WNF07109-08 Infoblad bomen
28-08-2007
18:16
Pagina 1
INFOBLAD
Bomen en bossen Bomen lijken zo gewoon. Je zou die bescheiden reuzen bijna over het hoofd zien. Toch zou ons leven zonder bomen heel anders zijn. Voor miljoenen mensen en de meeste diersoorten zijn bossen zelfs onmisbaar. Helaas verdwijnen de bossen nog steeds op grote schaal. En daarmee hun bewoners. Dit informatieblad gaat over bomen en bossen. Hoe dieren en mensen er afhankelijk van zijn. Hoe de bossen worden bedreigd. Maar ook wat het Wereld Natuur Fonds doet om de bossen te behouden en hoe we daar zelf mee kunnen helpen.
Het bos en de bomen Met alleen bomen heb je nog geen bos. Net zoals een stad meer is dan een verzameling huizen. Een stad bestaat ook uit winkels, kantoren, straten en stoplichten. Uit auto’s, brommers en fietsen. En natuurlijk uit mensen, honden en katten, mussen en muizen. En alles en iedereen heeft zijn eigen plek en taak. Zo bestaat een bos behalve uit bomen ook uit andere planten: varens, kruiden, paddenstoelen en mossen. En uit dieren. Allemaal spelen ze een rol in die grote stad die bos heet. De mens speelt een bijzondere rol. Soms een bescheiden rolletje, maar vaak ook de rol van spelbreker. Eén ding staat vast: de hoofdrol in het bos wordt vervuld door de bomen.
Bomen staan stevig met hun wortels in de grond. 1
WNF07109-08 Infoblad bomen
28-08-2007
18:16
Pagina 2
Bomen omhoog wordt vervoerd. Stoffen die gemaakt zijn in de bladeren worden door andere buisjes weer naar beneden gebracht. De bladeren vangen zonlicht op: dat levert de boom energie om te groeien. Om veel licht op te vangen zitten de bladeren zo hoog mogelijk, boven de andere planten.
Wat is een boom? Wat maakt een plant tot boom? Die vraag is eenvoudig te beantwoorden: hout. Daarnaast moet de plant ook een stam hebben, anders noem je het een struik. De houten stam geeft de bomen stevigheid. Daardoor kunnen ze hoog worden: soms meer dan honderd meter! En zwaar. De grootste boom weegt ongeveer 2000 ton: tien keer zoveel als de zwaarste blauwe vinvis. Bovendien kunnen bomen stokoud worden. Sommige een paar duizend jaar!
Water verdampen Bladeren verdampen ook heel veel water. Dat is belangrijk om aan voldoende voedingszouten te komen die in water opgelost zitten. Maar bij droogte is de verdamping een probleem. In droge gebieden hebben de planten daarom taaie bladeren die weinig water verdampen. Of ze laten tijdens een droge periode hun bladeren vallen. Kou is voor een boom eigenlijk hetzelfde als droogte. In koude grond werken de wortels nauwelijks. Als de verdamping door de bladeren doorgaat, verdroogt de boom. Om dat te voorkomen laten veel bomen ook in een koude periode hun bladeren vallen. Of ze hebben taaie smalle blaadjes, zoals de naaldbomen. In moeilijke tijden groeien bomen langzaam, in goede tijden snel. Zo ontstaan jaarringen in de stam.
In de beste families Je komt bomen tegen in het hele plantenrijk: in veel verschillende plantenfamilies, zoals dat heet. In de tropen vind je zelfs boomvarens. En naaste familieleden van onze viooltjes die het tot woudreus hebben geschopt. De meeste bomen zijn in te delen bij één van de twee grote groepen: de naaldbomen of de loofbomen. Bekende naaldbomen zijn de den en de spar, onze kerstboom. Naaldbomen hebben stevige smalle bladeren, vaak met een scherp puntje: de ‘naalden’. Loofbomen, zoals de eik en de beuk, hebben brede platte bladeren. De meeste loofbomen verliezen in koudere streken hun bladeren in het najaar, de meeste naaldbomen blijven ’s winters groen.
In het tropisch regenwoud groeien bomen het hele jaar door. Ze hebben daardoor bijna geen jaarringen.
Bomen en beesten Alle planten, dus ook bomen, hebben met dieren te maken. Soms als vijand, want veel dieren eten planten. Maar vaak ook als vriend. Veel zaden van bomen worden door dieren verspreid: door eekhoorns en gaaien, door apen en toekans. Voordat een boom zaden krijgt moeten eerst de bloemen worden bestoven. Ook daarbij zijn dieren vaak onmisbaar. Vooral in tropische bossen, waar ook vleermuizen en vogels bloemen bestuiven. Vaak vergeten, maar minstens even belangrijk, is de rol van allerlei dieren en schimmels bij de afbraak van oude bladeren, dode boomstammen en ander ‘afval’. Alleen daardoor kunnen onmisbare stoffen weer door de planten worden opgenomen.
De palmen vormen een bekende tropische bomen-familie met bijna 3000 soorten.
Boom van teen tot top Bomen zijn zwaar en gebruiken enorme hoeveelheden water. Ze hebben daarom meestal een uitgebreid wortelstelsel. Daarmee staan ze stevig en kunnen ze veel water opzuigen. Een boom van 12 meter slurpt elke dag al 200 liter uit de bodem. De stam is de ‘stengel’ van de boom. Er lopen honderden kleine buisjes doorheen waardoor water van de wortels 2
WNF07109-08 Infoblad bomen
28-08-2007
18:17
Pagina 3
Bossen De verdiepingen van het bos
Oerwouden…
Samen met andere planten, schimmels en dieren vormen de bomen het bos: de ‘stad’ waar iedereen zijn taak heeft. En net als de stad is opgebouwd uit verschillende lagen - onder de grond, de straat, de verschillende verdiepingen van de huizen, de daken en de torenflats - zo bestaat ook een bos uit verschillende ‘etages’. In sommige bossen zijn die lagen duidelijk: boven de grond een laag kruiden, dan de struiken, vaak een laag met kleinere bomen en als bovenste etage het kronendak. In veel bossen lopen de lagen ook wel door elkaar. In ieder geval kom je op verschillende hoogtes verschillende soorten dieren en planten tegen.
Behalve de leeftijd van het bos en het bostype is nog een belangrijk verschil tussen de verschillende bossen. Dat is de mate waarin de mens invloed heeft of heeft gehad. De bossen die nog totaal hun eigen gang gaan, noemen we oerbossen of oerwouden. Veel mensen denken daarbij direct aan regenwoud, maar dat hoeft niet. Ook in koudere streken zijn oerbossen te vinden. En in veel regenwouden is de invloed van de mens merkbaar, dus dat zijn eigenlijk geen oerwouden meer.
In de tropen zijn nog uitgestrekte natuurlijk wouden waar de rivieren hun eigen loop bepalen.
Bij een bosrand - zoals langs een rivier - lopen de lagen van het bos in elkaar over.
Jonge bossen, oude bossen
…en bomenakkers
Op sommige plekken van de wereld zul je nooit bos tegenkomen. Daar is het te droog of te koud. Maar op de meeste plaatsen op het land komt uiteindelijk bos. Zelfs in een moeras. Dat gebeurt niet van de ene op de andere dag, soms gaan er eeuwen overheen. Daar staat tegenover dat bos duizenden jaren kan blijven bestaan. Tot er bijvoorbeeld een bosbrand of een overstroming komt: dan begint het verhaal weer overnieuw. In oeroude bossen begint het verhaal weer opnieuw. In oeroude bossen begint het verhaal op heel kleine schaal opnieuw als er een oude boom omvalt. Daardoor kun je in zo’n oerbos heel veel verschillende plekken tegenkomen, van open tot totaal begroeid, van pril tot oeroud. En veel verschillende plekken betekent automatisch veel verschillende planten en dieren die zich daar thuis voelen.
In uiterste gevallen heeft de mens alle bomen van een bos gekapt en weer nieuwe bomen geplant. Zulke aangeplante bossen noemen we cultuurbossen. Een cultuurbos ziet er meestal heel anders uit dan een oerbos. Zeker als het enige doel is zoveel en zo snel mogelijk hout uit het bos te halen. In zo’n productiebos staan de bomen in rijen, zijn van dezelfde soort en hebben allemaal dezelfde leeftijd. Ook zijn er vaak boomsoorten aangeplant die uit een ander deel van de wereld komen. Voor de natuur en voor natuurliefhebbers is er in zo’n bos veel minder te beleven.
Verschillende soorten bos Op het grootste deel van het land komt uiteindelijk bos. Maar hoe dat bos eruitziet, kan behoorlijk verschillen. Het ene bos is het andere niet. Zo groeien in Siberië enorme naaldwouden en rond de evenaar tropische regenwouden. Biologen onderscheiden tientallen soorten bossen. Maar in grote lijnen kun je bossen indelen in een handvol verschillende typen, waaronder tropisch regenwoud en noordelijk naaldbos.
Productiebossen zijn aangeplant om er zo snel mogelijk zo veel mogelijk hout uit te kunnen halen. 3
WNF07109-08 Infoblad bomen
28-08-2007
18:17
Pagina 4
Gebruik van bossen Bossen voor mensen
Hout: mooi spul
Over het algemeen kunnen bossen prima zonder mensen. Voor de mens zou het er zonder bossen heel wat minder goed uitzien. Allereerst zijn bossen mooi. Zeker natuurlijke bossen met veel afwisseling en met veel verschillende planten en dieren. Ideale gebieden om tot rust te komen en te genieten. Of om op avontuur te gaan en van alles te ontdekken. Maar bossen zijn ook op andere manieren erg nuttig voor de mens.
Het bekendste product uit bossen is hout. Iedereen in de wereld gebruikt het. Miljoenen mensen zijn van hout afhankelijk om te stoken en te koken. Maar het is vooral ideaal materiaal om mee te bouwen. Veel cultuurbossen zijn speciaal aangelegd om rechte stammen te leveren waar planken en balken van worden gezaagd. Daarnaast is hout de belangrijkste grondstof voor papier.
Producten van het bos Over de hele wereld zijn miljoenen mensen direct afhankelijk van bossen. Zo leven in Zuid-Amerika nog veel indianen in het regenwoud en in de wouden van Azië onder andere Papoea’s. Maar ook in en rond noordelijke bossen wonen mensen zoals de Lappen. Soms maken deze volken al duizenden jaren gebruik van het bos. Ze maken jacht op dieren en zoeken vruchten of paddestoelen. Sommige producten verkopen ze aan mensen die buiten het bos wonen. Er zijn zelfs bosproducten die de hele wereld overgaan, zoals paranoten uit de bossen van Brazilië en rotan uit Indonesië: de stengels van een klimplant waarvan onder andere ‘rieten’ stoelen worden gemaakt.
Hout is een belangrijk bouwmateriaal.
Bos als apotheek Maar er is nog een andere manier waarop bossen nuttig zijn voor de mens. Daarvoor is niet de grote hoeveelheid hout van belang, maar alle verschillende soorten planten en dieren die in het bos leven. Zo zijn uit planten en regenwouden heel veel geneeskrachtige stoffen gehaald. Vaak wordt bij de speurtocht naar zulke planten gebruik gemaakt van de kennis van medicijnmannen van de volken die al eeuwen in de wouden leven. De geneeskrachtige stoffen kunnen vaak nagemaakt worden, maar zonder het voorbeeld hadden we ze nooit gevonden. Ruim eenderde van onze medicijnen is direct of indirect afkomstig uit het bos. De olie uit eucalyptusbladeren wordt bijvoorbeeld gebruikt tegen hoest. En dankzij een bloemplantje uit de bossen van Madagaskar (maagdenpalm) genezen tegenwoordig de meeste kinderen van bloedkanker.
Er zijn nog steeds mensen die vruchten en ander voedsel in natuurlijk bos verzamelen.
Goed voor bodem en lucht Maar ook zonder er iets uit te halen zijn bossen nuttig. Zelfs voor mensen die duizenden kilometers van het bos vandaan wonen. Zo houden bossen veel water vast. Van kale heuvels zou regenwater direct wegstromen, met bos blijft het meeste water hangen en sijpelt geleidelijk naar de rivieren. Zo blijft er altijd water beschikbaar en komen er minder overstromingen. Bovendien houden de boomwortels de bodem vast. Op kale berghellingen spoelt de grond na een paar flinke buien weg; bossen voorkomen zo’n ramp. Ook voor het klimaat zijn bossen belangrijk. Ze zuiveren de lucht en voorkomen grote temperatuurswisselingen.
Eucalyptus-bomen bevatten geurige olie die in geneesmiddelen gebruikt wordt. 4
WNF07109-08 Infoblad bomen
28-08-2007
18:17
Pagina 5
Misbruik van bossen plaats te maken voor landbouw. In Zuidoost-Azië maken enorme stukken regenwoud plaats voor plantages van oliepalmen, in het Amazone-gebied voor soja. De bodem is meestal dun en onvruchtbaar. Na een paar jaar is de grond uitgeput. Ook in Nederland heeft het bos plaatsgemaakt voor bouwland, maar dan vooral eeuwen geleden. En zelfs nu verdwijnt nog bos om plaats te maken voor een snelweg. In andere landen verdwijnen vaak prachtige wouden onder water als er een stuwmeer wordt aangelegd.
Ontbossing vroeger en nu De bossen kunnen nuttig gebruikt worden. Helaas gaat de mens daarin vaak te ver. Ontbossing is niet iets van de laatste tijd. Al meer dan 2000 jaar geleden kapten de Grieken en Romeinen heel veel bomen. Vooral om boten te bouwen. Zo verdwenen de bossen rond de Middellandse Zee. Maar de laatste eeuw vindt ontbossing over de hele wereld plaats. Waarschijnlijk is nu nog maar de helft van het aantal bossen over. Elke drie maanden verdwijnt een oppervlak tropisch bos zo groot als Nederland en wereldwijd wordt een nog groter oppervlak natuurlijk bos onherstelbaar beschadigd.
In een plantage van olie-palmen leven veel minder verschillende planten en dieren dan in het oorspronkelijke regenwoud.
Veranderend klimaat Veel tropisch regenwoud maakt plaats voor akkers. Luchtvervuiling is een sluipende bedreiging voor bossen. Stoffen die de regen zuur maken tasten honderden kilometers verderop de bomen aan. Zo zijn in Oost-Europa grote stukken bos afgestorven. Gelukkig is dit probleem op veel plaatsen verholpen door de zwavel uit brandstof te halen. Maar er loert een groter gevaar: de verandering van het klimaat. Vooral door het grote energieverbruik komen veel verbrandingsgassen in de lucht. Daardoor dreigt het broeikaseffect, waardoor het klimaat op aarde verandert. De verandering van het klimaat kan zo snel gaan dat de natuur het niet meer bij kan benen. Wat dat precies voor de bossen zou kunnen betekenen is nog onbekend, maar dat het niet goed is, is wel duidelijk.
Heel veel hout Een belangrijke oorzaak van het verdwijnen of beschadigen van bos is het kappen voor hout. Hout wordt in enorme hoeveelheden verbruikt. Elke Nederlanden verbruikt dagelijks een blok ter grootte van twee melkpakken. Veel hout wordt gebruikt in de bouw. Maar ook papier is een steeds grotere houtverslinder. In de minder ontwikkelde landen wordt hout vooral gebruikt als brandstof.
Bos beschadigd In de meeste gevallen ondervindt het bos schade door de houtkap. Vooral de tropische regenwouden zijn erg gevoelig. De bodem spoelt snel weg. En met het planten van bomen van dezelfde soort krijg je geen tropisch regenwoud terug. Bossen in gematigde streken herstellen makkelijker. Toch is ook in dit soort bossen de schade enorm als een oerbos voor de bijl gaat.
Bos in de weg Sommige bossen worden door klimaatverandering droger waardoor er vaker bosbranden zijn.
Niet iedereen vindt bossen nuttig. Vaak staan ze mensen juist in de weg. Enorme stukken regenwoud worden gekapt om 5
WNF07109-08 Infoblad bomen
28-08-2007
18:17
Pagina 6
Bescherming van bossen Beschermde gebieden Gelukkig zijn er op de wereld veel mensen die zich bezorgd maken om de bossen. Zo is bijvoorbeeld wereldwijd bijna 4 miljoen vierkante kilometer bos beschermd: een gebied van 100 keer zo groot als Nederland. Dat lijkt veel, maar het betekent dat het allergrootste deel van de bossen onbeschermd is. Nog steeds is 90% van de bossen vogelvrij.
Verantwoord oogsten Hout is een prachtig materiaal. Maar er zijn verschillende manieren waarop de bomen uit het bos kunnen worden gehaald. Van totale kaalkap tot een manier waarop het bos zoveel mogelijk natuurlijk blijft. Het WNF wil dat er uiteindelijk alleen op een bosvriendelijke manier wordt gekapt. In 1991 heeft het Wereld Natuur Fonds aan de wieg gestaan van de Forest Stewardship Council (de Raad voor Goed Bosbeheer). Deze FSC, nu een zelfstandige organisatie, heeft regels opgesteld voor een verantwoorde houtkap. Hout dat volgens deze regels is geoogst krijgt een speciaal keurmerk. Zulk hout is nu al verkrijgbaar. Mensen die hout kopen kunnen aan dat keurmerk zien dat het hout niet ‘fout’ is. Ook de omvorming van natuurlijk bos in plantages en akkers is vaak te voorkomen. Er zijn producten die op de lange termijn meer geld opleveren en beter zijn voor het bos en de mensen.
Nog steeds is het grootste deel van de bossen onbeschermd.
Minder hout gebruiken Als we bossen willen redden, zullen we minder hout moeten gebruiken. Dat is goed mogelijk. Het Wereld Natuur Fonds wil in Nederland het houtverbruik met de helft verminderen. Niet door twee keer zo weinig huizen te bouwen of minder te lezen, maar door slim gebruik. Dat betekent vooral: hergebruik. Zo verdwijnt veel sloophout nu nog in de vuilverbrandingsoven terwijl het nog goed te gebruiken is. Een aantal keren als timmerhout, vervolgens voor pallets en voor spaanplaat. Uiteindelijk kan er papier van worden gemaakt, dat nog een aantal keren hergebruikt worden als kringlooppapier. En dan pas de oven in zodat het energie kan opleveren.
Aan het FSC-keurmerk kun je ‘goed hout’ in de winkel herkennen.
Wereld Natuur Fonds in actie Honderden bosprojecten Bescherming van bossen is altijd een belangrijk onderdeel van het werk van het Wereld Natuur Fonds geweest. In tientallen landen worden honderden projecten uitgevoerd of gesteund om bosgebieden te beschermen. Het is vooral de bedoeling dat de mensen inzien dat bescherming van bossen noodzakelijk en mogelijk is. De projecten worden daarom altijd samen met de plaatselijke bevolking uitgevoerd. Vooral in arme landen is het belangrijk dat de mensen geholpen worden om een beter leven te krijgen én de bossen te sparen of te herstellen. Dat kan goed samengaan. Als je bossen op een verstandige manier gebruikt, kun je er geld aan verdienen zonder dat het bos er blijvende schade van ondervindt. 6
Weten en bevolking meepraten De plaatselijke - zoals deze Braziliaanse boer - plukt soms letterlijk de vruchten van bosbescherming.
WNF07109-08 Infoblad bomen
28-08-2007
18:17
Pagina 7
Bescherming van bossen is pas goed mogelijk als je precies weet waar welke bossen liggen. Het Wereld Natuur Fonds laat daarom ook onderzoek uitvoeren. Een belangrijk resultaat daarvan is een wereldkaart waarop alle bossen van de wereld staan. Soms bestaat bescherming van bossen uit het praten van mensen die veel te vertellen hebben. Dat kan veel opleveren. Zo besloot de president van de Russische republiek Sakha ruim 700.000 km2 oerbos te beschermen: een gebied groter dan Frankrijk. Begin 2007 spraken de regeringen van Indonesië, Maleisië en Bruneï af om het hart van het eiland Borneo (dat deze landen delen) te beschermen: een regenwoudgebied vijf keer zo groot als Nederland.
een wereld zonder bos niet compleet is. Iedereen kan en moet daarvoor zijn steentje bijdragen. Of zijn duurzaam geproduceerde plankje of velletje kringlooppapier.
Jong geleerd, jong gedaan Niet alleen volwassenen kunnen belangrijk werk voor de bossen verrichten. Soms zijn kinderen er zelfs beter in. De WNFRangerclub heeft al verscheidene succesvolle acties gevoerd voor bossen. Tijdens een actie in de jaren ’90 kochten ze een eigen stuk regenwoud in Costa Rica. Dankzij de WNF-Rangers is dit ‘Tropisch Rangerwoud’ nu beschermd. Later volgden acties voor de orang-oetan en zijn bos op Borneo en voor het koninkrijk van de jaguar: het Amazone-gebied. Bossen blijven belangrijk. En helaas zullen bossen en hun bewoners voorlopig nog wel bedreigd blijven. Maar er gebeurt steeds meer om ze te beschermen. De mensen gaan inzien dat
Regenwoud in Costa Rica (Midden-Amerika).
Bomenrecords Hoogste: Diepste wortels: Zwaarste: Oudste van Nederland:
132 meter (Eucalyptus regnans, Australië) 120 meter (wilde vijg, Zuid-Afrika) 2000 ton (reuzensequoia, Californië) 800 jaar (linde, Sambeek)
Bossen in cijfers Zoveel bos is er: 39 miljoen km2 (bijna 1000 x Nederland) Zoveel bos is er beschermd: 4 miljoen km2 (bijna 100x Nederland) Zoveel natuurlijk bos verdwijnt er per jaar: 150.000 km2 (ruim 4x Nederland)
Geen zuurstof, wel belangrijk Vaak wordt gezegd dat bossen zuurstof maken en koolstofdioxide (CO2) uit de lucht halen. Echt waar is dat niet. Tenminste, niet bij natuurlijke bossen. Wat is het geval? Planten, dus ook bomen, nemen als ze groeien CO2 uit de lucht op. Daarbij komt zuurstof vrij. Het CO2 wordt omgevormd tot plantaardig materiaal zoals blad en hout. In een natuurlijk bos blijven bomen en planten na hun dood liggen. Bijna de hele plant wordt afgebroken, door schimmels, bacteriën en duizenden dieren. Die gebruiken daarbij juist weer zuurstof en geven CO2 af. Alles bij elkaar wordt in zo’n bos evenveel zuurstof gebruikt als gemaakt. Er komt evenveel CO2 vrij als wordt vastgelegd. Alleen op plaatsen waar plantaardig materiaal blijvend wordt vastgelegd, komt meer zuurstof vrij dan verbruikt wordt. Dat gebeurt bijvoorbeeld in veengebieden, maar zelden in bossen. Gelukkig zijn er nog tientallen betere redenen om oerbossen te behouden.
7
WNF07109-08 Infoblad bomen
28-08-2007
18:17
Pagina 8
Is al het hardhout fout? Er is nogal wat verwarring over het woord hardhout. Een hardhouten tuinbankje, een hardhouten kozijn; dat klinkt niet verantwoord. Maar is al het hardhout fout? En is hardhout altijd tropisch? Houtvesters noemen al het hout van loofbomen hardhout. Al het hout van naaldbomen heet zachthout. Het maakt niet uit waar de bomen vandaan komen. Eikenhout en beukenhout zijn dus ook hardhout. Niet al het hardhout is dus tropisch hardhout. Wel is het zo dat in de tropen vooral veel loofbomen groeien. Dus bijna al het tropisch hout is ook tropisch hardhout. Het verwarrende is dat er ook loofbomen zijn met hout dat zacht is. Wilgenhout bijvoorbeeld, of balsahout uit de tropen. Toch heet dat hout hardhout, gewoon omdat het van loofbomen komt. Andersom bestaat er ook ‘zachthout’ dat behoorlijk hard is. Of hout ‘goed’ of ‘fout’ is kun je moeilijk zien. In ieder geval is tropisch hout zelden op bosvriendelijke manier geoogst. Als er een FSC-keurmerk op staat weet je pas zeker dat je ‘goed’ koopt.
Verschillende bossen Naaldbos
Tropisch regenwoud
Oppervlak: 13,9 miljoen km2 Beschermd: 5% Bijzonderheden: In koudere streken (Canada, Scandinavië, Siberië). Bomen (den, spar) hebben dunne, taaie bladeren (‘naalden’). Ook ’s winters groen. Weinig ondergroei. Enkele dieren: boommarter, wilde kat, kruisbek, rendier, wolf.
Oppervlak: 11,2 miljoen km2 Beschermd: 8% Bijzonderheden: Rond de evenaar. Hele jaar warm en nat, hele jaar groen. Vaak met erg arme, dunne bodem. Enorm veel verschillende soorten dieren en planten. Enkele dieren: orang-oetan, gorilla, luiaard, tijger, ara, Aziatische olifant.
Mangrove Oppervlak: 0,2 miljoen km2 Beschermd: 9% Bijzonderheden: In warme, modderige kustgebieden overal in de tropen (overal waar geen koraalrif is). Bomen staan in zout water. Enkele dieren: neusaap, slijkspringer, zilverreiger, zeekrokodil, mangroveslang.
orang-oetan
Gematigd loof- en gemengd bos
Tropisch droog bos
Oppervlak: 7,2 miljoen km2 Beschermd: 6% Bijzonderheden: Vroeger in grootste deel Europa (waaronder Nederland) en Noord-Amerika. Loofbomen verliezen blad in de winter. In voorjaar veel bloeiende bodemkruiden. Enkele dieren: wild zwijn, das, bonte specht, bever, zwarte beer.
Oppervlak: 0,8 miljoen km2 Beschermd: 5% Bijzonderheden: In droge, warme streken (o.a. West-Brazilië, Zambia, Zuidoost-Australië). Bomen verliezen blad in droge periode. Enkele dieren: gaur (rund), Komodovaraan, koala, ringstaartmaki.
8
WNF07109-08 Infoblad bomen
28-08-2007
18:17
Pagina 9
Het tropisch regenwoud Tropische regenwouden vind je rond de evenaar. In Afrika, Zuid- en Midden-Amerika, Zuidoost-Azië en NoordoostAustralië. Regenwouden hebben drie eigenschappen: 1. Het is er altijd groen, nooit zijn alle bomen tegelijk kaal. 2. Het is er altijd nat, het regent er bijna dagelijks. 3. Nergens anders komen zoveel verschillende soorten planten en dieren voor. Vooral dat laatste maakt regenwouden zo bijzonder. Een paar voorbeelden van de onvoorstelbare rijkdom aan soorten: • Op een gebied van 7 km2 in Midden-Amerika werden evenveel soorten planten gevonden als in heel Engeland
De jaguar voelt zich vooral in het tropisch regenwoud thuis.
(30.000 keer zo groot).
• Op één boom in een regenwoud werden 43 soorten mieren aangetroffen, meer dan in heel Nederland. • Volgends een schatting komen in de regenwouden 30 miljoen soorten insecten voor: dertig keer zoveel als het totale aantal diersoorten dat nu bekend is. • In Costa Rica ligt ‘het Tropisch Rangerwoud’: een door de jeugdleden van het WNF aangekocht regenwoud van twee km2. Hier komen meer soorten vogels voor dan in heel Nederland.
Doe het zelf Ook zonder onszelf voor bulldozers en kettingzagen te werpen kunnen we de bossen beschermen. Hoe? Hier een paar ideeën. • Gebruik schriften van kringlooppapier, houd oud papier apart. • Wees zuinig met papier: print minder en gebruik liever een doekje dan een keukenrol. • Koop alleen bosvriendelijk hout (‘FSC-hout’). Ligt dat niet in de winkel? Vraag ernaar! • Tweedehands hout is soms nog beter dan nieuw. Bij sloopbedrijven is het te koop en uit een afgedankte kast is het gratis. • Vertel andere mensen hoe belangrijk en mooi bossen zijn.
Uitgave:
Wereld Natuur Fonds 2007
Tekst en samenstelling:
Geert-Jan Roebers
Productie en eindredactie:
Wereld Natuur Fonds, Cynthia van Zwol
Vormgeving:
PPC Almere, Hans van der Meulen
Fotografie:
WWF-Canon: Edward Parker, Hartmut Jungius, A. della Bella, J. Rey-Millet, Oliver Phillips, Michèle Dépraz, Jane Yorath, Zig Koch, Chris Martin Bahr, Terry Domico, Bernard de Wetter.
Wereld Natuur Fonds Driebergseweg 10 3708 JB Zeist Postbus 7 3700 AA Zeist
9
Servicelijn: 0900 - 1962 (e 0,20/min) Fax 030 - 6930408
[email protected] www.wnf.nl
WNF07109-08 Infoblad bomen
28-08-2007
$
18:18
Pagina 10
K N I P PA G I N A
$
Naaldbos, Tennessee (VS)
Ratelpopulieren in de winter
Joshua tree, Californië (VS)
Boomvaren
De reuzenpanda klimt ook in bomen.
Moerascypressen 10
