Houtplein 32 Gedenk- gevelsteen

Houtplein 32 – Gedenk- gevelsteen Soort Naam Architect Bouwstijl Perceel Idee steen Ontwerp gevelsteen Kunstenaar Datering gebouw Datering gevelsteen Oorspronkelijke gevel

: : : : : : : : : : :

Gevel

Plaats Omschrijving Materiaal Afmetingen Kwaliteit Kenmerken Geplaatst Onthuld Geschiedenis

wijk: Centrum

Gedenk-gevelsteen Elk Zijn Eigen Boekerij Indifferent Ruud de Haas Martin Busker Tobias Snoep 2011 Ja

Gevelherdenkingssteen

: : : : : : : : :

Voorgevel, penant naast de deur. Boekrol met tekst en logo Drukkerij. Hardsteen ± 580 h x 355 br mm Goed 12 12 2011 Van de brug af gezien een artikel van Ko van Leeuwen uit het HD

Over de oorlog werd niet gepraat Sommige Haarlemmers noemen het wel het ‘Haarlemse Anne Frankhuis’, het eertijds zo statige pand Houtplein 32, waar de afgelopen twee decennia restaurant De Bickerij zijn cliënten verwende. Er zat dan wel geen tienermeisje verborgen dat de gebeurtenissen in een dagboek vastlegde, maar verder zijn er zeker saillante overeenkomsten. Het moet er een komen en gaan van onderduikers zijn geweest. Ze zaten vooral bovenin het huis op de vliering, maar ook beneden onder de etalage van de boekhandel, die er toen gevestigd was. En aan de linkerkant onderin de kelder onder Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem - dd. 07 01 2012 – MjB - Houtplein 32_Elk Zijn Eigen Boekerij

- 1 -

het opkamertje dat er toen nog was, werden in een geheim drukkerijtje valse bonkaarten gemaakt. Die waren ook nodig om aan eten voor de onderduikers te komen. In het karakteristieke herenhuis, met zijn dienstbodekamers met tuimelraampjes direct onder de zolder, zijn ritmische gevelindeling, zijn fraaie maar bescheiden lofwerk aan de daklijst, was van 1932 tot in 1972 boekhandel Van Halst gevestigd. De boekhandel, in 1925 begonnen door Willem Frederik van Halst in het huis van zijn moeder in de Oranjestraat, legde zich vooral toe op studieboeken, maar bezat rechts in het pand aan het Houtplein ook een uitleenbibliotheek. Over die leesbibliotheek Van Halst schrijft Lodewijk van Deijssel in zijn dagboeken. Het huis staat nu op de nominatie om afgebroken te worden. Een enorm reclame canvas aan de pui laat zien dat die gevel herbouwd zal worden en dat er zes appartementen voor terugkomen. De projectontwikkelaar blijft dicht bij het oorspronkelijke aanzicht, maar tekent er een tussenverdieping bij, met een verhoogd dak. Ruud de Haas, schoonzoon van Willem Frederik van Halst – hij is getrouwd met dochter Christel – verscheen vorige week donderdag opeens als inspreker bij een vergadering van de gemeenteraadscommissie die het bestemmingsplan Koninginnebuurt behandelde. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om zijn visie en die van zijn vrouw Christel op het pand Houtplein 32 te geven. Alle raadsleden kregen een kopie van een foto van het huis, waarop met pijltjes is aangegeven waar de onderduikers zaten. Alles over de oorlogsgeschiedenis van het huis, is door aflevering bekend gebleven. Ruud de Haas: ,,Zoals bij veel mensen die werkelijk in het verzet zaten, werd bij Van Halst thuis over de oorlog niet gepraat. Pas nu komen er flarden boven tafel. Sinds kort heeft mijn vrouw een koffertje met brieven gevonden van haar overleden pleegzusje Rie, die aan het eind van de oorlog een jaar of achttien was. Christel is die brieven nu aan het lezen. Rie heeft de oorlog heel bewust meegemaakt. Ze heeft mijn vader nog eens gered. Op een dag kwamen drie Duitsers de winkel binnen. Ze vroegen naar mijn schoonvader om hem weg te voeren. Terwijl mijn schoonmoeder ze aan de praat hield, sprong Rie op de fiets om hem te zoeken. Ze zag hem op de Houtbrug aankomen en waarschuwde hem. Mijn schoonvader was een heel sociaal mens. Behalve dat hij in het verzet actief was, werkte hij voor de drankbestrijding en voor de reclassering. Hij legde ook gevangenisbezoeken af. Vermoedelijk werd Rie in het gezin Van Halst opgenomen vanuit een reclasseringssituatie. Zij moet ook alles over de onderduikers hebben geweten, want ze hielp mijn schoonmoeder in de huishouding. Maar er werd nooit over gesproken.” De Haas vertelt dat de passanten, de onderduikers die er tijdelijk zaten op weg naar een vast en veilig onderduikadres, meestal onder de etalage werden verborgen: ,,Die zaten dus letterlijk ondergedoken. En boven, op de vliering, zat jarenlang een joods echtpaar: tante Saar en oom John. Je kon daar alleen komen vanaf de zolder via een luik. Op zolder waren ook boeken opgeslagen. Achter een beweegbare boekenkast – vergelijkbaar dus met het achterhuis van de familie Frank – zat een gat in de muur waardoor je via een laddertje op de vliering kon komen. Na de oorlog hebben we nog heel lang contact met tante Saar en oom John gehad. Uiteindelijk zijn ze naar Israël vertrokken. In het herdenkingsbos daar hebben ze een boom voor de familie Van Halst geplant. De plek Houtplein 32 kijkt uit op het oorlogsmonument ‘Man voor het vuurpeloton’ dat indrukwekkende beeld van Mari Andriessen op de Dreef, waar in 1945 vijftien Haarlemmers als represaille werden gefusilleerd. De Haas vertelt dat de omringende bewoners – dus ook de familie Van Halst – verplicht waren om tijdens de executie voor het raam te gaan staan om toe te kijken. De Haas: zoiets moet op die mensen een verschrikkelijke onuitwisbare indruk hebben gemaakt. Het pand schuin tegenover Houtplein 32 is ook nog eens door een bom getroffen. Alle ruiten in de directe omgeving gingen aan diggelen. Bij Van Halst lagen de glasscherven in de wieg van Christel.” Ruud de Haas en zijn vrouw zouden het toejuichen als in het pand een verzetsmuseum zou komen. Boekhandel Van Halst bestaat nog steeds. De handel in studieboeken is voortgezet door Ruud de Haas. Nadat De Vries de afdeling schoolboeken heeft afgestoten, is Van Halst nog de enige studieboekhandel in Haarlem. Een boekhandel die nauwelijks zichtbaar is omdat het om een verzendboekhandel gaat. Ondergedoken boeken, daar heeft het veel van weg. In de eerstvolgende aflevering van De Willemien, de wijkkrant van de Koninginnebuurt, staat een interview met Christel de Haas-Van Halst, waarin zij schoorvoetend vertelt over die bizarre oorlogstijd. Nog steeds is wat toen niet kon worden begrepen niet helemaal verwerkt.

Ko van Leeuwen Het huis Houtplein 32, ook wel het Haarlemse Anne Frankhuis genoemd.

Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem - dd. 07 01 2012 – MjB - Houtplein 32_Elk Zijn Eigen Boekerij

- 2 -

Boekhandel Van Halst aan het Houtplein 32. Onderduikadres en illegale drukkerij in oorlogstijd. (Foto Emile de Haas).

Uit de Willemien, de wijkkrant van de Koninginnebuurt, een interview met Christel de Haas-Van Halst

Het pand Houtplein 32, waar tot voor kort restaurant De Bickerij was gevestigd, dreigt gesloopt te worden. Er hangt een groot spandoek aan de gevel dat laat zien hoe mooi het allemaal wordt. Maar met de sloop dreigt ook een stukje Haarlemse oorlogsgeschiedenis te verdwijnen. In onderstaand interview besteden we aandacht aan het verhaal van Christel Van Halst, dochter van boekhandelaar Van Halst die al vanaf vóór de oorlog in dit pand gevestigd was.


- 3 -

" Ik zat op de arm van mijn stiefzusje, wij en de buren moesten in de oorlog van de Duitsers voor de ramen gaan staan, om evenals de mensen op straat, te kijken naar de fusilleren van onschuldige Haarlemse burgers als represaille voor daden van het verzet, ongeveer op de plek waar nu het verzetsmonument van Mari Andriessen staat op de Dreef", vertelt Christel van Halst. Christel is geboren in een van de historische panden van Haarlem, Houtplein 32 waar haar ouders van 1932 tot 1972 een boekhandel en leesbibliotheek op de begane grond bestierden. In haar wieg lagen de glasscherven na de treffer op het pand aan de overkant, waar jarenlang een poffertjeskraam stond en nu het witte ronde gebouw staat. De voormalige herberg uit ongeveer de 17e eeuw werd waarschijnlijk rond 1850 met een elegante gevel en met een bijzondere raamindeling - typerende lage kantelramen op de tweede verdieping mooi lofwerk in de daklijst en een statige dakkapel vernieuwd en verfraaid. Het huis was tot op het bot doordesemd van het verzet in de tweede wereldoorlog waar vader Van Halst zeer actief bij betrokken was. Helemaal boven op de vliering, de tweede trap op naar de zolder, door een luik, achter een boekenkast zit een gat. Op die vliering zat een joods echtpaar oom John en tante Saar jarenlang ondergedoken. Op de begane grond links in de boekhandel was onder de opkamer plek gemaakt voor de vele passanten op weg naar een onderduikadres en voor de vriend van stiefzusje Rie als hij uit Overijssel overkwam. In de boekhandel stond een grote houten tafel met een gat in het midden, waar de door de Duitsers verboden boeken waren verstopt, afgedekt met stapels door de bezetter wel toegestane literatuur.

Mevrouw en meneer Van Halst in hun (kantoorboekhandel in de jaren zestig.

"Mijn vader" zegt Christel, "was een zeer principieel en sociaal voelend mens. Hij was veel weg voor het verzet en heeft, ook later niet, met geen woord over zijn wederwaardigheden gesproken. Alle verzets-verbindingen werden door hem geheim gehouden. Pas nu heb ik recent een koffertje in handen gekregen met brieven en namen uit deze tijd. Als vader weg was runde moeder de winkel, zorgde voor haar drie dochters en stiefdochter, plus de onderduikers boven en beneden, soms bij elkaar wel een man of elf." Of we honger hadden? Nee, want in de kelder onder de opkamer rechts was een drukkerij waar vader voor het verzet bonkaarten vervalste. Ook ging hij met Rie op de fiets Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem - dd. 07 01 2012 – MjB - Houtplein 32_Elk Zijn Eigen Boekerij

- 4 -

met houten banden naar de vriend van Rie in Rijssen, een boerenzoon, om bijvoorbeeld roggebrood te halen. Rie heeft overigens mijn vader gered. Er stonden opeens drie Moffen in huis, om hem weg te voeren. Hij was nog niet thuis. Toen ze moeder wilden meenemen zei een van de Duitsers dat je toch niet een moeder van haar kinderen weg kon halen. Toen is Rie op de fiets gesprongen, zag vader op de Houtbrug en waarschuwde hem. Geen honger dus, maar koud dat we het hadden! Mijn zusje is bijna bevroren geweest, en moest naar het ziekenhuis vanwege onderkoeling. In een flits zie ik nu opeens moeder met een stapel dekens over haar arm. Ik begreep toen niet waarom. Die waren natuurlijk voor de onderduikers. Vader werd intens gezocht door de Duitsers; hij heeft dan ook een tijdje ondergedoken gezeten bij twee zussen in Apeldoorn. Ook daar vielen er Duitsers in huis binnen, maar vader ontsnapte op een miraculeuze manier. Ondanks zijn stijve been. Onze tuin was heel groot, maar we mochten niet spelen aan de linkerkant. Daar stond een schutting met een gat. Vader heeft er struiken voor geplant. De buurman collaboreerde met de Duitsers. We hebben jaren lang contact gehouden met oom John en tante Saar. De hele familie is later naar Israël geëmigreerd. Ze hebben daar een boom geplant voor vader: de Van-Halst-boom! Moeder heeft pas zes jaar voor haar dood de vreselijke oorlogsgebeurtenissen kunnen verwerken. Ze heeft het daar heel zwaar mee gehad. Ze was al redelijk zwijgzaam, maar op het laatst zei ze helemaal niets meer. Ze kon niet meer." Na de verhuizing van de boekhandel werd aan het Houtplein 32 een restaurant gevestigd. 22 Jaar lang heeft restaurant De Bickerij gefloreerd in dit historische monument dat door sommigen het 'Haarlemse Anne Frank huis' wordt genoemd. Nu dreigt een rijk architectonisch en historisch gebouw in handen te vallen van een projectontwikkelaar die zogenaamd de voorgevel in zijn geheel zal behouden en er van plan is om er zes tweekamerappartementen te bouwen. Maar: op de bouwtekening is een extra verdieping gepland en een zeer hoog dak, waardoor de kenmerkende details, zoals bijvoorbeeld de kantelramen op de tweede verdieping voorgoed zullen verdwijnen.

De bestaande toestand en hoe het de eerste keer zou moeten worden. Het historische pand, Houtplein 32. Het zoveelste pand dat door gebrek aan inzicht en visie bij gemeente verkwanselt wordt aan projectontwikkelaars.

Door de hoogte van de eventuele nieuwbouw wordt ook het organische ritme van de belendende huizen in de prachtige flauwe bocht van de Wagenweg ontoelaatbaar verstoord. Wie heeft hier bij de gemeente toestemming voor gegeven? Of was het misschien alweer handjeklap met een geld ruikende projectontwikkelaar? door Jaat Nederhorst


- 5 -

De vergunning Het gehele vergunning traject verdiende vanuit de gemeente ook niet de schoonheidsprijs. De gemeente was tijdens de eerste bouwaanvraag om het pand nogal rigoureus / slopen te verbouwen een bezwaarschrift vergeten te behandelen en de vergunning gewoon had verleend. Trok de maker van het bezwaarschrift nogmaals aan de bel.


- 6 -

Het tij kon niet meer worden gekeerd maar voor de gemeente (wethouder Ewoud Cassee en gebiedsmanager Alex Jansen) was wel duidelijk in deze dat er wat moest gebeuren om deze fout goed te maken. Overeen gekomen werd; tussen de gemeente en de projectontwikkelaar dat het gehele aanzicht van de voor de geschiedenis zo belangrijke begane grond verdieping in tact zou blijven. Verder werd er afgesproken dat er in de gevel een gevelsteen zou worden geplaatst welke een stukje van de geschiedenis zou weergeven. Op dat moment werd de Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem ingeschakeld. De heer de Haas dacht bij de gevelsteen aan een soort boekrol wat door Martin Busker van de Stichting in een schetsontwerp is vastgelegd. Dit schets ontwerp is door de beeldendkunstenaar Tobias Snoep uit Amsterdam vertaald in een uit hardsteen gehouwen gevelsteen.

De eerste contouren worden zichtbaar.

Het schetsontwerp

Alleen heeft de projectontwikkelaar de verdiepingen en de begane grond vlak voor de oplevering verkocht en hierbij niet de mondeling afgesproken overeenkomst over de begane grond tussen de eigenaar en dhr. de Haas en de Gemeente (deze niet te verbouwen) meegegeven aan de nieuwe eigenaar. De nieuwe eigenaar Univé heeft keurig een nieuwe bouwvergunning aangevraagd om de gehele onderzijde van de begane grond te wijzigen. Dit om de uitstraling zoals Univé dit bij meerdere panden heeft. Ook hiervoor heeft de gemeente een vergunning afgegeven, want de behandelend ambtenaar wist niets van de gemaakte afspraak en de ingediende aanvraag voldeed aan het bouwbesluit. Waardoor door de overeen gekomen afspraak totaal niet nagekomen werd. Of het zo moest zijn weten we niet maar dezelfde meneer de Haas zag als eerste toevallig dat de gevel van de begane grond werd gewijzigd. Hierbij heeft hij de kelder kozijntjes welke zouden worden gehandhaafd nog uit de sloopcontainer gered. Eigenaar Univé, die niets van de overeenkomst wist tussen de gemeente en de vorige eigenaar treft dus ook geen blaam. Alleen maar lof omdat zij heeft geprobeerd nog iets te herstellen. Zo heeft één van deze kozijntjes nu een museale opstelling gekregen in de gevel en de gevelsteen kon op de afgesproken plaats worden geplaatst.


- 7 -

De Steen is op 12 december 2011 geplaatst

De heer Ruud de Haas bij de gevel-herdenkingssteen

Detail van de door Tobias Snoep vervaardigde gevel-herdenkingssteen Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem - dd. 07 01 2012 – MjB - Houtplein 32_Elk Zijn Eigen Boekerij

- 8 -

De gevel-herdenkingssteen “Elk zijn eigen Boekerij” door Tobias Snoep Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem - dd. 07 01 2012 – MjB - Houtplein 32_Elk Zijn Eigen Boekerij

- 9 -

Hier nog duidelijk zichtbaar de kelderraampjes welke in de oorlog zo’n belangrijke rol in dit gebouw hebben gehad daar hier illegaal drukwerk werd gedrukt en daarom ook in het gevelbeeld zou worden gehandhaafd. Maar hier ging het bij de nieuwe bouwaanvraag mis. In goed overleg met de nieuwe eigenaar Univé is besloten een raampje als een museale opstelling in de gevel te plaatsen.


- 10 -

Houtplein 32 Gedenk- gevelsteen

Recommend Documents