IN HOLLAND STOND EEN HUIS Bouwhistorisch onderzoek naar middeleeuwse woonhuizen in de Nederlanden
J.W.H.(Jörg)Franken
[email protected]
Symposium ‘Waar zijn wij mee bezig?’, middeleeuwse kunst in Oost en West. Utrecht, 14 juni 2013.
2
In Holland stond een huis: wat gaat er schuil achter de gevel?
Introductie 3
Voorafgaand aan dit onderzoek Huizenonderzoek Bouwhistorisch onderzoek
Wat weten we nu eigenlijk van middeleeuwse woonhuizen? Wat weten we? Wat weten we niet? Wat weten we verkeerd?
4
Huizenonderzoek: Huizen aan de Grote Markt te Antwerpen.
5
Bouwhistorisch onderzoek: Bouwmuur archeologie
6
Bouwhistorisch onderzoek: Veldwerk bouwhistorie en archeologie
7
Bouwhistorisch onderzoek: Vlaktekening bouwsporen opgraving (RAAP)
8
Bouwhistorisch onderzoek: Middeleeuwse kapconstructie 1460-1466
9
Bouwhistorisch onderzoek: Vlieringgebint met telmerken
Dendrochronologisch onderzoek
Onderzoek 10
Dit onderzoek omvat een inventarisatie van de invloed van (en wisselwerking tussen) de stijgende welvaart en de bouwgolf in de steden op de ontwikkeling en modernisering van het woonhuis.
Toenemende welvaart heeft als bijwerking dat de vraag naar luxe in evenredige mate meestijgt. Deze ontwikkelingen brengen functieveranderingen met zich mee die de indeling van het huis en de (toename van) vertrekken beïnvloeden.
Deze studie beoogt het presenteren van een overzicht van de typologische, stilistische en functionele ontwikkeling van het stedelijk woonhuis en de terugkoppelingsmechanismen die aan de basis van deze ontwikkeling liggen.
Vraagstelling 11
Het doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van het middeleeuwse woonhuis in de Nederlanden en hierover een overzicht op te stellen.
Onderzoeksvragen 12
Is er een duidelijke typologie herkenbaar?
Welke veranderingen zijn herkenbaar in de constructietechnieken?
Wat is de ontwikkeling van de afwerking, decoratie en kleur in het interieur en het exterieur?
Wat zijn de terugkoppelmechanismen die aan de basis staan van de ontwikkeling?
Kan het missende deel ‘historisch interieur’ aangevuld worden?
13
Typologie: Middeleeuwse woonhuizen Utrecht
14
Constructietechnieken: Kapconstructie ca. 1470
Constructie bloktrap ca. 1495
15
Afwerking interieur: Stratigrafie (kleurentrap) laat Gotische puibalk
16
Terugkoppelmechanismen: sociale veranderingen, welvaart en luxe.
17
Aanvulling historisch interieur: Woonhuis met deels originele elementen uit 14 e en 15e eeuw.
Afbakening 18
Geografische begrenzing De Lage Landen:
Nederlandse gewesten; Met name de meest verstedelijkte gebieden in Vlaanderen, Brabant en Holland.
19
Geografische begrenzing: De Lage Landen
Afbakening 20
Tijdsbegrenzing De Late Middeleeuwen:
1350 tot 1580; Korte aandacht aan de eeuwen voorafgaand en volgend op dit tijdvak.
Methodiek 21
Bestaande publicaties: Boeken Artikelen
Archivalisch materiaal: Bouwrekeningen Tekeningen Bestekken Inventarissen Ordonnanties
22
Bouwhistorisch onderzoek: Gebouw als bron Niet gepubliceerd onderzoek collegae:
Stadsbouwhistorici Onderzoeksbureaus
Afbeeldingen: Schilderijen Tekeningen Prenten
23
Literatuur: Meischke, R. en H.J. Zantkuijl, Het Nederlandse Woonhuis Van 1300-1800, Haarlem, 1969.
24
Archivalisch materiaal: Anoniem, tekening van een watermolen te Menen, eerste helft 15 e eeuw (Hurx 2012)
25
Bouwhistorisch onderzoek: Kelder, 13e eeuw (groot baksteenformaat ‘kloostermop’).
26
Bouwhistorisch onderzoek: Kelder, 15e eeuw (detail aanzet kruisgewelf).
27
Bouwhistorisch onderzoek: Bouwsporentekening
Waardestellingstekening
28
Afbeeldingen: Het mirakel van de gebroken zeef, (toegeschreven aan) Jan van Coninxloo, 1552
29
Afbeeldingen: Der Liebeszauber, Niederrheinischer Meister, ca. 1480
30
Afbeeldingen: Annunciatie, Mérode-triptiek, Robert van Campin, ca. 1427
31
Piscina, Leiden, laat Gotisch ca. 1495
Piscina, Leiden, 15e eeuw
IN HOLLAND STOND EEN HUIS… WWW.JORGFRANKEN.COM
[email protected]
J.W.H.(Jörg)Franken
[email protected]
Symposium ‘Waar zijn wij mee bezig?’, middeleeuwse kunst in Oost en West. Utrecht, 14 juni 2013.
