Voorne In Alle Staten Cultureel projectenprogramma samenwerkende gemeenten Voorne-Putten www.voornewiki.nl
Maak kennis met het militaire verleden van Voorne.
in Stelling 11 0 611 r o u t e
Tijdslijn 1572 De inname van Brielle door de Watergeuzen op 1 april 1572 maakte het pijnlijk duidelijk: Voorne was een zwakke schakel in de verdediging van Holland. Het lag tussen twee riviermondingen waarlangs een vijandelijke vloot vrijwel ongehinderd dieper landinwaarts kon varen. En de stranden bij Rockanje en Oostvoorne nodigden uit tot een landing van troepen, die het eiland moeiteloos konden bezetten en als uitvalsbasis gebruiken om de rest van Nederland te veroveren. 1652-1747 Kortom, er moesten maatregelen worden genomen om zo’n rampenscenario te voorkomen. Maar dat kostte geld, zodat er eeuwenlang alleen in oorlogssituaties wat geïmproviseerd werd. Zo werden er tijdens de Eerste Engelse Oorlog in 1652 enkele polders geïnundeerd (onder water gezet) en toen de Republiek in 1702 betrokken raakte in de Spaanse Successieoorlog werden er enkele batterijen (geschutsopstellingen) ingericht. Dat gebeurde opnieuw toen in 1747 vanwege de Oostenrijkse Successieoorlog Franse troepen de Republiek binnentrokken. In diezelfde periode ondergingen de vestingen van Brielle en Hellevoetsluis ingrijpende verbouwingen. Tussen 1695 en 1715 kregen ze dankzij nieuwe verdedigingswerken een totaal ander aanzicht. 1780 Pas tijdens de Vierde Engelse Oorlog, die in 1780 begon, werd er geïnvesteerd in een linie. Langs de hele Hollandse kust verrees een reeks permanente versterkingen. Op Voorne werd onder leiding van Jan Blanken een veiligheidsgordel aangelegd. Om de Maas te beschermen werd nabij het Stenen Baak een kustbatterij gerealiseerd. Bij de Quack kwam een kustbatterij waarmee schepen op het Haringvliet konden worden beschoten. Voor het tussenliggende polderland was een inundatieplan opgesteld: in tijden van gevaar konden de akkers en weilanden onder water worden gezet. Een leger dat op de stranden landde, kon alleen via de dijken de garnizoensstad Brielle en de marinehaven Hellevoetsluis bereiken. Daarom werden de dijken verdedigd door zeven batterijen met geschut. Voorne bezat nu een ondoordringbare linie! 1795-1813 Alle waterlinies in de Republiek waren in januari 1795 dichtgevroren, zodat de Franse troepen zonder al te veel moeite het land konden bezetten. De Fransen investeerden flinke bedragen in de vesting Hellevoetsluis. Ze lieten de havenkaden en zeesluis vernieuwen en gaven Jan Blanken toestemming om in Bastion IV het Droogdok aan te leggen. Na wat schermutselingen konden de Franse troepen in 1813 het land weer worden uitgejaagd.
1870 De industriële revolutie zorgde er met stoomschepen, spoorlijnen en betere wapens voor dat de oorlogsvoering ingrijpend veranderde. Vooral de Frans-Duitse oorlog van 1870 demonstreerde dat. Duitsland dwong met modern geschut de Franse cavaleristen binnen enkele weken op de knieën. Het Nederlandse leger was in 1870 gemobiliseerd, en de bevelhebbers vreesden dat Duitsland ook Nederland zou aanvallen. Ze beseften dat het leger niet tegen zo’n overmacht bestand zou zijn. Het moment was aangebroken dat Nederland haast ging maken met de reorganisatie van de verdediging. 1874 Daartoe werd in 1874 de Vestingwet aangenomen. Daarin werden enkele oude linies opgeheven en nieuwe stellingen in het leven geroepen. Één daarvan was de ‘Stelling van de Monden van de Maas en het Haringvliet’. Deze stelling bestond uit de vestingen Brielle en Hellevoetsluis en voor het gemak rekende men ook het fort bij Hoek van Holland hiertoe. Dat pantserfort had als taak de Nieuwe Waterweg te beschermen. Binnen de twee vestingen werden nieuwe kazernes, magazijnen en geschutsopstellingen aangelegd. De Rijksstraatweg tussen Hellevoetsluis en Brielle vormde de hoofdweerstandslijn. De polders ten westen hiervan zouden in oorlogstijd worden geïnundeerd en de dijken werden in de gaten gehouden vanuit twee nieuwe versterkingen: de batterij aan de Noorddijk bij Nieuwenhoorn en de batterij aan de Penschersdijk bij Vierpolders. 1914-1922 Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in augustus 1914 verliep de mobilisatie geheel volgens plan, maar Nederland raakte niet betrokken in de oorlog. Na afloop besefte men dat de verdediging van Nederland opnieuw ernstig was verouderd. Met name de introductie van vliegtuigen als bommenwerper betekende het einde van de voormalige linies en vestingen. De Stelling werd in 1922 opgeheven en Voorne maakte voortaan als onderdeel van het ‘Zuidfront’ deel uit van de ‘Vesting Holland’. 1940-1945 Na enkele dagen strijd capituleerde Nederland op 15 mei 1940, waarna het land door Duitsland werd bezet. In de loop van 1941 besefte de bezetter dat de bestaande kustverdediging van Voorne een geallieerde landing niet zou kunnen tegenhouden, dus werd er in december 1941 een begin gemaakt aan de aanleg van de Atlantikwall. Uiteindelijk werden er op Voorne ongeveer 400 kleine en grote bunkers gebouwd. De functies varieerden van geschutsbatterij tot hoofdkwartier, van radarstation tot zoeklichtopstelling. Om invasies te voorkomen, werden diverse polders vanaf 1943 onder water gezet en stonden op de stranden van Voorne vele betontetraëders: versperringen die het de geallieerden onmogelijk moesten maken met grote troepenmachten op het strand te landen.
26
32 31 25
11
18 17
19
23
Fiets knoop punt
4,12 0,74
Noord Batterij Fort Noorddijk
4 5
10
Stenen baak Batterij # 11
1,20
Bastion 9
3,90
1,60
0,30
0,10 2,90 0,80
2,30
Bastion VIII
Fort Penscherdijk
2,10
8
7
Natersche batterij no. 5
0,15
Cruyttoren
3
6
1,00
Droogdok
2
0,90 1,50
0,13
Kazerne Haerlem
km.
1
nr.
23,74
19,84
18,24
17,04
13,04 15,94 16,74
12,94
10,64
8,54
7,04 8,54
6,14
5,40
1,28
1,13
0,13
Totaal
U gaat nu naar knooppunt 53. U fietst langs het Brielse Meer. Voordat u bij knooppunt 53 komt, komt u langs Het Steenen Baak. Hier kunt met een gids de oude toren beklimmen.
Vanaf de Jumbo fietst u weer terug naar de Kaaibrug. U fietst langs de haven de brug voorbij die u eerst bent over gegaan. De tweede brug steekt u wel over. U komt nu op het Maarland Zuidzijde. U gaat rechtsaf en steekt de brug over. Vervolgens gaat u rechtsaf het Maarland Noordzijde op. Vanaf hier volgt u de route naar knooppunt 26.
Als u terug fietst gaat u links af het Maarland Noordzijde op. Vervolgens gaat u na 190 m. rechtsaf de brug over de voorstraat in. U gaat na 150 m. linksaf de Geuzestraat in en aan het einde gaat u rechtsaf. U fietst hier langs de haven. De eerste brug die u ziet gaat u over (na 100 m.). U komt nu op het Slagveld.Hier gaat u rechtsaf. U fietst nu langs de andere kant van de haven. Bij de Kaaibrug gaat u linksaf naar de Oostdam. Bij de Jumbo kunt u een wandeling over de wallen met gids volgen.
Op het Maarland noordzijde aangekomen gaat u de Kruithuisstraat in. Dit is de straat tussen huisnummer 69 en 70 aan het Maarland Noordzijde. Als u de Kruithuisstraat rechtdoor fietst dan ziet u recht vooruit Het Bastion VIII. Hier worden door de Geuzen Brielle diverse activiteiten georganiseerd.
Door naar knooppunt 31. Door naar knooppunt 25. Vanaf hier volgt u de routebeschrijving hieronder.
Na ongeveer 2,3 km komt u bij dit Fort Penscherdijk aan. Hier kunt u meelopen met een kruiden wandeling. Tevens is er uitleg over de historie van dit fort. Tevens wordt u vertelt waarom dit feitelijk geen fort is.
Door naar knooppunt 32.
Daar waar de Middelweg bij de Natersedijk uitkomt ligt de locatie van deze voormalige batterij.
Door naar knooppunt 17. Door naar knooppunt 11.
Vanaf de Noord Batterij fietst u een stukje richting knooppunt 47 om bij de ingang van dit fort te komen. Bij het fort is een gids die u over en door het fort leidt. Deze gids zal u ook vertellen dat dit eigenlijk geen fort mag heten. Vanaf het fort fietst u weer terug naar knooppunt 19 en dan kunt u naar knooppunt 18.
De gracht van deze batterij is nog steeds zichtbaar.
Vanaf de Cruyttoren gaat u terug naar de weg en hier gaat u rechtsaf door de poort. U gaat door naar knooppunt 19.
Vanaf het droogdok fietst u richting de vestingpoort. U gaat de poort echter niet door, maar u gaat rechtdoor links langs het poortwachterhuis het pad op naar de Cruyttoren. In deze Cruyttoren kunt u van alles te weten komen over de historie van Hellevoetsluis en omgeving.
Vanaf hier fietst u tot aan de brug. Voor de brug gaat u linksaf en volgt u de Westzanddijk. Deze weg gaat over in de Burgemeester van der Jagtkade. Aan het einde van de weg wordt dit een fietspad. U fietst door, achterom het droogdok. Hier zijn diverse activiteiten voor u georganiseerd.
Vanaf hier fietst u over de brug rechtdoor via de Haerlemmerstraat naar de kazerne Haerlem. Hier kunt u een rondleiding volgen over de verdedigingswerken.
Routebeschrijving
23
16 15 20 21 22
11
8 9
7
4 5 6
2,70
Bataljon hoofdkwartier
13
18
17
16
Zuid batterij No. 8
Strijpsche batterij No. 4
Lodderlandsche batterij No. 3
1,75
Rietdijksche batterij No. 2
15
2,24
2,40
0,90 2,30 1,70 1,20 0,50
0,90
1,30
0,37
0,30 0,60
1,90
Ruigendijksche batterij No. 1
14
0,17 0,50 1,30
1,70
2,60 0,90 Biber bunker
Batterij No. 9
km.
12
11
53
2 6
nr.
Fiets knoop punt
51,98
49,74
41,64 43,94 45,64 46,84 47,34
40,74
39,84
38,54
37,56 38,16
37,26
35,51
31,81 32,31 33,61
31,64
28,94
26,34 27,24
23,74
Totaal
U bent weer terug waar u gestart bent.
Bij de knik in de dijk bevondt zich de batterij. Achter de dijk is nog een verhoging waar te nemen met een sloot die de oude gracht zou kunnen aanduiden. Dit gebied is echter privé terrein en niet toegankelijk.
Vanaf hier gaat u naar knooppunt 15. Vanaf hier gaat u naar knooppunt 20. Vanaf hier gaat u naar knooppunt 21. Vanaf hier gaat u naar knooppunt 22. Vanaf hier gaat u naar knooppunt 23.
Na ongeveer 900 m na het knooppunt bevondt zich op deze dijk de batterij.
Vanaf hier gaat u naar knooppunt 16.
Ongeveer op de plaats waar nu het museum “In den halven maen”. Het kleinste museum op Voorne-Putten. Speciaal op deze dag is het museum ook geopend. U bent van harte welkom!
Vanaf hier gaat u naar knooppunt 9. Vanaf hier gaat u naar knooppunt 11.
Op het punt waar u aan het einde van de Dwarsweg rechtsaf de Rietdijk op gaat bevondt zich de batterij nummer 2.
Precies op dit punt lag deze batterij. Let u ook op de naam van de boerderij. Toeval? Zeker niet.
Vanaf hier gaat u naar knooppunt 5. Vanaf hier gaat u naar knooppunt 6. Vanaf hier gaat u naar knooppunt 7.
Vanaf de Biber bunker gaat u terug naar het hek waar u uw fiets gestald heeft en gaat u terug naar de verharde weg. Hier gaat u rechtsaf de Duinoordseweg in. De Duinoordseweg gaat over in de Duinzoom.U blijft de weg volgen. U gaat niet het fietspad op. Na ruim 1 km. komt u langs het openluchtmuseum de Duinhuisjes. Een bezoek is zeker aan te raden. U vervolgt de weg langs het bezoekerscentrum de “Tenellaplas”. De Duinzoom gaat over in de Duinstraat. U gaat nu naar knooppunt 3 en verder naar knooppunt 4. Na 2,7 km (na de Biber bunker) komt u bij het Bataljon hoofdkwarties uit de Tweede wereldoorlog. Hier staan gidsen voor u klaar om dit bijzondere complex te bekijken.
Vanaf knoopunt 6 volgt u de route naar knooppunt 5. U gaat echter niet linksaf de Meeuwenlaan in, maar u blijft de Fazantenlaan rechtdoor volgen. U verlaat dus de route en gaat niet naar knooppunt 5. Na 800 m. gaat u linksaf de Duinoordseweg in. Volg de bordjes richting: “Z.H.L. Duinhuisjes”. Na 200 m. komt u op een Y splitsing. U houdt hier rechts aan en blijft de Duinoordseweg volgen. Aan u rechter hand zult u een bordje “Biber bunker” zien. Ga hier rechtsaf de duinen in. U kunt hier verder door fietsen. Bij de splitsing gaat u naar links. Rechtdoor bevindt zich een woonhuis. Bij het hek zet u uw fiets neer en u gaat te voet verder. Door het klaphek volgt u het pad. Op de kruising gaat u rechtdoor. Na een tiental meters neemt u het pad naar links. U komt nu aan bij de Biber bunker. U kunt hier een rondleiding volgen door dit bijzondere object uit de tweede wereldoorlog.
Ga verder naar knooppunt 2. Ga verder naar knooppunt 6.
U vervolgt uw weg naar knooppunt 53. Na 800 m. bent u bij locatie 19. Hier kunt u een Duitse bunker uit de tweede wereldoorlog bekijken en de restanten van een luchtwachttoren uit de koude oorlog.
Routebeschrijving
in Stelling Meer weten? B. Benschop, ‘Kanongebulder in de Verte’, (Zaltbommel, 2008) J. Rijpsma, ‘Bunkers op Voorne: onderdeel van de Atlantikwall’, (Schiedam, 1999) W. Vastenhout, ‘Voorne Verdedigd gedurende de neutraliteitsperiode 1813-1940’, (Westvoorne, 1992) Streekarchief Voorne-Putten & Rozenburg (www.streekarchiefvpr.nl) Stichting Verdedigingswerken Hellevoetsluis (www.fronttaal.info)
