Hridroga - hartaandoeningen in Ayurveda

N I E UW S B R I E F V O O R A RT S E N E N T H E R A P E UT E N

Hridroga hartaandoeningen in Ayurveda Het hart neemt in Ayurveda een bijzondere plaats in. Het is een orgaan dat bij uitstek zowel met het fysieke lichaam als met het emotioneel-mentale lichaam verbonden is. Daarnaast is het hart de zetel van een aantal belangrijke levensprincipes. In Ayurveda wordt wel gezegd dat het hart de zetel is van Prana (levensenergie), van Ojas (het substratum van levensenergie in het lichaam) én van de geest (Manas). Bovendien is het hart zowel structureel als functioneel met meerdere Dhatu’s (lichaamsweefsels) en Srotamsi (lichaamssystemen) verbonden. Behandeling van en zorg voor het hart kan dus vele aspecten hebben. Dat is een belangrijk gegeven bij het bepalen van een behandelingsplan bij aandoeningen van het hart. Bij zo’n behandelingsplan dienen alle aspecten een plaats te krijgen in de vorm van richtlijnen en adviezen op het gebied van leefstijl, dieet, remedies en medicijnen, en geestelijke behandeling (meditatie, counseling, stressreductie, yoga, ontspanning, enzovoorts). Ayurveda kent traditioneel een aantal kruiden die bij uitstek het hart ondersteunen, waarvan de bekendste de plant Arjuna (Terminalia arjuna) is. Daarnaast kent Ayurveda vele zeer effectieve remedies voor zowel de structurele als functionele systemen waar het hart deel van uitmaakt. Zo zijn er bijvoorbeeld bewerkingen van Guggulu (Commiphora mukul), die in het bijzonder kunnen worden ingezet wanneer hart en bloedvaten negatief worden beïnvloed door een te hoog cholesterolgehalte.

Terminalia arjuna: ayurvedisch harttonicum

 Concept en behandeling  RASA VAHA SROTAS EN HET HART Wanneer we het over vaatziekten hebben, hebben we het vanuit ayurvedisch perspectief in eerste instantie over de Rasa Vaha Srotas. Het hart is een onderdeel van dat systeem, evenals aderen en slagaderen. Ook de lymfevaten behoren volgens Ayurveda tot de Rasa Vaha Srotas. Ayurveda behandelt de Rasa Vaha Srotas als een geheel eigen functionele en structurele entiteit in het lichaam (anatomie, fysiologie), met een uitgebreide beschrijving over de functies ervan, over klinisch onderzoek van dit systeem, alsmede over de beste remedies bij bepaalde aandoeningen en verstoringen. In dit artikel zullen we slechts kort op een aantal van deze aspecten kunnen ingaan. De meeste aandacht zal gaan naar beschrijving van het systeem – zodat de context beter begrepen kan worden – en op een aantal gangbare remedies bij hart- en vaatziekten. Een van de meest bekende daarvan is – zoals in de inleiding al gezegd – Arjuna, dat als monopreparaat voorgeschreven kan worden, maar ook in combinaties zeer bekend is, met name verwerkt in kruidenwijnen. Daarnaast worden hart- en vaatziekten heden vooral geassocieerd met een hoog cholesterol en triglyceridenniveau. Ook op dat gebied heeft Ayurveda effectieve remedies beschikbaar. Een voorbeeld van zo’n remedie die recentelijk ook veel aandacht buiten het gebied van Ayurveda gehad heeft, is Guggulu – een aan wierook gerelateerde harssoort die zich zeer effectief bewezen heeft bij het bestrijden van een te hoog cholesterolgehalte. Trifala is een bekend SPECTRUM 24- 1

VERDER IN DEZE UITGAVE  Productnieuws Abana en Arjuna rishta.............. blz. 5  Terminalia arjuna ayurvedisch harttonicum ........... blz. 6  Productnieuws Arjuna en Trifagul ...................... blz. 6  Holisan Agenda – Ons actuele aanbod van lezingen, workshops en seminars .............................. blz. 7

ayurvedisch mengsel van kruiden (in dit geval vruchten) dat voor vele doeleinden – reinigend en opbouwend – kan worden ingezet. In combinatie met Guggulu vormt het met name voor hart en bloedvaten een zeer goed middel bij een te hoog cholesterolgehalte. DE 7 DHATU’S EN 16 SROTAMSI EN HET HART In de ayurvedische anatomie en fysiologie wordt uitgegaan van een systeem van Dhatu’s (lichaamsweefsels) en Srotamsi (lichaamssystemen). De Dhatu’s kunnen verklaard worden als structurele weefsels, aanwezig binnen een functioneel systeem van voeding in steeds diepere lagen van het lichaam. De Dhatu’s voeden elkaar in een vaste volgorde. De Srotamsi kunnen verklaard worden als functionele lichaamssystemen, er zijn 16 van dergelijke hoofdsystemen. Zeven daarvan hebben de 7 Dhatu’s als hun structurele bouwmateriaal. In overzichtjes worden de moderne medische equivalenten – of wat daar het meest bij in De in deze nieuwsbrief opgenomen informatie is uitsluitend bestemd voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg.

de buurt komt – gegeven. Hoewel de zeven parallelle Srotamsi en Dhatu’s verschillende ‘afdelingen’ vormen, met aparte kruiden en remedies – afhankelijk van wat er precies uit balans is – worden ze in dit overzicht eenvoudigheidshalve bij elkaar getrokken. Men kan echter bijvoorbeeld bij een bepaalde aandoening van een Dhatu op een andere remedie uitkomen dan bij een aandoening van de overeenkomende Srotamsi. In Ayurveda worden lichaam en geest als niet gescheiden van elkaar gezien. Dhatu’s en Srotamsi hebben dan ook een emotioneel-mentale component of functie. Het hart maakt deel uit – structureel of functioneel – van verscheidene van deze Dhatu’s en Srotamsi. Het hart is bovendien bij uitstek een orgaan dat een emotioneelmentale component belichaamd, daar het volgens Ayurveda ook de zetel van de Manas is; de Manas is het complex van mentaal-emotionele belevingen. AGNI EN AMA Agni en Ama vormen centrale begrippen binnen Ayurveda. Agni staat voor spijsvertering en alle andere metabolische processen van transformatie binnen het lichaam. Men zou Agni kunnen vergelijken met moderne begrippen als (spijsverteringsen andere) enzymen, hormonen, neurotransmitters, enz. Met andere woorden: alle stoffen die bij omzettingsen verbrandingsprocessen in het lichaam betrokken zijn. Voor een optimale voeding van alle lichaamsweefsels en -cellen alsmede voor een optimaal functioneren ervan is een uitgebalanceerde en gezonde Agni van groot belang. Agni neemt een sleutelpositie in het lichaam in wat betreft algemene intelligentie in alle lichamelijke en geestelijke processen, alsmede wat betreft cellulaire intelligentie (tot op DNA/ RNA niveau). Dat geldt ook voor het hart. Wanneer er langdurig Ama rondwaart in het systeem, kan dit uiteindelijk ook het hart negatief beïnvloeden, ook al is het hart – als zeer vitaal orgaan – op meerdere niveaus extra beschermd tegen negatieve effecten van Ama. Ayurveda kent een aantal zeer goede remedies op dit gebied. Guggulu is niet alleen een goede remedie bij een zogenaamd hoog cholesterolgehalte, maar vanuit ayurvedisch perspectief ook bij de aanwezigheid van Ama in het algemeen. Ook ayurvedische remedies zoals Amalaki en granaatappel zijn hier uitstekende ondersteunende remedies, mede dankzij de sterke antioxidant-werking ervan.

AMA - AFVALSTOFFEN IN HET LICHAAM De term Ama betekent ‘onrijp’ of ‘onverteerd’, en verwijst naar het resultaat van onverteerde, toxische substanties in het organisme – met name het maagdarmkanaal - als gevolg van een niet afdoend functionerende Kaya Agni, ofwel verteringsvuur. Maar Ama kan zich ook in andere locaties dan uitsluitend het maagdarmkanaal ontwikkelen als gevolg van een lokaal niet afdoend functionerende Agni, ofwel metabolisch complex. Met andere woorden: Ama is een omschrijving voor endotoxische substanties in het maagdarmkanaal, in de lichaamsweefsels, alsmede in het mentaal-emotionele complex, dat in Ayurveda als niet los van het fysieke wordt gezien. Deze endotoxische substanties kunnen ontstaan als gevolg van: • Onverteerde voedselresten; een goed werkende Agni kan dit voorkomen. • Niet correct of volledig uitgescheiden afvalstoffen (Mala’s); regelmatig en volledig uitscheiden van feces, urine en transpiratievocht is daarom essentieel. • Chronische ofwel langdurige verergering of verstoring van een van de Dosha’s; dit veroorzaakt Dosha-geïnduceerde Ama waarvan de symptomen overeenkomen met die van de verstoorde Dosha; tijdige Dosha-correctie is essentieel. • Niet of niet volledig geuite, onderdrukte emoties; de Agni van bewustzijn wordt negatief beïnvloed, emoties worden niet ‘verteerd’ en Prana – intelligentie – stagneert; het gevolg is dat de celkernen hun ‘onzuivere’ afval niet meer kwijt kunnen en verstopt raken; onverwerkte emoties kristalliseren, met name in het bindweefsel. (cursief: duidelijke en directe connectie met het hart) Cellulaire herinnering aan vroegere ziekte (Khavaiguna – ‘defecte ruimte’); in geval van bijvoorbeeld reumatoïde artritis kan dit zijn: een eerder fysiek trauma, een eerdere reumatische koorts, een eerdere TBC die in de gewrichten is gegaan (tuberculaire artritis), of een eerdere gonorroe die de gewrichten heeft aangetast; hieronder vallen ook cellulaire herinnering door overerving (‘erfelijk bepaald’). HRIDAYA – HART- EN VAATZIEKTEN Ayurveda heeft altijd herkend dat het menselijk hart eigenlijk twee harten zijn: het SPECTRUM 24 - 2

fysieke hart dat de rol van pomp heeft en het emotionele hart dat vreugde en verdriet ervaart en alles daar tussenin. Hoe we ons voelen in ons hart is een maat voor wie we werkelijk zijn. Daarom weerspiegelen hartziekten diep gewortelde conflicten rond identiteit, gevoelens en bewustzijn. Niet voor niets zijn hartziekten de eerste doodsoorzaak in onze cultuur. Dit komt voornamelijk doordat het hart genegeerd wordt ten voordele van het brein en het rationele denkvermogen. Wie kan er nog zijn hart volgen, als volwassene je hart ophalen en leven met wat het hart je ingeeft? Hieruit volgt dat bij problemen in verband met het hart, er gekeken moet worden naar zowel het fysieke niveau als het emotionele niveau. Op het fysieke niveau zal geaccumuleerd, onverteerd materiaal of ama zich vastzetten in de arteriën en de functie van het hart verstoren. Op het mentale en emotionele niveau zal de dagelijkse stress door onder meer een verhoging van het adrenaline en het verhogen van vrije radicalen de delicate hart- en bloedvaatjes beschadigen. PREVENTIE Volgens Ayurveda zal stress 2 vitale subdosha’s verhogen: Prana Vayu door mentale overbelasting en Sadhaka Pitta door emotionele traumata. Het in balans houden van Vata, Prana Vayu, Pitta en Sadhaka Pitta is dan ook erg belangrijk bij de preventie van hart- en vaatziekten. Preventie gebeurt door het volgen van een leef-, eet- en denkwijze in overeenstemming met iemands constitutie. De ayurvedische hart-vriendelijke kruiden zullen hun werk dan ook doen op zowel het fysieke als het emotionele niveau. Bekende voorbeelden hiervan zijn Arjuna, Ashwaganda en Guggulu. Naast deze spelen ook Brahmi en Shankhapushpi een belangrijke rol in het balanceren van de Dosha’s wanneer het om het hart gaat. DE WESTERSE VISIE Het hart bestaat voornamelijk uit spierweefsel. De hartspier is zo krachtig dat ze een halve emmer bloed over meer dan 2 meter lengte kan rondpompen. De rechter- en linkerzijde van het hart, die van elkaar gescheiden zijn door het septum, hebben verschillende taken. De rechterzijde van het hart ontvangt het zuurstofarme bloed, dat de weefsels in het lichaam gevoed heeft. Dan pompt de rechterzijde van het hart dit bloed over

een relatief korte afstand naar de longen. Hier krijgt het bloed een zuurstofbad. Het bloed stroomt dan terug naar het hart, maar nu naar de linkerzijde. Van hieruit wordt het bloed terug naar buiten gepompt om het lichaam te verzorgen. Zowel de rechter- als de linkerzijde van het hart is verdeeld in een boven- en een onderkamer. De bovenkamer wordt atrium genoemd, naar het Latijn voor ‘kamer.’ De atria zijn primair ontvangende kamers. De onderste kamers worden ventrikels genoemd en dit zijn de pompkamers van waaruit het bloed ‘gepropelleerd’ wordt naar de rest van het lichaam. In het rechter atrium nabij de top van het hart, bevindt zich het ‘brein’ van het hart. Deze plaats wordt de nodus sinoatrialis genoemd en die functioneert als een precies afgestelde bron van elektrische kracht. Deze natuurlijke pacemaker geeft elektrische pulsen aan de hartspier en controleert zo het ritme van het hart. Het hart zelf wordt van bloed voorzien door een systeem van arteriën die het hart omringen in de vorm van een kroon. De kwaliteit van deze coronaire arteriën is bepalend voor het overleven van de hartspier. DE AYURVEDISCHE VISIE In Ayurveda wordt het hart hridayam genoemd. Hridayam is afkomstig van ‘hrdi’ en ‘ayam’ en betekent: ‘this Self is in the heart’. Het hart is de verblijfplaats van Atman of het ware Goddelijke Zelf. Ook Sushruta ziet hridayam als de zetel van cetana of bewustzijn. De oude ayurvedische meesters zagen dus het hart en niet de hersenen als het centrum van bewustzijn. Volgens Ayurveda is hridaya het orgaan

van caitanya samgrahah of ‘the controller of the mind’. Charaka zegt dat Ojas voornamelijk te vinden is in hridayam. De hoofdzetel van Ojas is dus het hart. Dit zou acht tot twaalf druppels Ojas bevatten. Deze zouden via het bloed rondgestuurd worden naar de weefsels. In Ayurveda spreekt men vaak over de hoeveelheid Ojas als een vingerhoed vol. Ojas staat voor de energie en de kracht van lichaam en geest. Het staat in voor een heldere uitstraling en een goede ‘aura’. Ojas helpt mee bij het functioneren van het hart en zorgt dat de balans tussen de Dosha’s behouden blijft. Het hart wordt geregeerd door Vyana Vata die gezeteld is in het hart, Sadhaka Pitta die de emoties regeert en Avalambaka Kapha die instaat voor structuur, stabiliteit en kracht van het hart. Ook de Prana Vata subdosha die de geest regeert, speelt een belangrijke rol bij het goed functioneren van het hart. Van de Dhatu’s heeft de eerste Dhatu of Rasa Dhatu zijn zetel in het hart. Het hart is dus de wortel van dit eerste voedende weefsel. Sushruta zegt hierover in de Sutrasthana hoofdstuk XIV vers 49: “Voedsel dat eens gegeten en op een juiste manier omgezet is, heeft een buitengewoon fijne, vurige essentie die het voedende sap wordt genoemd. Het is gelokaliseerd in het hart. Vanuit het hart gaat het de vierentwintig pijpen binnen. Tien gaan omhoog, tien omlaag en vier zijn horizontaal. Dan, door een onzichtbare macht, voedt het het gehele lichaam dag in, dag uit, zorgt dat het groeit, houdt het rechtop en zorgt ervoor dat het beweegt. Dit voedende sap stroomt door alle delen van het lichaam, door de humoren, lichaamsweefsels, onzuiverheden en organen.” Volgens Ayurveda is de rechterkamer van het hart de DAHARA AKASHA – de zetel van ‘ik ben’, ofwel van JIVA. Daarnaast is het hart ook de zetel van: • Sadhaka Pitta • Avalambaka Kapha Verder kunnen aan het hart de volgende kwalificaties toegeschreven worden: 1. Matruja orgaan (zoals met alle zachte weefsels in het lichaam) 2. Zetel van Prana 3. Zetel van Vyana 4. Thuisbasis van bewustzijn 5. Zetel van geest en emoties/gevoelens 6. Thuisbasis van Ojas 7. Raktashaya – bloedvatgedeelte; zetel SPECTRUM 24- 3

van Ranjaka 8. Basis van Prana Vaha Srotas (Mula) – linkerkamer 9. Basis van Rasa Vaha Srotas (Mula) – rechterkamer Een sutra over het hart gaat als volgt (uit de Madhava Nidana): “Verstoord door abnormale eigenschappen verstoren de Dosha’s de Rasa Dhatu, deze gaat het hart binnen en tast zowel functie als structuur ervan aan.” Klassiek ayurvedische etiologische factoren van hartklachten op een rijtje: • zware maaltijden • vet voedsel • wrange smaak (en ervaringen!) • hard werk/inspanning • uitputting • overmatige seksuele activiteit • onjuiste voedingscombinaties • teveel zorgen maken • stress • onderdrukken van natuurlijke reflexen • genetische factoren • parasieten Veel van deze factoren komen overeen met moderne bevindingen. RASA DHATU Rasa verwijst naar vocht en vloeibaarheid en wordt vaak vertaald als plasma. Deze Westerse term verwijst naar dat deel van het bloed, waarvan de cellen zijn verwijderd. Dit plasma is echter maar een onderdeel van de Rasa Dhatu. Eigenlijk behoren alle voedende lichaamsvochten tot deze Dhatu. Bijvoorbeeld: lymfe, cerebrospinaal vocht en het vocht in de gewrichten. De functie van Rasa Dhatu is Prinana wat betekent: dat wat een gevoel van voeding, plezier en liefde geeft. Een kwalitatief en kwantitatief goed gevormde Rasa Dhatu staat voor tevredenheid en voldaanheid. Bij degenen die hun voeding niet goed in Rasa omzetten, ontstaat een gevoel van ontevredenheid, gebrek aan ambitie en geen zin in het leven. De functie van Rasa Dhatu is voedend. Alle andere Dhatu’s, organen, cellen en de Dosha’s worden gevoed door Rasa. VATA-PITTA-KAPHA EN HET HART Hartziekten omvatten hartaanvallen, beroertes, angina, arteriosclerose en hypertensie. Nerveuze hartproblemen en aritmieën zijn Vata-gerelateerd. Inflammatoire hartproblemen als

myocarditis, endocarditis of pericarditis zijn gerelateerd aan Pitta Dosha. De oorzaken van hartproblemen bestaan uit een verkeerd dieet, fysieke of emotionele traumata, congenitale of erfelijke factoren, onderdrukte emoties of teveel spanning en zorgelijkheid. Hartzieken kunnen voorkomen als complicatie bij andere ziekten als reuma en leverproblemen. Zeldzaam zijn tumoren van het hart en uitzaaiingen van andere tumoren in het hart. Daar het hart de zetel van de emoties is, dienen emotionele oorzaken ook altijd mede beschouwd worden. Dit kunnen problemen met het werk of in relaties zijn, en dergelijke problemen duiden erop dat we op een innerlijk niveau niet in contact zijn met ons hart. In dit geval kan er ook onverschilligheid zijn naar het hart van anderen toe. Hartziekten kunnen voorkomen bij elk van de drie Dosha’s. VATA Vata-type hartziekte is vaak meer een probleem bij ouderen, waar de weefsels uitdrogen en de bloedvaten verharden. Vata uit balans wordt gekenmerkt door palpitaties en tremor van het hart, gevoelloosheid en een drukkend gevoel ter hoogte van de borst dat samen gaat met kloppende of barstende pijn. Er is insomnia, moeilijke ademhaling, droge hoest en constipatie. Vaak zal er een donkere verkleuring zijn rond de ogen. De persoon wordt erg intolerant tegenover lawaai en luide spraak. Aanvallen zijn frequenter na overwerk of excessieve beweging. Mentaal is er rusteloosheid, angst en zorgelijkheid. Soms zal de persoon flauwvallen en nadien zullen de symptomen erger zijn. Vata-symptomen op een rijtje: • palpitaties • hartritmestoornissen • abnormale pulsering • hartpijn • kortademigheid • gevoelig voor geluid • angst/paniek • kort verlies van bewustzijn PITTA In de ayurvedische associatie van Pitta met het bloed, zullen hartziekten en dan voornamelijk hartaanvallen en beroertes vaak het gevolg van een Pitta dysbalans zijn. De rood aanlopende, boze, ambitieuze, hard werkende manager die plots sterft aan een hartaanval is typisch een Pitta-persoon

die zijn ware hart negeert. Pitta-types uit evenwicht voelen een brandende sensatie in het gebied van het hart en voelen zich te warm. Ze zweten spontaan, hebben koorts en de ogen zijn bloeddoorlopen. Het aangezicht is roodachtig, er is duizeligheid en soms vallen ze flauw. De patiënt kan gal overgeven en een losse gelige stoelgang hebben. Er kunnen neusbloedingen zijn of een tendens tot makkelijk bloeden. Emotioneel zullen woede en irritatie overheersen. Dit gaat samen met woede uitbarstingen die de symptomen verergeren. Twee bijzonder sterke etiologische factoren zijn hier: roken en het teveel eten van zout voedsel. Pitta-symptomen op een rijtje: • hittegevoel in precardium • transpireren, zweten • overgeven • moeheid • koorts • diarree • pijn op de borst • alle symptomen tezamen vormen een schoolvoorbeeld van myocarditis – een virale infectie die secundair op kan treden na keelontsteking en de bof KAPHA Kapha-type hartziekte ontstaat vooral door overeten en de accumulatie van sljm, vet en cholesterol die het hart obstrueren. Een dysbalans word gekenmerkt door zwaarte en stijfheid in het hartgebied. Er is stuwing in de borst, accumulatie van slijm, hoest en een overmatige speekselproductie. De persoon heeft een gebrek aan eetlust, voelt misselijkheid en moet soms overgeven. Andere symptomen zijn vermoeidheid en overmatig slapen. Mentaal voelt de persoon zich duf en hij mist helderheid. Emotioneel is er hebzucht, gehechtheid en een onmogelijkheid om zaken los te laten. Kapha-symptomen op een rijtje: • kan secundair op Vata- of Pitta-type volgen – ter compensatie • cardiomegalie • zwaar gevoel in hart • pulmonaire congestie • anorexia • waterretentie • zweten • mogelijke voorboden van Congestive Heart Failure SPECTRUM 24 - 4

ROL VAN HET BLOED - RAKTA De viscositeit van het bloed speelt een belangrijke rol bij hart- en vaatziekten. Bloed kan te dik worden door: • teveel suiker • teveel CHO • teveel triglyceriden Preventie van hart- en vaatziekten strekt zich dus ook uit tot goede zorg voor Rakta Dhatu en Rakta Vaha Srotas. Ayurveda en moderne supplementen die bloed en aderen ondersteunen: • Vitamine C – belangrijke beschermer van het hart, onderhoudt de elasticiteit van de aderwanden • Vitamine E – reguleert CHO, zorgt voor elasticiteit • Coenzym Q10 – bestuurt Bhuta Agni in de lever, werkt ook in op Agni van de hartspier • Vitamine B12 – eveneens een goed hartbeschermer, ondersteunt hartspier • Alle bovenstaande supplementen zijn van belang voor het hart en de musculatuur van de kransslagader SAFFRAAN IN AYURVEDISCHE MIDDELEN Een ander goed harttonicum voor alledrie de Dosha’s is saffraan. Het is een speciaal tonicum en rasayana voor Pitta Dosha en de vrouwelijke organen. Saffraan – Crocus sativus – is een van de bestanddelen van verschillende ayurvedische gynecologische remedies en doet in dat kader ook dienst als een zenuwsterkende rasayana voor vrouwen met emotionele ‘hart-problemen’ vlak voor, tijdens en na de overgang. Hartklachten bij vrouwen komen steeds vaker voor en verdienen meer aandacht en zorg. Andere goede kruiden voor het hart zijn gember, kardemom en kaneel. Zij verhogen de circulatie, versterken het gemoed en geven vreugde. Ook sandelhout, zowel als kruid en als etherische olie, kan het hart kalmeren en koelen. Goud kan het hart stimuleren en zilver doet het kalmeren. Goud kan net als Arjuna de kransslagaders doen verwijden. Mentale stress kan behandeld worden met preparaten als Brahmi en andere Medhya Rasayana, ofwel revitaliserende kruiden voor geest en emoties. CHOLESTEROL Cholesterol is een

lichaamsvet

dat

aangemaakt wordt in de lever. Het lichaam heeft cholesterol nodig voor de synthese van celmembranen, vitamine D, hormonen en galzouten. Vanuit het ayurvedisch perspectief heeft het lichaam cholesterol ook nodig voor de ondersteuning en smering van de lichaamskanalen of Srotamsi. Miljoenen van deze micro-srotamsi vervoeren voeding naar de cellen en afval weg van de cellen. Andere Srotamsi zijn groter, zoals de arteriën en venen die bloed vervoeren van en naar het hart. Om deze Srotamsi flexibel, elastisch en functioneel te houden, dienen ze constant gesmeerd te worden met cholesterol. Dit is zeker het geval voor de Prana Vaha Srotas van de hersenen en de Srotamsi die hete vloeistoffen vervoeren zoals het bloed. Als de wanden van de arteriële vaten beschadigd zijn, zal het LDL-cholesterol (low density lipoprotein of ‘slecht’ cholesterol) accumuleren op de plaats van de verwonding. Op deze plaats kan zich een dikke plaque afzetten en zo de arterie verstoppen. Naast cholesterol vind men in de plaque ook bloedplaatjes en calcium. Het tweede soort cholesterol is HDL (highdensity lipoproteïne, ofwel het ‘goede’ cholesterol). Dit kan het tegenovergestelde effect hebben, namelijk het elimineren van blokkades in arteriën. Daarom is de verhouding tussen ‘slechte’ en ‘goede’ cholesterol in het bloed een belangrijk gegeven. CHOLESTEROLVERLAGING Kruiden die gebruikt kunnen worden om het cholesterolgehalte te verlagen zijn – naast het reeds eerder genoemde Guggulu – leverkruiden zoals Niruri (Phyllantus niruri) en Guduchi (Tinospora cordifolia). Deze kruiden verbeteren de leverfunctie, produceren meer gal en verminderen het totale cholesterol. Daarnaast verhogen ze het metabolisme, de vertering en de eliminatie. Guduchi verhoogt alle Dhatu Agni’s waaronder de Meda Dhatu Agni die verantwoordelijk is voor het vetmetabolisme. Guduchi zal ook de productie van Ojas stimuleren. Ojas is de meester-coördinator tussen het bewustzijn, de Dosha’s, Dhatu’s en het metabolisme van het hele lichaam, waaronder vetweefsel en vetmetabolisme. Verder kan ook Manjistha (Rubia cordifolia) gegeven worden. Dit kruid brengt balans tussen de lever en het bloed door toxines uit het bloedweefsel te verwijderen. Geelwortel (Haldi) ondersteunt de lever, zuivert het bloed, verhoogt de galproductie

en verbetert de interactie tussen het plasmaweefsel en het bloedweefsel. Trikatu kan ingezet worden om de absorptie van andere kruiden te vergemakkelijken en Trifala om de dikke darm schoon te maken en om cholesterol te helpen het lichaam te verlaten. HYPERTENSIE De contracties van de hartspier leveren de benodigde druk om het bloed door het lichaam heen te laten circuleren. Als deze druk te hoog wordt, kan dat een belasting geven op de coronaire arteriën, de vaten van de hersenen, de ogen en de nieren. De bloeddruk zal toenemen als er sprake is van grotere stroperigheid, sneller stromen van het bloed of vaatvernauwing. Een verhoogde bloeddruk betekent dat het hart meer arbeid moet leveren. Het hart reageert hierop door groter te worden, maar op lange termijn zal het hart verzwakken en aanleiding geven tot het ziektebeeld van congestief hartlijden. Hypertensie is een Pitta-stoornis, maar elk van de Dosha’s kan hypertensie veroorzaken. Vata-type hypertensie is onregelmatig van natuur. De bloeddruk kan plots stijgen of plots dalen. Deze vorm van hoge bloeddruk gaat vaak samen met nerveuze onevenwichtigheden. In de behandeling kan Arjuna en Ashwaganda gebruikt worden. Anti-Vata zenuwmiddelen zoals Brahmi zijn zeer ondersteunend. Pitta-type hypertensie gaat samen met Pitta-symptomen zoals rode ogen, sterke hoofdpijn, overgevoeligheid voor licht, neusbloedingen en boosheid. Vaak is deze vorm een complicatie van leverziekten. Bittere kruiden in het algemeen zijn hier op hun plaats: Aloë vera, Guduchi en andere bittere kruiden. Brahmi is een specifiek kruid om een Pitta-geest te kalmeren en te verkoelen, en het is tevens een uitstekende leverremedie. Kapha-type hypertensie is constant van natuur. Gewoonlijk gaat deze vorm van hypertensie gepaard met obesitas, vermoeidheid en hoge cholesterol. Naast Arjuna zijn ook Trikatu (een combinarie van Piper longum, Piper nigrum en Zingiber officinale) en Punarnava (Boerhaavia diffusa) hier goede ondersteunende remedies.

Productnieuws Abana

Hart en bloedvaten Een sterk hart en soepele bloedvaten zijn belangrijke voorwaarden voor een vitaal en lang leven, vol levenslust en energie. Abana ondersteunt het hart en zorgt voor het behoud van een normale bloeddruk, een gezonde cholesterolspiegel en een goede conditie van de bloedvaten. Abana bevat kruiden zoals Terminalia arjuna, Withania somnifera en Tinospora cordifolia, maar ook gepulveriseerde edelstenen zoals parel en agaat met een verzorgende werking op het hart en de bloedvaten. • Verzorgt het hart • Goed voor de bloedvaten en de bloedcirculatie Gebruiksaanwijzing: In aanvang (1-2 maanden) 2 tabletten, 2-3 maal per dag. Daarna 1 tablet, 2-3 maal per dag. Abana: 9,90 (excl.btw)/50 tabletten

Arjuna rishta Goed voor het hart

Een ‘rishta’ is een goed opneembare kruidendrank op basis van suiker en honing. Door een natuurlijk gistingsproces varieert het alcoholgehalte tussen de 7 en 10%. De belangrijkste ingrediënten zijn verse plantensappen. In Arjuna rishta is het hoofdingrediënt Terminalia arjuna. De werkzame stoffen van deze plant ondersteunen het hart en bevorderen de bloedsomloop. Arjuna rishta is dus met recht verkwikkend voor het hart. • Kruidendrank voor het hart • Gunstige werking op hart en bloedvaten Gebruiksaanwijzing: 2 maal daags 1 eetlepel (15 ml) aanlengen met dezelfde hoeveelheid water, direct na de maaltijd. Arjuna rishta: 14,32 (excl.btw)/500 ml

SPECTRUM 24- 5

Terminalia arjuna ayurvedisch harttonicum In Ayurveda worden coronaire en ischemische hartziekten aangeduid met ‘Hridroga’. Er worden vijf klinische varianten onderscheiden op basis van verstoorde Dosha’s en andere oorzaken. Verlies van arteriële flexibiliteit wordt in Ayurveda gezien als een der belangrijkste onderliggende oorzaak van hartziekten. Terminalia arjuna is een van de belangrijkste cardiotonische planten in Ayurveda. BESCHRIJVING EN BESTANDDELEN Terminalia arjuna is een imposante, altijd groene boom die een hoogte kan bereiken van wel 25 meter. De dikke zilvergrijze bast kent minstens 3000 jaar toepassing in Ayurveda als harttonicum. De bast van Terminalia arjuna is een anti-ischemisch en cardioprotectief middel bij hypertensie en ischemische hartziekte, met name bij verstoord hartritme, angina en myocardiale infarct. Klinisch onderzoek laat zien dat dit natuurlijke middel inzetbaar is bij de behandeling van coronaire aandoeningen, hartfalen en mogelijk ook bij verhoogde cholesterolwaarden. Tevens is gebleken dat de bast antibacterieel en antimutageen is. Arjuna’s actieve bestanddelen omvatten tanninen, triterpenoïde saponinen (arjunzuur, arjunolisch zuur, arjungenine, arjunglycosiden), flavonoïden (arjunone, arjunolone, luteoline), oligomerische proanthocyanidinen (OPC’s), fytosterolen, calcium, magnesium, zink en koper. WERKINGSMECHANISMEN Verbetering van de werking van de hartspier en daarmee een verbeterde pompwerking van het hart kan wel de belangrijkste werking van Arjuna genoemd worden. Aangenomen wordt dat saponineglucosiden verantwoordelijk zijn voor de inotropische effecten, terwijl de flavonoïden en OPC’s weefselbeschadigende vrije radicalen wegvangen en eveneens het samentrekken van de hartspier verbeteren. ANGINA PECTORIS Een studie van Arjuna in stabiele en onstabiele angina toonde aan een 50% afname van angina in de stabiele-anginagroep na 3 maanden. Een significante afname werd ook waargenomen in

systolische bloeddruk in deze patiënten. Evaluatie van de algehele klinische conditie, inspanningsproeven, ECG en hartwerking liet een verbetering zien in 66% van de stabiele anginapatiënten en 20% van onstabiele anginapatiënten na drie maanden. CONGESTIEF HARTFALEN Tijdens een dubbelblind, placebogecontroleerd, tweefasenonderzoek van Arjuna-extract-behandeling bij twaalf patiënten met ernstig refractionair hartfalen werd elke 8 uur gedurende twee weken 500 mg Terminalia-bastextract of placebo gegeven, in aanvulling op de medicijnen van de patiënt (digoxine, diuretica, enzymremmers, vaatverwijdende middelen en kaliumsuppletie). Voor het onderzoek hadden alle patiënten last van ademnood tijdens rust of na minimale activiteit. Ademnood, vermoeidheid, oedeem en wandeltolerantie verbeterden gedurende Arjuna-therapie. Behandeling met Arjuna gaf een significante verbetering van slagvolume en opbrengst van de linker hartkamer.

Productnieuws Arjuna Hart, circulatie

De zilvergrijze bast van de Arjunaboom is in India befaamd vanwege zijn verzorgende werking op hart en bloedvaten. Ontdekt werd dat Arjuna-bast vrije radicalen wegvangt en de werking van het hart ondersteunt. Een excellente ayurvedische formule voor het hart! • Enkelvoudig kruidenpreparaat voor het hart • Verzorgt het hart en de bloedvaten • Goed voor de bloeddruk Gebruiksaanwijzing: 2 maal daags 1 capsule met water innemen. Arjuna: 8,06 (excl.btw)/60 vcaps.

Trifagul

Voor schone bloedvaten DOSERING EN TOXICITEIT Een gebruikelijk dosis van de gedroogde bast is 1 tot 3 gram per dag. Voor het bastextract geldt twee keer per dag 500 mg. Bij congestief hartfalen is een dosis van vier keer per dag 500 mg toegepast. Er zijn geen meldingen van toxiciteit. Onderzoek toont aan dat Arjuna goed wordt verdragen. Het middel kan ondersteunend worden gebruikt en parallel aan andere therapieën worden toegepast.

AYURVEDISCHE FARMACOLOGIE (DRAVYAGUNA) Dosha: vermindert Pitta en Kapha Rasa: wrang Guna: licht, droog Vipaka: scherp Virya: verkoelend Prabhava: cardiotonisch Door de wrange (samentrekkende) smaak en de eigenschappen droog en licht wordt Kapha verminderd, en door de verkoelende werking wordt Pitta verminderd. SPECTRUM 24 - 6

Schone en soepele bloedvaten zijn belangrijk om je fit en vitaal te voelen, vooral bij het ouder worden. Dit klassieke natuurproduct maakt de bloedvaten schoon en helpt bij de verlaging van het cholesterolgehalte. Trifagul is de ideale bloedvatenkuur voor wie de magische grens van veertig gepasseerd is. • Verzorgt de bloedvaten • Houdt het vaatstelsel schoon • Voor het behoud van een soepele vaatwand Gebruiksaanwijzing: 3 maal daags 1-2 tabletten met warm water innemen, ‘s morgens op de nuchtere maag. Niet vlak voor of vlak na de maaltijd. Drink 2-3 maal daags 1 glas warm water. Trifagul: 9,97 (excl.btw)/120 tabletten

Holisan agenda

Aanmelden

Informatieve bijeenkomsten Regelmatig organiseren wij cursussen, lezingen en presentaties over gezondheid. Deze informele maar zeer informatieve bijeenkomsten zijn bedoeld voor artsen, therapeuten, diëtisten, medisch en paramedisch personeel en voedingsdeskundigen. Prima gelegen­ heden om ervaringen uit te wisselen en uw kennis te vergroten. Onze lezingen worden geaccrediteerd door de VBAG, de LVNG (beide 2 studiepunten) en de NWP (1,5 studiepunt, met uitzondering van de introductielezingen). Voor het bijwonen van sommige lezingen wordt basiskennis over Ayurveda verondersteld. Op www.holisan.nl/lezingen leest u hier meer over. Tenzij anders aangegeven, zijn de lezingen gratis toegankelijk. Aanmelding vooraf is echter noodzakelijk. U ontvangt dan van ons een bevestigingsbrief, die tevens dient als uw toegangsbewijs. U kunt zich aanmelden via www.holisan.nl/lezingen Tijden: Ontvangst: 9.30-10.00 uur met koffie en thee. Ochtendprogramma: 10.00-12.30 uur. Lunch: 12.30-14.00 uur. Middagprogramma: 14.00-17.00 uur.

Aanmelding* voor onze lezingen en workshops verloopt on-line via:

www.holisan.nl/lezingen U vindt hier tevens een overzicht van onze ­AyurWellness-workshops. *Alleen als u niet beschikt over een internetverbinding, kunt u gebruik maken van onderstaande aanmeldcoupon.

Het wordt verwacht dat u beide dagdelen van een lezing volgt. Volgt u zowel het ochtend- als het middagprogramma, dan wordt u een lunch aangeboden. Zaterdag 7 november 2009 – Dravyaguna - Practical Use of Ayurvedic Herbs This lecture is open to everyone willing to explore and discover new depths of Ayurvedic practice. By following different recipes of combination of herbs, Ayurvedic practitioners and Ayuryoga therapists will expand their skills into day to day clinical and non-clinical indications for prescribing Ayurvedic single herbs and complex preparations for men, women and children in different states. Some of the highlights of the lecture will include: • Divine herbs and satvika combinations and how these herbs help in the treatment of various chronic ailments and challenging diseases of this century • Ayurvedic preparations for maintaining and improving skin texture • Ayurvedic preparations for increasing circulation and improving Agni and digestion • Ayurvedic preparations for awakening the nervous system thereby reducing fatigue, bringing good night sleep • Ayurvedic formula for infants and children In short you will learn to know properties of Ayurvedic herbs such as Triphala, Trikatu, Panchakola, Brahmi, Ashwagandha, Shatavari, Curcuma etc. in various complex formulations for Vata, Pitta, Kapha and Tridosha pacifying properties with tips and instructions for making your own recipes for treatment of various diseases. Zondag 15 november 2009 – Basiskennis Ayurveda II In de lezing Basiskennis Ayurveda I zijn onderwerpen zoals geschiedenis en filosofie, de drie Dosha’s en de zeven Dhatu’s behandeld. In dit vervolg zullen deze zaken worden uitgediept aan de hand van de 16 lichaamssystemen (Srotamsi). Speciale aandacht zal daarbij uitgaan naar de specifieke ziektebeelden die aan ieder van deze lichaamssystemen gerelateerd zijn. Voor de behandeling zijn tal van kruidenremedies beschikbaar die van nut kunnen zijn voor de dagelijkse praktijk van therapeut en behandelaar. Zondag 13 december – De Eenvoud van Ayurveda Ayurveda wordt meestal vertaald als de kennis van het leven. Deze “kennis van het leven” is universeel toe te passen, te begrijpen en voor ons Westerlingen heel toegankelijk. We zien hoe de kennis van onze eigen constitutie ons helpt te leven in harmonie met de ons omringende energie. Tijdens deze dag gebruiken we de inzichten en de logica van Ayurveda om onszelf beter te leren kennen. Hoe en wat moeten we eten en hoe dient onze leefwijze te zijn om zowel lichamelijk als geestelijk in balans te zijn? Eigenlijk zou het thema van deze dag, die gaat over de simpele, eenvoudige en wijze inzichten die Ayurveda geeft, ook Ayurveda op klompen genoemd kunnen worden! SPECTRUM 24- 7

 Zaterdag 7 november 2009 – Dravyaguna - Practical Use of Ayurvedic Herbs  Zondag 15 november 2009 – Basiskennis Ayurveda II  Zondag 13 december 2009 – De Eenvoud van Ayurveda  Zaterdag 9 januari 2010 – Ayurveda for Body, Mind and Soul  Zaterdag 16 januari 2010 – De Ayurvedische oliën, hun kracht en toepassing  Zaterdag 6 februari 2010 – Ayurveda bij Overgewicht en Cellulite  Zaterdag 13 februari 2010 – Basiskennis Ayurveda I  Zaterdag 13 maart 2010 – Ayurvedic Detoxification

Klantnummer:_ _______________________________________ Bedrijfsnaam:_________________________________________ Naam:______________________________________________ Adres:_ _____________________________________________ Postcode, Woonplaats:_________________________________ Tel. nr.______________________________________________

Opsturen in een gefrankeerde envelop naar:

Holisan BV Postbus 242 8200 AE Lelystad

Holisan agenda Zaterdag 9 januari 2010 – Ayurveda for Body, Mind and Soul We live in an era of multiple stresses that can either make or break us. Here Ayurveda offers a range of body-mind-spirit techniques that can give one a toolkit to survive and even thrive in these harrowing times of fast lives, fast food, readymade snacks and meals from supermarkets. In this lecture, which is intended for beginners of Ayurveda and practitioners of holistic healing systems and yoga, Naveen Gupta will de-mystify Ayurveda, the ancient healing art of the East. You will learn step one of practical tools and techniques to restore health and balance while letting go of emotional turbulence and stress by your own Ayurvedic choice of food and lifestyle. Of course you will be making step two and further in your own style, your own schedules and pace by following the advice for diet and lifestyle which will be highlighted in this lecture. Zaterdag 16 januari 2010 – De Ayurvedische oliën, hun kracht en toepassing De Ayurvedische massage kan niet zonder haar speciaal daarvoor bereide oliën. De receptuur op basis waarvan de Ayurvedische oliën bereid worden is eeuwenoud. Omdat er vaak ook nog een flinke dosis zonlicht bij nodig is, is hun bereiding in niet-tropische landen niet mogelijk. Bij de bereiding worden de ingrediënten zodanig samengesteld, dat de oliën bepaalde effecten sorteren bij de verschillende menselijke constituties. Zo heb je oliën die vooral de luchtelementen balanceren, de aarde- of de vuurelementen. Ook bestaan er vele Ayurvedische oliën met een krachtige prabhava ofwel geneeskrachtige werking. De vakkundig opgeleide Ayurvedisch massagetherapeut dient een groot inzicht te hebben in de oliën; zowel hun kleur, geur als consistentie moeten bij de massagetherapeut bekend en herkenbaar zijn. Omdat iedere olie zowel indicaties heeft als relatieve contra-indicaties, is de kennis van de oliën erg belangrijk.

Nieuwsbrief voor artsen en therapeuten. Holisan Spectrum is een uitgave van Holisan BV. De in deze nieuwbrief opgenomen informatie is uitsluitend bedoeld voor beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg. Deze nieuwsbrief is met grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Niettemin stelt Holisan BV zich niet aansprakelijk voor eventuele schade, voortvloeiend uit eventuele onjuistheden of onvolledigheden.

Zaterdag 6 februari 2010 – Ayurveda bij Overgewicht & Cellulite Overgewicht en cellulite vormen een snelgroeiend probleem in onze moderne samenleving. Ayurveda heeft een geheel eigen kijk op de oorzaken, manifestaties en symptomen die met deze aandoeningen geassocieerd worden. De drie Dosha’s, het interne metabolisme, de voedingsmechanismen binnen de lichaamsweefsels zelf - het zijn slechts een paar van de zaken die in deze lezing aan bod zullen komen. Ook leefstijl, voeding en beproefde Ayurvedische middelen zullen niet worden vergeten. Zaterdag 13 februari 2010 – Basiskennis Ayurveda I Een algemene kennismaking met Ayurveda met aandacht voor alle belangrijke thema’s. Een populaire lezing die wij op speciaal verzoek jaarlijks herhalen. Aan de orde komen de overeenkomsten en verschillen met andere therapeutische systemen. Ook is er ruim aandacht voor de 6000 jaar oude ontstaansgeschiedenis van deze boeiende totaalgeneeskunde. Een deel van de lezing is gereserveerd voor een beschrijving van de voornaamste middelen uit de Ayurvedische kruidenfarmacologie. Een aanrader! Goede boeken waarmee u zich eventueel kunt voorbereiden op deze lezing vindt u op onze website. Zaterdag 13 maart 2010 – Ayurvedic Detoxification Ayurveda advocates good health (Swastha), which is dependent upon our capability to fully (or at times partially) metabolize the nutritional, emotional and sensory information that we ingest and intake. When our digestive energies, known as Agni (fire), are in perfect condition, we create healthy tissues, eliminate waste products efficiently and let our body and mind produce a subtle essence called Ojas, the source of our vital energies. In our unhealthy and non-balanced states, because of lack of Agni, our digestion and metabolism is incomplete, resulting into accumulation of toxic residue. This is collectively known as Ama. Cleansing and detoxifying the body helps build the natural fire within (Agni), which naturally burns Ama and aids in digestion. In this lecture Naveen Gupta talks about solutions to get rid of Ama and attain Swastha through Ayurvedic detoxification. These solutions include an armoury of physical treatments, from medication to 5000 years old detoxifying massages using Ayurvedic medicated oils, cleansing remedies and other detoxifying programs Ayurveda has to offer.

SPECTRUM 24 - 8

Holisan Health Products Postbus 242 8200 AE Lelystad Nederland Tel: 0320-251313 Fax: 0320-255805 e-mail: [email protected] www.holisan.nl www.devicosmetics.nl www.ayurwellness.nl Copyright © 2009

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.