Inhoudsopgave
HOOFDSTUK I DE KLIMAATPROBLEMATIEK
11
1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4.
Klimaatverandering Het versterkt broeikaseffect Stijgende temperatuur Veranderende neerslagpatronen Stijging van het zeespiegelniveau
11 11 17 19 20
2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.1.3. 2.1.4. 2.2.
Gevolgen van klimaatverandering Gevolgen voor natuur, mens en economie Gevolgen voor de natuur Gevolgen voor de menselijke gezondheid Gevolgen voor de economie Andere gevolgen Spreiding van de gevolgen van klimaatverandering
21 21 21 21 22 23 23
3. 3.1.
Bronnen van broeikasgasemissies Spreiding van broeikasgasemissies over de maatschappelijke sectoren Energieverbruik als belangrijke bron Geografische spreiding van broeikasgasemissies
24
3.2. 3.3. 4. 4.1. 4.2. 4.3.
Aanpak van klimaatverandering Mogelijke klimaatmaatregelen Potentieel, belemmeringen en opportuniteiten van klimaatmaatregelen Bijzondere kenmerken van het klimaatprobleem
24 28 32 33 34 38 41
3
HOOFDSTUK II KORTE GESCHIEDENIS VAN HET KLIMAATBELEID
45
1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5.
De internationale context De weg naar Rio de Janeiro Van het Berlijnse Mandaat tot het Protocol van Kyoto De Akkoorden van Bonn en Marrakesh Na Marrakesh, de toekomst Overzicht van de belangrijkste mijlpalen
45 45 49 51 54 57
2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.
De klimaatstrategie van de Europese Unie De eerste stappen Het Europese Programma inzake Klimaatverandering (ECCP) De lange termijn Overzicht van de mijlpalen
58 58 61 69 71
3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5.
De ontwikkeling van het klimaatbeleid in België Het nationale CO2-programma van 1994 Naar een nieuw beleidsplan inzake klimaatwijziging Nationale lastenverdeling België in het debat over de lange termijn Overzicht van de mijlpalen
72 72 76 80 82 83
HOOFDSTUK III INTERNATIONAAL EN EUROPEES KLIMAATBELEID 1. 1.1. 1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.3. 1.3.1. 1.3.2. 1.3.3. 1.3.4.
4
Internationaal beleid Inleiding Intergovernmental Panel on Climate Change Ontstaan en opdrachten Resultaten en impact op het beleid Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake Klimaatverandering Instellingen van het Verdrag en hun rol Doelstellingen van het Verdrag Beginselen van het Verdrag Rechten en verplichtingen A. Categorieën van partijen B. Gemeenschappelijke verplichtingen C. Verplichtingen voor geïndustrialiseerde landen D. Rapporteringsverplichtingen E. Beleid en maatregelen F. Financiële verplichtingen G. Technologieoverdracht
85 85 85 85 85 88 90 90 92 93 94 94 95 96 96 99 101 102
1.3.5. 1.4. 1.4.1. 1.4.2. 1.4.3. 1.4.4. 1.4.5. 1.4.6.
1.4.7.
1.4.8.
2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.4.1. 2.4.2. 2.4.3. 2.4.4. 2.4.5.
H. Onderzoek en systematische waarneming I. Onderwijs, vorming en bewustmaking Evaluatie en bijsturing Protocol van Kyoto Instellingen van het Protocol en hun rol Doelstellingen Nationale beleidsmaatregelen en hun internationale coördinatie Koolstofputten Internationale lucht- en scheepvaart Flexibiliteitsmechanismen A. Algemeen B. Mechanisme voor Schone Ontwikkeling C. Internationale emissiehandel D. Gezamenlijke uitvoering (Joint Implementation – JI) E. Nationale registers F. Hot Air Verzamelen, rapporteren en toetsen van informatie A. Inventarissen en nationale mededelingen B. Verificatie van gerapporteerde informatie C. Nationale systemen voor inventarisatie Nalevingsmechanisme A. Inleiding B. Negatieve publiciteit («Naming and shaming») C. Opschorten van het deelnamerecht aan de flexibiliteitsmechanismen D. Early warning E. Bijstelling van inventarissen F. Actieplan inzake toezicht G. Correctie van de assigned amount H. Actieplan inzake naleving I. Herstel van het tekort en «restoration rate»
103 104 104 105 105 106 109 110 111 112 112 114 117 118 119 120 120 120 121 122 122 122 123
Europees beleid Inleiding Doelstellingen en de Europese lastenverdeling Handhaving Transversale maatregelen Emissiehandel Flexibiliteitsmechanismen Wetenschappelijk onderzoek Technologie en innovatie Fiscaliteit
125 125 126 128 129 129 132 133 134 134
123 124 124 124 124 125 125
5
2.4.6. 2.5. 2.5.1. 2.5.2. 2.5.3. 2.6. 2.6.1. 2.6.2. 2.7. 2.7.1. 2.7.2. 2.7.3. 2.7.4. 2.7.5. 2.7.6. 2.8. 2.9. 2.10. 2.11. 2.12.
Informatie en sensibilisering Beperking van het energieverbruik Transversale maatregelen Energielabels, energienormen en «ecodesign» Energieprestatienormen voor gebouwen Energieproductie Hernieuwbare energiebronnen Warmtekrachtkoppeling Vervoerssector CO2-uitstoot van personenwagens Airconditioning in personenwagens Vrachtvervoer Stedelijke mobiliteitsplannen Biobrandstoffen Internationale lucht- en scheepvaart Gefluoreerde broeikasgassen Afvalverwerking Landbouw, bosbouw en bodems Aanpassing aan de gevolgen van klimaatverandering Samenwerking met ontwikkelingslanden
HOOFDSTUK IV NATIONAAL EN FEDERAAL KLIMAATBELEID 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4.
135 136 136 138 140 141 141 144 145 145 148 148 149 150 151 151 152 153 154 155
157
Klimaatbeleid in een federaal land Bevoegdheidsverdeling Samenwerking in het federale België België als partner in het internationale en Europese beleid Samenwerkingsakkoord «Klimaat» en Nationale Klimaatcommissie
157 157 158 160
2.
Nationale lastenverdeling
165
3.
Nationaal klimaatplan
167
4.
Federaal Klimaatplan
168
5.
Aankoop van emissierechten
169
6.
Nationaal register voor broeikasgassen
171
7.
Federaal Plan Duurzame Ontwikkeling
172
8. 8.1.
Vervoer Biobrandstoffen
173 173
6
163
8.2. 8.3. 8.4. 8.5. 8.6. 8.7.
Consumenteninformatie Belastingvoordeel voor personenwagens Firmawagens Wagenpark overheid Openbaar vervoer en woon-werkverkeer Goederenvervoer
173 175 175 176 176 177
9. 9.1. 9.2.
Industrie en elektriciteitsproductie Belastingvoordeel voor bedrijven Offshorewindenergie
177 177 178
10. 10.1. 10.2. 10.3.
Gebouwen Derdepartijfinanciering Belastingvoordeel voor gezinnen Energiebesparingsfonds
179 179 180 181
HOOFDSTUK V VLAAMS KLIMAATBELEID
183
1.
De Vlaamse Kyoto-doelstelling
183
2. 2.1. 2.2.
Vlaamse klimaatplannen en -doelstellingen Mijlpalen in Vlaamse milieuklimaatbeleid vóór 2002 Vlaamse Klimaatbeleidsplan (VKP) 2002-2005
185 185 187
3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4.
Vlaamse klimaatconferentie SERV voor een andere aanpak Opstart van de Vlaamse klimaatconferentie Resultaten van de klimaatconferentie Vervolg van de Vlaamse klimaatconferentie
189 189 190 193 194
4.
Vlaams Klimaatbeleidsplan 2006-2012
195
5. 5.1. 5.1.1. 5.1.2. 5.1.3. 5.2. 5.3. 5.3.1. 5.3.2. 5.3.3. 5.3.4.
Vlaamse klimaatinstrumenten gericht op de industrie Europese emissiehandel Wie valt onder het Europese emissiehandelssysteem? Hoe gebeurt de toewijzing van rechten? Wat moeten deelnemers aan de CO2-emissiehandel doen? Energieplanningsverplichtingen Benchmarkingconvenant Wie komt in aanmerking? Wat zijn de wederzijdse verplichtingen? Effecten van toetreding: relatie convenant – emissiehandel Vergelijking met emissiehandel
196 197 197 198 199 201 202 203 203 205 205 7
5.4. 5.4.1. 5.4.2. 5.5. 5.5.1. 5.5.2. 5.5.3. 5.5.4.
Auditconvenant De tegenprestaties Afweging tussen inspanning en zekerheid Andere instrumenten Energieadviesondersteuning Gefluoreerde broeikasgassen Industriële N2O-bronnen Afvalsector
206 208 208 210 210 210 211 211
6. 6.1. 6.2. 6.3. 6.4.
Vlaamse klimaatinstrumenten gericht op de energiesector Openbare dienstverplichtingen Groenestroomcertificatensysteem WKK-certificatensysteem Andere maatregelen uit het actieplan van 8 juli 2005
212 212 212 213 214
7. 7.1. 7.2.
Vlaamse klimaatinstrumenten inzake gebouwen Energieprestatieregelgeving Samenwerkingsovereenkomst Gewest – gemeenten / provincies
214 215 215
8. 8.1. 8.2. 8.3. 8.4. 8.5.
Generieke Vlaamse klimaatinstrumenten Ecologiepremie Steunregelingen van netbeheerders PRESTI Andere financiële steunmaatregelen Informatie- en sensibiliseringsinitiatieven
216 216 217 217 217 218
HOOFDSTUK VI KLIMAATBELEID IN VLAAMSE BEDRIJVEN
219
1. 1.1. 1.1.1. 1.1.2. 1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.5.1. 1.5.2. 1.5.3. 8
Ontwikkeling van een koolstofstrategie Waarom een koolstofstrategie ontwikkelen? Een gewijzigde businessomgeving Over keuzevrijheid enz. en verantwoordelijkheid De waarde van een emissiereductie Het waardecreatiepotentieel van een emissiereductie Waardecaptatiepotentieel van een emissiereductie Welke draagwijdte van het koolstofbeheer? Invloed van de koolstoffactor in de organisatie Een bedrijfsspecifieke strategie Situering van de koolstofstrategie in de verwezenlijking van de ondernemingsdoelstellingen Generieke modellen Operationalisering van de strategiemodellen
219 219 219 221 223 223 224 225 228 230 230 231 231
1.6. 1.6.1. 1.6.2. 1.7. 2. 2.1. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.3. 2.3.1. 2.3.2. 2.4. 2.4.1. 2.4.2. 2.4.3. 2.4.4. 2.5. 2.5.1. 2.5.2. 2.5.3. 2.5.4. 2.5.5. 2.5.6. 2.5.7. 3. 3.1. 3.1.1. 3.1.2.
De koolstofbeheersorganisatie Samenwerking tussen verschillende departementen en organisatieniveaus Vaststellen van rollen en verantwoordelijkheden Tips Capita selecta – Portefeuillebeheer Omschrijving van het portefeuillebeheer Koolstofactiva Emissierechten uit het EU-EHS Emissiekredieten Overige koolstofactiva Markten voor koolstofactiva Identificatie van de relevante markten Communicerende markten Transacties op koolstofactiva Transacties op de contantenmarkt (de zogenaamde «spot»markt) Termijncontracten (forward & futures) Opties op koolstofactiva Overige transacties Overzicht van de belangrijkste koop- en verkoopkanalen van koolstofactiva Financiële tussenpersonen Elektronische beurzen Klimaatfondsen Deelname aan een veiling van koolstofactiva Verwerving van emissiekredieten door eigen JI/CDM-projecten. Verwerving van emissiekredieten door JI/CDM-projecten bij klanten JI/CDM-oproepen Capita selecta – Boekhoudkundige & fiscale behandeling van emissierechten Boekhoudkundig IFRS (International Financial Reporting Standards) Belgische boekhoudnormen A. Het CBN-advies 179/1 B. Wanneer emissierechten activeren? C. Hoe emissierechten kwalificeren en waarderen? D. Hoe en wanneer emissierechten in het resultaat opnemen?
233 233 233 235 237 237 238 239 239 241 242 242 244 245 246 246 246 247 248 248 248 249 250 250 251 252 253 253 253 256 256 258 258 259
9
3.2. 3.2.1.
3.2.2. 3.2.3.
E. Hoe de verplichtingen van het emissiehandelssysteem in de boekhouding inschrijven? F. Wat gebeurt er op het moment van inlevering van de rechten op 30 april van het volgende jaar? G. De nettomethode Fiscaal Inkomstenbelasting A. Geen afwijkend fiscaal kader B. Inkomsten uit emissierechten C. Vrijstelling provisie voor de verplichtingen van het emissiehandelssysteem D. De fiscale behandeling van geldboetes E. Centraal CO2-beheer B.T.W. B.T.W.-analyse A. Gebeurt de handeling door een B.T.W.-belastingplichtige? B. Hoe zijn emissierechten voor toepassing van de B.T.W. te kwalificeren? C. Waar vindt de handeling plaats voor B.T.W.-doeleinden? D. Is de handeling vrijgesteld van B.T.W.? E. Wie moet de verschuldigde B.T.W. voldoen aan de fiscus? F. Aanvullende B.T.W.-vragen G. Enkele voorbeelden
BIJLAGE BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING VAN EMISSIEHANDEL: ENKELE VOORBEELDEN (BELGISCHE BOEKHOUDREGELS)
10
259 260 261 262 262 262 262 263 263 264 265 265 265 267 267 269 270 270 273
275
