incidentie Psychische stoornissen en lichamelijke aandoeningen

Nieuwsbrief Digitaal Kenniscentrum Seksespecifiek Medisch Onderwijs Deze nieuwsbrief biedt een overzicht van nieuw onderwijsmateriaal op het gebied van geneeskunde en sekse dat u via het Digitaal Kenniscentrum Seksespecifiek Medisch Onderwijs kunt downloaden via www.vrouwenstudiesgeneeskunde.nl. Daarmee kunt u uw eigen onderwijs seksesensitief maken. ► Wilt u gebruik maken van dit onderwijsmateriaal? Meld u dan aan via www.vrouwenstudiesgeneeskunde.nl en vraag een account aan onder ‘producten en diensten’.

In de nieuwsbrief van december 2004 vindt u 1) aanwinsten onderwijsmateriaal a. powerpointpresentaties b. zelfstudieopdrachten c. diversen 2) kort verslag docentencursus 3) aankondiging onderwijsmateriaal: casuïstiekbundel

1) a. Aanwinsten onderwijsmateriaal Powerpointpresentaties De volgende powerpointpresentaties zijn opgenomen in het Digitaal Kenniscentrum - Sekseverschillen en alcoholgebruik - Sekse en cultuur - Diverse powerpointpresentaties met prevalentie/incidentiecijfers op het gebied van o psychische stoornissen en lichamelijke aandoeningen o Stichting Korrelatie o Cancer in the Netherlands o gezondheid en zorggebruik o gezondheidsklachten (CMR, CBS, NIVEL/RIVM) Hieronder vindt u enkele voorbeelden.

20,0

prevalentie bij mannen prevalentie bij vrouwen

jaarprevalentie

15,0

10,0

5,0

0,0 stemmingsstoornis schizofrenie middelenstoornis angststoornis eetstoornis Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (NEMESIS) 1996

Uit: Powerpointpresentatie ‘Prevalentie/incidentie Psychische stoornissen en lichamelijke aandoeningen’

Uit: Powerpointpresentatie ‘Alcoholverslaving en sekseverschillen’ van Marijke Botden, huisarts.

1) b. Aanwinsten onderwijsmateriaal Zelfstudieopdrachten Diverse nieuwe zelfstudieopdrachten zijn verschenen Obesitas en infertiliteit Geneesmiddelen en zwangerschap (2x) Vitamine D-deficiëntie bij gesluierde vrouwen Anticonceptie Zwangerschap en seksualiteit Hieronder vindt u enkele voorbeelden.

Obesitas en infertiliteit Achtergrondinformatie Obesitas (overgewicht) is een veel voorkomend verschijnsel in onze moderne westerse maatschappij. De negatieve gevolgen voor de gezondheid van langdurig overgewicht zijn bekend. In deze zelfstudieopdracht richten we ons op één aspect van het hebben van overgewicht bij vrouwen, namelijk: de negatieve effecten op de ovulatie en de vruchtbaarheid. Leerdoelen Na het maken van deze opdracht kun je: • uitleggen hoe overgewicht de hormonale balans beïnvloedt en zodoende kan leiden tot cyclusstoornissen en infertiliteit; • uitleggen hoe infertiliteit bij vrouwen met obesitas kan worden behandeld. Uit: Zelfstudieopdracht Obesitas en infertiliteit, thema 3.1, auteurs dr. J.S.E. Laven en dr.ir. L.J. Blok (EMC). Met toestemming overgenomen.

Zwangerschap en seksualiteit Casus Fatma is 26 jaar en vier maanden geleden bevallen van haar derde kind. Dat was een vacuümbevalling waarbij een flinke epi is gezet. Die epi is inmiddels goed genezen en met de moeder en de baby is alles goed. Fatma geeft volledige borstvoeding en de baby groeit zoals het hoort. Er is nog geen menstruatie geweest. Ze gebruikt geen anticonceptie omdat de volledige borstvoeding haar beschermt tegen zwangerschap. Met de deurklink al in haar hand zegt Fatma wat beschaamd: “Dokter, er is een probleem. Ik kan niet meer goed seks hebben met mijn man. Het doet zo’n pijn!” Uit: Zelfstudieopdracht Zwangerschap en seksualiteit, thema 3.1, auteur drs. M. Ramakers (EMC). Met toestemming overgenomen. Botpijn in de Bijlmer Leerdoelen • De student kan beschrijven hoe de omzettingen van vitamine D tot zijn actieve vorm tot stand komen • De student kan de risicofactoren voor en de symptomen van een vitamine D-deficiëntie benoemen. Vragen 14 Geef een schatting van het voorkomen van vitamine D-deficiëntie onder gesluierde allochtone vrouwen. 15 Beredeneer waarom vitamine D ook wel een hormoon wordt genoemd. 16 Hoe heet het ziektebeeld van het skelet wanneer een vitamine D-deficiëntie optreedt in de jeugd en hoe heet het ziektebeeld wanneer de deficiëntie ontstaat op volwassen leeftijd? Benoem symptomen die bij deze ziektebeelden kunnen optreden. Uit: Zelfstudieopdracht Botpijn in de Bijlmer, thema 2.2, auteurs prof.dr. H.A.P. Pols en drs. M.C. Zillikens-Eggermont. Met toestemming overgenomen.

Docenten van het Erasmus MC hebben seksespecifiek onderwijsmateriaal afgestaan aan het digitaal kenniscentrum op www.vrouwenstudiesgeneeskunde.nl. Heeft u ook een zelfstudieopdracht die u beschikbaar wilt stellen aan andere geneeskundedocenten? Laat het ons weten!

1) c. Aanwinsten onderwijsmateriaal Diversen Diverse tentamenvragen uit het keuzeblok Sekse, Seksualiteit en Multiculturaliteit zijn te downloaden. Hieronder vindt u enkele voorbeelden. Ook is een handleiding over sekse in het psychiatrieonderwijs op www.vrouwenstudiesgeneeskunde.nl opgenomen. Toetsvraag 1. Erectiestoornissen kunnen zowel een lichamelijke als een psychische oorzaak hebben. Vaak is er een combinatie van factoren aanwezig. Noem vijf anamnetische aanwijzingen voor een psychologische etiologie. 2. De sekse is belangrijk om de aard van de problematiek van patiënten te kunnen begrijpen. Welke van de onderstaand stellingen is juist? (Slechts één antwoord is goed). a. Vrouwen ontwikkelen een identiteit als zijn ze autonoom. b. Vrouwen beschouwen hun lichaam vaker (dan mannen) als een instrument. c. Mannen vinden het moeilijker dan vrouwen om zich als onmachtig bij de arts te presenteren. d. Mannen zien zichzelf vaker dan vrouwen door de ogen van anderen. 3. Vrouwen met seksueel misbruik in de vóórgeschiedenis presenteren zich vaak met onverklaarbare medische klachten (functionele klachten). Geef 2 verklaringen voor dit fenomeen.

Uit: tentamen keuzeblok Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit 2002 en 2003 UMC St Radboud

Genderverschillen in psychiatrische ziektebeelden Eindtermen: • kennis van sekseverschillen en de gender -invalshoek bij epidemiologie, etiologie en expressie van de ziektebeelden; • vergroot besef van de invloed van sekse en gender in de levensloop en context/cultuur van de patiënt op het hulpverleningsproces; • Besef van en inzicht in de invloed van de eigen socialisatie op het hulpverleningsproces; Literatuur • Sonnenberg CM. Epidemiologie van psychiatrische stoornissen bij vrouwen. In: Behandelingsstrategieën bij vrouwen in de psychiatrie (2002). • Real T. Ik wil er niet over praten, “de verborgen depressies van mannen”. Amsterdam Forum, 1998. • Payer K. New strategies in the treatment of drepression in woman. J Clinical Psychiatrie, nr 56, suppl 2 (1995):30-37. • Lagro-Janssen T, Noordenbos G, ed. Sekseverschillen in ziekte en gezondheid. Sun, Amsterdam (1997) • Leibenluft E. Gender differences in mood and anxiety disorders “from bench to bedside”. American Psychiatric Press (1999) • Lippa RA. The case for nature (blz. 101-130) in “Gender, Nature, and Nurture (2002) • Lippa RA. The case for nurture (blz. 130-162) in “Gender, Nature, and Nurture (2002) • Wood JT. Gendered family dynamics. In: gendered lives “communication, gender, and culture”. (1997). • Loo J van der. Socialisatie van mannen: 23-61. In: mannen en intake (1997) • Duindam V. Ouderschapsarrangement en geslachtsidentiteit: enige onderzoekingen. In: ouderschapsarrangement en geslachtsidentiteit. Geslachtsspecifieke socialisatie, geen onverdeeld succes bij een verdeeld subject. Utrecht:Lemma (1991): 147-184. Uit: “Psychiatrie vanuit het sekseperspectief” Handleiding ten behoeve van het onderwijs aan 1e jaars arts-assistenten in opleiding tot psychiater, 2004. Auteurs: Vrouwen In de Psychiatrie (VIP), Nederlandse Vereniging van Psychiatrie.

2) Docentcursus: een kort verslag Op 2 november was de eerste bijeenkomst van de docentcursus Seksespecifieke geneeskunde onder leiding van prof.dr. Toine Lagro-Janssen. Van de verschillende basis- en huisartsopleidingen waren in totaal 25 deelnemers aanwezig. Als eerste werden individuele leerdoelen geformuleerd zoals: Kennis verkrijgen en weten waar informatie te verkrijgen en hoe opdrachten genderspecifiek te maken Leren rekening te houden met communicatieverschillen tijdens het consult Hoe motiveer je docenten? Daarna toonde Marijke Botden, huisarts, het onderwijsprogramma ‘Hoe word ik man/vrouw’, aan de hand van het videoconsult ‘Problematisch alcoholgebruik’. Na het bekijken van het consult waarin een patiënte haar alcoholprobleem bespreekt met de huisarts beantwoordden de deelnemers de volgende vragen: Welke problemen signaleer je bij deze vrouw? Welke seksespecifieke thema’s herken je bij deze vrouw? Sekseverschillen in ziekte en gezondheid kwamen ’s middags aan de orde in een voordracht professor Toine Lagro-Janssen, huisarts en hoogleraar Vrouwenstudies Geneeskunde. LagroJanssen ging met name in op drie aspecten rondom de patiënt: morbiditeit, preferenties en communicatie. Daarna werd geoefend met het gendersensitief maken van onderwijsmateriaal. De bijeenkomst werk goed/zeer goed geëvalueerd door de deelnemers. Een vervolgbijeenkomst zal plaatsvinden op donderdag 18 januari 2005 te Nijmegen van 10.00– 17.00 uur.

3) Aankondiging onderwijsmateriaal: casuïstiekbundel sekse en diversiteit Toekomstige artsen dienen goed te worden voorbereid op het werken met verschillende patiënten en patiëntengroepen. Om dit te kunnen doen, is onderwijsmateriaal nodig dat aanzet tot reflectie over vanzelfsprekendheden en tot bewustwording over het belang van de eigen attitude. Momenteel wordt door Anja Dijkstra en Linda Mans, onderzoekers bij Vrouwenstudies Geneeskunde van het UMC St Radboud, een casuïstiekbundel ontwikkeld over sekse en diversiteit in gezondheid en ziekte. Aan de hand van 50 patiëntencasussen over onder andere hart- en vaatziekten, seksualiteit, hulpvraaggedrag, homoseksualiteit en de arts-patiënt relatie, ongewenste zwangerschap, seksueel geweld bij mannen en vrouwen, seksespecifieke klachten bij veroudering, problematisch alcoholgebruik, seksespecifiek preventieprogramma, eetstoornissen, miskraam, posttraumatische stressstoornis na een overval en nog vele andere onderwerpen kunnen attitudeaspecten van sekse en gender aan de orde worden gesteld in het geneeskundeonderwijs. De casuïstiekbundel zal verschijnen in februari 2005. Voor meer informatie kunt u terecht bij Linda Mans of Anja Dijkstra ([email protected] of [email protected]).

UW MENING!! Heeft u vragen of opmerkingen? Mist u onderwijsmateriaal op úw terrein? Laat het ons weten! Mail naar [email protected] of [email protected] De nieuwsbrief van het Digitaal Kenniscentrum Seksespecifiek Medisch Onderwijs is een uitgave van de Vrouwenstudies Geneeskunde Nijmegen. Mocht u de nieuwsbrief niet (meer) willen ontvangen, stuur dan een bericht naar [email protected] onder vermelding van 'afmelden nieuwsbrief'.

Vrouwenstudies Geneeskunde van het UMC St Radboud wenst u fijne feestdagen en een gelukkig 2005! Wij danken prof.dr. A.H.J. Danser (EMC), dr. F.P.M.J. Groeneveld (EMC), prof.dr. H.A.P. Pols (EMC), drs. M.C. Zillikens-Eggermont (EMC), dr. J.S.E. Laven (EMC), dr.ir. L.J. Blok (EMC), drs. M.J. Ramakers (EMC), dr. M. Bouma (Huisarts Wet), drs. M. Botden (UMC St Radboud), drs. S.LoFoWong (UMC St Radboud) en de vrouwen van de VIP (Nederlandse Vereniging van Psychiatrie) hartelijk voor hun bijdragen aan het digitaal kenniscentrum.