Info brochure
MIDDELHEIMMUSEUM
p. 2 p. 3 p. 5
museum Midd elheim h o ol seum en sc Tussen mu 10 thema’s zijn er? lijkhed en e g o m e lk We de le erjaa r: Website ste , 2de en 3 1 r o o v Thema’s Beweging o ep Beeld engr e figuur Menselijk Huid Kleur
d e en o or 4d e, 5 Thema’s v n Beeldteke Leegte O mgeving raal Architectu Abstract informatie Algemene nd Plattegro
a 6d e leerja
p. 8 p. 7 p. 10 p. 10 p. 10 p. 10 p. 11 p. 11 r:
Concept en realisatie: Jet de Kort, freelance medewerker Middelheimmuseum Grafische vormgeving: Nicole Schellekens Foto’s details: Marleen Peeters Tekst Muzzzé: Saskia Reusens Eindverantwoordelijke: Greet Stappaerts, publiekswerking Middelheimmuseum
p. 12 p. 12 p. 12 p. 13 p. 13 p. 14 p. 16
Infobrochure Muzzzé is een ontdekkingstocht doorheen het park met verschillende opdrachten. Voor elk bezoek een ander thema. Zo raak je nooit uitgekeken.
Middelheimmuseum 1
um... e s u m m i e h l e d Mid In
1950 organiseerde de Stad Antwerpe n in het Middelheimpark een internationa le openluchttentoonstelling voor beel dhouwkunst. Het werd een groot succ es. De tentoonstelling was meteen ook de aanleiding tot de oprichting van het Middelheimmuseum.
De
bedoeling van het museum stond van bij de start al vast: het museum moest een zo ruim mogelijk overzich t geven van de moderne beeldhouwkunst in al zijn facetten. De jaarlijkse Biënnales zorgden ervoor dat er elk jaar nieuwe kunstwerken bijkwame n. In 1993 stopte men met de jaarlijkse Biënnales. In de plaats daarvan besloot men de collectie uit te breiden met de nadruk op hede ndaagse beeldhouwkunst.
De
vaste collectie van het museum vind je in twee parkgedeelten: Middelheim-hoog en Middelheim-laag. De twee parken worden gescheiden door de Middelheimlaan. Naast de vaste collectie organiseert het museum jaarlijks tijdelijke tentoonstellingen.
Het contact tussen het publiek en de kunstwerken is een van de belangrijkste taken van het museum. Het nieuwe museumspel, Muzzzé, wil hier nog meer toe bijdragen.
tussen MUSEUM en SCHOOL: EEN INFOBROCHURE / EEN WERKMAP museJA! en Muzzzé Het Middelheimmuseum werkt al geruime tijd actief met museJA! Odette Peterink en Els Verstraete bedachten dit museumspel in 1998. Het behandelde 10 kunstwerken uit de vaste collectie en richtte zich naar leerlingen tussen zes en twaalf jaar en hun ouders, leerkrachten en begeleiders. Met museJA! bezocht je het museum op een actieve manier. Na 6 jaar van intensief gebruik besliste de dienst Publiekswerking van het Middelheimmuseum om de aanpak van museJA! te verruimen. Dit gebeurde in samenspraak met Jet De Kort, freelance educatief medewerker van het Middelheimmuseum.
Jet ontwikkelde een nieuw museumspel: Muzzzé. De tien kunstwerken van het museJa!-spel vormen de basis. Elk van deze werken behandelt een bepaald thema. Voor het nieuwe spel selecteerde ze vier extra beelden per thema. Zo worden de verschillende thema’s nu verder uitgediept aan de hand van vijf beelden. Door het werken met 10 verschillende thema’s (elk koffertje bevat één thema) kan je het spel met verschillende groepen op hetzelfde moment spelen.
Muzzzé biedt ook de mogelijkheid om het museum telkens vanuit een ander vertrekpunt te bezoeken. Je hoeft het spel niet onder begeleiding
2
3
van een gids te spelen, maar het kan wel.
Dialoog Muzzzé brengt een dialoog tot stand tussen de leerlingen, het kunstwerk en de leraar / museumgids. Opdrachten zetten de kinderen aan tot ontdekken, leren kijken en herkennen van beeldtaal. Zo worden de eindtermen voor het basisonderwijs geïntegreerd in het museumspel. Het spel besteedt ook aandacht aan de verwerking van de thema’s. De kinderen krijgen per thema verschillende beelden te zien. Dit maakt het voor hen makkelijker om een vollediger beeld van elk thema te krijgen. Het helpt hen om de thema’s makkelijker te herkennen in andere beelden. Het spel moedigt de leerlingen ook aan om over de beelden te praten. Op deze manier worden de thema’s bevattelijker voor hen. Een passief spel is het dus zeker niet: het vraagt enige inspanning van de leerlingen om de thema’s te doorgronden.
Proces Kijken is een proces; een begeleidende brochure helpt de leerkrachten bij het begeleiden van dit proces. In de brochure vind je oefeningen als voorbereiding én verwerking van het museumbezoek. Het museumbezoek is perfect inpasbaar binnen andere leergebieden zoals Nederlands, wereldoriëntatie, wiskunde of lichamelijke opvoeding. Hetzelfde geldt voor de
leergebiedoverschrijdende eindtermen leren leren en sociale vaardigheden. De kunstwereld en de onderwijswereld raken elkaar immers niet alleen op het vlak van muzische vorming; ze kunnen elkaar ook verrijken op andere domeinen.
10 thema’s Sinds enkele jaren werken de gidsen met educatieve themabrochures zoals het park, het beeld, het object, de leegte, de ruimte en het verhaal (Paul Van Beek, 1995). Deze brochures geven een mooi overzicht van de krachtlijnen van de beeldhouwkunst in de 20ste eeuw. Deze tekst vind je op de website van het Middelheimmuseum http://museum.antwerpen.be (publiekswerking-groepen-jongeren-WYSIWYG). Voor de leerkracht vormen deze brochures waardevolle achtergrondinformatie. De 10 thema’s van het Muzzzé-spel zijn hierop gebaseerd.
4
5
Eigen keuze Omdat je zelf een thema kiest voor je bezoek, hebben we aan elk thema een leeftijdsindicatie gegeven. Zo kan je de collectie elke keer vanuit een andere invalshoek benaderen. Niets verplicht je echter deze indeling te blijven hanteren. Je kiest een thema dat aansluit bij je leerlingen en je programma.
Koffertjes Elk thema zit in een koffertje met een eigen kleur. Je vindt deze koffertjes aan een mobiel rek op de binnenplaats van het Middelheimmuseum. Elk thema omvat 5 beelden. Elk koffertje bevat een verhaal, kijk-, zoek- en doe-opdrachten, materialen en informatie voor de leerlingen. Meer uitleg over de opdrachten vind je in het grote verhalenboek. Elk verhalenboek bevat een plattegrond waarop de beelden zijn aangeduid. Zo vind je ze makkelijk terug in het park. Bovendien vind je op de titelbordjes bij deze beelden ook de kleur van het thema terug.
Al het begeleidingsmateriaal voor het Muzzzé-spel vind je terug in het koffertje. Dat is handig, want zo kan je alle informatie met je meedragen op je wandeling door het park.
Muzzzé en August Muzzzé
richt zich in de eerste plaats naar
kinderen. Om het voor hen wat aantrekkelijker te maken, worden de verschillende thema’s uitgelegd door twee nieuwe figuurtjes: Muzzzé en August. Muzzzé is een bezig bijtje en woont in het Middelheimpark. Hij brengt veel tijd door in het atelier van zijn vriend, de beeldhouwer August. August leert Muzzzé een heleboel over de verschillende thema’s in de beeldhouwkunst. Muzzzé geeft deze informatie door aan de kinderen en helpt hen bij de opdrachten.
WEBSITE Het pakket van Muzzzé is beschikbaar op de museumsite http://museum.antwerpen.be (publiekswerking/groepen/kinderen). Hier vind je alle thema’s terug en ook de wijze van benadering. Het museumspel vormt bovendien een perfecte voorbereiding op WYSIWYG, een pakket didactisch materiaal voor geleide bezoeken in het Middelheimmuseum voor het secundair onderwijs. Ook dit deel vind je op hetzelfde webadres.
6 7
Mogelijkheden met het museumspel
1.
Muzzzé: De leerkracht kiest ervoor zelf met de klas op stap te gaan in het museum. Hij gebruikt Muzzzé als basis voor het museumbezoek en begeleidt de eigen klas. De opdrachten in het koffertje helpen de leerkracht en de leerlingen op hun ontdekkingstocht door het museum.
2.
Muzzzé + gids: De leerkracht wil het museum bezoeken onder begeleiding van een gids. Ook dit kan. Het gebruik van het spel vraagt immers van de leerkracht enige voorbereiding. Een museumgids biedt de nodige hulp. Het Muzzzé-koffertje blijft de basis van het museumbezoek.
Het inschakelen van een museumgids biedt een meerwaarde: door zijn grondige kennis van de beeldhouwkunst, speelt hij als het ware met de thema’s: hij betrekt andere beelden van het park bij de verschillende thema’s en hij ziet de combinatie van thema’s in eenzelfde beeld. Hij kan de oefeningen aanpassen per groep, zodat de thema’s op verschillende manieren kunnen benaderd worden.
3.
Muzzzé + atelier: Je hebt zelf de rondleiding gedaan en je wilt aansluitend met de kinderen werken in een atelier. Nadat de leerlingen met Muzzzé gewerkt hebben, mogen ze zelf creatief aan de slag in het atelier, onder begeleiding van een museumgids. In overleg met de leerkracht speelt de gids in op het thema dat tijdens de rondleiding centraal stond. Elke gids vult dit in op zijn persoonlijke manier. Een museumgids doet de rondleiding en je wilt aansluitend met de kinderen werken in een atelier. Hier geldt dezelfde formule.
8
9
THEMA’S VOOR 1
STE
,2DE EN 3DE LEERJAAR
EERSTE leerjaar:
BEWEGING Beweging brengt de beeldhouwkunst uit een statische voorstelling van de figuur. Figuren komen letterlijk in beweging. Dit thema leidt echter ook naar andere onderwerpen dan het de figuur alleen. Beweging van het beeld ontdek je in beelden die echt bewegen - bv. onder invloed van de wind - en in beelden die de illusie van beweging oproepen. We besteden ook aandacht aan mechanische en natuurlijke bewegingen.
TWEEDE leerjaar:
BEELDENGROEP Een beeld kan alleen staan, maar vaak bestaat een beeld uit meerdere delen. We onderzoeken de onderlinge verbondenheid. Wat hebben de verschillende delen met elkaar te maken? Hier ligt de nadruk op dezelfde vormgeving, de afstand tussen de beelden, de communicatie, hetzelfde materiaal en dezelfde kleur. We besteden aandacht aan communicatie en aan het zelf uitbeelden van een beeldengroep.
MENSELIJKE FIGUUR Vroeger stelde de kunstenaar de mens voor als een ideaalbeeld. Beelden gaan nu over emotie en kwetsbaarheid, genialiteit en helden of over mythologische wezens. Als je goed kijkt, vind je hierin informatie over het beeld zelf. Hoe voelt de leerling zich bij het beeld? Hier ligt de nadruk op de houding en de vormentaal van het beeld. We besteden aandacht aan emoties en ideeën.
DERDE leerjaar:
HUID Elk voorwerp heeft een eigen huid. Ook een beeld. Hiermee kan de kunstenaar veel vertellen, want de huid van een beeld is geen imitatie van de werkelijkheid. Het heeft een eigen expressie. De huid draagt ook de sporen van het ontstaan van het beeld. Als het beeld in verschillende stukken aan elkaar is gelast, blijven bv. de lasnaden zichtbaar. We besteden aandacht aan het ontstaansproces van het beeld via het opbouwen of weghalen van materiaal en aan de rol die het oppervlak of de huid van het beeld speelt.
KLEUR Kleur is een middel om iets toe te voegen aan het beeld. De kunstenaar is niet meer alleen afhankelijk van de eigenheid van het materiaal. Welke functie heeft kleur bij een beeld? Welk effect heeft kleur op de leerling? We besteden aandacht aan het contrast tussen warme en koude kleuren, aan de kleur van het natuurlijke materiaal en aan de toevoeging van kleur.
OPMERKING:
Bij
de thema’s voor het 1ste, 2de en 3de leerjaar leggen we de nadruk op de
beeldtaal van de moderne kunst (vanaf het einde van de 19de eeuw tot 1960).
10
11
THEMA’S
VOOR 4DE ,5DE EN 6DE LEERJAAR
VIERDE leerjaar:
BEELDTEKEN Taal is ontstaan uit tekens, kleine tekeningen die je kunt lezen. Onze maatschappij maakt gebruik van pictogrammen. Ook kunstenaars gebruiken het beeld als een beeldteken en vertellen op die manier een verhaal. Letters en beelden staan in relatie tot elkaar en worden een nieuw beeldteken. We zien hoe letters of voorstellingen een beeld kunnen worden.
VIJFDE leerjaar:
LEEGTE Een gat of opening in een werk geeft het beeld een nieuwe betekenis. De opening wordt even belangrijk als het volume. De leerlingen ontdekken welke vorm deze opening heeft. In de hedendaagse kunst gaat men anders om met leegte. Het beeld bestaat als een omhulsel, het beeld is binnenin leeg. Waar doen deze beelden aan denken? We besteden aandacht aan de tegenstelling tussen open en gesloten.
OMGEVING Het beeld en zijn omgeving vormen samen het werk. Het beeld is verbonden met de plek waar het staat. Leerlingen ontdekken hoe de kunstenaar deze omgeving heeft bewerkt om ze deel te laten uitmaken van het beeld. De voorstelling van een andere omgeving voor het beeld maakt duidelijk wat er verandert. Welke invloed heeft de omgeving? We besteden aandacht aan het samengaan van beeld en omgeving.
ZESDE leerjaar:
ARCHITECTURAAL Het beeld legt relaties naar architectuur. Je kunt het beeld betreden zoals een bouwwerk. Het spoort je aan tot specifieke ervaringen. Soms lijkt het op een echt gebouw, maar toch ontbreekt er dan iets. Welke beleving ondergaan de leerlingen? Welke associaties maken ze? We besteden aandacht aan het beeld als architectuur en constructie.
ABSTRACT Het beeld is geen weergave meer van de realistische vormen van de natuur. De kunstenaar werkt met abstracte vormen zoals kubussen, driehoeken, rechthoeken en cilinders. Beelden staan vaak niet meer op een sokkel, maar in contact met de grond. Ze nemen de ruimte letterlijk in. Metaal is een veelgebruikt materiaal. De kunstenaar brengt het metaal in de gewenste vorm door het te plooien of te lassen. We besteden aandacht aan natuurlijke en geometrische vormen.
OPMERKING: Bij de thema’s voor het 4de, 5de en 6de leerjaar leggen we de nadruk op de beeldtaal van de hedendaagse kunst. De aanduiding van een leeftijdscategorie per thema is slechts een indicatie. De verschillende thema’s kunnen onderling vrij gehanteerd worden door alle leeftijdsgroepen.
12
13
atie m r o f n i e n e m Alge • Waar moet ik me aanmelden? Het Muzzzé-spel moet je vooraf telefonisch
reserveren bij de Publiekswerking van het
Middelheimmuseum, ook als je geen beroep doet op een museumgids.
• Met hoeveel leerlingen speel ik het spel? Het museumspel speel je met groepjes van maximum twaalf leerlingen. Een gemiddelde schoolklas moet je dus opsplitsen in twee of drie groepen. Elke groep heeft een begeleider nodig. Het werken in kleine groepjes is veel handiger dan een museumwandeling met de hele klas. Er is meer ruimte voor dialoog met de leerlingen. Bovendien zijn de speelkoffers gemaakt voor kleinere groepen.
• Hoeveel groepen kunnen met het spel spelen? Het spel is toegankelijk voor maximum 4 groepen tegelijkertijd. • Wie draagt verantwoordelijkheid? Wanneer je met de leerlingen naar het museum gaat, moet je vooraf een aantal afspraken maken. Niet alleen met de leerlingen, maar ook met het museum. Als begeleider ben je ten allen tijde verantwoordelijk voor de leerlingen. Als er iets misloopt, zal het museumpersoneel jou aanspreken. Neem vooraf de museumregels met de kinderen door. De museumregels vind je terug in het Muzzzé-spel.
• Duur van het bezoek? Het is belangrijk dat je voldoende tijd uittrekt. Het museum voorziet twee uur voor het museumspel en eventueel twee uur voor het atelier.
• Opruimen: Laat het spel en de koffertjes na gebruik in een perfecte staat achter. Zo kan elke groep van het spel genieten!
• RESERVATIE:
Midd elheimmuseum Greet Co oreman Greet Stappaerts en Publiekswerking • • 2020 Antwerp en Midd elheim laan 61 03 828 13 50 tel. 03 827 15 34 . fax 03 825 28 35 werp en.be
[email protected] midd elheim op en luch publiekswerking idd elheimmuseum/ /M .be en erp tw an m. http://museu
Betaling:
008313 8-39. oversch rijving op 773via n ale bet te g an 10 dagen vo or aanv en na betaling. Je bent pas ingeschrev Bedrag: 2 uur = € 66 s • 12 leerlingen per gid ro nd leiding jd mogelijk vo or een • 4 gidsen tegelijkerti jd vo or een atelier. • 3 gidsen tegelijkerti oek gratis. Zo nder gids is het bez
OPENINGSDAGEN Van dinsdag tot en met zondag. Uitzonderlijk open op Paasmaandag en Pinkstermaandag Van oktober tot en met maart van 10 tot 17 uur april en september van 10 tot 19 uur mei en augustus van 10 tot 20 uur juni en juli van 10 tot 21 uur Het Documentatiecentrum is open van dinsdag tot en met vrijdag van 10 tot 16 uur.
SLUITINGSDAGEN Elke maandag 1 en 2 januari, 1 mei, Hemelvaartsdag, 1 en 2 november, 25 en 26 december. Op de museumsite en in de programmabrochure van het Middelheimmuseum vind je meer info over de collectie en de tentoonstellingen, de activiteiten en workshops, de extra dienstverlening en de bereikbaarheid.
14
15
16
17
Muzzzé is een ontdekkingstocht doorheen het park met verschillende opdrachten. Voor elk bezoek een ander thema.
Wettelijk Depotnummer D/2005/0306/220
