ICT SOLUTIONS SLIM INVESTEREN EN UP-TO-DATE BLĲVEN. Nummer 2, september 12

EEN COMMERCIËLE UITGAVE VAN MEDIAPLANET, GEDISTRIBUEERD DOOR HET FINANCIEELE DAGBLAD.

Nummer 2, september ’12

ICT SOLUTIONS

3 TIPS

IN DEZE SPECIAL

Netwerk apparatuur

Pre owned hardware kan een besparing van 40% opleveren

Cyber Security

Overheid én bedrijfsleven beide verantwoordelijk

FOTO: FRANK VAN DAM FOTOGRAFIE

Transitiemanagement

Een goede relatie tussen leverancier en klant is erg belangrijk

Pieter Schoehuijs: ‘ICT is steeds meer een geïntegreerd onderdeel van bedrijfsprocessen’

SLIM INVESTEREN EN UP-TO-DATE BLĲVEN

Trust in the cloud starts with trust in the network Gebrek aan controle is één van de belangrijkste factoren die bedrijven weerhoudt van de Cloud. Met Interoute’s Virtual Data Centre kunt u zelf cloud-diensten inzetten, waar en wanneer u maar wilt. Interoute focust zich op de ICT-infrastructuur zodat u zich optimaal kunt richten op uw core business. Dat noemen wij Cloud Computing zonder concessies. Simpel en veilig.

Voor meer informatie zie www.interoute.nl/vdc

2 · SEPTEMBER 2012

DE UITDAGING Pieter Schoehuijs is uitverkozen als meest business gedreven Europese CIO van 2012. Bij AkzoNobel werkt hij sinds drie jaar aan kwalitatieve, efficiënte ICT. Innovatie is cruciaal, stelt hij.

4 · SEPTEMBER 2012

INSPIRATIE RONDETAFEL

Informatietechnologie (ICT) is niet meer weg te denken uit de samenleving. Ook bedrijven en organisaties kunnen niet meer zonder. De technologische ontwikkelingen gaan snel, maar roepen ook nieuwe vragen op. Vooral over veiligheid van gegevens.

4 · SEPTEMBER 2012

INSPIRATIE

Om slimme oplossingen te bedenken voor vragen en knelpunten, stellen veel bedrijven een CIO aan: een Chief Information Officer. En omdat de vraagstukken op het gebied van ICT voor veel bedrijven dezelfde zijn, overleggen CIO’s uit allerlei sectoren regelmatig met elkaar over knelpunten en oplossingen. Dat gebeurt binnen het CIO Platform Nederland, waar in een open en vertrouwelijke sfeer ervaringen en kennis worden gedeeld. Vier CIO’s gaan met elkaar in gesprek over belangrijke punten die nu spelen en voor de toekomst van belang zijn op het gebied van ICT.

Nieuwe vragen voor ICT Informatietechnologie (ICT) is niet meer weg te denken uit de samenleving. Ook bedrijven en organisaties kunnen niet meer zonder. De technologische ontwikkelingen gaan snel, maar roepen ook nieuwe vragen op. Vooral over veiligheid van gegevens.

Een rondetafelgesprek met:

■ Frans Woelders CIO ABN-AMRO ■ Hendrik-Jan Smaal CIO Heijmans ■ Hans Nijman CIO Gemeente Rotterdam ■ Michel Alsemgeest Representative CIO KLM ■ Foppe Vogd Programmadirecteur CIO Platform Nederland

Techniek kun je uitbesteden, CIO nu veel meer regisseur Om slimme oplossingen te bedenken voor vragen en knelpunten, stellen veel bedrijven een CIO aan: een Chief Information Officer. En omdat de vraagstukken op het gebied van ICT voor veel bedrijven dezelfde zijn, overleggen CIO’s uit allerlei sectoren regelmatig met elkaar over knelpunten en oplossingen. Dat gebeurt binnen het CIO Platform Nederland, waar in een open en vertrouwelijke sfeer ervaringen en kennis worden gedeeld. Vier CIO’s gaan met elkaar in gesprek over belangrijke punten die nu spelen en voor de toekomst van belang zijn op het gebied van ICT.



Frans Woelders CIO ABN-AMRO

Hans Nijman CIO Gemeente Rotterdam

Hendrik-Jan Smaal CIO Heĳmans

Veel organisaties lopen wat betreft ICT tegen dezelfde vragen en problemen aan. Aan de ene kant wil men met nieuwe ICTtoepassingen de dienstverlening naar de klanten vergroten. Maar aan de andere kant moet dat niet ten koste gaan van de veiligheid. Hendrik-Jan Smaal vertelt: “Voor bijvoorbeeld het Nieuwe Werken wil je zorgen dat iedereen altijd toegang heeft tot gegevens. Maar tegelijk wil je gegevens beschermen. De draadloze verbinding tussen steeds meer apparaten moet goed beveiligd zijn.” Behalve veiligheid zijn er meer gezamenlijke thema’s, vertelt

Hans Nijman. “We hebben allemaal de zorg of er straks nog voldoende goed geschoolde mensen zijn, zowel aan de kant van bedrijven als van leveranciers. Daarom is de arbeidsmarkt en scholing een speerpunt van het Platform. Zo wordt gewerkt aan een grotere instroom voor ICTopleidingen en deelt het CIO Platform haar deskundigheid met andere kennisplatformen.”

Voorbeelden

De vier CIO’s noemen voorbeelden van ICT-ontwikkelingen binnen hun werkgebied. Hans Nijman vertelt dat gemeenten steeds meer toepassingen hebben via internet: “Controleurs kunnen op straat foto’s maken van overtredingen, bijvoorbeeld vervuiling of fout parkeren, en gegevens invoeren in een ‘iPod’. Via GPS wordt

direct aangegeven waar de overtreding is geconstateerd. Meldingen over bijvoorbeeld vervuiling of kapotte bestrating komen direct binnen bij de juiste instanties.” Bij een verkeersovertreding worden gegevens over de auto automatisch opgehaald van de Rijksdienst voor het Wegverkeer, waarbij ook wordt nagegaan of de eigenaar achterstand heeft met gemeentelijke belastingen. Staat de auto geregistreerd als vermist, dan gaat automatisch een signaal naar de politie. Ook in de financiële wereld speelt ICT een grote rol, vertelt Frans Woelders. “Bij een bank draait het primaire proces om ICT. Wij willen bankieren voor klanten eenvoudig, snel en gemakkelijk maken. Bijvoorbeeld door mobiel bankieren verder te ontwikkelen. Dat gaat nu harder

dan internetbankieren. Uiteraard is veiligheid daarbij een heel belangrijk punt. En we slagen er goed in onze applicaties veilig te maken. Phishing is een ander verhaal, omdat mensen immers onbedoeld zelf hun gegevens aan anderen geven. Daar speelt voorlichting aan de klanten een grote rol.” De anderen zijn het daar mee eens: awareness is van groot belang omdat uiteindelijk de mens het uiteindelijke niveau van veiligheid bepaalt.

Innovatief

KLM loopt met het gebruik van social media voorop in de branche. “Je kunt bijvoorbeeld via Facebook checken wie naast je zit in het vliegtuig, of naast wie je wilt gaan zitten”, vertelt Michel Alsemgeest. “Deze ontwikkelingen moeten natuurlijk veilig en

BYOD veilig managen via de cloud Bring Your Own Device is een onomkeerbare trend

I

in vergaande mate automatiseren, apparatuur-

Management, Mobile Content Management en

eigen merknaam aan hun klanten leveren, spreekt

waarin “Het Nieuwe Werken” zich

voor zich.”

naast arbeid loskoppelen van tijd

Consumerization in de mobiele

markt een realiteit werd en

en plaats, ontwikkelde tot een

Bent u ook op zoek naar een goed beveiligde

beweging waarbij werknemers

mobility oplossing voor BYOD?

“Het is onze missie om het beheer van alle mobiele

Bel dan: 010 – 20 60 208 of bezoek

apparatuur binnen bedrijven zo eenvoudig en

www.mobidm.com

steeds vaker zelf keuzes maken over hoe zij communiceren,

informatie consumeren en met welke middelen - hetgeen o.a.

oprichter en CEO van VeliQ. “Daarom bevat MobiDM

heeft geleid tot de trend van

teit voor een goede bedrijfsvoering, oftewel fit for purpose? Vervolgens is het belangrijk je agenda te definiëren. Focus op innovatie door meer mobility. Kies je voor een cloud-oplossing, zorg dan voor een goede aansluiting op interne ITprocessen. Identity management is een must, net als een goede helpdesk. Als CIO ben je in dat hele proces architect en regisseur. Je bent niet automatisch eigenaar van alle hard- en software. Belangrijk is te kijken naar de behoefte van de medewerkers in je bedrijf. Ze hebben veelal verschillende tools nodig op verschillende tijden. Een CIO moet het overzicht hebben en pro-actief zijn. Het is prima dat medewerkers dingen zelf regelen. Je moet hen faciliteren, zorgen dat ze de juiste hulpmiddelen hebben. Maar laat hen gerust zelf beslissen of ze hun videoconferencing op kantoor doen of thuis. De plek is steeds minder belangrijk, als het maar efficiënt en veilig gaat.

een zelfservice mobility beheeroplossing. Met

zowel uitgebreide functionaliteit voor Mobile

MobiDM kunt u via een webinterface beheertaken

Device Management, als voor Mobile Application

MobiDM advertorial FD.indd 1

Introduceer moderne devices, zoals notebooks en tablets. Zorg ervoor dat wanneer iemand op zijn telefoon een e-mail verwijdert, die niet op de pc nog steeds in de mailbox verschijnt. En zorg dat informatie overal goed en snel toegankelijk is. Any where, any place, any time.

2011 – Het jaar waarin

Logica en vele anderen, onze SaaS-oplossing onder

flexibel uit te breiden.

DE WAARDE VAN VERTROUWEN Wat als de core business van een bedrijf afhangt van connectiviteit. Welke zekerheden kunt u inbouwen om continuïteit te waarborgen?

De rol van ICT-afdelingen bij bedrijven is met de snelle ontwikkelingen veranderd, stelt Hans Nijman. “Vroeger had een bedrijf een afdeling Automatisering, die vooral moest zorgen voor ICTondersteuning van bedrijfsprocessen. Nu zijn CIO’s veel meer gesprekspartner van het topmanagement en denken zij mee over slimme oplossingen.” Bedrijven willen daarbij niet meer wachten tot een leverancier met een applicatie komt. De relatie tussen bedrijven en leveranciers zal veranderen, denkt Foppe Vogd. “Leveranciers moeten steeds meer vanuit de per-

2011 – Het jaar waarin

Consumerization in de mobiele

Bring Your Own Device (BYOD).

markt een realiteit werd en

waarin “Het Nieuwe Werken” zich

naast arbeid loskoppelen van tijd en plaats, ontwikkelde tot een

beweging waarbij werknemers

steeds vaker zelf keuzes maken over hoe zij communiceren,

informatie consumeren en met heeft geleid tot de trend van

Bring Your Own Device (BYOD).

21-8-2012 8:45:48

Consumerization is vooral een veranderproces waarbij de relatie tussen werknemer en werkgever evolueert naar een beleid van gedeelde aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid en ook rand voorwaardelijk wordt gemaakt in de arbeidsovereenkomst. Het BYOD vraagstuk beperkt zich niet enkel tot de IT afdeling maar is vooral een organisatorisch- en beleidsvraagstuk waarbij invulling gegeven moet worden aan welk werknemersgedrag wenselijk is en binnen welke juridische- en beveiligingskaders, zonder hierbij afbreuk te doen aan de eindgebruikerservaring. In het “hier en nu” gaat het vooral over hoe deze nieuwe mobiele middelen (smartphones & tablets) veilig en gecontroleerd ontsloten worden op bedrijfsnetwerken om in eerste instantie de zakelijk e-mail omgeving beschikbaar te stellen en waar-

bij vooral naar beheermiddelen op toestelniveau wordt gekeken zoals Mobile Device Management (MDM). Echter, dit is een eerste stap in een hele reeks van vervolgvraagstukken over hoe veilig om te gaan met het delen van informatie (file collaboration) en welke toepassingen (applicaties) toegankelijk worden gemaakt. Wij zien al een trend ontstaan van beheermiddelen zoals Mobile Application Management (MAM) die vooral acteren op de document, informatie en toepassing laag en niet enkel op toestelniveau.

kijkende organisaties mobile IT en BYOD omarmen en hiermee een hogere productiviteit en tevredenheid van de medewerkers veiligstellen. Zoals Forrester al eerder heeft aangegeven, en wij onderschrijven deze mening, is dit vooral een “longtail” vraagstuk waarbij al deze oplossingen, e.e.a. afhankelijk van de (IT) volwassenheid en bedrijfsdoelstellingen van de organisatie, voorlopig nog naast elkaar zullen blijven bestaan! Richard van Lent Directeur Business Development mITE

Bedrijven die er in deze dynamische markt voor kiezen om het transitionele mobiliteitsvraagstuk voor zich uit te schuiven, zullen de deksel op hun neus krijgen. Deze mening wordt gedeeld door Kees van Veenendaal, EMEA VP voor MobileIron. In zijn ervaring zullen de meest vooruit-

EMILE HILGERS [email protected]

We make our readers succeed! ICT SOLUTIONS 2E EDITIE, SEPTEMBER 2012 Managing Director: Marc Reineman Editorial Manager: Stella van der Werf Business Development Manager: Thomas de Vries Project Manager: Micky Jongen Telefoon: 020-7077033 E-mail: [email protected] Gedistribueerd: Het Financieele Dagblad, september 2012 Drukkerij: Dĳkman Offset Mediaplanet contact informatie: Telefoon: 020-7077000 Fax: 020-7077099 E-mail: [email protected]

De inhoud van deze bĳlage valt niet onder de hoofdredactionele verantwoordelĳkheid van het FD.

Mediaplanet ontwikkelt hoogwaardige bĳlagen die zich richten op een specifiek thema en de daarbĳ behorende doelgroep. Zo brengen wĳ lezer en adverteerder dichter bĳ elkaar.

Meer weten over het Eurofiber Datacenter Utrecht? Ga naar www.eurofiber.com/waarde

Het begint bij de basis met hoogwaardige glasvezelverbindingen die u toegang geven tot het Eurofiber Datacenter Utrecht. Internetconnectiviteit, opslag, het spiegelen van data en hosting. Alles onder één dak waar de hoogste veiligheidseisen van kracht zijn. En u hebt altijd keuzevrijheid voor de door u gewenste dienstenleverancier. Het waarborgen van hoge beschikbaarheid, snelheid en veiligheid is onze core business. Het geheim? Ons is niets meer waard dan uw vertrouwen.

[email protected] | 030 - 242 87 00

Gesprekspartner

21-8-2012 8:45:48

Agenda definiëren

Als bedrijf moet je heel goed nadenken over je positie. Ben je voorloper met ICT of wil je voldoende kwali-

veel ICT bij kijken. Bijvoorbeeld voor het bouwen van huizen en snelwegen in 3D. Informatie is de spil van het bouwproces.”

welke middelen - hetgeen o.a.


Mobile Security. Het feit dat grote telecomoperators

VeliQ is de ontwikkelaar en leverancier van MobiDM,

Pieter Schoehuijs CIO bĳ AkzoNobel


en integrators, zoals Vodafone, KPN, T-Systems,

veilig mogelijk te maken”, zegt Alex Bausch,

Waar je als CIO anno 2012 mee bezig bent, is zorgen voor veilige, geintegreerde en consistente ICT. De gebruikers en processen staan centraal, men moet er goed en efficiënt mee kunnen werken. Essentieel is dat je enerzijds zorgt dat de huidige systemen goed draaien, en dat er tegelijkertijd aandacht en ruimte is voor innovatie. Je bent voortdurend bezig met vragen als: hoe introduceer ik mobility, hoe word ik proactiever in het beschikbaar maken van informatie binnen mijn bedrijf? Je ziet dat de druk om het sneller reageren en beschikbaar maken van ICT steeds groter wordt. Medewerkers relateren de technieken die zij op het werk gebruiken steeds meer aan de situatie thuis. Thuis zitten ze met een iPad op de bank te internetten en gelijktijdig televisie te kijken. Bied je als werkgever dan niet vergelijkbare faciliteiten aan op het werk, dan is er een gat. Een verschil dat niet geaccepteerd wordt door de medewerkers. Hier ligt voor veel bedrijven een uitdaging, een kans ook om een oude omgeving met grote, logge systemen te simplificeren en te verbinden. Zorg voor een heldere, uniforme interface voor de gebruikers.


maand, hoeft uw bedrijf niet meer zelf te investeren in software, mensen en ontwikkeling. MobiDM is

PAGINA 4-5

veilig mogelijk te maken”, zegt Alex Bausch,


en risico’s. Voor een vast bedrag per apparaat, per

in 15 minuten te implementeren en naar behoefte

Innovatief


Michel Alsemgeest Representative CIO KLM

privacyproof zijn. Veiligheid is sowieso een groot onderwerp in de vliegtuigwereld. Als je op dat gebied een steek laat vallen, kan dat direct impact hebben op je imago. Als bij wijze van spreken je website niet goed werkt, kan dat mensen al een slechte indruk geven over je operationele processen.” Bouwbedrijf Heijmans gaat meewerken aan het Smart Highway concept: de snelweg van de toekomst die techniek koppelt aan interactie met de weggebruiker. De Smart Highway maakt bijvoorbeeld gebruik van interactieve verlichting die alleen aangaat wanneer iemand passeert, wekt stroom op uit bermgras en kan elektrische auto’s in de file draadloos opladen. “Zo is de bouwwereld met talloze innovatieve projecten bezig”, weet Hendrik-Jan Smaal. “Daar komt heel

ceptie va acteren. W Meedenk de implem drik-Jan S zanden i de contra een mani men op t zal ook r niet allee gen.”

Cloud-c

Goede sam van belan gen als c meer be informat wolk op h le situati lei functi halen. “C zegt Fran

BYOD En hoe n Vĳf CIO’s, één gesprek:


en platformonafhankelijk. MobiDM verkort de

tenzij u voor BYOD-beheer gebruik gaat maken van

CIO Platform Nederland



ceptie van de klant redeneren en daar is nog een weg te gaan. Want het CIO-platform een grote toeacteren. Wat heeft de klant nodig? wat haal je er uit? Daar moet je gevoegde waarde. “Onderlinge Meedenken over oplossingen en standaardisatie voor hebben, ver- afstemming en informatie-uitde implementatie daarvan.” Hen- gelijkbaar met bijvoorbeeld het wisseling voegt zeer veel toe”, aldrik-Jan Smaal voegt toe: “Nu ver- BIAN in de financiële wereld. dus Michel Alsemgeest. En Foppe zanden initiatieven nog vaak in Daar kunnen leveranciers dan Vogd besluit: “Binnen het CIO in mate automatiseren, Management, Content Management en dit applicaties op ontwikkelen. Het Mobile devergaande contractuele sfeer. We moeten apparatuurPlatform wordt gewerkt aan zal nog eenplatformonafhankelijk. manier vinden om dingen sa- verkort soort Met als doel en MobiDM de wel even duren Mobilevoordat Security. Het feitvraagstukken. dat grote telecomoperators men op te lossen. De leverancier we daar zijn.” Daarnaast zijn er om van elkaars ervaringen te leimplementatietijd aanzienlijk enen verlaagt uwmeer kosten enover integrators, KPN, steeds twijfels de vei- zoals zal ook risico moeten dragen, ren Vodafone, en kennis teT-Systems, delen. Comniet alleen voorfinanciering vra- ligheid van clouds: cloudservers merciële belangen zijn daarbij en risico’s. Voor een vast bedrag per apparaat, per Logica en vele anderen, onze SaaS-oplossing onder kunnen gehackt worden, of bij- ondergeschikt. We moeten krachgen.” bij een stroomstoring als leveren, je als BVspreekt Nedermaand, hoeft uw bedrijf niet meer zelfvoorbeeld te investeren eigen merknaamten aanbundelen hun klanten Cloud-computing langere tijd uitvallen. land wilt groeien.” in software, mensen enisontwikkeling. is speelt voor zich.” niGoede samenwerking eveneens MobiDM Veiligheid op allerlei van vanwege ontwikkelinveaus, voegt Woelders toe. “Mein 15belang minuten te implementeren en naar behoefte gen als cloud-computing. Steeds dewerkers van bedrijven hebben verhuizen hun steeds vaker een eigen flmeer exibelbedrijven uit te breiden. Bent u device, ook op zoek naar een goed beveiligde informatie naar de denkbeeldige bijvoorbeeld een smartphone of voor BYOD? wolk op het internet. In de idea- tablet, waarmee zijmobility virtueeloplossing het le situatie een aller-vanbedrijf binnengaan.Bel Datdan: moet ui“Het is onze kan missie ombedrijf het beheer alle mobiele 010 – 20 60 208 of bezoek lei functionaliteiten uit de cloud teraard wel goed beveiligd zijn.” apparatuur binnen bedrijven zo eenvoudig en veel thema’s www.mobidm.com KEES VERMEER halen. “Clouds hebben toekomst”, Omdat bij alle [email protected] zegt Frans Woelders. “Maar ook bedrijven een rol spelen, heeft


implementatietijd aanzienlijk en verlaagt uw kosten

een flexibel schaalbare cloudoplossing!

KLM

VeliQ is de ontwikkelaar en leverancier van MobiDM,

trend in Het Nieuwe Werken. Toch zijn veel bedrijven

kunnen managen, moet u zowel het bedrijfsnetwerk

Behalve Michelveiligheid Alsemgeest zijn er meer Representativethema’s, CIO gezamenlijke vertelt

direct aangegeven waar de overtreding is geconstateerd. Meldingen over bijvoorbeeld vervuiling of kapotte bestrating komen direct binnen bij de juiste instanties.” Bij een verkeersovertreding worden gegevens over de auto automatisch opgehaald van de Rijksdienst voor het Wegverkeer, waarbij ook wordt nagegaan of de eigenaar achterstand heeft met gemeentelijke belastingen. Staat de auto geregistreerd als vermist, Voorbeelden dan gaat automatisch een signaal De vier CIO’s noemen voorbeel- naar de politie. den van ICT-ontwikkelingen Ook in de financiële wereld binnen hun werkgebied. Hans Nij- speelt ICT een grote rol, vertelt man vertelt dat gemeenten steeds Frans Woelders. “Bij een bank meer toepassingen hebben via in- draait het primaire proces om ternet: “Controleurs kunnen op ICT. Wij willen bankieren voor straat foto’s maken van overtre- klanten eenvoudig, snel en gedingen, bijvoorbeeld vervuiling makkelijk maken. Bijvoorbeeld of fout parkeren, en gegevens in- Foppe door mobiel bankieren verder te Vogd voeren in een ‘iPod’. Via GPS wordtProgrammadirecteur ontwikkelen. Dat gaat nu harder

De belangrĳke punten die nu spelen en voor de toekomst BYOD En hoe nu verder?van belang zĳn op het gebied van ICT.

voorop loopt met mobility, door de toenemende nog niet klaar voor het zakelijk gebruik van privé



BYOD veilig managen via de cloud

waar CIO’s beleidsmatig op moeten anticiperen. Uit

smartphones, tablets en laptops. Om BYOD veilig te


Veel organisaties lopen wat betreft ICT tegen dezelfde vragen en problemen aan. Aan de ene kant wil men met nieuwe ICTtoepassingen de dienstverlening naar de klanten vergroten. Maar aan de andere kant moet dat niet ten koste gaan van de veiligheid. Hendrik-Jan Smaal vertelt: “Voor bijvoorbeeld het Nieuwe Werken wil je zorgen dat iedereen altijd toegang heeft tot gegevens. Maar tegelijk wil je gegevens beschermen. De draadloze verbinding tussen steeds meer apparaten moet goed beveiligd zijn.”

privacyproof zijn. Veiligheid is so- veel ICT bij kijken. Bijvoorbeeld wieso een groot onderwerp in de voor het bouwen van huizen en vliegtuigwereld. Als je op dat ge- snelwegen in 3D. Informatie is de bied een steek laat vallen, kan dat spil van het bouwproces.” direct impact hebben op je imago. Als bij wijze van spreken je web- Gesprekspartner Bringkan Yourdat Own Device een onomkeerbare trend Deisrol van ICT-afdelingen bij besite niet goed werkt, menis met anticiperen. de snelle ontwiksen al een slechte geven drijven waarindruk CIO’s beleidsmatig op moeten Uit kelingen veranderd, stelt Hans over je operationele processen.” onderzoeken blijkt dat“Vroeger Nederland ineen Europa had bedrijf Bouwbedrijf diverse Heijmans gaat Nijman. meewerken aan het Smart een afdeling Automatisering, die voorop loopt met mobility, door de toenemende Highway concept: de snelweg van vooral moest zorgen voor ICTondersteuning de toekomst die techniek kop- Werken. trend in Het Nieuwe Toch zijnvan veelbedrijfsprobedrijven pelt aan interactie met de wegge- cessen. Nu zijn CIO’s veel meer nog niet klaar voor het zakelijk gebruikvan van het privétopmagesprekspartner bruiker. De Smart Highway maakt denken meeteover bijvoorbeeld gebruik van intersmartphones, tabletsnagement en laptops.enOm BYODzij veilig actieve verlichting die alleen slimme oplossingen.” Bedrijven willen daarbij niet aangaat wanneer iemand pas- moet kunnen managen, u zowel het bedrijfsnetwerk seert, wekt stroom op uit berm- meer wachten tot een leveranals de beheeromgeving maken, met eengeschikt applicatie komt. De gras en kan elektrische auto’s in cierdaarvoor tussen gaat bedrijven levede file draadloostenzij opladen. “ZoBYOD-beheer is de relatiegebruik u voor makenen van bouwwereld met talloze innova- ranciers zal veranderen, denkt flexibel cloudoplossing! Vogd. “Leveranciers moetieve projecten een bezig”, weetschaalbare Hen- Foppe drik-Jan Smaal. “Daar komt heel ten steeds meer vanuit de per-

diverse onderzoeken blijkt dat Nederland in Europa

als de beheeromgeving daarvoor geschikt maken,

Ruimte voor innovatie

SEPTEMBER 2012 · 5

SAMEN ZOEKEN NAAR SLIMME ICT-OPLOSSINGEN

RONDETAFEL

CT is steeds meer een geïntegreerd onderdeel van bedrijfsprocessen. Ook de rol van de Chief Information Officer is veranderd de afgelopen jaren. Een CIO is vooral een verbinder, iemand die de vertaalslag kan maken van de business en financiële processen naar passende informatievoorziening om die processen te ondersteunen. Vergeleken met mijn vorige CIObanen ben ik nu niet meer of nauwelijks met technologie bezig. Ik heb veel meer senior management-taken: zorgen dat de juiste mensen op de juiste plaats zitten en dat de teams goed functioneren.Ik denk veel meer in termen van governance. Belangrijk is een efficiënt en veilig beheer, met als hoofddoel een optimale informatievoorziening. Uiteraard is de techniek, de infrastructuur van de ICT-systemen, een belangrijke voorwaarde voor een goede informatievoorziening. Wat je ziet, is dat bedrijven die techniek steeds meer uitbesteden. Die trend is al zo’n vijfentwintig jaar geleden begonnen en zet zich steeds verder door. We richten tegenwoordig onze systemen steeds vaker op cloudbasis in. Functionaliteit die we van onze providers afnemen, wordt naar verbruik betaald.

WIJ RADEN AAN SAMEN ZOEKEN NAAR SLIMME ICT-

Nieuwe vragen voor ICT

HET BEGINT BIJ GLASVEZEL

Consumerization is vooral een verande proces waarbij de relatie tussen werknemer en werkgever evolueert naar ee beleid van gedeelde aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid en ook rand voorwaardelijk wordt gemaakt in de arbeidsovereenkomst. Het BYOD vraag beperkt zich niet enkel tot de IT afdelin maar is vooral een organisatorisch- en leidsvraagstuk waarbij invulling gegev moet worden aan welk werknemersge wenselijk is en binnen welke juridische beveiligingskaders, zonder hierbij afbre te doen aan de eindgebruikerservaring

In het “hier en nu” gaat het vooral over deze nieuwe mobiele middelen (smart phones & tablets) veilig en gecontrolee ontsloten worden op bedrijfsnetwerke om in eerste instantie de zakelijk e-ma omgeving beschikbaar te stellen en wa

SEPTEMBER 2012 · 3

INSPIRATIE

AFBEELDING: VELIQ

BASTAGROUP DENKT MEE MET ONAFHANKELIJK ADVIES EN MANAGEMENT De introductie van ICT-innovaties begint met een gedegen voorbereiding. Past de vernieuwing bij de strategie van de organisatie? Zijn de resultaten efficiënt en duurzaam? Hebben de medewerkers voldoende motivatie en competenties? BastaGroup ondersteunt bij vraagstukken op het snijvlak van business en IT. “We zijn onafhankelijke en pragmatische adviseurs”, legt directeur-eigenaar Reinier van den Biggelaar uit. “Onze adviezen gaan niet alleen over IT-management. Mensen zijn het hart van een organisatie. Wil die organisatie succesvol zijn, dan moet er leiderschap zijn om medewerkers ruimte te geven en te inspireren. Daarom zijn people management en programma- en verandermanagement ook onderdeel van ons dienstenpakket.” “Soft skills, zoals communiceren en virtual teamwork, worden steeds belangrijker binnen de IT”, schetst Reinier. “Je kunt de beste techniek in je tas hebben zitten, als je niet over de competenties beschikt om mensen te verbinden worden de resultaten nooit optimaal.” BastaGroup biedt een soundboardprogramma voor CIO’s, dat de mogelijkheid geeft om met een ervaren adviseur van BastaGroup te sparren over de uitdagingen van de CIO, bijvoorbeeld strategie, architectuur, make or buy, en governance.

“Ook de IT-management agenda van BastaGroup helpt de CIO een beeld te krijgen van de mogelijkheden zijn organisatie te verbeteren”, vertelt directeur-eigenaar Jaap Acohen. “Het bijbehorende assessment bevat de kennis en de meest relevante ervaring van onze CIO’s en geeft snel inzicht in verbetermogelijkheden.” Naast een gedegen voorbereiding en een onafhankelijk advies garandeert BastaGroup ook de inzet van ervaren adviseurs. “Onze mensen hebben twintig tot dertig jaar ervaring als manager bij grote bedrijven”, aldus Jaap. “Die kennis en ervaring zijn essentieel als het gaat om veranderprocessen met behulp van nieuwe ICT. Onze relaties komen sneller, beter en efficiënter tot duurzame resultaten door onze kennis en ervaring met hard en soft skills in de verschillende fasen van ontwikkeling.”

THINK, DESIGN EN DELIVER BastaGroup ondersteunt organisaties bij drie fasen van strategische initiatieven en veranderingen. De eerste is Think, oftewel: wat willen we bereiken, wat is het plan? De tweede is Design: hoe gaan we de innovatie vormgeven? Is er een businnes case? In de derde fase - Deliver - volgt de uitvoering en wordt de verbetering op de uitgestippelde, professionele werkwijze gerealiseerd. BastaGroup | Gooimeer 4 – 31, 1411DC Naarden telefoon (035) 678 39 22

4 · SEPTEMBER 2012

INSPIRATIE RONDETAFEL

SAMEN ZOEKEN NAAR

Nieuwe vragen voor ICT Informatietechnologie (ICT) is niet meer weg te denken uit de samenleving. Ook bedrijven en organisaties kunnen niet meer zonder. De technologische ontwikkelingen gaan snel, maar roepen ook nieuwe vragen op. Vooral over veiligheid van gegevens.

Om slimme oplossingen te bedenken voor vragen en knelpunten, stellen veel bedrijven een CIO aan: een Chief Information Officer. En omdat de vraagstukken op het gebied van ICT voor veel bedrijven dezelfde zijn, overleggen CIO’s uit allerlei sectoren regelmatig met elkaar over knelpunten en oplossingen. Dat gebeurt binnen het CIO Platform Nederland, waar in een open en vertrouwelijke sfeer ervaringen en kennis worden gedeeld. Vijf CIO’s gaan met elkaar in gesprek over belangrijke punten die nu spelen en voor de toekomst van belang zijn op het gebied van ICT.






Veel organisaties lopen wat betreft ICT tegen dezelfde vragen en problemen aan. Aan de ene kant wil men met nieuwe ICTtoepassingen de dienstverlening naar de klanten vergroten. Maar aan de andere kant moet dat niet ten koste gaan van de veiligheid. Hendrik-Jan Smaal vertelt: “Voor bijvoorbeeld het Nieuwe Werken wil je zorgen dat iedereen altijd toegang heeft tot gegevens. Maar tegelijk wil je gegevens beschermen. De draadloze verbinding tussen steeds meer apparaten moet goed beveiligd zijn.” Behalve veiligheid zijn er meer gezamenlijke thema’s, vertelt


Voorbeelden

De vier CIO’s noemen voorbeelden van ICT-ontwikkelingen binnen hun werkgebied. Hans Nijman vertelt dat gemeenten steeds meer toepassingen hebben via internet: “Controleurs kunnen op straat foto’s maken van overtredingen, bijvoorbeeld vervuiling of fout parkeren, en gegevens invoeren in een ‘iPod’. Via GPS wordt

direct aangegeven waar de overtreding is geconstateerd. Meldingen over bijvoorbeeld vervuiling of kapotte bestrating komen direct binnen bij de juiste instanties.” Bij een verkeersovertreding worden gegevens over de auto automatisch opgehaald van de Rijksdienst voor het Wegverkeer, waarbij ook wordt nagegaan of de eigenaar achterstand heeft met gemeentelijke belastingen. Staat de auto geregistreerd als vermist, dan gaat automatisch een signaal naar de politie. Ook in de financiële wereld speelt ICT een grote rol, vertelt Frans Woelders. “Bij een bank draait het primaire proces om ICT. Wij willen bankieren voor klanten eenvoudig, snel en gemakkelijk maken. Bijvoorbeeld door mobiel bankieren verder te ontwikkelen. Dat gaat nu harder


Innovatief


BYOD veilig managen via de cloud Bring Your Own Device is een onomkeerbare trend

in vergaande mate automatiseren, apparatuur-

Management, Mobile Content Management en

waar CIO’s beleidsmatig op moeten anticiperen. Uit

en platformonafhankelijk. MobiDM verkort de

Mobile Security. Het feit dat grote telecomoperators

diverse onderzoeken blijkt dat Nederland in Europa

implementatietijd aanzienlijk en verlaagt uw kosten

en integrators, zoals Vodafone, KPN, T-Systems,

voorop loopt met mobility, door de toenemende

en risico’s. Voor een vast bedrag per apparaat, per

Logica en vele anderen, onze SaaS-oplossing onder

trend in Het Nieuwe Werken. Toch zijn veel bedrijven

maand, hoeft uw bedrijf niet meer zelf te investeren

eigen merknaam aan hun klanten leveren, spreekt

nog niet klaar voor het zakelijk gebruik van privé

in software, mensen en ontwikkeling. MobiDM is

voor zich.”

smartphones, tablets en laptops. Om BYOD veilig te

in 15 minuten te implementeren en naar behoefte

kunnen managen, moet u zowel het bedrijfsnetwerk

flexibel uit te breiden.

als de beheeromgeving daarvoor geschikt maken,

Bent u ook op zoek naar een goed beveiligde mobility oplossing voor BYOD?

tenzij u voor BYOD-beheer gebruik gaat maken van

“Het is onze missie om het beheer van alle mobiele

Bel dan: 010 – 20 60 208 of bezoek

een flexibel schaalbare cloudoplossing!

apparatuur binnen bedrijven zo eenvoudig en

www.mobidm.com

veilig mogelijk te maken”, zegt Alex Bausch, VeliQ is de ontwikkelaar en leverancier van MobiDM,







21-8-2012 8:45:48

SEPTEMBER 2012 · 5

R SLIMME ICT-OPLOSSINGEN

Michel Alsemgeest Representative CIO KLM

privacyproof zijn. Veiligheid is sowieso een groot onderwerp in de vliegtuigwereld. Als je op dat gebied een steek laat vallen, kan dat direct impact hebben op je imago. Als bij wijze van spreken je website niet goed werkt, kan dat mensen al een slechte indruk geven over je operationele processen.” Bouwbedrijf Heijmans gaat meewerken aan het Smart Highway concept: de snelweg van de toekomst die techniek koppelt aan interactie met de weggebruiker. De Smart Highway maakt bijvoorbeeld gebruik van interactieve verlichting die alleen aangaat wanneer iemand passeert, wekt stroom op uit bermgras en kan elektrische auto’s in de file draadloos opladen. “Zo is de bouwwereld met talloze innovatieve projecten bezig”, weet Hendrik-Jan Smaal. “Daar komt heel

veel ICT bij kijken. Bijvoorbeeld voor het bouwen van huizen en snelwegen in 3D. Informatie is de spil van het bouwproces.”

Gesprekspartner

De rol van ICT-afdelingen bij bedrijven is met de snelle ontwikkelingen veranderd, stelt Hans Nijman. “Vroeger had een bedrijf een afdeling Automatisering, die vooral moest zorgen voor ICTondersteuning van bedrijfsprocessen. Nu zijn CIO’s veel meer gesprekspartner van het topmanagement en denken zij mee over slimme oplossingen.” Bedrijven willen daarbij niet meer wachten tot een leverancier met een applicatie komt. De relatie tussen bedrijven en leveranciers zal veranderen, denkt Foppe Vogd. “Leveranciers moeten steeds meer vanuit de per-

Foppe Vogd Programmadirecteur CIO Platform Nederland

ceptie van de klant redeneren en acteren. Wat heeft de klant nodig? Meedenken over oplossingen en de implementatie daarvan.” Hendrik-Jan Smaal voegt toe: “Nu verzanden initiatieven nog vaak in de contractuele sfeer. We moeten een manier vinden om dingen samen op te lossen. De leverancier zal ook risico moeten dragen, en niet alleen voorfinanciering vragen.”

Cloud-computing

Goede samenwerking is eveneens van belang vanwege ontwikkelingen als cloud-computing. Steeds meer bedrijven verhuizen hun informatie naar de denkbeeldige wolk op het internet. In de ideale situatie kan een bedrijf allerlei functionaliteiten uit de cloud halen. “Clouds hebben toekomst”, zegt Frans Woelders. “Maar ook

daar is nog een weg te gaan. Want wat haal je er uit? Daar moet je standaardisatie voor hebben, vergelijkbaar met bijvoorbeeld het IBAN in de financiële wereld. Daar kunnen leveranciers dan applicaties op ontwikkelen. Het zal nog wel even duren voordat we daar zijn.” Daarnaast zijn er steeds meer twijfels over de veiligheid van clouds: cloudservers kunnen gehackt worden, of bijvoorbeeld bij een stroomstoring langere tijd uitvallen. Veiligheid speelt op allerlei niveaus, voegt Woelders toe. “Medewerkers van bedrijven hebben steeds vaker een eigen device, bijvoorbeeld een smartphone of tablet, waarmee zij virtueel het bedrijf binnengaan. Dat moet uiteraard wel goed beveiligd zijn.” Omdat veel thema’s bij alle bedrijven een rol spelen, heeft

het CIO-platform een grote toegevoegde waarde. “Onderlinge afstemming en informatie-uitwisseling voegt zeer veel toe”, aldus Michel Alsemgeest. En Foppe Vogd besluit: “Binnen het CIO Platform wordt gewerkt aan dit soort vraagstukken. Met als doel om van elkaars ervaringen te leren en kennis te delen. Commerciële belangen zijn daarbij ondergeschikt. We moeten krachten bundelen als je als BV Nederland wilt groeien.”

KEES VERMEER [email protected]

BYOD En hoe nu verder? 2011 – Het jaar waarin Consumerization in de mobiele markt een realiteit werd en waarin “Het Nieuwe Werken” zich naast arbeid loskoppelen van tijd en plaats, ontwikkelde tot een beweging waarbij werknemers steeds vaker zelf keuzes maken over hoe zij communiceren, informatie consumeren en met welke middelen - hetgeen o.a. heeft geleid tot de trend van Bring Your Own Device (BYOD).

Consumerization is vooral een veranderproces waarbij de relatie tussen werknemer en werkgever evolueert naar een beleid van gedeelde aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid en ook rand voorwaardelijk wordt gemaakt in de arbeidsovereenkomst. Het BYOD vraagstuk beperkt zich niet enkel tot de IT afdeling maar is vooral een organisatorisch- en beleidsvraagstuk waarbij invulling gegeven moet worden aan welk werknemersgedrag wenselijk is en binnen welke juridische- en beveiligingskaders, zonder hierbij afbreuk te doen aan de eindgebruikerservaring. In het “hier en nu” gaat het vooral over hoe deze nieuwe mobiele middelen (smartphones & tablets) veilig en gecontroleerd ontsloten worden op bedrijfsnetwerken om in eerste instantie de zakelijk e-mail omgeving beschikbaar te stellen en waar-

bij vooral naar beheermiddelen op toestelniveau wordt gekeken zoals Mobile Device Management (MDM). Echter, dit is een eerste stap in een hele reeks van vervolgvraagstukken over hoe veilig om te gaan met het delen van informatie (file collaboration) en welke toepassingen (applicaties) toegankelijk worden gemaakt. Wij zien al een trend ontstaan van beheermiddelen zoals Mobile Application Management (MAM) die vooral acteren op de document, informatie en toepassing laag en niet enkel op toestelniveau. Bedrijven die er in deze dynamische markt voor kiezen om het transitionele mobiliteitsvraagstuk voor zich uit te schuiven, zullen de deksel op hun neus krijgen. Deze mening wordt gedeeld door Kees van Veenendaal, EMEA VP voor MobileIron. In zijn ervaring zullen de meest vooruit-

kijkende organisaties mobile IT en BYOD omarmen en hiermee een hogere productiviteit en tevredenheid van de medewerkers veiligstellen. Zoals Forrester al eerder heeft aangegeven, en wij onderschrijven deze mening, is dit vooral een “longtail” vraagstuk waarbij al deze oplossingen, e.e.a. afhankelijk van de (IT) volwassenheid en bedrijfsdoelstellingen van de organisatie, voorlopig nog naast elkaar zullen blijven bestaan! Richard van Lent Directeur Business Development mITE

Nederlands bedrijfsleven voorloper in adoptie consumenten-IT Consumerization of IT, het gebruik van consumententechnologie op de werkplek, is een niet te stoppen trend als gevolg van het toenemende gebruik van smartphones en tablets. Uit onderzoek van Avanade blijkt dat het merendeel van Nederlandse managers en IT-beslissers verwacht dat de werkplek binnen zeven jaar geheel is ingericht met privé-apparaten. Twintig procent hiervan verwacht zelfs dat dit binnen één jaar gebeurt. Nederland loopt hiermee voor op buurlanden zoals Duitsland en Frankrijk, waar men denkt dat de omarming van Consumerization of IT (CoIT), langer duurt. Het Nederlandse bedrijfsleven lijkt dus een voorloper als het gaat om de adoptie van CoIT, maar zijn bedrijven er klaar voor deze trend ook te omarmen? Het hoger management van de organisaties ziet vooral de voordelen van het gebruik van mobiele apparaten, zoals de verbeterde bereikbaarheid van medewerkers en de toenemende tevredenheid doordat medewerkers kunnen werken met apparatuur die zij zelf het prettigst vinden. Dit zien wij ook terugkomen in ons onderzoek, waar 65 procent van de respondenten aangeeft dat CoIT een hoge prioriteit heeft binnen hun organisatie en dat ze gemiddeld 25 procent van hun ITbudget hierin investeren. IT-afdelingen maken zich aan de andere kant vooral zorgen om de veiligheidsrisico’s die het toestaan van mobiele apparaten op het bedrijfsnetwerk met zich meebrengen, zoals de onbeheerde data (en dus een verhoogde kans op bijvoorbeeld virussen) waar organisaties mee te maken krijgen. Om de risico’s die de trend met zich meebrengt in kaart te brengen en om een effectief beleid te ontwikkelen, is het belangrijk een aantal stappen te volgen. Inventarisatie naar gebruik van eigen apparaten Het lijkt misschien overvloedig, maar het in kaart brengen van de behoefte binnen de organisatie naar het gebruik van eigen apparaten is de eerste stap. In hoeverre leeft deze trend binnen de organisatie? IT-managers kunnen, door een audit uit te voeren, inzicht krijgen in de impact van het gebruik van privé-apparaten binnen hun organisatie en medewerkersgroepen identificeren. Het aantal verschillende apparaten dat wordt gebruikt en in welke mate is hier het uitgangspunt. Aan de hand van de uitkomsten kan een inschatting worden gemaakt van het gebruik van privé-apparaten op de werkplek, en kan het optimalisatieproces worden gestart. Ontwikkeling van applicaties en diensten Nadat de medewerkersgroepen zijn geïdentificeerd worden de meest geschikte applicaties en apparaten gekozen voor het verhogen van de productiviteit. De sleutel tot een succesvolle implementatie van een beleid is het grondig documenteren

van gebruiksscenario’s. In dergelijke scenario’s kunnen medewerkers richtlijnen vinden voor het gebruik van specifieke apparaten, zoals adviezen voor het veilig raadplegen van bedrijfsdata. Deze scenario’s vergemakkelijken de adoptiesnelheid van medewerkers en daarmee ook het uiteindelijke succes van het project. Het beschikbaar stellen van bedrijfsapplicaties is ook belangrijk. Het overgrote deel van de bedrijfsapplicaties is op dit moment niet geschikt voor mobiele apparaten en de meeste medewerkers hebben geen toegang tot dezelfde zakelijke

Eric Hol

“ Het Nederlandse bedrijfsleven is klaar voor consumerization, maar net zoals bij iedere andere ITtrend is de juiste combinatie van mensen, processen, beleid en technologie essentieel.”

fase waarin medewerkers zich moeten aanpassen aan de nieuwe richtlijnen, wat voor veel van hen een behoorlijke cultuurverandering met zich meebrengt. Medewerkers moeten gaan beseffen dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor het gebruik van privé-apparaten. Het is ook van belang dat zij openstaan voor gedeeltelijk toezicht op hun eigen apparaten. Communicatie speelt hierbij een belangrijke rol. Door het geven van trainingen over het nieuwe beleid en uitleg over de gekozen applicaties, ontstaat begrip bij medewerkers.

data op hun prive-apparaten als op hun bedrijfscomputer. Het samenvoegen van data door middel van een bedrijfsapplicatie kan dit probleem verhelpen. Een voorbeeld van een dergelijke applicatie is een mobile CRM. Hiermee krijgen werknemers toegang tot de laatste zakelijke informatie vanaf iedere locatie, waardoor zij bijvoorbeeld sneller kunnen reageren op vragen van klanten. De CRM-ervaring moet, net zoals bij elke populaire applicatie, features toestaan als: aansturing met touch, GPS-kaarten, fotodocumentatie, direct opvraagbare klantgegevens, notificaties etc.

Het is zaak dat IT-afdelingen continu op de hoogte zijn en blijven van de behoeften van medewerkers en de manier waarop hieraan kan worden voldaan. IT zorgt niet langer alleen voor het verlagen van risico’s, maar wordt nu ook ingezet als strategische tool om consumententechnologieën in te zetten voor het behalen van betere bedrijfsresultaten. Avanade denkt dat wanneer organisaties CoIT op een verstandige manier inzetten, ze voordeel behalen als het gaat om tevredenheid van medewerkers richting werkgever en IT-afdeling. Uit het onderzoek blijkt dat het Nederlandse bedrijfsleven klaar is voor CoIT, maar net zoals bij iedere andere ITtrend is de juiste combinatie van mensen, processen, beleid en technologie essentieel.

Beleid en beheer Als de vorige stappen zijn uitgevoerd, wordt een beleid opgesteld met duidelijke richtlijnen voor medewerkers. Dit is de

Eric Hol, Vice President Solution Development, Avanade Nederland

SEPTEMBER 2012 · 7

INSPIRATIE

Het Nieuwe Werken biedt kansen voor ICT-organisaties Het Nieuwe Werken omvat meer dan alleen het invoeren van nieuwe technologieën en moderne apparatuur. Het betekent een omslag voor ICT organisaties, werkgevers en werknemers. Zonder die kentering kan de technologie niet voor de gewenste oplossing zorgen. Voor ICT organisaties ligt hier de kans om oplossingen voor het bedrijfsleven te creëren die inspelen op deze veranderende behoeften. Dat stelt Peter de Haas, partner sales lead voor Microsoft Nederland.

EXPERT

‘Zakelĳke en niet-zakelĳke netwerken raken steeds meer met elkaar vervlochten’ Peter de Haas Partner sales lead voor Microsoft Nederland

Verschillende ontwikkelingen in de markt, stuwen Het Nieuwe Werken en de technologie die daarbij nodig is omhoog. “We hebben tegenwoordig een breed palet aan apparaten”, vertelt Peter de Haas. “We gebruiken pc’s, tablets, laptops, smartphones. We kunnen kiezen uit een apparaat dat het best bij de werkzaamheden past. Het is niet nodig om alle medewerkers met een laptop en een tablet uit te rusten.”

Privé-apparatuur

Daarnaast gebruiken werknemers hun privé-computer steeds meer om in te loggen op een bedrijvennetwerk. Of organisaties staan toe dat apparatuur ook voor privé-doeleinden wordt gebruikt. Dat moet wel veilig gebeuren en volgens de weten regelgeving. Bovendien ontwikkelt de technologie zich razendsnel. De Haas: “Het is lastig om als bedrijf op te boksen tegen alle geavanceerde apparatuur die werknemers als consumenten aanschaffen. Het is om die reden bijna wenselijk dat werknemers hun privé-apparatuur voor zakelijke doeleinden gaan inzetten. Nieuwe apparaten die zowel aantrekkelijk zijn voor zakelijk als voor privé gebruik maken dit eenvoudiger.”

Social media

De opkomst van social media maakt dat we op een andere manier aan informatie komen. “Vooral jonge werk-

PRIVÉ-APPARATUUR Als bedrijf boks je maar moeilijk op tegen alle geavanceerde apparatuur die werknemers als consumenten aanschaffen. Daarom kan het wenselijk zijn werknemers hun privéapparatuur voor zakelijke doeleinden in te laten zetten. FOTO: SHUTTERSTOCK

nemers maken veelvuldig gebruik van hun netwerken via social media. Zakelijke en niet-zakelijke netwerken raken daardoor steeds meer met elkaar vervlochten. Je kunt van pas afgestudeerden niet meer verwachten dat ze die netwerken kunnen en willen scheiden. Applicaties en websites worden bovendien steeds geavanceerder. Websites zijn allang geen statische pagina’s meer. Je kunt er formulieren op invullen of berekeningen mee maken.”

Beheren van technologieën

Veel ICT organisaties zijn van origine gericht op controle: ze richten een standaard werkplek in met standaardapparatuur en bepalen voor de werknemer waarmee gewerkt moet worden. Dat verandert: de controlerende en uitvoerende taken maken plaats voor het beheren van alle technologieën. ICT organisaties staan nu voor de uitdaging hoe ze alle nieuwe mogelijkheden zo optimaal mogelijk kunnen facili-

teren. Cloud computing is daar een goed voorbeeld van: een aantal diensten zoals e-mail en de opslag van documenten wordt door veel ICT afdelingen steeds meer in de cloud ondergebracht. Daarmee zorg je ervoor dat de gebruiker overal en met elke apparatuur kan beschikken over diensten en informatie. De Haas: “Er is erg veel mogelijk, en het is voor organisaties vaak lastig om een passende keuze te maken uit alle nieuwe technologieën en oplossin-

WAT MAAKT HET NIEUWE WERKEN INTERESSANT VOOR HET BEDRIJFSLEVEN? ■ Lagere huisvestingskosten door dat er minder werkplekken en dus minder vierkante meters nodig zĳn. ■ Het nieuwe werken is ‘groen’: thuiswerken wordt eenvoudiger en aantrekkelĳker, wat leidt tot minder woon werkverkeer en lagere energiekosten voor bedrĳven. Efficiënter werken: werknemers kunnen meer uren werken, omdat ze minder reistĳd nodig hebben. ■ Managers die op afstand lei-

ding geven, formuleren scherper de doelstellingen en sturen zo beter naar hogere productiviteit. ■ Het ziekteverzuim daalt. Mensen zĳn eerder geneigd zich ziek te melden als ze naar hun werk moeten reizen. Thuis kunnen ze vaak wel nog wat werken. ■ De mogelijkheid om thuis te werken maakt een organisatie aantrekkelĳker voor nieuwe medewerkers. Het is een belangrĳkste secundaire arbeidsvoorwaarde

voor jongeren. ■ De balans tussen werk en privé verbetert, omdat medewerkers zelf kunnen bepalen wanneer ze werken. Ze houden bovendien meer vrĳe tĳd over omdat de reistĳd afneemt. ■ Het Nieuwe Werken gebeurt op basis van vertrouwen. Medewerkers krĳgen meer eigen verantwoordelĳkheid en dat verhoogt hun betrokkenheid en loyaliteit. BRON: MICROSOFT

gen. De hulp van een ervaren partij om de gewenste verandering te begeleiden is vaak zeer gewenst.”

Andere rol

Het uitbesteden van diensten betekent overigens niet dat ICT afdelingen zullen verdwijnen, aldus De Haas. “Ze krijgen alleen een andere rol. Ze gaan zich minder bezig houden met de boel draaiende houden en zich meer richten op het beschikbaar stellen en koppelen van alle faciliteiten,onder meer door gebruik te maken van de innovatie die beschikbaar is en komt. De apparaten zijn niet langer het uitgangspunt, maar de werkzaamheden en die technologie daar zo op afstemmen dat werknemers er optimaal gebruik van kunnen maken. Dat betekent dat iemand met een administratieve functie een vaste werkplek krijgt terwijl een verkoper eerder wordt voorzien van een tablet en smartphone.” NIENKE HOEK [email protected]

8 · SEPTEMBER 2012

INSPIRATIE De huidige crisis leidt tot krimpende IT-budgetten bij bedrijven en overheidsinstellingen terwijl de behoefte aan bandbreedte groeit. De zoektocht van inkopers naar goedkopere alternatieven leidt tot de inzet van gebruikte hardware.

TIP 1

LEG GEBRUIKTE HARDWARE ZELF OP VOORRAAD

Pre owned hardware dicht gaten in IT begroting INFORMATIE Het gebruik van remote desktops, IP telefonie, grotere attachments en online meetings laat de vraag naar brandbreedte stijgen, een toename van 18% in 2011 ten opzichte van 2010. De afhankelijkheid van internet en de noodzaak van een stabiel netwerk is hierdoor aanzienlijk gestegen. Netwerk componenten brengen echter hoge kosten met zich mee. “Je merkt dat bedrijven de investering in een nieuwe netwerk structuur een paar jaar proberen uit te stellen”, vertelt Rob de Bas, directeur van Alturna Networks, leverancier van gebruikte hardware. “Daarnaast probeert men te besparen door uitbreidingen van de huidige netwerk infrastructuur te minimaliseren en soms door redundantie van apparatuur in het netwerk te reduceren.”

Risico’s

In enkele gevallen kan men snijden, maar veel netwerken van bedrijven met grotere datacentra lopen na een aantal jaren van restrictief budgettair beleid tegen de grenzen van hun capaciteit. “De gevolgen van de besparingen voor de stabiliteit van de netwerken zijn

groot en de risico’s op network outages worden onderschat door bestuurders van grotere bedrijven”, vervolgt De Bas. “Het is lastig om de kosten van een uitval te kwantificeren, maar de gevolgen kunnen verstrekkend zijn.”

Achtergrond techneuten

De meeste Europese bedrijven zijn ingericht met hoogwaardige Europese of Amerikaanse merken. De marktleiders zijn Cisco, Juniper, Alcatel, Brocade en Extreme. De Bas: “Geld besparen door de inzet van goedkopere Aziatische merken, van in de regel mindere kwaliteit, is niet zo makkelijk als het lijkt. De meeste techneuten in Europa zijn opgeleid om te werken met de leidende Europese en Amerikaanse merken. Bovendien wordt de technische support vanuit Azië en de moeizame communicatie met Aziatische leveranciers vaak als problematisch ervaren.”

Merkentrouw

Een bijkomend nadeel van Aziatische producenten van netwerkapparatuur, is de snelle opvolging van bestaande series door een nieuwere generatie. Naleveren voor uitbreiding van het platform met de bestaande serie apparatuur is dan niet mogelijk. Het platform moet

dan worden omgewisseld voor de nieuwere generatie. “Goedkoop wordt dan al snel duurkoop. Zeker als de hoge instapkorting bij de vervolgorders plotseling een stuk minder gunstig zijn. In het algemeen zijn bedrijven trouw aan het Amerikaanse of Europese merk van hun bestaande netwerk.”

Besparing

IT-Managers en inkopers maken daarom in toenemende mate gebruik van leveranciers van Europese en Amerikaanse pre owned hardware om geld te besparen op hun netwerk apparatuur. Het levert namelijk een besparing van 40% of meer op. Bovendien is de inzet van gebruikte hardware makkelijk te realiseren. Dat maakt het voor bedrijven en instellingen interessant om juist voor hardware te kiezen die een jaar of zelfs enkele jaren eerder op de markt is gebracht. “We zien ook dat veel bedrijven gebruikte hardware zélf op voorraad leggen”, besluit Rob de Bas, “als alternatief voor de vaak dure hardware support contracten van grote fabrikanten.”

NIENKE HOEK [email protected]

Refurbished netwerkapparatuur met lifetime warranty Alturna Networks levert gebruikte apparatuur van hoge kwaliteit. “Niks gaat bij ons de deur uit voordat het uitvoerig is getest.” Alturna Networks, gevestigd in Almere, is leverancier van gebruikte hardware van de merken Cisco, Juniper, Extreme en Brocade. Het bedrijf ziet een duidelijke groei van het aantal gebruikers van pre owned netwerkapparatuur. Alturna Networks had 5 jaar geleden nog 2 miljoen euro omzet met 5 werknemers. Dit jaar verwacht Alturna een omzet tussen de 10 en 11 miljoen euro met bijna 30 medewerkers.

Inmiddels benaderen ook bedrijven uit andere sectoren ons”, vertelt Rob de Bas, directeur van Alturna Networks. “We zijn er trots op dat banken, supermarktketens en zelfs Radio538 ervoor kiezen om apparatuur bij ons te kopen. We streven ernaar dat onze gebruikte apparatuur de indruk maakt dat het bijna nieuw is, terwijl de kostprijs veel lager is. Onze klanten besparen zo veel geld en krijgen gratis lifetime warranty.”

Lagere kostprijs

Grondige testprocedures

“Van oorsprong leveren we vooral aan internationale telecom organisaties.

Elk onderdeel wordt uitvoerig getest en binnen 2-5 werkdagen geleverd,

inclusief alle relevante testprotocollen. De Bas: “Onze klanten willen geld besparen, maar dat mag niet ten koste gaan van de kwaliteit van het netwerk. Onze testprocedures zijn daarom zo grondig dat we minder dan een half procent aan returns hebben.” Ger Bakker van UNET onderstreept het belang van een goede leverancier. “Er zijn weinig goede leveranciers van pre owned hardware. De geleverde gebruikte componenten van Alturna zijn van hoge kwaliteit. Dat hebben we nodig, omdat we ons geen downtime kunnen veroorloven.”

Rob de Bas directeur van Alturna Networks

SEPTEMBER 2012 · 9

Prima alternatief voor dure optische componenten De nieuwe compatibele optische componenten van Solid-Optics.EU bieden extra besparingsmogelijkheden.

GBIC’s, SFP’s en XFP’s zijn compatibele optische componenten die de transmissie verzorgen over glasvezel, dat in bijna alle kantoren, ziekenhuizen en fabrieken ligt. De meeste grote merken van netwerkapparatuur proberen deze via koppelverkoop met extreem hoge marges te verkopen. Solid Optics biedt hiervoor een alternatief en levert volledig geteste nieuwe compatibele optische modules. Daarmee kan een besparing van 70% tot 90% worden behaald. BESPARING Er wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van Europese en Amerikaanse pre owned hardware. Dit kan een besparing van 40% of meer opleveren.

Groeispurt

FOTO: ALTURNA NETWORKS

Standaardiseren kan niet zonder refurbished apparatuur Het inzetten van gebruikte apparatuur is noodzakelijk als je een uitgebreid netwerk wilt standaardiseren, aldus Alexander Josiassen van 538 en Ger Bakker van UNET. UNET is een toonaangevende provider voor B2B. UNET biedt een landelijk privaat glasvezelnetwerk, beschikt over een uitgebreid netwerk op bedrijventerreinen en heeft een uitgebreide infrastructuur van netwerkapparatuur. Voor een bedrijf als UNET dat snel moet kunnen uitbreiden, is het gebruik van refurbished apparatuur noodzakelijk en goedkoper, want de aanschafkosten zijn lager. “Wij gebruiken producten van een bepaalde lijn en die lijn willen we 10 tot 15 jaar kunnen aanhouden”, vertelt Ger Bakker, directeur van UNET. “Netwerkapparatuur gaat langer mee dan de afschrijftermijn die accountants meest-

al hanteren. Het grootste deel van de klantapparatuur die wij in 2003 hebben geïnstalleerd voldoet nog steeds. Het gaat om apparatuur met een hoge capaciteit voor de professionele markt. Door het uitvoeren van software upgrades wordt de functionaliteit up-todate gebracht, want met de basisfunctionaliteit is niks mis.

Zoektocht

Alexander Josiassen, manager techniek & operations bij de Radio 538 Groep beaamt dat: “Ons netwerk is groot, dat bouw je niet makkelijk om naar de nieuwste lijn die een fabrikant levert. Willen we ons netwerk standaardiseren, dan moeten we de refurbished markt op, omdat de producten niet meer worden geleverd. Het is niet de jacht naar goedkoper, maar de zoektocht naar de juiste producten. Wij nemen van een aantal partijen producten af. Dat is tot nu toe goed gegaan.”

Duurzaam

Gebruikte apparatuur is betrouwbaar. Voor veel netwerkapparatuur geldt de badkuipcurve: een nieuw apparaat heeft in het begin een veel grotere kans op falen dan gebruikte apparatuur die de werking en kwaliteit al heeft bewezen. Pas aan het eind van de levensduur neemt de betrouwbaarheid af. “Hergebruik van apparatuur is bovendien duurzaam”, besluit Bakker. “Producten die we zelf niet meer gebruiken, brengen we ook het refurbished circuit in. Leveranciers van gebruikte apparatuur dragen in een belangrijke mate bij aan de duurzaamheid van de ICT sector. Ze worden vaak onterecht door de grote fabrikanten in een kwaad daglicht gesteld.”

NIENKE HOEK [email protected]

Solid Optics maakt momenteel een enorme groeispurt door. Dit jaar verwacht Wouter van Diepen, directeur van Solid Optics te verdubbelen in omzet. “We leveren met Solid Optics vooral high-end optische componenten die veelal worden ingezet door kabelaars en de telecomindustrie. We zijn gespecialiseerd in 10G, CWDM en DWDM apparatuur, maar leveren ook ‘gewone’ 1G optics. Onze klanten besparen behoorlijk op hun budget door onze producten in te zetten en krijgen er bovendien gratis een levenslange garantie bij.”

Kwaliteit en korte levertijd

De laatste tijd merkt Solid Optics dat de vraag naar compatibele optische componenten vanuit andere sectoren dan de telecom industrie

Wouter van Diepen, directeur van Solid Optics.

flink toeneemt. Van Diepen: “We krijgen aanvragen van ziekenhuizen, banken, universiteiten en andere sectoren waar de IT budgetten onder druk staan. Het waarborgen van de kwaliteit is voor ons heel belangrijk. Klanten willen geld besparen, maar daarbij geen extra risico aangaan. Daarom testen we elk product uitgebreid in ons testlab in Europa en de US.” Nieuwe klanten zijn vaak verrast dat de levertijd bij Solid Optics zo kort is, zegt Van Diepen. “Door ons ruime voorraadbestand kunnen de meeste componenten dezelfde dag nog geleverd worden. Het positieve aan deze economische crisis is dat inkopers en IT managers creatiever omgaan met hun budgetten en zoeken naar alternatieven. Het is fijn om te merken dat ons bedrijf daar een actieve rol in kan spelen.”

www.Solid-Optics.EU

Veilig programmeren: een specialisme? Bestuurders weten te weinig van ICT-beveiliging concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Daar komt bij dat software vaak onveilig ontwikkeld wordt en dan heeft de manager met goede intenties het nakijken. “Ik herken dat beeld wel. Bestuurders die van beveiliging een speerpunt maken stralen dat in de organisatie uit”, meent Wouter van Dongen, oprichter van DongIT uit Leiden. Zijn bedrijf is gespecialiseerd in het maken van veilige broncode voor webapplicaties, zoals websites. “Ondernemers willen wel veilige ICT, maar krijgen onveilige programmatuur geleverd. Goede bedoelingen worden dan teniet gedaan.”

Gloednieuw “Vaak worden wij gevraagd om naar webapplicaties te kijken. Dan zien we gloednieuwe programmatuur die soms vol lekken zit. Het gaat dan niet om hele ingewikkelde zaken, maar juist eenvoudig te voorkomen problemen”, stelt Van Dongen. “De leverancier reageert vaak laconiek en stuurt de klant doodleuk een rekening voor het dichten van lekken. Schaamrood op de kaken zou beter passen.” Dat het vaak mis gaat verbaast Van Dongen niet. “Ontwikkelaars worden niet opgeleid om veilig te programmeren. Pak een boek om een programmeertaal te leren en hoogstens een paar pagina’s gaan over beveiliging”, weet de ondernemer. “Softwarebouwers richten zich teveel op het functioneel krijgen van de applicatie. Kwaliteit en veiligheid krijgen

nauwelijks aandacht. De klant wordt opgezadeld met een tikkende tijdbom, want lekken komen altijd aan de oppervlakte.”

Beveiliging als uitgangspunt Van Dongen pleit voor een minimaal niveau van beveiliging, zodat webapplicaties een minimale kwaliteit waarborgen. “Er zijn projecten als OWASP die een schitterende top tien van eenvoudig te voorkomen lekken met grote gevolgen hebben gemaakt. Gebruik die kennis!”, stelt hij dan ook. “Het zou pas mooi zijn als wij na iedere audit kunnen zeggen dat er niets aan de hand is. Maar het omgekeerde is realiteit.” Om dit aan te pakken richt de ondernemer zich volop op kwaliteit en veiligheid bij ontwikkeling van webapplicaties, die ook functionaliteit niet in de weg staan. “Dat hoort geen niche te zijn”, legt Van Dongen uit. Toch is de praktijk weerbarstiger. Zijn bedrijf is het afgelopen jaar in omvang verdubbeld en dat is opmerkelijk in economisch moeilijke tijden. Voor de toekomst verwacht hij door te groeien. “Het beeld is niet goed. Datalekken nemen toe en dus is er veel te verbeteren!”

LASENT

“Ondernemers willen wel veilige ICT, maar krijgen onveilige programmatuur geleverd.” Wouter van Dongen MSc CISSP Oprichter van DongIT.

www.dongit.nl www.websecurityscan.nl

“Belang datacenters voor het midden en klein bedrijf”

computerruimtes en datacenters

EFFICIËNTE EN DUURZAME COMPUTERRUIMTES EN DATACENTERS

MET LASENT ZIJN UW ICT-SYSTEMEN ALTIJD VEILIG EN BESCHIKBAAR

Lasent zorgt ervoor dat iedere computerruimte en ieder datacenter robuust is ontworpen en gebouwd. U kunt dan te allen tijde op uw ICT-systemen vertrouwen. Hiervoor hebben we toegang tot de meest betrouwbare en geavanceerde technieken, zodat uw computerruimte efficiënt functioneert en jarenlang meegaat. Bij Lasent kunt u terecht voor alle mogelijke oplossingen die uw computerruimte compleet maken: bouwkundige oplossingen, brandpreventie, klimaatbeheersing, monitoring, inrichting, noodstroomvoorziening en infrastructuur. Wij adviseren u hierbij altijd welke oplossingen voor uw specifieke situatie het meest geschikt zijn. Zodat wij u een hoogwaardige kwaliteit bieden, waarbij duurzaamheid en energiezuinigheid centraal staan. KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP: WWW.LASENT.NL

Wat gebeurt er bij verlies of schade van data binnen het midden en klein bedrijf bij, bijvoorbeeld: diefstal, brand, of schade? Dit is een van de meest gestelde en belangrijke vragen welke Robbert van Hulsentop, algemeen directeur van Datacentrum Zoetermeer en Datacentrum Alphen aan den Rijn stelt aan bedrijven binnen deze regio’s. “Bedrijven en organisaties zitten nog steeds te vaak in zak en as, omdat de risico’s volledig worden onderschat bij verlies van gegevens van bijvoorbeeld: administratie, E-mails, registers of documenten. Lokale datacentra zijn de uitgelezen plek om deze gegevens veilig op te slaan en zijn niet langer alleen toegankelijk voor de groot zakelijke markt, maar worden met de komst van lokale datacentra betaalbaar en toegankelijk voor het MKB” Regionale datacentra zoals Datacentrum Zoetermeer en Alphen aan den Rijn bieden een ideaal platform voor het midden en klein bedrijf, groot zakelijk als zowel lokale overheid, om in de buurt, flexibel en veilig apparatuur of gegevens op te slaan. Daarnaast zijn deze datacentra uitermate geschikt om in te zetten als basis voor “cloud” en overige internet- en intranetdiensten.

Naast het veilig onderbrengen van apparatuur en gegevens binnen regionale datacentra welke voorzien zijn van razendsnelle glasvezelverbindingen, noodstroomvoorzieningen zoals dieselaggregaten en accu-installaties om de continuïteit te garanderen, biedt het de mogelijkheid om te werken binnen de “cloud” waarbij medewerkers niet langer gebonden zijn aan een vaste werkplek binnen de organisatie, maar ook vanuit huis, op vakantie, of op locatie bij een klant werk kunnen verrichten. Dit maakt het werken binnen de organisatie niet alleen veiliger en flexibeler, maar ook nog eens goedkoper omdat minder vaste werkplekken hoeven worden ingericht, deze werkplekken veranderen in “flex werkplekken”. Benieuwd naar de mogelijkheden voor uw organisatie? Neem contact op met: 0172 722 400 of bezoek onze website op: www.datacentrum-zoetermeer.nl

datacentrum Zoetermeer

NIEUWS

TIP 2

GEBRUIK EEN WACHTWOORD MET HOOFDLETTERS EN CIJFERS

SEPTEMBER 2012 · 11

IN HET KORT

Bart Oskam Directeur van Eurofiber

Hoe veilig is een datacenter?

BEVEILIGING Databestanden staan vandaag hier, en morgen misschien wel in de Verenigde Staten of Japan. De hoeveelheid data in Nederland groeit explosief: 80% is ontwikkeld in de afgelopen twee jaar. Dit maakt het internet lastig te bewaken. FOTO: SHUTTERSTOCK

Cyber Security zaak voor overheid én bedrĳfsleven ■ Vraag: Is databeveiliging de verantwoordelĳkheid van de ICTsector, het bedrĳfsleven, of van de overheid? ■ Antwoord: Cyber Security is een gezamenlĳke verantwoordelĳkheid, de overheid kan het niet alleen.

‘Als we een goed beeld hebben van de risico’s, kunnen we stappen zetten om de weerbaarheid te vergroten’

VOORBEELD “Een publiek-private samenwerking is de enige oplossing”, zegt Erik Akerboom, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. “Als overheid zijn wij, net als in de fysieke wereld, verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid in de digitale wereld. Maar de infrastructuur is voor 75% in handen van de private sector. Het internet is transparant en per definitie onveilig. Er staat niet bij elke grensovergang een slagboom.” “Natuurlijk proberen we wat op internet gebeurt zo goed mogelijk te bewaken”, vervolgt Akerboom. “Maar dat is lastig. Databestanden staan vandaag hier, en morgen misschien wel in de Verenigde Staten of Japan. Nederland heeft een enorme connectiviteit, miljarden apparaten zijn verbonden via het internet. De hoeveelheid data groeit explosief: 80% is ontwikkeld in de afgelopen twee jaar.”

Grondige analyse

Sinds januari 2012 is er een Nationaal Cyber Security Centrum

Erik Akerboom Nationaal Coördinator Terrorismebestrĳding en Veiligheid

(NCSC), ondergebracht bij het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Eerder was al een Cyber Security Raad gevormd, met topfunctionarissen van multinationals, inlichtingendiensten en wetenschappers. De komende jaren brengt het NCSC alle sectoren

van het bedrijfsleven in platforms bijeen om informatie te verzamelen voor een grondige analyse. Hoe vaak worden banken aangevallen door hackers, hoe groot is de schade? “Pas als we een goed beeld hebben van de risico’s, kunnen we

Certificering

FEITEN Wat zijn de meest voorkomende fouten op het gebied van cyber security? Erik Akerboom noemt er drie: ■ Makkelijk te hacken wachtwoorden. Bĳvoorbeeld: voor alle werknemers van de firma Pietersen is het wachtwoord Pietersen1) ■ Niet of onregelmatig updaten van beveiligingssoftware. Er komen dagelĳks nieuwe virussen en andere bedreigingen in omloop waartegen bescherming nodig is. ■ Niet gebruikmaken van firewalls om data te beschermen. Door een firewall kunnen belang-

stappen zetten om de weerbaarheid te vergroten”, legt Akerboom uit. “Zeker is al dat er een wettelijke meldplicht komt voor incidenten rond Cyber Security. Ministeries moeten een interventiemogelijkheid krijgen als het gaat om vitale informatie. Daarnaast sporen we de private sector én de overheid aan om preventiemaatregelen te nemen. Tachtig procent van de incidenten is te voorkomen met hele simpele voorzieningen, zoals een firewall of goede wachtwoorden. In de boardroom moet veiligheidsbewustzijn op tafel liggen: waar staan mijn gegevens en die van mijn klanten? In de Verenigde Staten of in India? Wanneer is de laatste beveiligingsupdate gedaan?”

rĳke data worden afgeschermd, in praktĳk gebeurt dit te weinig. Fouten met de grootste impact hebben niet zozeer betrekking op ICT, maar meer op de functionaliteit die wordt ondersteund. Akerboom: “Waterkeringen en pompinstallaties, bĳvoorbeeld, kunnen op afstand worden aangestuurd. Gaat er iets mis, dan heeft dat grote consequenties. Vanwege efficiency en gebruikersgemak heeft de automatisering een enorme vlucht genomen, maar er is niet met dezelfde snelheid nagedacht over de beveiliging.”

Cloud computing en Bring Your Own Device bieden grote voordelen en zijn de toekomst, concludeert Akerboom tot besluit. “Maar er hoort een gedegen veiligheidsconcept bij. Ik denk dat we toe moeten naar certificering van software door een onafhankelijke instantie. Verplicht elk jaar een security check. Dat doen we ook met de accountantsverklaring, dus waarom niet ook voor databeveiliging?!”

Waar moet je op letten wanneer je voor de opslag van je bedrijfsgegevens een datacenter inschakelt? “Een belangrijk aspect is de continuïteit van stroom en koeling in het datacenter”, antwoordt Bart Oskam, directeur van Eurofiber. ■ Waar moet je op letten bij de keuze van een datacenter? “Allereerst zijn garanties voor de beschikbaarheid van belang. Er zijn hiervoor verschillende classificaties van het Uptine Institute: Tier 1, 2, 3 en 4. Als je wilt dat je informatie 365 dagen per jaar 24 uur per etmaal beschikbaar is, moet je niet lager gaan dan Tier 3. Ook is het van belang dat het datacenter voor brandpreventie gebruikmaakt van gasblusinstallaties die zuurstof wegduwen, waardoor minder schade wordt veroorzaakt dan bij gebruik van bluswater. Daarnaast is er de data-verbinding tussen het datacenter en de bedrijfslocatie. Je moet via die verbinding altijd bij je bedrijfsgegevens in het datacenter kunnen. Onze ervaring is dat dit vaak wordt vergeten. Als je veel gegevens wilt verzenden, is een glasvezelverbinding de beste optie. Natuurlijk kun je ook kiezen voor kabelinternet of ADSL. Een dubbele verbinding biedt de beste garanties, waarbij je je er van moet verzekeren dat die twee ook via daadwerkelijk gescheiden routes lopen. Kies je voor twee providers, dan is dat lastig zelf vast te stellen. Bij één provider kun je deze vragen dit aan te tonen. ■ Hoe weet je of een datacenter goed beveiligd is? “De datacenter-leverancier moet kunnen aantonen dat de beveiliging optimaal is. De toegang tot het datacenter en de computerruimte dienen goed beveiligd zijn door bijvoorbeeld vingerafdrukcontrole. Daarnaast is het essentieel om de elektronische toegang tot systemen binnen je eigen onderneming goed te beveiligen. Denk aan de toegang tot usernamen en passwords en aan preventie van aanvallen door hackers. Bij alles geldt: laat je door je ICT-leverancier goed adviseren over de oplossing die het beste past bij je bedrijf.” EMILE HILGERS


[email protected]

12 · SEPTEMBER 2012

INSPIRATIE

Apparatuur afstemmen op werkzaamheden

FOTO: SHUTTERSTOCK

Tegenwoordig zijn bij de aanschaf van apparatuur niet de apparaten zelf het uitgangspunt. Er wordt gekeken naar de werkzaamheden van de werknemers om daar vervolgens apparatuur en technologie op af te stemmen. Iemand met een vaste werkplek wordt daardoor bijvoorbeeld voorzien van een desktop computer, terwijl iemand die veel onderweg is meer heeft aan een tablet en smartphone.

Cyso: gedreven, ervaren en aanspreekbare hostingpartner Wie kiest voor Cyso, kan rekenen op innovatieve technologie, state-of-the art infrastructuur, high performance, flexibiliteit en een professionele no-nonsense cultuur. Bij het gezamenlijk werken aan optimale technologische oplossingen staan de business doelstellingen van de klanten altijd centraal. “Onze slogan is: Driven by Improvement, wat wil zeggen dat we voortdurend verbeteren en innoveren om het beste te kunnen bieden aan onze klanten”, aldus Visser.

Beste oplossing voor de klant

Cyso is al jaren een bekend en betrouwbaar merk in de Nederlandse hostingbranche. “We zijn heel goed in het werken voor andere IT-bedrijven,” zegt commercieel directeur Sven Visser, “organisaties die geld verdienen met internet, zoals e-commerce bedrijven of banken met marketing websites. We verzorgen ook de technologie voor de grootste shared webhosting provider van Nederland.”

“We denken mee met onze klanten”, vervolgt de commercieel directeur van Cyso. “Voordat we de technische infrastructuur ontwerpen, maken we samen een risicoanalyse. Al bij het eerste gesprek gaat een technisch specialist mee. We denken na over de beste oplossing voor deze klant: public cloud, private cloud of een combinatie daarvan, de hybride cloud.” Eén van de normen en waarden van Cyso is persoonlijke aandacht. “We werken hard, met passie en doorzettingsvermogen en zijn direct aanspreekbaar”, licht Visser toe. “Onze klanten waarderen dat enorm.

Ze zeggen: fijn dat de telefoon altijd wordt opgenomen, heel vaak door iemand die technisch geschoold is en direct weet waar het over gaat en hoe hij of zij ons kan helpen. Als je mij vraagt: wat is Cyso, dan antwoord ik: een groep professionals die al vijftien jaar ervaring heeft met zakelijke vraagstukken te vertalen naar technische oplossingen. Al onze medewerkers hebben de kennis en de motivatie en gáán voor onze klanten.”

Dertig experts in dienst Outsourcen van IT is volgens Cysodirecteur Visser in toenemende mate een must. “Wat veel mensen zich niet realiseren, is dat het aanbod van technisch georiënteerde mensen op de arbeidsmarkt schaars is en met de vergrijzing nog schaarser zal worden”, verklaart hij. “Als je met Cyso zaken doet, heb je er gelijk dertig technische experts bij. En dat is veel goedkoper dan deze zelf in dienst te moeten nemen.”

Contact internet www.cyso.nl telefoon (072) 751 34 00 e-mail [email protected]


INZICHT

FOTO: SHUTTERSTOCK

DE PRAKTIJK

Outsourcen of insourcen: alleen vanwege kostenbesparingen?

“Ons advies is altijd: outsource wanneer dat de beste manier is om de doelen van de organisatie te ondersteunen, niet alleen om geld te besparen. Wij noemen dat business aligned sourcing.” “Outsourcing is raadzaam als je zelf de vaardigheid niet hebt, als je flexibel wilt zijn met de inzet van middelen, en als het een kostenbesparing met zich meebrengt”, aldus de voormalig CIO bij Robeco. “Dat gebeurt voor veel zaken al lang, bijvoorbeeld voor kantoormeubelen die je inkoopt omdat je de vaardigheid en de middelen niet hebt om ze zelf te produceren. En dat geldt ook voor ICT.” Bij de keus om te outsourcen of insourcen gaat het ook om emoties. “Wij vinden het fijner om iets wat we dagelijks nodig hebben, dichtbij te hebben en niet op afstand”, legt Van Koppen uit. “Men is ook huiverig bij innovaties. Daar wil je niet altijd een buitenstaander bij betrekken. Toch zijn er best practices waar zo’n innovatie in samenwerking met een ICT-leverancier uitstekend is gelukt. eBay heeft bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van een nieuwe website op verschillende momen-

ten samengewerkt met een Indiase partij, maar op verschillende momenten ook onderdelen in eigen beheer uitgevoerd.”

Goede match

In de auto-industrie is dat gedeeltelijk uitbesteden al langer gebruikelijk. Bij Nedcar worden de autostoelen in een aparte ruimte door een gespecialiseerd bedrijfsonderdeel gemonteerd, schetst Van Koppen. “Ook op IT-gebied kun je met een leverancier samenwerken alsof het een afdeling

‘Outsource wanneer dat de beste manier is om de doelen van de organisatie te ondersteunen, niet alleen om geld te besparen’ of onderdeel van het eigen bedrijf is. Belangrijk is dat er een goede match is met de leverancier. Bij de selectie moet je goed kijken welke IT je nodig hebt om de doelstellingen van je organisatie te realiseren. Vervolgens kijk je welke eisen je aan de outsourcing-partij stelt, en welke afspraken je maakt in contracten over bijvoorbeeld servicelevels.” Een ander aspect is de bedrijfscultuur van de leverancier. Als die heel verschillend is, kan dat problemen veroorzaken. Van Koppen: “Ben je als kleine of middelgrote onderneming gewend informeel te werken, kies dan niet voor een

IT-gigant waar je een nummertje bent en die volgens protocollen werkt. Dan is het risico van een mismatch van verwachtingen groot. Taal kan ook belangrijk zijn. Je moet dus niet alleen de voordelen, maar ook de nadelen op een rijtje zetten.”

Kijk vooruit

Een valkuil is volgens Van Koppen ook dat niet alle kosten van outsourcing worden ingecalculeerd. “De kosten van het harmoniseren van arbeidsvoorwaarden van personeel dat overgaat worden nogal eens over het hoofd gezien. Ook een goede coördinatie kan extra kosten opleveren. Spoort hetgeen je uitbesteedt over drie jaar nog steeds met je bedrijfsdoelstellingen? Heb je op termijn behoefte aan een hele andere website? Dat soort zaken moet je voortdurend in de gaten houden en kost dus ook geld.” Gartner heeft een speciaal model ontwikkeld om op verschillende niveaus de samenwerking tussen opdrachtgever en leverancier te evalueren. “Het gaat om overleg op strategisch niveau, om tactisch overleg op bijvoorbeeld projectniveau, en om dagelijkse afstemming op operationeel niveau”, aldus Van Koppen. “Het is belangrijk om voortdurend met elkaar in contact te blijven omdat de wereld om ons heen voortdurend in beweging is en hoge eisen stelt, zeker op het gebied van ICT.”


FOTO: SHUTTERSTOCK

De economische crisis noopt bedrijven en organisaties tot verdergaande efficiencymaatregelen. Outsourcing van ICT kan zeker een kostenbesparing opleveren. “Maar als er vooral financiële beweegredenen zijn, is er meestal geen optimaal resultaat”, weet Thijs van Koppen van onderzoeks- en adviesbureau Gartner.

Soms is een eigen cloud de oplossing ■ Vraag: Is cloud computing voor alle bedrĳven een ideale oplossing? ■ Antwoord: Voor sommige sectoren heeft de publieke cloud nog te veel nadelen. Dan is een eigen cloud een optie. Voordelen van cloud computing zijn mobility, flexibiliteit en schaalbaarheid. Nadelen bij gebruik van de publieke markt zijn risico’s op het gebied van service en security en beperkingen door regelgeving. “De Nederlandse Bank wil weten waar klantendata staan van financiële dienstverleners”, zegt Thijs van Koppen van onderzoeks- en adviesbureau Gartner. “Internationale bedrijven zijn beducht voor de Patriot Act, de Amerikaanse wet waarover veel onduidelijkheid bestaat omdat die ook Europese data

zou kunnen opeisen.” “Wat vaak vergeten wordt,” weet Van Koppen, “is dat je in samenwerking met een leverancier een eigen cloud kunt realiseren. Zo heb je de bescherming van klantgegevens en het technisch beheer beter in de hand.Bij de publieke cloud is vaak moeilijk in te schatten hoe de security geregeld is. Als gmail of hotmail eruit ligt, kun je niemand bellen.” “Met name overheidsinstanties en zorginstellingen hebben koudwatervrees voor cloud computing”, aldus de expert van Gartner. “Zij zullen een eigen cloud prefereren. Maar ook voor andere sectoren is een eigen cloud een oplossing als men wil dat het hart van het bedrijf goed beschermd is.” EMILE HILGERS [email protected]

Simac blijft na migratie graag betrokken Soepele migratie De bedrijfssegmenten van Simac Techniek NV zijn: ICT-infrastructuren (van ontwerp tot en met beheer), ICT-applicaties (branchespecifiek en opdrachtgericht) en Industriële Elektronica en Automatisering. “Wij helpen ondernemingen hun bestaande ICT-systemen te migreren naar een nieuwe situatie, waarin optimaal gebruik wordt gemaakt van concepten uit cloud computing zoals schaalbaarheid en security”, legt Eric uit. “Daarbij zijn door standaardisering aanzienlijke kostenbesparingen mogelijk.” “Onze grootste uitdaging is een ongestoorde overgang van de oude naar de nieuwe situatie”, vervolgt Eric. “Zeker bij ICT moet de winkel tijdens de verbouwing gewoon open blijven. Daarnaast hebben we oog voor de specifieke klant. Zorginstellingen, bijvoorbeeld, gebruiken veelal speciaal ontwikkelde software. Daarvoor moet dan in de cloud een passende oplossing worden gevonden, waarbij de voordelen van standaardisatie en de mogelijkheden van mobiel gebruik worden ingepast.”

Overzicht en gedrevenheid

Technologiebedrijf Simac, actief in de Benelux, staat voor innovatieve, klantgerichte oplossingen, goede service en langdurige relaties. Gespecialiseerde werkmaatschappijen - voor bijvoorbeeld retail, zorg, onderwijs en high tech industrie - bieden een breed assortiment aan producten en diensten. “Wij zijn een beursgenoteerde onderneming met ruim 900 medewerkers”, vertelt CEO Eric van Schagen. “Mijn vader was in 1971 de oprichter van Simac en ook onder mijn leiding en ondanks de groei is Simac nog steeds vooral een familiebedrijf. In de projecten die wij uitvoeren voor grote en middelgrote organisaties is persoonlijk contact de basis van een goede samenwerking en de beste resultaten.”

Een belangrijk aandachtspunt bij dit soort processen is overzicht, benadrukt de CEO van Simac. “Wat je nodig hebt is een klein expertteam met iemand die voor de totale functionele werking verantwoordelijk is en iemand die de planning controleert. De architect en projectleider zijn bepalend voor het succes.” Eric noemt, ten slotte, de gedrevenheid van het Simac-personeel om projecten goed af te maken als één van de grote pluspunten van zijn bedrijf. “Wij willen hoe dan ook opleveren wat afgesproken is. En na een migratie blijven wij graag betrokken. Daarom combineren wij onze projecten altijd met onderhoud. Wij zijn bekend met de ICT-situatie van de klant, de klant kent onze medewerkers. Een win-win situatie en een garantie voor continuïteit.”

Simac Techniek NV De Run 1101, 5503 LB Veldhoven P.O. box 340, 5500 AH Veldhoven

Wij begeleiden transities van A tot Z

Tel.: +31 (0) 40 258 29 44 Fax: +31 (0) 40 258 23 10 www.simac.com

Denkers en Doeners

De onafhankelijke experts voor alle IT transities

Transitiemanagement bij outsourcing

Transition Experts is dé onafhankelijke specialist voor

Het proces rondom outsourcing, is voor de meeste

advisering en uitvoering van transities bij IT outsourcing

organisaties geen dagelijkse kost. Een onafhankelijke

in Nederland en Europa. De organisatie is gevestigd in

transitiemanager is de onmisbare schakel tussen klant

Utrecht en opgericht in 2010 door vier experts met

en leverancier. De professionals van Transition Experts

jarenlange ervaring op het gebied van transitiemanage-

creëren tussen alle partijen het juiste draagvlak voor

ment in de IT. Transition Experts is in korte tijd

een vloeiende en efficiënte transitie. Klanten en lever-

uitgegroeid tot een collectief, waarin toppers uit de

anciers kunnen rekenen op ervaren managers met een

transitiewereld zich richten op o.a. marktbenadering,

klantgerichte en resultaatgerichte visie, gewend om

kennisdeling en kwaliteit. Het team bestaat uit meer

in elke situatie de juiste koers te varen. Het team van

dan 50 zeer ervaren transitiemanagers, senior pro-

vakspecialisten wisselt actief kennis uit en past “Best

jectmanagers, technisch specialisten, architecten en

Practices” toe bij alle projecten voor een succesvolle

consultants. De professionals worden in diverse rollen

migratie.

projectmatig ingezet bij uiteenlopende ICT-transities in Nederland en Europa, zowel bij klanten als bij leveranciers. Naast de inzet van professionals werkt Transition

• Transitiemanagement

Experts ook samen met ervaren partnerbedrijven voor

• Advies en procesbeoordeling

de ondersteuning op specifieke deelgebieden van een

• Detachering

transitie zoals personeel, juridische zaken, logistiek en techniek.

• Transitietools

www.transitionexperts.nl

Transition Experts B.V. Papendorpseweg 53-59 3528 BJ Utrecht T: +31 (0)30-799 1851 E: [email protected]


NIEUWS

Sourcing strategie Besluitvorming

TIP 3

LAAT EEN TRANSITIE ONAFHANKELIJK BEGELEIDEN

Selectie Ontvlechting

Transitie

Overdracht Transformatie Levering van diensten Einde contract BRON: PLATFORM OUTSOURCING NEDERLAND

De kant van de leverancier

De kant van de klant Voor een geslaagde transitie in outsourcing is een cruciale rol weggelegd voor de klant.

“Je wordt gebeten door de kat of de hond. Daarom is het essentieel dat je –als uitbesteder- in eerste instantie de eigen organisatie op orde hebt”, zegt Joost Pigmans. Hij is outsourcespecialist en begeleidde de outsourcing van het vroegere ministerie van LNV. “Het correct aansturen van de leverancier is een belangrijke tweede, in de praktijk gebeurt dat vaak te weinig. In de transitie is het belangrijk dat ook de klant verandert en de organisatie aanpast. Migratie van bijvoorbeeld personeel en de hele infrastructuur naar de leverancier is nu eenmaal geen sinecure.”

Managen

Transitiemanagement is volgens Pigmans heel belangrijk omdat er sprake is van meerdere disciplines. “Eenerzijds is er het personeel, daarnaast de harde techniek en zijn er ook tientallen stakeholders met hun eigen belangen. Dit alles moet je managen, over de partijen heen. Vanzelfsprekend heeft de leve-

rancier andere belangen dan jij. De kunst is om uiteindelijk alle doelstellingen tot een geheel te maken dat werkt voor iedereen.Toch is de transitie vaak een sluitpost.”

Continu proces

Er is vaak veel aandacht voor de technologie. Maar een goede relatie tussen leverancier en klant is minstens zo belangrijk, weet Dennis Cornelisse van Atos.

Acceptatiemagement, de gestelde eisen managen met de leverancier, is volgens hem belangrijk. Dit betekent in de praktijk nauwkeurig vastleggen wie wanneer aan welke verplichtingen voldoet en formalisatie van de uiteindelijke doeleinden van de outsourcing. “Dat is een continu proces. Aangezien er veel verandert is het cruciaal om tussentijds te blijven vastleggen wat de eisen en doelstellingen zijn, om onenigheid over geleverde diensten later te voorkomen. Een tip richting klanten is ook om op alle projecten te zorgen voor managers van beide partijen. Goede communicatie is daarnaast onmisbaar. En wees ook reëel: het is welhaast onmogelijk om outsourcen vanaf het begin in kannen en kruiken te hebben. Flexibiliteit is dus wenselijk.”

“De transitie is een heel complex project. Daarom zijn gedegen voorbereiding en heldere governance heel belangrijk”, zegt Dennis Cornelisse, die bij Atos geregeld te maken heeft met IT-outsourcing dienstverlening. “Het is voor een klant heel prettig als de leverancier de complete verantwoordelijkheid overneemt en dat een aanzienlijk kostenvoordeel ontstaat. Daar gaan wel een hoop stappen aan vooraf.Als leverancier is het essentieel om in een vroeg stadium, al in de voorfase, de verwachtingen scherp te hebben. Je moet echt de diepte in om helder te krijgen of de klant wel echt wil en bedoelt wat hij zegt. Dat betekent veelvuldig en nauwkeurig overleg, voordat je daadwerkelijk gaat migreren.”

MARJOLEIN STRAATMAN

Beide partijen moeten zich realiseren dat er vaak nog veel wijzigingen zijn in de transitie.

[email protected]

“Het is belangrijk om daarvoor open te staan en deze in goede banen te leiden als een geoliede machine. Dat doe je samen. Naast de ervaring en kunde die je als leverancier meebrengt, is het zeer belangrijk dat de IT-dienstverlener de markt en business van de klant begrijpt. Zo kun je je een goed beeld vormen van wat de klant drijft. De soort transitie (bijvoorbeeld of het een eerste of tweede generatie outsourcing betreft) bepaalt welke aanpak de beste is.” “Een transitie wordt vaak gezien als een technologisch project, bestaande uit standaard service elementen. Het blijft maatwerk, maar: het is bovenal mensenwerk. Fouten kunnen voorkomen. Is je relatie goed en zijn de afspraken helder, dan kun je die goed opvangen en waar nodig bijsturen. Tot slot: de kunst van een succesvolle transitie is om de belangrijkste stakeholders voor de besturing, met al hun verschillende belangen, voor hetzelfde resultaat te laten gaan”.

Persoonlijke relatie

MARJOLEIN STRAATMAN [email protected]

Onafhankelĳke partĳ Een goed verloop van de transitie is van het grootste belang voor het slagen van outsourcing. Transitiemanager Arno van Unen vertelt. De transitiemanager is daarbij het best een onafhankelijke partij, meent Arno van Unen. “In de praktijk stapt een klant naar een andere outsourcingleverancier en huurt hij bij hen een transitiemanager in. Een onafhankelijke manager staat tussen de partijen en als het nodig is ook erboven. De leverancier en de klant graven zich in met hun standpun-

ten daardoor verloopt het transitieproces moeilijk. In 70 procent van de gevallen worden de beoogde doelen niet gehaald en wordt er iets opgeleverd waar beide partijen niet blij mee zijn. Soms ontstaat er ruzie maar moeten de partners nog jaren met elkaar verder. Daarom is het zinvol dat de transitie onafhankelijk wordt begeleid. Zo blijft de relatie goed en kunnen de transitie en uiteindelijk de hele outsourcing slagen.”

Dat doen we even

Het punt bij veel transities is volgens Van Unen dat de leverancier in

het contract moderne technologie verkoopt, maar dat deze in de praktijk niet goed geïmplementeerd kan worden door de specifieke klantomgeving. Het is daarom verstandig om de leverancier te vragen een proefopstelling van de nieuwe technologie te laten maken. Dan weet je of het lukt. “Bovendien bedenkt men in de praktijk pas nadat de handtekeningen zijn gezet dat de boel ook nog moet worden verhuisd. Er wordt dan gedacht ‘dat doen we even’ terwijl de kosten van een transitie hoger zijn dan men vooraf denkt en de doorlooptijd veel langer is.” Bij klan-

ten is het huis bijvoorbeeld niet op orde, zegt Van Unen. Een voorbeeld zijn applicaties die moeten worden overgedragen aan de leverancier. Het is soms maanden werk om deze te inventariseren.

Creatief en inventief

“Een outsourcingleverancier kun je zien als fabriek. Strak, in hokjes en volgens afspraak. De transitie is echter géén fabriekswerk. Het vereist een team van creatieve, inventieve en ervaren mensen om de transitie uit te voeren en over te dragen aan de fabriek. En daar ontbreekt

het soms aan. Vanuit de klant bezien is het raadzaam om al na te denken over de transitie voordat men aan de slag gaat met het contract. Werk aan allebei de kanten met ervaren transitiemanagers en zorg dat je de boel op orde hebt. Webbased tools zijn daarbij een vereiste als ondersteuning. Daarnaast is voor zowel klant als leverancier heldere communicatie cruciaal.Licht alle stakeholders in een vroeg stadium in en niet pas op het laatste moment.” MARJOLEIN STRAATMAN [email protected]

Bij Panda hebben we de formule om uw OMZET te verhogen:

EENVOUD + MARGE + CONTROLE =

PANDA CLOUDOFFICEPROTECTION

PANDA CLOUDPARTNERCENTER Partner management console

Cloud-gebaseerde bescherming voor uw klanten

Panda GateDefender Integra eSeries NIEUW Geïntegreerde, flexibele beveiliging en zakelijke connectiviteit. De nieuwe Panda GateDefender Integra eSoho en eSB bieden de meest complete gateway beveiliging aan (Firewall, VPN, anti-spam, anti-malware, web- en contentfiltering) en verbeteren de connectiviteit aanzienlijk. FIREWALL

WEB FILTER

ROUTINGBELEID

ANTI-SPAM

VPN

HOTSPOT

3G CONNECTIVITEIT

ANTI-MALWARE

QoS

IPS

NIEUW

IT-RESELLER?

Kom naar het Panda Cloud Event in het Aviodrome en ontdek onze nieuwe oplossingen! Meer info: www.pandaevents.nl

De nieuwe manier van beheren, monitoren en ondersteunen van IT-systemen. De nieuwe Panda Cloud Systems Management helpt u de situatie onder controle te houden en zorgt ervoor dat problemen niet de overhand krijgen. Blijf problemen voor! SYSTEEM INVENTARISATIE

MONITORING & CONTROLE

COMPUTER- & SYSTEEMBEHEER

Voor meer informatie of een demo: 0183 619 228 / [email protected]

ONDERSTEUNING OP AFSTAND

UITGEBREIDE RAPPORTAGES

ICT SOLUTIONS SLIM INVESTEREN EN UP-TO-DATE BLĲVEN. Nummer 2, september 12

Recommend Documents