingen van een kleine tuin Een kleine tuin kan geheel of gedeeltelijk in de schaduw liggen door bomen in de naastliggende tuinen of de naastliggende huizen zelf, terwijl ook een hoge muur, schutting of dichte haag de zon kan tegenhouden. Omdat de meeste rozen nu eenmaal het best gedijen op een zonnige standplaats, kan dit een groot probleem zijn. Verder zal het duidelijk zijn dat het geen goed idee is om een wilde roos als Rosa californica plena van 3-4 m hoog en breed in een piepkleine tuin te zetten, hoe mooi en interessant deze roos ook is. Het is dus belangrijk dat u weet wat voor roos u aanschaft. In het geval van een daktuin of dakterras zijn er juist geen schuttingen of muren die de zon hinderen en meestal ook geen gebouwen. Hier kan het prettig zijn als de ruimte wat wordt ingeraamd bijv. door een paar trellisrekken. En … in een kleine tuin zult u moeten kiezen. Wilt u toch wat afwisseling, zet dan een paar rozen in een pot en zet deze van tijd tot tijd op een andere plaats of ruil af en toe met een rozenvriend(in). Vorm en kleur in de kleine tuin In een kleine tuin is het huis of zijn andere huizen in de omgeving meestal dominant aanwezig. Om zo’n tuin in balans te krijgen met de omgeving kan men volgens Bettina Elbern-Nguyen bijna niet zonder klimplanten en in vorm gesnoeide, altijd groene, houtige gewassen als taxus of buxus. De proporties moeten in een kleine tuin zorgvuldig in de gaten worden gehouden. De planten moeten volgens haar een soort tegenwicht voor het huis vormen, de tuin moet een eigen aantrek-

kingskracht hebben en mag in Elbern’s zienswijze niet een soort garnering van het huis zijn. Er zullen hoofdrolspelers in de tuin moeten worden gekozen en achtergrondplanten. Zijn deze qua kleur met elkaar in contrast dan zal het resultaat levendig, zelfs spannend en vurig kunnen zijn. Worden ze gekozen in een ton-sur-ton opstelling, dan ontstaat een meer harmonische compositie. Bloeitijd en lengte van de bloeiperiode(n) moeten in acht genomen worden, maar het is van belang om te weten of een plant ook buiten de bloeiperiode het aanzien waard is. D.w.z. mooi blad heeft, een mooie structuur, herfstkleur, bessen of bottels. Een tijdlang was een witte tuin populair en tegenwoordig is dat een tuin die helemaal in groentinten gehouden is. Als onderdeel van een grote tuin kan zo’n monochroom tuindeel interessant zijn, vindt mevrouw Elbern-Nguyen, maar ze wees erop dat het op den duur saai kan zijn als dat kleine stukje tuin op zo’n manier is ingericht. Het is niet een vaste regel dat in een kleine tuin altijd kleine of kleinbloemige planten moeten staan. Grotere bloemvormen kunnen mooie contrasten vormen. In een kleine tuin acht zij het beter om één thema of één stijl na te streven en zoiets mooi uit te voeren. Kiezen dus, want als in een kleine tuin in de ene hoek een oriëntaalse tuin wordt gesuggereerd, in de andere een buxusparterre wordt aangelegd met rozen bij obelisken in alle vakjes, in nog een ander stukje een grassentuin en ergens daartussen nog een boog of een minivijver en ook nog een paar kunstwerken of een waterput, is het doel voorbijgeschoten. U kent misschien wel zo’n tuin. Eén proportioneel goed gekozen tuinbeeld kan prachtig zijn, zet u er vier of meer in een kleine tuin, dan doet dat snel potsierlijk aan. Begeleidende vaste planten, heesters en eenjarigen Tegenwoordig ziet men minder vaak perken met alleen maar rozen, zoals die tot in de zeventiger jaren van de 20e eeuw vaak werden aangelegd. Nu worden rozen vaker gecombineerd met vaste planten, grassen en eenjarigen en ook wel met heesters. Zulke beplantingen kunnen een harmonisch en natuurlijk beeld geven en bieden daarnaast ook ecologische voordelen, omdat ze altijd gezonder zijn dan monoculturen. Juist onder de vaste planten zijn er veel die nuttige insecten als zweefvliegen aantrekken. Gevuldbloemige rozen die gecombineerd worden met de tere, fijne bloemetjes en aren van sommige vaste planten en grassen kunnen wonder-

mooie beelden geven. Wat fijn voor rozenliefhebbers dat rozen behoren tot de langstbloeiende, winterharde gewassen, want de duur van de bloei is voor kleine tuinen belangrijk. Voor de rozenbloei kan men in maart, april en mei al kleur brengen in de kleine tuin met bolgewassen en lage kruipplantjes. In mei komen daar al de (lage) geraniums bij en voor u het weet is de eerste roos in bloei. Bloeiende vaste planten begeleiden de rozen niet alleen, maar overbruggen ook de bloeipauzes van uw rozen. Er zijn er zo veel en tuinliefhebbers hebben niet allemaal dezelfde smaak, zodat ik u de keus laat bij de kwekers of het tuincentrum. Eventueel kunt u de lijst van de planten die Ingrid Behnke noemde, bij mij opvragen1). Kijk ook eens in de online catalogussen op de websites van kwekers. Maak gebruik van de verschillende vormen: er zijn vaste planten met ijle stengels en kleine bloemetjes, er zijn er met zware aren, met bloemschermen, met bolvormige bloemen enz. enz. Hoe mooi ook achterin een tuin en hoe geliefd, grote delphiniums zou ikzelf afraden in een kleine tuin, omdat er na de eerste bloei zeker twee maanden een enorm gat in de beplanting is. Grassen brengen lichtheid en beweging in de tuin; niet alleen met kleur in de zomer en de herfst maar ook nog als ze bruin zijn in de winter. Een berijpt gras is een sieraad voor de wintertuin. Wilt u een minder losse beplanting en wilt u meer structuur dan kunt u uw rozen inperken met bijv. buxus. Dahlia’s en eenjarigen kunnen gaten vullen en naar believen in een volgend jaar afgewisseld worden. Laten we vooral niet vergeten ergens een clematis te planten. Die uit de rankende viticellagroep en de struikvormen van de integrifoliagroep werden door mevrouw Behnke als de meest gezonde clematis 2) aangeduid. Afwisseling in hoogte moet ook een rol spelen in de kleine tuin. Een niet al te hoge stamroos kan een geweldige blikvanger zijn. Wie bij wie Pas op: u moet niet zomaar planten bij elkaar zetten omdat het plaatje in een catalogus of tuintijdschrift zo mooi is. Thomas Proll verklapte dat zulke foto’s soms worden gemaakt met planten die voor dat doel even bij elkaar gezet zijn, maar die in werkelijkheid niet bij elkaar passen. Bij het combineren met rozen moet u eraan denken dat de begeleidende planten geschikt zijn voor dezelfde bodemsoort en lichthoeveelheid. Planten die net als rozen een voedselrijke grond prefereren die goed doorlatend is en het beste op een zonnige standplaats gedijen, zijn

geschikt. Veel rozenliefhebbers combineren rozen graag met de grijsbladige planten en halfheesters uit het Middellandsezeegebied. Die hebben weliswaar ook een doorlatende bodem nodig, maar veel minder voeding. Toch zou het jammer zijn om van deze populaire groep af te zien, omdat hun kleuren zo mooi harmoniëren met veel rozen. Daarom het advies ze niet te dicht bij de rozen te planten, de grond voor hun plantgat met zand en potgrond te mengen en ze bij de bemesting over te slaan of apart te behandelen. In ieder geval moet de grond onder deze groep heel goed afwateren. Daarbij kan wat grind of grof zand onder in het plantgat helpen. Ook als voor vaste planten of heesters de zelfde eisen aan de grond worden gesteld als bij de rozen, moet men er aan denken dat de roos – zowel boven- als ondergronds - niet in het nauw komt: houd afstand! Als er te dicht op elkaar wordt geplant, worden de rozenbladeren na een bui niet droog en worden de rozen vatbaarder voor schimmelziekten. Denk er aan dat een haag(je) ook wortels maakt. Buxuswortels spreiden zich horizontaal ver in uw perk, zodat u minstens eens per twee jaar met de spa deze wortels moet afsteken en verwijderen. Zo niet, dan leiden uw rozen een miezerig bestaan, vooral als u de buxus ook nog te hoog laat worden, want dan komt er niet genoeg lucht en wind bij uw rozen en worden ze gevoeliger voor schimmelziekten. Planten die woekeren, zijn eigenlijk niet geschikt voor een kleine tuin. Van planten die zich sterk uitzaaien, kan men voor de zaadvorming de net uitgebloeide bloemen afknippen. Proll vertelde dat de firma Kordes voor haar showtuin in Sparrieshoop (ten Westen van Hamburg) tot voor een paar jaar geleden altijd vastgehouden heeft aan het idee ‘alleen rozen in de showtuin’ maar dat men de rozen daar nu ook succesvol combineert met vaste planten. Wat zijn lage heesterrozen? De aanduiding ‘lage heesterrozen’ bestaat nog niet zo lang in de rozenwereld, maar voordat men bepaalde rozen zo noemde, bestonden er in feite al heel wat van dit type. Denkt u eens aan de beroemde kleine moschatahybride van voor de Tweede Wereldoorlog, de roze R. ‘The Fairy’ (Bentall 1932) waarvan inmiddels verschillende sporten en nakomelingen op de markt zijn met ook zulke goede eigenschappen. Nadat ze tientallen jaren als een doornroosje uit het zicht is geweest, beleefde deze roos in de zeventiger jaren van de 20e eeuw een geweldige renaissance, die ongeveer 34

parallel liep met de opkomst van een nieuwe groep lage rozen van het Franse rozenhuis Meilland: de Meidilandrozen. Om in die tijd de concurrentie met bodembedekkers als cotoneaster, pachysandra etc. aan te kunnen gaan - de markt van het openbaar groen lonkte - kwam de benaming ‘bodembedekkende rozen’ in zwang. Een onbedoeld gevolg hiervan was dat tuinliefhebbers deze ‘gemeenterozen’ links lieten liggen. Hoe onterecht, want wat genoot ik jarenlang van de vele rozen langs de wegen in Geldermalsen als ik naar en van de redactievergaderingen bij Els de Krijger reed. Hoe dapper en rijk bloeien ze ondanks alle uitlaatgassen die ze over zich krijgen. Kwekers hebben niet stilgezeten en hebben deze rozengroep verfijnd, proberen er (meer) geur in te kweken en hebben nog gezondere selecties gemaakt. Het verbeteren van de gezondheid is topprioriteit omdat steeds minder chemische middelen zijn toegestaan om de bekende rozenschimmelziekten te bestrijden. Op dat aspect geven de beheerders van het openbaar groen het goede voorbeeld. Een moderne heesterroos is vrijwel altijd een doorbloeiende, belangrijk dus voor een kleine tuin. Lage heesterrozen zijn er momenteel in alle mogelijke rozenkleuren en er komen er steeds meer met geur. Het zijn ook niet allemaal typische bodembedekkers meer, want er zijn inmiddels ook meer opgaande en overbuigende . Door de vele vertakkingen zijn ze als solitair mooier dan vele traditionele trosrozen die in perken staan. Lage heesterrozen kunnen in een groot aantal een kleurig, laag vlak in een grotere tuin of in een park vormen, maar zijn juist heel geschikt om als kleine groep of als solitair een kleine tuin op te fleuren. Natuurlijk kunt u er ook een rand van planten. Een aantal is ook als – niet al te hoge stamroos te koop. Vemmer en Proll pleiten bij stamrozen voor de rassen met overbuigende takken met kleine bloemetjes, al dan niet in trossen, omdat deze veel rijker bloeien en veel vlotter doorbloeien dan grootbloemige rozen op stam. Bovendien zijn de bloemen bij overhangende takken beter te zien en te beruiken dan bij opgaande grootbloemige rozen als die op stam staan. Beide rozenexperts verwonderen zich al jaren over de populariteit van hoge stamrozen met grootbloemige rozen. De groeiende groep van heel kleine of fijne roosjes wordt betiteld als miniatuurrozen of patiorozen. Rozen in potten of de flexibele tuin Hebben rozenvrienden een tuin nodig voor hun liefhebberij? Welnee, zei Karla Wagner in Stuttgart. Op voor35

lichtingsdagen overtuigen wij mensen die in een appartement wonen ervan dat zij op hun balkon of terras ook van rozen kunnen genieten. In principe kunt u alle rozen in een pot houden, als die pot maar groot genoeg is, maar in de praktijk zal meestal een laag blijvende worden gekozen. Voor uzelf is het belangrijk dat u de pot kunt hanteren en (laten) verplaatsen en dat het balkon robuust genoeg is. Soms hoort u klaagzangen dat rozen in een pot het toch niet zo goed doen en het op den duur laten afweten. Bij een goede behandeling is dat niet nodig. Volgens Thomas Proll is het aan te raden elke twee jaar de grond van een potroos te vernieuwen. Dat kan dan tegelijk met het snoeien gebeuren. Zo nodig is dit ook het moment om de roos een grotere pot te geven. Kies een pot met rechtopgaande wanden of een die onder smaller is dan boven en geen bolvormige pot want daar kunt u de roos na een paar jaar niet meer ongeschonden uithalen. De nieuwe rozengrond of potgrond zal in de regel mest bevatten voor de eerste vier tot zes weken. De roos zal u dankbaar zijn en weer mooi uitlopen en rijk bloeien. Er zijn rozenvrienden die succesvol rozen in potten hebben en langere tijd niet de grond vervangen, maar de bovenste laag vervangen door compost en humus. Anderen gebruiken ook in potten een bodemverbeteraar met micro-organismen en zijn daar heel tevreden over. In zodanig verzorgde potten werden zelfs regenwormen aangetroffen. In mei, voor de eerste bloei, is het tijd voor de eerstvolgende bemesting. Naar uw voorkeur kan deze organisch zijn of mineraal (kunstmest). Beide vormen zijn met langdurige werking te koop. Let erop dat voedingsstoffen door het vele water geven van de potten soms sneller uitspoelen dan in de tuin zelf, zodat u misschien af en toe wat moet bijmesten. Dat kan ook in vloeibare vorm. Ook voor potrozen geldt dat ze niet na half juli bemest moeten worden om zich in de herfst voor te bereiden op de winterrust. De grond in een pot droogt, zeker als de pot poreus is, eerder uit dan de grond in de tuin, dus let goed op dat uw rozen en andere potplanten voldoende water krijgen, vooral als ze in de middagzon staan en bij grote hitte. Probeer ook bij een roos in een pot niet de plant nat te maken, maar water te geven op de aarde om te voorkomen dat het blad te lang nat blijft en daarmee gevoelig wordt voor schimmelaantastingen. Snoeien van potrozen Een potroos wordt gesnoeid zoals een

dergelijke roos zou worden gesnoeid als deze in de tuin zou staan. Misschien ten overvloede: heeft u voor uw pot gekozen voor een moderne, doorbloeiende lage heesterroos, dan kunt u die vanaf half maart als het niet meer vriest, snoeien tot op een derde van de hoogte van het vorige seizoen. Gedurende het hele bloeiseizoen kunt u de uitgebloeide bloemetjes met de vingers ‘nijpen’ (wijs- en middelvinger onder of naast het bloemsteeltje houden en met de duim er tussendoor het bloemetje eraf drukken). Als de hele tros bijna uitgebloeid is, kunt u deze wegknippen. Op deze manier bekort u de pauzes tussen de bloeiperioden. Wilt u in de nazomer bottels, dan moet u van de eerste trossen een aantal ongemoeid laten. Rozen in potten zijn gevoeliger voor vorst dan rozen in de volle grond. U kunt de roos enigszins beschermen door de binnenzijkanten van de pot te voeren met noppenfolie voordat u de grond in de pot doet. Door deze voering droogt de potgrond ook nog minder snel uit. Let wel op dat het water er uit kan lopen, want langdurig natte voeten hebben kan een gevaar voor de rozen zijn. De potten moeten in de zomer niet te dicht tegen een muur staan, omdat die erg heet kan worden. Omdat de afkoelende werking van de grond ontbreekt, zullen bij een roos op een balkon in de zon ook de onderzijden van de blaadjes warm worden. Naar de mening van Karla Wagner is het daarom aan te raden voor die situaties rozen met kleine, sterke blaadjes te kiezen. Zorg vervolgens dat de potten in het winterseizoen niet in de volle zon staan, want dan drogen ze snel uit, maar zet ze dan zo mogelijk in de schaduw. Kies in de winter ook liever niet een plaats waar ze in de volle Oosten- of Noordenwind staan. U kunt om de potten met de rozen ook rietmatjes doen. Die zijn de laatste jaren weer volop te koop in de tuincentra. Verder kunt u de rozen zo nodig nog afdekken met dennengroen. Als er gelegenheid voor is, zoudt u de potten ook met roos en al in de tuin in kunnen graven en ze zo nodig nog aanheuvelen of bovenop beschermen met dennengroen. Welke rozen zijn geschikt? Ik kan binnen het bestek van dit artikel niet alle, honderden rozen voor kleine tuinen en potten noemen, maar raad u aan eens rustig te kijken in catalogi van kwekers en op hun websites. Zie daarvoor ook de advertenties in dit bulletin. Om ze bij alle soorten cliënten onder de aandacht te brengen, zijn de lage rozen vaak in meerdere rubrieken te vinden. Let u daarbij op

de woorden potrozen, babyrozen, little, lage heesterrozen, Kleinstrauchrosen, flower carpet roses, patiorozen, minirozen, miniclimbers, lilliputrozen, bodembedekkers, Bodendeckerrosen, dwergrozen, Zwergrosen, rozennamen met het woord Haze erin van Tantau, met het woord Ovation in de naam van De Ruiter Innovations BV, met het woord Meidiland van Meilland etc. Het is ook de moeite waard eens te kijken bij de ADR-rozen op www.ADRrose.de welke lage rozen zo’n Duitse erkenning kregen en snuffel even bij de Nederlandse Toprozen, waarvan een overzicht op de website van onze vereniging staat. In de meeste catalogi en op de meeste websites van kwekers staan er foto’s bij en een uitgebreide beschrijving. Let wel: wordt er niet over geur gesproken, maak u dan geen illusies. Staat ergens geen foto bij, dan kunt u vaak een foto van het ras bekijken op www.helpmefind.com/roses. Kijk voor een overzicht van de moschatahybriden bij www.lens-roses.be. In het bloeiseizoen kunt u een kijkje nemen in het Westbroekpark in Den Haag of een van de andere keuringsparken in ons land en natuurlijk in Lottum. Sommige kwekers hebben ook een showtuin. Van de gezonde, goed doorbloeiende lage heesterrozen die Thomas Proll in zijn presentatie toonde, wil ik u eerst een aantal geurende noemen: de witte, enkelbloemige R. Escimo (‘KORmifari’) 60 cm hoog; de witte, halfgevulde R. Innocencia (‘KORstarnow’) 50 cm; de licht citroengele, gevuldbloemige R. Solero (‘KORgeleflo’) 70 cm hoog; de citroengele, halfgevulde R. Stuttgardia (‘KORbalogo’) 80 cm 3); de tamelijk gevulde, paarsroze R. Pepita (‘KORtufee’) 50 cm; de enkele, paarsrode met wit hart R. Lupo (‘KORdwarul’) 50 cm; de enkele, dieppaarse met wit hart R. Juanita (‘KORalbeid’) 80 cm en de halfgevulde purperrode R. Purple Rain (‘KORpurlig’) die 40-50 cm hoog wordt, maar veel breder en zeer rijke trossen draagt. Vindt u geur minder belangrijk dan heeft Kordes nog veel meer andere lage roosjes zoals de oranjeroze R. Coco (‘KORcoeinf ’) met enkele bloemen of R. Flirt 2011 (‘KORchakon‘) met half gevulde lichtroze met witte bloemetjes. De kleine paarsroze R. Knirps (‘KORverlandus’) was een van de eerste supergezonde roosjes en is zeer regenbestendig, echt een roosje om ergens over te laten hangen. De purperroze R. Roxy (‘KORsineo’) heeft ouderwets gevulde bloemen’; de eveneens paarsroze R. Gärtnerfreude (‘KORstesgli’) is bij

voorbeeld een aardige stamroos en de paarsrode, enkelbloemige R. Sommerabend (‘KORmarec’) kan mooi als lage klimroos gebruikt worden en als obeliskroos. Nog veel meer rozen voor kleine tuinen Na dit bericht over de inhoud van het symposium in Stuttgart wil ik hierna nog aandacht vragen voor een aantal andere interessante moderne rozen voor kleine tuinen en potten. Op elk rozenconcours in het Westbroekpark in Den Haag worden ook lage heesterrozen gekeurd en patioroosjes. Er staan er inmiddels heel wat en het is de moeite waard u daar in het bloeiseizoen te oriënteren op deze interessante groep. Al in 1995 werd de nog altijd populaire witte, enkele patioroos R. Schneeflocke (‘NOAschnee’) van Noack Gouden Roos van Den Haag. In het vorige Rozenbulletin (161 van november 2012) staan mooie patioroosjes genoemd en afgebeeld die in de prijzen vielen op het laatste rozenconcours van Den Haag. De roze R. Sunblaze (‘MEImilarn’) van Meilland met haar bolle, roze bloemetjes kreeg het certificaat goud. Een gouden medaille kreeg de halfgevulde, vuurrode R. ‘Little Champion’ van Travers (Frankrijk). Voorts had hovenier Marco Braun van het Westbroekpark bij de keuringen in Le Roelx, België, succes met zijn patioroosje R. ‘Moppie’ en zijn lage heesterroos R. ‘Tidy’. Ook in nummer 161 wordt in het artikel Een eeuw Fryer’s Roses op pag. 25 het patioroosje R. Sweet Dream (‘FRYminicot’) genoemd en afgebeeld, dat de meest succesvolle in Groot-Brittannië veredelde roos ooit is. Het Instituut voor de Veredeling van Tuinbouwgewassen IVT in Wageningen won een aantal lage rozen die namen van sporten kregen. Heel aardig om de gezonde, witte, enkelbloemige R. ‘Golf ’ in een lage bak te zetten, waar ze in de breedte overheen valt. Klimrozen in de kleine tuin en op het balkon Al heeft u nog zo’n kleine tuin, voor een klimroos is altijd een plaatsje te vinden, al is het maar tegen de voorgevel van uw huis in een uitsparing van het trottoir. Er waren al langer de grootbloemige klimrozen die meestal klimmende vormen zijn van lage, grootbloemige rozen. In hun naam staat vaak ‘Cl’ of ‘Clg.’ van Climbing oftewel klimmend. Die worden in het algemeen niet zo erg hoog: 2–2 ½ meter. Meer en meer worden door verschillende veredelaars zeer gezonde, 36

lage klimrozen gepresenteerd met ramblerkarakter die doorbloeien. Een inmiddels beroemde vertegenwoordiger van dit type is R. Guirlande d’ Amour (‘LENalbi’) van Louis Lens die al in 1993 uitkwam. Ze wordt 180 tot 300 cm hoog. Deze witte, sterk geurende roos, die in trossen bloeit, heeft in 2012 zelfs het Duitse ADR-predicaat ontvangen. Verschillende andere moschatahybriden kunnen - als zij gesteund worden - tot zeer bruikbare en mooie lage klimrozen uitgroeien, bijv. de paarsroze R. Dinky (‘Lenheav’) van Ann Velle uit 2002, haar lichtroze R. Jean Stephenne (‘Velgrav’) en de eveneens witte R. Hedi Grimm (‘LENsec’) van Louis Lens. De deelnemers aan de rozenreis 2012 naar Italië droegen eraan bij dat deze roos tot de beste roos van het rozenconcours in La Tacita bij Rome werd uitgeroepen. De lilaroze R. Lavender Dream (‘INTerlav’) zag ik in een tuin op puur zand als mooie klimroos van zo’n drie meter hoog. De paarsroze, doorbloeiende klimroos R. Laguna (‘KORadigel’) die ongeveer 200 cm hoog wordt en tamelijk gevulde bloemen heeft, verwierf de geurprijs van het rozenconcours in Den Haag in 2012. De lichtroze, eveneens doorbloeiende en geurende lage klimroos R. Jasmina (‘KORcentex‘) is met haar rijkgevulde, middelgrote komvormige bloemen hard op weg een publiekslieveling te worden, evenals de lage klimroos R. Hella (‘KORditwol’) met haar tamelijk gevulde mooie witte bloemen. Alle drie deze klimrozen van Kordes hebben het begeerde ADR-predicaat waarbij bladgezondheid zo’n grote rol speelt. Obeliskrozen en boogrozen? Eilike Vemmer zou graag de termen obeliskrozen willen invoeren voor de fijne, lage patioklimmers en ‘rozen voor bogen’ of misschien liever ‘boogrozen’ voor de iets hogere types. Als deze namen in de rozencatalogi zouden worden gebruikt, zou dat voor de rozenkopers een belangrijk hulpmiddel zijn. Immers, veel traditionele klimrozen zijn niet geschikt voor een klein, elegant boogje of een lage obelisk, terwijl voor dat doel vaak rozen worden gezocht. De Engelse Chris Warner won een aantal zeer goede, doorbloeiende, geurende miniklimrozen of patioclimbers, die alom waardering oogsten. De eerste die ik ooit zag, was de zacht zalmroze R. Open Arms (‘CHEwpixcel’) met enkele bloemetjes en dit roosje stal onmiddellijk mijn hart (zie coverfoto). Zijn gevulde, eveneens zalmroze, R. Ali Baba (‘CHEwalibaba’) is ook een plaatje, evenals zijn witte R. Taffeta (‘CHEwcrest’) die gevulde, gekwartier37

de bloemen heeft als een ouderwetse roos. En een heel andere kleur heeft zijn R. Gloriana (‘CHEwpope’) met haar paarsroze, tamelijk gevulde bloemetjes. Een totaal andere sfeer wordt opgeroepen met de rode, bijna vlammende R. ‘Rambling Rosie’ van Colin Horner die halfdubbele bloemetjes heeft en licht geurt. De roos kreeg een certificaat goud in Den Haag in 2011. Het huis Meilland bracht de R. Mini Eden Rose (‘MEIbigboni’) uit, een lieflijke teerroze patioklimmer, met komvormige bloemetjes, die je ook een obeliskroos zou kunnen noemen. Terwijl de echte moschatahybride R. ‘Ballerina’ ook wel wil klimmen als zij het naar haar zin heeft, kweekte John Scarman met de patioclimber R. ‘Dancing Girl’ een roosje dat daar heel veel van weg heeft. Denkt u eraan ook een kleine obelisk of boog goed te verankeren? Weet u, toen ik zo geconfronteerd werd met al deze leuke lage rozen, bedacht ik opeens dat ik een kleine tuin in mijn grote zou kunnen maken en ook wat rozen in potten bij het terras zou kunnen zetten. Misschien als voorbereiding op later? 1) U kunt de lijst van vaste planten, grassen, lage heesters, clematis en andere klimplanten die Ingrid Behnke in haar voordracht bij het Kassler Rundgespräch 2012 in Stuttgart noemde, per email bij mij opvragen: [email protected]. De lijst geeft de Latijnse namen en de Duitse. 2) Zie evt. www.clematisinfo.nl U kunt hier bovendien voor slechts a 5,- een schitterend overzichtswerk aanschaffen met afbeeldingen van de gangbare clematisrassen in Nederland en beschrijvingen met plant- en snoeiadviezen voor de verschillende groepen. Op de site vindt u ook verkoopadressen voor particulieren. 3) Zie in het aparte kader het beeld Stuttgardia en de roos met die naam.

38

39

Vervolg van pagina 3 die ik ooit in NRV-verband heb meegemaakt. Ook voor dit jaar zijn mijn verwachtingen weer hooggespannen. Ik dank ook mijn medebestuursleden voor hun geweldige inspanningen van de afgelopen jaren. Veel heb ik de afgelopen jaren geleerd van onze leden, zowel over rozen als over andere zaken. Mijn vrouw en ik hebben ons te midden van jullie altijd bijzonder prettig gevoeld en dat zal, naar ik hoop, ook in de toekomst zo blijven. Uiteindelijk is het toch de bedoeling dat mensen die van rozen houden ook van elkaar beginnen te houden. Naast alle techniek en plantkunde hebben rozen ook een emotionele waarde. De donkerrode roos geeft liefde aan en hartstocht, dapperheid, moed en respect. De witte roos staat voor zuiverheid, het verborgen geheim, onschuld, jeugdigheid en nederigheid. De roze roos betekent dankbaarheid en waardering. De oranje roos geeft verlangen

Goudse Glazen, onthoofding Johannes de Doper

aan en enthousiasme. De gele roos symboliseert vreugde, blijheid, vriendschap en … een belofte voor een nieuw begin. Ik wens U allen een goed en vriendschappelijk nieuw rozenjaar toe. Henk Verschuur

40

Moreau-orgel in de Sint-Janskerk

Hoe komt een roos uit Engeland aan een oer-Hollandse naam? De trosroos ‘Helma Goudsmits’ van de veredelaar Harkness uit Engeland heeft in afdeling B van het Haagse concours (een soort toelatingsexamen) een certificaat van aanbeveling gehaald. Na drie seizoenen keuren door de Vaste Keurings Commissie (VKC) is deze roos geselecteerd. Een rode trosroos die op vak 211 van het Westbroekpark afgelopen zomers stond te stralen. Helma Goudsmits is een mevrouw uit Eindhoven. Zij is dol op rode rozen. Haar dochter heeft geregeld dat er een rode roos naar haar moeder vernoemd is. Zij heeft een brief geschreven naar televisiepresentator Paul de Leeuw. In het programma ‘Mooi! Weer de Leeuw’ was het mogelijk een wens te laten vervullen. Paul de Leeuw zag er wel wat in. De programmaleiding zocht contact met Jan Spek Rozen uit Boskoop. Dit bedrijf had toen (2008) een aantal nog naamloze rassen van Harkness op het erf staan. En zo is het gekomen. De tuinroos is donkerrood met middelgrote gevulde bloemen met glanzend

Paul de Leeuw en Alex Spek

gezond blad. De hoogte is rond de 60 tot 70 centimeter met een plantafstand van 40 centimeter. De roos is vanaf 2009 exclusief bij Jan Spek Rozen in Boskoop te koop. Alex Spek is voor het programma in 2008 uitgenodigd om tijdens de ‘Valentijns’ dag, in de tv studio in Almere de roos te introduceren.

Helma Goudsmits met haar roos

Dit is het geheim van een roos van een Engelse veredelaar met een oerHollandse naam. Maar ook de naam maakt deel uit van de persoonlijkheid van een plant. Zou de roos met deze naam op de Nederlandse markt een succes worden? Mariette Edelman

41

Gouden Roos van Den Haag 2012: R. Midsummersnow (‘VISsnowit’) 2010 in het Belgische Kortrijk al onderscheiden met goud. De veredelaar van deze twee rassen, Martin Vissers, begon in 2000 uit het niets met rozen selecteren en veredelen. In vroeger jaren was hij bekend door het ontwikkelen van een bijzondere lijmsoort. De geurprijs ging naar de leiroos R. Laguna (‘KORadigel’). Dit ras is van de Duitse veredelaar Kordes.

Martin Vissers met de Gouden Roos

De trosroos ‘Midsummersnow’ is de Gouden Roos van de stad ’s-Gravenhage geworden. Deze witte roos van veredelaar Martin Vissers uit België is op 5 juli 2012 op het Internationale Rozenconcours van Den Haag uitverkoren als allerbeste (coverfoto). Vissers sleepte ook de Posthoorn Publieksprijs binnen. Bezoekers van het Westbroekpark, in de vroege zomerdagen, kozen zijn trosroos R. Sweet Blondie (‘VISswepat’) als mooiste. Dit ras is in

Gouden Roos De Gouden Roos wordt gekozen door een vakjury (VKC), die vijf keer per jaar de rozen keurt op eigenschappen als kleur, blad en gezondheid. Op de dag van het concours in Den Haag is deze vakjury aangevuld met een groot aantal genodigden uit binnen- en buitenland. Vijftig procent van de punten van de vakjury blijven staan. Altijd weer spannend welk ras zal winnen vooral na zo’n afschuwelijke winter en voorjaar als in 2012. Vijf en veertig rassen hebben meegedongen. Hoewel aarzelend stond het rosarium begin juli toch redelijk in bloei. Omdat in Den Haag ook inzenders mee mogen keuren komt de internationale rozenwereld graag naar de eindkeuringen op de dag van het concours. De belangstelling van de buitenlandse vakjury viel dit jaar echter wat tegen. Wij telden slechts 14 personen van over de grens. Voorafgaand aan de keuring werd het

Publieksprijs R. Sweet Blondie (‘VISswepat’) foto: Martin Vissers

42

Uitreiking Toproos predicaat aan Chris Warner

Toproos predicaat uitgereikt aan Chris Warner voor zijn roos R. Symphonica (‘CHEwdaybell’). Meer informatie hierover: zie Bulletin 160. Uitslagen afdeling C Trosrozen Certificaat Goud R. Midsummersnow (‘VISsnowit’) Vissers –België Certificaat Zilver R. Pretty Girl (‘MEIkiskou’) MeillandFrankrijk Certificaat Brons R. Tickled Pink (‘FRYhunky’) Fryer – Engeland Geurprijs R. Laguna (‘KORadigel’)

43

43

Trosroos goud R. Midsummersnow (‘VISsnowit’)

Grootbloemige roos zilver R. Beverly (‘KORpauvio’)

Patioroos goud R. Sunblaze (‘MEImilarn’)

Trosroos zilver R. Pretty Girl (‘MEIkiskou’)

Park/heesterroos zilver R. Schloss Eutin (‘KORbrespo’)

Patioroos brons R. Lupo (‘KORdwarul’)

Trosroos brons R. Tickled Pink (‘FRYhunky’) Gareth Fryer neemt zijn prijs in ontvangst

Park/heesterroos brons R. Summer Memories (‘KORuteli’)

Grootbloemige rozen Certificaat Zilver R. Beverly (‘KORpauvio’) KordesDuitsland (goud en brons zijn niet toegekend) Park-/Heesterrozen Certificaat Zilver R. Schloss Eutin (‘KORbrespo’) KordesDuitsland Certificaat Brons R. Summer Memories (‘KORuteli’) Kordes-Duitsland (goud is niet toegekend) Patiorozen Certificaat Goud R. Sunblaze (‘MEImilarn’) Meilland Frankrijk Certificaat Brons R. Lupo (‘KORdwarul’) KordesDuitsland (zilver is niet toegekend) 44

Leiroos goud R. Gardeners Glory (‘CHEwability’)

Leirozen Certificaat Goud R. Gardeners Glory (‘CHEability’) Warner-Engeland Certificaat Zilver R. Laguna (‘KORadigel’) KordesDuitsland Certificaat Brons R. Moonlight (‘KORklemol’) KordesDuitsland. Er was meer te keuren voor de vakjury Zoals op de meeste concoursen op de wereld wordt er ook in het Westbroekpark op een speciaal veld anoniem gekeurd. Over het algemeen staan daar rassen in kleine hoeveelhe-

Afdeling A trosrozen, certificaat 1e klasse R. ‘DORombe’ Dorieux Roses Afdeling A park/heesterrozen, certificaat 2e klasse R. ’06-0009-02’; de prijs wordt in ontvangst genomen door Hans de Ruiter en Kees Jan Kraan

Chris Warner met goud voor zijn leiroos

den die nog niet in de handel zijn. Prijswinners in deze afdeling (A) worden gestimuleerd het ras in de handel te brengen. Uitslagen van afdeling A: Trosrozen Gouden Medaille ‘FRYsaxa’ Fryer-Engeland Certificaat 1ste klasse ‘DORombe’ Dorieux-Frankrijk ‘DICmascot’ Dickson-Noord-Ierland Certificaat 2e klasse ‘01/1205-01’ Poulsen-Denemarken Grootbloemige rozen Gouden Medaille ‘TAN 04341’ Tantau-Duitsland Certificaat 1ste klasse ‘MEIlhyalfeu’ Meiland-Frankrijk Certificaat 2e klasse ‘FRYtropic’ Fryer – Engeland Park- / Heesterrozen Gouden Medaille ‘TAN 05244’ Tantau-Duitsland Leiroos brons R. Moonlight (‘KORklemol’)

Afdeling A grootbloemige rozen, gouden medaille R. ‘TAN04341’

Certificaat 1e klasse ‘CHEwdelight’ Warner-Engeland ‘TAN 06190’ Tantau-Duitsland Certificaat 2e klasse ‘05-0129-002’ Boot & De RuiterNederland ‘06-0009-002’ Boot & De RuiterNederland Patio Rozen Gouden Medaille ‘Little Champion’ Travers Certificaat 2e klasse ‘PEAknave’ Limes-Engeland (certificaat 1ste klasse niet toegekend) Leirozen Certificaat 2de klasse ‘CHEwgrabity’ Warner-Engeland (gouden medaille en certificaat 1ste klasse niet toegekend)

Afdeling A patiorozen, gouden medaille R. ‘Little Champion’

Afdeling A leirozen, certificaat 2e klasse R. ‘CHEgrabity’

De medewerkers van het Westbroekpark gaan binnenkort weer aan de slag met inzendingen voor volgende concoursen. Mariette Edelman Voormalig uitvoerend secretaris van het concours

Thomas Proll (Kordes Rosen) met al zijn prijswinnende rozen

foto: Marga Verwer

45

45

Extra handjes in het rosarium van het Westbroekpark in Den Haag In de zomer van 2005 is vanuit de afdeling Den Haag van de KMTP het plan opgevat vrijwilligers te werven voor de nodige werkzaamheden in het rosarium van het Westbroekpark. Eind oktober hadden zich al ruim tien personen hiervoor aangemeld. Dit via de voorlichting vanuit de informatiekiosk in de zomermaanden in het park en andere activiteiten van de KMTP, zoals de groenochtenden op de Stadskwekerij. Het geheel was een initiatief van Claartje Vinkesteijn, destijds voorzitter van de Haagse afdeling. De gedachte was om in het vroege voorjaar 2006 te starten met de broodnodige werkzaamheden. Overleg In overleg met Fanja Rekkers, groenbeheerder van de Dienst Stadsbeheer in

Scheveningen en Ed Vreeken, ‘tuinbaas’ van het park is met de aangemelde werkers een eerste bijeenkomst belegd. Afgesproken werd dat de werkzaamheden op de eerste maandag in maart zouden aanvangen en doorgaan tot en met de laatste maandag in september. Een groepje op maandagochtend en een ander groepje in de middaguren. Verloop Helaas kwam er al gauw enig verloop in de groep en viel het werken op maandagmiddag af. Inmiddels zijn we in 2012 aanbeland en wordt er nog steeds met veel enthousiasme gewerkt. Er hebben zich weer wat nieuwe medewerkers gemeld. Genieten De ploeg bestaat uit zo’n 10 vrijwilli-

gers, waaronder ook een paar leden van de Nederlandse Rozenvereniging. We genieten van het mooie park en de bijzondere sfeer en rust die het park uitstraalt als we er op maandagmorgen om negen uur binnenkomen. Werkzaamheden In het voorjaar beginnen we met het snoeien van de rozen, gevolgd door wieden en schoffelen van de perken. In de nazomer volgt het uitknippen van de uitgebloeide rozenstruiken. Het is heel prettig om met de vaste hoveniers van het rosarium samen te werken: kunnen we al onze eigen tuinproblemen bespreken. Ieder jaar opnieuw is het een geweldige beleving om na een natte, vrieskoude winter- en voorjaar de rozenstruiken weer te zien ontluiken en het park zich eind juni weer toont in al zijn kleur en schoonheid. Waardering We zijn heel blij dat de gemeente belangstelling heeft voor onze activiteiten in het rosarium. Aan het einde van het seizoen ontvangen wij een gul bedankje en in de zomer een officiële uitnodiging om op het Internationale Rozenconcours van Den Haag aanwezig te zijn. Sara de Cock

De vrijwilligers in het Westbroekpark

46

Verslag Tweedaagse reis Oost-Groningen 22 en 23 juni door Maria van Zonneveld met foto’s van Ada van der Gaag

De afstand Den Haag – Winschoten is voor iemand die beslist geen ochtendmens is, een flink eind rijden en gezien het uur van samenkomst op 22 juni voor mij een goede reden om een dag eerder al af te reizen naar het Van der Valkhotel in Westerbroek. Een bijzonder plezierig hotel, waar ik bij aankomst al een aantal bekenden aantrof. Na een gezellige avond en een goede nachtrust vertrokken we de volgende ochtend naar het Rosarium in Winschoten. Het Rosarium in Winschoten In het Rosarium van Winschoten werden we in het Rozenpaviljoen ontvangen door de coördinator van het Rosarium Bert Reinders en zijn voorganger, Antoine van Schaik. Terwijl wij genoten van een kopje koffie met rozengebak vertelde Bert het een en ander over het stadspark waar het Rosarium deel van uitmaakt. Het Rosarium is gelegen in het oude deel van het stadspark, dat veel en intensief onderhoud vergt. Het nieuwe deel van het stadspark wordt onderhouden door mensen met een verstandelijke handicap. Het Rosarium beslaat circa 1 ½ ha van het terrein. Helaas moesten er vanwege de vorst van afgelopen winter 25 vakken met rozen gerooid worden. Er staat inmiddels nieuwe aanplant, maar die leverde nog geen spectaculair tafereel op. Er is een aanvang gemaakt om alle rozen in drie jaar tijd nagenoeg geheel biologisch te behandelen. Daarvoor wordt een mengsel van Vital met Algeco gebruikt, vermengd met wat spuitzwavel (toch nog een beetje chemisch). Hiermee wordt iedere negen dagen gespoten om groei te bevorderen en ziektes zo veel als mogelijk te voorkomen. Naast het Rosarium is er een

Rhododendron park met 300 verschillende rassen die van maart – mei/juni bloeien. Na zijn exposé leidde Bert ons rond door het Rosarium. Vanwege het slechte voorjaar waren er helaas weinig rozen in bloei. De Toprooskeuring was zelfs een week uitgesteld, omdat er nog zo weinig te keuren viel. Enkele rozen met een bijzonder verhaal of kenmerk wil ik toch wel noemen. Vanwege het 40-jarig bestaan van het Rosarium is in 2007 de donkerroze tot rode R. Winschoten (‘MEIfani’) van Michelle Meilland Richardier aangeplant in het zicht van het Rozenpaviljoen. Dit is

Rosarium Winschoten R. Gelber Engel (‘KORgosumo’), trosroos 2002

47

helaas niet de beste plek gebleken; de struiken hebben weliswaar mooi groen blad, maar de bloem wil maar niet echt tot volle glorie komen. Verplaatsen is geen optie, want dan zijn de struiken vanuit het Rozenpaviljoen niet meer te zien. Dan is er nog de R. ‘Blauwestad’ van Interplant, vernoemd naar de in ontwikkeling zijnde stad aan het Oldambtmeer. (Ook die stad komt niet echt tot bloei, maar dat terzijde.) De bloem is overigens bepaald niet blauw, maar verkleurt naar een onbestemde kleur rose. De heerlijk geurende,

Rosarium Winschoten R. Manita (‘KORberuhig’) Cl Rosarium Winschoten R. Whiter Shade of Pale (‘PEAfanfare’) grootbloemige roos

47

Landjuweel Rijlaarsdam

Rosarium Winschoten R. Pastella (‘TAN98130’) Landjuweel Rijlaarsdam R. ‘Goldfinch’

roomwitte floribundaroos R. ‘André Brichet’ - van de DVP Melle wordt alleen in Groningen R. ‘Imca Marina’ genoemd, vanwege de Groningse afkomst van deze zangeres. Om de naam van een persoon te mogen gebruiken is wel officieel toestemming van de betrokkene nodig. Niet ver van het Rozenpaviljoen staat de ‘Antoine van Schaik-rozenboog’. Op een bordje staat vermeld: “Antoine van Schaik heeft zich tijdens zijn dienstjaren bij de Gemeente Winschoten (1974 tot 2005) enorm ingezet voor de ontwikkeling van het Rosarium”. Een mooier eerbetoon is nauwelijks denkbaar. De boog is ‘bekleed’ met een geweldig bloeiende (die wel!) witte, middelgrote roos, waarvan me de naam helaas ontschoten is. Tot slot is nog vermeldenswaard de halfvolle R. Rhapsody in Blue (‘FRAntasia’) van Colishaw; ook niet uitgesproken blauw, maar donkerlila/paars. Niet bepaald mijn kleur. Beeldenshow In het park was tevens een beeldenexpositie van de kunstenaar Bastiaan de Groot te zien, die tot het eind van het 48

Landjuweel Rijlaarsdam Taxodium

seizoen in het Rosarium zal blijven. De gemeente Oldambt zal een beeld aankopen en dit zal permanent in het park blijven. Tijdens de rondwandeling hielden we het niet helemaal droog, maar zodra wij terug waren in het Rozenpaviljoen barstte er een waar noodweer met onweer los, waardoor zelfs even het licht uitviel. Na de lunch was het weer droog en even buiten het stadspark wachtte een ouderwetse stadsbus om ons naar de prachtige tuin bij de statige herenboerderij uit 1864 van onze leden Ada en Piet Rijlaarsdam te brengen. Ook hier waren de rozen nog lang niet op hun top, maar dat kon ook niet anders: het voorjaar is nu eenmaal erg koud geweest. Maar de aanleg van de tuin is erg mooi en er zijn verschillende verborgen hoekjes en zitplekjes vanwaar de bezoeker een heerlijk uitzicht over het weidse land heeft. Historische tuin van de Mensinga’s De laatste tuin, die we deze dag bezochten, was de tuin van mevrouw Mensinga-Bruins. Tijdens een kopje koffie/thee vertelde de heer Mensinga

het een en ander over de boerderij, die vanaf 1827 in de familie was. Tot zijn spijt zal er geen opvolging in het akkerbouwbedrijf zijn, dat vroeger langs de Dollard gesitueerd was, maar waarvan de grens door diverse inpolderingen vanaf 1590 steeds verder werd verlegd. Tot en met 1925 kwam er iedere 50 jaar nieuw polderland bij en bij inpoldering kwam vergroting van de boerderijen tot stand tot aan een ‘priel’, een nauwe doorgang in het waddengebied. Eigenaar van de grond is de lokale overheid; degene, die de volledige beschikking over de grond heeft (in dit geval de heer Mensinga) is de beklemde meier, een term die voornamelijk in de provincie Groningen voorkomt en vergelijkbaar is met de erfpachter. Hij mag niet zonder toestemming van de eigenaar een deel van zijn boerderij verkopen. De voorouders van de heer Mensinga hebben wel wat te stellen gehad. Nadat in 1880 een landschapstuin en een slingertuin waren aangelegd, was er in 1882 een grote brand waarbij het huis in de as werd gelegd. In 1892

Tuin van mevrouw Mensinga-Bruins

Landjuweel Rijlaarsdam

Tuin van mevrouw Mensinga-Bruins

De Tuinerie

Jan Wilde een tuin

De Tuinerie

49

49

volgde brand in de schuur. Beide zijn opnieuw opgebouwd, maar in 1970 werd een deel van het huis afgebroken. Deze boerderij is genomineerd als mooiste boerderij van Groningen. Nagenoeg alles wat er aan bomen in de tuin staat, is uit 1880. Op basis van foto’s uit 1932, aangetroffen bij het Ministerie van Oorlog, is de landschapstuin volgens origineel ontwerp opnieuw ingericht. En dat is voor het overgrote deel te danken aan mevrouw Mensinga, die haar echtgenoot steeds om een stukje meer vroeg en dat ook van hem kreeg. In 1980 kwamen de eerste bezoekers de tuin bezichtigen. Op de binnenhof De Ennemaborg in de landschapstuin is een rozentuin ingericht. In de oude haag langs de oprit is een verstopt poortje met een heel oude beuk en voorts is aan weerszijden een perk goudgele rozen, R. Goldfinch. Dit is de historie in een heel klein notendopje. Persoonlijk had ik nog uren naar de verhalen van de heer Mensinga kunnen luisteren, maar ja, de tijd was om. De volgende ochtend werd eerst ‘De Tuinerie’ in Kolham bezocht. Een tuin om vrolijk van te worden; zoveel variatie in kleur en zoveel verrassingen met aan het eind van de tuin een weids uitzicht. Een goed voorbeeld hoe je van een relatief lange, smalle tuin iets spannends kunt maken. Ennemaborg Jan wilde een tuin Vervolgens stond ons iets bijzonders te wachten: een De Blauwe Stad bezoek aan de Ennemaborg in Midwolda, waar de kunstenares Maya Wildevuur sinds 1992 haar schilderkunst uitleeft. En uitleven doet ze: er is geen plekje, waar geen schilderij van haar hangt, tot op het toilet aan toe. Je ziet door de bomen het bos niet meer. Persoonlijk vind ik dat jammer, want er waren best wel mooie schilderijen bij, die door de veelheid absoluut niet tot hun recht kwamen. De tegenstelling met het rustige bospad achter de borg had niet groter kunnen zijn. In boerderij Hermans Dijkstra genoten we van een heerlijke, maar wel overvloedige lunch. Deze monumentale boerderij is gelegen in een tot oorspronkelijke 50

De Ennemaborg met Maya Wildevuur ‘van top tot teen’

staat teruggebrachte Engelse landschapstuin. Nu herbergt zij een klein hotel met restaurant, voorzien van alle comfort die men maar wenst. Wilde jan En toen ‘Wilde Jan een Tuin’! En dat is indrukwekkend geworden. Het terrein beslaat ongeveer 8000 m², waar ruimte is ingeruimd voor een bostuin, een elfentuin, een siertuin, een grote vijver, een moes- en kruidentuin. In het tuinhuis, maar ook verspreid over het terrein, veel beeldende kunst, maar alles op een weldoordachte manier geplaatst. Heel fascinerend, heel prachtig, maar wat een werk!! Om te bekomen van deze overvloed werd de dag afgesloten met een boottocht over het Oldambtmeer. We voeren langs grote en kleine villa’s en andere optrekjes, maar het werd wel duidelijk, dat het doel wat men voor ogen had om door middel van wonen en recreatie dit gebied een flinke economische impuls te geven, grotendeels mislukt is, ook dank zij de economische crisis. Ik heb twee heerlijke dagen gehad en dank met name Koosje van de Giessen-de Gier voor de organisatie ervan.

Rozen keuren op geur in het Westbroekpark

En maar snuiven

Voor het derde jaar mocht ik weer deelnemen aan de geurkeuring van het Internationale Rozenconcours in Den Haag. Deze keuring vindt altijd in juli in twee sessies plaats: een ochtend- en een middagkeuring. Dit jaar was de eerste keuring op 2 juli in de ochtend. Het weer was redelijk tot aangenaam; in de loop van de ochtend kwam zelfs de zon door. Veel van de te keuren rozen hadden geen tot nauwelijks geur, maar in tegenstelling tot voor-

gaande jaren waren er toch wat meer rozen die wel geurden. Bij deze eerste keuring was voor mij dan ook nog niet een uitgesproken winnaar aan te wijzen (vorig jaar was voor mij bij de eerste keuring al een duidelijke winnaar: R. Beverly (‘KORpauvio’) van Kordes, en bleef ook bij de tweede keuring mijn favoriet. Zij won dan ook, naar mijn mening volkomen terecht, de geurprijs). De tweede keuring vond plaats in de middag op 5 juli tijdens het concours zelf, aansluitend aan de Zo werkt dat

De geurprijs was voor de ‘zilveren’ leiroos R. Laguna (‘KORadigel’)

lunch. Helaas moesten de paraplu’s op: het regende stevig, wat nogal van invloed bleek op de geur van de rozen: slechts één roos wist de nattigheid te weerstaan en geurde boven alles uit: R. Laguna (‘KORadigel’), opnieuw van Kordes: een volle donkerroze klimroos. Na de keuringen werd nog een bezoek gebracht aan het Gemeentemuseum, waar op dat moment een tentoonstelling was van kunststukken, die eigendom van verschillende grote bedrijven zijn. Een sfeervol diner sloot dit bijzondere evenement af. Maria van Zonneveld

Wie is toch die Braun uit Nederland, schreven wij een aantal jaren geleden Marco Braun is al dertig jaar hovenier in het Haagse park. Hij is een fervent rozenliefhebber en is zo’n vijftien jaar geleden zelf in zijn woonplaats Alphen aan de Rijn aan het bestuiven en kruisen gegaan. Ik heb destijds in het Rozenbulletin beloofd Marco te volgen op zijn veredelingsresultaten. Zie hier.

Marco Braun met het certificaat van de Medaille d’Or van Le Roeulx foto: Ed Vreeken

Anno 2012 telt het rosarium Westbroekpark 21 naambordjes in alle categorieën met de naam daarop van veredelaar Braun. En daarbij staan er ook diverse anonieme inzendingen op het Haagse proefveld.

Eervolle vermeldingen en medailles Marco is aan het scoren en niet alleen in Den Haag. Hij won al eerder goud op het Haagse proefveld met de trosroos R. ‘Lots of Red’ en zijn grootste succes in eigen land was de publieksprijs in Den Haag in 2009 voor de trosroos R. ‘Mira’. Maar er is ook in België veel belangstelling voor Marco’s inzendingen. Op het Concours International de Roses Nouvelles de la Ville du Roeulx afgelopen september vielen de rozen van Braun dik in de prijzen. Allereerst een certificaat van verdienste in de categorie bodembedekkers met R. ‘Tidy’ en daarnaast een gouden medaille voor de patio (miniatuur) roos R. ‘Moppie’ en een mooie onderscheiding voor het nog naamloze ras: BR1483-106.

R. ‘Mira’

foto: Ed Vreeken

Marco is niet zo’n lezer maar toch moet hij maar eens lid worden van onze vereniging. Tot nog toe bracht ik hem een gratis exemplaar in het rosarium vlak bij mijn huis in Scheveningen. Ik ben een oud collega en een fan! Mariette Edelman 51

Bericht van Rozenkwekerij de Bierkreek: doop van een nieuwe roos

R. ‘Redsi’

De doop van de roos door Redmond O’Hanlon

borough en Merton College in Oxford. Hij behaalde zijn Masters of Philosophy en werd benoemd tot wetenschappelijk medewerker in 1971. Zijn proefschrift, Changing Scientific Concepts of Nature in the English Novel, 1850-1920, voltooide hij in 1977. Gedurende vijftien jaar was hij redacteur van The Times Literary Supplement op het gebied van natuurlijke historie. In 2009 voer hij mee op het schip dat de historische reis van Charles Darwin met de Beagle herdacht door deze te herhalen. O’Hanlon is vooral bekend geworden door zijn fascinerende en humoristische reisverslagen waarin hij zijn zoektochten beschrijft naar dieren en gewoonten die al uitgestorven leken. Brad Jalbert Marga Verwer was voor de PR ook aanwezig bij de doop foto: Paul Zimmerman

Rosa ‘Redsi’ Op 7 juli 2012 heeft Redmond O’Hanlon, een roos gedoopt op Rozenkwekerij de Bierkreek te IJzendijke, Nederland. De roos kan als volgt worden omschreven: Een roos met een maximum hoogte van ca. 1 meter. De struik groeit niet breed uit en is daarom geschikt in bedden en borders. Ze is ook geschikt voor grotere potten. Het is een floribunda; de bloemen komen soms alleenstaand, soms in trossen en zijn ongeveer 12 centimeter in doorsnee. De bloemen blijven erg lang mooi op de struik en zijn ook 52

4: Redmond O’Hanlon

geschikt als snijroos. De bladeren zijn glanzend donkergroen. De struik is tot nu toe resistent gebleken tegen de gevreesde rozenziekten: sterroetdauw, meeldauw en roest. Ze is vorstbestendig (zone 5). Rosa ‘Redsi’ is een kruisingsproduct van de Canadese rozenveredelaar Brad Jalbert. Brad Jalbert blijft de geestelijke vader van de roos. Rozenkwekerij de Bierkreek vertegenwoordigt Brad Jalbert in Europa. De naam R. ‘Redsi’ is voor deze roos vastgelegd. Redmond O’Hanlon Redmond O’Hanlon (Dorset 1947) is een schrijver uit Groot-Brittannië, die zijn opleiding genoot aan het Marl-

R. Annie Davidson (‘JALannie’) foto: Jalbert

Bred jalbert De Canadees Bred Jalbert werd in 1965 geboren en is afgestudeerd in de Tuinbouwkunde aan de universiteit van Fraser Valley in Abbotsford in British Columbia in 1989. Het jaar daarop startte hij met het veredelen van rozen bij de vrij kleine firma Select Roses in Langley (BC). Ook schreef hij samen met Laura Peters twee boeken over rozen: Roses for British Columbia en Roses for Washington and Oregon. Hij probeert winterharde rozen, gezien het klimaat daar, op de markt te brengen, maar dat is zeker niet zijn hoofddoel. Hij streeft er vooral naar om rozen met een bijzondere kleurschakering te creëren. Per jaar heeft hij ongeveer 3000 tot 5000 zaailingen, waar hij er zo’n honderd van over houdt. Na vijf jaar testen blijven er nog ongeveer drie over die op de markt gebracht worden, Hieronder volgen drie voorbeelden:

R. Sandalwood (‘JALwood’) foto: Jalbert

R. Annie Davidson (‘JALannie’), een grootbloemige roos met een lichte damascener geur. De kleur is roze met lila ondertonen. R. Elfi von Dassanowsky (‘JALelfi’), een trosroos met een milde citrus geur. De bloemkleur is roze met abrikoos en geel. R. Sandalwood (‘JALwood’), een

R. Elfi von Dassanowski (‘JALelfi’) foto: Jalbert

miniatuurroos met een wel heel bijzondere bloemkleur: terracotta met wat mauve. Els de Krijger

53

Een eeuw Fryer’s Roses door Els de Krijger

Vertaling en bewerking van een artikel verschenen in The Rose, najaar 2012

Frank Fryer

In 1912 begon Arthur Fryer uit Groot-Brittannië op 22 jarige leeftijd met het kweken van rozen. Hij had al op een kwekerij gewerkt, maar wilde voor zichzelf beginnen. In het begin was het sprokkelen om aan stukjes land te komen, maar rond 1920 was het hem gelukt om ongeveer vier tot vijf acres te bemachtigen langs de drukke snelweg A 50 bij Knutsford. Rond 1928 kwamen daar nog eens twintig acres bij. Het bedrijf floreerde goed in de jaren dertig. Zijn zoon Frank kwam na de 2e WO op het bedrijf werken en was verantwoordeR. Warm Wishes (‘FRYxotic’)

54

lijk voor de postorder afdeling. Gareth Fryer, kleinzoon van de oprichter, kwam in 1966 bij het bedrijf en nam in 1980 de firma over. Hij vertelt dat de periode 1950 tot eind 1960 een ‘gouden tijd’ was voor de rozenkwekers. Iedereen wilde rozen om kleur te brengen in de tuin. Rozen zijn makkelijk te fotograferen en door de kleurrijke catalogi stroomden de orders binnen. Gareth herinnert zich dat ze in de zomer van 1966 in een caravan ongeveer veertig shows bezochten; het leek een beetje op en reizend circus waarbij je week in week uit weer dezelfde mensen tegenkwam. Op een show, zoals in Southport waren wel zo’n vijfentwintig standhouders; de rivaliteit was vriendelijk hoewel iedereen graag wilde winnen. De vaste klanten kwamen ieder jaar om de nieuwe rassen te zien. Op dat moment bedroeg bij Fryer’s rozen de jaarlijkse productie ongeveer driekwart miljoen struiken. De rozen werden verkocht per postorder en het was niet ongewoon dat er per dag een halve postzak orders binnenkwam, vaak met het geld er contant bij. In 1970 kwam er een eind aan de tijd dat ‘de rozen tot in de hemel’ groeiden. Door overproductie en de oliecrisis ontstond er een duidelijke terugval in de vraag naar rozen. Ook de opkomst van tuincentra met hun aanbod van andere planten was debet aan de dalende vraag naar rozen. Gareth beschouwt de rozenmarkt tegenwoordig als een beetje een ondergeschoven kind, maar het blijft nog

steeds de moeite waard. Hij concentreert zich nu alleen nog maar op de veredeling van rozen en heeft het tuincentrum verkocht aan de Blue Diamand groep. Gareth Fryer begon met veredelen direct nadat hij bij de firma begon; zijn eerste rozen die op de markt kwamen waren R. ‘Cheshire Life’ en ‘Bobby Charlton’; ze zijn nog steeds verkrijgbaar. Zijn passie zijn de grootbloemige rozen en zijn voorkeur gaat uit naar abrikoos tinten. Hij beschouwt R. Warm Wishes (‘FRYxotic’) als zijn beste roos; hiermee won hij vijftien internationale prijzen, waaronder in 1977 de Gouden Roos van Den Haag. Zijn patio R. Sweet Dream (‘FRYminicot’) is de meest succesvolle, in Groot-Brittannië veredelde roos ooit; tot nu toe zijn er daar meer dan 4,5 miljoen struiken van verkocht. Ook dit jaar viel hij weer in de prijzen bij het Internationale Concours in Den Haag met R. Tickled Pink (‘FRYhunky’). Gareth Fryer

R. Sweet Dream (‘FRYminicot’)

Boekbespreking In november verschijnt bij Uitgeverij Atrium een nieuw en origineel tuinboek:

De Beleving van kleur in de tuin Plantkeuze – Toepassing – Verzorging door Martje van den Bosch Formaat 28 x 22 cm, gebonden Bladzijden: 160 Verkoopprijs: b 14.99 ISBN: 978 90 5947 430 7 Een tuin is bij uitstek de plek om te genieten en rust te vinden, maar ook een plek die nieuwe energie geeft. Elk mens beleeft dat op zijn eigen manier. Hoe we een tuin waarderen en de kleuren erin ervaren, wordt mede bepaald door wat we mooi vinden. De beleving van kleur in de tuin helpt om je eigen beleving van kleur en je eigen kleurvoorkeur te begrijpen. Het is een heel praktisch boek, met veel aandacht voor beplanting. Niet alleen éénjarige en vaste planten, maar ook bollen, rozen en bomen komen aan bod. Behalve een beschrijving vind je handige tips voor verzorging die je op ideeën brengen om in eigen tuin aan de slag te gaan. De prachtige foto’s zijn een unieke bron van inspiratie. Martje van den Bosch studeerde filosofie en was lange tijd als docent werkzaam. Sinds 2006 is zij fulltime met tuinen bezig: zij schrijft erover, ontwerpt voor anderen en onderhoudt de bezoekerstuin ‘De tuinen van Demen’, die zij samen met haar man heeft ontworpen en aangelegd. De foto’s zijn gemaakt in die tuinen, door Brecht Mané. Martje van den Bosch is lid van de Nederlandse Rozenvereniging. Het boek is verkrijgbaar in de boekhandel of te bestellen via: www.detuinenindemen.nl

55

In herinnering Alexander Patrick Dickson Op 8 september 2012 is op 86 jarige leeftijd overleden Alexander Patrick Dickson. Hij was de 5e generatie rozenveredelaars van Dickson Roses in Newtownards in NoordIerland, de oudste familie van rozenveredelaars ter wereld. Pat Dickson was een echte levensgenieter, die na terugkeer uit WO II naar Engeland werd gestuurd om daar een opleiding te volgen in de rozenveredeling. Hij maakte daar dankbaar gebruik ‘Daily van om van zijn Post’ Na vrijheid te genieten 80 jaar en om de bloemetjes herontdekt te eens flink buiten 1: zetten. Zijn vader 2: Pat Dickson Alexander III 3: vond 4: het welletjes en stuurde hem naar de fa. Meilland (indien in Frankrijk om het vak te leren. In 1958 kwam mogelijk leesbaar Pat terug naar Newtownards en werd hoofd verafdrukedeling. In 1966 kwam zijn eerste grote succes met R. ‘Grandpa Dickson’. Daarna volgden nog R. ‘Grandpa Dickson’ vele successen, met als hoogtepunt in 1984 de grootbloemige R. Elina (‘DICjana’), die in 2006 opgenomen werd in The Hall of Fame van de World Federation of Rose Societies. Vanaf 1977 werkte zijn zoon Colin mee op het bedrijf en nam enige tijd later de leiding over. Pat was een graag geziene gast bij het Internationale Rozenconcours in Den Haag. De laatste jaren ging Pat nog wel met zijn zoon Colin mee naar Nederland, maar verscheen niet meer op het Concours. Hij ging regelrecht naar zijn grote vriend Hette Spek in Boskoop. En ja, waarover spraken zij, en waarop toastten zij; dat zullen wij nooit weten; maar ook daar kwam een eind aan. Zijn vrienden zullen zijn humor missen en de rozenwereld is veel dank verschuldigd aan deze markante man voor al zijn prachtige creaties. Els de Krijger (Red.: voor meer informatie over de historie van Dickson Roses: zie bulletin nr. 158 jan. 2012)

R. Elina (‘DICjana’)

56

57

58

59

60