houtnieuws SIPO BRANDREACTIE VAN HOUT CE-MARKERING STRUCTUURHOUT

NR

161

houtnieuws

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

• 48STE JAARGANG • 2DE TRIMESTER 2008 • JAARABONNEMENT: 26,00 • 6,50 BELGIË  BELGIQUE P.B./P.P. BRUSSEL X BC6594

Afgiftekantoor Bureau de dépôt Brussel Bruxelles X •X P408058 • P408058 V.U. E.R. Roger de Laet, Decom, Stationsstraat 108, 2800 B-2800 Mechelen Mechelen

HET HOUTVAKBLAD VOOR DE ARCHITECT, INTERIEURARCHITECT, TUINARCHITECT EN DE SECTOR

S IPO B RANDREACTIE CE- MARKERING

VAN HOUT

STRUCTUURHOUT

In dit nummer

4 Het Château de la Paix in Fleurus. Een memo-

Project

rabele locatie die nu gerenoveerd wordt en die onder andere de nieuwe raadzaal van de gemeente huisvest …

8 De vierjaarlijkse Zweedse architectuurprijs

© Burg + Schuh, www.palladium.de

Wood Price werd gewonnen door een residentieel bouwproject van veertig woningen in een uitzonderlijk kader.

© CTIB - TCHN

Houtsoorten

12 Sipo is een fraaie, bruinachtig rode houtsoort

die geschikt is voor buitenschrijnwerk (ramen en deuren) en voor de meest uiteenlopende decoratieve binnentoepassingen, maar niet voor gebruik in water- of grondcontact.

14 Kleurmetingen op hout - CE-markering struc-

Technische fiches

tuurhout - Thermische prestaties van materialen en gebouwencomponenten - Eisen qua brandreactie van hout in diverse toepassingen - Typebestek voor timmerwerk: planken, battens en balken.

Signatuur

10 Enkele prachtige hedendaagse houtprojecten op het plateau van Kirchberg, de Europese wijk in Luxemburg.

Fashion & Design Hout & Ecologie

24 Monitor op hout. 26 'Fragment' van artisanaal, tijdloos en hedendaags

design gemaakt met behulp van heel eenvoudige middelen.

28 CO2-balans van de bosbouw en het houtbeleid in Zwitserland - Software die de milieuprestatie van een gebouw meet.

Belgian

33

Geleide bezoeken onder architecten tijdens de Woodforum Week van het Hout.

34 Houtbiologie en verantwoord houtgebruik Voor u verzameld 36 Beech Design Award - Studiedag voor leerkrach-

© Fragment

Expertise

ten - Het bos geeft geheimen prijs aan jongeren - Carrousel.

38

Iedereen heeft Shinnoki - HAWA-Motronic 230VAC 't over Wave-parket - Timber Grader MTG.

© Decom

De redactie wenst volgende verduidelijkingen aan te brengen aan de publi-reportage verschenen in Houtnieuws 160 pag 22 en 23 met als titel “Nieuwe behandeling tegen spinthoutkever”. Het besproken procédé is wel degelijk een sterilisatie en geen preventieve behandeling. Deze sterilisatie garandeert aan de bouwheer en architect dat de behandelde plankenvloeren vrij zijn van lyctus maar eveneens van andere houtaantastende insecten op het moment van de levering/plaatsing.

Driemaandelijks tijdschrift van Belgian Woodforum, huis van het hout Vrijwilligerslaan 2 - B-1040 Etterbeek Redactie Koen De Mesel/Manu Defays Tel. 02-219 28 32 - Fax: 02-523 39 62 E-mail: [email protected] E-mail: [email protected] Verantwoordelijke uitgever Roger de Laet, Decom, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen Realisatie & Ontwerp Decom NV, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen www.decom.be - [email protected]

Advertentiewerving en -materiaal Emmy Lee - Tel. 015-65 28 71, fax: 015-65 28 51 E-mail: [email protected] Abonnementen Lieven de Laet - Tel. 015-65 28 79 - Fax‑: 015-65 28 51 E-mail: [email protected] www.houtnieuws.be

Alles werd in het werk gesteld opdat de gegevens die in Houtnieuws verschijnen correct zouden zijn. Houtnieuws wijst evenwel alle verantwoordelijkheid af inzake de toepassing van deze gegevens. Indien de auteur vermeld staat, is deze uitsluitend verantwoordelijk voor zijn artikel. Het opnemen van advertenties in Houtnieuws betekent niet dat ze onder de bescherming van het blad verschijnen. © Cover: Åke E:son Lindman

Abonnementsprijs per jaar (4 nummers) � 12,00 digitale versie � 26,00 (België) � 33,00 (buitenland) Te storten op rek. nr. 210-0150901-21, met vermelding "abonnement Houtnieuws". Het abonnement loopt gedurende 1 jaar na datum van betaling. Bij adreswijziging 'Houtnieuws', oud adres en, indien gekend, abonneenummer vermelden.

De in dit nummer verschenen redactionele artikels mogen slechts worden vermenigvuldigd of verspreid op welke manier ook - hetzij gedeeltelijk of geheel - na uitdrukkelijke en schriftelijke toelating van Houtnieuws.

houtnieuws 161

•INHOUD•

3

•PROJECT•

Hout brengt raad

Het Château de la Paix in Fleurus dankt zijn faam aan het feit dat Napoleon I er zou overnacht hebben op 17 juni 1815, de avond voor de slag van Ligny. Een memorabele plaats dus, die nu gerenoveerd wordt om het kabinet van de houtnieuws 161

burgemeester, de huwelijkszaal en andere diensten

4

van het gemeentebestuur onder te brengen. Een van de hoofdbestanddelen van het project was ongetwijfeld de renovatie van de raadszaal. TEKST: PASCAL MAGEREN, DECOM FOTO’S: RROQUINY

Voor de uitvoering van het onderdak werd soberheid nagestreefd. De lorkenhouten schroten en de spantdelen tekenen zich af op een achtergrond van wit pleisterwerk die doorloopt tot de nok. Perforaties verlenen de zaal een goede akoestiek.

Zeer laag plafond, lichtinval langs vensters van diverse afmetingen in de drie gevels, geen thermische isolatie, onstabiele plankenvloer, verouderde technische installaties, beperkte technische toegankelijkheid,… Een uitdaging was de gemeentelijke raadszaal wel! We hebben de klant vrij snel overtuigd om over te gaan tot een grondige renovatie. De bestaande zaal liet immers heel wat te wensen over op het vlak van veiligheid (niet conforme trap, geen nooduitgang), stabiliteit (plankenvloer), toegankelijkheid (voor personen met beperkte mobiliteit), architecturaal comfort (licht, verhoudingen,…), technische uitrusting en meubilair, leggen de architecten Roland Roquiny en Jean-Pierre Surleraux uit. Het leek meer op een tweederangs vergaderzaal dan op een raadszaal.

Een spant als leidraad De ontdekking van een oude spant in het dakgebinte was een eerste leidraad en bracht ons op de idee om een dialoog aan te gaan tussen het oorspronkelijke gebouw en de huidige interventie door het benadrukken van de grondstof hout, gaan de architecten verder. De eerste fase van de renovatie bestond er dan ook in om de verborgen houten elementen te herwaarderen. Het vals plafond werd afgebroken om het volume van de zolder bij de zaal te voegen. Vervolgens werden de gebrekkige stukken van de eikenhouten spant vervangen, scheuren gedicht en het geheel verduurzaamd. Nieuwe bintbalken in gelijmd gelamelleerd eikenhout werden tussen de spantbenen geplaatst om de stabiliteit te verzekeren. Op de begane grond bleek onder het linoleum een oud parket te zitten. Jammer genoeg was het te erg beschadigd om een renovatie te overwegen. De draagstructuur werd versterkt en akoestische isolatie werd tussen de spanten ingevoegd vóór het plaatsen van een nieuwe parketvloer in lorken. Al deze wer wer-

Hout verleent de raadszaal zowel plechtigheid als intimiteit.

ken werden uitgevoerd terwijl de activiteiten op de onderverdieping konden doorgaan, dankzij de herstelling en de versteviging van de plankenvloer langs boven en de toepassing van droge technieken.

de gebruikers, aangezien gebruik gemaakt wordt van de akoestische, thermische, hygrometrische en visuele eigenschappen van hout. Ten slotte integreert het de technische elementen zoals radiators, netwerken, ver verlichting en thermische isolatie.

Een cocon in lorken

Dit artikel is enkel zichtbaarMeubilair op maat De bekleding van de binnenwanden van de zaal bestaat uitBlijkbaar schroten in lorkenbent van Deutafel van de raadszaal werd op maat voor abonnees. 20 x 40 mm die ter plaatse werden in gemaakt, in de grafische continuïteit van geen abonnee ofDeheeft u uw elkaar gezet. binnenbekleding boodlogin een hetnog project. Het geheel bestaat uit acht rechthoekige tafels en één halfcirkelvoroplossing voor een aantal conceptuele en niet ingevoerd op de openingspagina tussen en de thermistechnische Tijdens isolatiewerkzaamheden problemen. We konden de stellen ruimte de mige tafelhet vooronderdak burgemeester en thermis schepe- schepewww.houtnieuws.be verschillende betrokken partijen (aanne (aanneche Deisolatie structuurdoorgaans van de tafels overbodig. bestaat voortzetten en tegelijk de natuurlijke lichtin- - nen. lichtinmer, architect, fabrikant, opdrachtgever, val beheersen. Mobiele panelen met lamellamel…)werden zich vaak of aangebracht het nodig is om een len vóórde devraag vensters geventileerde luchtspouw te voorzien tustus de lichtinval te dempen en tegenlicht te ver ver-sen deDe isolatie en het onderdak. mijden. vensteropeningen komen Vermits dus op detweede ingenieurs het krijgt departement de plaats envan de zaal weer een ‘Technisch advies ensfeer. Consultancy’ vanhet het intieme en plechtige Verder heeft WTCB cocon deze vraag zeer dikwijls voorgelegd houten een verbindend effect dankzij krijgen, zullenelement we trachten hierna het doorlopend dat deom zaalze omgeeft zodegoed mogelijk te beantwoorden. en oneffenheden wegneemt doordat deu deuren en vensters aan het zicht ontnomen wor worden Metenuitzondering schakelbordenvan nietde meer gevallen zichtbaar die we Anderzijds hierna zullen bespreken, is voor een zijn. verhoogt het comfort doelbewuste ventilatie van de ruimte

Zebuizen kan volgens ons roestvrij zelfs beschouwd uit in geborsteld staal. De worden als het zijkanten van nadelig, de tafels aangezien zijn bekleedzemet een condensatieverschijnsel aluminium plaat die zodanig aan degeplooid binnen-binnen vanpoten het van onderdak kan accentue accentueiszijde dat de de structuur op drie ren en bedekt vooral zijn. de thermische vlakken Het werkvlakprestaties bestaat van dakopbouw kan verminderen. uit eendeblad in gelijmd gelamelleerd eiken van 28 mm dik. Een claustra in latten sluit De circulatie het tafelvlak van afbuitenlucht aan de binnenkant boven de isolatie immers voor toename van de Uzorgt gevormd door heteen geheel. De architecten van het drukverschil kozen eikenhout tussen als de linklucht luchtmet spouw en devan binnenruimten, de houtsoort de dakspant. waardoor Voor de zitmeubels de hoeveelheid viel de binnenlucht keuze op lichte die stoestoe door len convectie in getint in de multiplex dakopbouw voor kan hetmigreren, publiek, stijgt. Een dergelijke convectie van bin binde raadsleden beschikken over zetels in zwart nenlucht leder.doorheen de dakopbouw wordt vaak veroorzaakt door de aanwezigheid

Klik op deze pagina om u te abonneren (www.houtnieuws.be/newsletter)

Het project hield ook rekening met de inrichting van een inkomhal, sanitaire ruimten en een kitchenette. Bij de bestaande vestibule werd de bovenverdieping weggenomen, zodat hij zich nu uitstrekt tot het dak. Er werd een nieuwe trap geplaatst in gelijmd gelamelleerd hout. De verschillende plankenvloeren en wandbekledingen in lorken moeten de link leggen met de raadszaal. Het hout is overigens af af-

Info Architecten: Jean Pierre Surleraux en Roland Roquiny Meubelen: Mathy by Bols

houtnieuws 161

En de rest van het kasteel?

5

w w w. c o i l l t e . c o m

w w w. m e d i t e - e u r o p e . c o m

w w w. s m a r t p l y. c o m

Bovenstaande beeldspraak komt voor op alles wat wij doen in 2008. Het geeft uitdrukking aan ons thema in toekomstige advertenties. De belangrijkste boodschap is: het is “tijd om te kiezen”. Wij zenden deze boodschap uit naar alle disciplines in de houtwereld en bouwsector. Binnen Coillte Panel Products zijn wij ervan overtuigd dat keuzes die wij vandaag maken van wezenlijk belang zijn voor de toekomst van onze planeet. Juist nu, in 2008, is het tijd om te kiezen. Onze producten zijn verfijnd en afgestemd op de 21e eeuw. De productie vindt dicht bij de belangrijkste afzetmarkten plaats, is energie-efficiënt en draagt bij aan een lagere CO2 uitstoot. Al onze producten zijn zonder enig voorbehoud FSC gecertificeerd door de Forest Stewardship Council. Coillte Panel Products zal het hele jaar door beslissers in de houten bouwsector uitnodigen om verantwoorde keuzes in hout te blijven maken. FSC certificering is essentieel. Het levert een positieve bijdrage in de strijd tegen de klimaatverandering. Het biedt u garanties dat ons hout afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen. ‘n Soort levensverzekering tegen illegale bosbouwpraktijken. Zakelijk gezien is dit de beste oplossing. Wij kozen ervoor om alleen gecertificeerde producten op de markt te brengen. Onze merknamen Medite en SmartPly zijn innovatief, op de toekomst gericht en volledig FSC-gecertificeerd. Wij hebben onze keuze gemaakt. Het is nu aan u om te kiezen.

Door FSC gecertificeerde producten te kopen ondersteunt u wereldwijd de toename van duurzaam beheerd bos FSC Supplier Cert. no. SA-FM/COC-0706 © 1996 Forest Stewardship Council A.C.

•Project•

Zweedse Wood Prize 2008 bekroont ‘boswoningen’ Östra Kvarnskogen, een bouwproject van 40 woningen in het Zweedse Sollentuna, sleepte dit jaar de vierjaarlijkse Wood Prize in de wacht. De jury was vol lof over de ligging en het unieke ontwerp dat de huizen harmonieus integreert in het omringende natuurgebied. Tekst: Anuschka Mahieu, DECOM Foto’s: Åke E:son Lindman

Östra Kvarnskogen is een stukje ongerepte natuur in Zweden, gekenmerkt door steile hellingen. Dat steile oppervlak heeft de architecten Brunnberg & Forshed meer geïnspireerd dan belemmerd in hun ontwerp van 40 particulierenwoningen waartoe Folkhem de opdracht gaf. Het ontwerp van het wooncomplex behoort tot de ‘rus in urbe’-school, een stroming in stedenbouwkunde die natuurlijke elementen integreert in woongebieden.

Ongewone ligging

houtnieuws 161

De jury van de Wood Prize was gecharmeerd door het verrassende informele karakter van het ontwerp waarbij de natuur een belangrijke plaats inneemt. De waaiervormige inplanting van de huizen houdt het wilde en speelse karakter van het natuurgebied intact, maar de opstelling in waaiervorm werd ook doordacht aangewend om de huizen op verschil-

lende hoogteniveaus een mooi geordend geheel te laten vormen. “De ongewone ligging van de huizen geeft hen een intense architecturale expressie”, vond de jury. Voor de lagergelegen woningen werd geopteerd voor een split-levelstructuur. De hoger gelegen huizen op de helling zijn halfondergronds gebouwd en springen deels uit de helling waar ze steunen op smalle, stalen pijlers tot 7 meter lang. Die techniek was enkel mogelijk door de keuze voor een licht bouwmateriaal als hout. De woningen van Östra Kvarnskogen, waarvan sommige bijna tussen de boomtoppen zweven, doen in meerdere opzichten aan boomhutten denken. De daken zijn bedekt met vetplanten en de gevels bekleed met Falung-zwart hout, in combinatie met onbehandelde lorken. Het schrijnwerk is donker geverfd en de dakgoten zijn uit hout vervaardigd.

Felbegeerde prijs Voor de Wood Prize 2008 moest de jury, na een eerste selectie uit 205 genomineerden, een winnaar kiezen uit 11 laureaten. Hoewel het architecturale niveau van alle genomineerden zeer hoog lag, koos de jury unaniem voor Östra Kvarnskogen. De winnaar ontving een gouden paardje en een geldprijs van 100.000 Zweedse kronen (ca. 10.700 euro). De Wood Prize is een initiatief van de Swedish Forest Industries Federation die de prijs om de vier jaar toekent. Alleen voltooide, nieuwe gebouwen in Zweden komen in aanmerking voor de prijs die een erkenning is voor gebouwen, bruggen

of andere constructies waarin hout werd gebruikt. De jury beoordeelt de projecten op hun uitzonderlijke architecturale kwaliteiten en de mate waarin hout, in combinatie met andere materialen, aangewend wordt bij de constructie of als systeemoplossing wordt toegepast. Met de wedstrijd wil de organisator aantonen hoe hout een kostenefficiënte oplossing biedt in verschillende sectoren van de harde bouwmaterialenmarkt.

Info www.skogsindustrierna.org

Medite Premier. Niet alle MDF is hetzelfde.

Medite Premier is uniek. Zo verschillend van Lite

team achter Premier is constant. Zij verkopen en

MDF als appels zijn van peren.

adviseren tenslotte al langer MDF dan ieder ander.

De verdichting is hoger. Het laat zich beter

Medite biedt een breed assortiment aan unieke

machinaal bewerken en geeft een superieur

MDF-producten die allemaal FSC gecertificeerd

eindresultaat. Kwalitatief zeer betrouwbaar en

zijn: Medite Premier, Medite MR, Medite FR,

geschikt voor veel specifieke toepassingen. Dit is

Medite Plus, Medite Exterior, Medite Ecologique

uitzonderlijk en zeker niet gebruikelijk in de huidige

en Medite FQ. Surf naar www.medite-europe.com

MDF-markt.

om er zeker van te zijn dat u het juiste product voor

Medite Premier is beschikbaar in een breed scala

uw toepassing gebruikt. Want

afmetingen en diktes. De consistente lichte kleur

zoals u ziet: zelfs niet alle

levert de beste basis voor elke toplaag. Zelfs het

Medite MDF is hetzelfde.

MDF VOOR DE 21 e EEUW

Door FSC gecertificeerde producten te kopen ondersteunt u wereldwijd de toename van duurzaam beheerd bos FSC Supplier Cert. no. TT-COC-2097 © 1996 Forest Stewardship Council A.C.

w w w. c o i l l t e . c o m

w w w. m e d i t e - e u ro p e . c o m

w w w . s m a r t p l y. c o m

•PROJECT•

PROJECTEN

OP DE

LUXEMBURGSE KIRCHBERG

De Europese ziel van hout een plateau van 36 ha in het Groothertogdom Luxemburg, wordt met de regelmaat van een klok gebouwd. Prachtige, hedendaagse ontwerpen schieten er als paddestoelen uit de grond. Wij bezochten er enkele pareltjes en zagen hoe het hout in ieder gebouw een specifieke functie vervult.

houtnieuws 161

TEKST: MIA DE KEERSMAEKER

10

Via de Groothertogin Charlotte-brug, vanwege de kleur ook wel de “rode brug” genoemd, bereikt men vlotjes het plateau met de bus of met de wagen. Naast de financiële instellingen zijn het Museum voor Hedendaagse Kunst (MUDAM), het spiksplinternieuwe Centre de Congrès - met EU-congrescentrum - en het sport- en cultuurcentrum La Coque er de blikvangers. In het oude stadscentrum Grund is de Abdij van Neumünster dan weer een voorbeeld van houtrenovatie in een hedendaagse omgeving. Tweederde betaalt de Europese Unie, eenderde is voor rekening van het Groothertogdom.

in Washington. Op een eigenzinnige manier volgde Pei de oude vijfhoekige verdedigingswallen van de historische resten van het fort van Vauban vlakbij. Op de vloeren in de expositieruimtes valt meteen de natuurlijke tint van eiken op. In het auditorium, goed voor zo’n 120 zitplaatsen, siert esdoorn het podium en de vloer. De muren werden voorzien van akoestische panelen en roosters in berken, wat het geheel een zachte uitstraling geeft en de nodige rust creëert voor intieme concerten of kleinschaligere meetings of conferenties (www.mudam.lu).

Hout schept sfeer

Hout op het kruispunt van cultuur en sport

Met het MUDAM zette de stad Luxemburg zich als museumsite op de Europese kaart. Voor de bouw werden kosten noch moeite gespaard. Voor het ontwerp werd niemand minder dan de Chinees-Amerikaanse sterarchitect Ieoh Minh Pei aangetrokken, bekend van de piramide van het Louvre en de East Wing van de National Gallery of Art

Het Olympisch centrum La Coque is qua ligging het scharnierpunt op de Kirchberg tussen het financiële en het culturele aanbod. Als een tempel gewijd aan sport en cultuur ontstonden op de tekentafel van de Parijse architect Roger Taillibert zachte vormen vol elegantie, met gewelven bestaande uit dunne sluiers van voorgespannen beton en een


In de Europawijk op de Kirchberg,

Hout ter conservering © www.ccrn.lu

In Grund, het stadscentrum met indrukwekkend uitzicht op de rotswand dat Luxemburg de bijnaam “Gibraltar van het noorden” opleverde, ligt de Abdij van Neumünster (1606). De abdij groeide uit tot een Centre Culturel de Rencontre, een open forum dat via zeer diverse activiteiten nieuwe accenten legt in het culturele leven in Luxemburg. Maar ook historische momenten, zoals de ondertekening van de toetreding van

Roemenië en Bulgarije tot de Europese Unie in 2005, vonden daar plaats. In het complex, van de hand van Jean Ewert, betuigen eiken, beuken, en berken respect voor het verleden van de ruimtes. Tijdens de renovatie werd het dakgebinte van de drie eenheden bewaard; ziek eiken werd in dezelfde historische context en techniek vervangen en herstellingen werden in eiken uitgevoerd (www.ccrn.lu).

Het reusachtige Centre de Congrès combineert de noden van een congrescentrum met de eisen van een vergaderzaal voor de Europese lidstaten, die er elkaar vanaf 2012 jaarlijks zullen ontmoeten. Zowel qua veiligheid, akoestiek en techniek moesten die verschillende functies op elkaar afgestemd worden. Daarom zijn er drie hightech ruimtes voor meetings (300m², 160m², 130m²) en kan het restaurant Belvédère, met een groot terras op het Europaplein en met zicht op het MUDAM en de Philharmonie, tot 100 gasten ontvangen. De lange hallen voor congressen, tentoonstellingen of andere events kunnen tot 1000 mensen aan. De foyer alleen al kan multifunctioneel ingezet worden, de ruimte volgt de lijn van de façade die zo’n 300 meter lang is. De vergaderzaal voor de EU-lidstaten (50 x 30 m) plaatste men als een ovale cocon in de open foyer van het congrescentrum. In de cocon voorzag men niet alleen 28 cabines voor tolken, ook 84 afgevaardigden van de EU kunnen er plaatsnemen rond een even ovale tafel. Aan de buitenkant werd gebruikgemaakt van het gedistingeerde Amerikaans noten. Opvallend zijn de noesten, de mooie tekening en de chocoladebruine kleur van deze exclusieve houtsoort, die als een tweede huid over de betonnen constructie ligt. Het Amerikaans noten vinden we binnenin de cocon, op de vloer en op de trappen in de foyer, terug. Het geheel zet aan tot reflectie, hopelijk worden er ook goede beslissingen genomen. (www.luxcongress.lu).

houtnieuws 161

Hout als wisselwerking


geometrie van herhaalde omwenteling. De gewelven creëren binnenruimtes en volumes die rijk zijn aan een architectonische diversiteit en bieden een permanent spektakel van natuurlijk licht dat gul door de openingen in het dak binnenstroomt. Over 13 ha realiseerde de architect eerst een gigantische sportieve Olympische accommodatie. Nadien werd La Coque voltooid met houten structuren die vastgehecht werden aan en de vorm volgen van de koperen dakbedekking. La Coque beschikt over indoor ruimtes voor allerlei sportdisciplines, de Arena (een grote zaal met een piste van 4.300 m² en 8500 zitplaatsen die overigens bijzonder geschikt is voor culturele massa-evenementen), gymnastiekzalen, een amfitheater met 250 plaatsen, een trainingcentrum voor 72 atleten enz. In al deze plaatsen valt de dakstructuur in gelijmd gelamelleerd hout op die in het amfitheater mede voor de akoestiek en de warmte zorgt (www.coque.lu).

11

•HOUTSOORTEN•

Sipo Sipo is een fraaie, bruinachtig rode houtsoort uit Midden- en West-Afrika. Ze is geschikt voor buitenschrijnwerk (ramen en deuren) en voor de meest uiteenlopende decoratieve binnentoepassingen, maar niet voor gebruik in water- of grondcontact.

© www.steenschuit.be

TEKST: IR. K. DE MESEL, BELGIAN WOODFORUM

Groeigebieden Sipo is de commerciële naam voor de botanische soort Entandrophragma utile Sprague, behorend tot de familie der Meliaceae, voorkomend in het immergroene tropische regenwoud van bijna alle landen in Midden- en West-Afrika (zoals Ivoorkust, Ghana, Nigeria, Kameroen, de Centraal-Afrikaanse Republiek, RD Congo, Congo-Brazaville).

Boombeschrijving De maximale boomhoogte bedraagt 40 à 60 m, de diameter boven de wortelaanzet 70 tot 130 cm. De rechte, takvrije, cilindrische stam is 10–30 m lang.

Het kwartierse vlak vertoont in lichte mate een gestreepte tekening van afwisselende donkere en lichte banden door de kruisdraad of onregelmatige draad. Deze streeptekening en kruisdraad zijn veel minder uitgesproken dan bij sapelli; sipo is dan ook stabieler dan sapelli. Op dosse vertoont sipo vaak een paarsachtige vlamtekening door de aanwezigheid van parenchymweefsel. De nerf is matig tot fijn.

Houtbeschrijving

Kwaliteiten, duurzaamheidsklasse

Het kernhout van sipo heeft een bruinachtig rode kleur, die onder invloed van het zonlicht goudbruin kleurt; het spint is rozegrijs.

In België wordt de topkwaliteit FAS (First and Second), te beschouwen als hart- en spintvrij en nagenoeg vrij van fouten, ingevoerd.

Krimp in % :

650 kg/m³

- van 90 – 60 % relatieve luchtvochtigheid Radiaal : Tangentiaal : - van 60 – 30 % relatieve luchtvochtigheid Radiaal : Tangentiaal :

Werken in % van 90–60 % relatieve luchtvochtigheid: van 60–30 % relatieve luchtvochtigheid:

houtnieuws 161 12

0,9 1,1 0,8 0,8 2,0 1,6

Tabel 2: Mechanische eigenschappen Buigsterkte (in N/mm²):

89

Elasticiteitsmodulus (in N/mm²):

11.000

Druksterkte evenwijdig aan de vezel (in N/mm²):

58

Schuifsterkte (in N/mm²):

14,9

Hardheid volgens Janka (in N): kops: langs:

– 5.600

Drogen Het drogen dient met zorg te gebeuren. Het is raadzaam om tussen het drogen en de machinale verwerking een wachtperiode te respecteren om de spanningen te verminderen.

Bewerking

Tabel 1: Fysische eigenschappen Gemiddelde volumieke masse bij 15 % houtvochtgehalte:

Het kernhout behoort tot de natuurlijke duurzaamheidsklasse II-III. Het spinthout is uiteraard niet duurzaam en behoort tot duurzaamheidsklasse V.

De bewerkbaarheid is goed, zowel machinaal als met handgereedschap. Bij onregelmatig draadverloop is een kleine snijhoek aangewezen om een goed glad oppervlak te verkrijgen.

Bevestiging Het spijkeren en schroeven verloopt goed. In contact met ijzer kunnen blauwgrijze vlekken voorkomen.

Afwerking Sipo laat zich goed afwerken. Een poriënvuller is nodig voor een gladde afwerking.

Toepassingen Sipo is een decoratieve, veelzijdige, bruinachtig rode houtsoort geschikt voor buitenschrijnwerk (ramen en deuren) en voor de meest uiteenlopende binnentoepassingen, zoals parket en plankenvloeren, binnenschrijnwerk, lambriseringen, schroten voor wanden en plafonds, binnendeuren, trappen, meubelen, jachtbouw, draaiwerk, snijfineer,....

Tabel 3: Commerciële afmetingen voor ruw gezaagd hout - 26 mm x 80 mm in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 26 mm x 105 mm in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 26 mm x 130 mm in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 26 mm x 155 mm in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 26 mm x 180 mm in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 26 mm x 205 mm in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter Ook verkrijgbaar in vallende breedtes:

- 26 mm x 155 mm/en meer met 10 à 15 % toegelaten in breedtes van 100–140 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 40 mm x 155 mm/en meer, met 10 à 15 % toegelaten in breedtes van 100–140 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 52 mm x 155 mm/en meer, met 10 à 15 % toegelaten in breedtes van 100–140 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter Ook verkrijgbaar in vaste breedtes:

- 65 mm x 90 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 65 mm x 105 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 65 mm x 130 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 65 mm x 155 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 65 mm x 180 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 80 mm x 90 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 80 mm x 130 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter Ook verkrijgbaar in vallende breedtes:

- 65 mm x 155 mm/en meer, met 10 à 15 % toegelaten in breedtes van 100–140 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 80 mm x 155 mm/en meer, met 10 à 15 % toegelaten in breedtes van 100–140 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter - 105 mm x 155 mm/en meer, met 10 à 15 % toegelaten in breedtes van 100–140 mm, in lengtes van 185 cm en meer, gemiddeld 275 cm of beter Tevens verkrijgbaar in gelijmd gelamelleerd :

63 mm x 86 mm

houtnieuws 161

63 mm x 125 mm

13

•TECHNISCHE FICHE•

Kleurmetingen op hout Hoewel houtvaklui nog vaak de voorkeur geven aan een visuele beoordeling van de houtkleur, kan een objectieve beoordeling met behulp van meetinstrumenten bijdragen tot een optimale productie.

Kleurschakeringen in houten producten dragen bij tot de specifieke eigenheid van het materiaal. Houtkleur met zijn nuances kan als een belangrijke troef uitgespeeld worden ten opzichte van andere materialen. Tijdens interne productiecontroles of bij optimalisatie van productieprocessen kan de evaluatie van al of niet aanvaardbare kleurverschillen op houtoppervlakken zowel visueel als instrumenteel gebeuren. Doorgaans wordt in de houtsector de voorkeur gegeven aan visuele beoordelingen van de oppervlaktekleur van hout. Dergelijke visuele evaluaties worden echter beïnvloed door factoren zoals: - de structuur en textuur van het oppervlak, - de achtergrond of omgeving bij perceptie, - de gebruikte lichtbron, - de observatiehoek, - de fysische en psychische toestand van de waarnemer, - de grootte van de objecten, - de afstand tussen de gekleurde objecten, …

© CTIB-TCHN

TEKST: IR. INGE WUIJTENS, TECHNISCH CENTRUM DER HOUTNIJVERHEID (CTIB-TCHN)

Kleurmetingen met spectrofotometer

Het Technisch Centrum der Houtnijverheid (CTIB-TCHN) beschikt over een spectrofotometer CM2600-d van Konica Minolta (figuur 1). De diameter van de meetopening van het toestel kan worden aangepast: zowel 3 als 8 mm zijn mogelijk.

Kleurenruimte en parameters

Wanneer de ΔE*-waarde wordt gebruikt als objectieve karakterisering van een kleurverschil, dient echter wel in acht genomen te worden dat eenzelfde ΔE*-waarde het resultaat kan zijn van verschillende combinaties van ΔL*-, Δa*- en Δb*-waarden en dus verschillende visuele betekenissen kan hebben. Het is dus zeker zinvol om de componenten ΔL*, Δa* en Δb* ook afzonderlijk te evalueren.

De resultaten instrumentele kleurmeDit artikel is van enkel zichtbaar tingen kunnen op verschillende manieren voor abonnees. Blijkbaar bent Nood u aan meetmethodiek worden weergegeven. Verschillende parameters en kleursystemen kunnen gesegeen abonnee of heeft u worden uw login nog lecteerd. Voor kleurmetingen op hout bestaat geen niet ingevoerd op de openingspagina eenduidige werkwijze. Het aantal noodWit zakelijke meetpunten, de te meten opL* = 100 www.houtnieuws.be pervlakte, de ligging van de meetpunten Groen Geel

op het oppervlak en het best geschikte meettoestel verschillen in de literatuur naargelang de bron. De tolerantie op een kleurverschil wordt ondermeer beïnvloed door de houtsoort, de aard van de afwerking van het houtoppervlak en de toepassing waarvoor het oppervlak is bestemd.

Klik op deze pagina Blauw om u te abonneren Rood (www.houtnieuws.be/newsletter) Zwart

Deze factoren dragen bij tot het subjectieve en persoonsgebonden karakter van de visuele waarneming van kleur. Een objectieve benadering van kleur en kleurverschillen met behulp van meettoestellen kan bijdragen tot optimalisatie van de productie.

houtnieuws 161

Meettoestellen

14

De twee courante meetinstrumenten voor kleurmetingen op hout zijn de spectrofotometer en de tristimulus colorimeter. In beide gevallen wordt een object belicht. Een gedeelte van het gereflecteerde licht wordt opgevangen, geanalyseerd en de intensiteit wordt berekend. De spectrofotometer meet de intensiteit van het gereflecteerde licht in discrete golflengteintervallen (5, 10 of 20 nm) doorheen het zichtbare gedeelte van het spectrum (380 nm tot 730 nm). In een tristimulus colorimeter wordt het opgevangen licht geanalyseerd met behulp van drie verschillende optische filters.

L* = 0

CIE-L*a*b* kleurensysteem

Algemeen wordt aangenomen dat het CIE-L*a*b*-kleursysteem het best geschikt is voor de karakterisering van houtkleur (figuur 2). De parameter L* is een maat voor de helderheid van het oppervlak; deze varieert tussen 0 (volledig zwart) en 100 (volledig wit). De a*-waarde is de groenrode component, variërend tussen -100 (groen) en 100 (rood). De blauwgele component of de b*-waarde varieert tussen -100 (blauw) tot 100 (geel). Kleurverschillen tussen 2 punten in de kleurenruimte kunnen worden gekarakteriseerd door de vectoriële afstand tussen 2 punten, de ΔE*-waarde: ΔE* E** =√((ΔL* E ΔL* )2 + (Δa*)2 + (Δb* b )2

Het CTIB-TCHN diende bij IWT-Vlaanderen een projectvoorstel in voor een Collectief Onderzoek: ’Ontwikkeling van een methodische kleurbeoor kleurbeoordeling voor optimalisatie en innovatie bij de productie van eiken houten meubelen en parket‘, samen met de partners UGent (Laboratorium voor Houttechnologie) en Centexbel. Het onder onderzoek heeft als hoofddoel de fabrikanten extra kennis te laten verwerven over het meten van kleur. Vervolgens wordt ook ingegaan op de invloed van een afwerkingsysteem op het uitzicht (de “appearance”) van een houtoppervlak en het gedrag van hout doorheen de tijd onder invloed van licht. Het onderzoeksproject loopt over 2 jaar en gaat van start midden 2008.

3 echte zetels Volledige flexibiliteit Nuttig laadvermogen: van 550 tot 775 kg Hoogte: van 1,81 tot 1,83 m Lengte: 4,38 m Volume: van 3,3 tot 3,7 m3 www.peugeot.be

Het nieuwe Partner bedrijfsvoertuig heeft werkelijk alles om u het werken makkelijk te maken. Zo biedt hij in zijn configuratie met de innoverende Multi-Flex bank drie individuele zitplaatsen. Deze bank maakt de binnenruimte extra moduleerbaar en functioneel. Neergeklapt creëert ze extra laadvolume en vormt het vervoer van een voorwerp van 3 m lang of zelfs een Europalet, geen enkel probleem. De Partner is eveneens voorzien van heel wat handige opbergvakken en een nooit eerder gezien comfort voor een wagen van zijn categorie. Met deze Partner wordt werken elke dag een heel stuk aangenamer. Er is al een Partner bedrijfsvoertuig vanaf 9.671 € excl. BTW*. ProfEssionals BEgrijPEn Elkaar.

*Aanbieding geldig voor een bestelling geplaatst tussen 1/5/2008 en 30/6/2008, geleverd vóór 31/7/2008 en ingeschreven vóór 31/8/2008.


CE-MARKERING

VAN CONSTRUCTIEHOUT

Begeleiding van de bedrijven In september 2008 wordt de CEmarkering van constructiehout verplicht. Maar voor de bedrijven gaat er heel wat voorbereidend werk aan vooraf. Er bestaan weliswaar regels, maar die moeten ook nog in begrijpelijke taal worden omgezet en concreet worden toegepast. Daarom hebben de beroepsverenigingen van Zagerijen en Houthandelaars, in samenwerking met Valbois RN en het Technisch Centrum voor de Houtnijverheid, beslist om de bedrijven hierin bij staan door deze reglementering en de toepassing ervan in praktische termen om te zetten. TEKST: FRANÇOIS DENEUFBOURG, VALBOIS RN; MANU DEFAYS, BELGIAN WOODFORUM; HUGUES FRÈRE, HOUTINFOBOIS

Er werden verschillende informatieavonden georganiseerd en een document opgesteld dat een overzicht geeft van de technische en reglementaire aspecten inzake CE-markering. Deze onderwerpen komen aan bod: - De geharmoniseerde norm NBN EN 14081 - Het attesteringsniveau voor CE-markering van constructiehout met rechthoekige doorsnede

- Begrippen voor de sortering - Definitie van constructiehout, toelaatbare afwijkingen en verwerking - Toepassen van de CE-markering • Informatie die verplicht dient te worden vermeld op het product bij klassering • Informatie te vermelden op het product of op het begeleidend document • Conformiteitsattest • Afwezigheid van markering om esthetische redenen • Inschrijving in het register - Normen en systemen voor visuele sortering in Europa, internationale erkenning - Procedure voor het behalen van het certificaat van visuele sorteerder van naaldhout voor constructietoepassingen volgens STS 04 - Procedure voor het behalen van het certificaat dat een bedrijf toelaat om het CE-merkteken aan te brengen op constructiehout met rechthoekige doorsnede (naaldhout, loofhout uit gematigde en tropische streken) - De dagelijkse verplichtingen van bedrijven gecertificeerd voor de CE-markering - Verantwoordelijkheid van de sortering - Machines voor de sortering - Beslissingshulp, te stellen vragen bij de aankoop van een machine - Installatie van een machine voor de sortering in het bedrijf en initiële regelingen - Terrashout. Het document staat vanaf eind juni op de website van volgende verenigingen: HOUTINFOBOIS: www.houtinfobois.be VALBOIS RN: www.portailbois.be BWF: www.woodforum.be NFH: www.nfh.be

De vragen van technische en reglementaire aard die in het document aan bod komen zijn slechts één van de drie begeleidingsacties die de Federaties van de Zagerijen en van de Houthandelaars voor bedrijven hebben uitgewerkt: - een tweede actie handelt over economische en financiële vragen: rendement van de sortering, kostprijs,… - een derde actie heeft betrekking op de economische problemen waarmee de bedrijven te maken kunnen krijgen: een sorteercentrum in onderaanneming, of collectief, of mobiel, met een eventuele overheidstussenkomst… Dankzij de medewerking van het Opleidingscentrum Hout hebben bedrijven makkelijker toegang tot de voorbereidende opleidingen voor het examen om het certificaat van sorteerder te verkrijgen. Naast het vanzelfsprekende economische belang van deze begeleidingsacties wensen we de uitstekende geest van samenwerking tussen talrijke onderdelen van de houtkolom te benadrukken. Het gaat hier om een collegiaal werk, wat op zich reeds een zeer bemoedigend resultaat is. Wij willen dan ook met deze hun partners hiervoor danken.

Info Op aanvraag is ook een papieren versie van dit document te verkrijgen. Voor alle bijkomende informatie kan u zich richten tot: François Deneufbourg, Valbois RN, [email protected], 061-29 30 70 Hugues Frère, Houtinfobois, [email protected], 02-219 27 43 Manu Defays, Belgian Woodforum, [email protected], 02-219 28 32

houtnnieuws 161

16

#)'(&+.$$&.

.%! !. . ...,. .. "! .-)#'(!!('!"$$#)'(&'

#/.(..(.*&!$

Met Igel® ligt het snel

• t e c h n i s c h e F ICHE •

Thermische prestaties van materialen en gebouwencomponenten Tekst: ir. Inge Wuijtens, Technisch Centrum

der

Houtnijverheid (CTIB-TCHN)

U: warmtetransmissiecoëfficiënt (W/m²K) (vroeger was dit de k-waarde) λ: thermische geleidbaarheid (W/mK)

De warmtetransmissiecoëfficiënt U is een maat voor de hoeveelheid warmte die doorheen een wand gaat, per tijdseenheid, per eenheid van oppervlakte en per eenheid van temperatuurverschil tussen de binnen- en de buitenomgeving. Dus: 1 U= dj Ri + Σ + Re j λ j Waarin: U: warmtetransmissiecoëfficiënt (W/m2K) Ri: overgangsweerstand aan het binnenoppervlak (m2K/W) Re: overgangsweerstand aan het buitenoppervlak (m2K/W) dj: dikte van laag j (m) λj: thermische geleidbaarheid van laag j (W/mK)

MONTAGESYSTEEM VOOR HOUTEN TERRAS:

Voor hout wordt met 2 λ-waardes gewerkt: naaldhout: λ = 0.13 W/mK loofhout: λ = 0.18 W/mK

*REEDS 270.000 M2 GEPLAATST

Men kan dus spreken van de lambda-waarde van een materiaal (die weliswaar kan variëren naargelang de densiteit van het materiaal zoals bij hout, waar het onderscheid tussen loofhout en naaldhout wordt gemaakt), maar men kan niet spreken van de U-waarde van een materiaal (wel van de U-waarde van een component van een gebouw, bv. een raam of een deur).

SNEL TE PLAATSEN ONZICHTBARE SCHROEVEN

UW E I N

VERNIEUWDE LAGERE KLEMMEN: Æ Minder

zichtbaar voor dunnere planken Æ Meer tijdswinst Æ Ook

DUS BETER EN GOEDKOPER

Hoofdinvoer Benelux: Lagae Hout NV ≠ Graaf Karel de Goedelaan 32 ≠ 8500 Kortrijk ≠ België ≠ Tel. +32 56 22 14 29 ≠ Fax +32 56 20 32 80 ≠ www.lagae.be Voor

meer

informatie:

bekijk

het

demofilmpje

op

www.lagae.be

bestel een infopakket met cd-rom op +32 56 22 14 29.

of


EUROPESE

REGELGEVING

Aan welke eisen qua brandreactie moet hout in diverse toepassingen voldoen? Steeds meer worden de kenmerken van bouwmaterialen onderhevig aan Europese regelgeving. Dat geldt ook voor de brandreactie van hout. In dit artikel overlopen we wijzigende wetgeving over brandreactie en geven we een overzicht van de nieuwe, Europese eisen waaraan de brandreactie van hout in diverse toepassingen moet beantwoorden. TEKST: WARD VAN PETEGHEM, TECHNISCH CENTRUM DER HOUTNIJVERHEID (CTIB-TCHN)

Van nationale naar Europese regelgeving Tot voor kort werd de brandreactie geëvalueerd en getest volgens de Belgische norm NBN S 21-203. De materialen werden ingedeeld in 5 klassen: A0, A1, A2, A3 of A4 (A0 als niet-brandbaar materiaal).

Deze CE-markering mag pas aangebracht worden indien het product voldoet aan 6 essentiële eisen opgenomen in de CPD: - mechanische sterkte en stabiliteit - hygiëne, gezondheid en milieu - gebruiksveiligheid - geluidshinder - energiebesparing en warmtebehoud - brandveiligheid.

Brandweerstand versus brandreactie Brandweerstand is de tijd dat een element onder een bepaalde belasting en onderhevig aan de genormaliseerde temperatuursbelasting zijn functie vervult. Men onderscheidt de stabiliteit, vlamdichtheid en warmteisolatie van bouwelementen. Brandreactie is het geheel van eigenschappen van een bouwmateriaal die het ontstaan en de ontwikkeling van vuur en rook beïnvloeden. Men onderscheidt o.a. het gemak van ontsteken, vlamuitbreiding, rookproductie en snelheid van warmteafgifte. Voor wanden plafondproducten kan het optreden van brandende, vallende druppels de branduitbreiding bevorderen.

Voor elk van deze essentiële eisen werden per product te declareren karakteristieken vastgelegd. Voor vloeren kan dat bv. qua gebruiksveiligheid uitglijdweerstand of elektrostatische oplading zijn. Voor brandveiligheid zijn dat brandweerstand en brandreactie. Met het oog op een vrije markt en de harmonisatie van de verschillende nationale testen evaluatienormen besliste men voor elke eis overal eenzelfde norm te hanteren. Voor het evalueren van de brandreactie werd dat de EN 13501-1.

7 Euroklassen Volgens de EN 13501-1 worden bouwmaterialen op het vlak van brandreactie ingedeeld in 7 Euroklassen: A1, A2, B, C, D, E, F (met F als slechtste klasse). Voor vloeren geldt een aparte classificatie: van A1fl tot Ffl. De indeling gebeurt op basis van verschillende testen.

Aan de meeste Euroklassen worden twee classificaties toegevoegd, met name: - rookontwikkeling: s1 (weinig rook), s2 (matige rook), s3 (onbeperkte rook) - klassen voor vallende brandende druppels: d0 (geen), d1, d2 (onbeperkt).

Dit artikel is enkel zichtbaar voor abonnees. Blijkbaar bent u Tabel 1: Federale basisnormen niet specifiek gebonden aan de bestemming geen abonnee of heeft u uw login nog van gebouwen niet ingevoerd op de openingspaginaBekledingen Plafonds Vloervan verticale en valse www.houtnieuws.bebekledingen

Momenteel zijn er op wetgevend vlak 3 soorten van voorschriften: - voorschriften die niet specifiek aan de bestemming van een constructie gebonden zijn. Deze worden op federaal vlak geregeld via de basisnormen (KB van 7 juli 1994, zie tabel 1). - voorschriften die aan de bestemming van een constructie gebonden zijn (bv. rustoorden, hotels). Deze worden geregeld via de gemeenschappen en de gewesten. - voorschriften gekoppeld aan vergunningen/vorderingen op provinciaal en gemeentelijk vlak.

Thermische lokalen en ruimten Parkeerruimten Collectieve keukens Machinekamer en schachten Binnentrappenhuizen Evacuatiewegen Overlopen van liften Huiskeukens behalve in de lage woningen Liftkooien en goederenliften Zalen Alle andere lokalen die hierboven niet vermeld werden: HG (1) MG (1) LG (1)

wanden

plafonds

A0

A0

A2

A1

A1

A3 A3

A2 A2

A2 A1

A3 A4 A4

A3 A4 A4

A2 A2 A2

houtnieuws 161

Klik op deze pagina A0 om u te abonneren (www.houtnieuws.be/newsletter)

18

Langzamerhand dienen alle bouwproducten die op de markt gebracht worden te voldoen aan de Europese bouwproductenrichtlijn (Construction Product Directive: CPD), die geldt voor de volledige markt van de Europese Gemeenschap.

Brandreactie-eisen volgens EN 13501-1 Concreet uit zich dat in het verschijnen van een CE-markering op het product.

Bron: KB 7-7-1994 (1) HG=hoge gebouwen, MG=middelhoge gebouwen, LG=lage gebouwen

In andere lidstaten, zoals Frankrijk en Nederland, is er via de wetgeving een correlatie vastgelegd tussen de oude klassen en de Euroklassen. Zoals blijkt uit tabel 2 geschiedt de declaratie van de brandreactie van een bouwproduct via Europese regels, maar het vastleggen van de vereiste brandreactieklasse voor een bepaalde toepassing blijft een nationale bevoegdheid. Het Europese testen classificatiesysteem verschilt echter grondig van het huidige Belgische systeem voor alle toepassingen, behalve voor de vloerbekledingen. Daarom zullen de Euroklassen binnenkort in onze wetgeving opgenomen worden. Er komt ook een grotere opsplitsing m.b.t. de parameters die invloed hebben op de eisen. Waar vroeger al parameters bestonden m.b.t. hoogbouw/laagbouw, type lokaal/evacuatieweg, voorziet men nu ook parameters zoals zelfredzaamheid, branddetectie, uitbreiding via gevels. Hiernaast vindt u tabel 3 die nog niet officieel is, maar een goed beeld geeft van de richting die we uitgaan.

Wat dient er te gebeuren? Een fabrikant die zijn brandreactie moet declareren in het kader van de CE-markering dient zijn product te laten testen en evalueren volgens EN 13501. Hierbij zullen parameters als densiteit, dikte, voegen en plaatsingswijze een belangrijke rol spelen. In twee gevallen dienen geen testen uitgevoerd te worden: - indien de fabrikant de laagste brandreactieklasse F of Ffl declareert (= vertoont geen brandreactieprestatie) - indien het product is opgenomen in één van de CWFT-tabellen van een geharmoniseerde norm (CFWT = Classification Without Further Testing).

CFWT-tabellen voor de houtsector

lang zijn, met telkens de verwijzing uit welke geharmoniseerde norm ze afkomstig zijn.

Onderstaand ziet u de CWFT-tabellen (4 tot 9) die voor de houtsector van beTabel 2: Correlatie tussen de Euroklassen en de Franse klassen Klasse volgens EN 13501-1 A1fl A2fl A2fl Bfl Cfl

s1 s2 s1/s2 s1/s2

Dfl

s1/s2

Franse klasse Onontsteekbaar M0 M3 M4

Bron: Arrêté du 21 novembre 2002 (Frankrijk)

Tabel 3: Classificatie van toepassingen in zalen volgens zelfredzaamheid

Wanden Plafonds Vloeren

Zalen

HG Cs2d2 Cs2d0 Cfl s1

Zelfredzaam MG LG Cs2d2 Cs2d2 Cs2d0 Cs2d0 Cfl s1 Cfl s1

Niet-zelfredzaam HG MG LG Bs1d2 Bs1d2 Bs1d2 Bs1d0 Bs1d0 Bs1d0 Bfl s1 Bfl s1 Bfl s1

Tabel 4: Brandreactieklasse voor geclassificeerd structuurhout en geïndustrialiseerde spanten (EN 14081/EN 14250) Producta

Productgegevens

Structuurhout

Visueel en mechanisch gesorteerd hout met rechthoekige doorsnede, verkregen door het zagen, schaven of een andere methode of rondhout

a

Minimale dichtheidc (kg/m³)

350

Minimale dikte (mm)

22

Klasseb

D-s2, d0

Geldig voor alle soorten die onder de productstandaard vallen.

Klasseis voorzien zoals zichtbaar in 2000/147/EC Ditb artikel enkel c Conditionering volgens EN 13238 voor abonnees. Blijkbaar bent u geen abonnee of heeft u uw login nog Tabel 5: Brandreactieklasse voor gelijmd gelamelleerd hout (EN 14080) niet ingevoerd op de openingspagina Minimale Minimale Product Productgegevens Klasse www.houtnieuws.bedichtheid dikte (mm) (kg/m³) a

c

Gelijmd gelamelleerd hout


380

b

40

Klik op deze pagina a Geldig voor alle soorten die onder de productstandaard vallen. u tevoorzien abonneren b omKlasse zoals in 2000/147/EC c Conditionering volgens EN 13238 (www.houtnieuws.be/newsletter)

De CWFT-tabellen worden per productgroep opgenomen in de geharmoniseerde normen. Deze tabellen zijn opgesteld op basis van voorafgaandelijk onderzoek (statistische behandeling van vele testresultaten + veiligheidsmarge). Ze geven de brandreactieklasse in functie van vastgelegde parameters als densiteit, dikte en plaatsing, zonder dat het product moet getest worden.

D-s2, d0

Tabel 6: Brandreactieklasse voor laminaatvloeren (EN 14041) Type vloerbedekking1

Productgegevens

Laminaatvloeren

Laminaatvloeren vervaardigd volgens EN 13329:2000

1 2

Minimale dichtheidc (kg/m³) 800

Minimale dikte (mm)

6,5

Klasseb vloerbedekking Efl

Vloerbedekking zwevend gelegd op een houten ondergrond met minimum klasse D-s2, d0 of andere ondergrond met minimum klasse A2-s1, d0. Klasse voorzien zoals in 2000/147/EC

houtnieuws 161

Indien men vermoedt dat een product beter scoort dan de waarde in de CWFTtabel en men heeft dat resultaat nodig uit commerciële overwegingen of om te voldoen aan een wettelijke eis, kan men toch opteren om te testen.

19

•TECHNISCHE FICHE• Tabel 7: Brandreactieklasse voor lambrisering en gevelbekleding (EN 14915) Product

Lambrisering en bekledinga -“-

Productgegevense Houten elementen met of zonder messing en groef en met of zonder geprofileerd oppervlak -“-

Minimale dichtheidf (kg/m³)

Minimale dikte to totaal/minimumg (mm (mm)

Toestand bij uiteindelijke toepassingd

390

9/6

Zonder spouw of met gesloten spouw aan de achterzijde

390

12 / 8

Lambrisering en bekledingb

-“-

390

9/6

-“-

-“-

390

18 / 12

Houten strokenh

Houten elementen ge gemonteerd op een draag draagconstructiei

390

18

a b c d e f g h i j

Houten vloer en parket

Massieve vloer van eik of beuk met afwerklaag Massieve vloer van eik, beuk of naaldhout met afwerklaag

Parket

Beuk: 680 Eik: 650 Beuk: 680 Eik: 650 Naaldhout: 450

Minimale totale dikte (mm) 8

10

650 (bovenlaag)

(2)

500

10

houtnieuws 161

14(2)

20

D-s2, d0

Aan alle zijden omringd door luchtj

D-s2, d0

Gefineerde vloerbedekking

Toestand bij uiteindelijke toepassing Gelijmd op ondergrond(6) Met of zonder spouw aan de onderzijde Zonder spouw aan de onderzijde Met of zonder spouw aan de onderzijde Gelijmd op ondergrond(6) Met of zonder spouw aan de onderzijde Gelijmd op ondergrond Zonder spouw aan de onderzijde Met of zonder spouw aan de onderzijde Zonder spouw aan de onderzijde

14 Klik op deze pagina om u te abonneren8 (www.houtnieuws.be/newsletter) Meerlagig parket met af afwerklaag en hierboven niet gespecificeerd

(3) (4) (5) (6) (7)

-“Met open spouw ≤ 20mm aan de achterzijde Zonder spouw of met open spouw aan de achterzijde

Dit artikel is enkel zichtbaar 20 voor abonnees. Blijkbaar bent u abonnee of Massief geen houten vloer met 390 heeft u uw8 login nog afwerklaag en hierboven niet ingevoerd op de openingspagina niet gespecificeerd 20 www.houtnieuws.be Meerlagig parket met een eiken bovenlaag van ten tenminste 5 mm dik en met afwerklaag

(2)

D-s2, d2

D-s2, d0

D-s2, d0

Mechanisch bevestigd op een dragend latwerk van hout, waarbij de spouw achter de bekleding gesloten is of opgevuld met een ondergrond van ten minste klasse A2-s1, d0 met een minimumdichtheid van 10kg/m³ of opgevuld met een ondergrond van cellulose-isolatiemateriaal van ten minste klasse E met of zonder vochtscherm aan de achterzijde. Het houtproduct wordt zo ontworpen dat het zonder open voegen moet worden gemonteerd. Mechanisch bevestigd op een dragend latwerk van hout, met of zonder open spouw aan de achterzijde. Het houtproduct wordt zo ontworpen dat het zonder open voegen moet worden gemonteerd. Klasse zoals vermeld in tabel 1 in de bijlage van de Beschikking 2000/147/CE. Bij een open spouw aan de achterzijde van het product is ventilatie mogelijk, bij een gesloten spouw niet. De ondergrond achter de spouw moet ten minste van klasse A2-s1, d0 zijn met een minimumdichtheid van 10kg/m³. Bij een afgesloten spouw van ten hoogste 20mm en met verticale houten elementen mag de ondergrond ten minste van klasse D-s2, d0 zijn. Alle soorten voegen mogelijk, bv. Stootvoegen, messing-en groefverbindingen. Geconditioneerd overeenkomstig EN 13238. Het geprofileerde deel van de blootgestelde zijde van het paneel mag niet groter zijn dan 20% van het effen deel, of 25% indien gemeten aan zowel de blootgestelde als de niet-blootgestelde zijde van het paneel. Bij stootvoegen geldt de grotere dikte voor het raakvlak van de voegen. Rechthoekige houten elementen, met of zonder afgeronde hoeken, horizontaal of verticaal op een draagconstructie gemonteerd en aan alle zijden in contact met de lucht, hoofdzakelijk dicht bij andere bouwelementen gebruikt, zowel aan de binnenzijde als aan de buitenzijde van een gebouw. Het maximaal blootgestelde deel (alle zijden van rechthoekige houten elementen en de houten draagconstructie) mag niet groter zijn dan 110% van het totale effen deel. Andere bouwelementen die zich op minder dan 100m van het houten lamellenelement bevinden (exclusief de draagconstructie) moeten minstens aan de klasse A2-s1, d0 voldoen; op een afstand van 100 tot 300mm is dat ten minste van klasse B-s1,d0 en op een afstand van meer dan 300mm is dat ten minste van klasse Ds-s2, d0.

Tabel 8: Brandreactieklasse voor houten vloeren (EN 14342) Minimale gemidMateriaal(1), (7) Productbeschrijving(4) delde dichtheid(5) (kg/m³)

(1)

Klassec

Gefineerde vloerbedekking met afwerklaag

800

6(2)

Klasse(3) voor vloeren

Cfl - s1

Dfl - s1

Cfl - s1

Dfl - s1

Dfl - s1

Overeenkomstig EN ISO 9239-1 gemonteerd op een ondergrond van ten minste klasse D - s2, d0 en met een minimumdichtheid van 400 kg/m³ of met een spouw aan de onderzijde. Een tussenlaag van ten minste klasse E en met een maximumdikte van 3 mm mag worden aangebracht bij toepassingen zonder spouw, voor parketproducten van ten minste 14 mm dik en voor gefineerde vloerbedekkingen. Klasse zoals vastgesteld in tabel 2 van de bijlage bij Beschikking 2000/147/EG. Type en hoeveelheid van de aangebrachte afwerklaag: acrylverf, polyurethaan of zeep, 50 - 100 g/m², en olie, 20 – 60 g/m². Geconditioneerd overeenkomstig EN 13238 (50 % RH 23 °C). Ondergrond van ten minste klasse A2 - s1, d0. Geldt ook voor treden van trappen.

Tabel 9: Brandreactieklassen voor platen op houtbasis (EN 13986)

Cementgebonden spaanplaat(1)

EN 634-2

Harde houtvezelplaat(1)

EN 622-2

Harde houtvezelplaat(3)

EN 622-2

Spaanplaat (1), (2), (5)

EN 312 EN 622-2

Harde en middelharde houtvezelplaat (1),(2),(5) MDF (1),(2),(5) OSB (1),(2),(5) Multiplex (1),(2),(5) Massief houten plaat (1),(2),(5) Vlasvezelplaat (1),(2),(5) Spaanplaat (3), (5) Harde en middelharde houtvezelplaat (3), (5) MDF (3),(5) OSB (3),(5) Multiplex (3),(5) Massief houten plaat (3),(5) Spaanplaat (4), (5) Middelharde houtvezelplaat (4), (5) MDF (4),(5) OSB (4),(5) Multiplex (4),(5) Massief houten plaat (4),(5) Vlasvezelplaat (4), (5) Spaanplaat (4), (5) Middelharde houtvezelplaat (4), (5) MDF (4),(5) OSB (4),(5) Multiplex (4),(5) Massief houten plaat (4),(5) Vlasvezelplaat (4), (5) Spaanplaat (5) OSB (5) MDF (5) Multiplex (5) Harde houtvezelplaat (5) Middelharde houtvezelplaat (5) Zachte houtvezelplaat (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

EN 622-3 EN 622-5 EN 300 EN 636 EN 12353 EN 15197 EN 312 EN 622-2 EN 622-3 EN 622-5 EN 300 EN 636 EN 13353 EN 312 EN 622-3 EN 622-5 EN 300 EN 636 EN 13353 EN 15197 EN 312 EN 622-3 EN 622-5 EN 300 EN 636 EN 13353 EN 15197 EN 312 EN 300

Toestand bij uiteindelijke toepassing(6) zonder luchtspleet achter de plaat zonder luchtspleet achter de plaat op houtbasis met gesloten luchtspleet van max. 22 mm achter de plaat op houtbasis

Minimum dichtheid (kg/m3)

Minimum dikte (mm) (mm

1000

10

900

6

Klasse(7) (met uitzondering van vloeren)

Klasse(8) voor vloeren

B-s1, d0

Bfl - s1

D-s2, d0

Dfl - s1

D-s2, d2

–

D-s2, d0

Dfl - s1

D-s2, d0

Dfl - s1

D-s2, d0

Dfl - s1

900

6

zonder luchtspleet achter de plaat op houtbasis

600

9

-”-

400

-”-

450

9 12 15

met gesloten of open luchtspleet van maximaal 22 mm achter de plaat op houtbasis

600

9

D-s2, d2

–

-”-

400

9 12

D-s2, d2

–

met gesloten luchtspleet achter de plaat op houtbasis

600

15

D-s2, d0

Dfl - s1

-”-

400

15

-”-

450

15

D-s2, d1 D-s2, d0 D-s2, d0

met open luchtDit artikel is enkel600zichtbaar 18 D-s2, d0 spleet achter de plaat op houtbasisBlijkbaar bent u voor abonnees. geen abonnee of heeft u uw login nog -”400 18 D-s2, d0 niet ingevoerd op de openingspagina -”450 18 D-s2, d0 www.houtnieuws.be elke

600

3

400 3 Klik -”-op deze pagina 250 9 om u-”- te abonneren EN 636 400 3 EN(www.houtnieuws.be/newsletter) 622-2 -”900 3 EN 622-5

EN 622-3

-”-

400

EN 622-4

-”-

250

9 9

Dfl - s1 Dfl - s1 Dfl - s1

Dfl - s1 Dfl - s1

E

Efl

E

Efl

E E

Efl Efl

E

Efl

E

Efl

Gemonteerd zonder luchtspleet direct op producten van klasse A1 of A2-s1, d0 met een minimumdichtheid van 10 kg/m³ of producten van ten minste klasse D-s2, d2 met een minimumdichtheid van 400 kg/m³. Een ondergrond van cellulose-isolatiemateriaal van ten minste klasse E mag worden aangebracht indien hij direct op de plaat op houtbasis wordt gemonteerd, maar niet voor vloeren. Gemonteerd met luchtspleet erachter. Voor de achterzijde van de holte moeten producten worden gebruikt van ten minste klasse A2-s1, d0 met een minimumdichtheid van 10 kg/m³. Gemonteerd met luchtspleet erachter. Voor de achterzijde van de holte moeten producten worden gebruikt van ten minste klasse D-s2, d2 met een minimumdichtheid van 400 kg/m³. Met inbegrip van gefineerde, met fenol en met melamine afgewerkte platen voor de klasse met uitzondering van vloeren. Een dampwerende laag met een dikte van maximaal 0,4 mm en een gewicht van 200 g/m² kan tussen de plaat op houtbasis en een ondergrond worden gemonteerd indien er tussenin geen luchtspleten zijn. De klasse is vastgesteld in tabel 1 van de bijlage bij Beschikking 2000/147/EG. De klasse is vastgesteld in tabel 2 van de bijlage bij Beschikking 2000/147/EG.”

houtnieuws 161

Product

EN productproductnorm

21

•TECHNISCHE FICHE• Brandvertragers

Tabel 10: Timing voor inwerkingtreding van CE-markering

In sommige gevallen zal men voor bepaalde toepassingen waar een Euroklasse B(fl) wordt vereist en men een materiaal op basis van hout wenst te gebruiken, een beroep moeten doen op een product waarvan de brandreactie is verbeterd door brandvertragers.

Toepassing

Europese norm

Datum van inwerkingtreding

Massief houten vloeren, parket en fineervloeren

EN 14342

1 maart 2009

Structuurhout

EN 14081

1 september 2008


EN 14080

1 april 2009

Dit artikel is enkel zichtbaar Geïndustrialiseerde dakspanten EN 14250 1 juni 2008 Hout behandeld met brandvertragers kan voor abonnees. u LaminaatvloerBlijkbaar bent EN 14041 Reeds verplicht nog hogere klassen bereiken (B en Bfl) Plaatmateriaal EN 13986 abonnee of heeft u uw login nog Reeds verplicht dan deze opgenomen geen in de CWFT-tabellen. Houtproducten behandeld met niet ingevoerd op de openingspagina brandvertragers dienen dan ook getest te worden volgens EN 13501-1. Zo onder- www.houtnieuws.be

scheiden we: - stoffen die toegevoegd kunnen worden tijdens de productie van plaatmateriaal. - oppervlaktebehandeling met verven of vernissen. Indien deze brandvertragers op zich op de markt worden gebracht vallen ook zij onder de bouwproductenrichtlijn en zullen ze in de loop van

2008 en 2009 een Euroklasse krijgen qua brandreactie. - producten die onder druk in het hout geïmpregneerd worden. Deze producten zijn mee opgenomen in de herziene STS 04. Dit maakt het mogelijk deze producten en procédés te voorzien van een ATG (Agrément Technique, Technische Goedkeuring).

Timing

Tot slot wensen we nog even te herhalen Klik op deze pagina wanneer de CE-markering zal verplicht om u te abonneren zijn voor de verschillende productgroepen tabel 10). Let wel, deze data kunnen (www.houtnieuws.be/newsletter)(zie nog onderhevig zijn aan wijzingen.

De specialist in terrasplanken

Onzichtbare plaatsing met

Reeds meer dan 200.000 m2 geplaatst!

>

3500 m2 ipé, geplaatst met Zero-Connect, Justitiepaleis Antwerpen TV RRP/VK/OAP

Snelle plaatsing, zonder boren of vijzen. Geen speciaal toestel vereist, een hamer volstaat. Steeds herplaatsbaar.

MERBAU KD, THERMOWOOD, THERMOBEECH , IPÉ KD, PADOUK KD, BANGKIRAI KD, AFZELIA…

Gegroefd of vlak - Uit voorraad leverbaar - Ook brede planken

H a g e l a n d s t r a a t 3 0 – 3 5 4 5 H a l e n – B e l g i ë – 0 1 3 4 6 0 2 8 0 – i n f o @ b r e m s . b e – w w w. b r e m s . b e


Typebestek voor timmerwerk: planken, battens en balken Onder timmerwerk verstaat men alle werken of gedeelten van werken in hout die onderworpen zijn aan krachten en waarvan de afmetingen van de onderdelen bepaald worden door de regels der sterkteleer van de materialen (bv. vloerbalken, spanten, balklaag, geraamte van gevels of van huizen). Dit artikel beperkt zich tot planken, battens en balken gebruikt voor timmerwerk. TEKST: DR. IR. HUGO COPPENS, CTIB-TCHN

STS 31 en STS 04.1 De eengemaakte technische specificaties STS 31 Timmerwerk Uitgave 2008 en STS 04.1 Structuurhout Uitgave 2008 fungeren als referentie.

Houtverduurzaming

CE-markering De bouwproductenrichtlijn 89/106/CE van 1989 voert de CE-markering in voor bouwproducten. Sorteernorm BS 4978 (2007) NF B 52-001 (2007) DIN 4074 (2008) INSTA 142 NEN 5499 (2007) STS 04.1 (2008)

Deze CE-markering steunt op technische specificaties. Voor planken, battens en balken worden deze technische specificaties beschreven in NBN EN 14081 en de STS 04.1 Structuurhout Uitgave 2008. Indien geen weerstandsklasse in het bestek vermeld werd, moet de kwaliteit van

Houtsoort

Weerstandsklassen

vuren, grenen

C16

vuren, grenen, douglas

C18

vuren, grenen, lorken vuren, grenen, lorken, dennen vuren, grenen, lorken, douglas

C24 C24

C30

C24

C30

C18

C24

C30

C18

C24

C30

C16 C14 C16

het hout minimaal overeenkomen met een weerstandsklasse C16. Niet-zichtbare constructies worden vaak gerealiseerd met hout behorende tot de weerstandsklasse C 16. Voor zichtbare constructies kunnen de betere kwaliteiten C 18 en C 24 worden voorgeschreven. In uitzonderlijke gevallen, waar esthetische eisen een grote rol spelen, is C30 een alternatief. Dat betekent echter een hoge kostprijs. De weerstandsklassen kunnen ondermeer bepaald worden volgens één van deze sorteernormen of sorteersystemen (zie tabel hiernaast).

houtnieuws 161

Alle timmerhout moet voor de verwerking op de bouwplaats een verduurzamingsbehandeling ondergaan tegen insecten en schimmelaantasting in een station met technische goedkeuring. Bij elke levering van behandeld hout moet een certificaat gevoegd worden dat onder de verantwoordelijkheid van het station is opgemaakt. Het certificaat is gevoegd bij de factuur of het borderel.

23

• s i g n at u ur •

parket, verrassend anders

Kokkerellen

in de tuin

Uit de groeiende aandacht voor buitenbeleving en -ontwerp blijkt dat de tuin - letterlijk - terrein wint en een leefruimte op zich wordt. Wie de laatste trends op de voet volgt, weet dat met name koken steeds meer een buitengebeuren wordt. En daarop haakt het uitgebreide gamma van Grandeur in. Niet alleen met overdekte terrassen en tuinhuizen in eiken, maar ook met buitenkeukens in hout. De kookeenheden worden artisanaal en op maat vervaardigd, en combineren eiken met werkbladen in blauwe Info hardsteen of graniet. De eenheden zijn multifunctioneel bovendien, want ze kunnen evenGrandeur eens als oven, barbecue, grill of wok fungeren. www.grandeur.be Leve de zomer!

© Collstrop Home

Massief

Voor wie op zoek is naar een interieur met een sterke persoonlijkheid brengt Collstrop Home met ongeveer 130 jaar houtervaring de Lines Collection uit. Een nieuwe collectie legklare massieve parketvloeren met uitzonderlijke smalle stroken. De breedte bedraagt slechts 4 cm. Omdat de stroken afgewerkt zijn met verschillende kleurschakeringen, wordt elke lat afzonderlijk benadrukt. Daardoor ontstaat een strak lijnenspel dat mooi in balans is met de kubistische vormen van een modern kantoor bijvoorbeeld. Voor de Lines Collection wordt alleen Europees eiken met slechts een gering aantal kleine knoopjes gebruikt. Het hout wordt in Frankrijk geselecteerd door een houtspecialist. Aangezien de latjes slechts 14 mm dik zijn kunnen ze bij renovatie probleemloos een vloer of tapijt vervangen zonder de deuren of de dorpels te hoeven aanpassen. Omdat de parketstroken slechts 4 cm breed zijn, heeft de vloer een uitstekende dimensionale stabiliteit. Smalle planken zijn immers minder gevoelig voor krimpen en Info zwellen. Er zijn twee kleuren beschikbaar: ‘Bright’ met een Cras-Collstrop Home Industrielaan 5, Waregem uitgesproken witte kleurolie Tel.: +32 (0)56 60 34 44 en ‘Earth’ met een licht verwwww.collstrop.be grijzend effect.

Zilver

en ebbenhout een schitterende combinatie

houtnieuws 161

Ringen, armbanden en halskettingen hebben zilver en Afrikaans ebbenhout met elkaar gemeen. Het ebbenhout is noch behandeld, noch gekleurd, waardoor het zijn natuurlijk karakter behoudt. Geraffineerd, natuurlijk typisch voor ck ebony.

24

Info Swatch Group Tel.: +32 (0)2 520 14 73

Houtelementen Fashion room

voor een

Het Brusselse Royal Windsor Hotel Grand Place wilde van in het begin 12 Belgische modeontwerpers evenveel kamers laten ontwerpen. Plezier beleven, nieuwe sensaties opwekken, reizigers nieuwe bestemmingen aanreiken,… Dat waren de doelen. Christian Wijnants koos voor absolute puurheid en daar hoorde houten accenten bij. Uit respect voor deze hang naar zuiverheid gaan de deuren open door er met de vinger tegen te drukken. Op de vloer geen nutteloze hindernissen, enkel de twee houten krukken hebben poten. De meubels met simpele lijnen zijn uit warm bruin gelakt hout vervaardigd. Voor de Info rest is alles puur gehouden: de lijnen, de ruimte, de voorwerpen. Royal Windsor Hotel Grand Place, Duquesnoystraat 5, Brussel Kortom ‘zen’ in de diepste betekewww.warwickhotels nis van het woord.

• FA S H I O N & D E S I G N •

FRAGMENT

De kunst van de eenvoud Hout heeft autodidact Kris Rabaut altijd geboeid: houten boten, architectuur en design. Halverwege tussen deze verschillende passies heeft hij zijn weg gevonden door de principes van duurzame ontwikkeling toe te passen in de meubelmakerij. En het resultaat mag er zijn: zuivere lijnen, vindingrijkheid, eenvoud,… Het toont aan dat artisanaal design vertrekkend van heel eenvoudige middelen tijdloos en tegelijkertijd hedendaags kan zijn. TEKST: PASCAL MAGEREN, DECOM

Kris Rabaut werd ontdekt toen hij tweemaal achtereen (in 2006 en 2007) de prijs van het publiek behaalde in de wedstrijd ‘Design Bois’ georganiseerd door de beurs Bois & Habitat. Hij maakt deel uit van de mensen die dromen van een ‘duurzamere’ wereld en die niet bang zijn om uitdagingen aan te gaan. Na zijn eigen atelier volledig te hebben ontworpen en uitgevoerd (zie artikel op www.houtnieuws.be), begon Kris Rabaut in 2004 met het creeren van houten meubelen. Ik ben ervan overtuigd dat we de toekomst van de aarde enkel kunnen garanderen door de natuurlijke rijkdommen te respecteren en door de natuur de mogelijkheid te geven zich te hernieuwen. Al mijn ontwerpen zijn gebaseerd op deze ecologische overtuiging.

houtnieuws 161

De zee als inspiratie

26

De meubelmaker inspireerde zich op de maritieme architectuur en scheepsbouw. De enorme knowhow die gepaard gaat met het bouwen van houten boten kan als voorbeeld dienen voor duurzame ontwikkeling, verklaart hij. Met geringe middelen slaagden onze voorouders erin om zeer vernuftige constructies te ontwikkelen en om eenvoudige oplossingen te vinden voor com-

plexe problemen, zoals de strenge eisen gesteld voor de zeevaart. Dankzij de manier waarop de vissers de eenvoud beheersten, konden hun boten generaties lang meegaan. Elk element was zo doordacht dat het eindeloos kon worden

hersteld. Hoe kun je niet gefascineerd zijn door zo’n vakmanschap? Beeld je eens in wat voor resultaten we nu zouden krijgen, met al de middelen waarover we beschikken.

Dat streven naar eenvoud is ongetwijfeld de rode draad in de meubelontwerpen van Kris Rabaut. De vorm, de grondstof, het productieprocédé,… Elk stuk tracht in esthetische details technische antwoorden op specifieke behoeften te geven en tegelijk comfort en ergonomie te bieden. Zo kunnen bv. de tafels en kasten in enkele seconden volledig gedemonteerd worden zonder enig gereedschap, wat het transport vergemakkelijkt, maar ook een eventuele herstelling en/of aanpassing te allen tijde mogelijk maakt. De levensduur van onze meubels moet die van de bomen kunnen overschrijden, voegt de meubelmaker toe. In dat kader moet men zijn wens plaatsen om de productie ambachtelijk te houden. Serieproductie berust vaak op een model van permanent consumeren en een relatief beperkte levensduur van de producten, met het doel een almaar hogere financiële winst te Meubels die een ziel bezitten en die de drang naar eenvoud van hun ontwerper weerspiegelen.

behalen. Ik ben van mening dat de economische activiteit ten dienste moet staan van de mens (en niet omgekeerd) en moet kaderen binnen een missie van duurzame ontwikkeling.

Hout van eigen bodem Een andere eigenschap van de meubels van Fragment is dat ze gemaakt zijn in massief inlands loofhout, natuurlijk gedroogd. Enkel inlandse soorten worden toegepast: esdoorn, kersen, essen, noten, elzen, ro-

Belangrijkste collecties - Trilogie in esdoorn en kersen: stoel, barkruk en zetel - Eenvoudige tafels: ovale, ronde of vierkante tafel in eiken/noten; computertafel in esdoorn/kersen - Kasten: kleerkasten in essen/eiken, buffetkast, dressoir - Schommelstoel met 8 posities - Rekken

binia, taxus. Er zijn ook realisaties voorzien in plataan, olmen, peren en linden. Het hout is voornamelijk afkomstig van kleine bosuitbaters uit de streek. Ik heb het grote voordeel dat het in mijn aanwezigheid volgens mijn wensen wordt verzaagd in kleine zagerijen, licht Kris Rabaut toe. Ik wil de eigenheid van elke houtsoort respecteren, zowel wat zijn technische als zijn esthetische eigenschappen betreft. Vandaar mijn belangstelling voor de brede waaier van structuren, kleuren en variaties bij de inlandse loofhoutsoorten. Het is belangrijk om deze ongelooflijke rijkdom van onze bossen terug te leren waarderen.

Info Fragment Kris Rabaut [email protected] www.fragment.be

houtnieuws 161

Esthetiek en praktijk

27

•HOUT & ECOLOGIE•

ZWITSERS

MILIEURAPPORT

CO2-balans van de bosbouw en het houtbeleid in Zwitserland Bosbouw en houtindustrie dragen op verschillende manieren bij tot de vermindering van het broeikaseffect door de fixatie van koolstof in het bos, de opslag van koolstof in houtproducten en de vervanging van fossiele grondstoffen door hout. Deze studie handelt over de vraag hoe bosbeheer en houtgebruik in Zwitserland ervoor zorgen dat het land de CO2-balans verder kan

TEKST: TAVERNA R., HOFER P., WERNER F., KAUFMANN E., THÜRIG E. 2007: THE CO2 EFFECTS OF THE SWISS FORESTRY AND TIMBER INDUSTRY. SCENARIOS OF FUTURE POTENTIAL FOR CLIMATE CHANGE MITIGATION. ENVIRONMENTAL STUDIES N° 0739. FEDERAL OFFICE FOR THE ENVIRONMENT, BERN. 102 PP.

houtnieuws 161

Centraal onderzoek

28

Aan de hand van modellen en scenario’s kunnen mogelijkheden uitgewerkt worden om het beleid van bosuitbating, bosomvorming en houtgebruik in de toekomst te optimaliseren op het vlak van koolstofdioxide. Zo worden de gevolgen bestudeerd van de verschillende strategieën van bosbeheer en houtgebruik op de koolstofputten en koolstofemissies. Verschillende beheerswijzen leveren onderscheiden houtvolumes op die bestemd kunnen worden voor de bouw of voor energieproductie. De scenario’s die in dit document worden voorgesteld verschillen van elkaar op het vlak van houtoogstvolume in het bos en inzake houtgebruik. Volgende elementen worden beoordeeld: het bos, het volume hout dat geoogst wordt en verbruikt in de bouw en de vermindering van CO2-emissie dankzij het gebruik van houtproducten.

Elementen van het model Het thema omvat vier domeinen die met behulp van modellen bestudeerd worden. De vier modellen functioneren onafhankelijk van elkaar.

© Michael Meuter/Lignum

verbeteren.

1. Bos en bosbeheer werden in model gebracht met behulp van gegevens van de nationale bosinventarisatie (IFN). Verschillende uitbatingsintensiteiten werden bestudeerd. De berekeningsmodellen beslaan een periode van 100 jaar (van 1996 tot 2096). Er werd rekening gehouden met de koolstofdynamiek in de bodem. 2. Het model van de Zwitserse houtindustrie werd ontwikkeld door op basis van de SIM-BOX-software een bestaand model over materiaalstromen aan te passen. Het varieert in functie van het verbruik van houtproducten. De berekeningsmodellen beslaan een periode die loopt van 1900 tot 2150. 3. De berekeningen over de substitutie steunen op een vergelijking van hout met andere producten dan hout en hun ecologische balansen. Om een onderscheid te maken tussen het substitutieeffect in eigen land en in het buitenland werd de uitstoot van broeikasgassen van de verschillende bouwelementen uitgesplitst volgens plaats van herkomst. 4. De belangrijkste vragen omtrent de afbakening van de CO2-besparing in eigen land en in het buitenland werden eveneens bestudeerd. Voor de bescherming van het klimaat is het geheel van de effecten in Zwitserland en in het buiten-

Het gebruik van hout in een getrapt systeem (eerst als materiaal en vervolgens, in de afvalfase, als bron van energie) zoals voorzien in de “bouw”scenario’s levert een veel betere CO2balans op dan een zuiver energetische exploitatie. Daarom zou hout vooreerst gereserveerd moeten worden voor een gebruik met hoge meerwaarde en slechts daarna gebruikt worden onder een of andere energievorm, nadat alle andere gebruiksmogelijkheden zijn uitgeput.

land van belang. Voor het nemen van politieke beslissingen is het echter ook belangrijk te weten waar de gevolgen omtrent koolzuurgas zich voordoen: in Zwitserland of in het buitenland.

Scenario’s De scenario’s berusten op volgende elementen: - verschillende bosbeheerscenario’s en de daaruit voortvloeiende houtvolumes - becijferde gegevens over het huidige verbruik van houtproducten en mogelijkheden om het houtgebruik in de bouw te doen stijgen. In eerste aanleg werden vier verschillende scenario’s van bosbeheer met telkens

Volgende scenario’s werden bestudeerd: Optimalisering van de aangroei Het bos wordt beheerd met het oog op het duurzaam voortbrengen van een maximale aangroei. De resulterende 9,2 miljoen m³ werken energiehout uit het bos (incl. schors en rijshout) worden volledig benut. Klemtoon op de bouw

Klemtoon op energie

Autarchie (slechts gedeeltelijk onderzocht)

Meer hout in de bouw (+80%) Veel meer hout uit het bos voor energie (+120%) Buitenlandse handel ongewijzigd

Geen verandering in de bouw (+/-0%) Bijzonder veel meer hout uit het bos voor energie (+345%) Buitenlandse handel ongewijzigd

Meer hout in de bouw (+80%) Meer hout uit het bos voor energie (+60%) Buitenlandse handel stilgelegd

Optimalisering Kyoto

Baseline

Verminderde houtoogst

In het bos wordt zodanig geoogst dat samen met een grote aangroei ook grote koolstofputten ontstaan in het bos. Jaarlijks worden 8,5 miljoen m³ werken energiehout (incl. schors en rijshout) aan het bos onttrokken Meer hout in de bouw (+80%) Meer hout uit het bos voor energie (+65%) Buitenlandse handel ongewijzigd

De komende 30 jaar stijgt de oogst in het bos met ongeveer 20% naar 5,9 miljoen m³ werken energiehout (incl. schors en rijshout) Iets meer hout in de bouw (+20%) Iets meer hout uit het bos voor energie (+20%) Buitenlandse handel ongewijzigd

Het jaarlijkse oogstvolume in het Zwitserse bos daalt met 40% naar 3,0 miljoen m³ werken energiehout (incl. schors en rijshout) Duidelijk minder hout in de bouw (-25%) Veel minder hout uit het bos voor energie (-80%) Buitenlandse handel ongewijzigd

Resultaten Totaal van de CO2-besparingen in Zwitserland De resultaten tonen aan dat een geoptimaliseerde oogst van het hout als hernieuwbaar materiaal het meest duurzame effect heeft op een betere CO2-balans. Op lange termijn moet de voorkeur gaan naar scenario’s die een verbruikstoename voorzien van hout in de bouw (optimalisering van de aangroei, prioriteit voor de bouw en optimalisering voor het Protocol van Kyoto) boven scenario’s waar het accent ligt op houtgebruik voor energie. In Zwitserland maken deze scenario’s het mogelijk rond de jaren 2025 jaarlijks een volume van ongeveer 8 miljoen ton CO2emissie te voorkomen. Tegenover 1990 vertegenwoordigt dat resultaat een bijkomende besparing van koolzuurgasemissies van 6,5 miljoen ton CO2. Dat betekent dat het mogelijk zou zijn 12% van de jaarlijkse emissie van broeikasgassen te vermijden. In vergelijking met de productie van energie realiseert het gebruik van hout als materiaal een dubbele besparing: door de fabricage en het gebruik van producten in hout en later door de valorisatie voor energiedoeleinden. Door minder aan bosonderhoud te doen zal op korte of middellange termijn zeker

een vrij grote hoeveelheid koolstof in het bos gefixeerd worden (13 miljoen ton CO2) tegen 2015. Toch mag dit volume niet verrekend worden volgens de Kyoto-regels, aangezien voor Zwitserland koolzuurgas slechts voor 1,8 miljoen ton in rekening mag gebracht worden. Vanaf ongeveer 2075 veroorzaakt dit scenario CO2-emissies vanuit het bos. Gezien het groeiend risico dat de bestanden uiteenvallen ingevolge hun ongunstige leeftijdsstructuur en gezien het belangrijke volume van hout op stam dat hiermee gemoeid is, zou het bos zich reeds lang vóór die datum kunnen ontpoppen tot bron van koolzuurgas. Bovendien moet bij een dergelijk scenario rekening gehouden worden met de mogelijkheid dat het toekomstige verbruik van hout in de bouw en voor energieproductie sterk kan dalen of kan vervangen worden door de invoer van hout en houtproducten. Wanneer het tekort aan hout gecompenseerd wordt door andere producten dan hout en fossiele energie, blijft de verlaging van CO2-emissies door houtgebruik en bijgevolg ook het netto-effect van dat scenario sterk beperkt. Totaal effect in Zwitserland en het buitenland Beoordeeld op het totale effect in Zwitserland en ook in het buitenland, zijn het de “bouw”-scenario’s (optimalisering van de aangroei, prioriteit voor de bouw en optimalisering vanuit het oogpunt van het Kyoto-protocol) die op middellange of lange termijn de beste CO2-balans opleveren. De beste resultaten zullen tegen 2030 verkregen worden. Daardoor zal de uitstoot van een 12 tot 13 miljoen ton CO2 voorkomen worden. In vergelijking met 1990 vertegenwoordigt dat resultaat een bijkomende besparing van koolzuurgas-

uitstoot in de orde van 8,2 miljoen ton. Dat stemt overeen met bijna 15% van de huidige uitstoot van broeikasgassen van Zwitserland.

Besluit De manier waarop het Zwitserse bos beheerd en het geoogste hout gebruikt wordt speelt een beslissende rol in de koolzuurgasbalans. De CO2-effecten op korte en lange termijn kunnen bijgevolg zeer sterk variëren. Het onderzoek toont aan dat bij gelijkblijvende buitenlandse handel het CO2besparingseffect, gerealiseerd door meer hout te oogsten en te gebruiken in eerste aanleg, gunstig is voor Zwitserland. Door het bosbeheer te oriënteren naar nieuwe koolstofputten wordt op korte termijn weliswaar een massieve reductie van de CO2- uitstoot gerealiseerd. Maar deze bossen worden op middellange en lange termijn een bron van CO2. Stormen, droogteperiodes en aanvallen van schorskevers vormen een risico dat almaar groter wordt. Overigens kent dat scenario minder hout toe aan bouw en energieproductie. Het tekort zou gecompenseerd moeten worden door het gebruik van andere producten dan hout en fossiele energie of door de invoer van hout. Zowel vanuit het oogpunt van ecologie als van klimaatbeleid lijkt het verstandig het volume hout op stam te doen stijgen tot het peil van het protocol van Kyoto en het productieoverschot van hout te gebruiken in een getrapt systeem, eerst voor langlevende houtproducten en daarna als bron van energie.

houtnieuws 161

andere volumes oogstbaar hout weerhouden. Daarna werd het houtvolume uitgesplitst over de gebruiksbestemmingen bouw en energieproductie om realistische gebruiksscenario’s te bekomen. Binnen de bouw gebeurde de onderverdeling tot op het niveau van het bouwelement (vloeren, gevelbekleding,…). Men ging uit van de veronderstelling dat de buitenlandse handel constant bleef.

29

•hout & ecologie•

Software

die de milieuprestatie van een gebouw meet

“Combinatie materiaal en toepassing van cruciaal belang” De milieuprestatie van een gebouw wordt bepaald door tal van factoren, zoals materiaal, energie, watergebruik, binnenklimaat en de situering van een gebouw. Ir. Harry van Ewijk, senior consultant bij IVAM, een spin-off van de Universiteit van Amsterdam, stond in de jaren ’90 mee aan de wieg van de software die de milieuprestatie van gebouwen meet. Wat kun je verwachten van deze software? Welke ontwikkelingen zitten er aan te komen? En – vooral – hoe ziet de

De Eco-Quantum VO-tool berekent de LCA-score van een woning op basis van gegevens over het ontwerp, de gebruikte materialen en het geplande energieverbruik.

milieuprestatie van hout eruit? Een antwoord op deze vragen kreeg Houtnieuws tijdens een uitgebreid vraaggesprek met Ir. van Ewijk.

houtnieuws 161

Tekst: Sabine Rosseel, Decom

30

Houtnieuws: Waarom een softwareprogramma dat de milieuprestatie van een gebouw meet? Ir. Harry van Ewijk: Met de Europese ontwikkelingen, waarbij de EU-lidstaten de opdracht hebben om de Europese Energy Performance Building Directive (EPBD) om te zetten in een nationale wetgeving, is het van belang om het integrale milieueffect van energie- en materiaalkeuzes zichtbaar en kwantificeerbaar te maken. Begin jaren ’90 zijn we beginnen te werken met voorkeurslijsten op productniveau, zogenaamde do’s & don’ts, die evolueerden naar milieuprestatie op basis van LCA zoals MRPI (Milieurelevante Product Informatie) door de industrie opgestelde en geverifieerde informatie over ramen, lichtkoepels, isolatie, enz. en een geïntegreerd programma om de milieuprestatie van een volledig gebouw te kunnen meten zoals Eco-Quantum en Greencalc. Hiermee werd het accent verlegd van product naar gebouw. In de hiervan afgeleide instrumenten zie je vervolgens een verschuiving van de aanbodzijde (de industrie, de experts) naar de vraagzijde (de markt, de consument).

Voor wie is zo’n programma bestemd? En wat mag je er als gebruiker van verwachten? Vanwege het grote aantal factoren is het voor architecten lastig om een idee te krijgen van de integrale milieubelasting van gebouwen. Enerzijds kan een architect met behulp van deze software al in een vroeg stadium van het ontwerpproces een indruk krijgen van de milieuprestatie van zijn gebouwontwerp. De opdrachtgever anderzijds kan aan de hand van dit instrument kwantificeerbare prestatie-eisen stellen. In de praktijk blijken de gebruikers vooral openbare opdrachtgevers te zijn, zoals gemeenten, projectontwikkelaars en woningcorporaties, omdat zij het programma ook als beleidsinstrument kunnen gebruiken om de milieuambities van hun woningbouwprogramma vast te leggen. Onder de architecten zijn het natuurlijk vooral diegenen die met dat soort opdrachtgevers werken en de architecten die het echt belangrijk vinden om hun ontwerpen vanuit milieuoogpunt te optimaliseren. Het van Eco-Quantum afgeleide Voorlopig Ontwerp (VO) Tool voorziet vooral in een behoefte van gebruikers die nog weinig ervaring hebben met duurzaam bouwen en op een eenvoudige manier gevoel willen krijgen voor het effect van keuzes die in het VO-stadium worden gemaakt.

© Michael Menten/Lignum

Hoe milieubelastend een materiaal is, hangt o.m. af van de levenscyclus ervan. In het geval van hout is het bv. belangrijk te weten of het in een droogoven of aan de lucht gedroogd is.

Hoe evalueert u hout als het gaat om het meten van de milieuprestatie van een gebouw? Het is moeilijk daar een eenduidig antwoord op te geven, want de uiteindelijke score is heel erg afhankelijk van de details van uitvoering, bv. springt een raam in of niet. De combinatie van een materiaal en de toepassing ervan is van doorslaggevend belang. Afgezien daarvan beschikt hout, als materiaal an sich, onmiskenbaar over een aantal troeven, want het is natuurlijk en vernieuwbaar. Maar bij hout spelen nog drie andere belangrijke criteria. Ten eerste: wat is de oorsprong ervan? Is het hout afkomstig uit een oerbos of uit een duurzaam beheerd bos? Ten tweede: wordt de levenscyclus goed in de gaten gehouden? Wordt het hout aan de lucht of in een droogoven gedroogd? Krijgt het houtafval een goede bestemming? En ten derde: op welke manier werd het hout, indien nodig, verduurzaamd? Overigens verwacht ik veel van de alternatieve manieren van verduurzaming waaraan momenteel wordt gewerkt. En dat kan de milieuprestatie van een gebouw waarin hout verwerkt wordt alleen maar ten goede komen.

Info De milieuprestatie van een gebouwontwerp toetsen? Een gratis download van Eco-Quantum en het VO-tool vindt u op volgend adres: http://ivam.uva.nl/index.php?id=91

houtnieuws 161

Op jullie website is Eco-Quantum gratis te downloaden. Jullie commercialiseren het programma blijkbaar niet? Nee, inderdaad. IVAM heeft, samen met medeontwikkelaars W/E adviseurs duurzaam bouwen en het softwarebedrijf Prisman, in oktober vorig jaar het eigendomsrecht van Eco-Quantum overgenomen van opdrachtgever Stichting BouwResearch (SBR), die het programma niet meer tot haar kerntaken rekende. De download is de versie van Eco-Quantum zoals ontwikkeld in 2002 in opdracht van SBR. Het up-to-date houden van een dergelijk programma, met name de bouwcomponenten en milieu-informatie, is tijdrovend en dus kostbaar. Die kosten zijn met een relatief kleine groep gebruikers moeilijk commercieel terug te verdienen. De Nederlandse overheid ontwikkelt momenteel prestatie-eisen in het kader van duurzaam inkopen waardoor de groep gebruikers groter wordt en er mogelijk van overheidswege wordt bijgedragen aan de ontwikkelingskosten van een update.

31

EN U VERDIENT HOUTNIEUWS. www.houtnieuws.be

Handheld sterktesortering van hout: overal toepasbaar!

Handheld vochtmeters

In-line vochtmeters

Nieuw

Handheld sterktesortering

Armand Kok Tel 00-32-(0)3 3142227

Brookhuis Micro-Electronics BV [email protected]

Meten van de Elasticiteitsmodules (MoE) en sterkte van hout

g (klasse C en D) volgens Europese richtlijnen (EN 338 + EN 14081)

De Indoor Collection van Hoebeek. Duurzame en eigentijdse oplossingen voor wand & plafond in Vuren, Grenen, Eiken, ...

Solid wood, for Indoor & Outdoor

NIEUW Extra brede schroten in verlijmd vuren - model RV6. Technische fiche op www.hoebeek.be

Hoebeek n.v. Baeckelmansstraat 131 BE-2830 Willebroek Tel. +32-3-886 98 01 Fax +32-3-886 85 68 [email protected] www.hoebeek.be

•belgian woodforum•

Week

van het

Hout

Geleide bezoeken onder architecten In het kader van de Week van het Hout, een organisatie van Belgian Woodforum die liep van 15 tot 22 maart 2008, heeft de Bond van Vlaamse Architecten op zaterdag 15 maart een parcours uitgestippeld langsheen een selectie van recente en innoverende realisaties, zowel openbaar als privé. Tekst

en foto’s:

Bond

van

Vlaamse

architecten

Twee verschillende parcours werden voorgesteld aan de 65 deelnemers, die ’s middags samenkwamen rond een lunch aangeboden door Hoebeek nv. Beide groepen maakten een lusvormige trip, de ene doorheen Oost en West-Vlaanderen, met als vertrekpunt Waregem, de andere doorheen de provincies Antwerpen en Vlaams Brabant vertrekkend vanuit Antwerpen. In elk van de bezochte projecten werden ze rondgeleid door de architect of door iemand die persoonlijk bij het project betrokken was.

Dit zijn de plaatsen die bezocht werden: - Ontmoetingscentrum Leieland, Wielsbeke - Goedefroo & Goedefroo - Hoofdzetel van Omega Pharma, Nazareth - Ysenbrandt & Partners - Bezoekerszone van Brouwerij Duvel Moortgat, Puurs - Cwarchitects - Bezoekerscentrum Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen, Gent - evrArchitecten - Museum Modenatie, Antwerpen Marie-José Van Hee Architecten - Victoria Sports Center, Koekelberg Société Civile d’études T.E.A.U. - Fietsenberging, Willebroek - Tisselt

houtnieuws 161 160

Verschillende projecten, zowel van grote als van geringere omvang, waarin hout een prominente rol speelt, hebben hun deuren opengesteld voor een bijzonder geïnteresseerd kennerspubliek van architecten.

33

•EXPERTISE•

Houtbiologie en verantwoord houtgebruik Veel meer dan metaal en plastic vereist hout vakmanschap. Er is immers heel wat kennis en vaardigheid nodig om de vele houtsoorten correct te gebruiken. Bovendien zijn twee stukken hout nooit helemaal gelijk, dikwijls tot wanhoop van leken © Dario Martin-Benito

in het vak. Houtbiologie is de wetenschappelijke studie van de anatomische opbouw van hout, die heel concreet in de houtnijverheid wordt toegepast. TEKST: HANS BEECKMAN, WIM TAVERNIER, MAAIKE DE RIDDER (LABORATORIUM VOOR HOUTBIOLOGIE, KONINKLIJK MUSEUM VOOR MIDDEN-AFRIKA)

Hout is een natuurproduct, in tegenstelling tot bouwmaterialen als staal en beton. Dat besef is reeds een belangrijke stap naar correct houtgebruik toe. Bij elke toepassing in hout is het van groot belang voortdurend voor ogen te houden dat hout afkomstig is van levende organismen die, zoals alle levende wezens, opgebouwd zijn uit cellen. Bij hout zijn de cellen opvallend ordelijk en efficiënt opgebouwd. Dit is bijzonder interessant voor materiaalstudie, identificatie, kwaliteitscontrole en zelfs voor evaluatie van duurzaam bosbeheer.

Materiaalstudie De meeste houteigenschappen kennen een houtanatomische grond. Krimp en treksterkte b.v. hebben veel te maken met de hoek van de zogenaamde microfibrillen en de wapening in de celwanden. Die structuren zijn echter meestal niet

Foto gemaakt met lichtmicroscoop (x40) met een kwikdamplamp en een ultravioletfilter. Harskanaal in het laathout (dikwandige cellen) van Pinus nigra. De parenchymcellen rond het harskanaal vertonen een andere fluorescentie dan de tracheïden uit het grondweefsel

goed zichtbaar met een lichtmicroscoop. Kenmerken die wel goed te zien zijn en die onder andere de densiteit en sterkte beïnvloeden zijn de dikte van de celwanden, het aandeel van vezels, het draadverloop, de uniformiteit van het groeiringpatroon,…

Identificatie Houtanatomische kenmerken zijn ook van groot belang bij de identificatie van een houtsoort. Volgens drie hoofdrichtingen (dwarse, tangentiële en radiale vlakken) en bij verschillende microscopische vergrotingen worden dunne, lichtdoorlatende sneden of glad gesneden of gepolijste oppervlaktes bestudeerd. Er bestaan niet minder dan 163 gestandaardiseerde microscopische kenmerken voor loofhout, alle zeer nauwkeurig gedefinieerd en geïllustreerd door IAWA (International Association of Wood Anatomists), het resultaat van tientallen jaren werk. De waargenomen kenmerken worden vergeleken met wetenschappelijk referentiemateriaal

houtnieuws 161

DATABANK TERVUREN XYLARIUM WOOD DATABASE

34

Het xylarium van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika is de tweede grootste houtcollectie ter wereld: 60.000 stalen van meer dan 13.000 soorten hout, afkomstig van alle continenten. Het beheer van een dergelijke collectie kan niet zonder databank. Omdat die databank heel wat informatie bevat die ook voor de houtgebruiker interessant is, is deze online consulteerbaar. Zo kan de houtliefhebber er informatie vinden over de verschillende namen van een soort, de afkomst van stalen, foto’s van bomen, herbaria, schors, hout en microscopische beelden. Aanvullende links naar externe databanken geven informatie over technische en anatomische kenmerken.

uit een xylarium of met vakliteratuur. Het eindresultaat is een soort anatomische ‘identiteitskaart’. Dergelijk gedetailleerd onderzoek vraagt veel tijd en tot nog toe kregen vooral soorten met een commercieel belang voorrang.

Kwaliteitscontrole Ook kwaliteitscontrole van timmerhout komt dikwijls neer op een houtbiologische waarneming: de jaarringbreedtes, het draadverloop, taksporen, aanwezigheid van spinthout en juveniel hout, de zaagrichting,… Zonder noties van houtbiologie is het vrijwel onmogelijk om de geschikte houtkwaliteit te selecteren voor specifieke toepassingen. Samen met het miskennen van het belang van goede droging, is dit wellicht de meest voorkomende oorzaak van foutieve toepassingen.

Duurzaam bosbeheer Zeker in de tropen heeft houtbiologie een belangrijke functie in het kader van duurzaam bosbeheer. Om een idee te hebben van het duurzame karakter van houtproductie is het immers noodzakelijk te weten dat er niet meer gekapt wordt dan er bijgroeit. Een grondige studie van de groeipatronen in het hout levert, ook in de tropen, informatie over leeftijd van bomen en hun groeisnelheid.

Info www.metafro.be/xylarium

Onze prestaties. Uw voorsprong.

De Variomat-serie

Houtimport & Industrie

Een uitzonderlijk gamma hout, panelen, parket en profielen

ÀÌi ÕÌÃ >ÊÇäÊ Ê` À i i UÊ 3 ÀÀ>>` Ó Ê ÊÛ ääÊ UÊxäää â>>ÊÓ Ì Ã Ê Ê i}l UÊ>LÀi ÊÊii i } À UÊiÛi ÕÀiÃt ÊLÀV }Êâi > > À Ê6 ÊÊ

, -Ê/,*ÊÛÊUÊÕ`i`>ÊÓ£ÊUÊÓnääÊiViiÊUÊ i}l /i\ÊääÎÓÊ£xÊ{£ÊÊÈ{ÊUÊ>Ý\ÊääÎÓÊ£xÊ{ÎÊäÈÊnÇÊ vJÌÀ>«°LiÊUÊÜÜÜ°ÌÀ>«°Li

In de lengte en de breedte bewerken – met één machine. Aan vier zijden schaven en profileren, en hierbij werkstukken in de lengte en de breedte bewerken – onmogelijk? Zeker niet, tot zo'n kunststukje is wereldwijd slechts één groefmachine in staat: de Variomat. Door de modulaire ombouwoptie beschikt u over een hoge mate aan flexibiliteit. Ombouwen is dankzij het WEINIG-geheugensysteem, de PowerLock-technologie en de optionele, multifunctionele tafel een kwestie van seconden. Investeer in een krachtige technologie, die met uw wensen meegroeit!

Uw agent voor provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen SMI N.V., Tel.: 0032 / 2 466 38 39, [email protected] Andere provincies en G.H. Luxemburg Van Belle N.V., Tel.: 0032 / 54 33 51 45 [email protected] MICHAEL WEINIG AG Tel.: +49 (0) 93 41/ 86-0, [email protected]

WEINIG . WACO . GRECON . DIMTER . RAIMANN . CONCEPT WWW.WEINIG.COM

•VOOR U VERZAMELD•

VOOR LEERKRACHTEN Het technologisch instituut Critto organiseerde op 17 april een studiedag voor leerkrachten, in samenwerking met de KU Leuven, het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) en het Opleidingscentrum Hout (OCH). Ongeveer 350 leerkrachten afkomstig uit het ASO, TSO en BSO, namen deel aan infosessies over het integreren van manuele vaardigheden in de lessen technologische opvoeding. Belgian Woodforum (BWF) nam ook deel aan het evenement door specifieke informatie op zijn stand te verspreiden. Het initiatief kende een groot succes, licht Koen De Mesel, SecretarisGeneraal van BWF, toe. De vraag naar informatie lag veel hoger dan wij hadden durven hopen. De sensibilisering van leerkrachten voor de troeven van de houtsector kadert binnen onze algemene missie. Ook hopen wij op deze manier indirect meer leerlingen wam te kunnen maken voor een boeiende job in de houtsector.

HET

BOS GEEFT GEHEIMEN PRIJS AAN JONGEREN De Federatie van bosuitbaters en rondhouthandelaars, de Nationale Federatie van Houthandelaars (NFH) en de Nationale Federatie van Zagerijen (NFZ) organiseerden op 23 april voor de jongeren van deze drie sectoren een uitstap waar ze het bos op een originele manier konden ontdekken: een dag in het bos geanimeerd door Luc Picard, boswachter in Beauraing. Het was de bedoeling om jongeren bijeen te brengen die een sleutelfunctie gaan waarnemen in de houtsector en om hen een kans te bieden om te verbroederen in een context die de klemtoon legt op de vakkennis van bosprofessionals. Een dertigtal jongeren namen deel aan deze studiedag over bosbeheer. Een tweede luik over verkoop en verzaging van rondhout vindt in oktober plaats. Wordt vervolgd…

© Fedemar

STUDIEDAG

THE

SKY IS NOT THE LIMIT.

Met de nieuwe website www.houtnieuws.be bereikt u niet enkel de 30.000 lezers van houtnieuws, maar nog veel méér ! uw producten via www.houtnieuws.be houtnieuws 161

bereik onze doelgroepen architecten, interieurarchitecten, interieurbouwers,

36

designers en professionals in de houtsector contacteer ons voor interessante instapvoorwaarden : [email protected] - +32-15-652 871

CARROUSEL

Ingaan op actuele uitdagingen, een gunstig kader creëren voor de uitwisseling van ervaringen tussen leden en concrete oplossingen aanreiken die in het dagelijkse leven kunnen worden toegepast. Dat zijn de doelstellingen van de informatiedag die de Nationale Federatie van Houthandelaars op 10 juni organiseerde in het kader van haar algemene vergadering. Verschillende sectoren van de houtkolom (houthandelaars, zagerijen, bosuitbaters, houtinvoerders) werden voor dit evenement uitgenodigd en konden deelnemen aan een ‘carrousel’ van drie interactieve workshops rond personeelsbeheer, opleidingen en CE-markering van constructiehout. In diezelfde geest van openheid hebben de deelnemers verschillende stands kunnen bezoeken met meer informatie over software voor de houtsector, kredietverzekeringen, energie, milieu en productcertificering.

BEECH DESIGN AWARD De firma Pollmeier organiseert een internationale designwedstrijd voor realisaties in beukenhout, de ‘Beech Design Award’. Al wie een project verwezenlijkt heeft in beuken, of hij architect, designer, schrijnwerker of gewoon houtliefhebber is, kan een dossier indienen. De wedstrijd streeft twee doelstellingen na. Enerzijds naar buiten treden met innoverende ideeën en anderzijds een platform creëren voor het uitwisselen van creatieve oplossingen. Een platform dat trouwens ook een prachtig uitstalraam is om uw knowhow gratis voor te stellen aan een breed publiek. U kan rechtstreeks inschrijven op onderstaande website. Er zijn drie categorieën: design binnenshuis, meubilair, innovaties/andere producten. Wat de prijzen betreft: de winnaar krijgt een cheque ter waarde van 2500 EUR en een uitnodiging voor twee personen om deel te nemen aan de prijsuitreiking in Duitsland (reis van twee overnachtingen en drie dagen). Wie de tweede prijs behaalt krijgt een iPod en luidsprekers, terwijl de derde een koffiezetmachine van het type Nespresso LeCube EN 185 in ontvangst mag nemen.

Info www.european-beech.com

PASSIE voor PASSIEF? Ben je geboeid door de wereld van PASSIEFBOUW en is HOUT jouw PASSIE? Dan ben jij dé GEKNIPTE persoon om onze NIEUWE COLLEGA te worden! !#"#+!" $" """$#%# !"'#% $!"!#! !#%*$"#!"!" #$#"#$& ""# ""$&'!% "#%! $## $&'! !$#%!%( #"$#"!& "#!$#$!") !'!'& '!

Surf naar www.jonckheere.wood.be voor meer informatie over deze en andere openstaande functies! En stuur je sollicitatiebrief en CV naar NV Jonckheere.Wood Z5 Mollem 600, 1730 Mollem(Asse) of naar [email protected]

OPTIMAL SOLUTIONS FOR ALL WOOD STRUCTURES

houtnieuws 161

PRODUCT MANAGER PASSIEFBOUW

37

•iedereen heeft ‘t over•

Shinnoki: een innovatie in natuurlijk fineerhout

Decospan, Europees marktleider in fineerverwerking, presenteert een nieuwe collectie kant-en-klare gefineerde platen onder de naam Shinnoki. Voor deze platen, die geen verdere afwerking vereisen, is fineer gecombineerd van verschillende bomen en met wisselende snijlijnen, zodat men als het ware doorlopende oppervlakken zonder optische onderbreking verkrijgt. Een innovatie met als doel een meer uniforme kwaliteit, zonder in te boeten aan het levendige aspect van hout. De Shinnoki-collectie is samengesteld uit 16 referenties, elk in een modern ogende kleurtint. De ultramatte vernisafwerking zorgt voor een natuurlijke look, waarbij de structuur van het hout bewaard blijft. De achterzijde van de MDF-plaat wordt afgewerkt met een lichte of donkere melaminelaag. Bijpassende geverniste kanten zijn Info beschikbaar. www.shinnoki.com

houtnieuws 161

Handige

38

Parket

voor sport en wellness Met Wave brengt Weitzer een parket met een ruitvormige reliëfvorm en antislip uit. Daardoor is deze parket uitermate geschikt voor badkamers, massageruimtes, gymnastiekzalen, medische sportzalen en relaxatie- en therapieruimtes. Het Wave-parket is verkrijgbaar in een tweelagig parket, dikte 11 mm met een slijtlaag van circa 3,6 mm. De beschikbare houtsoorten zijn eiken, esdoorn, gestoomd noten, gestoomd kersen en gestoomd robinia. Afmetingen zijn 1000 x 125 x 11 mm. Alternatief is een massieve eiken plankenvloer van 15 mm, afgeschuind en met een slijtlaag van circa 8 mm. De afmetingen daarvan zijn 1000 x 125 x 15 mm.

Info Benelux Parkett AG/SA www.benelux-parkett.com

Timber Grader MTG meet houtsterkte i.f.v. CE-markering Met het oog op de verplichte CE-markering van hout voor constructieve toepassingen in de bouw en de houtindustrie hebben de Nederlandse firma’s Brookhuis Micro-Electronics en Ingenieursbureau Evan Buytendijk de Timber Grader MTG ontwikkeld. Met dat handmatige toestel kan u snel en makkelijk de elasticiteitsmodulus (MoE) en sterkteklasse van vuren en grenen bepalen (onderzoek naar andere houtsoorten is aan de gang). De meting is betrouwbaarder dan de traditionele visuele beoordeling en beter gedocumenteerd doordat alle metingen worden opgeslagen op de computer (ook draadloze communicatie via Bluetooth is mogelijk). U kan onmiddellijk een CE-sticker met de correcte informatie op het hout kleven. De Timber Grader MTG werd opgenomen in de EN 14081-4.

Info Brookhuis Micro-Electronics BV www.brookhuis.com

sturing voor glijdende voorzetluiken Houten voorzetluiken kennen steeds meer bijval in de hedendaagse architectuur, zowel voor privéwoningen als voor hotels of openbare gebouwen. Ze zijn niet alleen elegant, maar bieden ook een efficiënte bescherming tegen oververhitting. De firma Hawa heeft een automatisch systeem uitgebracht van glijdend beslag HAWAFrontslide 60/matic, voorzien van een nieuwe moderne aandrijving met geïntegreerde sturing: HAWA-Motronic 230VAC. De intelligente geïntegreerde sturing is makkelijk te monteren (zonder verdeelkast of speciale verbindingskabels) en aan te sluiten op een centraal domoticasysteem. Dat maakt het starten en stoppen van het luik zacht en geruisloos. Het systeem is zowel geschikt voor individuele glijInfo dende luiken als voor telesHawa AG copische en symmetrische www.hawa.ch installaties.

Omdat wij op duurzame wijze onze bossen beheren, respecteert onze aanvoer van grondstoffen naar u het milieu.

Om de 25 jaar wordt er telkens één boom per hectare geveld

April 2008

Als specialist van het duurzame beheer van het Afrikaanse tropische oerwoud beheerst Rougier al de fasen van de productie, de verwerking, de logistiek en de verkoop van hout onder zijn verschillende vormen. Rougier steunt op diepgaande studies van het terrein en op beproefde technieken. De firma handelt dan ook elke dag weer ten voordele van het bewaren van het woud en van de fauna voor de toekomstige generaties. Ze draagt tegelijkertijd bij tot de verbetering van het leefklimaat van de bewoners ervan. Omdat het bewaren van de natuurlijke hulpbronnen vandaag centraal staat in de duurzaamheid van het handelsverkeer, engageert Rougier zich in een verantwoordelijke aanpak ten dienste van de natuur en de bevolkingen ervan.

www.rougier.fr Le bois nous fait vivre, nous faisons vivre la forêt

Villa Storingavika, Norway Architect: Todd Saunders Photographer: Michael Perlmutter

What’s more green than mother nature?

Today, your projects can be as respectful of the environment as you want them to be. Building with Western Red Cedar is the natural place to start. Not only does it have distinctive beauty, natural durability and centuries of proven performance, Western Red Cedar is the ultimate green building material. It produces fewer greenhouse gases, requires less energy to produce than alternatives and comes from a renewable, sustainable resource. Equally important, Western Red Cedar is carbon neutral. For more information about Western Red Cedar, our supplier members and where you can purchase it, please visit our website. If you have a distinctive project featuring Western Red Cedar and would like to profile it and your firm in the WRCEA’s promotional campaign, please email us at [email protected].

www.wrcea.org

houtnieuws SIPO BRANDREACTIE VAN HOUT CE-MARKERING STRUCTUURHOUT

Recommend Documents