indigo homesick for europe
#1 WWW.INDIGOMAG.EU
MAART 2007
VADER VERMIST
WIT-RUSLAND IN BEWEGING. IS DE VRIJHEID NABIJ? VAN HERDENKING TOT REVOLUTIE.
EEN WOORD EEN ZIN
ONVERTAALBARE WOORDEN. ANGST VOOR BIERTEKORT TOT VERKOPER GESTOLEN KATTEN.
HET MEERTALIG BREIN
KAN IK DIE SPAANSE 'R' NOG LEREN? WAT MEERTALIGHEID MET JE HERSENEN DOET.
VODKA FLIRT
SOEPEL CONTACTEN LEGGEN VAN BELGIË TOT BULGARIJE. TIPS OM VER TE KOMEN.
Drinken op Europa
50 jaar en halverwege
Van de redactie Auteur: Ingo Arzt Nederlands: Joeri Oudshoorn
Beste Lezer, Europa is geen gebied, ze is een gevoel; een vurig verlangen naar het vreemde en het vertrouwde tegelijk. Het gevoel blijkt gevaarlijk besmettelijk. Symptomen zijn het dromen over de geur van verre steden en je soms een vreemde voelen in je eigen stad. Als je voor een verjaardag het halve continent doorkruist of alleen in een vreemde taal op een woord kan komen, kom je er niet meer vanaf! Wie Europa eenmaal ontdekt, gaat ‘thuis’ verbinden met een heel continent. Dat is ook de makers van Indigo overkomen, en drijft hen een meertalig tijdschrift te maken. Indigo verschijnt om te beginnen in zeven talen: Engels, Frans, Duits, Pools, Italiaans, Spaans en Nederlands. Dezelfde inhoud in je eigen taal; verhalen uit onze eigen Europese heksenketel met haar talenbrij.
Het politieke Europa mist vandaag de dag helaas de speelsheid waarmee haar bewoners het gebied allang veroverd hebben. Dit hebben we op de voorpagina verbeeld. De prent combineert een foto in een voormalige loods in Berlijn met het schilderij ‘De Vrijheid voert het Volk aan’. De Duitse dichter Heinrich Heine werd door het doek van de Franse Eugène Delacroix geïnspireerd. Wij zeggen hem graag na welk wonderlijk gevoel we, ver weg van het politieke gekibbel, bij Europa hebben. “Een prachtig idee ademt er, en blaast ons zachtjes in het gezicht.”
indigo icon index bevat gevoel, liefde en sex geen politiek, geen EU zaken bevat geweld grof taalgebruik en vulgairheden bevat humor
Indigo gaat verder dan het politieke Europa, de Unie met haar staatslieden, verdragen en pogingen een grondwet op te stellen. Meer dan 100 journalisten, fotografen, vertalers, layouters en illustratoren van Spanje tot Wit-Rusland hebben aan dit tijdschrift gewerkt, allemaal op vrijwillige basis. Ze willen een menselijk Europa op de kaart zetten. Daarom hebben we voor de gelegenheid ook de geschiedenis van Europa opnieuw opgetekend, nu als vermakelijk familiedrama. Welke gelegenheid? De bijeenkomst van staatslieden op 25 maart 1957, waar ze met het tekenen van de Verdragen van Rome de eerste stap zetten naar de eenwording van Europa. Bedankt voor dat pionierswerk.
www.indigomag.eu
3
Inhoud gelukt: 22
25 Maart
Hall of Blame
Demonstraties aangekondigd
Zij komen nooit meer terug – Gevallen dictators na 50 Europese Unie
18
De kinderen van moeder Europa Het Europees gezin groeide de afgelopen 50 jaar. Het familieverhaal als soap.
16
Toen en nu Wat Europa met een plein kan doen
4
nog doen... 34
aftreden! Vader vermist Het gevecht van Valeriya Krasovskaya tegen de laatste dictator van Europa.
26 afkeuren! Homo Exodus Homo’s in Oost Europa nog niet welkom – ze emigreren naar het Westen
61
afschaffen! DJ Paul van Dyk over beats en basics
You‘ve got Mail Weet in welke bus dat lieve kaartje haar reis begon
verschillen 1
2
4
5
6
7
3
14
15
16
17
18
19
20
21
22
Post-Modern
8 Binnen kijken Vraag je buren
Find each postbox‘s country – no prizes to be won, but maybe you‘ll recognise one when you‘re on holiday! 14 Latvia
wie je bent
28 Sweden 27
13 Cyprus
26 Czech Republic
12 Italy
United Kingdom
25 Spain
11 Hungary
24 Slovakia
10 Denmark
23 Slovenia
9 Greece
22 Romania
8 France 7
Finland
21
Portugal
20 Poland
6 Estonia 5 Germany
Netherlands
19
Monaco
18
4 Croatia
17
3 Bulgaria
16
2 Belgium 1
Austria
15
Malta Luxembourg Lithuania
8
9
10
23
24
25
11
12
13
26
27
28
Cold Style
War Prejudices abound in this battle between an Easten sexbomb and a Western powerbabe. Stiletto vs. Sneaker, take to the ring. Cold Style War Author: Julia Fuhr Marzena Lesinska Photo: Ralph Pache Translation: Adam Chrambach
I’ve worn that much colour, I was five and flouting Indian’s war paint! But the feathers in my hair wouldn’t compete with the extent of your high-carat decorations. I’d feel sorry for a Christmas tree, carrying all that around. Take a look at the sky? No sun, right? Then what the devil are you doing with those sunglasses – especially with lenses that could pass for dinner plates. Your makeup makes such a thunderous impression that a hurricane would run and hide. Don’t you think that the last of your weekly visits to the hairdresser ended a shade too blonde? Your hair is so light I have to close my eyes perfect moment for a thought: Why the masquerade? Do you really think you can calculate the value of a woman in the height of her heels
The amount you save around the middle and bottom you pile around the top! Leopards, tigers, snakes, and other fauna, you could go as a walking lesson on advanced zoology! All that creeping and crawling, it’s the biodiversity of the textile industry copulating with pink satin and black lace. If there were a prize for tasteless exaggeration, you’d take every category. The section on clothing is yours, hands (and cleavages) down. And I haven’t even started on that multicoloured paint pot you dive into every morning. The last time
Stadsgesprekken Studentenrellen in Athene, de seksuele kennis van de Britten en ander stadsnieuws
True beauty glows from the inside – you wish! It might be that inner values are highly regarded. But what’s a pretty product without a selling point? You know the joke about there not being an ugly woman, just a lack of wine? If I look at you Western Europeans, I have to admit that no amount of vodka is going to remedy this situation. Wherever I look, inconspicuous wallflowers from here to the horizon.
want to know when your hair has seen a drying hood from the bottom. What’s the problem in making the best out of technology? Sunbeds and home-trainers are there to be used. Your stupid ascetic antics are not an excuse. Your cheeks are screaming for rouge. And if eyelashes could write wishlists, yours would have Mascara in the first line, in bold. And what about that formless cloth bag that you pretend is a jacket. Twelve year olds don’t make the style-bloopers you do, and you’re a grown woman. What were you thinking? Have you forgotten the meaning of style sense?
The problems start with the footwear: shoes without heels might be comfy, but I might consider taking them to my aerobics class. My little brother wears foxier jeans than you
You’re spastically running after your own authenticity; now I understand the meaning of the ugly running shoes. Lady, wake up to the fact that your personality won’t suffer from being presented in a full package—and looks are a part of that. With you, I have to say in all respect, those looks come across as unspectacular and unfeminine. I’m pretty sure that style wont survive your steady attacks. You say one scores in being natural. Could you imagine a woman might want to show what she’s got? You’re always so big on emancipation. Then don’t let your femininity be stolen like this. Use your weapons! A little more cleavage, a little less cover-ups, ok? Sexy, not unisex. Deal with it, dear, a book is, in the end, judged by its cover.
At least I‘m always given due warning. The unmelodious clicking of your stilettos is a warning of what is to come, and my eyes won’t take it. Please stop. I know one should steer well clear of prejudices and stereotypes. Political correctness is good for some, but allow me a tiny flirt with the stylish antagonisms between Eastern- and Western Europe. There’s an ominous clicking on Europe’s streets. You, my dear Eastern European women, have been happily prancing across Western European asphalt too long now. What’s the thing with the pointy, skybound footwear? A javelin thrower worries me less. Your thin, naked legs in those caricatures of shoes prove that well roasted chicken doesn’t just come on a plate. Who cares about the skin, what on earth do you think you’re doing to the energy crisis? If you’re not willing to be scanty here, then at least be consequent. Minimalism might be cool when it comes to art, but that shred wrapped around your ass can’t really pass as a skirt. And what’s the point of a ‘handbag’ which fits nothing but its own lining. Oh, I forgot that there’s Prada pasted on the front. You like generous labelling, don’t you, it makes you feel good about yourself in your pointless world.
24 74
Post-modern Post hier je brieven
Top 5 European Countries in Clothing and Footwear Expenditure, in % of total 2004 household Expenditure
times cup size? As you blame us Western European gals for the world’s antistyle, Lady, try stepping into our blunt but stylish shoes and take a good look in the mirror—although you do that already. Style requires not superlatives but the perfect dose. I have nothing against fashion accessories of any kind, as long as I feel good beneath them. Away with the scratchy leopardskin, I want my own skin, not his – and not every square inch of it presented for public inspection. I’m sexy without a miniskirt. We women haven’t fought long and hard for emancipation for it all to go in a puff of powder smoke. And as clichéed as it sounds: true beauty glows from the inside.
and my Yorkie more jewellery. Your favourite colour must be washed-out (if not washout!) and your tops are odious to look at. Face it, babe, there are collections that go beyond cotton T-shirts in three colour possibilities and way beyond the standard, five-pocket jeans. Obviously your poor choice of labels is only made worse by your general aversion to shopping. Do you live by the maxim: spoilt for choice and choices spoilt? I don’t understand the point of walking behind a gargantuan handbag that could easily pass for a shopping bag. From a style point of view, just don’t go there! Your head is topped by a “I don’t need a trim” haircut. And I don’t
Greece
10.1
Italy
8.2
Portugal
7.6
Latvia
6.9
Estonia & Austria
6.7
Ruzie over modebeelden en vooroordelen
www.eurostat.eu
Going Multilingo The genius and the failure. Why learning languages is torture to some and a walkover for others. Is your brain up to the challenge? For ten minutes you’re explaining to the receptionist that your shower curtain needs replacing. You still mix up clumsy gestures with ready-made phrasebook formulas when your girlfriend comes to the rescue. In three irritating, perfect sentences, she sorts it out... again. The same frustrating story repeats throughout the holidays. Whilst you labour to put together replies of more than two words, she has befriended the entire holiday resort and her language skills have risen to a whole new level. This is so unfair, you cry. It undoubtedly must be due to that string of dreadful teachers you endured throughout your school years. Or is it because your parents could never afford to send you on those language exchanges?
„At the end of the day, maybe I am a failure at languages?” Is there such a thing as innately talented or untalented people? Katrien Mondt, a linguist at the Vrije Universiteit in Brussels, believes that any motivated student can learn a language if the circumstances are right—in particular if the environment is favourable and allows the language to be employed frequently. Take, for instance, adopted or immigrant children: most if not all acquire near-native skills. But why do some adults, despite being immersed in the same environment, struggle to acquire a second language, while your girlfriend finds it dead easy? Michael W. L. Chee, at the Cognitive Neuroscience Lab of Singapore Health Services, believes that ‘phonological working memory’ (PWM) could be a determining answer. PWM describes a short-term capacity system that allows us to store and repeat new, unfamiliar sounds. In contrast, permanent, familiar sound patterns are stored in our long-term memory. PWM is located in several areas of the brain—for instance, the area responsible for rehearsing sounds without pronouncing them can be found in the ‘Broca’s area’ and the phonological storage area in the left inferior parietal cortex. According to Chee, the larger your PWM capacity is, the easier you’ll find the development of a vocabulary base, and in turn, your foreign language acquisition. Yet, it is hard to tell whether a large PWM is consequence or cause of easy bilingualism and this theory is criticised by other researchers in the field. It can only be part of the explanation, as a number of intricate factors are at play: whatever your ‘talent’, motivation and usage, among other things, are also key.
58 The Cold Style War Oost tegen West:
Going Multilingo Author: Tania Rabesandratana Illustration: Verena Brandt
EG
Het meertalig brein Waarom je je talen beter spreekt als je dronken bent
stellingen 30 Verlangen naar Europa Warme gevoelens voor een continent
8 Eindelijk! We zijn gehaat! Wil iemand alsjeblieft de EU-vlag verbranden?
31
Loesje goes Europe Het lieve meisje dat aan een paar woorden genoeg heeft om de wereld te verbeteren
6 Borrelpraat Europese ontmoetingen
5
prikkels 64 A Pervert’s Guide to Cinema De Sloveense psychoanalyticus Slavoj Zizek en zijn reis per film van Sophie Fiennes
66
40
Lordi’s Schuilplaats Muziek die pijn doet – een vlucht door de Finse scene
Virtuele waanzin Er is maar één reden waarom Second Life serieus genomen wordt: goede PR
72
HipHop battle Duitsland en Frankrijk gaan ervoor! wie heeft de ‘meest kutte tekst’?
aanpakken 42
52 51 10 44 73
versier! Wodka Flirt? Wel eens een Zwitser versierd? Makkelijker dan je denkt
vertaal!
Een woord een zin Leer onmogelijke woorden en verrijk je woordenschat vertrek! Tsjernobyl Ramptoerisme in de Oekraïne verlies! Europa à la Carte – Weet welk cijfer uit een land scoort verjaar! Olijfolie en schapen – Het geheim van de honderjarigen op Sardinië verliefd! Een tortilla van testikels en hersenen – Een afrodisiacum
Geheime Tip ‘United Kingdom’ is winnend als je haar score bij het Eurovisie Songfestival uitspeelt
Finland J: Hoe vaak spreek jij je vriendin? Gebruik je dan Skype of MSN? K: Skype. Dat is handiger, omdat je dan ook videoconferenties kunt houden en elkaar ziet. En jij? J: Ik spreek haar in principe dagelijks, maar soms hebben we het zo druk dat we elkaar dagen lang niet spreken. Dat is wel moeilijk.
Italië • Frankrijk Valerio: Nice was een cadeau van Italië aan Frankrijk. Het was van ons en we hebben het aan jullie gegeven na de tweede onafhankelijkheidsoorlog van Italië! Anne-Marie: Iedere Italiaan die ik tegenkom, zegt me dat…
6
Borrelpraat Auteur: Carolina Pirola Foto: Carolina Pirola Vertalingen: Amber van der Chijs Michael Schnackers Joeri Oudshoorn Italië S: Waarom studeer je Italiaans? C: Ik studeer toerisme aan de unversiteit. Daarvoor moet je je talen kennen. S: Maar waarom Italiaans? C: Uhm... Geen idee. Ik hou van de taal! Voor ons is ze makkelijk!
Griekenland • Frankrijk • Duitsland M: De Fallas-feesten in Valencia zijn de raarste feesten die ik in mijn hele leven heb gezien! C: Helemaal mee eens! Al dat werk en dan wordt alles in twee minuten verbrand! M: Het is gekkenwerk, maar wel erg mooi. Ik was er het afgelopen jaar en ik vond het geweldig. Iedereen viert feest, zuipt, danst op straat... dat mag je niet missen.
Frankrijk • Spanje E: Maar kwartelpaté is juist ontzettend lekker! Carlos nam me mee om het te proeven. Eerst wilde ik er niets van weten, maar ik heb het toch geproefd en nu ben ik er overal naar op zoek! C: Zeg maar ja! V: Poeh, reken maar niet op mij, ik ben vegetariër. C: Dat meen je niet?! Je weet niet wat je mist…
Als Europeanen elkaar tegenkomen, ontstaat een Babylonische talenmix. In Madrid komen elke zondag tientallen Europeanen naar het Retiro Park. Een groot deel van hen is Erasmusstudent. Ze feesten samen tot diep in de nacht en maken muziek op de bongo.
Spanje J: Er is weer een volgende oorlog op komst. Bush zegt alweer dat als Iran zus of zo..., weet je? E: Ja, ik hoorde het op het nieuws. A: Ik vind het een beetje eng worden. Het minste of geringste is al een aanleiding om een oorlog te beginnen.
Frankrijk A: Ja, ja, ik geloof dat je alles moet proberen. B: Dat hangt er wat mij betreft vanaf. Je hoeft niet alles te doen. A: Ervaring, daar gaat het om in het leven.
7
Spanjaarden: é (23, Madrid): Tetra guerra a la vuelta de la ra va Bush y dice que si Irán no sé qué, ¿sabes? la): Ya, lo he oído en las noticias. id): A mí esto ya me da miedo. Es r mínima excusa es suficiente a montarse una guerra.
Mali • België A: Het zijn heel ritmische instrumenten. Wij gebruiken ze in Mali bij festiviteiten. Bij de bruiloft van mijn broer waren er een paar muziekanten die de hele avond hebben gespeeld. K: Ik vind ze geweldig. Wij gaan in de zomer ‘s avonds vaak naar het strand, want dan heeft niemand er last van. Spanje E: Komt ze op me af en zegt: “Weet je wat het is, jij hebt altijd alles gekregen zonder dat je er wat voor hebt moeten doen”. Zeg ik: “Oh, ja? En wie heeft dan die auto van jou betaald?” J: Trek je niets van haar aan, man, jullie hebben de hele dag door gedoe.
Spanje M: Het is hier zo relaxed... P: Ja, gelijk heb je. Zuid-=Europa en Noord-Europa zijn volledig anders. Waarschijnlijk heeft het met het klimaat te maken.
Duitsland Alex: Thuis zou het pijpenstelen regenen. Het is hier een paradijs! John: Zeker weten! Trouwens, hoe laat vertrekt onze vlucht morgen? Alex: Geen idee. Volgens mij om tien over half vijf, maar we moeten dat wel even controleren.
Eindelijk! We zijn gehaat! Onze columnist heeft een probleempje met zijn Europese indentiteit. Wil iemand zo vriendelijk zijn hem te haten?
8
De Europeaan Auteur: Ingo Arzt Foto: Carina C. Kircher Vertaling uit het Duits: Helmer van der Heide
“We moeten ons terugtrekken”, brult de officier in het oor van een soldaat. Ergens in een woestijn ligt een commando zwaar onder vuur. Mannen kruipen achter zandzakken heen en weer, machinegeweren ratelen. Eindeloos veel explosies gooien het zand in de lucht en vullen ogen en oren van de soldaten. Een belachelijke film. Ik hang in mijn bioscoopstoel en terwijl op het scherm de granaten inslaan, zoek ik een beetje naar mijn Europese identiteit. Hoe eenvoudig kan het leven zijn: “We kunnen de vlag niet achterlaten”, zegt de soldaat tegen zijn officier. De vlag wappert half verscheurd op een kleine zandheuvel midden in het slagveld. De officier knikt. De soldaat rent er gebukt op af. Hij bereikt de vlaggemast, trekt de vlag omlaag, rent terug, maar net voordat hij weer in dekking kan gaan, zakt hij, getroffen, in elkaar. Bloedend valt hij in de armen van zijn officier, glimlacht en sterft. Onder zijn slap wordende arm houdt hij Haar vast, de blauwe vlag met de twaalf gouden sterren: Europa. Onvoorstelbaar! Daar sterft iemand voor de EU-vlag! Natuurlijk is het de Stars and Stripes. Het is een Hollywood film, en daarin wordt in elke tweede ‘pro-anti-IrakVietnam-ofzo-oorlogsfilm’ een heel bataljon kersverse soldaten opgeofferd aan het redden van hun vlag. Dat zijn echte helden, geofferd voor het collectief, vol pathos natuurlijk. Probeer dat eens bij ons. In de volgende film-
Binnen kijken Als je wilt weten wie je bent, vraag je het aan je buren. Gérard Sina (43) woont met zijn vrouw en vijf kinderen in Kigala, de hoofdstad van Ruanda. Auteur: Ingo Arzt Vertaling uit het Duits: Helmer van der Heide Nele Bulckaert
Ik heb het gevoel dat we soms wel erg onderdanig moeten zijn om onze Europese klanten te behouden. Dat heb ik steeds weer ervaren, sinds mijn bedrijf Urwibutso vijf jaar geleden begon met het exporteren van passievruchten naar Brussel. In het begin konden we onze klantenkring snel uitbreiden: we stuurden bananen, aardbeien en mango’s naar Italië, Duitsland, Frankrijk en Nederland. Maar de Europeanen zijn werkelijk ongelooflijk veeleisend en de kwaliteitsnormen zijn hoog. Als wij Afrikanen
scene wordt een kist, overdekt met de EU-vlag, naar het graf gedragen. José Manuel Barroso zal de vlag, begeleid door rouwtrompetten, zorgvuldig samenvouwen en haar overhandigen aan de bloedjonge weduwe van de gevallen soldaat. Een traan welt op in haar ogen en valt op een van de zonnenbloemgele sterren. Beethovens negende klinkt. In de Europese werkelijkheid geeft niemand om deze vlag. De Deense, Britse of Amerikaanse is waarschijnlijk al in zelfontvlambare uitvoering verkrijgbaar. Zou iemand ook eens de Europese vlag in brand kunnen steken? Hoe kan er van je gehouden worden, als je niet eens behoorlijk gehaat wordt? Deprimerend. ‘Ach, dat u koud of warm mocht zijn!’, is zelfs in de Heilige Schrift te lezen. Wat dat betreft bestaat er dus hoop: In Genève is onlangs een op wacht staande soldaat op het dak van de door hem bewaakte ambassade geslopen. Daar heeft hij, heel eenvoudig en ongevraagd, de EU-vlag halfstok gehangen. Het stelt misschien niet veel voor, maar toch. Zoiets moet in de gezapige Zwitserse samenleving als een ‘brandende vlag’ beschouwd worden. En de Bulgaren, die hebben onlangs op een tijdschriftomslag de spot gedreven met de EU-vlag. Afgebeeld waren tien in plaats van twaalf sterren. De elfde was vervangen door een hennepblad, de twaalfde door een hakenkruis. Ondertussen schieten in de film een paar gevechtshelikopters de vijand aan gort. Ik stel me voor hoe het plot in Europa geweest zou zijn: soldaten arriveren in het crisisgebied en richten een steunpunt op. Zandzakken stapelen, prikkeldraad eromheen. Europavlag hijsen. Op een berg, in de verte, staan onopgemerkt de vijandige troepen: “Commandant, de invasietroepen hebben een kamp ingericht en een blauwe vlag met gele sterren gehesen. Zullen we ze onder vuur nemen?” De commandant kijkt door zijn verrekijker: “Neu. Die zijn waarschijnlijk bezig een put te graven of installeren een drinkwaterzuiveringsinstallatie op zonne-energie.” Wat volgt, is een twee uur durende film met etnologische diepgang en veel begrip voor de schaapsherders uit de regio. Zo gaat nu eenmaal een voorstelling in het goede, brave, Europa.
met de Europeanen onderhandelen, dan zijn wij altijd in een zwakkere positie. Eens belde een Belgische importeur. Een hele container zou bedorven in Brussel zijn aangekomen. Anderhalve ton bananen! Helaas
Europeanen zijn arrogant hadden wij geen vertegenwoordiger in Europa om het te controleren en iemand uit Ruanda ernaar toe sturen zou te kostbaar zijn geweest. Dus moesten we hem geloven. Dat kostte ons 20.000 euro. Tegenwoordig lever ik geen vers fruit meer aan Europa. Het risico is te groot, en de prijzen zijn gekelderd. In plaats daarvan exporteren we nu sap en bananenwijn naar België, Frankrijk en Duitsland. Ik kom nu net terug uit Italië. Daar heb ik voor 900.000 euro aan nieuwe machines gekocht voor het maken van vruchtensapconcentraat. We moeten Europese machines hebben om aan de Europese normen te voldoen.
Als er ook maar één plaats op de wereld is, waar je moet zijn, dan is dat Groot-Brittannië. De mensen daar zijn echte gentlemen, professionals, echte vrienden, ongelooflijk. Dagelijks bel ik met hen vanuit mijn callcenter in New Delhi. Ik probeer ze dan UMTS-mobieltjes en contracten van “3G - The third generation mobil network campaign” te verkopen. Ik werk ze soms behoorlijk op de zenuwen. Als ik ze bel en me als ‘Charles’ voorstel, zitten ze net te eten. Ik
Maar succes hebben we wel, hier in het callcenter. Eigenlijk in heel India. Daar ben ik trots op. Elke dag halen we meer werkplekken uit Europa hiernaar toe en verdienen daar miljarden aan. Europa zou veel machtiger kunnen zijn, als jullie maar een beetje moeite zouden doen. Italië, Frankrijk, Engeland, Duitsland, de cultuur is bij jullie toch overal dezelfde. Maar het is goed zo. De Britten hebben ons de afgelopen 300 jaar
Hard studeren, want anders nemen wij de zaken over heet eigenlijk Vishnu, maar dat begrijpen ze toch niet. Ik vertel ze dan hoe ze met de nieuwe contracten geld kunnen besparen. “Hartelijk dank, meneer, maar ik ben niet geïnteresseerd”, smakken ze door de telefoon. Maar wanneer ik naar Amerika moet bellen, mijn god! Die vloeken en schelden er direct op los. Beledigen mijn moeder of zus, ook al heb ik slechts een broer.
overheerst, dat is genoeg, nu is het onze beurt. Wij zijn de toekomst. Wat ik jullie nog kan zeggen: Doe je best. Concentreer je op je op het werk, concentreer je op je studie. Zo niet, dan komen de kleine gele mannetjes uit India en China, nemen de zaken over en weg is jullie rijkdom.
Vishnu Sharma (20), heet voor zijn klanten ‘Carles’ als hij werkt in het Neveno callcenter in New Delhi. Hij studeert economie, bedrijfskunde en Engels.
10
10 - 99 2-4 20 - 45
Realisatie: Hans Maria Heÿn Illustratie: Jan Steinbach Auteur: Adam Chrambach Vertaling: Joeri Oudshoorn
Europa à la Carte Kopieer deze Top Troef kaarten en knip ze uit. Vraag wat vrienden over en versla ze met jouw BigMac index!
11
Speluitleg Verdeel de kaarten onder de spelers en geef ieder een stapel. Spreek af of de statistieken met de hoogste of laagste nummers winnend zijn. Eén persoon noemt van zijn bovenste kaart een statistisch gegeven naar keuze. Degene die de hoogste (of laagste) gegevens van die statistiek op zijn bovenste kaart heeft wint de bovenste kaarten van alle spelers en begint de volgende ronde. Legenda Alcoholconsumptie (100%) in liters per persoon per jaar: Pure alcohol telt. Sla twee bier achterover en volgend jaar scoort jouw land ongetwijfeld hoger. Prijs van een Big Mac in Euro’s: Big Macs zijn bijna overal verkrijgbaar en de prijs wordt lokaal bepaald. Een middel dus om pijzen en rijkdom te vergelijken.
Ranking op de Happy Planet Index: Een wereldwijde index voor persoonlijk welzijn en gelukkig zijn. Aantal maal in top-3 van Eurovisie Songfestival: Hoeveel eerste, tweede en derde plaatsen heeft dit land op het Eurovisie Songfestival verzameld? Percentage vrouwen in het parlement: De vraag blijft: moet een hoog of een laag percentage winnend zijn? Percentage mensen met overgewicht volgens de WHO: Zijn Luxemburgers dikker dan Litouwers? De WereldGezondheidsOrganisatie heeft iedereen gewogen. Aantal mensen lid van HospitalityClub.org: Hoeveel mensen in het land zijn lid van Hospitality Club? HC is een netwerk van inmiddels meer dan een kwart miljoen mensen die elkaar overal ter wereld op reis gratis onderdak bieden. Culturele uitwisseling op zijn best.
12
13
14
15
16
Toen & Nu Foto’s: Irene Sacchi © EC/Marcelle Jamar
Rotonde Schuman in 1962
50 jaar veranderingen. De Rotonde Schuman in Brussel. De Rotonde Schuman is vernoemd naar een van de oprichters van wat nu de Europese Unie is, Robert Schuman. In 1950 nodigde de Franse premier Schuman Duitsland uit een Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal te vormen. Daarmee werd de basis gelegd van de huidige Europese Unie. Vandaag de dag is de Europese Commissie gehuisvest aan het plein, het hart van de Europese wijk in Brussel.
17
Rotonde Schuman in 2007
18
Europese Unie Auteur: Jochen Markett
1957 − België • Duitsland • Frankrijk • Italië Luxemburg • Nederland
Illustraties: Maria Messing Vertaling uit het Duits: Helmer van der Heide
1973 − Denemarken • Ierland Verenigd Koninkrijk
1981 − Griekenland 1986 − Portugal • Spanje
De kinderen van moeder Europa Het Griekse kindermeisje Europa is verantwoordelijk voor een steeds bontere verzameling kids. Het begon allemaal lang geleden, op een regenachtige avond in het romantische Rome... Op 25 maart 1957 werd de Europese familie verwekt in een feestelijke orgie. Buiten op piazza Campidoglio in Rome regende het pijpenstelen. Maar binnen, in de stijlvol gedecoreerde balzaal van het Capitool stoorde niemand zich aan het slechte weer. Elf mannen waren namens hun zes herkomstlanden bijeengekomen. Officieel luidde het dat zij daar verdragen over een economische gemeenschap en gezamenlijke ontwikkeling van kernenergie zouden ondertekenen. Wat zich achter de schermen in deze feestzaal werkelijk afspeelde, heeft geen enkele historicus nog durven beschrijven. Ook Indigo zal bepaalde privacygrenzen respecteren. Maar wel kunnen we verraden dat de staats- en regeringsleiders hun vrouwen via een achterdeur naar binnen wisten te smokkelen. Die waren zo onder de indruk van de historische betekenis van deze avond, dat ze besloten hun mannen ter plaatse te belonen... Een uurtje later, toen de ‘ceremonie’ haar einde bereikt had, stond Henri Spaak op, de Belgische minister van buitenlandse zaken, en brulde met een nog half opengeknoopt hemd in het midden van de zaal: “Deze daad zal de geschiedenisboekjes van Europa halen!” Precies negen maanden en zes dagen later, op 1 januari 1958, werden zes baby’s geboren in de ronde zaal van het Roomse universiteitsziekenhuis. Het waren drie jongetjes en drie meisjes: de Fransoos Jean, de Italiaan Francesco, de Duitser Michel, de Belgische Emma, de Nederlandse Sanne en de Luxemburgse Octavie. De ouders voelden hoe belangrijk deze gebeurtenis was en besloten hun kinderen een bijzondere opvoeding te geven. Zij gaven de opvoeding van hun baby’s in handen van een internationaal respectabel kindermeisje: Europa. Deze dochter uit een Grieks godenhuis nam de kinderen in huis met de belofte ze op te voeden op basis van gemeenschappelijke waarden. De pers bejubelde deze gebeurtenis. Nog maar enkele jaren eerder was zoiets ondenkbaar geweest. De families waren doodsvijanden geweest en hadden zó fel met elkaar gestreden dat de ruzie tussen de Montagues en Capulets in Shakespeares ‘Romeo en Julia’ daarbij kinderspel was. En nu zouden de kinderen van deze families gezamenlijk opgroeien.
19 Niemand kon het kindermeisje benijden om haar taak. Zo was de kleine Jean al van begin af aan een moeilijk opvoedbare jongen. Toen Britse ouders in 1963 bij Europa aanklopten omdat zij een kind verwachtten en dit graag ter opvoeding in deze pleegfamilie onder wilden brengen, lag Jean dwars. “Non,” zei hij koppig. En hij zorgde voor nog meer problemen. Terwijl de andere kinderen, zoals het kinderen betaamd, in zandbak en kolenhok speelden, had Jean zich in zijn kamer teruggetrokken waar hij steeds meer van zijn ‘atoomspeelgoed’ verzamelde. Toen hij acht was, wilde hij niet meer met de anderen aan tafel eten. Zijn stoel bleef regelmatig leeg. Mama Europa gaf het op een gegeven moment op om Jean deze eigenaardigheden af te leren. Ze wist dat deze breekbare gemeenschap van zes gemakkelijk uit elkaar kon vallen. Wijs als ze was probeerde ze allen te verzoenen. Op vakantie in Luxemburg besloten ze dan ook dat elk kind zichzelf, ondanks de gemeenschappelijke doelen, optimaal moest kunnen ontwikkelen. Mama Europa verhuisde met de kinderen naar Brussel toen ze negen jaar oud waren. Daar richtte zij een familieraad op, die over alle belangrijke en moeilijke problemen zou gaan. Het hebben van een familieraad werkte. Zelfs de moeilijke puberteitsperiode doorstond het sextet succesvol. Sterker nog, na deze hormonale veranderingen hadden de jongens en meisjes zich zover ontwikkeld dat ze Europa vroegen nog vier andere kinderen te adopteren. Europa was erg blij. In de afgelopen jaren hadden zich al vier ouders gemeldt – uit Denemarken, Ierland, Engeland en Noorwegen - die graag hun kind aan de internationaal gerespecteerde gemeenschap wilden toevoegen. Helaas was er een miskraam van de Noorse moeder te betreuren, waardoor in 1973 in plaats van vier, drie nieuwe baby’s in de familie opgenomen werden: Mathilde, Patrick en Emily. Patrick was een zorgenkindje, hij woog bij zijn geboorte slechts 2,8 kg. Maar dankzij de moederlijk zorgen en goede voeding groeide de Ier snel en werd een stevige jongen. De harmonie in de lappendeken-familie nam langzaam maar zeker toe. In 1979 besloot Europa een gezamenlijk zakgeld in te voeren en noemde het de ECU. Windsor-kleinkind Emily, individualistisch als ze
20
was, vond dat stom en wilde niet meespelen. Zij mocht met haar eigen zakgeld blijven betalen. De gemeenschap kwam voor een nieuwe uitdaging te staan. Nog eens drie ouders vroegen Europa of hun kind in het pleeggezin opgenomen kon worden. Vooral over het opnemen van de kleine Georgios werd in het gezin heftig gediscussieerd. Zijn Griekse ouders waren namelijk nog niet zolang geleden uitgemaakt voor “Junta” vanwege hun autoritaire stijl van opvoeden. De ouders van Georgios hadden geen probleem gehad met het gebruik van stokslagen in de opvoeding. Uiteindelijk erkende de kinderen van Europa dat de ouders zich zichtbaar gebeterd hadden. Ze kwamen tegemoet aan het verzoek en namen in 1981 het tiende kind in de familie op. Vijf jaar later was het dozijn vol. Pleegmoeder Europa beschouwde de adoptie van Rui en Alejandro dan ook als mijlpaal. Ze realiseerde zich tegelijkertijd dat de verschillen tussen de kinderen steeds groter werden. De zes oudsten, inmiddels bijna dertig jaar, hadden allemaal lucratieve baantjes gevonden in de industrieof dienstverleningssector. Toch wilden ze graag thuis blijven wonen, zozeer voelden ze zich met elkaar verbonden. De anderen zes kinderen zaten nog volop in hun kindertijd en speelden veel in de tuin en op het veld in de buurt. Zij hadden dus weinig gemeenschappelijks met hun oudere broers en zussen. Europa bleek wederom zeer wijs om met haar kinderen, vooral de ouderen, minder over geld en banen te praten. Ze vroeg hen een grotere rol te spelen in de sociale verantwoordelijkheid voor de gemeenschap. Zo gebeurde het dat, op wintervakantie in Maastricht in 1991, de familie haar verbondenheid uitdrukte door de nieuwe familienaam ‘Unie’ aan te nemen. De kinderen besloten vanaf nu gezamenlijk met één stem te spreken. Bovendien besloten ze eens wat vaker het spelletje ‘politieagentje’ te spelen. En ze hadden nog een bijzonder mooi idee. Tot nu toe hadden de vele teddyberen die ze hadden altijd bij de kinderen zelf in bed geslapen. Nu zouden de teddyberen ook voor langere tijd in het bed van een broertje of zusje mogen logeren, waar en zo lang ze maar wilden. Deze veranderingen hadden een erg positief effect op alle kinderen. Michel, die nog maar net van zijn meervoudige persoonlijkheidssyndroom genezen was, werd door niemand meer bedreigend gevonden, ook al was hij verreweg de sterkste jongen in de familie. Zelfs de adoptie van Elisabeth uit Wenen, de tengere Zweedse Anna en Iida, het Finse meisje, brachten de familie niet uit haar evenwicht. Pleegmoeder Europa was bijzonder onder de indruk van de grootte van haar gezin. Nog hetzelfde jaar vertelde ze iedereen dat haar gezin nog lang niet groot genoeg was. In deze euforische golf plande ze ook een enorme aanbouw bij het huis, groot genoeg om zeker tien extra kinderen op te kunnen nemen. Europa was een nieuwe richting ingeslagen en geen van de kinderen durfde de confrontatie aan te gaan. Tijdens de vakantie in Amsterdam, in 1997, gaf moeder Europa uiteindelijk toe dat familiezaken toch wat democratischer geregeld moesten worden. Op vakantie aan de Côte d’Azur werd in de stad Nice dan ook gezamenlijk besproken hoe de adoptie van nieuwe familieleden beter geregeld kon worden. Na deze vakantie was het dan ook voor iedereen duidelijk: “We hebben een
nieuw huisreglement nodig.” Dat kan niet zo moeilijk zijn, dacht Europa nog. Misleid door deze aanname had moeder Europa andere prioriteiten: nieuwe adopties lieten haar hart overlopen van vreugde. Het was mei 2004 toen een minibus voor de villa van de familie “Unie” stopte. Tien overgelukkige ouders stapten uit en hielden elk een pasgeboren baby in de armen. Dat waren de stroblonde Erik uit Estland, de mooie Liga uit Letland en de Litouwse Ona met de groene ogen; de Poolse Jakub die bij de geboorte best al groot was, de twee-eiige tweeling Tomas uit Tsjechië en Pavol uit Slowakije; de kleine Marija uit Slovenië, de adelszoon Karol uit Hongarije, de Maltese warmbloedige Joseph en Dimitra, de Cypriotische die door complicaties bij de geboorte voor de helft verlamd werd. Dat overigens wel met uitzicht op genezing. Vijfentwintig kinderen had moeder Europa nu, en daar was ze trots op. Omdat ze veel tijd investeerde in de opvoeding van de kleintjes, vroeg ze een goede vriend van de familie, Valery Giscard, oom van pleegzoon Jean, om het nieuwe huisreglement te schrijven. Toen die in de herfst van 2004 klaar was, kreeg iedereen een exemplaar op zijn nachtkastje. Sommige kinderen, zoals de Belgische Emma en de Oostenrijkse Elisabeth, lazen het boekwerk vluchtig door en vertelden Moeder dat ze het met alles helemaal eens waren. Keer op keer kwam een kind naar haar toe om zijn of haar goedkeuring voor het huisreglement te geven, tot dan plotseling, op een mooie avond in mei 2005 de oude Jean en Sanne ziedend van woede in de woonkamer kwamen. Wat oom Valery daar nu voor onzin geschreven had! Hij heeft geen enkel idee waaraan de familie behoefte heeft! En trouwens: in de afgelopen jaren had niemand hen ooit bij belangrijke vragen om hun mening gevraagd. En nu moesten ze zomaar zonder kritiek dit huisreglement slikken? Zij verscheurden het huisreglement in duizend stukjes en verdwenen woest naar hun kamer. In stilte gehuld zat de rest van de familie aan de eettafel. Zulke woedeuitbarstingen had de vredelievende moeder Europa wel vaker meegemaakt, maar nu kon ze niet zo makkelijk een uitweg vinden. Voor een nieuw huisreglement moest ze toch echt de toestemming hebben van álle kinderen in huis. Zij was in shock en wist niet wat te zeggen. “Ik heb nu eerst tijd nodig,” zei ze en verliet met gebogen hoofd de kamer. Er heerste in de daaropvolgende maanden een bedrukte stemming in het huis. Ook de adoptie van Gabriela uit Boekarest en Stefka uit Sofia, die lang en zorgvuldig voorbereid waren, konden de stemming niet verbeteren. Maar dan werd het 25 maart 2007. Een van de eerstgeborenen, Michel, had de hele familie uitgenodigd naar Berlijn te komen voor een groot familiefeest. Hij was zich bewust dat er een bijzondere belevenis nodig was om zijn broers en zussen weer dichter bij elkaar te brengen. En plotseling was het moment er: toen de Italiaanse zangeres Gianna Nannini op het podium voor het Brandenburger Tor stond en het lied ‘Grazie’ aanhief, vielen alle broers en zussen elkaar in de armen. In het publiek stond Fatma Doymaz. De jonge Turkse vrouw nam het beeld in zich op, had een glimlach rond de lippen en streek zacht over haar zwangere buik.
1995 − Finland • Oostenrijk • Zweden
2004 − Cyprus • Estland • Hongarije • Letland • Litouwen Malta • Polen • Slovenië • Slowakije • Tsjechië
2007 − Bulgarije • Roemenië
21
www.sjsu.edu www.dictateurs.com www.calvin.edu www.worldexplorer.be www.ceausescu.org
www.marxists.org www.vitral.org www.ahistoryofgreece.com
Hall of Blame Onophoudelijk grijpen de Europese waarden om zich heen. Deze acht bleken er de afgelopen 50 jaar niet tegen bestand. Niet alleen verloren zij hun macht, ze verloren ook hun land aan de besmettelijke Unie. De Europese Unie heeft sinds de Tweede Wereldoorlog een halve eeuw aan garanties voor vrijheid gewerkt. Dat ging niet zonder hobbels en stoten. Enkele hardnekkige opstakels hadden de gedaante van dictators, machtige mannen die ruimte moesten maken voor de Europese uitbreiding. Nadat Europa haar waarden overblies, bleef weinig van hen over. Maar weinigen weten dat Nikolae Ceausescu zijn loopbaan begon als schoenmaker. Wat blijft er van de gevallen staatslieden over, wanneer hun gezichten niet meer op televisie verschijnen? Sommigen lieten hun land ontwricht achter, anderen in een idiote politieke situatie. Toen Francisco Franco overleed, mochten vrouwen niet werken, geen bezit hebben, geen bankrekening openen of zonder toestemming van hun mannen reizen. Anderen bleven eenzaam achter terwijl ze aan de macht waren. Antonio Salazar moest het portret van zijn grote idool Benito Mussolini van zijn bureau halen toen de Tweede Wereldoorlog eindigde. Er waren er ook die wisten waar de échte macht zat. Georgios Papadopoulos zou voorafgaand aan de staatsgreep die hem aan de macht bracht vijftien jaar lang op de loonlijst van de CIA gestaan hebben. Na verloop van tijd vergeten we van de meeste dictators hoe ze aan de macht kwamen. Hun gruwelijke onmenselijke daden vergeten we niet. En ook hun einde wordt exact vastgelegd. Toen Wojciech Jaruzelski in 1994, vier jaar na zijn aftreden, een boek signeerde, brak een ontevreden boer zijn kaak door het gooien van een steen. Het kan dat we ze later nog herinneren, maar de geschiedenis is niet mild voor verliezers.
Foto‘s: Luis Carlos Torres • Viorika Prikhodko Realisatie: Joeri Oudshoorn • Maria Messing • Maik Wiechmann Auteur: Adam Chrambach Vertaling uit het Engels: Joeri Oudshoorn
24
Lokaal nieuws Auteur: Carolina Pirola Vertaling uit het Spaans: Mark Petimezas Joeri Oudshoorn
Stadsgesprekken Kaas en kastelen, studenten en soldaten. Het zijn ingrediënten van het nieuws dat ons normaal niet bereikt. In stadsgesprekken lokaal nieuws van andere Europese steden. Alberto Fernández, kandidaat-burgemeester van de Partit Popular van de gemeente Barcelona, wil immigranten die duidelijk respect tonen voor de samenleving, de stad en het land waarin ze leven, een ‘certificaat van goed gedrag’ en ‘goed samenleven’ geven. Er is weinig steun voor zijn plan bij andere politieke partijen en immigrantengroepen in Catalonië. De burgemeester van Barcelona, Jordi Hereu, waarschuwde voor het gevaar van zulke maatregelen, omdat ze discrimineren ‘op afkomst, huidskleur en etniciteit’. Hereu herinnert eraan dat rechten en plichten voor iedereen gelden.
De inwoners van Athene zijn er helder over: ze moeten niets hebben van private universiteiten. Een amendement op de grondwet stelt voor het artikel te schrappen waarin wordt geregeld dat alle instellingen voor Hoger Onderwijs ‘onder verantwoordelijkheid van de Staat’ staan. Toen ze van het voorstel hoorden, gingen linkse studenten met steun van hun professoren de straat op. De protesten duren al weken en worden steeds krachtiger en gewelddadiger. Ook de confrontatie met de politie is bloediger dan ooit. Een van de grootste demonstraties was op 23 februari, toen 25.000 studenten uit heel Griekenland zich in Athene verzamelden. Het protest eindigde met een flink aantal gewonden en arrestaties.
Seksueel onderontwikkeld. Dat kan geconcludeerd worden uit een onderzoek van de Britse ‘Family Planning Association’. Volgens de resultaten van een enquête onder 495 volwassenen uit heel Groot Brittannië zijn de Britten totaal de weg kwijt of twijfelen op zijn minst sterk als het op kennis van seksualiteit aankomt. Het zijn alarmerende cijfers: 89 procent weet niet dat sperma tot zeven dagen in het lichaam van de vrouw kan overleven. 50 procent wist niet wanneer in de menstruatiecyclus de vrouw het meest vruchtbaar is en 29 procent van de ondervraagden stelt dat flink op en neer springen direct na onveilige seks voorkomt dat de vrouw zwanger raakt.
Opnieuw vloeit er bloed rond het beroemde kasteel van Graaf Dracula in Transsylvanië, Roemenië. Deze keer gaat het erom dat de burcht uit de 14e eeuw te koop wordt aangeboden door de familie Habsburg. Ze kregen hun bezit na 50 jaar communisme terug van de staat en vragen de Roemeense overheid nu 60 miljoen om het weer terug te geven. De Roemeense overheid heeft zoveel geld niet en is bang dat nu een grote hotelketen het kasteel koopt en omvormt tot een Dracula pretpark.
In Rusland wordt het leger beschuldigd van ernstige seksuele misstanden. De organisatie van soldatenmoeders vertelt dat soldaten door hun officieren worden gedwongen tot prostitutie. De officieren zouden het geld zelf houden. Het ministerie van Binnenlandse zaken heeft de beschuldigingen tegengesproken. Een van de meest ernstige zaken is die van een achttienjarige soldaat die zo zwaar mishandeld was dat
25
beide benen en zijn testikels geamputeerd moesten worden. De moeders zeggen dat er in Sint Petersburg een netwerk van klanten is, die voor seks met soldaten wil betalen. Het Russische leger onderzoekt de zaak.
De talenstrijd in België is niet nieuw. Een kleine gemeente in de buurt van Brussel staat in de belangstelling omdat de burgemeester het gebruik van de Franse taal op scholen verbiedt. Eddie de Block wil met deze regel bereiken dat kinderen de Vlaamse taal leren. Ook ouders wordt verboden Frans te praten. Iedereen die in de school een andere taal dan het Vlaams praat, wordt bestraft. Voor leerlingen die het Vlaams niet beheersen, heeft de burgemeester heeft een team van leraren Vlaams aangesteld. Ouders die op ouderavonden geen Vlaams spreken, kunnen hulp krijgen van een tolk.
Nasr Joeman van het contactorgaan Moslims en Overheid vraagt aandacht voor de situatie die ontstaat doordat Imams die zich gediscrimineerd voelen in Nederland naar landen als Frankrijk en Spanje emigreren. De vacatures die ze achterlaten worden opgevuld door onervaren imams met meer radicale opvattingen dan hun voorgangers. Sommigen volgen de extreem conservatieve leer van Wahhabi. Door de situatie groeien de spanningen binnen de moslimgemeenschap.
Het monument ‘Soldaat in Brons’ uit de Sovjet-tijd bezorgt Estse politici een punthoofd. President Toomas Hendrik Ilves weigert een wet te tekenen die opdraagt het standbeeld in het centrum van Tallinn te verwijderen. De wet verbiedt alle monumenten die het Sovjet regime verheerlijken. De inwoners met een Russische
achtergrond menen dat de wet respectloos is, omdat zij het monument zien als een symbool van de bevrijding van het Nazi regime. De overheid wil het standbeeld en de stoffelijke overschotten van de soldaat die eronder ligt nu naar een meer geschikte plek verplaatsen.
Nu Polen en Slowakije hun diplomatieke problemen hebben opgelost, gaan ze elkaar nu voor meer triviale zaken te lijf: kaas. De Europese Unie wilde de Poolse kaas Oscypek erkennen als beschermd merk, maar net voor de deadline om bezwaar te maken heeft de Slowaakse landbouwminister geclaimd dat de Ostiepok kaas van oorsprong Slowaaks is. De Polen stellen dat hun Oscypek kaas uit 60% schapenmelk bestaat en de Slowaakse Ostiepeok uit 80% koeienmelk. De kazen kunnen dus nooit hetzelfde zijn. De Europese Unie heeft de landen nu gevraagd onderling een goede oplossing te zoeken.
Terwijl Brussel debateert over een Turks lidmaatschap van de Europese Unie, blijft de regering van Ankara ontkennen dat er een Koerdische minderheid in haar land bestaat. Dit is een belangrijk obstakel voor het lidmaatschap van Turkije. De voorzitter van de Democratische Partij, Ahmet Turk, en zijn vicevoorzitter Aysel Tegluk, zijn tot een jaar gevangenisstraf veroordeeld omdat ze in hun eigen taal, het Koerdisch, pamfletten hadden verspreid. Volgens de rechter hebben ze de Partijenwet geschonden die het gebruik verbiedt van een andere taal dan de Turkse bij bijeenkomsten en politieke publicaties.
Nee! 26
Vrijheid Auteur: Etienne Deshoulières Foto’s: Wil van den Dool Joab Nist Vertaling uit het Frans: Marina ter Woort
Homo Exodus Voor homoseksuelen is het ijzeren gordijn nog niet gevallen. De helft van alle homo’s en lesbiennes uit Oost Europa verlaat hun land. Oorzaak: Discriminatie, op straat en in de politiek. Belangenorganisaties groeien, maar extreem rechts zet harde middelen in om hun demonstraties te verstoren. Op 9 maart 2007 trouwden Jaco van den Dool (in roze blouse) en Sjoerd Warmerdam in Nederland.
Nooit eerder heeft een Minister President van een lidstaat in de Europese Unie een Gay Pride openlijk veroordeeld en homofobische campagnes groen licht gegeven. Aigars Kalvitis, de Minister President van Letland, zei in juli 2005 dat zo‘n parade van seksuele minderheden niets te zoeken zou hebben in het centrum van Riga. Juris Lavrikovs, een Letse homoactievoerder, vertelt: “Voorafgaand aan de manifestatie was er een hysterische homofobische campagne opgezet door de Katholieke, Lutherse, en Evangelische kerk en door ultranationalistische extreem rechtse organisaties”. “Al bij de start van de tocht begonnen duizenden mensen homofobische liederen te zingen en met spandoeken te zwaaien. Daarop stonden teksten als ‘De homo’s verneuken ons land’, ‘Jullie rechten eindigen waar mijn reet begint’, ‘optocht der schaamte’.” Meerdere malen haakten de tegen-demonstranten de armen in elkaar en gingen op de grond zitten om de parade te blokkeren. Ondanks de politiebescherming moest de tocht al snel worden onderbroken. “Ze gooiden met eieren, tomaten en zelfs traangas. We hebben moeten schuilen in een kerk,” vertelt Juris Lavrikovs. Geen van de demonstranten raakte gewond. Anders was het tijdens de eerste manifestatie van Russische homoseksuelen op 27 mei 2006 in Moskou. “Verschillende organisaties en de Russisch-Orthodoxe kerk hebben tegen deze tocht gekeerd”, vertelt mensenrechtenorganisatie Human Right Watch. De parade werd verboden door politie en justitie, in strijd is met internationale akkoorden waaraan ook Rusland zich moet houden. De organisatie van de Parade besloot
27
dat de tocht toch door moest gaan. ‘Moskou is geen Sodom’, ‘Homo’s uit Rusland’: Net als in Letland veroorzaakte de verschijning van homo’s en lesbiennes op straat veel haat bij de nationalisten. “Homo’s moeten dood”, riep Boris, een jonge brede beveiligingsmedewerker. Ondanks pogingen van de politie een horde Skinheads tegen te houden, slaagde een kleine groep erin de demonstranten te bereiken en aan te vallen. Onder de slachtoffers een vertegenwoordiger van de Duitse groene partij en woordvoerder van homoseksuelen in Duitsland, Volkert Beck en Piere Serne, een Franse activist van de ecologische beweging. Zij kwamen naar Rusland om de lokale homobeweging te steunen. De situatie in Letland en Rusland is helaas geen uitzondering in Oost-Europa. In Wit-Rusland staat een groot deel van de bevolking vijandig tegenover de opkomst van een homobeweging. Svyatoslav Sementsov, actief voor belangenorganisatie Vstrecha vertelt dat homofobie, argwaan en vooroordelen nog heel sterk aanwezig zijn. Volgens een onderzoek voor de WitRussische organisatie voor seksegelijkheid vindt 47% van de Wit-Russen dat homoseksuelen opgepakt moeten worden. Religieuze stromingen spelen een belangrijke rol in het in stand houden van homofobie. Paus Benedictus XVI zal daar geen verandering in brengen. Voordat hij verkozen werd, vertegenwoordigde hij als kardinaal Ratzinger publiekelijk de homofobe stem. Voor hem is homoseksualiteit een afwijking die tegen de natuurlijke morele wetten ingaat en waartegen men zich duidelijk en hardnekkig moet verzetten.
De standpunten van de kerkelijke instituties tegen homoseksualiteit hoor je ook regelmatig in de Poolse politiek. In 2005, verklaarde de toenmalige premier Kazimierz Marcinkiewicz: Als één persoon een ander probeert te besmetten met zijn homoseksualiteit, moet de staat ingrijpen tegen deze vrijheidsschending. De homofobische uitspraken van politici nemen toe. In 2006 werd een hoge ambtenaar door de Minister van Onderwijs ontslagen wegens het verspreiden van Compass, een boekje van de Europese Raad om jongeren bewust te maken van discriminatieproblemen. Zijn vervangster, Teresa Lecka, liet vlak na haar aantreden het volgende weten: “Homoseksualiteit is tegen de natuur van de mens. Dit onzedelijk gedrag mag op scholen niet voorkomen. Het doel van een school is om het verschil tussen goed en kwaad uit te leggen, tussen schoonheid en lelijkheid. De school moet uitleggen dat homoseksualiteit tot drama’s leidt, tot leegte en verdorvenheid.” De Poolse parlementariër Wojciech Wierzejski riep zelfs publiekelijk op tot fysiek geweld tegen activisten van de homobeweging. “Als deze mensen zich laten zien, moet men ze met stokken slaan.” Erger nog, volgens Amnesty International zijn de homoactivisten tijdens een manifestatie in Poznan in gevecht geraakt met Mlodziez Wszechpolska, een ultrakatholieke nationalistische beweging. Sommige leden van de organisatie riepen op tot het uitroeien van homo’s en lesbiennes. Een paar van de scheldkreten: “Vergassen die flikkers” en “Wij zullen met jullie doen wat Hitler met de Joden deed.” De vijandige omgeving en het erg moeilijk uit de kast kunnen komen ten opzichte van hun naasten
28
maakt dat veel homo’s in Oost-Europa het moeilijk hebben met hun seksualiteit. Recent onderzoek van de International Lesbian and Gay Association (ILGA) laat de trend in de Oost-Europese landen zien. Statistieken uit tien van de twaalf nieuwe EU-lidstaten (Cyprus en Bulgarije ontbreken) onthullen dat ongeveer 50% van de homoseksuelen ervoor kiest te emigreren. Homo’s worden volgens het onderzoek gediscrimineerd door hun eigen familie, maar ook op het werk, op school, in het leger, in het ziekenhuis en in de kerk. Meer dan 40% wordt getreiterd en zeker 20% was het slachtoffer van fysiek geweld. In Roemenie, Slowakije en Slovenië verklaart 25% van de fysiek aangevallen homoseksuelen dat de politie zich vijandig opstelde toen ze aangifte deden. In de meeste Oost-Europese landen is geweld tegen homoseksuelen diep geworteld in de cultuur, met name bij politie en leger. In het rapport van de ILGA
staat een verklaring van een jonge Roemeen: “Tijdens mijn militaire dienst werd ik drie keer door officieren verkracht. Om me in te wijden in de ‘geneugten van de dienst’ vonden de drie heren blijkbaar dat ze me een seksueel lesje moesten leren.” De tijd waarin homofobie in de West-Europese landen nog sterk aanwezig was, ligt niet zover achter ons. In 1960 hield Paul Mirguet, vertegenwoordiger van de meerderheidspartij in het Franse parlement, een homofobe toespraak: “Ik denk dat het onnodig is om er lang op aan te dringen, want u bent u allen bewust van de ernst van deze golf aan homoseksualiteit, een golf waartegen we onze kinderen moeten beschermen. Op een moment waarop onze maatschappij in volle ontwikkeling is, moeten we strijden tegen dat wat haar aanzien zou kunnen schaden.” In plaats van het uitdrukken van hun afkeuring, namen de Franse parlementariërs het voorgestelde amendement aan. Een nieuwe categorie ‘Publiekelijk schenden van eerbaarheid in de vorm van een tegennatuurlijke daad met een individu van dezelfde sekse’ werd in het wetboek van strafrecht opgenomen. “Tot aan het einde van de jaren ’70 werd er helemaal niet over gepraat in de media”, zegt Jean-Michel Bonnet, een dokter uit een klein provinciaal Frans dorpje. Net als 46% van de Franse homoseksuelen heeft JeanMichel ervoor gekozen in Parijs te wonen. Deze fitte vijftiger hoort, net als de meeste van zijn lotgenoten, tot de hogere beroepsgroepen. “Als ik geen homo was geweest zou ik waarschijnlijk in de provincie zijn gebleven”, geeft hij toe. “In mijn tijd was het nog echt een taboeonderwerp. Toch was dat na 1968. Zo zie je
29
maar dat niet alles vanaf dat moment veranderd is. “Toen ik de provincie voor Parijs had geruild,” vertelt Jean-Michel Bonnet, “kon je ons leven nog een beetje vergelijken met dat van de eerste christenen. We werkten met codes en ontmoetingsplekken. Onze bars hadden allemaal donker glas aan de voorkant.” Pas nadat vele actiegroepen waren gevormd, zoals het ‘Comité d’Urgence Anti-Repression Homosexuelle’, kwamen de veranderingen op gang. In de afgelopen twintig jaar zijn de dingen hier gaan schuiven. Van het moment van legalisatie van homoseksualiteit in 1982 tot aan de Pacte Civil de Solidarité in 1999, is de situatie voor de Parijse homo continu verbeterd. “Nu is er de buurt Marais en is een homo voorzitter van de Gemeenteraad van Parijs. Jean-Michel Bonnet voelt “een soort alledaagsheid die erg geruststellend is”. “Maar,” waarschuwt hij, “we moeten waakzaam blijven. Een minderheid zal altijd een minderheid blijven. Kijk maar wat er nu tussen religies gebeurt.” Ook al wordt homoseksualiteit steeds vaker door familie en vrienden geaccepteerd, de homo of lesbienne zelf kan er niet altijd mee omgaan. Jonge Franse homoseksuelen van 16 tot 39 jaar hebben dertien keer meer kans een zelfmoordpoging te doen dan heteroseksuelen. Het bewijst dat de strijd nog niet gestreden is, ook niet in het Westen. De Franse belangenorganisaties concentreren zich op rechtsgelijkheid bij huwelijk, belasting, adoptie, erfenis, geldzaken, samenlevingscontracten. De discriminatie van homoseksuelen is nog steeds op veel vlakken aanwezig. “De volgende grote stap is het recht op
onverschilligheid. Het feit dat ik homo ben maakt deel uit van mijn privéleven net als een geloof of bepaalde eetgewoonten.” Maar Jean-Michel Bonnet geeft toe dat hij zich in het dagelijks leven geen slachtoffer van discriminatie voelt. Hij zou willen dat de homoseksuelen in de oude Oostbloklanden al hetzelfde konden zeggen. Maar voor de komende jaren vertrouwt hij erop dat de situatie zal verbeteren. “De Oost-Europese landen ontdekken op dit moment de pluraliteit, op politiek, religieus en seksueel gebied. Het is bemoedigend te zien hoe het er in Praag aan toe gaat. In Praag voelen we weinig verschil meer met Parijs.” Volgens de Parijse dokter moet de acceptatie van homoseksualiteit in het Oosten afgedwongen worden met collectieve acties: “Wordt actief! Verenig jullie! Zoek elkaar op! Bezoek het Westen! Maar het belangrijkste is dat Europa kansen biedt. Grijp ze!”
www.mag-paris.org/magazette.
30
De Europeaan Auteur: Björn Richter Foto: Carl Berger Vertaling uit het Duits: Michael Schnackers
Verlangen naar Europa Heimwee voelen naar een heel continent en wegdromen met een trots gevoel van verbondenheid. Het is laat geworden in Kaapstad. Over de Tafelberg aan de horizon verspreidt zich langzaam maar zeker een dichte mist. Ik ruk me los van de aanblik en wend me weer tot mijn gastheer Jan. Hij nipt aan zijn wijnglas en we praten over het leven in Europa en Afrika. Jan is een hoog opgeleide Zuid-Afrikaan, wiens voorvaderen Boeren waren. Hoewel zijn land het mooiste land ter wereld is, dweept hij met de voordelen van de metropolen Berlijn, Parijs en Wenen, die hij de afgelopen jaren heeft bezocht. ‘Toen ik de laatste keer in Berlijn was, heb ik gemerkt dat het leven daar bruist. Dat kon je echt voelen’. Hij praat over de nachtbussen, de cafes die niet om twaalf uur ’s avond sluiten, de club, de arbeidsperspectieven, de grote vrijheden in vergelijking tot Kaapstad. Sindsdien heb ik veel over Jan’s woorden nagedacht. Zou ik ook zo met mijn woonplaats Berlijn dwepen? Ik ben tevreden, zelfs trots, maar dat gevoel reikt verder, over de grenzen van Berlijn heen. Ik verlang naar Europa. Dit gevoel heeft mij voordat ik mijn reis naar Kaapstad begon, voor het laatst overmand in de Franse Pyreneeen. Met vrienden heb ik een paar dagen in de winter in een klein dorpje doorgebracht, vol met mensen die zich bewust van de wereld hadden afgezonderd. Het was zoals in Kaapstad. Ik keek naar de bergen, liet mijn gedachten de vrije loop en opeens werd ik overmand door dat vreemde verlangen naar Europa.
Dat gevoel raak je niet zo snel kwijt. In de weken erna was is verbaasd hoeveel mensen mij meteen begrepen. Igor uit Moldavie reist naar New York en ontdekt daar het gevoel. Kata uit Boedapest ervaart het tijdens haar rechtenstudie in Konstanz. Vegard uit Oslo volgt een duikcursus in Vancouver en ontdekt een gevoel van heimwee dat hij nog niet kende. En zelfs Vitaut uit Hrodna in Wit-Rusland kent het: Geen gewoon heimwee naar je eigen woning, je vrienden, je eigen bed. Eerder een mengsel van trots en weemoed tegelijkertijd. Een grappig mengsel, dat mijn ouders en grootouders nog niet kenden: ‘Kind, is toch fantastisch, dat jullie zoveel kunnen reizen. Ervaar het en gebruik de tijd!’ Nee, zij hebben het niet begrepen. Ik wil niet alleen maar reizen, avonturen beleven en consumeren. Ik wil voortdurend van dat gevoel genieten, wil me op mijn hele continent thuis voelen. Igor, Kata, Vegard en ik spreken over dezelfde studieopdrachten, wij vinden dezelfde muziek goed en hebben dezelfde mannen- en vrouwenproblemen. Zo ontstaat vertrouwdheid. En opeens weet ik hoe dat voelt: FC Porto bij het winnen van de Champions League toejuichen, met je hoofd schudden bij het optreden van ‘Lordi’ op het Eurovisie Songfestival of bij het Sziget-festival in Boedapest het halve continent ontmoeten. Of wanneer we urenlang tijdens Skypeconferenties over een pan-Europees tijdschrift discussieren – dat alles voelt als Europa. Wat een tegenstelling met die zin ‘Europa is een vredesprojekt’. Voor dat ideaal kom ik niet meer in beweging. Natuurlijk is vrede een fantastische prestatie. Maar ik ervaar dat als een vanzelfsprekendheid. Daarom wil ik meer, en ik weet dat ik niet de enige ben. Onze generatie klaagt niet, maar handelt. Wij zijn geen Brusselse politici, die in plaats van een visie voor de toekomst te ontwikkelen een of andere gebrekkige richtlijn in elkaar knutselen. Er is al lang een jonge generatie, voor wie Europa een ideaal is waarnaar je leeft.
31
Loesje goes Europe In Nederland is Loesje al ruim 20 jaar het plakgrage meisje met creatieve teksten. Nu is geen enkele muur in Europa meer veilig! Als je elke ochtend de mensen ziet die naar en van hun werk reizen krijg je het idee dat ze niet om zich heen kijken. Men staart naar een stoplicht of werpt een enkele vluchtige blik op een reclameposter, maar daar blijft het bij. Slechts een enkeling gebruikt zijn reistijd voor de essentie van vrijheid: observatie en reflectie. Arnhem, 1983. Vreemde posters met teksten duiken op in de stad. Ze vragen positieve aandacht, dagen je uit om de tijd te nemen en over het idee na te denken. Nu, ruim 20 jaar later, hebben de Loesje-posters hun weg gevonden in grote delen van Europa. Het meisje dat in Nederland begon, is een internationale beroemdheid geworden. Ze mag dan 20 jaar ouder zijn geworden, ze werkt nog steeds op dezelfde verfrissende manier. Zet een paar jonge creatieve mensen aan een grote tafel met een stapel papier, een bakje pennen en als het even kan een grote pan stamppot. Laat iedereen wat woorden en zinnen opschrijven die ergens iets creatiefs of zinnigs lijken te bevatten. Brainstorm met elkaar. Twee uur, ontelbare discussies en borden stamppot later hebben enkele posters de slachting overleefd. De posters worden via internet verspreid en door Loesje-aanhangers uitgeprint om ze op straat aan zoveel mogelijk mensen te laten zien. Dat plakken is een kunst op zich. Zoek een vuilnisbak, elekticiteitskastje of een ander goed zichtbaar oppervlak en duim dat niemand kijkt. Dan haal je de emmer behangplak onder je jas vandaan en veeg je zo snel mogelijk een klodder behangplak op de poster. Je hangt hem op, veegt er nog eenmaal overheen en verdwijnt daarna stilletjes in de nacht. Wat overblijft is het vertrouwen dat veel mensen om de tekst glimlachen, voordat die van de muur gerukt wordt door iemand die de poster minder waardeert. De bedoeling is om de hersenen eens flink te verrassen. Een verbaasd ‘Huh?’ wanneer je een nieuwe boodschap tegenkomt op een plek die je door en door kent. Alleen wie bereid is onderweg uit zijn doppen te kijken zal die prachtige poster met zijn subtiele en grappige en bondig weergegeven boodschap opmerken. Tegelijkertijd is de poster pas echt geniaal wanneer hij ook de onoplettende passant bereikt. Postertip: Ben je te schijterig om zelf posters te plakken? Dan kun je nog steeds helpen de mening van Loesje te verspreiden. Je kunt je website behangen met een zichzelf elke maand vernieuwende miniposter van Loesje. www.loesje.nl www.loesje.org/belgie www.loesje.org Auteur: Adam Chrambach Foto: Ingo Arzt Vertaling: Joeri Oudshoorn
3
1990
1991
1993
1994
Wit-Rusland verklaart zichzelf onafhankelijk op 27 juli.
De Sovjet-Unie wordt het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS). Loekasjenko claimt als enige in de Opperste Sovjet tegengestemd te hebben.
Loekasjenko gekozen als hoofd van de anti-corruptiecommissie van het parlement.
Loekasjenko wint de eerste presidentsverkiezingen en wordt op 20 juli president.
1996
1999
2000
2001
70 Van de 199 leden van het WitRussische parlement tekenen een petitie om Loekasjenko af te zetten op verdenking van het schenden van de grondwet. Loekasjenko organiseert een referendum voor een nieuwe grondwet. De VS en EU weigeren de wettigheid van het referendum te erkennen.
Tijdens de Kosovo-oorlog stelt Loekasjenko een Slavische Unie voor, bestaande uit Rusland, WitRusland, Oekraïne en Joegoslavië. Het plan gaat niet door. 7 Mei. Verdwijning van tegenstander, actievoerder en voormalig minister van Binnenlandse zaken Joeri Zakharenko. 16 September. Verdwijning van oppositieleider Viktor Gonchar en zijn financier Anatoly Krasovsky.
7 Juli. Verdwijning van televisiejournalist Dmitry Zavadsky, werkend voor de Russische staatstelevisie ORT en van 1994 tot 1997 persoonlijk fotograaf van Loekasjenko.
9 September. Loekasjenko wordt herkozen. Westerse staten bekritiseren de verkiezing. Rusland accepteert de uitslag.
2003
2004
Irakese hoogwaardigheidsbekleders die na de eerste Irak-oorlog niet welkom zijn in de Verenigde Staten krijgen Wit-Russische paspoorten om vrij over de wereld te kunnen reizen.
Loekasjenko houdt een referendum, dat hem toestaat oneindig vaak herkozen te worden, en wint. Westerse staten hebben kritiek op het referendum. Het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) zegt dat er geen belangrijke schendingen hebben plaatsgevonden.
2006
2007
19 Maart. Loekasjenko wint verkiezingen. De OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) accepteert de uitslag niet. Het GOS spreekt van vrije en transparante verkiezingen. In de daaropvolgende dagen gaan 10.000 demonstranten de straat op om te demonstreren tegen de verkiezingsfraude. Jongeren overnachten in tenten op het Oktoberplein. Het protest wordt door autoriteiten beëindigd. 25 Maart. “Dan Voli” (Onafhankelijkheidsdag), demonstreren duizenden mensen; de oppositieleiders Alexander Milinkevich en Alexander Kozulin houden er toespraken. In totaal worden meer dan duizend demonstranten door de politie gearresteerd. 13 Juli. Oppositieleider Alexander Kozulin wordt veroordeeld tot 5,5 jaar gevangenisstraf. 16 September. 10.000 mensen komen op het Bangalorplein bijeen om de verdwenen mensen te herdenken. Wit-Russische autoriteiten doen niets.
Rusland stopt met leveren van energie onder de marktprijs aan Wit-Rusland. 25 Maart. Voor onafhanklijkheidsdag “Dan Voli” zijn grote demonstraties aangekondigd.
Vader vermist Een Wit-Russische oppositieleider verdwijnt onder verdachte omstandigheden. Zo ook zijn vriend en financier. Zijn dochter vertelt over haar rouw en de herdenkingen. De laatste dictator van Europa tegenover de blue jeans.
36
Vader vermist Auteur: Valeriya Krasovskaya Foto‘s: Charter97.org Joeri Oudshoorn Vertaling uit het Engels: Joeri Oudshoorn
“Beste mensen, dit is mijn vader, Anatoly Krasovsky, dit is zijn vriend Viktor Gonchar. Op 16 september 1999 zijn hun levens waarschijnlijk ...” Zo begon ik mijn toespraak tijdens de zevende herdenking van het verdwijnen van mijn vader. Hun foto’s hingen achter me. 10.000 Mensen waren die zonnige dag naar dit Big Jeans Fest op het Bangalorplein gekomen om samen mijn vader en drie andere ‘vermiste’ mensen te herdenken. Ze keken mij aan. Ik zag medeleven en steun in hun ogen. Ze waren solidair en dat raakte me. Ik was opgetogen. In 2000, een jaar na de verdwijning, stond ik nog alleen met mijn moeder en twee vrienden op de Fabrichnayastraat, waar mijn vader het laatst gezien was. Met z’n vieren herdachten we dat mijn vader en Viktor een jaar geleden spoorloos verdwenen. In de zeven jaar sinds hun verdwijnen zijn veel acties gehouden om hen te gedenken. Elke keer dat ik naar zo’n bijeenkomst ging, vroeg ik mezelf af: hoeveel mensen zouden er vandaag komen? Ik was keer op keer bang dat er niemand zou zijn, dat ik daar in mijn eentje op straat zou staan. Daarom was ik ook zo opgewonden terwijl ik mijn toespraak hield voor al die mensen op het Big Jeans Fest. Deze mensen wisten wat er gebeurd was met mijn vader, en zouden het nooit vergeten. Ze waren gekomen, ondanks het haperende openbaar vervoer wanneer er een demonstratie tegen het regime van Loekasjenko is. Ze waren gekomen, hoewel alle scholieren en studenten verplicht naar school werden geroepen voor het schoonmaken van de campus en soortgelijke klusjes. Er was alles aan gedaan om mensen te verhinderen de herdenking van de mensen die streden voor de vrijheid bij te wonen. In zekere zin was ik gelukkig die dag, als je dat in mijn situatie kunt zeggen. Gelukkig, ondanks de onzekerheid over wat er is gebeurd met de belangrijkste man in mijn leven, mijn vader. Ik weet nog als de dag van gisteren dat ik in die nacht waarin mijn vader niet thuis kwam om vier uur ’s nachts wakker werd en mijn moeder aan de keukentafel zag zitten. Ze had duidelijk nog niet geslapen. ‘Wat is er?’, vroeg ik, ‘Is papa nog niet thuis?’ ‘Nee,’ zei ze. ‘Zijn mobieltje staat uit, en die van Viktor ook. Ga maar slapen, het komt allemaal goed.’ Maar het is sinds die dag nooit meer goed gekomen. ‘s Morgens belden we de politie. Die waren niet echt behulpzaam. Ik moest naar college. Ik was net begonnen te studeren en er was een gastcollege van Kisel,
Valeriya Krasovskaya
het hoofd van de Wit-Russische televisie. Mijn moeder belde wat vrienden van mijn vader en Viktor, en ging naar de plek waar ze die avond daarvoor hadden afgesproken, de sauna aan de Fabrichnayastraat. Er lagen glasscherven van mijn vader’s auto, een Jeep Cherokee, en er waren bloedsporen die later van Viktor Gonchar bleken te zijn. Wat ik die dagen voelde kan ik niet uitleggen. Misschien was ik me van de situatie niet zo bewust uit zelfbescherming. Pas veel later begon ik te realiseren wat er die dag was gebeurd. Voordien had ik nooit geloofd dat een mens spoorloos kon verdwijnen, zomaar. Dat was voor mij onvoorstelbaar. Mijn moeder, mijn zus en ik rekenden erop dat papa zou terugkomen. We wachtten totdat deze idiote situatie zou eindigen. Pas een paar jaar later begon ik te twijfelen of mijn vader ooit nog terug zou komen. Maar ik blijf hoop houden. Sinds jongerenleider Nikita Sasim in september 2005 zijn blauwe spijkershirt uittrok en ermee begon te zwaaien op de herdenkingsdag van mijn vader, zijn we maandelijkse herdenkingen gaan houden, elke zestiende van de maand. De spijkerjacks in de lucht begonnen symbool te staan voor een revolutie, omdat we na zes jaar van herdenken niet meer wilden wachten op echte antwoorden van de regering. Nikita werd zó populair onder jongeren dat zelfs Loekasjenko het gevoel had
Wat is er gebeurd met Anatoly Krasovsky en Viktor Gonchar? In 1999 vond een felle confrontatie plaats tussen de regering van Loekasjenko en zijn tegenstanders die zich verenigden. Drie jaar eerder had Loekasjenko via een referendum de Wit-Russische grondwet veranderd. Hij wilde meer macht over het land en verlengde zijn zittingstermijn tot zeven jaar. Internationale waarnemers concludeerden dat het referendum niet aan internationale eisen voldeed en de oppositie erkende de uitslag niet.
Anatoly Krasovsky, vermist
dat hij maatregelen moest nemen. Vijf dagen voor de presidentsverkiezingen in maart 2006 liet hij Nikita arresteren en hield hem drie maanden illegaal vast, zodat hij de jongeren niet zou kunnen leiden. De eerste rechtszitting werd gepland op 4 mei. Dat er op het Big Jeans Fest geen Mobiele Eenheid (ME) verscheen en de herdenking zelfs niet werd verboden, moet het gevolg zijn geweest van alle negatieve aandacht die Loekasjenko kreeg, omdat hij na de verkiezingsfraude de tenten van de demonstranten verbood en later die maand op 25 maart duizend mensen arresteerde tijdens de demonstratie op “Dan Voli”, ter ere van de onafhankelijkheid van Wit-Rusland. Loekasjenko had graag de herdenkingsactiviteiten verboden, maar hij durfde niet. Overal in de stad hingen posters, op het internet zag je banners en op straat waren de lantaarnpalen bestickerd. Verboden of niet, deze manifestatie ging plaatsvinden en Loekasjenko was bang voor een nieuwe golf van negatieve aandacht. Vandaag de dag weet iedereen in Wit-Rusland van de activiteiten op de zestiende van elke maand. Als je door Minsk loopt, zie je het getal 16 overal op muren gespoten. Er zijn zelfs acties in veel andere landen. Polen en de Verenigde Staten organiseren elke maand een herdenking, en regelmatig vinden er ook herdenkingen plaats in Litouwen, Estland, Rusland, Oekraïne, Tsjechië, Frankrijk, Zweden, België en Nederland. Het Big Jeans Fest was ook een bijzondere dag omdat de ME geen mensen oppakte tijdens de actie, wat ze normaal wel doen. Neem een maand eerder, bijvoorbeeld, toen ik ook in Minsk was. Op deze maandelijkse Solidariteitsdag liep ik richting de Russische ambassade, waarvoor we die dag de herdenking zouden houden. Er stonden zo’n tien mensen, waaronder een vriendin. ‘Je hebt het net gemist,’ zei ze. ‘Vier busjes met ME’ers hebben een paar minuten geleden de meeste deelnemers opgepakt.’ Ze had haar verhaal nog niet afgemaakt, of de volgende vier busjes verschenen. De ME’ers in hun camouflagepakken sprongen uit hun busjes om de rest van de deelnemers aan de vreedzame solidariteitsactie te arresteren. Iedereen probeerde weg te rennen, ik ook. Maar na een paar seconden realiseerde ik me dat ik niet kon ontsnappen. Die mannen waren veel groter en sneller dan ik. Ze hadden zoveel haat in hun ogen. Ik stopte. En omdat zij niet verwachtten dat ik zou stoppen renden ze me voorbij, achter de anderen aan. Zo bleef mij deze keer een arrestatie bespaard. De hele
avond kreeg ik telefoontjes van vrienden en kennissen die in de krant hadden gelezen dat ik met de anderen was gearresteerd. Die telefoontjes doen me denken aan een groot artikel over het verdwijnen van mijn vader. Het verscheen zo’n vijf jaar geleden in de goed gelezen Wit-Russische sensatiekrant ‘Komsomolskaya pravda’. Boven het artikel stond een grote foto van mijn moeder en mij. Nadat het artikel was gepubliceerd heb ik voor het eerst meegemaakt dat wildvreemden me op straat aanspraken en me sterkte wensten. Ze herkenden mijn gezicht en wilden hun medeleven betonen. Maar ik had ook een ander soort ervaring door dat krantenartikel. Ik liep een keer met een appel in mijn hand door de supermarkt Centralny (die trouwens vlak bij het beroemde Oktoberplein ligt). Ik had die appel ergens anders gekocht en was hem al aan het opeten. Meteen werd ik door een veiligheidsbeambte van de supermarkt meegenomen en beschuldigd van het stelen van een appel. Zonder te luisteren naar mijn verhaal of de duidelijke verschillen te willen zien tussen de appels die zij verkochten en degene die ik at, belde hij een politieagent en samen probeerden ze me zes uur lang bang te maken met vieze ‘grapjes’ als: ‘Je zult nog wel zien wat er met dat mooie gezichtje van je gebeurt’ of ‘We hebben nog de hele nacht om met je te spelen’. Ook zij hadden me herkend van de foto in de krant en wilden me laten zien wie hier de baas was. Ik voelde dat ze me niets aan zouden durven doen, dat het bij praatjes zou blijven. Waar ik me toen vooral erg rot over voelde, was dat ik wist dat ze niet gestraft zouden worden voor het beroven van mijn vrijheid gedurende die lange uren in dat kamertje. Terug naar het Big Jeans Fest. Mijn openingsspeech en de toespraken van een paar democratische politici, waaronder die van oppositieleider Alexander Milinkevitsj, gingen vooraf aan een groot concert van Wit-Russische rockbands die doorgaans niet op Wit-Russische podia mogen optreden. Ze worden nooit uitgenodigd, omdat ze onvoldoende loyaal zijn aan de dictator. Tijdens het concert zag ik veel mensen die ik in tijden niet gezien had. Dennis bijvoorbeeld, een klasgenootje van de middelbare school die was gearresteerd en vijftien dagen vast had gezeten, omdat hij een van de mensen was die in die koude maartdagen na de presidentsverkiezingen op het Oktoberplein in tenten overnachtte. Ik kende hem als een rustige, in zichzelf gekeerde jongen, waarvan je eigenlijk niet weet
Volgens de oude grondwet, moesten in 1999 presidentsverkiezingen gehouden worden. Het oude parlement wilde die gaan organiseren, ook al zei de nieuwe grondwet dat de president nog twee jaar kon aanblijven. Nieuwe presidentsverkiezingen op dat moment zouden niet alleen de positie van Loekasjenko in gevaar brengen, maar ook aantonen dat de nieuwe grondwet ongeldig was. Viktor Gonchar, vice-voorzitter van het voormalig parlement, en zijn vriend en succesvol uitgever Anatoly Krasovsky die de oppositie deels financierde, werden gevolgd en hun telefoons afgeluisterd.
Viktor Gonchar, vermist
37
38
wat er in hem omgaat. Toen las ik plotseling in de krant dat hij was gearresteerd op het plein en zijn gevangenschap in hongerstaking had doorgebracht. Plotseling realiseerde ik me dat die rustige jongen er een van ons was! Hij vertelde me verhalen over zijn gevangenschap, de grappen die de gevangenen onderling voortdurend maakten. Enkele dagen nadat hij was vrijgelaten, vertelde hij, had hij een rekening gekregen voor het verblijf in de gevangenis! We lachten samen over het idee dat hij de overheid moest betalen voor de hotelservice in de gevangenis, en dat hij niet eens korting had gekregen voor het overslaan van de maaltijden. Hij heeft het geld uiteindelijk betaald, zei hij, omdat hij niet nog meer problemen wilde. Maar tegen de tijd dat hij betaalde, was het potje van mensenrechtenorganisaties om de duizend gevangenen tegemoet te komen al op. Hij moest veertig dollar betalen, veel geld hier in WitRusland. Tijdens zijn hongerstaking is Dennis vijftien kilo afgevallen. Hij moest daarna naar de dokter, maar kon natuurlijk niet vertellen waarom hij zoveel gewicht had verloren. Hij verzon dat hij wat had willen afvallen, maar dat het pas twee weken later tot hem doordrong dat dit geen slimme zet was. Of de dokter hem kon vertellen hoe hij weer kon beginnen met normaal eten. De meeste mensen op het Big Jeans Fest waren gekleed in spijkerjasjes. Ze wapperden met die jasjes in de lucht, alsof het vrijheidsvlaggen waren. Een uur voor het eind van het concert werd de elektriciteit afgesloten. Ze zeiden dat er een stop was doorgeslagen, maar we weten allemaal dat het een pesterijtje van de politie was. De mensen bleven zingen zonder de muziek, ze staken kaarsen aan en er was zelfs echt vuurwerk! Aan het eind kwamen de musici het toneel op en zongen onder andere Krama, Neiro Dubel en Tovarish Mauzer populaire hits door de megafoons. De herdenking van mijn vader eindigde met de songtekst ‘In onze stad lopen mensen rond in camouflagepakken, maar Wit-Rusland is binnenkort vrij!’ En ik voelde: Ze hebben gelijk!
Deze spionage werd officieel beëindigd op 16 september 1999, enkele uren voordat Viktor Gonchar en Anatoly Krasovsky verdwenen. Politie en justitie begonnen een onderzoek; maar tot nu toe is al het publieke bewijsmateriaal door vrijwilligers verzameld. Hieronder glasscherven op Fabrichnayastraat in Minsk van de auto die Krasovsky die dag gebruikte en bloedsporen die door een onafhankelijke expert zijn geïdentificeerd als van Viktor Gonchar.
Herdenking op 16 september 2006. Oppositieleider Alexander Milinkevitsj roept op tot een vrij Wit-Rusland (foto links).
Vanaf het jaar 2000 hebben de Verenigde Naties verschillende resoluties aangenomen die Wit-Rusland verplichten de verdwijningszaken te onderzoeken. De laatste daarvan werd op 2 november 2006 aanvaard. Tot nu toe gebeurt er niets.
“Loekasjenko is nooit een belofte nagekomen en zal dat ook nooit doen” 39
Jeanine Hennis-Plasschaert is lid van de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE) in het Europees Parlement. Ze is bezorgd over de houding van de Europese Unie ten opzichte van Wit-Rusland. Indigo vroeg haar hoe de zaken ervoor staan, en wat de Europese Unie zou moeten doen. “Tot voor kort was de situatie wat betreft WitRusland vrij duidelijk. Dictator Alexander Loekasjenko heeft de touwtjes in Wit-Rusland stevig in handen en heeft voldoende macht om de zwakke en verdeelde oppositie in bedwang te houden. Het lukte hem de protesten na de duidelijk vervalste verkiezingsuitslag in maart 2006 te onderdrukken. Hij hield een sterke positie in zijn eigen politieke top en het lukt hem nog steeds de oppositieleiders in hun werk te hinderen. Kranten die niet door de overheid gecontroleerd worden, kunnen niet worden verspreid, politieke partijen worden onderdrukt en actievoerders uit de oppositie zitten in de gevangenis.” “Met enorme economische steun van de Russische president Poetin was de Wit-Russische economie min of meer stabiel. Alexander Loekasjenko zag zichzelf als de beste vriend van Poetin. En hoewel het Westen Loekasjenko krachtig afwees als ‘onderhandelingspartner’ was ze verdeeld over de houding die ze tegenover WitRusland moest aannemen, omdat haar energietoevoer (en veel meer) op het spel stonden.” “Door het olie- en gasconflict tussen Poetin en Loekasjenko is de situatie veranderd. Moskou is steeds minder bereid om Wit-Rusland te ondersteunen via bijvoorbeeld extreem lage gasprijzen. De vaste rollen zijn daardoor veranderd en alle spelers kiezen nieuwe posities. Loekasjenko vindt plotseling dat Poetin hem te weinig respect geeft en streeft niet langer naar een Unie van Rusland en Wit-Rusland. Loekasjenko is nu zelfs, op eigen voorwaarden, aan het ‘flirten’ met de Europese Unie. In een interview zei hij: ‘Ik leer snel. Ik heb op het verkeerde paard gewed’. Deze recente ontwikkelingen hebben sommige Europese leiders doen hopen dat Loekasjenko nu misschien redelijk wordt. In
Interview: Joeri Oudshoorn
mijn ogen is dit een gevaarlijke gedachte. Loekasjenko is nooit een belofte nagekomen, en zal dat ook nooit doen. Het enige motief voor zijn gedrag is zijn eigen positie veilig stellen.” “Het is daarom bijzonder belangrijk om niet in zijn zogenaamd goede intenties te trappen. Duidelijk moet zijn dat actievoerders, vertegenwoordigers van oppositiebewegingen en vakbonden, en journalisten nog steeds worden onderdrukt en/of in de gevangenis zitten. Er bestaat geen vrijheid van meningsuiting in Wit-Rusland. Volgens de redenering van Loekasjenko moet het Westen hem als een volwaardige partner beschouwen, zonder vrijheid en democratie erbij te betrekken. Als het Westen hierop ingaat ondersteunen we de persoonlijke machtsbasis van Loekasjenko. Om te beginnen zou de Europese Unie de druk op Loekasjenko moeten opvoeren om politieke gevangenen vrij te laten, door de lijn van de Raad van Europa te volgen. Op dit moment ontkent Wit-Rusland politieke gevangenen te hebben. De Raad van Europa heeft een onderzoek voorgesteld, waarvan de uitkomst bindend is voor Wit-Rusland. Maar de Raad voor Europa wacht nog steeds op een reactie op dit voorstel. Het zou goed zijn als de Europese Unie veel meer van zich zou laten horen en samen zou werken door het ondersteunen van al diegenen die zich verzetten tegen het regime van Loekasjenko. Maar op dit moment heeft de Europese Unie moeite een gezamenlijk standpunt uit te dragen. Nationale belangen ondermijnen een coherente en resultaatgerichte benadering van dictator Loekasjenko.”
Virtuele waanzin In Second Life kan iedereen een virtueel tweede leven beginnen. Maar net als in de echte wereld laat niet iedereen het achterste van zijn tong zien. 40
Virtuele Waanzin Auteur: Martin Lafréchoux Vertaling uit het Engels: Joeri Oudshoorn
Eind december kondigde de extreem rechtse Franse partij Front National (FN) de opening aan van haar nieuwe hoofdkantoor in Second Life, een virtuele wereld waarin iedereen avatars (personages), objecten en gebouwen kan maken. De extremisten vonden er geen sympathie. De Amerikaanse journalist Wagener James Au (1) schreef: “Toen het Front National zich er vestigde, stonden ten minste twee groepen op om weerstand te bieden: ‘AntiFN’ en ‘SL Left Unity’. Ze hadden virtuele affiches, T-shirts en protestborden om duidelijk te maken dat de komst van het Front National in Second Life verre van welkom was.” Second Life biedt gebruikers de mogelijkheid in de virtuele wereld producten te maken en die ook te gebruiken zoals dat in de echte wereld kan. Het realisme is zo groot dat je ook andere voorwerpen kapot kunt maken. Zoals verwacht kon worden, namen de virtuele demonstraties snel een vijandige wending. Eerst werd er een enkele keer geschoten, daarna escaleerde het. Er volgden explosies en permanente geweersalvo’s, en toen ‘bouwde een creatieve opstandeling een varkensgranaat, koppelde die aan een vliegende schotel, en vloog hem tollend het hoofdkantoor van Front National in. Daar spatte de granaat uiteen in een regen van klusterbommetjes varkensvlees’, herinnert Wagner James Au zich. De gevechten duurden een week, tot op 15 januari het hele gebouw van Front National was vernietigd. Op het eerste gezicht lijkt dit goed nieuws: in de virtuele wereld steunt niemand extremisten en wereldwijd verenigen mensen zich om hen eruit te gooien! Het Front National mag dan geen zieltjes gewonnen hebben in Second Life, het kreeg er veel publiciteit mee. Het relaas belandde in verschillende landen in de krant.
Europese gebruikers van Second Life in procenten van het totaal: Frankrijk 12.73% • Duitsland 10.46% Verenigd Koninkrijk 8.09% • Nederland 6.55% Spanje 3.83% • België 2.63% • Italie 1.93%
Publiciteit Het gaat in Second Life om publiciteit. Op 27 januari organiseerde Netroots, een groep Amerikaanse Second Life-gebruikers, een protest tegen de oorlog in Irak. Volgens de organisatie kwamen avatars uit zeven verschillende landen naar de demonstratie (2). Dat lijkt veel, maar in totaal kwamen nauwelijks 120 mensen opdagen. Het protest was enkel een manier om steun te betuigen aan een demonstratie in de echte wereld, niet een activiteit op zichzelf. In december 2006 gebruikte de Spaanse organisatie ‘Mensajeros de la Paz’ (Vredesboodschappers) Second Life om geld in te zamelen voor een goed doel. Ze ontwierpen een virtuele dakloze die een bordje omhoog hield waarmee hij mensen om geld vroeg. Een week later had de dakloze avatar zo’n 30 euro opgehaald, verre van indrukwekkend. Maar een woordvoerder van Mensajeros de la Paz zei dat “het hoofddoel niet was om geld in te zamelen, maar om mensen bewust te maken van het probleem.” Of ze nu worden georganiseerd door virtuele bewoners of organisaties uit de echte wereld, de meeste activiteiten in Second Life zijn eigenlijk stiekem publiciteitsstunts. Op 29 januari kondigde Zweden tot ieders verrassing aan dat ze de eerste virtuele ambassade in Second Life ging openen. De aankondiging kwam niet van het Zweedse ministerie van Buitenlandse zaken, maar van het promo tiebure au van het land, het Zweeds Instituut. De zogenaamde ambassade moet het land een modern imago geven, maar verleent geen visa of andere officiele diensten. De bewoners van Second Life krijgen er enkel informatie over het land Zweden. Big business Zweden mag het eerste land zijn dat wordt vertegenwoordigd in Second Life, veel bedrijven hebben er al een vestiging of organiseerden er bijeenkomsten. In navolging van grote bedrijven als IBM en Adidas opende de Nederlandse bank ABN in december 2006 een kantoor in Second Life. Je kunt er geen enkele bankzaak regelen, alleen ‘finan-
cieel advies’ krijgen. Reuters, het respectabele Britse persbureau, heeft sinds oktober 2006 een permanente correspondent in Second Life. Tijdens het World Economic Forum in Davos, Zwitserland, lukte het de verslaggever van Reuters om online complete interviews af te nemen met de directeuren van EasyJet, Skype en verschillende andere toppers uit het bedrijfsleven. Het Duitse uitgeversbedrijf Axel Springer ging nog een stap verder. Sinds december 2006 publiceren ze een krant, exclusief in Second Life: ‘The AvaStar’. Als er journalisten in Second Life zijn, moet er iets te verslaan zijn, toch? Eigenlijk niet. The AvaStar verkoopt niet zo goed. In vergelijking met de hoeveelheid publiciteitsstunts en zakelijke vertegenwoordigingen, heeft Second Life verbazingwekkend weinig gebruikers. Meer dan drie miljoen mensen hebben een account, maar volgens de Guardian (3) zijn er slechts 100.000 actieve gebruikers die werkelijk een noemenswaardige tijd in de virtuele wereld doorbrengen. Linden Lab - de maker van Second Life schreef in februari op zijn website (4) dat voor het eerst 30.000 gebruikers tegelijk waren ingelogd. Maar als je nagaat dat het oppervlak in Second Life groter is dan dat van de stad Parijs, moet het er ook toen een beetje leeg uit hebben gezien. Deze cijfers tonen aan dat bedrijven zich niet in Second Life vestigen om een virtuele markt te creëren. Bedrijven openen winkels en organiseren activiteiten in Second Life omdat dat hen makkelijke publiciteit in de echte wereld oplevert voor activiteiten die de media normaal zouden negeren. Gebruikers centraal Bedrijven kunnen die mediaaandacht krijgen, omdat Linden Lab erin geslaagd is veel journalisten over Second Life te laten schrijven. De truc zit ‘m in het geld uit Second Life. Second Life gebruikt geld dat echt is, omdat je het kunt wisselen tegen geld uit de echte wereld. In mei 2006 stond de foto van Second Life bewoner Cheung op de cover van Business Week. Zij was de eerste ‘Second Life Miljonair’. Hoewel Cheung uit Duitsland komt, is haar bedrijf in China gevestigd. Ze maakt en verkoopt virtuele gebouwen in Second Life en
1. nwn.blogs.com 2. rootscamp.pbwiki.com 3. guardian.co.uk
heeft al 23 mensen in dienst. Maar een snelle blik op de officiële statistieken van Second Life leert dat minder dan duizend avatars meer dan 100 euro per maand verdienen, en dat slechts een tiental meer dan 1000 euro per maand verdient (5). Geen twijfel mogelijk dat Linden Lab er uitstekend in slaagt haar eigen imago te promoten. Toen de vrij povere parodie ‘Get a First Life’ (6) online ging, probeerde Linden Lab de website niet te sluiten, maar verwelkomde hem officieel. Die opmerkelijke stap is bedoeld om iedereen te laten zien hoe grappig ze zijn, wat weer meer gebruikers aantrekt. Maar de hype zal niet eeuwig duren. Ironisch genoeg publiceerde de Reuters-correspondent in Second Life onlangs een interview waarin het einde van Second Life werd aangekondigd. Volgens het adviesbureau Gartner Group nadert Second Life wat ze de ‘top van de opgeblazen verwachtingen’ noemt en wordt een terugval snel verwacht. Volgens deze theorie hoopt Linden Lab opgekocht te worden door een groter bedrijf voordat de luchtbel knapt. De Second Life-bewoners zijn dus niet langer Linden’s klanten, maar zijn product. Volgens Gartner Group analist Steven Prentice staat Google boven aan de lijst van potentiële kopers. Het idee is niet vergezocht, want de zoekmachine-reus heeft recent het marketingbureau Adscape gekocht, dat gespecialiseerd is in advertenties in computergames. Maar een overname moet snel gebeuren, want de bewoners raken meer en meer gefrustreerd over de slechte kwaliteit van de hardware (het spel wordt soms heel traag) en de permanente invasie van PR-marketeers. Als Linden Lab wil dat Second Life zijn beloften waarmaakt, moet het zich meer concentreren op de bewoners en minder op de bedrijven. Eind februari bombardeerde het zelfbenoemde ‘Second Life Liberation Army’ de virtuele winkels van Reebok en American Apparel. Met de bombardementen vroegen ze om meer zeggenschap van de bewoners over hun virtuele wereld. Second Life kan snel verworden tot een wereld vol marketingagenten die hun producten aan de straatstenen niet kwijt raken.
4. lindenlab.com 5. terranova.blogs.com 6. getafirstlife.com
41
Wodka Flirt? Internationaal flirten is een kunst op zich. Voorkom misverstanden, ken de codes!
Spanje Speel niet met vuur en niet met Spanjaarden. Kijk niet te lang naar haar, want je heb zo oorlog met haar vriendje. En dans niet zomaar met hem als in de film Dirty Dancing, want het is meteen serieus. Eeuwenlang aanhoudende consumptie van sangria onder een fel brandende zon hebben geleid tot ‘sangre caliente’. Heet bloed leidt tot onstuimige liefde of brandende haat. Ze geven alles voor de echte liefde, maar kunnen evengoed toneel spelen.
Italië
42
Flirt-taal Auteur: Irene Sacchi
Ze zeggen dat je ‘ham rond je ogen hebt gerold’, als je blind bent voor Italiaanse avances. Italiaanse koketterie is even duidelijk als eerlijk. Ze gebruiken ‘ciao bella’ bij elke denkbare gelegenheid. De Italiaanse methode bestaat uit hoofdletters en duidelijke doelen. Jongens bieden drankjes aan, meisjes vragen om sigaretten. En als je twee jongens elkaar op de wangen ziet kussen, denk dan niet dat er geflirt wordt; dit is een zuiver platonisch afscheidsgebaar.
Griekenland
Illustratie: Anne Buch
Iedereen weet dat de Grieken hun gastvrijheid tonen door de sirtaki te dansen en ouzo en knofloof te consumeren. Hun flirttechnieken zijn iets minder bekend. Vergeet de goedkope oneliners, Grieken laten zich verleiden door culturele fijnproeverij. Organiseer een stijlvolle theateravond, een bezichtiging van de Acropolis of een ander archeologisch pronkstuk, of een romantische wandeling. Gedraag je als een Homerus of Plato en je zult geheid scoren.
Vertaling: Michael Schnackers
Polen Bulgarije Een meisje op een Bulgaarse dansvloer is als honing voor de bijen. Een zwerm jongemannen omringt haar, naarstig op zoek naar een bijzondere liefdesnacht. Als je niet in de stemming bent voor een strijd op leven en dood, laat je dan uitnodigen voor een prive feestje. Daar voelen meisjes zich meer op hun gemak en gedragen jongens zich iets normaler. De muziek zal je trommelvlies niet doen springen. Wil je zelf een eigen feestje voor een bijzonder iemand organiseren? Niets is duidelijker dan de lokale Wodka Flirt. Zorg dat je dit merk Wodka voorradig hebt.
Hoe kun je in het verlegen, introverte Polen flirten? Tip een: kies een plek om idioot te dansen. Tip twee tot en met tien houden verband met bier. En tip elf ontstaat vanzelf als de toename van decibellen ontaardt in oorverdovende discomuziek. In een dergelijke kakofonie is het niet mogelijk om meer uit te wisselen dan telefoonnummers en extreem korte berichten, omdat anders je stembanden eraan gaan. Je kunt ervan verzekerd zijn dat je volgende afspraak een stuk rustiger zal zijn. Neem hem of haar mee naar de film, drink een kop koffie of ga naar een concert, met oordopjes bij je.
Zwitserland
Nederland
De uitvinders van zulke lucide geneugten als fondue en chocolade (en chocolade fondue) moeten goede verleiders zijn. Hun reputatie van verlegenheid bij het verleiden is een ongefundeerde mythe (heb je gezien hoe de Zwitsers hun drankjes vasthouden). Buitenstaanders kennen de juiste code niet. Vraag je een aantrekkelijke Zwitserse man of vrouw uit eten, dan gebeurt er niets. Maar nodig je ze uit voor een Indiaas etentje, dan zul je zien dat de avond al snel alsmaar pittiger wordt.
De Nederlandse singles die van en naar campings in heel Europa trekken hebben een nieuwe aanpak bedacht om aan een relatie te komen. Je gaat naar de afdeling eenpersoonsmaaltijden van de supermarkt. Nee, je kunt er geen lekkere date kopen. Maar je kunt er wel een jongen of meisje aanspreken en vragen waar zij op vakantie gaat... Wie weet eet je ’s avonds samen.
43
Portugal Duitsland Wat gebeurt er met gender stereotypen? In een bar loopt een meisje naar een jongen en bestelt voor hem een biertje. De volgende dag gebeurt hetzelfde, maar dan in een cafe en met een kopje koffie. Dit is geen nymphomaniakale revolutie. Duitsers zijn gewoon moeilijk te benaderen. Je zult al je intelligentie en humor nodig moeten hebben, omdat de koffie slechts een excuus is. Ze concentreren zich op het gesprek; als je de gesprekstoets haalt, mag jij misschien de volgende keer een biertje bestellen.
België Als je je verleidingskunsten in Zuid- en Oost-Europa hebt getoond, dan ben je eraan gewend geraakt dat je alleen maar een bar hoeft binnen te lopen om er vervolgens samen met iemand aan je arm uit te lopen. In dat geval zul je België als een koude douche ervaren. Want met deze tactiek bereik je niet meer dan dat je je tot diep in de nacht klem zuipt en vervolgens obscene taal uitstoot tegen de barmanof vrouw. Ja, doe nog maar een biertje... Dus, wat doe je? Accepteer dat de lokale bevolking lastig is en neem taallessen. Want, integratie gaat voor alles en doet je erin slagen om snel tot een afspraakje komen.
Het is een mythe dat alleen de Engelsen perfecte gentlemen zijn. Welkom in Portugal, het land waarin mannen de autodeuren voor vrouwen open, het land waarin vrouwen in hun jas worden geholpen. Dat iedereen met zulke egards behandeld wordt, is onderdeel van de strategie. Als iemand je op straat aanspreekt en zich vervolgens excuseert dat hij dacht dat je iemand anders was, wees dan allert. Het is een manier om met je in gesprek te komen.
Turkije Turkije is voor de professionals. Als je goed hebt opgelet en je geluk hebt beproefd in de landen voor beginners, dan heb je misschien een kans in Turkije. Neem de tijd en bedenk een strategie. Allereerst moet je in de smaak van de ouders van je doelwit vallen, speciale aandacht verdient de vader. Onderzoek vervolgens de omgeving. In Turkije kun je mensen na een college aansrpeken, of in het huis van gemeenschappelijke vrienden. Misschien gaat hij/zij wel naar de universiteit. In dat geval, spreek met de docent en kijk of je in een paar lessen naast haar kan zitten. Over vier of vijf jaar kun je beginnen de buitenste laag te kraken en dan mag je hopen op een geheim moment voor jullie twee. Overigens is de situatie in Turkije, vooral in de steden, de afgelopen jaren heel snel veranderd. Het kan wellicht effectiever zijn om nog even te wachten.
44
Oud worden Auteur/Foto‘s: Silvia Cravotta Vertaling uit het Italiaans: Elise van Ditmars
Leve Silanus! Wie rustig leeft, sterft oud. Dat bewijst Silanus, het dorpje waar de bewoners het oudst van heel Europa worden. Hun recept om jong te blijven: schapen, olijfolie en liefhebben. Het geheim voor een langer leven heeft nog nooit zo binnen handbereik gelegen. Eeuwenlang heeft de mens er tevergeefs naar gezocht in alle uithoeken van de wereld; vandaag de dag hoeft men slechts een vlucht te nemen naar Sardinië. In het hart van dit mediterraanse eiland ligt het dorp Silanus, iets meer dan 2300 inwoners, maar een bevolking die zich tot de oudsten van de wereld mag rekenen. Mensen wiens geschiedenis je van hun gezicht kunt lezen. Neem Michele Mura : zijn rimpels verraden een leven vol werken en zwoegen. Maar wanneer je met hem praat vervagen ze en blijkt dat hij het leven nog lang niet zat is, integendeel. Tiu Micheli, zoals hij in het dorp wordt genoemd, draagt een te grote broek voor zijn tengere figuur, aan zijn voeten grote rubberen laarzen waaronder zich een verblindend groen grasveld uitstrekt. Boven zijn hoofd de hemel, om zich heen slechts schapen. Hij is al 83, maar brengt elke dag de beesten naar de weide en werkt op zijn wijngaard. „De lucht van het platteland is mijn gezondheid“, vertelt hij, terwijl hij ons in het oor fluistert zich al met pensioen te voelen. In vergelijking met vroeger werkt hij minder, zegt hij, mede dankzij de hulp van zijn zoon. Ook Tonino Tola heeft van jongs af aan hard gewerkt. Hij is 77 jaar en nog maar een jongetje in vergelijking met zijn dorpsgenoten. Met zijn ezel loopt hij elke dag kilometers om zijn schapen en koeien in de gaten te houden. Soms brengt hij ook de nacht bij ze door uit angst voor diefstal, iets wat in het gebied vaak voorkomt. ‘Je hebt passie nodig voor hetgeen je doet’, vertelt Tonino met een gezicht zo trots als een ridder uit vroeger tijden, ‘ook in je werk’. ‘Velen die minder dan ik hebben gewerkt zijn veel meer afgemat.’ Nonchalant somt hij zijn dagelijkse dieet op: vlees, kaas, rode
wijn uit eigen productie en groenten. Zelf verbouwd zoals zo velen dat in het dorp weer doen sinds ze met de euro te maken kregen. Elke stadse gezondheidsfanaat verbleekt bij het horen van zo’n dieet – voor hen alleen maar vis en volkorenbrood – maar hier schijnt het toch echt het elixir voor een lang leven te zijn. Ook hun geheugen werkt zo snel als een trein: Tonino kan urenlang praten over stambomen van familieleden of dorpsgenoten, of vertellen over de avonturen van zijn oom die piloot was in de Tweede Wereldoorlog. Sigaretten? Weinig, door gebrek aan geld. Medicijnen? Nog minder en alleen wanneer absoluut noodzakelijk, bijvoorbeeld wanneer de griep heerst. Het sterkste geneesmiddel waar je ze over hoort, is antibiotica. En toch is Silanus een dorpje zoals zo vele in Sardinië: veel groen, weinig mensen op straat en lucht die het inademen waard is. Dat er nu zoveel internationale aandacht naar het dorp uitgaat, komt door de wetenschappers van het nationale Instituut van veroudering in de Verenigde Staten. Silanus is door dit instituut – samen met het eiland Okinawa in Japan, de stad Loma Linda in Californië en enkele delen van Costa Rica – benoemd tot één van de plaatsen die het recept in handen hebben voor een goede oude dag. Maar een verklaring hebben ze nog niet voor het hoge aantal negentig- en honderdjarigen. Silanus, verborgen tussen de heuvels van Marghine in de provincie Nuora, zit er vol mee. Dat is opvallend omdat het dorp volgens de statistieken van de Europese Unie vijf keer groter zou moeten zijn om met zekerheid aanspraak te kunnen maken op minstens één persoon die ouder is dan honderd jaar. Bovendien vinden we in de rest van de wereld één mannelijke honderdjarige op vier vrouwelijke. In Silanus zijn de mannen in het voordeel, met twee honderdjarige mannen op één vrouwelijke. Rustig leven, geen stress en de bijbehorende ziektes en eten van je eigen grond, zodat je je elke dag beweegt om het te verbouwen (eens wat anders dan joggen en de sportschool!): Het zou de magische formule kunnen zijn om de honderd jarige leeftijd in goede conditie te bereiken. Maar de uitmuntende gezondheid en het actieve leven van deze oude mensen is ook, en vooral, een kwestie van genen. Genen die in isolement zijn gevormd en het lange leven op Sardinië kunnen verklaren. De Universiteit van Sassari doet al tien jaar
45 onderzoek naar het lange leven, onder de projectnaam AkeA (dat komt van ‘a kent’annos’ wat ‚op honderd jaar’ betekent, een traditionele toost in Sardinië). Met een bord heerlijke schapenkaas op tafel erkent Gigliola Congiu, de wethouder van Cultuur in Silanus, dat de genetische factor meetelt. ‘Maar laten we niet vergeten dat het personen zijn die, met name gedurende de oorlog, weinig hebben gegeten. Vandaag de dag zetten ze hun sobere manier van leven voort. Belangrijker nog is dat ze hun geliefden nog om zich heen hebben, waardoor ze zich nog belangrijk voelen.“ Het rustige sociale milieu is als een glazen stolp die de ouderen van Silanus beschermt tegen de eenzaamheid die veel gepensioneerde stedelingen tegenwoordig kennen. Hier bestaan geen bejaardentehuizen en er is geen behoefte ze te bouwen. Francesco Nieddu is oprichter van de VVV en oudburgemeester. Hij ziet het anders. Hij gelooft in ‘natuurlijke selectie’. ‘De tachtig- en negentigjarigen die hier nu leven, zijn mensen die de malaria die hier heeft geheerst, hebben overleefd’, vertelt hij. ‘Het zijn dus mensen met een sterke weerstand. Daarmee is niet gezegd dat dat ook voor hun nageslacht geldt.’ Vaders helpen hier hun zonen en dochters. Neem Stefano Cossu, 93 jaar maar met het gezicht van een kind. Wanneer het werk klaar is bij zijn dochter Andrea in de schaapsstal gaat hij naar zijn zoon Angelo, een zanger. Samen geven ze een voorstelling van de zogenaamde canto a tenore, een typisch Sardische traditie die door Unesco is uitgeroepen tot cultureel erfgoed. Ze vertellen dat ze een CD aan het maken zijn. Geconfronteerd met het ongeloof dat ik uitstraal, glimlacht hij vriendelijk. Dan opent hij zijn mond en zonder op te staan van de keukentafel begint hij met een krachtige en diepe stem te zingen. Als we erover nadenken is lang leven ook en vooral een mentale kwestie. Vitaliteit en ironie lijken te zijn gegrift in de genen van deze oudjes. Kijk maar naar Andreana Penduzzu, 95 jaar. Ze zit weggezakt in haar zwarte jurk bij de open haard. Eerst leek ze geen zin te hebben over zichzelf te praten. Maar ze heeft maar heel even nodig – zoals elke zichzelf respecterende Sardijn – om zich bloot te geven. Ze doet dit met een energie die een dertigjarige nog jaloers zou maken en maakt aan de lopende band ontwapenende grapjes. Om haar heen al haar kinderen
en kleinkinderen, iedereen heeft het naar zijn zin. Ze vechten erom wie haar mag knuffelen en zo verlengen ze haar leven dag na dag. ‘Zeker, genen zijn voor een groot deel verantwoordelijk voor de levensduur,’ legt dokter Hennig uit. Hij is voorzitter van de Duitse stichting tegen veroudering. ‘Maar het hangt van je levensstijl af of je je met zeventig jaar in goede conditie bevindt of niet meer op je benen kunt staan. In wezen is goed ouder worden vergelijkbaar met sparen voor je pensioen: hoe eerder je gezond begint te leven, hoe minder inspanning het je zal kosten als je ouder bent.’ Absoluut een waardevol advies dat misschien makkelijk is op te volgen in een klein dorpje als Silanus; maar niet voor onze generatie, rusteloos levend in grote metropolen tussen de smog. Voor ons is het een echte uitdaging zijn advies ter harte te nemen. Zullen we erin slagen? Het antwoord laat nog minstens een halve eeuw op zich wachten.
Europa wordt grijs. Het continent is wereldrecordhouder oude inwoners: meer dan 17% van de bevolking was in 2005 65 jaar of ouder. En volgens de vooruitzichten loopt dit percentage op tot 20% in 2020. Het aandeel 65-plussers in de EU groeide van 14,6% in 1990 naar 17,2% in 2005. Ouder worden heeft voordelen, maar ze schept ook extra verplichtingen. De wereldwijde vergrijzing zorgt voor een kostenstijging in de sociale zekerheid en de gezondheidszorg. De EU ondersteunt projecten ter bevordering van een actieve oude dag. Het project Eldergames helpt onze grootouders zich jong te voelen door het aanbieden van spelletjes die de mentale activiteit van onze 80-plussers verbeteren.
Het meertalig
brein Waarom de een moeiteloos vreemde talen oppikt en de ander aan één taal zijn handen vol heeft. Kunnen jouw hersenen de uitdaging aan? Je probeert al tien minuten de receptionist duidelijk te maken dat je douchegordijn vervangen moet worden. Je bent nog steeds onhandige gebaren aan het mixen met kant-en-klare zinnen uit vertaalboekjes wanneer je vriendin je komt helpen. In drie ergerlijk perfecte zinnen lost ze het op, voor de zoveelste keer. De hele vakantie lang hetzelfde frustrerende verhaal. Terwijl jij nog moeizaam probeerde om antwoorden van meer dan twee woorden te geven, is zij bevriend met het hele vakantieoord en gaat haar taalvaardigheden er krankzinnig goed op vooruit. “Dit is zo oneerlijk”, wil je uitroepen. Ontegenzeggelijk komt dit door die verschrikkelijke leerkrachten die je te verduren kreeg tijdens je schooljaren, althans dat denk je. Of is het omdat jouw ouders het zich nooit konden veroorloven om je naar die taalstages te sturen?
“Kan het niet zijn dat ik gewoon heel slecht ben in het leren van een taal?” Bestaat er zoiets als aangeboren getalenteerde of ongetalenteerde mensen? Katrien Mondt, taalkundige aan de Vrije Universiteit Brussel, gelooft dat iedere gemotiveerde kerel een taal kan leren als de omstandigheden goed zijn, meer bepaald als de omgeving gunstig is en toelaat om de taal regelmatig te gebruiken. Neem bijvoorbeeld geadopteerde kinderen of die van migranten: de meeste, zoniet allemaal, verwerven inlandse taalvaardigheden. Maar waarom hebben sommige volwassenen moeilijkheden om een tweede taal te leren ondanks de onderdompeling in zelfde omgeving daar waar jouw vriendin het doodsimpel vond? Michael W. L. Chee van het Cognitive Neuroscience Lab of Singapore Health Services probeert deze specifieke vraag te beantwoorden en gelooft dat de verklaring ligt in het auditief werkgeheugen (phonological working memory, PWM). PWM staat voor de hoeveelheid nieuwe en ongewone geluiden die je kunt bewaren en herhalen. Permanente en vertrouwde geluidspatronen worden bewaard in ons langetermijngeheugen. Het auditief werkgeheugen bevindt zich in verschillende delen van het brein zoals het zogenaamde gebied van Broca en een gebied onderin in de linker pariëntale kwab (aan de buitenkant van de hersenen boven het oor). Chee zegt dat hoe groter de capaciteit van je auditief werkgeheugen is, des te succesvoller de ontwikkeling van je woordenschat en dus ook je vermogen om een vreemde taal te verwerven. Toch is het moeilijk om te bewijzen of een groot auditief werkgeheugen een gevolg of een oorzaak is van het makkelijk leren van tweetaligheid. De theorie is al bekritiseerd door andere onderzoekers in dit domein. Het minste dat we kunnen zeggen, is dat het slechts een deel van de verklaring kan zijn, aangezien
Talen Auteur: Tania Rabesandratana Illustraties: Verena Brandt Vertaling uit het Engels: Bart van Bael
47
een aantal ingewikkelde factoren zeker ook meespelen. Wat ook je ‘talent’ mag zijn, motivatie en gebruik zijn onmisbaar. “Ik weet niet hoe groot mijn auditief werkgeheugen is, maar mijn vader zegt dat ik hem dankbaar moet zijn voor zíjn talent dat hij als een geërfde gave ziet.” Klaarblijkelijk moeten er genetische factoren bij betrokken zijn. Maar deze zijn gecombineerd met wat wetenschappers omschrijven als onze omgeving, alles
48
waaraan we bloot gesteld worden, nu en in het verleden: de cultuur waarin we leven, de taal die we om ons heen horen, enz. Dus misschien is het niet alleen het talent voor talen dat je ouders je geven, maar ook hun houding tegenover vreemde culturen en de mate waarin ze je stimuleren een taal te leren. Ook die omgevingsfactoren waarin je ouders een rol spelen zijn verantwoordelijk voor jouw taalvaardigheden. “Hoe dan ook, nu is het toch te laat?” Nee, dat is niet waar. In principe kan iedereen een vreemde taal leren op elke leeftijd. Er is heel wat commotie geweest over de grensleeftijd waarna kinderen niet goed een taal kunnen beheersen, de zogenaamde ‘kritische’ of ‘gevoelige periode.’ Sommige wetenschappers dachten dat een leeftijd van 6 of 7 jaar het keerpunt was, terwijl anderen de puberteit beschouwden als het bepalende moment. Maar al met al “is dit voor de meest taalkundigen nu een verouderd idee,” zegt Philippe Mousty, onderzoeker aan de Vrije Universiteit van Brussel. “Er bestaat niet zoiets als een plotse vermindering van het prestatieniveau op een zeker moment in het leven. Wat we zien, is een graduele en continue daling in taalleermogelijkheden naarmate je ouder wordt,” vervolgt Mousty. Kort gezegd: hoe sneller je start, des te beter, maar het is nooit te laat om te beginnen. “Prima. Misschien kan ik die taal leren. Hoe dan ook zal ik het juiste accent niet verwerven.” In het algemeen is het juist dat hoe later je start met het leren van een taal, hoe hardnekkiger je accent zal blijven. Vanaf de dag dat je geboren bent, beginnen je hersenen te ontwikkelen; als de hersenen lijden onder een bepaald trauma, zal het brein zijn functies herstellen door zich te reorganiseren. Deze flexibiliteit maakt het ons mogelijk het hele leven lang te leren. De flexibiliteit vermindert als je ouder wordt, maar die vermindering van flexibiliteit gaat niet in alle delen van de hersenen die we voor taal gebruiken even snel. Woordenschat en grammaticale functies blijven gewoonlijk lang flexibel gedurende het leven, terwijl
Katrien Mondt, onderzoekster aan de Vrije Universiteit Brussel, liet Indigo een proefondervindelijke kijkje nemen in haar laatste onderzoek over het tweetalige brein. Katrien werkt met drie groepen mensen: vroege tweetaligen (zij die hun tweede taal leerden op jonge leeftijd), latere tweetaligen en eentaligen. Ze probeert te bepalen of en zo ja, hoe hun taalprestaties gelinkt zijn aan hun wiskundige prestaties. Een van haar meest opvallende bevindingen was dat vroege, evenwichtig tweetalige kinderen beter zijn in rekenkunde dan eentaligen. Ze voert nu een vergelijkbare studie uit met volwassenen en ze stemde toe om mij op te nemen als een van de ‘late tweetaligen’ in haar steekproef. Het experiment vindt plaats in het Erasmusziekenhuis in Brussel omdat het onderzoek gebruik maakt van een speciale scanner voor functional magnetic resonance imageing, fMRI). Met deze techniek maakt Katrien de activering van de neuronen zichtbaar in verschillende delen van de hersenen terwijl ik een reeks opdrachten uitvoer. De vriendelijke MRI-technicus gaf me een pyjama en giechelde toen ik in mijn lelijke grijze kleding uit de kleedkamer kwam. Plotseling was ik geen journalist meer, maar gewoon een volgend, beetje bang proefkonijn. Dat is de kracht van kleding. Ondertussen legde Katrien de drie opdrachten uit die ik moest vervullen. Deze zouden op een scherm verschijnen tijdens de scan: 1. Taal: druk op de knop als het vertoonde woord een “R” bevat; 2. Aandacht: druk op de knop als het woord op het scherm hetzelfde is als de naam van de kleur waarmee het woord geschreven wordt; 3. Wiskunde: druk op de knop als het resultaat van een optelling correct is. Simpel, dacht ik. De technicus bracht me nadien naar de witte MRImachine en gaf me een grote hoofdtelefoon “omwille van het geluid”. Geluid? Welk geluid? Toen mijn lichaam rustig in de machine gleed, voelde ik me als de held in een sciencefiction film. Toen startte het experiment. En ook het geluid. Onverwacht, en oneindig hard. Eerst leek het alsof mijn hoofd verstrikt was in een brandalarmluidspreker. Daarna klonk het meer alsof ik in een draaiende wasmachine zat. Ken je die televisiespelletjes? Je scoort alle bonuspunten als je de vragen thuis op de bank beantwoordt, maar voor de camera’s zakt de moed je in de schoenen. Wel, hetzelfde gebeurde hier. Als je eenmaal in die koker vol herrie ligt, vraagt het koppelen van blauw aan blauw of 2 + 3 aan vijf veel energie. Aan de andere kant van het raam stond Katrien om te controleren of ik juist antwoordde, en om beelden te maken van mijn hersenen om te zien welke delen ik voor welke taken gebruikte. Ze verzamelt alle data van de drie groepen en gaat onze activeringspatronen vergelijken om tenslotte onze cognitieve strategieën te karakteriseren en zo hopelijk beter begrijpen hoe het tweetalige brein functioneert. De test duurde ongeveer een uur, en het begon natuurlijk overal te jeuken. Ik vroeg me af of Katrien op haar scherm kon waarnemen dat mijn gedachten afdwaalden, en of ik daardoor slecht zou scoren. Maar blijkbaar ging het allemaal prima en waren mijn hersenen helemaal in orde. Vermoeid maar zonder letsel vertrok ik, trots op mijn mini-bijdrage aan de neuro-psycho-taalwetenschap.
49
de flexibiliteit van auditieve functies, de voorstelling en productie van geluiden, sneller degradeert. Dit kan verklaren waarom veel mensen excellente taalvaardigheden ontwikkelen maar nog steeds een sterk accent behouden. Maar wie maalt hier om? Zolang ze maar verstaanbaar zijn, accenten zijn sowieso schattig. “En waarom ben ik nooit in staat om die Spaanse ‘R’ juist uit te spreken?” Bij de geboorte kunnen kinderen alle geluiden opvangen, maar na enkele weken vermindert deze capaciteit om geluiden en contrasten op te vangen. “Verschillen-
de mensen spreken dezelfde klanken niet op dezelfde wijze uit, en als we ouder worden leren we deze lichtjes verschillende klanken te herkennen als één geheel door onnodige variaties te elimineren. Terwijl we dit doen, verliezen we onze capaciteit om nieuwe dingen op te vangen zoals vreemde geluiden,” verklaart Mousty. Het is daarom bijvoorbeeld dat Japanse sprekers moeilijkheden hebben om ene onderscheid te maken tussen de Europese ‘L’- en ‘R’-geluiden, omdat ze zelf dit onderscheid niet kennen in hun eigen taal. Natuurlijk zijn er uitzonderingen. En bovendien kan je dit tot op zekere hoogte trainen. “Alles goed en wel, maar hoe hard ik ook probeer, ik ben een jongen. Kijk hoe vlot mijn vriendin aan de praat geraakt met dorpsbewoners zonder enige moeite te moeten doen?” “Gewoonlijk presteren meisjes beter… Maar zo eenvoudig is het niet,” waarschuwt Philippe Mousty. Als vrouwelijke en mannelijke breinen zich verschillend ontwikkelen, kunnen de gevolgde interpretaties beladen zijn met gevoelige ondertonen. Zo hebben jongens en meisjes bijvoorbeeld een verschillend gebruikspatroon van hun linker- en rechterhersenhelft wanneer ze met taal bezig zijn. Hieruit volgt dat ze vaak verschillende cognitieve strategieën volgen, maar dit zegt ons niets over hoe die strategieën in de praktijk werken. Ook hier is het moeilijk om ‘aangeboren’ eigenschappen te onderscheiden van de omgevingsinvloed, vooral wanneer we traditionele rollen en gewoonten meetellen die vrouwen en mannen in verschillende culturen meekrijgen. “In de jaren ‘70 en ’80 toonden verschillende Amerikaanse socio-taalkundige studies aan dat vrouwen meer invloed hadden op taalveranderingen, meestal een voordelige invloed. Aan de andere kant hadden jongens een meer nadelig effect op de
taalevolutie,” herinnert Mousty zich. “Er waren bovendien auteurs die beweerden dat vrouwen makkelijker om kunnen gaan met interactie en communicatieopdrachten, mannen beter met taalproductie.” Maar wees gerust: al wordt dit voorgesteld als ‘gender effecten’ op taal, ze zijn lang niet allemaal gunstig voor meisjes.
50
“Hoe dan ook, of het nu meisjes of jongens zijn: mensen die getalenteerd zijn met duizenden talen deprimeren mij.” Als je eenmaal een vreemde taal leert, is het eenvoudiger om een tweede of derde taal te leren. “De competenties die je ontwikkelt terwijl je een taal leert, worden doorgegeven aan andere talen. Het is zoals een spier trainen,” vertelt Katrien Mondt. Het regelmatig omschakelen van de ene taal naar de andere bijvoorbeeld, vertraagt zeker de negatieve effecten van de leeftijd van het brein en zijn leercapaciteiten. Ellen Bialystok van de York University in Toronto toonde aan dat actieve tweetaligen gemiddeld vier jaar later dan eentaligen last kregen van de ziekte van Alzheimer. Dit toont aan dat regelmatige oefening in het algemeen goed is voor de hersenen, in het bijzonder dat taaloefeningen een goede conditietraining zijn voor het brein. “Als ik een vreemde taal goed beheers, is het dan mogelijk dat ik ga denken in die taal? Dat zou fantastisch zijn.” “Ah, dat is een grote filosofische vraag,” merkt Katrien Mondt op. “Hebben we taal nodig om te denken? Of denken we door pure concepten, beelden, geluiden?” In principe kunnen we natuurlijk denken in een an-
dere taal, maar dit hangt af van verschillende factoren en meer in het bijzonder van ons vaardigheidsniveau. Stellen woorden in verschillende talen dezelfde concepten voor of denken we in onze sterkste taal? Thierry en Wu hebben een experiment uitgevoerd aan de University of Wales om dit mechanisme bij late Chinese/Engelse tweetaligen proberen te verklaren. De deelnemers dienden aan te geven of een paar Engelse woorden een verwante betekenis hadden. Ze waren niet op de hoogte dat sommige woordparen – hoewel niet gerelateerd in betekenis – een repetitief karakter verborgen wanneer ze naar het Chinees vertaald werden. Wanneer ze met deze ‘valse’ woordparen geconfronteerd werden, hadden de Chinese moe-
dertaalsprekers een langere reactietijd dan de Engelse moedertaalsprekers. Daarom geloven de onderzoekers dat Chinese sprekers onbewust naar het Chinees vertaalden terwijl ze Engels lezen. Over het algemeen gebruiken ‘onevenwichtige’ tweetaligen (tweetaligen die onevenwichtige vaardigheidsniveaus hebben in beide talen) hun sterkste taal om bepaalde taken zoals tellen, uit te voeren.
“Hallo? En wat als iemand echt goed is in vreemde talen… Kan iemand dan zijn moedertaal vergeten?” Ja. De Franse onderzoeker Christophe Pallier toonde aan dat Koreaanse kinderen die op jonge leeftijd door Franse families zijn geadopteerd, geen enkel taalverschil vertoonden met Franse moedertaalsprekers. Bovendien hadden deze kinderen geen hersenactivatie wanneer ze specifieke aan hun moedertaal gerelateerde taalelementen voorgeschoteld kregen: ze waren deze vergeten. In een zelfde trant bestudeerde Katrien Mondt kinderen in situaties van onderdompeling, zoals migrantenkinderen die naar een school gaan waar ze een nieuwe taal moeten spreken. Na een tijd hebben deze kinderen meer tijd en inspanningen nodig om in hun moedertaal te spreken. “Dit creëert tweetalige mensen waarbij de taalvaardigheid niet in evenwicht is en dat is zeker geen cognitief voordeel,” merkt Mondt op. Jij bent volwassen, dus het is onwaarschijnlijk dat jij je moedertaal zal vergeten. Moedertalen zijn bij volwassenen over het algemeen stabiel. “Om eerlijk te zijn: ik ben soms beter in talen… Wanneer ik dronken ben.” Dat houdt steek. Alcohol beïnvloedt waarschijnlijk niet je competentie, maar doet de remmingen verdwijnen die normaal gezien je oefening en taalverwerving afremmen. “Misschien maken extroverte mensen sneller vorderingen dan mensen die amper durven spreken, juist omdat zij meer oefenen,” vraagt Katrien Mondt zich af. Het aanvaarden om fouten te maken als deel van het leerproces kan goedkoper, minder schadelijk en even effectief zijn als een glas caïpirinha. Dus, ga zo door en spreek de receptionist zelf aan over dat douchegordijn. Je hebt niets meer te verliezen dan een kilootje taaltrots en bovendien kan je er de oprechte tederheid van de plaatselijke inwoners voor in de plaats krijgen.
Meer informatie over het onderzoek van Katrien Mondt is te vinden op haar persoonlijke website: http://homepages.vub.ac.be/~kamondt/
Groetjes uit...
...Tsjernobyl
gebrachte geigerteller begint alarmerend te tikken en dan te gieren als ik het boven het korstmos houd, dat terrein wint op het asfalt en beton. Met name mos schijnt erg veel straling vast te houden.
Lange tijd is het bij niemand opgekomen om deze stralende lokatie te bezoeken. Nu komen ze, de avontuurlijke reizigers die houden van de natuur.
Enkele dagen na de ramp werden ruim 200.000 mensen geëvacueerd uit het gebied rondom Tsjernobyl. Ze zouden drie dagen wegblijven werd hen verteld. Sommigen keerden pas 18 jaar later weer terug.Op dit moment wonen er opnieuw zo’n 2000 mensen in radioactieve spookdorpen binnen de dertig kilometerzone. Ze kwamen terug omdat ze heimwee hadden naar de velden en hun ruimbemeten boerderijen. Het zijn veelal oudere mensen die de straling voor lief nemen. Voor zolang hun leven nog duurt zijn ze tenminste thuis.
Ramptoerisme zo’n 20 jaar na dato. Ik vertrek vandaag in een klein wit busje met drie Amerikanen en vier Oekraïners naar de 30 kilometerzone rondom de voormalige kerncentrale van Tsjernobyl. Onze gids ter plaatse werkt voor het Ministerie van Rampen. Hij is een ernstige, fors gebouwde man met snor, in legerbroek en gymschoenen. Hij ruikt sterk naar zweet en duldt geen vragen. Die mogen we pas stellen nadat we in zijn sombere kantoortje met bakelieten telefoontoestel en vergeeld streepjesbehang hebben geluisterd naar zijn één uur durende monoloog over de grootste ramp met een kerncentrale ooit. Die vond plaats op 26 april 1986. We bezoeken met onze gids de verlaten stad Pripyat, gebouwd in 1970, als een Sovjet-modelstad waar het leven goed was. Het reuzenrad staat nog overeind, bij de kassa ligt een achtergelaten speelgoedbeest. We gaan een flatgebouw binnen. Ieder appartement is leeggeroofd, zelfs de keukentegels werden van de muren getikt. De sterk radioactieve inrichtingen werden in de late jaren ‘80 te koop aangeboden op Oekraïense markten. Waarschijnlijk koken nog steeds duizenden mensen op extreem radioactieve fornuizen en zitten er minstens zoveel met hun kont op een stralende bank. Wat opvalt in ‘de zone’ is de overweldigende aanwezigheid van natuur. Waar ooit de typisch Oekraïense moestuinen vol aardappelplanten en kolen lagen, bevinden zich nu steppeachtige velden en jong bos. Het is er doodstil, zelfs vogels hoor je nauwelijks. De meeste huizen zijn verlaten, vervallen. Pal voor de ingang van een leeg flatgebouw heeft een complete boom zich uit het asfalt omhoog gewerkt. Mijn mee-
http://www.pripyat.com/en http://www.chernobyl.info
Reizen Auteur: Florence Tonk Foto: Martijn de Vries
Na Pripyat rijden we in ons minibusje naar de centrale. De verbrande reactor nummer vier ligt ingepakt in een sarcofaag van beton. De geigertellers tikken als nooit tevoren zo vlakbij de plek des onReisinformatie: heils en we mogen hier ook maar vijf minuten blijven van de gids. Daarna krijgen we in - In Kiev zijn een groot aanhet kantoor van het Ministerie van Rampen tal organisaties die begeeen warme lunch aangeboden. Een norse serleide tours naar Tsjernobyl veerster brengt vier gangen van kippensoep, regelen. De kosten gaan koude vleeswaren, aardappelpuree, koolsla en omlaag naarmate de groep pudding. De Amerikanen uit het gezelschap die erheen reist groter is. durven geen hap te nemen en roeren beVoor één persoon kost een schaamd wat door hun borden. Ze zijn bang dagtour rond de 300 dollar, dat het eten is besmet. Ik eet wel, maar word terwijl een tour voor zes perook wat zenuwachtig van hen.
sonen ongeveer 100 dollar Ik ben in Tsjernobyl geweest. Bij de laatste per persoon kost. controlepost moeten we door een soort stalen - Boekingen voor een tour machine die me nog het meest doet denken naar Tsjernobyl dienen onaan het apparaat dat het monster van Frankengeveer een week van tevostein creëerde. Ze willen de door ons opgeren te worden aangemeld in dane radioactiviteit weten. Alles lijkt in orde. verband met de vereiste ofEen bewaker houdt een speciale geigerteller ficiële toestemming van vertegen de banden van onze bus. Onbesmet. We schillende instanties. rijden terug naar Kiev en nog geen kilometer verderop staat een baboesjka gebukt over haar - De 30 kilometerzone ligt aardappelveldje. In de droge bermen langs de op ongeveer twee uur rijden weg zitten vrouwen op kleine krukjes onder vanaf Kiev. een boom. Ze bieden de voorbijgangers emmers met versgeplukte bosbessen en frambozen aan. Wat is het verschil tussen hier en de nauwgezet vrijgehouden en gecontroleerde 30 kilometerzone? Niemand weet het antwoord.
http://www.tourkiev.com/chernobyl.php http://www.newlogic.com.ua/en/services/tours/chernobil
51
Een woord, een zin De Lampadato doet niet mee aan de Talkoot. Snap je het nog? Soms kun je in de ene taal iets met één woord zeggen waarvoor je in andere talen minstens een hele zin nodig hebt. 52
Taal Auteur: Frida Thurm Illustraties: Anne Buch Vertaling uit het Duits: Helmer van der Heide
Kweesten (Nederlands) Het is donker buiten en het raam staat open. Zij kruipt onder de dekens. Hij komt op afspraak binnensluipen, gaat netjes op de dekens liggen. De hele nacht praten ze samen, zonder elkaar aan te raken. Het ‘typisch Nederlandse’ woord kent ook een Engelse variant: ‘Queesting’. Dat het woord in Nederland niet wordt gebruikt, wil in het buitenland maar niet doordringen, de sexuele ruimdenkendheid van Nederlanders ten spijt. Onderzoek leert dat het woord nog voorkwam in een boek uit 1871 waarin het kweesten als een gebruik op de waddeneilanden wordt beschreven.
53
Uitwaaien (Nederlands) Zelfs 3.000 km dijk helpt niet. In Nederland waait de wind genadeloos over tulpen en fietsers. Maar niet alleen windmolens profiteren ervan. Nederlanders gaan bewust in de wind wandelen. Ze waaien uit.
Lagom (Zweeds) Was de drinkhoorn groot genoeg om iedereen in de kring een slok te gunnen, dan noemden de Vikingen dat ‘Laket om’. Door de eeuwen heen is het woord verbasterd. De Zweedse smaak voor een gezonde middelmaat bleef ongewijzigd. Lagom: Niet te veel, niet te weinig.
54
Talkoot (Fins) Wanneer de toegangsweg naar een klein fins dorp door een eland versperd wordt of het dak van de school gerepareerd moet worden, verzamelen zich de burgers vrijwillig voor een Talkoot – dom werk samen doen. Aansluitend wordt samen gegeten en gedronken om met z’n allen in de sauna te eindigen.
Ølfrygt (Deens) De sneeuw valt op de rode blokhutten en het is ijzig koud. Maar binnen is het warm en worden de koude bierglazen geheven voor een „Skåll!“. De stemming op het feest is bijna op zijn best. Het probleem dat blijft, is dat alle gasten verlamd zijn door een verschrikkelijke angst. De Denen zijn in de greep van een latente paranoia: Ølfrygt, de angst dat het bier op zou kunnen raken.
Esprit d‘escalier (Frans) “Ja, ehm, euh.“ Wanneer de nukkige secretaresse weer eens een minachtende opmerking over je te korte rok maakt, kun je op dat moment waarschijnlijk niets beters dan een bitcherige grijns teruggeven. De passende sneer terug die haar de mond zou snoeren, schiet je pas te binnen als het te laat is – wanneer je op de trap naar buiten staat.
55
Koshatnik (Russisch) Wanneer je op doorreis in plaatsen als Nizjni Novgorod komt, kun je beter voor je eigen boterham met kaas zorgen. Impulsief iets kopen omdat je trek hebt is in ieder geval af te raden, vooral wanneer de verkoper een „Koshatnik“ is. Voor de argeloze reiziger mag dat als de naam van een snackbar-eigenaar klinken, in werkelijkheid gaat het om een handelaar in gestolen katten.
Lampadato (Italiaans) We kennen ze allemaal. Mannen in trainingsbroek en geblondeerde haren. Ze rijden de hele dag rond in een niet geheel onopvallende auto. Maar hun belangrijkste kenmerk is dat ze zomer en winter poepbruin zijn. De Lampadato redt zich wel, en is stamgast in de zonnestudio.
56
Yakamoz (Turks) “Oh, kijk toch mijn lieveling, hoe de maan zilver op het water van de zee gespiegelt wordt en reflecteert…“ Wie zou nog wakker zijn na zo’n lange beschrijving van zijn geliefde? Wie niet in slaap valt, heeft zich waarschijnlijk teleurgesteld uit de voeten gemaakt. Het is in onze taal beter samen te zwijgen en in die stilte wenst een romantische ziel zich één woord waarmee alles gezegd wordt. Jammer dat hij geen turks spreekt, want dan zou hij dat ene woord Yakamoz in de oren van zijn geliefde fluisteren.
Evgi, ask, sevda, tutku, karasevda, hoslanmak, di vane (Turks) “Weet je, het is niet dat ik niet van je houd, maar soms vind ik je gewoon lief terwijl ik van Tina alleen maar gewoon houd.“ Verwarrend? Misschien is het beter, dit gesprek in het turks te voeren. Elke vorm van liefde en houden van heeft daar zijn eigen naam.
Weißwurstäquator (Duits) De Weißwurst, een wit worstje van kalfsvlees en bacon, viert haar 150 jarig bestaan. Het gekke worstje heeft ook een geografische grens getrokken. De Weißwurstäquator verdeelt Duitsland in tweeën. Ditmaal is de tweedeling niet oost-west, maar noord-zuid. In Beieren en andere zuidelijke gebieden van Duitsland eten ze de worst bij het ontbijt. In het noorden gruwelen ze van gekookt kalfsvlees uit varkensdarmen. Niemand weet waar de grens tussen walgen en waarderen precies ligt, maar de Weißwurst laat geen enkele Duitser koud.
57
Cold Style
War Mode-battle in vooroordelen: Westerse slonzen nemen het op tegen Oosterse make-up poppetjes. In de ring: Gympen vs. Naaldhakken. 58
Mode Auteurs: Julia Fuhr Marzena Lesinska Foto: Ralph Pache Vertaling uit het Duits: Michael Schnackers
Gelukkig waarschuwen jullie me op tijd. Het onmelodieuze tikken van jullie hoge hakken kondigt de spoedige verschijning aan. Stop! Ik weet dat je je niet moet laten verleiden tot vooroordelen en stereotypen. Ik zal altijd politiek correct zijn, maar een kleine flirt met de modieuze verschillen tussen Oost- en West-Europa moet kunnen. Het tikt dus op de straten in Europa. Jullie, lieve Oost-Europese vrouwen, dartelen sinds geruime tijd over het West-Europese asfalt. Met jullie hakken die niet smaller en hoger kunnen, intimideren jullie zelfs een professionele speerwerper. Jullie blote spillebeentjes in die karikaturale schoenen zijn zo bruin als gegrilde haantjes. Nee, ik heb geen medelijden met jullie arme huid. Ik maak me zorgen over het milieu, wegens de energie die jullie aan dat poepkleurtje verspillen. Als dat kleurtje jullie zoveel geld waard is, waarom zouden jullie dan ook geen waarde hechten aan jullie outfit. Minimalisme mag in de kunst dan ín zijn, het lapje stof rond jullie kont kan nauwelijks een rok genoemd worden. En wat is een tas waard als die zo klein is dat er nauwelijks ruimte voor de eigen voering is. Ja, dat er ‘Prada’ op staat, dat verklaart alles. Het opzichtig dragen van een merknaam is voor jullie een doel op zich en rechtvaardigt alles wat anders zinloos zou zijn. Wat jullie te weinig om jullie kont binden, dragen jullie in overvloed op jullie bovenlijf. Luipaarden, tijgers, slangen en andere gedierte, jullie kleding is geschikt voor een studie zoölogie. Bij jullie kruipt en sluipt het totale dierenrijk door de textieldrukindustrie en ze copuleert met roze satijn of gouden ribfluweel. Als er een beker voor de meest smakeloze overdrijving zou bestaan, dan hadden jullie die allang in elke categorie gewonnen. Want niet alleen voor jullie kleding grijpen jullie veel te diep in de verfpot. Zo veel make-up als jullie opsmeren, droeg ik voor het laatst toen ik als vijfjarige op carnaval
als indiaan geschminkt was. Mijn verentooi toen, steekt schril af tegen jullie ‘hoogwaardige’ uitdossing. Zelfs een kerstboom bevat minder versiering. En waarom dragen jullie in ons klimaat in vredesnaam een zonnebril – en dan ook nog eentje met glazen zo groot als schoteltjes. Jullie hebben jezelf zo toegetakeld, dat jullie met ieder onweer kunnen concurreren. Vinden jullie jezelf, na jullie laatste wekelijkse bezoek aan de kapper, niet iets te veel geblondeerd? Jullie haar schijnt zo fel, dat je bij het aanblik je ogen meteen moet sluiten en je alleen maar af kunt vragen waar die maskerade goed voor is. Denken jullie echt dat de waarde van een vrouw wordt ontleend aan de hoogte van haar hakken en de omvang van haar borsten. Meiden, als
jullie ons West-Europese vrouwen gebrek aan stijl verwijten, dan zouden jullie eens een keer extra in de spiegel moeten kijken. Dat doen jullie weliswaar toch al veel, maar… Stijl bereik je niet door overdrijven, maar door een juiste dosering. Zo lang je je er prettig bij voelt, is er niets mis met allerlei soorten accessoires. Maar alsjeblieft: weg met het kriebelende luipaardenvel. Laat dan maar wat meer eigen huid zien, al is het niet nodig jezelf tot de laatste millimeter uit te kleden. Je kunt ook sexy zijn zonder minirok. Wij vrouwen hebben niet jarenlang voor emancipatie gevochten, om die nu als sneeuw voor de zon te laten verdwijnen. En het mag nog zo clichématig klinken, ware schoonheid komt écht van binnen.
Ware schoonheid komt van binnen? Dat dacht je maar! Het kan wel zo zijn dat persoonlijkheid gewaardeerd wordt, maar hoe verkoop je het mooiste product zonder de juiste reclame? Er wordt wel gezegd dat er geen lelijke vrouwen bestaan, of zelfs dat alle vrouwen na wat wijn mooi zijn. Maar als ik naar jullie West-Europese vrouwen kijk, dan kan ik alleen maar concluderen dat zelfs onze wodka niet zal helpen. Waar ik ook kijk, ik zie alleen maar muisgrijze muurbloempjes, van top tot teen. Het begint al met jullie klompen. Schoenen zonder hakken kun je hooguit functioneel noemen. Jullie platzolen gaan nog net als je naar
sen in ieder geval absoluut niet. Jullie saaie haren doen vermoeden dat jullie niet eens over een kapsel nadenken. Ik wil niet weten wanneer jullie voor het laatst een haardroogkap hebben gezien. Wat is er tegen om de technische vooruitgang in je voordeel te gebruiken? Waarom zijn strijkijzers, zonnebanken en hometrainers anders uitgevonden? Als het om uiterlijk gaat, gedragen jullie je als asceten. Jullie wangen schreeuwen om rouge en jullie wimpers snakken naar mascara. En wat moeten jullie met die vormloze kledingstukken die jullie jassen noemen. Een twaalfjarige kan je zo’n modeblunder nog vergeven, maar een volwassen vrouw niet. Wat moet er in jullie hoofd zijn omgegaan? Waarschijnlijk niets. Het woord ‘modebewustzijn’ schijnt in jullie taal niet voor te komen. Jullie rennen zo verbeten achter je vermeende authenticiteit aan, dat ik langzaam begin te begrijpen waarom jullie die hakloze eco-stappers nodig hebben. Meiden, jullie persoonlijkheid zal er echt niet minder om worden als jullie je volledig aan de wereld presenteren. Het innerlijk is belangrijk, maar het oog wil ook wat. Met alle respect, jullie uiterlijk is gewoonweg onopvallend, accentloos en totaal niet vrouwelijk. Ik weet bijna zeker dat elke vorm van mode op den duur verdwijnt als jullie haar zo consequent beledigen. Jullie beweren dat je met natuurlijkheid moet scoren. Ligt het niet voor de hand dat een vrouw laat zien wat ze heeft? Jullie zijn toch zo verzot op emancipatie? Laat je dan niet beroven van je vrouwelijkheid. Maak gebruik van jullie wapens: laaguitgesneden in plaats van hooggesloten, sexy in plaats van uniseks. De kwaliteit van het product herken je immers aan de verpakking.
Top 5 de fitness gaat, meer niet. Mijn broertje draag sexier broeken dan jullie en mijn yorkshireterriër meer sieraden. Jullie hebben een voorkeur voor versleten en triester kan jullie kleding niet worden. Of je het wilt erkennen of niet, er bestaan collecties die qua variatie verder gaan dan drie kleuren katoenen t-shirts en de standaard spijkerbroek. Blijkbaar komen de armzalige sorteringen tegemoet aan jullie weerzin tegen shoppen. Leven jullie nog altijd volgens het motto: ‘Wie moet kiezen heeft het moeilijk?’ Als jullie niet eens willen winkelen, dan begrijp ik echt niet meer wat jullie met die boodschappentassen om de schouder moeten. Vanuit modieus oogpunt kunnen die handtas-
Uitgave aan kleding en schoenen per huishouden als percentage van de totale besteding in het land (2004).
Griekenland
10.1
Italië
8.2
Portugal
7.6
Letland
6.9
Estland & Oostenrijk
6.7
www.eurostat.eu
59
60
Hoofdredacteur Ingo Arzt Artdirector: Hermann Radeloff Fotoredactie: Ralph Pache, Carina C. Kircher Coördinatie vertalingen: Susanne Wallenöffer, Irene Sacchi Organisatie: Hans Maria Heÿn, Jona Hölderle, Björn Richter Hoofdredactie & hoofdredacteuren voor talenedities: Engels Adam Chrambach –
[email protected] Spaans Carolina Pirola –
[email protected] Pools Zuza Szybisty –
[email protected] phone: +48 663 728 472 Frans Tania Rabesandratana –
[email protected] Etienne Deshouliere Italiaans Irene Sacchi –
[email protected] Nederlands Joeri Oudshoorn –
[email protected] phone: +31 6 454 72 961 Duits zie hieronder Indigo redactieadres Dolziger Straße 39 D-10247 Berlijn tel: +49 174 967 55 50 (Ingo Arzt) fax: +49 30 420 262 75
Redacteuren and schrijvers: Silvia Cravotta, Jochen Markett, Valeriya Krasovskaya, Frida Thurm, Martin Lafréchoux, Heike Schröder, Katharina Lötzsch, Miriam Frömel, Björn Richter, Florence Tonk, Chloé Belloc, Aaron Schuster, Julia Fuhr, Marzena Lesinska, Michael Schnackers Illustraties / Retouches / Lay-out: Maria Messing, Maik Wiechmann, Christoph Mayer, Benjamin von Zobeltitz, Nina Weber, Anne Buch, Christoph Mayer, Verena Brandt, Jan Steinbach Foto's: Mikula Lüllwitz, Wil van den Dool, Martijn de Vries, Annet Voskamp, charter97, Joab Nist, Marcelle Jamar, Carl Berger, Razzo Campanelli, Verena Brandt, Irene Sacchi, Joeri Oudshoorn, Silvia Cravotta Illustratie voorpagina: Ralph Pache, Carina C. Kircher, Benjamin von Zobeltitz Vertalingen: Diana Kaniewska, Piotr Kaczmarek, Karina Wojas, Robert Karsznia, Zofia Bluszcz, Maria Zawadzka, Victor Hugo, Scacchi Forieri, Alessandra D’Angelo, Jorge Teunissen, Elke Zonder, Irina Dinca, Roberta Penna, Daniela Castrataro, Marco Riciputi, Giorgio Regoli, Michael Schnackers, Helmer van der Heide, Mark Petimezas, Bart van Bael, Irene Accardo, Elise van Ditmars, Amber van der Chijs, Jorge Teunissen, Nele Bulckaert, László Huszar, Marina ter Woort, Melissa Valso Met medewerking van: Talia Delgado, Ingela West, Alba González Sanz, Vasilis Psichoyios, Timo Burmeister, Marcela Maidaniuc, Marko Andrejic, Jana Wriedt, François Angaer, Ali Egilmez, Christoph Suter, Laura Casielles, Stefan Kägebein, Tomek Szczesniak, François Gaertner, Rumen Dimitranov, Ulla Kaja Radeloff, Rainer Burggraf, Niels Richter, Carl Berger, Dana Radloff, Loesje.org Met dank aan: Anne Richter, cafebabel.com, Doeko Pinxt, European Youth Press, Forum for European Journalism Students, Plotki, Lutz, Roland Schröder, Erich-Brost-Institut für Journalismus in Europa, Karol Krzyczkowski, 25xEurope.com
MEEHELPEN? INDIGO KAN NOG VEEL HULP GEBRUIKEN, OOK VOOR ADVERTENTIES EN ORGANISATIE. MAIL VOOR MEER INFORMATIE:
[email protected]
Beats en Basics ‘s-Werelds beste DJ, Paul van Dyk, draait in de hipste clubs. Hij zag meer van de wereld dan hem lief was. Indigo praat met hem over zijn passie voor elektronische muziek en zijn gevecht tegen kinderarmoede.
Indigo: New York - Stockholm - Shanghai. Als bekende DJ zie je de hele wereld, zowel flitsende nachten in de clubs, als schaduwkanten overdag op straat. Paul van Dyk: Dat klopt, ik heb tijdens mijn reizen de sloppenwijken van Rio de Janeiro, Saõ Paulo en Mexico gezien. Mijn eerste show in Bombay, India 2002, gaf de doorslag. Sindsdien houd ik mij intensief bezig met kinderarmoede. Wat ik daar aan ellende heb gezien, vond ik gewoonweg onacceptabel. Ter plekke heb ik contact opgenomen met het Duitse consulaat om een hulporganisatie te vinden. Akanksha had in mijn ogen het meest effectieve concept. Zij hebben in de sloppenwijken eigen scholen en bovendien krijgen kinderen daar te eten. De kinderen worden door Akanksha tot echt kosmopolitische, vrij denkende mensen opgevoed.
62
Muziek Auteur: Miriam Frömel Foto’s: Harry Schnitger Verena Brandt Vertaling uit het Duits: Michael Schnackers
Indigo: Maar niet alleen ver weg in zogenoemde drempellanden als India bestaat kinderarmoede. Unicef heeft onlangs een rapport gepubliceerd met een schokkende conclusie: In rijke Europese landen zoals Duitsland, Groot-Brittannië of Italië zijn de materiële voorzieningen echt slecht. Paul van Dyk: Ja, Duitsland is nog altijd een van de rijkste landen ter wereld. Maar er is pas genoeg geld over voor de kinderen als alleen de mensen die het echt nodig hebben, gebruik zouden maken van ons sociale-zekerheidssysteem. Ik wil niet polemiseren, maar ik zeg dit omdat ik ervaring heb met welzijnswerk. Indigo: Met je eigen hulpprogramma Rückenwind ondersteun je kinderen in je woonplaats Berlijn. Kun je de situatie van kinderen in Duitsland eigenlijk wel vergelijken met die van kinderen in India?
Koolzuurhoudende drank met cafeïne = Coca Cola, zelfhechtende notitieblaadjes = Postit, elektronische muziek = Paul van Dyk: merken die wereldwijd gebruikt worden voor een productomschrijving. Paul van Dyk werd in 1971 in Eisenhütten/Duitsland geboren, groeide op in Oost-Berlijn en is nu een van de populairste DJ’s en muziekproducenten ter wereld. Naast diverse onderscheidingen als: (keuze genoeg) beste productent ter wereld van techno- en housemuziek (Brits DJ Magazine), populairste DJ in 2005 en 2006 (TOP 100 DJ Poll – DJ Mag) en een nominatie voor de Grammy in 2005 in de categorie Best Electronic/Dance Album, werd aan Paul van Dyk ook de Verdienstorden van het Bundesland Berlin uitgereikt. Want behalve achter draaitafels staan, zet hij zich in voor sociale en politiek doelen, zoals zijn eigen kinderhulpprogramma Rückenwind en het amerikaanse ‘Rock the Vote’, dat jongeren ertoe oproept gebruik te maken van hun kiesrecht. The Politics of Dancing 2 (2005) is zijn laatste album, nu ligt zijn Club-Remix van Justin Timberlakes ‘What Goes Around... Comes Around’ in de muziekwinkels. Paul van Dyk: Het is een andere vorm van armoede. Er zijn altijd mensen die zeggen dat het daar erger is dan hier. Je kunt armoede niet met elkaar vergelijken, omdat een mens alleen op grond van zijn/haar subjectieve levensomstandigheden als arm kan worden beschouwd. Indigo: Wie is er dan in het rijke Europa subjectief arm? Paul van Dyk: Bij Rückenwind merkten we bijvoorbeeld dat veel gezinnen thuis noch een computer, noch een internetaansluiting hebben. Maar op school zegt de leraar: “Kijk maar eens wat je op internet over het on-
derwerp kunt vinden en schrijf dat op.“ Natuurlijk geven kinderen niet graag toe dat ze arm zijn. Daarom beweren ze dan vaak dat ze hun huiswerk niet hebben gemaakt, en krijgen een slecht cijfer. Wij willen de kinderen in de eerste plaats het gevoel geven, dat ze voor ons iets betekenen. Als je denkt dat je niets waard bent, wil je ook niets leren. Indigo: Je ondersteunt Akanksha in India, Rückenwind in Duitsland, Ground Zero Kids in de VS – om maar een paar organisaties te noemen. Heb je naast je volle agenda als veelgevraagde DJ eigenlijk wel tijd voor al deze projecten? Paul van Dyk: Nou, eigenlijk ben ik slechts een klein onderdeel van de teams. Wat zou ik die kinderen in mijn eentje meer kunnen aanbieden dan samen grappenmaken en met hen spelen. Dat doe ik natuurlijk wel, maar we hebben ook de hulp nodig van gekwalificeerde pedagogen. Eigenlijk kom ik vooral met geld en ideeën. Indigo: Wat was je laatste concrete idee? Paul van Dyk: We willen nu bijvoorbeeld met twee minibussen vanuit Berlijn naar een grote boerderij rijden. Dan zien de kinderen een keer een echte koe, een echt varken en echte bomen, niet alleen die exemplaren hier in de stad waarvoor je de hondenpoep moet ontwijken. Indigo: Maar deze stad vol schijt heeft je anders wel het afgelopen jaar een onderscheiding gegeven voor je inzet: de Landesverdienstorden, hangend aan een rood-witte band. Is zo’n onderscheiding gewoon een extra trofee in je vitrine, naast al je muziekprijzen waarin je wordt uitgeroepen tot beste en populairste DJ ter wereld, een extra trofee in je vitrine, of doet zoiets je echt wat? Paul van Dyk: Natuurlijk is het mooi om een onderscheiding te krijgen. Maar prijzen zijn echt niet de reden waarom ik doe wat ik doe. Ik zou nooit één enkele noot veranderen om een prijs te krijgen. Indigo: Ondanks je succes rust je ook muzikaal niet op je lauweren. Met je eigen platenlabel Vandit stimuleer je jonge, interessante kunstenaars. Wie vind jij op dit moment interessant? Paul van Dyk: Bij elektronische muziek is het niet anders dan bij punkmuziek. Er zijn een paar echt heel goede bands en er zijn er een heleboel die echt shit produceren. Over de slechte zal ik het nu niet hebben. Op dit moment ben ik heel enthousiast over Santiago Niño. Hij komt uit Guatemala en woont nu in Colombia. Santiago vormt echt de voorhoede van de elektronische muziek en daarom vergezelde hij me ook tijdens mijn laatste tournee door Zuid-Amerika. Indigo: En over welke Europese kunstenaar ben je op dit moment enthousiast? Paul van Dyk: Onder de Britten heb je mensen als Eddie Halliwell of Adam Sharon, die fantastische muziek maken. Maar eigenlijk is het door internet inmiddels
totaal onbelangrijk waar je zit. Je kunt ook ergens in een dorp muziek maken, die internationaal een groot succes wordt. Het doet er niet meer toe of je in een hotspot als Londen of Barcelona zit. Het is net als je favoriete club. The Gallery in Turnmills in Londen is bijvoorbeeld een superclub, echt gaaf. Maar als je me vraagt of dat een coole club is, dan zou ik antwoorden: „Nee, want hij is gewoon superslecht gebouwd. De uitstraling is totaal verkeerd.“ Onlangs in Glasgow was het ook fantastisch. Maar we hadden laatst ook een evenement in het Kesselhaus in Berlijn. Daar heb je de ene avond een klassiek gitaarconcert en de volgende avond treden wij op. Dat betekent dat je nooit kunt zeggen dat het daar altijd klasse is. Elektronische muziek heeft veel wortels in Europa, maar is een mondiaal fenomeen. Dus vind je overal mensen die zich met deze muziek bezighouden en er meestal superenthousiast over zijn. Indigo: Waar kun je bijvoorbeeld goed feesten?
Paul van Dyk: Het hele zomerseizoen op Ibiza is fantastisch. Ibiza ligt weliswaar in Europa, maar is niet alleen vanuit Europees perspectief interessant. Het spannende is, dat mensen vanuit de hele wereld daar samenkomen. Op Ibiza vieren bijvoorbeeld de organisatoren uit Beiroet
samen feest met de organisatoren uit Tel Aviv. Ze beschieten elkaar niet met raketten. Bij hen gaat het er niet om dat de ander in een andere God gelooft, maar dat de ander ook een aardig mens is. Indigo: Je laatste CD is een compilatie die je samen met andere kunstenaars hebt gemaakt. Refereer je met de titel, The Politics of Dancing 2, hieraan? Paul van Dyk: Ik zie het zo: elektronische muziek is een ongelooflijk bindmiddel, waardoor mensen met volledig verschillende historische, culturele en religieuze achtergronden op de hele wereld samen een goede tijd hebben. Wij zouden eens moeten nadenken over hoeveel diplomaten we de wereld in zouden moeten sturen om zo’n positief resultaat te bereiken.
63
The Pervert‘s Guide to Cinema 64
Film Auteur: Chloé Belloc Vertaling uit het Frans: Nele Bulckaert Vertaling interview uit het Engels: Joeri Oudshoorn
De documentaire volgt de Sloveense filosoof en psychoanalyticus Slavoj Žižek (foto) in een reis door de belangrijkste scenes uit de filmgeschiedenis. Kunnen we de werkelijkheid wel aan? Filmmaker Sophie Fiennes heeft in The Pervert’s Guide to Cinema gebruik gemaakt van Žižek’s ideeën over een psychoanalytische benadering van de filmkunst. The Pervert’s Guide to Cinema is Žižek’s filmstudie op basis van psychoanalyse. Hij nodigt de kijker uit na te denken over wat films over onszelf zeggen. De kracht van Žižek zit erin dat hij zijn theoretische analyse uitlegt aan de hand van de populaire cultuur, en film in het bijzonder. Zijn boek Everything You Always Wanted to Know about Lacan (But Were Afraid to Ask Hitchcock) is hiervan een typisch voorbeeld. Trouw aan zijn provocatieve aanheffen begint Žižek met de woorden: “Film is de ultiem perverse kunst: het geeft je niet wat je verlangt, maar zegt je hoe je moet verlangen”. Tijdens zijn rondreis door het filmlandschap legt hij uit wat Hitchcock, Lynch, Chaplin, Tarkovsky, Kubrick en anderen ons laten zien over onze relatie met het onbewuste, de relatie tussen fantasie en werkelijkheid, verschijningen, seksualiteit enzovoort. Over seksualiteit vraagt Žižek zich af: ‘Waarom hebben we fantasieën nodig om seksueel opgewonden te raken?’ Daarvoor interpreteert hij de wensdroom die Melanie heeft in ‘The Birds’, wanneer ze met de boot Bodega Bay binnenvaart kort voordat ze Mitch bereikt. Zijn conclusie: de droom betekent “Ik wil neuken met Mitch”. Waneer hij dit uitlegt, wordt Žižek gefilmd alsof hij Melanie uit ‘The Birds’ is, in dezelfde positie en in dezelfde setting. Žižek laat zich vaker filmen in het decor van de film waarover hij praat.
Foto‘s: www.thepervertsguide.com
Een ander voorbeeld. De filosoof praat in de kelder uit Psycho over de scène uit Fight Club, waarin de verteller (Edward Norton) zichzelf blijft schoppen. Žižek zegt dat dit geen uiting van pervers masochisme is, maar de uitdrukking van het feit dat je, om je vijanden te weerstaan, eerst tegen jezelf moet vechten en tegen dat wat je verbindt met je slaafse omstandigheden. Uiteindelijk is het allemaal niet eens zo pervers - behalve “Žižek’s eigen specifieke soort obsceen plezier” (Aaron Schuster). De ideeën van de filosoof zijn niet altijd relevant en briljant, maar na het zien van The Pervert’s Guide to Cinema zul je nooit meer een film kunnen bekijken met dezelfde passieve houding omdat je vermaakt wil worden. De passiviteit van de kijker wordt in The Pervert’s Guide to Cinema aan de kaak gesteld. Omdat film altijd fictie blijft en er tussen kijker en filmbeeld een afstand blijft, is elke film veilig. Hij weerspiegelt onze angsten en verlangens, maar ‘houdt ze op een veilige afstand en zwakt ze af’, zoals Žižek opmerkt. Zijn uitleg over Lynch is één van de sterkste momenten uit deze documentaire, juist omdat de werkelijke spanning in het werk van Lynch komt, doordat hij de ruimte waarin wij ons veilig voelen, binnen komt. De documentaire eindigt duidelijk, met een verzoek om de filmkunst op te vatten als een essentiële kunst van onze werkelijkheid. Goede filmmakers zijn nodig omdat zij het ons mogelijk maken met dimensies van onze werkelijkheid om te gaan, die we in het echte leven nog niet aankunnen. Sophie Fiennes is erin geslaagd om een documentaire om te vormen tot een performance die niet alleen tot kijken uitnodigt, maar ook tot het beleven van perverse kunst.
Een vogel, een vliegtuig, Slavoj Žižek Aaron Schuster interviewt filmmaker Sophie Fiennes over haar documentaire The Pervert’s Guide to Cinema, die op dit moment wordt gedraaid op de internationale filmfesti vals.. AS: Hoe ontstond het idee voor dit project, en wat wil je ermee bereiken? Ben je vooral geïnteresseerd in Zizek of in psychoanalyse en filmtheorie in het algemeen? SF: Het begint met de wil om iets waar je je toe aangetrokken voelt beter te begrijpen... Ik weet niet precies wat ik in het begin wilde bereiken, behalve dat ik dieper in het onderwerp wilde duiken en het publiek daarmee wilde confronteren. Met een film kan dat. Er is altijd een bepaald risico. Ik ben erg in psychoanalyse geïnteresseerd, ik denk dat ze toegang geeft tot iets dat we meer dan ooit nodig hebben om vat op onszelf te krijgen, als soort. Ik lees behalve Zizek niet veel filmtheorieën (...). Als filmmaker geniet ik van wat Zizek over films te zeggen heeft en voor mij is zijn theorie en filosofie erg praktisch. Ik voel er niets voor een soort filmportret van een artiest of filosoof te maken waarin ze in de positie komen om met pretentie of objectiviteit over zichzelf te praten. Ik maak er liever een document van ze, terwijl ik hetzelfde doe wat zij doen. AS: Als ik het me goed herinner, eindigt de film met Zizek die zich afvraagt of film de kern van het verlangen kan tonen, of dat het die kern vertroebelt met prachtige illusies. Aan de ene kant komt dat dicht bij het idee van Nietzsche, dat “we kunst hebben om niet aan de waarheid te sterven”, aan de andere kant doet het denken aan Jack Nicholson’s beroemde uitspraak uit A Few Good Men: “You want the truth? You can’t handle the truth!” In de filmkunst lijkt een breuk te bestaan tussen het blootleggen van de echte en ideologische verwarring, een probleem dat urgenter is dan ooit. Wat kunnen we van de hedendaagse film verwachten, en wat denk je over het idee dat kunst tot doel heeft om een ondraaglijke waarheid op zo’n manier te tonen dat ze (een beetje meer) draaglijk wordt? SF: Ik mag je analyse wel, en ik ben het met je eens wat betreft die spanning binnen de filmkunst. Ik denk niet dat ik het ondraaglijke draaglijk kan maken. Het is wat het is... ondraaglijk. En ik denk dat dat wat ondraaglijk is de angst zelf is: angst voor schuldbesef, zinloosheid en eindigheid.
Maar misschien kan film ons doen geloven dat we de waarheid aan kunnen, en zo met de angst om te gaan. Het geeft ons ‘Dutch courage’, een soort vals geloof in ons vermogen dingen aan te kunnen. Daarom is film zo aantrekkelijk, net als alcohol. En misschien moeten we wat nederiger zijn en erkennen dat deze valse moed de mate is waarin we het lijden kunnen volhouden. We zouden ons niet moeten schamen voor Beckett’s helden, we zouden van ze moeten houden: klaarstaan om over onze ellende te lachen en ons zo verlossen van deze ondraaglijke angst, via het verlies zelf. Zizek zegt dat het verlangen de wond van de werkelijkheid is. Dat vind ik mooi. En zo zorgt de film voor een dubbel bedrog. Het ‘speelt met ons verlangen’ en maakt daarmee angst in ons los. Dat is waarom regisseurs op Goden lijken, die zowel plezier als verschrikking brengen. AS: “Alleen een dode vrouw is een goede vrouw.” Wat heb je daarop te zeggen? SF: Denk aan wat eerder gezegd is: het is vrouwelijk verlangen dat de man bedreigt... Scottie (van Hitchcock’s Vertigo) moet Judy’s hele identiteit vernietigen en haar in een fictieve vrouw veranderen (die dood is maar in werkelijkheid nooit heeft bestaan) terwijl Judy zelf hopeloos verliefd is op Scottie, maar het niet kan laten zien. De enige manier waarop ze met hem kan vrijen is door haarzelf te onderwerpen aan zijn fantasie. Als ze uit de badkamer tevoorschijn komt straalt haar gezicht zoveel verlangen en woede uit. Ik denk dat dat veel schokkender is dan wat Slavoj te zeggen heeft, en wat Slavoj zegt, toont alleen deze angstaanjagende dimensie van de wreedheid tussen de seksen. Het is interessant hoe nuchter dit beeld van een dode vrouw in de film is. Als je denkt aan de scene in de kledingwinkel met Judy en Scottie op de bank, ze draagt geen BH, haar wulpse borsten bewegen onder de fijne groene cashmere en op haar borst is een corsage van witte bloemen gespeld, zodat, als bloemen een of ander symbool van vrouwelijke erotiek zijn, zij daar is voor Scottie om naar te staren! Maar Scottie kiest voor zijn grijze, mannelijke zakenpakken-look en het moederlijke zo goed als grijze haar in een knotje. Ik heb het vermoeden dat dit deel van de theorie aan dovemansoren is gericht bij de mannelijke bezoeker van The Pervert’s Guide to Cinema. Die horen alleen deze zin van Zizek en vergeten op wonderlijke wijze de hele context waarin die is geplaatst. Maar ze zullen zich wel afvragen waarom het vrouwelijke publiek zo geniet van dit deel. Het is een grote aanwijzing voor het vreemde van de man en hoe wij als vrouwen kunnen kiezen om te sterven of niet. Ik denk dat het een provocatie is, en zo hoort het ook. AS: En wat is tot nu toe de reactie op The Pervert’s Guide to Cinema? SF: Mensen lijken ervan te genieten. Dit is erg prettig voor mij, want de twintig uur van onafgebroken opnemen, waaraan ik zoveel maanden heb gewerkt ... (...) Het is wonderlijk hoe het geheel schuift, scherper of dreigender wordt, of opwindend afhankelijk van hoe je een enkel woord verandert, hier of daar... Dat is filmmaken. Het is alsof Slavoj Christus is, en ik de apostel Paulus.
65
Lordi‘s Schuilplaats Doorgebroken in 2006 en sindsdien in de spotlights, bewijst Lordi dat Finland meer heeft dan Humppa muziek. Finland heeft zelfs meer dan Lordi.
66
Muziek Foto‘s: Mikula Lüllwitz
367
Enochian Crescent Zo goed als Lordi. Semi-blackmetal-goth sound, maar zonder orc stijl. Compenseert dat met de zelfverminkingen die hem bekend maakten. “Mijn kortste optreden ooit was toen ik een traditioneel Fins mes, een lapinleuku, gebruikte om mijzelf open te snijden. Na twee liedjes moest ik naar het ziekenhuis worden afgevoerd. Wrath, lead singer
68
Kimmo Pohjonen
Beroemd om zijn puriteinse geluid en zijn bijna spastische dans, speelt Kimmo Pohjonen avantgardistische en elektronische accordeonmuziek.
“I am the urban international masochist slave of metropolitan desires.” Tuomas, rapper en songwriter
Giant Robot
mixt rock, dub, electro and dance music. Zijn nummer “Helsinki Rock City” was in Scandinavië dé hit van de zomer van 1999. Deze lente beloven ze een nieuw album uit te brengen.
69
“Je kunt in Finland veilig leven zonder de angst dat iemand je zal aanvallen of dat dit land verstrikt zal raken in een oorlog.” Janne, Zanger
Endstand Intense hardcore-punk met veel gitaar solo‘s en schreeuwende zangers.
Jimi Tenor
Jimi Tenor begon met relaxte ironische jazz; nu speelt hij alles wat je uit een saxofoon kunt halen. In 1995 kwam zijn album ‘Europa’ uit. Zijn boodschap:
“We are part of your sorry arse.”
Van 12 tot en met 14 april in Helsinki: het Funky Elephant Festival. www.funk.fi
The Micragirls
Harde Finse Rock‘n Roll in jaren ‘50 stijl. Ook wel de nieuwe ‘queens of lo-fi trash rock’ genoemd. Hun nieuwe CD ‘Jungle Run’ wordt in heel Finland grijsgedraaid.
70
“De Finnen hebben heel lang een ontzettend lage dunk van zichzelf gehad als het gaat om het Eurovisie Songfesti val. Dat gevoel is dankzij Lordi helemaal weg! Mari, lead singer
Bushido Hij is de nachtmerrie van iedere onderwijzer en ouder. Bushido lijkt te zijn opgestaan uit de krochten van de hel om dertienjarige kinderen met teksten vol geweld en seks te geselen. De Berlijnse rapper is echter overgestapt naar de ‘goede kant’ en spreekt tot de jeugd over ‘respect’ en de voordelen van een goede opleiding. In ieder geval lijkt niemand zich meer te bekommmeren om het feit dat hij zijn school voortijdig heeft verlaten, en vast zat voor mishandeling.
72
Muziek Auteur: Frida Thurm I llustraties: Christoph Mayer Vertaling: Joeri Oudshoorn
‘Ik fuck met ‘n vuist Rappers hebben hun eigen manier om hun mening te geven. De Duitse Bushido (Bu) neemt het op tegen de Franse Booba (Bo). Wie krijgt de titel voor ‘meest kutte tekst’? Bu: Ik spreek met ervaring, en gevoel in mijn hart Bo: Ach man, hou je neus uit mijn zaken Bu: Mijn paden zijn stoffig, tranen vullen mijn ogen Bo: Ik doneer m’n pis, les de dorst van alle Fransen Bu: Je bent een nicht, man, zit in bad met sojakoekjes, groene thee Praat niet over rap, als je er niet voor wilt bloeden Bo: Dit geluid is mijn manier om je te zeggen dat je je moeder moet neuken. Bu: Ja, zieke varkens zijn we, maar ik wil je vertellen dat ik het was die je oom aan de grond bracht en je tante, die is van mij Bo: Het is al goed, maatje, met je praatjes, ik doe niet anders dan je verbazen, je vernederen, je in elkaar slaan. Je reist bij mij eerste klas, man. Bu: Ik wil je moeder nemen, flikker, dit is oorlog Bo: Doe maar officieel. Je wilt ons met stront bekogelen, maar je grote drollen vallen uit elkaar. Verzamel ze in je broek, man. Bu: Nu je in de ring staat, geeft je moeder mij d’r reet Bo: Ik sta in de VIP-hoek, met een VIP-vuist Bu: Jij wilt romantiek, maar ik fuck met m’n vuist Bo: Neem jij maar een bus en pijp de hele vlooienmarkt Bu: Ik spuug bloed, man, een lul als jij bijt ik eraf Bo: Het is voorbij man, jullie kunnen niet eens meer voetballen. Shit voor jullie. Bu: Ja! Het leven is anaal!
Boopa Zijn meer analytische fans omschrijven zijn wat verwarrende, agressieve teksten vol metaforen als ‘impressionistische rap’. Elie Yaffa, bekend onder de naam Booba, is in de Parijse buitenwijk Boulonge-Billancourt geboren, maar bracht zijn tienerjaren in de hiphopstad Detroit door. De ‘Duke of Boulonge’ is ondertussen een favoriete gast voor talkshows. Om toch ‘van de straat’ te blijven, neemt hij zijn platen op met vrienden als Akon, Cassie, en P. Diddy.
Bereidingswijze De hersenen en testikels goed wassen. Kook de hersenen en testikels vijf minuten in een pan met water, zout, kruiden en een glas witte wijn. Hak de ui in kleine stukjes en snij de wortel en chilipeper in dunne plakjes. Fruit de ui, wortel en paprika met olijfolie in een brede, diepe pan. Kluts de eieren in een aparte bak. Snij de hersenen in kleine stukjes. Pel de testikels en snij ze in kleine stukjes. Voeg de hersenen en testikels bij de ui, wortel en chilipeper. Giet de geklutste eieren over het mengsel en bak het als een gewone omelet.
Ingrediënten (voor zes personen): 1 ons runder- of lamshersenen 1 ons runder- of lamstestikels 1 glas witte wijn olijfolie eerste persing 6 eieren 1 ui 1 wortel chilipeper zout
Smullen
Tortilla Sacromonte
Foto’s: Claude Dagenais Sieto Verver Matthew Cole
Het Spaanse antwoord op Viagra. Wie dit slikt, presteert in bed als nooit tevoren! De Europese bevolking veroudert, er worden minder kinderen geboren, jongeren blijven langer thuis wonen en meer mensen scheiden dan dat er trouwen. Maar in een vrolijke wijk in Granada, in het Spaanse Andalusië, kabbelt het leven voort tussen zon, wijn, tapas en flamenco. Fransen proberen het met kikkers, Italianen met oesters, Duitsers met selderij en Polen met bier. Terwijl Hongaren vers varkensbloed drinken en de rest van de wereld de fameuze blauwe pil slikt, bewaken de inwoners van deze wijk in stilte hun geheime afrodisiacum. Alles begon in de achttiende eeuw in de zigeunerwijk Sacromonte in Granada, waar ambachtslieden, artiesten, dichters en dansers woonden. Ter ere van het feest van de heilige Cecilius organiseerde de plaatselijke abdij elke eerste februari een groot banket ter ere van de notabelen van Granada. In de nacht van 31 januari op 1 februari werd er door een groep bandieten ingebroken in het klooster en werd al het vlees buitgemaakt, aldus de legende. Ontroostbaar zwierf de abt door de kelders op zoek naar een oplossing, totdat de goede man een zak aantrof waarin de slager de edele delen van de gestolen dieren had gestopt. Het enige recept waar de monnik op kon komen, was dat uit het Latijnse De Medicamentis Liber, waarin Marcellus Empiricus suggereerde drie dagen lang stierenballen gedrenkt in honing en olijfolie te eten om de levenslust op te krikken. De abt besloot zijn mouwen op te stropen en zelf te gaan koken. Hij kookte de hersenen en ballen vijf minuten (de stierenballen schijnen de meeste sekslust op te wekken, al is niet iedereen het hierover eens). Zachtjes fruitte hij in een grote diepe pan de fijn gesneden uitjes, de ronde plakjes wortel en de chilipeper. Vervolgens pelde hij het velletje van de testikels alsof
Auteur: Irene Sacchi
Vertaling uit het Italiaans: Jorge Teunissen Joeri Oudshoorn
het gare aardappelen waren, sneed ze in stukjes, mengde ze met de hersenen, en voegde het mengsel bij de uitjes, wortel en chilipeper. Hij klutste per gast een ei, goot de eieren over het mengsel en bakte het geheel als een omelet. De nog sappige tortilla serveerde hij vervolgens aan zijn gasten. We zullen nooit weten wat de abt achter het fornuis voor ogen heeft gehad. Wilde hij de notabelen van Granada een onvergetelijke reden geven om in de wonderen van God te geloven, wilde hij bijdragen aan de vruchtbaarheid in de buurt of misschien alleen zijn gasten vermaken? Feit is dat hij aan de wieg stond van een formule voor een wonderbaarlijk lustopwekkende kracht, een recept dat de vader een zoon schonk, de zoon een zoon, en zo verder, totdat het uiteindelijk op ons bordje terecht kwam. Het gerecht, Tortilla Sacromonte, staat bij de meeste restaurants in Andalusië op de kaart als een traditioneel gerecht en wordt vooral tijdens San Cecilio gegeten. Velen vinden dat het vlees naar kip smaakt, andere vinden de tortilla een ware lekkernij. Of het nu een culinair meesterwerk of iets vies is, de officiële statistieken van het “Instituto Nacional de Estadística” bewijzen dat Andalusië van heel Spanje het hoogste geboortecijfer heeft.
73
16
2 België
15
1
Oostenrijk
13 17
12
3 Bulgarije
11
18
10 4 Kroatië
9
19
8
5 Duitsland
7
20 Poland
6
6 Estland
5
Finland
4
Lithuania Luxemburg Malta Monaco Netherlands
28 Sweden
14 Letland
27
13 Cyprus
26 Czech Republic
12 Italië
25 Spain
11 Hongarije
24 Slowakia
10 Denemarken
23 Slovenia
9 Griekenland
22 Romania
8 Frankrijk
21
7
Portugal
United Kingdom
Welke brievenbussen herken je? En bij welk land horen ze? Zoek de verschillen en overeenkomsten.
Post-Modern 1
2
3
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Foto: Joeri Oudshoorn
Dit tijdschrift werd mede mogelijk gemaakt door de steun van cafebabel.com
