16 juni 2006 - 57e jaargang no. 23
Binnen de periode die ervoor uitgetrokken was, 29 mei – 9 juni j.l., is de staat waarin de productie- en aanverwante faciliteiten van Paranam Operations en de Brokopondo Krachtcentrale verkeren, middels een AWA risicoanalysemethode geëvalueerd door een team van Asset Integrity Auditors. Van 5510 detail-
analyseformulieren voor de faciliteiten bevatte meer dan de helft (± 3000) geen op- of aanmerkingen die aanleiding geven tot het ondernemen van acties. Coördinator Bill Faragher, die in AWA de Reliability and Maintenance Manager is, heeft zich bijzonder tevreden getoond over de goede organisatie en de medewerking die de auditors kregen van Suralco – medewerkers. Van het team maakten tweeëntwintig externe auditors, een lokale expert en zestien Suralco engineers van E/I, Mechanical and Civil Engineering disciplines deel uit. Reliability and Central Engineering Superintendent Rudi Liems was de SPA (Sin-
gle Point Accountable) person. Het resultaat van de Asset Integrity Audit is een voorlopige schatting van US$ 43 miljoen, uit te geven aan rehabilitatie die verdeeld is over vier perioden: ¾ US$ 7 miljoen, zo spoedig mogelijk; ¾ US$ 8 miljoen, binnen een jaar; ¾ US$ 20 miljoen, in een periode van één tot drie jaar; en ¾ US$ 8 miljoen, in een periode van drie tot vijf jaar. Van het geraamde bedrag was al ruim US$ 2 miljoen gebudgetteerd voor de eerste periode. Er zullen actieplan1
Bauxco Nieuws no. 23 - 16 juni 2006
nen voor prioriteitsgebieden worden opgesteld, die uit de te verkrijgen extra geldmiddelen van US$ 41 miljoen moeten worden uitgevoerd in de komende vijf jaar. Deze uitgaven zullen Suralco in staat stellen realistische productieplannen te maken met bestaande faciliteiten, die een hoge graad van bedrijfszekerheid (reliability) hebben en daarbij onze waarden en normen onderschrijven. De aanbevelingen van de auditors staan op de AWA website voor asset integrity en kunnen geraadpleegd worden door Reliability Engineers,
Planners, Process Area Supervisors (PAS’s), afdelingshoofden en Division Managers. De audit betrof zes protocollen: • Power Distribution System • Combustion Safety Systems • Civil Infrastructure • Powerhouse and Plant Utilities. • Over Pressure Protection Systems • Pressure Vessel Integrity Assurance.
Facility integrity is a fundamental driver to our financial success. The production capability of AWA Atlantic’s facilities is dependent upon the effectiveness of our total maintenance program. Maintenance cost is a significant component of the costs of production and sustaining facility integrity directly influences the future requirements for sustaining capital investment.
EHS Staff Engineer Steve Mannes, links, kijkt toe terwijl de Refining Shift Foremen Calcination, Robert Mando en Arvind Doerdjan, de wegbarricades verwijderen.
De weg tussen de Pan Filter Building van Calcination en de 50L olieopslagtank is op maandag 12 juni j.l. weer opengesteld voor voetgangers en voertuigen. De weg werd enkele weken geleden afgesloten omdat er liquor via de uitlaat van de Pan Filter Building in de atmosfeer terechtkwam en op de weg spatte. Dat leverde slip- en verbrandingsgevaar op. De liquor kwam in de luchtstroom terecht, terwijl hij in de vloeistofstroom moet meegaan. Eerst werden ‘blinds’ geïnstalleerd als layer of protection, een soort deksels om de liquor ervan te weerhouden de verkeerde weg te volgen. Die
installatie ging samen met een strak schoonmaakschema voor alle pijpleidingen en de pan filter vacuum receivers. Daarna werd in samenspraak met een externe Alcoa consultant een engineering solution ontworpen, waarbij in drie fasen modificaties werden aangebracht. Er zijn verschillende situaties in scène gezet (waaronder een worst case scenario) om de oplossing te testen. Het resultaat was positief, dus konden de wegbarricades door medewerkers van Calcination worden verwijderd. Hierbij was een vertegenwoordiger van EHS aanwezig.
2 Bauxco Nieuws no. 23 - 16 juni 2006
V.r.n.l. Robert Mando, Arvind Doerdjan en Steve Mannes.
AWA Reliability and Maintenance Manager Bill Faragher spreekt van ‘flat progress’ als hij de resultaten van de jongste work sampling vergelijkt met die van de zes voorgaande productiviteitsmetingen die van 2002 tot 2005 in ons bedrijf zijn gehouden.
Twaalf observers hebben in het kader van de meting, die van 31 mei tot 6 juni j.l. gehouden werd, vele kilometers afgelegd. Ze hebben iets meer dan 13.000 observaties gedaan in de Refinery, Port Operations en Services-afdelingen. De AWA Manager dankte hen voor hun inzet. Aan het eind van zijn presentatie, op 8 juni j.l., kregen de observers een certificaat. Suralco staat momenteel op de laatste plaats van de zes AWA Atlantic locaties als het gaat om maintenance werkuren per metrieke ton geproduceerde alumina. Ons bedrijf neemt de vijfde plaats in wat de reliability en maintenance materiaalkosten per metrieke ton betreft. “If you don’t improve, you will lose ground in the BU, as other locations strive to improve”, is de waarschuwing van Bill Faragher. Deze constatering wordt ter harte genomen door ons management.
De metingen hebben betrekking op maintenanceactiviteiten. De overall progress in Direct Work voor Suralconiërs en contractwerknemers is nu 54.03 procent. Voor eerdergenoemde periode was de score 52.39 procent.
Aan het resultaat van de zevende work sampling zijn uiteraard improvement opportunities gekoppeld. Eén daarvan is dat het van essentieel belang is het contractorbedrijf Kier/ CCC te betrekken bij de planning, uitvoering en follow-up van productiviteitsmetingen. Dit bedrijf wordt namelijk het grootste deel van Suralco’s bestedingen aan reliability en maintenance toebedeeld. Een andere opportunity is dat elke area specifieke plannen opstelt om inefficiënties te verminderen en performance indicatoren positief te beïnvloeden, een proces waarbij feedback gegeven moet worden aan alle medewerkers. De kosten van reliability en maintenance kunnen omlaag gebracht worden door een betere inspectie en hergebruik van onderdelen en door verbetering van productiviteit. Een deel van de improvement opportunities is bekend, omdat ze al na eerdere metingen werd
opgesomd. Zo moet er vebetering komen in de werkorganisatie (planning and instruction; waiting; getting tools and materials, en traveling). De supervisory control op breaks, personal time en late starts/early quits moet effectiever worden toegepast. Bill Faragher heeft het management van Suralco aanbevolen de ‘recommended practices for contractor management’ over te nemen. Ze zijn opgesteld door het AWA Global Focus Team. Suralco heeft wat de work samplings in AWA Atlantic betreft dit jaar de spits afgebeten met deze productiviteitsmeting. San Ciprián start op 10 juli, op 18 september is het begin van de work sampling in de refinery van Poços de Caldas gepland, voor Point Comfort is 30 oktober genoteerd en voor Jamalco 4 december 2006. 3
Bauxco Nieuws no. 23 - 16 juni 2006
De verbouwing van de Paranam-polikliniek vordert gestaag, maar brengt veel overlast met zich mee voor mensen die van de medische dienstverlening gebruik willen maken, en ook voor de dienstverleners. In de afgelopen week zijn de werkzaamheden uitgebreid met de aanpak van het interne deel van de ruimte, zoals de wachtkamer en de administratie. Overlast, onder meer in de vorm van stof, lawaai, verstoorde bewegingsvrijheid en tijdelijke verplaatsing van medewerkers, is volgens Medical Director Clement Bailey onvermijdelijk. Hij vraagt dan ook begrip voor het ongerief. Het pluspunt dat er tegenover staat, is dat de kwaliteit van de service aan de klanten voor de toekomst gegarandeerd is. De verbouwing, die tevens een uitbreiding van de polikliniek inhoudt, is de tweede fase van het synergy project van samensmelting van de medische diensten van Suralco en BHP Billiton Maatschappij Suriname. De eerste fase, die op 1 april j.l. begon, betrof de hulpverlening aan gepensioneerden en andere rechthebbenden van BHP BMS, die sinds die datum plaatsvindt in de Suralco – polikliniek aan de Van ’t Hogerhuysstraat. Als de tweede fase afgerond is, komen zeven medische dienstverleners van Onverdacht over naar Paranam. Het patiëntenbestand zal naar verwachting met 75 procent toenemen.
Ricardo Lioe A Joe
Op 7 juni j.l. herdachten twee medewerkers het feit dat ze 30 jaar in dienst waren bij ons bedrijf. Ricardo Lioe A Joe is Senior General Mechanic in Precipitation. Op vijf maanden na, aan het begin van zijn dienstverband, is Ricardo steeds verbonden geweest aan deze afdeling. ‘Honkvast’ is Ramidin Roebijat, want hij heeft constant in dezelfde area gewerkt, Calcination. Ramidin is Junior Process Operator Refining. Wij feliciteren deze jubilarissen van harte en wensen hun veel succes toe in de voorzetting van hun dienstbetrekking.
Ramidin Roebijat 4 Bauxco Nieuws no. 23 - 16 juni 2006
Dit artikel is fictie, maar het is gebaseerd op een echte gebeurtenis. Het verhaal helpt ons ethische kwesties te herkennen en wijst ons erop hoe belangrijk acties van medewerkers zijn bij het handhaven van Alcoa’s reputatie van behoorlijke, eerlijke zakelijke praktijken. Enkele machines in een bedrijfslocatie functioneerden voor het grootste deel van de tijd niet optimaal, waardoor het behalen van gespecificeerde targets werd verhinderd. De targets lagen altijd tussen de vijf en tien, terwijl ze vijfentwintig behoorden te zijn. De supervisor gaf de operators de opdracht om ‘25’ aan te geven op de quality testing forms die dagelijks moesten worden bijgehouden, voor het geval de klant of het management ertoe zou besluiten het papierwerk te auditen. De operators namen deel aan een ethics and compliance training session waarin het accent gelegd werd op het belang van eerlijke rapportage van gegevens, het niet vervalsen van data. Later weigerden een team leader en een operator de gegevens betreffende hun machine te verdraaien, hoewel ze in een eerder stadium gevolg hadden gegeven aan de opdracht van de supervisor de door hem gewenste target in te vullen. Wat gebeurde? De supervisor gaf de team leader de instructie dat ze geen materialen voor de operator mocht helpen aanschaffen. Hierdoor kreeg de operator meer werk waarmee uiteraard meer tijd gepaard ging. Operator en team leader konden niet meer zo productief zijn als daarvoor, toen ze nog als team opereerden. De supervisor dacht dat dit een goede manier van represaille was tegen de operator en de team leader, een soort straf voor het feit dat ze weigerden onjuiste gegevens in hun files op te nemen. Hierbij dacht de supervisor dat
er niet al te veel aandacht voor de kwestie zou worden getrokken. In een later stadium kwam de supervisor er niet onderuit de machines te laten repareren na de weigering van de operator en team leader om onjuiste gegevens vast te leggen. Alle andere operators waren opgelucht dat ze eindelijk weer accurate data konden invullen. Iemand in de productielijn heeft vervolgens de Ethics and Compliance Line op de hoogte gesteld van de situatie. De supervisor werd overgeplaatst nadat een onderzoek de subtiele represaille, die het gevolg was van het vervalsen van procesgegevens, aan het licht had gebracht. Onthoud deze key points ⇒ Niemand mag ooit een Alcoa-medewerker vragen wetten te overtreden of tegen de waarden, policies en procedures van de onderneming te handelen. ⇒ Elke medewerker die in goed vertrouwen advies zoekt, bezorgdheid uit of onbetamelijk gedrag rapporteert, handelt op de juiste manier. ⇒ We willen een klimaat van heldere, eerlijke en tijdige communicatie. ⇒ Alcoa verbiedt alle personeel om welke vorm van actie dan ook tegen een medewerker te ondernemen als deze in goed vertrouwen een zorgpunt rapporteert. Subtiele of openlijke represaille wegens rapportage of wegens weigering Alcoa’s waarden opzij te zetten, is in geen geval acceptabel. Als u weet hebt van een specifieke situatie die doorgegeven moet worden, kunt u hierover van gedachten wisselen met uw supervisor of de HR Manager of rapporteren aan de Legal–afdeling of de Ethics and Compliance Line. Kijk uit naar de geupdate Alcoa Guide to Business Conduct en volg de Do What’s Right and Retaliation Training in 2006. Er is online een Interactive Guide to Business Conduct op de Ethics and Conduct portal page van de Global Compliance Community.
5 Bauxco Nieuws no. 23 - 16 juni 2006
Alcoa of Australia heeft vrijwillig Environmental Improvement Plans (EIPs) uitgegeven voor elk van haar refineries en mijngebieden in WestAustralië. In de milieuplannen, opgesteld met inbreng van lokale gemeenschappen bij de bedrijfslocaties, zijn targets opgenomen, alsook acties voor environmental performance in de komende twee jaar. De plannen behelzen alles, vanaf waterconservering en afvalmanagement tot luchtkwaliteit, geluidsoverlast, energie-efficiëntie en grondbeheer en –rehabilitatie. De managing director van Alcoa of Australia, Wayne Osborne, zegt dat de EIPs een public statement van Alcoa’s intenties zijn die de onderneming erop vastpinnen verbeteringen door te voeren die verder gaan dan de formele concessievoorwaarden. Van de werkgroepen die de EIPs hebben opgesteld, maakten bewoners van de gebieden, Alcoa-medewerkers en vertegenwoordigers van lokale besturen en NGO’s deel uit. Ze zullen ook de uitvoering van de milieuplannen monitoren.
“Haciendo realidad los sueños” of “Turning dreams into reality” was het thema van een expositie van Alcoa Spain, georganiseerd in verband met de vijfentwintigste verjaardag van het alumi-
Het kan het beslissende moment van de wedstrijd zijn. Je hart bonkt in je keel, het koude zweet breekt uit. Ook al is het stadion bomvol, jij staat daar in je eentje. Oog in oog met een vastberaden schutter. Die schutter moet het ook alleen doen, maar heeft ten minste de statistiek aan zijn zijde. Want volgens de cijfers gaan er nog altijd meer strafschoppen in dan er door een keeper worden tegengehouden. Volgens Geert Savelsbergh, bewegingswetenschapper aan de Vrije Universiteit Amsterdam, heeft dat alles te maken met hoe doelmannen kijken. Sommigen staren te lang, anderen kijken te kort en een volgende richt zijn ogen op de
niumcomplex in San Ciprián. Fernando Blanco, minister van Innovatie en Industrie, en Leandro Guillen, president van Grupo Alcoa España, waren bij de opening van de tentoonstelling aanwezig. Geïllustreerd werd hoe Alcoa en aluminium hebben bijgedragen aan de ontwikkeling
De Australische minister Norm Marlborough (midden) met Alcoa of Australia Managing Director Wayne Osborn en Janet Moore, een vertegenwoordiger van de gemeenschap in de Kwinana EIPwerkgroep.
van de gemeenschap. Op de expositie was er een reproductie van het vliegtuig van de Wright Brothers. Met audiovisueel materiaal werd de ontwikkeling van de commerciële luchtvaart aangegeven, vanaf de eerste trans-Atlantische vlucht van Charles Lindbergh aan boord van “The Spirit of St. Louis”. Uiteraard waren er ook details van de maiden flight van het grootste bestaande vliegtuig, de Airbus A380. San Ciprián is de grootste bedrijfslocatie van Alcoa in Spanje. In totaal heeft Alcoa in dat land ongeveer 4500 medewerkers in veertien productiecentra.
Bewegingswetenschappers van de Vrije Universiteit filmden onervaren studenten terwijl ze een poging deden een aantal penalty’s tegen te houden.
6 Bauxco Nieuws no. 23 - 16 juni 2006
verkeerde zaken. Eén ding is volgens Savelsbergh zeker: kijk je te lang, dan ben je te laat. Duik je te vroeg, dan ben je overgeleverd aan kans. De kunst is om zoveel mogelijk informatie uit het lijf van de schutter te halen, voordat hij schiet. Savelsbergh: ,,Dat moet wel erg snel, want tussen het moment dat een speler de bal op de stip legt en zijn voet de bal raakt, zitten pakweg vier seconden.” Enkele jaren geleden testte Savelsbergh het kijkvermogen van ervaren en minder ervaren keepers met behulp van een computerspel. Dat bestond uit 63 korte clips van voetballers die een penalty namen, recht op de speler van het spel
Vervolgens mochten sommigen van hen in het lab oefenen, tegen schutters van het tweede team van PSV.
af. Ze schoten de bal linksboven, linksonder, middenboven, middenonder, rechtsboven of rechtsonder in het doel. Het waren spelers van het tweede team van PSV, die Savelsbergh een hele dag met een camera in het doel filmde. De keepers kregen verschillende filmpjes te zien en moesten met een ruk aan de joystick aangeven welke hoek ze in zouden duiken en wanneer. Niet verrassend deden de ervaren keepers het beter dan hun meer onervaren collega’s. Opvallend was dat zij hun duik een stuk later inzetten. ,,Trokken de onervaren doelmannen gemiddeld een halve seconde voor de aftrap aan hun joystick, de professionals bewogen die pas twee- tot driehonderd milliseconden voor het schot”, zegt Savelsbergh. Bovendien keken ze anders. De ogen van de profs zwierven als het ware over het lichaam van hun opponent, beginnend bij het hoofd en eindigend bij de voeten. Hoe meer de ogen zwierven, hoe beter de scores van de keepers. Savelsbergh kon de oogbewegingen volgen door middel van een kleine camera en een spiegeltje gericht op de ogen van de doelmannen, beide bevestigd aan een hoofdband. De minder goede keepers fixeerden hun blik vooral op één punt. Bijvoorbeeld op de ogen of de heupen. Dat ‘zwerfgedrag’ van de ogen gebruiken twee studenten van Savelsbergh nu in een volgend experiment. Hun vraag is of keepers beter kunnen worden als zij hun ogen leren zwerven. Paulien van Kampen en Peter van Gastel lieten - onervaren - medestudenten in het echt en virtueel keepen. Op het gras moesten zij hun beginnerskunsten vertonen. Van Kampen en Van Gastel filmden hun proefpersonen en hielden precies bij wie wat waar tegenhield. In het lab werd vervolgens tweederde van hen getraind. De overige tien studenten vormden de controlegroep en kregen geen training.
De twintig die wel het lab in gingen, werden verdeeld over twee groepen. De eerste kreeg simpelweg de filmpjes van de penalty’s te zien en mocht de ballen met de joystick proberen te ‘stoppen’. De proefpersonen uit de tweede groep kregen wat extra hulp. Zij zagen in de clips een lichte vlek over het lichaam van de schutter bewegen. Geleidelijk verschoof die van het gezicht, via het bovenlijf en de heupen richting voeten, op dezelfde manier als de ogen van de beste keepers uit het vorige onderzoek. ,,In het begin raakten de meesten nogal in de war van die rare vlek, die ze eerder afleidde dan hielp”, vertelt Paulien van Kampen. ,,Maar daarna keken ze er volgens eigen zeggen dwars doorheen.” Aan de oogbewegingen van de studenten leidden Van Kampen en Van Gastel echter af dat ze niet door de vlek heen keken, maar die juist volgden. Zonder dat ze het zelf doorhadden. Na de training in het lab bleken deze studenten een stuk beter geworden te zijn. Ze bewogen hun joysticks in vier van de tien gevallen naar de goede hoek. Bij acht van de tien strafschoppen zaten ze soms te hoog of te laag, maar kozen wel de goede kant. De zonder vlek en ongetrainde studenten bakten er echter nog steeds bijzonder weinig van. Hoe de proefkeepers het in een echt doel, op het gras doen, moeten Van Kampen en Van Gastel nog testen. ,,Het lijkt er dus op dat de kijktraining helpt”, zegt Savelsbergh. ,,Wat we hier-
Terwijl de studenten de bal met hun joystick probeerden ‘tegen te houden’, werden hun oogbewegingen door de onderzoekers in de gaten gehouden via een kleine camera, bevestigd aan een speciaal hoofddeksel.
na natuurlijk graag willen doen, is onderzoeken of we met deze methode jeugdkeepers beter kunnen maken.” Maar profs kunnen er ook gemakkelijk mee oefenen. Elk filmpje duurt circa vier seconden, dus veel tijd zijn ze niet kwijt met een flinke sessie. Ze kunnen er zelfs thuis even voor gaan zitten, tijdens een verloren half uurtje. ,,Jammer is alleen dat voetballers nogal conservatief zijn”, vindt Savelsbergh. ,,Ze houden niet zo van nieuwe dingen. De meeste keepers doen maar wat; ze kiezen gewoon een hoek. Zonder echt gebruik te maken van de informatie die voorhanden is, zoals de stand van het stambeen van de schutter, die echt wel wat over de richting van de bal zegt. En veel spelers kijken domweg - vaak nog hartstikke opvallend ook - naar de plek waarheen ze bal willen schieten. Maar ja, als de ogen van alle keepers straks door en door getraind zijn, blijft er weinig lol over voor degenen die de strafschoppen moeten nemen. En veel voetballers vinden dat nu al niet leuk. Tip voor hen, volgens Savelsbergh: zorg dat de keeper zo weinig mogelijk informatie uit je lijf kan halen. Nu kunnen spelers zichzelf moeilijk onzichtbaar maken, maar een deel kunnen ze wel degelijk verbergen. ,,Ken je die reclame waarin Luca, voordat hij een penalty neemt, zijn shirt over zijn hoofd trekt? Nou, dat is de beste manier om te schieten. Zo verraden in ieder geval de ogen niks.”
Veel mannen vinden voetbal en bier een gouden combinatie. Geen wonder dus dat miljoenen flessen en blikjes bier weer klaar staan, nu het wereldkampioenschap voetbal aan de gang is. Psychologen van de universiteit van Sussex onderzochten wat nou precies het verband is tussen voetbal en bierconsumptie. En natuurlijk, het blijkt allemaal te maken te hebben met het mannelijk ego. De onderzoekers hielden diepte-interviews met mannen tussen de 18 en 21 jaar, en ontdekten dat bierdrinkende, voetbalkijkende mannen in het algemeen zelf niet zo goed zijn in sport. Ze denken hun mannelijkheid te kunnen bewijzen door te spelen met hun gezondheid, oftewel: door veel bier te drinken. De naïeve onderzoekers denken dat de bierconsumptie zal dalen als de jongemannen nieuwe sporten leren, waarin ze wél bedreven zijn. Noorderlicht Nieuws
7 Bauxco Nieuws no. 23 - 16 juni 2006
Een langdurig bestaande diabetes (suikerziekte) kan resulteren in beschadiging van diverse organen. Deze complicaties zijn veelal het gevolg van een jarenlang te hoge bloedsuiker. Daarom is het van belang om met behulp van medicijnen deze bloedsuiker zo goed mogelijk te regelen, zodat ze op een normaal niveau blijft. Onderzoek heeft uitgewezen, dat hoe beter de bloedglucose op het normale niveau wordt gehouden, des te langer de complicaties kunnen worden uitgesteld. Bloedvaten De wanden van de kleinere bloedvaten worden het snelst beschadigd. Dit heeft voornamelijk schade aan de bloedvaten in de ogen en de nieren tot gevolg. Ook de grote bloedvaten kunnen aangedaan worden, hetgeen een grotere kans op hart- en vaatziekten met zich meebrengt. Aderverkalking, hartinfarcten, hersenbloedingen en verhoogde bloeddruk komen daarom bij diabetes patiënten vaker voor. Oog
nieren hun zuiverende functie uitoefenen. Afbraakprodukten van eiwitten en andere stoffen kunnen niet meer door de nieren verwerkt worden en komen in het bloed terecht. De patiënt heeft ook hier weinig klachten van, maar het is wel te meten in het bloed en de urine. Uiteindelijk is nierdialyse (nierspoeling) nodig en eventueel zelfs niertransplantatie. Zenuwen Verhoogde bloedglucosewaarden tasten ook de verschillende zenuwen aan. Klachten als gevoelsstoornissen, tintelingen, spierzwakte en kuitkrampen kunnen hierbij voorkomen. De stoornissen aan de zenuwen zorgen er uiteindelijk voor dat ook het pijngevoel minder goed wordt. Dit heeft tot gevolg dat eventuele beschadigingen en/of infecties in de voet niet meer gevoeld worden. Een goede verzorging van de voeten is daarom van belang. Voetverzorging Omdat in de voeten zowel de zenuwen als de bloedvaten aangedaan kunnen zijn, is het van groot belang de voeten goed te controleren. Controle van de voeten op wondjes enz. dient voornamelijk door de patiënt zelf te gebeuren. Hij of zij kan dit doen door dagelijks de voeten te inspecteren op bijvoorbeeld wondjes en ingegroeide teennagels. Let ook op oneffenheden als steentjes in de schoenen. Het is eveneens van belang om extreme temperaturen te vermijden.
retinopathie als gevolg van diabetes
Het dunner worden van de bloedvaatjes in het netvlies heeft tot gevolg dat er lekkage van bloed door de bloedvaatjes heen kan optreden. Stukjes netvlies kunnen afsterven (retinopathie) met als uiterste gevolg blindheid. Hoe beter de bloedsuiker wordt gecontroleerd, des te kleiner de kans dat deze complicatie ook werkelijk optreedt. Het is daarom belangrijk om regelmatig gecontroleerd te worden door een oogarts. Retinopathie als gevolg van diabetes Stoornissen in de kleine bloedvaatjes van de nier veroorzaken nierafwijkingen. Dit levert in het beginstadium nog geen klachten op. Hoe langer de afwijkingen bestaan en ernstiger worden, des te slechter kunnen de
röntgenfoto van een voet
bewerkt naar www.umcn.nl
8 Bauxco Nieuws no. 23 - 16 juni 2006
