HWBP Vakdag Kennis & Innovatie 26 juni 2014 - verslag Ellen Tromp, Michelle Hendriks (met input van derden) Op donderdag 26 juni werd de eerste vakdag Kennis & Innovatie gehouden door het HWBP. Zo’n vijftig mensen vanuit de driehoek (keringbeheerders, kennisinstellingen en bedrijfsleven) namen deel aan deze dag. Erik Kraaij (plv. programmadirecteur HWBP) trapte de dag met het benoemen van de eerste successen op het vlak van kennis en innovatie en uitdagingen voor het komende jaar. Hierna was de beurt aan een zestal (inhoudelijke) workshops, allen gericht op het benutten van nieuwe kennis, procesinnovaties of productinnovaties. Aan het einde van de ochtend reflecteerden Frank den Heijer (kennisambassadeur) en Jelke Jan de With (voorzitter Taskforce Deltatechnologie) op de ochtend. Beiden waren het er over eens dat er kansen liggen om het HWBP sneller, beter en goedkoper uit te gaan voeren dan we tot nu toe deden, maar dat we met z’n allen de handschoen echt moeten oppakken om deze kansen te verzilveren. Hierbij was de boodschap dat het een kwestie is van DOEN, met respect voor elkaars belangen. Over een jaar komen we weer bijeen met alle partijen om te zien of en hoe we daar in slagen. Hieronder staan de resultaten van de 6 workshops/ carrousel kort samengevat. Dit verslag, deelnemerslijst en de presentaties zijn te vinden op: www.hoogwaterbeschermingsprogramma.nl > Documenten/Publicaties > Kennis en innovatie
Een dijk van informatie Goede en betrouwbare informatie over waterkeringen vormt de basis van alle waterveiligheidsprocessen. Het slim benutten van de technische mogelijkheden van data en informatiemanagement leidt tot enorme kostenbesparingen in verbeterprojecten. Dit geldt ook voor de uitvoering van het HWBP. Verbetering van de uitwisseling van informatie tussen alle partners in de sector is daarvoor noodzakelijk. Daarbij moeten we niet alleen kijken naar techniek en proces, aspecten rondom governance spelen een cruciale rol. Na een kort voorstelrondje en inleidende presentaties over de visie op informatievoorziening rond waterkeringen en de relatie met Life Cycle Management is aan de hand van stellingen in twee groepen doorgepraat. Geconcludeerd wordt dat informatie-uitwisseling niet vanzelf goed gaat. Door verbetering van informatie-uitwisseling zowel binnen de organisaties van keringbeheerders als tussen de verschillende partners is veel winst te halen. Uit discussie blijkt dat elke beheerder zijn eigen informatiesysteem heeft en dat informatie die in een HWBP project wordt verzameld ook in andere processen wordt gebruikt. Als informatie-
uitwisseling goed wordt uitgelijnd op de waterveiligheidsprocessen ontstaat ruimte voor nieuwe en slimme meet- en rekentechnieken. De informatievraag van beheerders is op dit moment echter nog vaak gekoppeld aan bestaande, vaak conservatieve, werkwijzen en rekenmethoden. Nieuwe meetsystemen kunnen soms informatie aanleveren die niet direct in bestaande modellen gebruikt kan worden. Om de volledige potentie van de nieuwe informatie te gebruiken zijn soms zelfs nieuwe modellen nodig. Ook voor de toepassing van Life Cycle Management wordt geconcludeerd dat er veel mogelijkheden voor vergroting van de doelmatigheid van investeringen in verbeterprojecten op de plank liggen wanneer de governance goed wordt georganiseerd. LCM heeft immers betrekking op alle fasen van de levenscyclus van een kering. De financiering van werkzaamheden van deze verschillende fasen ligt echter bij verschillende organisaties. Het afstemmen van de randvoorwaarden en kaders die zij ieder opgelegd krijgen (waaronder de governance en financieringsstructuur) zijn complicerende factoren in de realisatie van LCM. Met dank aan: Han Knoeff, Gert Leene en Wouter Zomer
HWBP 2015-2020: uitdagingen Met Prinsjesdag 2014 wordt het Hoogwaterbeschermingsprogramma 2015-2020 bekend gemaakt. Maarten Borgdorff van de programmadirectie HWBP gaf een toelichting op de manier waarop deze programmering tot stand is gekomen. Met name voor de deelnemers vanuit kennis en markt gaf dit een eerste kijk in de keuken van het HWBP. Hoe wordt bepaald welke van de 177 projecten als eerste aan de beurt zijn? Wat is de input? Welke uitgangspunten gelden daarbij? In de presentatie werd dit stap voor stap doorlopen: prioritering van projecten, beschikbaar budget over de jaren heen, raming en planning van projecten binnen deze kaders. Naast toelichtende vragen kwamen ook verschillende discussie- en aandachtspunten naar voren. Deelnemers signaleerden bijvoorbeeld de uitdaging om in 2021 (als het jaarlijks budget flink zal stijgen) echt in staat te zijn om de beschikbare middelen uit te geven. Men vroeg zich af hoe groot het risico is dat het budget ‘vervalt’ als we het dan niet opmaken. Het zou goed zijn om steeds inzichtelijk te maken (ook voor markt en kenniswereld!) hoe de planning en realisatie uitgaven zich tot elkaar verhouden. Dit zou de urgentie duidelijk maken om echt te versnellen en goedkoper te werken. Als suggestie werd ook genoemd om de cijfers (km's en km-prijs betreft, gelet op de ambitie van % goedkoper en sneller) van HWBP-2 en het nieuwe HWBP in elkaar te schuiven. Dan zou je nu meteen al zien dat er een uitdaging is. Er werd ook gediscussieerd over de fasering van projecten. Een deelnemer vond de MIRT-systematiek beperkend voor innovatie. Anderen zagen het als een prikkel om juist een strakke fasering van 2-2-2 in de programmering te zetten. Alle deelnemers waren het erover eens dat het voortrollend karakter van het programma, waarbij we nu al weten welke projecten gaan starten een goed hulpmiddel is om vroegtijdig met elkaar mee te denken en gemeenschappelijke vraagstukken te benoemen. De programmadirectie kan dit faciliteren door het programma (inclusief de urgentie van de latere projecten) goed te communiceren richting partners. Kennisinstellingen kunnen dan zien welke opgaven eraan komen, waar kennis voor nodig is. Marktpartijen kunnen zich goed voorbereiden en vooraf meedenken. Met dank aan: Maarten Borgdorff en Michelle Hendriks
Procesinnovatie: hoe doe ik een project in 3 jaar in plaats van 8. Twintig deelnemers houden zich bezig met de vraag: Hoe doe ik een project in 3 jaar in plaats van 8? Deze vraag is actueel bij het aardbevingsgevoelige traject Eemshaven - Delfzijl, gelegen binnen het beheergebied van waterschap Noorderzijlvest. Aan de hand van twee concrete voorbeelden wordt gezocht naar de echte procesversnellers. De uitdaging bij de casus Deltaplan Grote Rivieren (1995) is om een complexe rivierdijk in 1,5 jaar te versterken, waarbij er slechts 3 maanden beschikbaar zijn voor de verkennings- en planuitwerkingsfase samen. De tweede casus gaat over een rioolwaterzuivering in New York City (2012), gelegen op een terrein van 35 hectare, met de uitdaging om deze vóór het volgende orkaanseizoen, hoogwaterbestendig te maken. Vier groepen verkennen de belangrijkste procesversnellers. Belangrijkste resultaten: Stel een ‘dedicated’ team met sterke leider(s) samen. Maak gebruik van speciale procedures (Crisis en herstelwet, noodwet). Betrek z.s.m. alle stakeholders inclusief marktpartijen. Vorm een lokaal samenwerkingsverband (b.v. in bouwteamverband). Prioriteer wensen / eisen en maak doelmatige keuzen. Spiegel met ervaringen in de droge infrastructuur (b.v. tunnel Maastricht, spoedaanpak wegen). Met dank aan: Marco Veendorp
Innovatie van A tot Z Het toepassen van innovaties is niet vanzelfsprekend. Gegeven de doelstellingen van het HWBP echter wel noodzakelijk. In de workshop hebben we nagedacht over de inzet van ENW bij de acceptatie van nieuwe kennis en producten en de creatieve sessie als hulpmiddel voor beheerders om in de precompetitieve fase met de Taskforce Deltatechnologie de oplossingsruimte voor versterkingsopgave te identificeren.
De workshop start met een inleidende presentatie waarin de relatie tussen een innovatieproces en de fasen van een verbeterproject wordt geschetst. Het innovatieproces zorgt ervoor dat een idee om
een probleem slimmer aan te pakken groeit tot een geaccepteerde oplossing. Het doel van een versterkingsproject is om vanuit een oneindige hoeveelheid oplossingen de meest doelmatige maatregel te realiseren. Programmadirectie HWBP biedt diverse tools aan om innovaties aan verbeterproject te koppelen. ENW heeft een rol in acceptatie van nieuwe kennis en technieken die in waterveiligheid worden toegepast. Over de rol van het ENW in het HWBP vinden diverse gesprekken plaats tussen Taskforce, programmadirectie HWBP en ENW zelf. Naar aanleiding van een voorstel van de Taskforce ontstaat in de zaal een levendige discussie. Wie is verantwoordelijk voor acceptatie van een nieuwe techniek, beheerder of ENW? Kan ENW vertellen welke techniek het meest kansrijk is, wanneer na functioneel specificeren verschillende partijen met innovatieve voorstellen komen? Is het mogelijk om, zoals de commissie Vrijling bij Rivierenland, een ENW commissie ‘niet-geaccepteerde technieken’ te installeren die keringbeheerders adviseert bij innovaties in versterkingsprojecten? Wat is de relatie tussen adviesteams van HWBP en een eventuele coach vanuit ENW? Marike Olieman (secretaris ENW techniek) geeft aan dat ENW van de verbeterprojecten is, maar wel een rol kan spelen als innovaties van de ontwikkel- naar de ontwerpfase gaan. Daarbij moet wel rekening worden gehouden dat ENW slechts 7 tot 8 keer per jaar bijeen komt, wat betekent dat de doorlooptijd van adviezen circa 3 maanden is. Wellicht is het mogelijk dat ENW samen met de programmadirectie HWBP een checklist voor acceptatie van nieuwe kennis en technieken in verbeteringsprojecten opstelt zodat de beheerder zelf al een QuickScan kan maken of er innovatietraject binnen het project haalbaar is. De ervaring met creatieve sessies is beperkt. Hoewel het idee goed klinkt en de eerste ervaringen positief zijn, klinken in de workshop ook kritische geluiden. Hoe zorg je dat de juiste mensen aan tafel zitten? Spaart het bedrijfsleven hun creatieve ideeën niet voor de competitieve fase? Geconcludeerd wordt dat we niet alleen maar vragen moeten stellen maar vooral gaan proberen. Op de volgende vakdag kunnen we op basis van de ervaringen kijken wat we kunnen verbeteren. Met dank aan: Han Knoeff, Marike Olieman, Jana Steenbergen & Ellen Tromp
Lessons Learned van Projectoverstijgende verkenningen De twaalf deelnemers aan deze workshop hadden verschillende interesses. Sommige meer inhoudelijk en informatief, anderen weer meer gericht op organisatie en aanpak. En er waren er die juist geïnteresseerd waren in de geleerde lessen tbv de aanpak van komende projectoverstijgende verkenningen. In de presentatie waren al enkele geleerde lessen benoemd. In de workshop zijn deze verder aangevuld en uitgewerkt.
Geleerde lessen: Niet alles in een project te vangen; soms projectoverstijgende aanpak nodig. Kennis en ontwikkeling van groot belang voor het programma. Geen apart budget voor onderzoek en innovaties. Dus innovaties in de projecten; in regeling 100% subsidie.
Wees zo snel mogelijk duidelijk over de scope, doe je (alleen) een technisch praktisch onderzoek of betrek je het gehele proces (werkwijzer, theorie, besluitvorming, implementatie,…); Bepaal je positie in het speelveld; wie zijn er bezig met soortgelijke zaken, wat is hun belang, hoe krijg je neuzen zelfde kant op, wie niet nodig? Bedenk goed of je met een programma of met een project bezig bent; Maak gebruik van netwerk en ervaring van deze POV Piping in volgende POV’en. Houd een creatieve sessie aan het begin van de rit (met deskundigen, belanghebbenden, enz.) om scope te verduidelijken en draagvlak te creëren Zorg voortdurend voor bestuurlijk draagvlak Resultaten moeten landen in het programma; maak helder wie daar verantwoordelijk voor is en op welke wijze dit wordt geregeld. Laat te allen tijde zien wat je doet, met wie en waarom; met andere woorden wees transparant en communiceer. Communiceer liever te veel dan te weinig!!
Met dank aan: Chris Griffioen en Jaap Schotkamp
Carrousel In een carrousel gingen de deelnemers bij drie onderwerpen in gesprek over welke vraag en aanbod er rond het onderwerp bestaat, welke goede voorbeelden en welke belemmeringen er zijn. (Stress)test Vraag en aanbod Het is nodig om meer kennis te ontwikkelen over falen van waterkeringen, zowel om modellen te kunnen verbeteren als om beter inzicht te krijgen in de werkelijke situatie in en om een kering. Een stresstest (ontwikkeld in het IJkdijk consortium) kan hiertoe bijdragen. Hier wordt in een ‘real life’ situatie de belasting stapsgewijs verhoogd. Om de stresstest aan te durven zal het een keer in werkelijkheid uitgevoerd moeten worden. Opties die hiervoor mogelijk geschikt zijn: kunstwerk in de Hollandse IJssel (HHSK), overlaat bij Dalem (WSRL), test op een flexibele kering. Wat gaat goed? Wat kan beter? Er zijn voorbeelden van testlocaties (bijvoorbeeld polder in Rijnland), die worden gebruikt om een techniek te testen. Maar nooit gaat dit om een kering die nog in functie is. Een echte dijk testen tot mogelijk falen is eng. Het is ook lastig, bijvoorbeeld in verband met infrastructuur in/op de dijk. De kosten van een stresstest kunnen hoog oplopen, maar door een goede business case te maken, er zoveel mogelijk kennis uit te halen (locatie specifiek én generiek) en eventueel ook internationale exposure zou dit wellicht een kansrijke aanpak worden. Kunstwerken Problematiek/vraag Hoe kan het dat het aantal afgekeurde kunstwerken zo groot is en de aandacht ligt bij de dijkversterkingen? Is deze balans juist of verstoord? Een nadere beschouwing over het kunstwerken probleem lijkt op zijn plaats, volgens de deelnemers. Gegevens over kunstwerken zijn beperkt beschikbaar en komen over het algemeen van verschillende mensen, niet centraal. Daardoor is onbekend welke vraagstukken precies spelen. Een van de veel voorkomende problemen is de overgang van kunstwerken naar grond. Kunstwerken zijn meestal multifunctioneel, waterveiligheid is zelfs vaak “bijzaak”. Integrale aanpak is noodzaak.
Aanbod De kennis is over kunstwerken is verspreid aanwezig bij de waterschappen. Het helpt om kennisuitwisseling tussen waterschappen/ projecten te organiseren. Er is ook een advies van de Taskforce Deltatechnologie over deze problematiek. Een stresstest kunstwerken of gebruik van een oud kunstwerk om theorie en praktijk te matchen kan inzicht vergroten. HHSK gaat een afgekeurd kunstwerk testen. Dit project kan een leerervaring voor andere waterschappen zijn. Wat gaat goed? Wat kan beter? Veel kunstwerken zijn “gewoon” onderdeel van het dijkvak dat is afgekeurd en worden als zodanig mee aangepakt in een project. Er zijn weinig voorbeelden van falen van kunstwerken en de gevolgen voor waterveiligheid zijn daardoor onbekend. Wel is er een voorbeeld van destructief onderzoek (Maasbanddijk). Onderzoek bij toetsing is erg summier, veel valt waarschijnlijk onterecht in “niet goed”. Blijkbaar is er onvoldoende aandacht bij “waterveiligheidsbranche” voor de kunstwerken. Een businesscase Kunstwerken heeft geen verder vervolg gekregen.
Gebiedsontwikkeling Vraag en aanbod Er ligt een (maatschappelijke) vraag om dijkversterkingen sneller te doen, maar ook om ze integraal aan te pakken met oog voor de ontwikkeling van een gebied. Dit lijkt een paradox, maar deelnemers geloven dat een project juist sneller kan als je van begin af aan de andere belangen betrekt. Hoe zorg je dat andere partijen (gemeenten, provincie, …) dan ook op tijd mee doen? Zij hebben vaak veel tijd nodig. Een mogelijke oplossing is om het HWBP vroegtijdig onder de aandacht te brengen, zodat men weet waar een dijkversterking eraan komt. Wat gaat goed? Wat kan beter? Er zijn al veel goede voorbeelden waar niet alleen de veiligheidsopgave bepalend was voor de oplossing. In Katwijk is een garage geïntegreerd in een dijk (al was dat wel een lang proces, het resultaat is goed). Provincies vragen vaak nu al ontwerpers om kansen in beeld te brengen. Waterschappen werken soms met gebiedsmanagers, die hun opgaven vroegtijdig op de agenda van partners zetten. Dit moet je al voor de start van je project doen. Ook het werken in IPMteams helpt, maar let wel op dat het niet alleen een onderwerp is voor de omgevingsmanager (ook projectleider en technisch manager). Nog te vaak wordt eerst de techniek uitgewerkt en de ruimtelijke ontwerper pas op het eind van het project erbij gevraagd. Ontwerpend onderzoek moet je vanaf het begin doen. Zo voorkom je dat integraliteit het sneuvelt onder druk van tijd en geld, terwijl je het gewoon binnen tijd/geld had kunnen meenemen in het project. Bij de uitvraag aan een markpartij kan ruimtelijke kwaliteit een van de EMVI-criteria zijn. Bij een te smalle uitvraag kan de marktpartij ook op eigen initiatief een visie geven op integraliteit/ruimtelijke kwaliteit. Goed voorbeeld: burgers mee laten bepalen (Ooijpolder). Met dank aan: Timo Cents, Michelle Hendriks, Wouter ter Horst, Hans van Leeuwen en Jos Wessels
