2 | 2012 | siemens.nl/industry
Sieformatie
» ESCBO: Wie bouwt de beste elektrische sportauto?
Co-creatie
Kennis delen
Samenwerken
‘Met ESCBO laten we zien dat we in Nederland nog steeds een creatieve en concurrerende maakindustrie hebben.’
‘Siemens zet met ESCBO de kennispoorten open.’
‘Samen investeren we in het toepassen van onze technologische kennis.’
02 Sieformatie | 02 | 2012 | Voorwoord
Voorwoord Beste lezer, Kennis delen, co-creatie, samenwerken. Het zijn de pijlers onder de Electric Sports Car Build-Off (ESCBO), die Siemens Industry onlangs lanceerde. Zeven teams van hogescholen en zakelijke partners bouwen momenteel in competitieverband een elektrische sportauto op basis van de Nederlandse Burton. In de zomer van 2013 weten we wie de winnaar is van deze “battle op wielen”. De uitdagingen voor de deelnemende teams zijn heel divers. Een snelle, veilige en duurzame sportauto bouwen alleen volstaat niet om de ESCBO-titel in de wacht te slepen. Onze juryleden geven ook punten voor samenwerking, het behalen van een kentekenbewijs en de total cost of ownership. Met ESCBO laten we zien dat werken in de techniek leuk en uitdagend is. Samen ontdekken, vernieuwen en plezier beleven, daar gaat het om. ‘Jezelf ontwikkelen door de lat hoog te leggen’, om het met de woorden van Industrydirecteur Gert Bravenboer te zeggen. Een spannende race, waarbij moet worden samengewerkt in competitieverband.
We zijn benieuwd hoe de teams hiermee omgaan. In deze special van Sieformatie maakt u kennis met de partners en deelnemers van ESCBO. U kunt hun avonturen ook volgen op www.facebook.com/escbonl of via Twitter: @escbonl. Neem ook eens een kijkje op onze website: www.siemens.nl/escbo Als redactie bereiden we op dit moment alweer een volgende editie van Sieformatie voor. We hebben voor een geheel nieuwe opzet gekozen. Niet alleen gaan we Sieformatie vanaf 2013 alleen nog digitaal verspreiden. Ook de “look en feel” van het magazine zal wijzigen, waardoor er meer ruimte komt voor interactiviteit, filmpjes en animaties. Laat u in het voorjaar van 2013 verrassen door onze nieuwe bladformule.
Voor nu wensen we u veel leesplezier.
Jeroen Penris
Sieformatie | 02 | 2012 | Inhoud 03
Inhoud
6
14
18 26 ESCBO
Co-creatie
Koen Lau | Hogeschool Nijmegen en Arnhem 12
Peter Menger | Haagse Hogeschool
‘Totaalprojecten waar we met veel studenten aan kunnen werken – dat is de dimensie die wij zoeken. Bij ESCBO gaan de studenten tot het randje van hun eigen kunnen én verder.‘
Henk Snellink | WP Haton ‘Bij ESCBO draait alles om open innovatie. We gaan ook onze toeleveranciers vragen welke bijdrage zij aan onze elektrische sportauto kunnen leveren.‘
14
‘Onze eerste brainstormsessie was heel inspirerend: de wilde ideeën werden je om de oren gegooid. ESCBO maakt veel energie los. Nu is het een kwestie van alle creativiteit in goede banen te leiden.‘
Roeland Hogt | Hogeschool Rotterdam
Arjan van Vliet | RDW ‘Met ESCBO laten we zien dat we in Nederland nog steeds een creatieve, concurrerende maakindustrie hebben.‘
24
26
Samenwerken
Kennis delen Peter Derks | Actemium
‘Het mooie is de co-creatie, ook tussen de docenten onderling. Dit is voor mij de leukste vorm van onderwijs.‘
16
Joost van Gemeren | CROON
22
Marcel Raijmakers en Edgar van de Laak | Fontys Automotive
‘Studenten kunnen binnen ESCBO hun kennis en vaardigheden volop ontplooien. Voor ons is het project geslaagd als de studenten er veel van opgestoken hebben.‘
‘ESCBO past goed bij ons. De basisdoelstellingen – communicatie, kennisdelen en innovatie – sluiten aan bij onze eigen strategie.‘
‘Wat is er spannender voor mensen die van auto’s houden dan samen hun eigen auto te bouwen: van nul tot aan het kenteken?‘
18
20
04 Sieformatie | 02 | 2012 | Interview
‘ESCBO geeft mij een hoop energie’ Smartphones, notebooks, internet. Hoewel we ons een wereld zonder technologie niet meer kunnen voorstellen, kampen technische studies met een weinig sexy imago. ESCBO wil dit doorbreken en tegelijk het innovatiegehalte van de Nederlandse industrie naar een hoger plan tillen. De sleutel hiertoe ligt in samenwerking en kennis delen, zegt ESCBO-bedenker Gert Bravenboer. enboer.
Het idee ontstond bij een haardvuurtje. Bravenboer vroeg zich af waarom technische studies nog steeds minder populair zijn dan bijvoorbeeld bedrijfskunde. ‘Technische studies zijn ondergewaardeerd’, stelt de directeur van Siemens Industry tot zijn spijt vast. ‘Eigenlijk heeft de overheid techniek nooit echt gestimuleerd. Pas sinds het Topsectorenbeleid is, door de roep om innovatie, de waarde van techniek door de overheid erkend. Het is dan ook jammer dat tijdens de verkiezingsdebatten laatst
nog een politicus beweerde dat het de industrie zèlf is die ervoor had moeten zorgen dat technische studies aantrekkelijker worden.’ Met de Electric Sports Car BuildOff (ESCBO) bedacht Bravenboer een concept dat door (potentiële) techniekstudenten met open armen wordt ontvangen. De uitdaging luidt: zelf een elektrische sportwagen bouwen op basis van bestaande technologie. Technische hogescholen in het hele land waren er als de
Sieformatie | 02 | 2012 | Interview 05
kippen bij om mee te doen. ‘Dat de scholen snel aan zouden haken, had ik al wel gehoopt’, zegt Bravenboer. Wat me echt positief verraste was het enorme enthousiasme van de studenten. Ze zijn trots om door een multinational als Siemens direct bij deze ontwikkeling te worden betrokken. Niet als stagiairs, maar als deelnemers aan het succes wat ESCBO gaat worden. Via ESCBO kunnen ze andere jongeren motiveren om ook techniek te gaan studeren. En kan je eindelijk op een verjaardag uitleggen waarom techniek zo leuk is. De deelnemende studenten zijn heel overtuigd van hun studiekeuze. Als bedrijfsleven moeten wij hen daarin ondersteunen.’
Toegepaste wetenschappen Een wereld waarin jonge technici zich serieus genomen voelen en toegepaste wetenschappen een centrale rol spelen, daar wil Bravenboer aan werken. ‘We hebben de laatste decennia ontzettend veel uitgevonden, óók op het vlak van duurzame energie. Maar waarom neemt het toepassen ervan zo’n trage vlucht? Ik vind dat we in Nederland best wat meer vanuit maatschappelijk belang mogen denken. De vraag mag veel meer zijn hoe wij ons land willen doorgeven aan de volgende generatie. Als we
niet investeren in het toepassen van onze technologische kennis, neemt onze toegevoegde waarde verder af, terwijl de sociale lasten alleen maar stijgen. Kijk naar Duitsland: daar heeft men een enorme maakindustrie. Economisch gezien staat het land er niet sterker voor dan wij; ook een stad als Berlijn heeft torenhoge schulden. Het voordeel van de Duitsers is echter hun sterke basispositie. Die hebben we in Nederland alleen nog in een paar niches. Eerlijk gezegd verbaast het mij dat we zo hoog op de innovatieladder staan. Ik zie over het algemeen een industrie die maar heel moeilijk nieuwe technieken adopteert.’
Aanpassingsvermogen Bravenboer ziet grote uitdagingen voor zowel multinationals als kleine bedrijven. ‘Er wordt nog sterk gestuurd op eigenbelang en korte termijn. Ik heb niet de indruk dat er veel in R&D geïnvesteerd wordt, terwijl de noodzaak daartoe groot is. Wij zouden ons sterker moeten richten op de globale effecten van onze business. De grote concerns, waartoe ook Siemens behoort, moeten flexibeler worden. Innovatie gebeurt niet in voor- maar in achterkamertjes en het begint vaak heel klein. Waar het om gaat, is de snelheid waarmee je goede ideeën omzet en naar de markt brengt. Persoonlijk geloof ik
» We mogen in Nederland best wat meer vanuit maatschappelijk belang denken. «
in het evolutionaire karakter van technologie: niet de sterksten zullen overleven, maar diegenen die zich het best aanpassen.’
In beweging Jezelf ontwikkelen door de lat continu hoog te leggen. Vanuit deze ‘way of life’ heeft Bravenboer ESCBO bedacht. In plaats van harde spelregels krijgen de deelnemers een kader waarbinnen ze alle ruimte hebben voor eigen interpretaties. De helft van de punten staat op techniek, de andere helft op ‘zachte’ aspecten zoals marketing, cocreatie en kennis delen. Bravenboer is benieuwd hoe de deelnemende teams hiermee omgaan. ‘Wat ik zelf heel spannend vind, is de geachte om in competitieverband samen te werken. Daar dagen we de teams echt mee uit. Bij de studenten zie ik dat ze het heel snel oppakken. Ze kunnen veel beter dan ik in mijn studententijd individueel, maar ook in teamverband werken. De rollenverdeling binnen hun teams gaat vrijwel automatisch.‘ ’Dat maakt ESCBO voor mij zo bijzonder: samen met deze jonge mensen laten we zien dat het ook anders kan. Het feit dat op dit ogenblik al meer dan 160 studenten enthousiast zijn over deelname in deze beweging geeft mij een hoop energie.’ ■
06 Sieformatie | 02 | 2012 | ESCBO
ESCBO kleurrijk van start Op 19 september gaf Siemens in het Louwman Museum in Den Haag het officiële startschot van ESCBO. De stemming onder de deelnemende
» Alle koplampen plampen l en zijn o op p jju jullie llli gericht. ic chtt.. «
teams was opperbest.
Sieformatie | 02 | 2012 | ESCBO 07
Geen mooiere locatie voor de start van ESCBO dan het Louwman Museum, waar meer dan 200 antieke en klassieke automobielen te bewonderen zijn. Alle automobielen zijn origineel en (nagenoeg) compleet. Vrijwel het hele wagenpark kan nog rijden. ‘Het is de bedoeling dat ook jullie auto hier terecht komt’, gaf Siemens de ESCBO-deelnemers mee. ‘Alle koplampen zijn op jullie gericht.’ De ESCBO-teams gaan al hun innovatievermogen uit de kast halen om een elektrische auto te bouwen. Op zich is elektrisch rijden niets nieuws; men was er ruim een eeuw geleden al volop mee bezig.
‘De eerste elektrische auto’s kwamen rond 1890 op de markt’, vertelde Ronald Kooyman, directeur van het Louwman Museum. ‘Ze werden gewoon opgeladen met een stekker. Rond 1900 was ongeveer een derde van alle auto’s in Amerika elektrisch.’ Ruim honderd jaar later gaan de ESCBO-teams het elektrisch rijden een nieuwe dimensie geven. Als alles goed gaat, krijgen hun omgebouwde Burtons straks een kentekenbewijs en mogen ze de openbare weg op.
08 Sieformatie | 02 | 2012 | ESCBO
Weg van de meeste weerstand Zeven “zwaargewichten” uit de industrie, onderwijs en wetenschap en de automotivesector vormen samen de jury van ESCBO: Guido van Woerkom (CEO ANWB), Jan Mengeler (CEO TNO), Iwan Göbel (Burton), Arno Peels (TU Eindhoven), Wubbe Ockels (o.a. Superbus) en Ab van der Touw (CEO Siemens Nederland).
Ze maken het de ESCBO-teams niet gemakkelijk, aldus Arno Peels. ‘We nemen de weg van de meeste weerstand. Met de beste auto alleen kom je er niet. Het zal veel creativiteit, innovatievermogen en samenwerking vergen. Maar het belangrijkste is: ESCBO moet leuk zijn.’ De teams kunnen in totaal 146 punten
scoren: 50 punten voor techniek (veiligheid, comfort, prestaties), 50 punten voor samenwerking (externe communicatie, met name via social media), 10 punten voor het behalen van het kentekenbewijs en 10 punten voor de total cost of ownership. Tot slot zijn er via de ESCBO Battle nog 26 bonuspunten te verdienen.
Sieformatie | 02 | 2012 | ESCBO 09 9
Een spannende reis Ab van der Touw (CEO Siemens Nederland) en Iwan Göbel (Burton) namen op 14 september deel aan de Professional Passionates Electric Rally. Wind en regen konden de pret niet drukken. Ab van der Touw voorspelt dat ESCBO een spannende reis wordt. ‘Bij deze samenwerking tussen bedrijven en hogescholen komt veel vernunft en plezier samen. De reis zal aantonen dat de klemtoon in het woord duurzaamheid op “zaam” ligt: samen kunnen we veel kennis creëren en innoveren.’ Met de “Viktoria” bracht Siemens al in 1905 een elektrische auto op de markt. Hij werd als taxi en bestelbus ingezet in Berlijn. De Viktoria was voor die tijd erg vooruitstrevend. Zo had hij een systeem om remenergie te hergebruiken voor de aandrijving.
Where no man has gone before… Jurylid Jan Mengeler (TNO) heeft nog meegemaakt hoe de eerste zwart-wit TV zijn intrede deed. ‘Ik ben ervan overtuigd dat technologie nog steeds vernieuwing en vooruitgang brengt’, zei hij bij de aftrap van ESCBO. ‘Daarom moeten we de fascinatie voor technologie blijven
uitdragen.’ Mengeler moedigde de ESCBO-deelnemers aan om te blijven vernieuwen en grenzen te verleggen. Of, zoals de makers van Star Trek het zeiden: to boldly go where no man has gone before. ‘Dát is jullie missie om ons te laten zien dat ESCBO een fantastisch project is.’ ■
10 Sieformatie | 02 | 2012 | Burton
Siemens zet de kennis Internet en sociale media zijn de wereld fundamenteel aan het veranderen. De toegang tot kennis was nog nooit zo laagdrempelig. Dit dwingt ook multinationals om vaker buiten de grenzen van hun eigen organisatie te kijken. Met ESCBO denkt Siemens echt ‘outside the box’, zegt Iwan Göbel, grondlegger van Burton Car Company.
Göbel kwam voor het eerst met Gert Bravenboer in gesprek op de RAI in 2011. Hij had meteen sympathie voor de toen nog prille ESCBO-ideeën van de directeur Industry bij Siemens. ‘Als enthousiaste mensen op me afkomen, heb ik altijd moeite om daar niet in mee te gaan’, vertelt Göbel. ‘Het leek me leuk om de plannen van Gert samen verder uit te werken en te kijken of we er allemaal wat aan hebben. Dingen waarbij het mes aan meerdere kanten snijdt moet je volgens mij altijd doen.’ Met de Burton Electric bracht Burton Car Company in 2010 de eerste elektrische sportauto van Nederland op de markt. Er is ongeveer een jaar aan de wagen gesleuteld. Göbel: ‘Voor ons was dit een enorme leerervaring. Alles begon met het inzicht hoe efficiënt elektrisch rijden kan zijn. Het is volgens mij dé toekomst voor de autowereld; ik wil er graag aan meedoen.’ Inmiddels is ESCBO officieel van start gegaan. Göbel heeft genoten
van de eerste bijeenkomsten met de deelnemende teams. ‘Leuk! Ik ben gek op dat enthousiasme. Tegelijk proef ik ook een zekere angst onder de deelnemers: gaan we het wel redden? Maar ook dat hoort bij grote projecten, waarin je op de grens van je eigen kunnen balanceert.’ Hij kijkt al uit naar de vernieuwende ideeën waar de teams straks mee komen. Burton heeft met Siemens afgesproken dat het deze innovaties mag gebruiken bij het doorontwikkelen van de Burton Electric. Als tegenprestatie is Burton heel open in de communicatie. ‘We delen alle informatie die we hebben. Ik ben ervan overtuigd dat knowledge-sharing en co-creation de toekomst hebben.’
Nieuwe wereld Want de wereld is fundamenteel aan het veranderen, vervolgt Göbel. Via internet is het eenvoudiger dan ooit om toegang tot kennis te krijgen. Dat heeft ook impact op
de concurrentiepositie van grote multinationals. ‘Bedrijven als Siemens zijn échte kennisinstituten, die jarenlang geprofiteerd hebben van hun kennisvoorsprong. Als je een willekeurig begrip de organisatie in slingerde, stond er altijd wel iemand op die daar verstand van had. Tegenwoordig zoekt iedereen allerlei zaken op internet op. Daar is vaak nog meer informatie te vinden dan binnen de grote concerns aanwezig is. Met name kleine bedrijven doen daar hun voordeel mee.’ Multinationals kunnen zich volgens Göbel maar beter aanpassen aan deze “nieuwe wereld”. Ze moeten leren buiten de eigen organisatie te kijken en aan kennisdeling te doen. ‘Ook Siemens zal de kennispoorten moeten openzetten en samenwerken met andere, veelal kleinere partijen. De meest vernieuwende ideeën ontstaan vaak in kleine bedrijven of zelfs Willy Wortel-schuurtjes. Daar moet je als multinational niet krampachtig over doen. Je moet er juist in investeren.’
Sieformatie | 02 | 2012 | Burton 11
poorten open » Samenwerken, terwijl je ook elkaars tegenstander bent. Spannend!’ «
Mond houden ESCBO, de sportieve technologiestrijd tussen hogescholen en bedrijven, kan voor Siemens de opmaat naar nieuwe vormen van samenwerking zijn. Göbel: ‘Dit is het goedkoopste lesmateriaal wat Siemens in jaren zal krijgen. Marketingteams doen er vaak maanden over om in kaart te brengen hoe je een naar binnengekeerd kennisbolwerk naar buiten richt. Met ESCBO dóet Siemens het gewoon. Het spannende is dat de teams moeten samenwerken, terwijl ze ook elkaars tegenstander zijn. Hoe kun je winnen als je tegelijk kennis moet delen? Heel simpel: door af en toe ook een keer gewoon je mond te houden!’
Prachtige battle ‘Focus op de dingen waar je goed in bent’, luidt de belangrijkste tip van Iwan Göbel aan de ESCBO-teams. ‘Je komt bij dit soort projecten altijd in tijdnood, en tijd kost geld. Persoonlijk zou ik ook niet aan het prachtige
chassis van de eend gaan sleutelen. Het is uitstekend ontwikkeld en het rolt goed. Kijk liever naar de dingen die niet goed zijn.’ Göbel verheugt zich al op het slotevenement. Dat mag wat hem betreft niet groot genoeg zijn. ‘ESCBO S wordt voor iedereen een ontzettend belangrijke n les. Natuurlijk zzullen er zaken zijn waarvan we later t zeggen gg dat we ze anders hadden den moeten aanpakken. npa pakken. n. Maar er zullen ook o hele mooie dingen voortkomen uitt dit co-creatieproject. eproject. Siemens steekt met m ESCBO E BO O echt z’n nek uit. Het zit vol uitdagingen, itda ag gingen gen, er zijn verschillende disciplines iscipliiin nes bij betrokken. trokk n. Dit wordt zonder de er twijfel twijj een een n van v d e mooiste battless van van Nederland.’ N d rland d’■
12 Sieformatie | 02 | 2012 | HAN
HAN wil grenzen verleggen
You ain’t seen nothing yet Hij wil zijn studenten slapeloze nachten bezorgen. Ze over de grenzen van hun eigen kunnen laten kijken. Een elektrische sportwagen bouwen die alle verwachtingen overtreft. Koen Lau, docent en PR-coördinator Automotive Engineering aan de Hogeschool Nijmegen en Arnhem (HAN), is razend ambitieus en verwacht dit ook van zijn studenten. ‘Ik wil trots en passie zien.’
Sieformatie | 02 | 2012 | HAN 13
‘ESCBO getuigt van lef’, vindt Lau. ‘Er is momenteel veel gaande in de industrie en Siemens neemt het voortouw. De inspiratie en vrijheid die men neerlegt bij de deelnemers maakt het bijzonder boeiend voor onze studenten. Hierdoor wordt ESCBO helemaal hun “eigen” project.’ Uit deze aanpak komen volgens Lau vaak de beste ideeën voort. Als docent weet hij dat je beter kunt inspireren dan dicteren. ‘Werken met studenten geeft veel energie. Je stopt er één eurocent in en je haalt er twee euro uit. De vonk die Siemens geeft, krijgen ze voor meer dan 200 procent terug.’
team voor ogen hebben. ‘Wij gaan het leuker en inspirerender maken. You ain’t seen nothing yet. Langs de buitenkant blijft het een Burton, maar daar houdt de vergelijking op. We gaan alles veranderen en nemen daarbij de weg van de meeste weerstand.’
Beyond the limit Niet toevallig heet het team TTL&B: To The Limit and Beyond. Met een centrale rol voor Koen Lau als problemenmaker. ‘Ik zie het niet als mijn taak om te vertellen hoe het moet, maar om lastige vragen te stellen of gekke ideeën te opperen die helemaal niet kunnen. Ik wil dat de studenten tot het randje van hun eigen kunnen gaan én verder. Ik wil ze slapeloze nachten bezorgen. We hebben er zelfs al over nagedacht om de Burton te verlengen of te verbreden. Een normaal bedrijf zou je onmiddellijk ontslaan als je met zulke ideeën kwam. Maar in een onderwijssituatie kan het wél. Sterker nog: dat maakt het pas leuk.’
» Ik heb al veel bleke bekkies gezien van het doorwerken in de avonduren. «
Leuk en inspirerend In 2010 was de HAN betrokken bij de bouw van de eerste elektrische Burton. Geeft hen dat een voorsprong? Lau vindt van niet. ‘Alle informatie hierover is voor iedereen vrij toegankelijk. Bij de eerste elektrische Burton is veel van de bestaande auto gebruikt. In feite is alleen de benzinemotor vervangen door een elektrische motor.’ Dat is niet wat Koen Lau en z’n ESCBO-
Het team bestaat uit 40 personen, een grote groep. Maar niet té groot, vindt Lau. ‘HAN Automotive heeft ruim 800 studenten. Waarom zou je het iemand misgunnen om deel te nemen aan ESCBO? Trouwens, we hebben veel disciplines nodig. Ik heb bijvoorbeeld ook twee studenten Industriële Productontwikkeling in de groep voor de vormgeving. Daar hebben wij als automotive engineers zelf te weinig verstand van.’ Het team gaat onderdelen van de sportwagen zelf maken en doet voor het las- en
revisiewerk een beroep op twee ROC’s. Op die manier worden ook studenten van buiten de HAN bij het project betrokken. ‘Het zijn een heleboel kleine groepjes die met elkaar moeten samenwerken. Dat maakt het complex, maar het past goed in onze onderwijsstijl. Totaalprojecten waar we met veel mensen aan kunnen werken – dat is de dimensie die wij zoeken.’
Details doen ertoe Ze hebben hun auto inmiddels voor negentig procent uitgedacht, maar de tien procent die nog overblijven worden pittig, denkt Lau. ‘De duivel zit meestal in het detail. We willen een sportauto maken die ook echt rijdt als een sportauto.’ Hij is blij verrast met de inbreng van z’n studenten. ‘Hoe snel ze dingen oppakken! Er wordt keihard gewerkt. Ik heb al veel bleke bekkies gezien van het doorwerken in de avonduren. Maar zo hoort het, dat is beyond je grenzen gaan.’
Minicongres Ook over kennis delen met de andere ESCBO-teams hebben ze goed nagedacht. Zo organiseerde de HAN in september een minicongres over elektromagnetische compatibiliteit, waaraan ook de andere teams mochten deelnemen. Verder gaan enkele HAN-docenten colleges verzorgen over batterijtechniek. De lessen worden opgenomen en de sheets en oefenopgaven met de andere ESCBO-teams gedeeld. ‘We beantwoorden ook graag vragen van andere teams’, aldus Lau. ‘Het blijft echter een wedstrijd. We willen delen, maar ook winnen. Ik wil trots en passie zien. Dat maakt mijn studenten betere ingenieurs.’ Ondertussen zit hij al na te denken over ESCBO II. ‘Een elektrische motorfiets bouwen – dat zou leuk zijn. We pakken de vonk die Siemens ons gegeven heeft graag op.’ ■
14 Sieformatie | 02 | 2012 | WP Haton
Of je nou bakkerijmachines of auto’s bouwt, het draait altijd om samenwerking tussen mensen. Met Blue Value heeft WP Haton een inspirerende formule bedacht om co-creatie te stimuleren. Ook de elektrische Burton die ze bij WP Haton gaan bouwen krijgt een diepblauwe kleur.
Open innovatie bij WP Haton
Van Van n droom naar Toen Henk Snellink in 2000 managing director bij WP Haton in Panningen werd, ging het niet goed met het bedrijf. In tien jaar tijd heeft hij samen met de medewerkers diverse nieuwe bakkerijmachines gelanceerd en de omzet naar recordhoogte gebracht. Zijn geheim? Het beste uit medewerkers halen door hen te laten voelen dat ze ertoe doen. ‘We brengen allemaal veel tijd door op ons werk’, zegt Snellink. ‘Daarom moet werken niet alleen geld opbrengen, maar ook leuk zijn.’ Bij WP Haton, waar 134 mensen werken, hangt dan ook een familiale sfeer. De tijd dat het bedrijf hiërarchisch georganiseerd was met aan de top een directeur en daaronder managers met elk hun eigen koninkrijkje is al lang voorbij. ‘We hebben met dezelfde medewerkers voor een andere aanpak gekozen. Daardoor zijn we weer een gezond bedrijf geworden, waar mensen graag werken.’ Deze succesvolle wending bleef niet onopgemerkt. Vorig jaar sleepte WP Haton de Ondernemersprijs Peel en
Maas in de wacht en won het bedrijf de Best Industrial Customer Award.
Brood beleven De verschuiving van machinebouwer naar dienstverlener is ook zichtbaar op de werkvloer. Dit jaar is de grote machinehal omgebouwd tot een belevingsruimte voor klanten. Een plaats waar bakkers binnenkomen en onder de indruk zijn. Op de strakblauwe vloer staan complete productiestraten met daarachter ovens. De geur van vers brood hangt in de lucht. Centraal in de hal staat een open, glazen constructie. In deze zogenoemde ‘Blue Value’ ruimte kunnen medewerkers kennis delen, ontwikkelen en innoveren. Alle ideeën en wensen van klanten en toeleveranciers worden er geregistreerd. Een plaats, zegt Snellink trots, waar iedereen met een goed idee welkom is. ‘Hier, in het centrum van ons bedrijf, zetten we de dromen van klanten in werkelijkheid om.’
Open innovatie In de Blue Value ruimte komt tijdens de afbouwfase ook de Burton te staan die WP Haton in het kader van ESCBO gaat bouwen. Snellink hoopt veel op te steken van dit project. ‘Een van de problemen in de machinebouw is dat mensen die mechanisch denken maar moeilijk communiceren met elektrotechnici. Bij ESCBO laat je ze samen een sportauto bouwen. Als de gedeelde passie voor die auto leidt tot betere communicatie kun je daar ook uit leren voor je eigen organisatie.’ Het ESCBO-team van WP Haton bestaat uit 16 medewerkers, maar door de centrale plaats die de auto inneemt, is in feite het hele bedrijf bij ESCBO betrokken. Of toch een groot deel van de medewerkers. Snellink: ‘Mijn ervaring leert dat je nooit alle neuzen dezelfde kant opkrijgt. Zo’n twintig procent van de medewerkers doet altijd mee met nieuwe ideeën, maar twintig procent doet dat niet. Waar het om gaat, is de zestig procent
Sieformatie | 02 | 2012 | WP Haton 15
die eerst de kat uit de boom kijken. Als je die kan overtuigen, breng je écht verandering op gang. Net als bij Blue Value draait ook bij ESCBO alles om open innovatie: wie een goed idee heeft, moet dat vooral inbrengen. We gaan ook onze toeleveranciers vragen welke bijdrage zij aan onze elektrische sportauto kunnen leveren.’
Reserves aanboren Snellink denkt bij ESCBO met name op zaken als marketing en communicatie
veel punten te kunnen scoren. ‘Van de techniek moeten wij het niet hebben, wij zijn geen autobouwer. Het leukste vind ik de teambuilding en de complexiteit die daaruit voortkomt. Ik kan 20.000 euro uitgeven aan een consultant, maar ik kan ook gewoon een leuk project organiseren waaraan mensen samen moeten werken. Met als kers op de taart dat ik de eigenaar van de Werner & Pfeiderer Group straks op het vliegveld kan afhalen in een elektrische sportauto. Er zitten, daar ben ik van overtuigd, in ieder
bedrijf onbenutte kennisreserves en ideeën. Dat soort zaken haal je met een project als ESCBO naar boven. Pas op het einde zullen we écht weten wat we ervan geleerd hebben. Maar als we er straks een goed gevoel aan overhouden, dan sluit ik niet uit dat we volgend jaar een luchtballon bouwen...’ ■
we
» In elk bedrijf zitten onbenutte kennisreserves en ideeën. «
16 Sieformatie | 02 | 2012 | Actemium
Team Actemium
Elektrische a een geur van automatiserin
Actemium, een handelsnaam van VINCI Energies, is gespecialiseerd in automatiseringsoplossingen voor de industrie. In Europa zijn ruim 5.000 specialisten op diverse locaties voor Actemium actief, waarvan 500 in Nederland. Deze netwerkstructuur staat garant voor flexibiliteit, maar brengt ook cultuurverschillen met zich mee. Actemium doet er veel aan om de binding in het netwerk te versterken. Ook ESCBO leent zich goed voor teambuilding, vindt Peter Derks, directeur en vertegenwoordiger van Actemium Nederland. ‘Als dienstverlenend bedrijf moeten wij het hebben van het commitment, de klantgerichtheid en mentaliteit van onze medewerkers. We willen een sfeervol bedrijf zijn, waar gezelligheid en hard werken goed samengaan. Om de bindingen binnen ons Europese netwerk te versterken, zijn we vier jaar geleden sponsor geworden van schaatser Shani Davis. Dit contract is inmiddels afgelopen, ESCBO vormt hier een mooi vervolg op.’
Methodisch ontwerpen Derks reageerde meteen enthousiast toen Siemens hem vroeg om deel te nemen aan ESCBO. ‘Een geweldig project: auto’s zijn leuk en Siemens is een goede relatie van ons.
Sieformatie | 02 | 2012 | Actemium 17
uto met industriële ng
Bij Actemium heeft ESCBO al veel creatieve energie losgemaakt. Nu is het de kunst om alle “wilde ideeën” te convergeren naar een werkbaar concept. Teamspirit staat hierbij voorop.
Ik heb direct contact gezocht met de Avans Hogeschool in ’s-Hertogenbosch, waarmee we veel gezamenlijke, innovatieve projecten doen. In ons EduLab in Veghel zijn jaar in jaar uit studenten van de Hogeschool aan de slag. Peter van den Berg, docent industriële automatisering, wilde graag meewerken.’ De studenten van Hogeschool Avans ondersteunen het Actemium-team, dat uit tien collega’s bestaat die in hun vrije tijd graag aan auto’s sleutelen. ‘Er doet zelfs een gepensioneerde collega mee’, vertelt Derks lachend. ‘Onze eerste brainstormsessie was heel inspirerend: de wilde ideeën werden je om de oren gegooid. ESCBO maakt veel energie los.’ Om de creativiteit in goede banen te leiden, past het Actemiumteam “methodisch ontwerpen” toe, waarbij de ideeën uit de brainstormsessies geconvergeerd worden naar een werkbaar concept. Het is een hele uitdaging: ‘Wij zitten helemaal niet in de auto-industrie en hebben geen van allen veel ervaring met elektrische motoren. De creativiteit gaat alle kanten uit, maar er moet wel iets werkbaars uit voortkomen.’
kan volgen. Via Yammer, een social media platform voor bedrijven, gaan de teamleden onderling informatie uitwisselen. Ook met de andere ESCBO-deelnemers zal de nodige kennis worden gedeeld. Derks: ‘Alles speelt zich af in de avonduren en de weekends, want we zijn druk bezig met onze eigen projecten. Alleen voor de gezamenlijke events die rond ESCBO georganiseerd worden, maken we ruimte vrij binnen werktijd.’
Lol Niet winnen, maar samen creatief zijn en plezier maken is de belangrijkste doelstelling van het Actemium-team. ‘We willen lol hebben en een mooie auto bouwen die ook de openbare weg op mag.’ En die, zo benadrukt Derks, een geur van industriële automatisering heeft. ‘In de oplossing die we bedenken moet duidelijk terug te zien zijn dat industriële automatisering onze core business is.’ ■
Webcam De teamleden vertegenwoordigen een breed veld van disciplines. De ene is meer elektrisch gericht, terwijl de andere zich specifiek bezighoudt met de motor. Eén iemand is zich al volop aan het verdiepen in de eisen van de RDW. Daarnaast zitten er werktuigbouwkundigen en IT’ers in het team. De auto wordt gebouwd in een montageruimte in Veghel, waar ook een webcam komt te staan, zodat de “buitenwereld” het project
» Nu is het een kwestie van alle creativiteit in goede banen te leiden. «
18 Sieformatie | 02 | 2012 | Croon
Croon Elektrotechniek
Ontwerpen op basis van Je zou misschien denken dat ESCBO voor grote elektrotechnische bedrijven, die jaarlijks tientallen gecompliceerde projecten afronden, een makkie is. Maar niets is minder waar, verzekert Joost van Gemeren. G Gemeren ‘Ook Ook voor ons is dit een en heel uitdagend en iinnovatief project.’
De eerste ESCBO-uitdaging voor Croon luidde: wie gaat er de schouders onder zetten? Nadat Siemens het bedrijf had gevraagd om deel te nemen, kreeg HR-coördinator HBO/WO Joost van Gemeren de opdracht om een team samen te stellen. ‘Iedereen is hard bezig met projecten voor klanten, en die hebben natuurlijk voorrang. Voor ESCBO heb ik binnen de organisatie vrijwilligers gezocht die in hun vrije tijd graag aan auto’s sleutelen. Daarnaast besteden ook onze engineers die verantwoordelijk zijn voor innovatie er een aantal uren aan, in samenwerking met afstudeerders en stagiairs. Ons kernteam is een mix van projectleiders, technisch specialisten, uitvoerders en communicatiedeskundigen. In principe gaan we iedere woensdagavond bouwen.’ Het ESCBO-project past goed bij Croon, zegt Van Gemeren. ‘De basisdoelstellingen – communicatie, kennis delen en innovatie – sluiten aan bij onze eigen strategie. Bij Croon wordt kennis volop gedeeld, onder meer via de sociale media en via onze eigen interne communicatiekanalen. Siemens is een grote partner, waar we veel mee doen. Erg leuk dat zij dit initiatief hebben genomen! Een auto bouwen is iets moois, waar we ook een stuk promotie voor onszelf uithalen naar jonge studenten toe.’
Innovatieve oplossing Captain Van Gemeren wil van alle teamleden weten wat hun persoonlijk definitie van een goed eindresultaat is. Op basis daarvan bepalen ze hoe de auto er komt uit te zien. De lat ligt hoog: ‘Als elektrotechnisch bedrijf hebben we veel kennis van elektrotechnische aandrijvingen en systemen. We hebben dit nog nooit toegepast in een auto, maar ook hiervoor moeten we een innovatieve oplossing kunnen bedenken. Met name het mechanische gedeelte – bijvoorbeeld de kracht die de motor op de assen zet – wordt voor ons een uitdaging. Er zullen nog de nodige berekeningen moeten worden gemaakt! Het
Sieformatie | 02 | 2012 | Croon 19
Systems Engineering
besteden aan de methodiek. ‘We zijn volop bezig met het implementeren van Systems Engineering (ISO 15288) in onze projecten en willen dit ook toepassen bij ESCBO. Met Systems Engineering kun je aantoonbaar maken waarom je bepaalde ontwerpkeuzes gemaakt hebt en hoe die samenhangen met de functionele eisen van de opdrachtgever. In dit geval kunnen we het gebruiken om aan de RDW te laten zien waarom we bepaalde zaken hebben gedaan. Systems Engineering is vrij abstract, maar aan de hand van een auto kun je heel goed uitleggen hoe het in elkaar zit. We gaan zowel intern als extern communiceren over onze ervaringen met Systems Engineering binnen ESCBO.’ In de vestiging Utrecht heeft Croon een plekje in de werkplaats gereserveerd om de auto te bouwen. ‘We hebben er zin in’, besluit Van Gemeren. ‘Onze slogan luidt: “We leven elektrotechniek”. Het ESCBO-project laat zien dat een wereld zonder elektrotechniek haast niet meer denkbaar is.’ ■
grappige van de Burton is dat hij als een hobbyproject in een schuur gebouwd is. Er zijn weinig tekeningen en krachtberekeningen beschikbaar. Ook daar zit een deel van de uitdaging.’
Systems Engineering De scholen die aan ESCBO meedoen, krijgen van Siemens en Burton een budget van 20.000 euro om onderdelen te kopen. De deelnemende bedrijven financieren dit zelf. ‘We denken niet dat het veel meer dan 20.000 euro gaat kosten. Het is juist de uitdaging om hem zo goedkoop mogelijk te maken.’ Daarbij wil Croon veel aandacht
» Een wereld zonder elektrotechniek is haast niet meer denkbaar. «
20 Sieformatie | 02 | 2012 | Fontys
Team Fontys
‘Wat is er mooier dan je eigen auto bouwen?‘ Niet alleen de studenten van Fontys Automotive staan te popelen om aan ESCBO te beginnen, ook hun begeleiders zitten op hete kolen. ‘Wat is er spannender voor mensen die van auto’s houden dan hun eigen auto te bouwen: van nul tot aan het kenteken?’
Sieformatie | 02 | 2012 | Fontys 21
Aan het woord zijn docent Autotechniek Marcel Raijmakers en Edgar van de Laak, teamleider van de afdeling Automotive. Hun hart ligt, net als dat van hun studenten, bij de autotechniek. Ze staan ook in hun vrije tijd graag aan auto’s en buggy’s te sleutelen. Het ESCBO-project werd dan ook met open armen ontvangen. ‘We hoorden ervan via ACE, het samenwerkingsverband van automotive instituten waar wij als Fontys deel van uitmaken. Samen met andere hogescholen zetten we binnen ACE een expertisecentrum op automotive gebied op. We gaan er opleidingen voor topstudenten aanbieden.’ Het ESCBO-team van Fontys telt tien studenten uit drie opleidingsrichtingen. Behalve automotive engineers doen ook toekomstige automotive managers mee en studenten die de lerarenopleiding automotive volgen. Samen gaan ze twintig weken fulltime, in de vorm van een stage, aan het project werken. ‘De projectleider en overige teamleden zijn van een dusdanige pluimage dat ze dit moeten aankunnen’, verzekert Raijmakers.
Elektrische buggy Fontys Automotive heeft in het verleden n al n enige kennis over elektrische voertuigen opgebouwd. Zo hebben docenten en studenten samen een elektrische buggyy gebouwd. Raijmakers: ‘ESCBO vormt hierr g een mooi vervolg op, al is het best pittig om in twintig weken een totaal voertuig g te bouwen. Het bouwen en in elkaar schroeven is het werk niet, maar je moet ook een kenteken krijgen. Dat laatste wordt wellicht de grootste uitdaging.’ Van de Laak: ‘Uit onze ervaring met de buggy weten we dat het verkrijgen van een kenteken tijdrovend kan zijn. Daarom is het goed dat de RDW vanaf dag één bij ESCBO betrokken is. Wellicht kan dit één en ander versnellen.’
Partner in education Om de deelnemende studenten goed voor te bereiden, gaat Fontys bij het begin van het schooljaar een stevig stuk theorie aanbieden over elektrische aandrijvingen. Van de Laak: ‘Onze ESCBO-studenten hebben Siemens gevraagd een gastcollege te verzorgen. De inschrijving is open, zodat ook andere studenten een graantje kunnen meepikken. Op termijn zouden we het mooi vinden als Siemens voor ons een partner in education wordt.’ Marcel gaat het ESCBOteam als “captain” begeleiden, aansturen
en bijsturen waar nodig. ‘Bij de start leggen we vast wie wat gaat doen, waarbij alle teamleden overstijgende taken krijgen. Onze engineers worden óók betrokken bij het managementproces en de managers krijgen inzicht in de techniek. In het begin zullen we veel moeten brainstormen en fundamentele keuzes moeten maken. Welk type voertuig gaan we bouwen? Hoe ziet de aandrijving eruit?’
Als een havik Het Fontys-team wil straks als winnaar uit de bus komen, wat volgens Van de Laak de nodige creativiteit zal vergen. ‘ESCBO is een heel divers project; we worden op veel zaken beoordeeld. We zullen nooit op alle onderdelen de hoogste score kunnen halen. Om te winnen moet je de gebaande paden durven verlaten. Gelukkig zijn studenten over het algemeen heel creatief in het bedenken van alternatieve manieren om hun doel te bereiken!’ Ook aan alternatie het entho enthousiasme van hun begeleiders zal het niet liggen. ‘Het liefst zouden we zelf een sabbatical nemen om mee te kunnen d doen’, zegt Van de Laak lachend. Raijmakers knikt: bijzonder leuk om in team met studenten aan zoiets ‘Het is bijz te werken en te kijken hoe ver ze komen. Ik ga er als een havik bovenop bov zitten!’ ■
» Wie wil winnen, moet gebaande paden verlaten. «
22 Sieformatie | 02 | 2012 | Hogeschool Rotterdam
Hogeschool Rotterdam
Alle competenties kom De Hogeschool Rotterdam wil met haar deelname aan ESCBO zoveel mogelijk kennis vergaren over het bouwen van een elektrische auto.
‘We zien ESCBO als een opleidingsproject’, zegt Roeland Hogt, docent autotechniek en captain van het ESCBOteam. ‘Het zijn de studenten die het realiseren. Als docenten kijken we mee en sturen we waar nodig bij. De ervaring leert dat als onze studenten eenmaal op gang zijn, wij hun tempo vaak niet meer kunnen bijbenen!’ De Hogeschool Rotterdam hoopt via ESCBO veel te leren over het bouwen van een elektrisch voertuig. ‘We hebben dit binnen de opleiding Autotechniek al eerder gedaan, maar we hebben nog nooit een goedgekeurd elektrisch voertuig gebouwd waarmee we op de openbare weg mogen. Dat proces doorlopen is erg interessant.’
Future Mobility ESCBO sluit aan bij de ontwikkeldoelstelling van de opleiding Autotechniek en is volgens Hogt ook goed te combineren met het onderzoekswerk van de Hogeschool Rotterdam op het gebied van elektrisch rijden. ‘Het haakt in op vrijwel alle aspecten die we behandelen. Als we onderzoeksvragen kunnen formuleren op basis van dit project, zullen we dat zeker doen. Daarnaast gaan we de kennis die we binnen ons onderzoek verworven hebben delen met de andere teams.’ Docenten en studenten van de Hogeschool Rotterdam kunnen via een intranetplatform kennis met elkaar delen. Deze kennisdatabase is nog
Sieformatie | 02 | 2012 | Hogeschool Rotterdam 23
en aan bod
» Studenten kunnen binnen ESCBO hun kennis en vaardigheden volop ontplooien. «
‘Goede teamspirit is cruciaal’ Dominick van Zeijl, vierdejaarsstudent autotechniek, leidt bij de Hogeschool Rotterdam het ESCBO-project. Hij deed eerder ook al mee aan andere grote projecten en wil de ervaringen die hij daarbij opdeed ook inzetten bij ESCBO. ‘Het mooie van ESCBO is dat er al een basis ligt en dat je iets bouwt wat op de openbare weg mag. We gaan de Burton een totaal nieuwe look geven. Ik wil dit project op een goede manier leiden en zonder problemen een kwalitatief goed resultaat neerzetten. Natuurlijk gaan we voor de winst, maar het draait ook om een goede samenwerking binnen de groep.’ ‘Echt heel gaaf’, zegt ook Tessa Eleveld, die de communicatie verzorgt. ‘Het is een complex project met jongens uit verschillende jaargangen. De belangrijkste uitdaging is dat we één team vormen. Daarom doen we alle vergaderingen met de hele groep.’
volop in ontwikkeling. Men vindt er niet alleen nuttige informatie – bijvoorbeeld over autotechniek en elektrische aandrijving – maar ook links naar externe databases. Verder zijn er Communities of Practice (CoP’s), groepen van mensen die hun kennis en ervaring rond een bepaald thema of vakgebied delen om beter met de problemen en uitdagingen in de praktijk om te gaan. De eerste CoP binnen de kennisdatabase heeft als thema ‘future mobility’. Daarbinnen is ook het ESCBO-project geplaatst. Daarnaast gaan de studenten speciaal voor ESCBO een website opzetten die ook voor externen toegankelijk is. Hogt: ‘De site wordt in het Engels vertaald, zodat studenten elkaar ook op internationaal vlak kunnen vinden.’
Compleet voertuigdenken In het ESCBO-team van de Hogeschool Rotterdam bundelen studenten van verschillende leerjaren en opleidingen de krachten. Naast toekomstige autotechnici nemen ook werktuigbouwkundigen, elektrotechnici en studenten uit een financieel-economische richting deel. Samen moeten ze in staat zijn om het plaatje compleet te
maken. Hogt: ‘Ons centrale thema binnen de opleiding is compleet voertuigdenken. Alles wat studenten bedenken, wordt betrokken op de waarde die het heeft in de markt. We kijken naar de kosten, de prestatie en de tijd die nodig is om het voertuig te realiseren. Het is de uitdaging om de total cost of ownership zo laag mogelijk te houden.’
Ontwikkeldoelstellingen Voor de Hogeschool Rotterdam is ESCBO geslaagd als de deelnemende studenten er veel van opgestoken hebben. Hogt: ‘Studenten moeten zich kunnen ontwikkelen binnen een project. Ze weten exact wat ze willen en kiezen daar hun projecten op. Wij zijn steeds op zoek naar projecten die aansluiten bij hun ontwikkeldoelstellingen. Zo nemen we al jaren deel aan de Shell Eco Marathon. We zijn ervan overtuigd dat onze studenten ook binnen ESCBO hun kennis en vaardigheden volop kunnen ontplooien. Anderzijds kunnen wij binnen dit project precies demonstreren wat we willen leren aan onze studenten. Alle competenties komen aan bod.’ ■
24 Sieformatie | 02 | 2012 | Haagse Hogeschool
Haagse Hogeschool
Een verfrissend idee Als je het moderne, glazen gebouw van de Haagse Hogeschool in Delft binnenwandelt, loop je vrijwel onmiddellijk tegen het “expertisecentrum“ aan, waar ook het ESCBO-team van de Hogeschool aan de slag is.
‘In het expertisecentrum voeren we multidisciplinaire onderzoeksprojecten uit in samenwerking met andere kennisinstituten en bedrijven’, vertelt Peter Menger, docent-projectleider en coach. ‘We zitten hier samen met INHolland en de TU Delft op één campus; daar moet je wat mee. Het samenwerkingsconcept heet Living Labs, een multidisciplinaire omgeving waarbinnen van alles kan gebeuren. ESCBO past goed in dit plaatje en heeft het zelfs in een stroomversnelling gebracht.’
Muiterei Onder de naam HydroCruisers nam de Haagse Hogeschool al een paar keer deel aan de Shell Eco Marathon. Het team werd vorig jaar voor de tweede keer op rij winnaar van deze wedstrijd. Met de ESCBO hebben de studenten en hun docenten er een nieuwe uitdaging bij. Het gezamenlijke initiatief van Siemens en Burton heeft binnen de Hogeschool al de nodige “commotie” veroorzaakt.
Sieformatie | 02 | 2012 | Haagse Hogeschool 25
«» Wij vinden het ett belangrijk dat onze ze e studenten wat leren in een en n authentieke omgeving. « ‘Toen men lucht kreeg van ESCBO, ontstond er een ware muiterij onder docenten om het project te mogen leiden’, zegt Menger lachend. ‘Het is een heel ander project dan de Shell Eco Marathon, maar wel erg leuk. Ik heb veel collega’s binnen werktuigbouwkunde die bijzonder graag aan auto’s sleutelen. Op deze afdeling leeft ook heel erg de discussie over de voor- en nadelen van elektrische auto’s. Het feit dat de ESCBO-auto gekeurd moet worden door de RDW maakt het voor ons extra spannend.’
Strakke organisatie Het ESCBO-team van de Haagse Hogeschool bestaat uit studenten werktuigbouwkunde, elektrotechniek en technische bedrijfskunde. Menger verwacht dat het project een race tegen de klok wordt. ‘Persoonlijk vind ik het tijdsbestek een beetje krap, mede gezien de levertijden die Siemens hanteert. We zullen strak moeten plannen. Begin september hebben we een kick-off met het hele team gehad. Inmiddels hebben we onze strategie bepaald. Hoe willen we winnen? Wat zal er onderscheidend zijn aan onze auto? Welk pakket van eisen hoort daarbij? We ontwikkelen een aantal scenario’s naast elkaar, zodat we snel kunnen schakelen als iets niet goed loopt. Ik hoop dat de auto eind januari klaar is, zodat we in februari en maart kunnen testen. “Meten en tweaken” noemen de studenten dat.’ Doordat de studenten in blokken studeren, kunnen de meesten van hen slechts gedurende één kwartaal meewerken aan het project. Eén student zal daarom permanent nieuwe deelnemers rekruteren en de intermenselijke processen binnen het team bewaken.
Meten en tweaken De deelnemende studenten willen winnen, maar is dat ook de belangrijkste doelstelling van de docenten die hen begeleiden? ‘Wij vinden het vooral belangrijk dat onze studenten in een authentieke omgeving wat leren’, antwoordt Menger. ‘Het leuke aan ESCBO is de complexiteit van het project: studenten moeten in scenario’s denken en risico’s leren inschatten. Een mooie uitdaging voor onze technisch bedrijfskundigen! De techniek moet leidend zijn binnen dit project. We gaan ook met softskills zoals communicatie aan de slag, maar alleen om het proces te versterken.’
Geen gelopen race Geheel volgens de filosofie van Living Labs wordt ESCBO volledig gedragen door de studenten. Menger: ‘Ze moeten zelf alles regelen. Als coach zorg ik ervoor dat er correct naar buiten wordt getreden en houd ik de uitgaven in de gaten. Mijn collega’s werktuigbouwkunde begeleiden het project inhoudelijk. Het mooie is de co-creatie, ook tussen de docenten onder elkaar. Persoonlijk vind ik dit de leukste vorm van onderwijs. Organisatorisch is het nog geen gelopen race, e maar m het is wel een heel verfrissend idee. Ik hoop dat Siemens Si m S ons de d auto t na afloop fl ter t beschikking b hikki g w ermee e stelt zodat we kunnen rijden en hem verder w kkk l en optimaliseren.’ i n.’ ■ kunnen ontwikkelen
26 Sieformatie | 02 | 2012 | RDW
Van de tekentafel naar de openbare weg Wat ESCBO uniek maakt, is dat alle teams voor hun zelfgebouwde elektrische Burton een kentekenbewijs proberen te verkrijgen. Daarmee ontstijgt het project het niveau van de tekentafel. De RDW juicht dit toe. Hiermee laten we zien dat we in Nederland nog steeds een creatieve, concurrerende maakindustrie hebben.
De RDW ziet er als zelfstandig bestuursorgaan van de overheid op toe dat alle voertuigen die in Nederland op de openbare weg rijden voldoen aan de geldende veiligheids- en milieueisen. De dienst was nauw betrokken bij het opstellen van regelgeving voor elektrische voertuigen. ‘In 2007 begon de overheid het elektrisch rijden te stimuleren’, vertelt Arjan van Vliet. ‘Hierdoor begonnen tal van creatievelingen met de ombouw van hun wagen. Ombouwen vinden we prima, maar we willen geen gevaarlijk hobbyisme stimuleren. Bij traditionele verbrandingsmotoren kan er op het vlak van veiligheid weinig fout gaan, want de regelgeving hiervoor is uitontwikkeld. Voor elektrische voertuigen ontbrak het aanvankelijk – ook op Europees vlak – aan regelgeving. We hadden voor de individuele goedkeuring maar ook bij wijziging na kentekening geen wettelijke basis voor een toets op bijvoorbeeld elektromagnetische compatibiliteit (EMC).’ In overleg met het ministerie van Infrastructuur en Milieu en de brancheorganisaties BOVAG en RAI ontwikkelde de RDW zelf de nodige regelgeving. Die werd in april 2011 van kracht. Een belangrijk onderdeel van het eisenpakket voor elektrische voertuigen is dat de onderdelen waaruit de aandrijving is opgebouwd aan de EMC-eisen voldoen. Componenten die niet EMCgoedgekeurd zijn, moeten separaat worden getest om te kijken hoe ze andere elektrische componenten in de auto,
Sieformatie | 02 | 2012 | RDW 27
maar ook zaken als mobiele telefoons en pacemakers beïnvloeden. ‘Je voorkomt daarmee gevaarlijke situaties. Siemens is zich daar erg van bewust en heeft een veel bredere EMC-kennis dan wij. Anderzijds heeft Siemens geen ervaring op het vlak van automotive toepassingen. We vullen elkaar aan.’
toepast, moet in principe door de tests geraken. Spannender wordt het als je bijvoorbeeld een zwaardere batterij neerzet op een andere plaats in de Burton. Dat kan het weggedrag van de wagen negatief beïnvloeden. Het is een risico, maar toch hopen we dat de teams ook dergelijke creatieve oplossingen niet uitsluiten.’
Lat ligt hoog
Maakindustrie
De ESCBO-deelnemers bouwen hun elektrische sportauto op basis van een Burton, een oefening die Burton zelf enkele jaren geleden ook al eens deed. Op dat moment was de strenge regelgeving van de RDW nog niet van kracht. Van Vliet: ‘Op basis van de huidige eisen zouden we de eerste elektrische Burton niet meer kunnen toelaten. De lat voor de ESCBO-teams ligt hoger.’ Als brondocument kunnen de deelnemers op de website van de RDW de Regeling voertuigen raadplegen. Daarnaast nodigt Van Vliet hen uit om via Siemens al hun vragen aan de RDW te stellen. ‘Er zijn altijd verschillende interpretaties van de wetgeving mogelijk. Het zou zonde zijn als de teams een afslag nemen die niet tot onze interpretatie leidt.’
De RDW leverde al eerder een kentekenbewijs af voor de Superbus en is ook betrokken bij de Shell Eco Marathon. Van Vliet vindt dat ESCBO mooi in dit rijtje past. ‘De verschuiving naar elektrisch rijden is een belangrijke ontwikkeling voor de samenleving, die we graag ondersteunen. Siemens ontwikkelt als kennisrijk bedrijf goede technische oplossingen voor complexe situaties. We vinden het positief dat Siemens haar kennis ook wil inzetten op de automotive markt. Met ESCBO laten ze zien dat ze nu al elektrische aandrijvingen voor auto’s kunnen bouwen. Dat is veel sterker dan alleen te roepen dát je het kan. We hopen dat alle teams straks een kenteken ontvangen. Helaas zie je bij dit soort races vaak dat creatieve concepten niet van het testcircuit afkomen. ESCBO kan innovatieve vervoersoplossingen weghalen van de tekentafel naar de openbare weg. Daarmee tonen we aan dat Nederland nog steeds over een goede maakindustrie beschikt. We hebben het steeds over China, waar alles gemaakt wordt. Ik ben er echter van overtuigd dat we ook in ons land concurrerend voertuigen kunnen bouwen die aansluiten bij de hedendaagse verwachtingen. Kom maar op met die projecten!’ ■
» Denk goed na over fundamentele keuzes, maar blijf ook creatief. « Creatief binnen de regels De deelnemende voertuigen worden in het voorjaar van 2013 getest in het Test Centrum Lelystad van de RDW. De keuring duurt enkele uren. Nadat de voertuigidentiteit gecontroleerd is, wordt er aan de hand van de bouwtekening gekeken hoe het voertuig is opgebouwd. Daarna volgt een beoordeling of test of alle te toetsen onderdelen en systemen voldoen aan de gestelde eisen. ‘De beoordeling is vergelijkbaar met een goedkeuring van een nieuw type voertuig door een gerenommeerde fabrikant. In de beoordeling zit ook een stabiliteitstest en kijken we naar het weggedrag. Als alles positief is, leveren we een kentekenbewijs af.’ Van Vliet adviseert de teams goed na te denken over fundamentele keuzes, maar tevens creatief te blijven. ‘Wie zich aan het bouwplan van de Burton houdt en EMC-goedgekeurde componenten
Wat zijn de valkuilen? > Geen EMC-goedgekeurde componenten > Geen noodschakelaar > Plaatsing van het accupakket > Voldoet niet aan het ECE 100-reglement Verdere aandachtspunten: > Remmen ECE R 13H > Sturen 70/311/EEG > Bevestigingspunten gordels 76/115/EEG > Voorruit (indien aanwezig) ontwaseming 78/317/EEG > Gedrag stuurinrichting bij botsingen 74/279/EEG > Naar buiten uitstekende delen 74/483/EEG > Snelheidsmeter 75/443/EEG > Massa‘s en afmetingen 92/21/EEG
»
Veel succes! Siemens Industry wenst de ESCBO-teams veel creativiteit, doorzettingsvermogen en vooral plezier bij het bouwen van hun elektrische sportauto. We zijn benieuwd naar de oplossingen die jullie bedenken en kijken uit naar een daverend slotevenement.
Colofon Sieformatie is een uitgave van: Siemens Nederland N.V., Industry Postbus 16068, 2500 BB, Den Haag E
[email protected] | I www.siemens.nl/industry Eindredactie Jeroen Penris Teksten Sarah De Preter, Capelle aan den IJssel Ontwerp, lay-out Optima Forma bv, Voorburg Technische realisatie Online Publisher, Oldenzaal Fotografie Hans Oostrum fotografie, Den Haag Voor een afspraak of adreswijziging mail naar
[email protected] of bel 070 33 33 515.
www.siemens.nl/industry