Hoofdstuk 6: Het signaleren van jouw ijsberg
Waarom blijf je nog in de haven liggen?
Het herkennen en erkennen van jouw ogenschijnlijk onoplosbare probleem of ongewenst gedrag is waar het in de START&GO-methode om draait. Het gaat meestal om al lang slepende, hardnekkige en soms onverklaarbare problemen. Vaak kom je zo’n obstakel al je hele leven tegen, ook al ben je je er pas recent van bewust. Het probleem werkt door in elk facet van je leven: je hebt er niet alleen privé maar ook in je werk last van. Tot nu toe heb je altijd een modus gevonden om je ijsberg te vermijden of een vaarroute gevonden die er met een grote boog omheen vaart. De mens is creatief, ook in het vermijden van een probleem. Toch merk je dat dat steeds lastiger wordt. Pas als je in het dagelijks leven te veel hinder van je ijsberg ondervindt, ga je zoeken naar de oorzaak van je probleem, en je gedrag echt veranderen. Het gaat je te veel tijd, energie en kracht kosten om het probleem te blijven vermijden. Mentaal uit zich dat in angsten die je blokkeren. Op lichamelijk gebied uit zich dat vaak in hoofdpijn, spijsverteringsproblemen en rugklachten. Op het moment dat die angst of de lichamelijke klachten de boventoon voeren en jou te veel energie kosten, ga je pas verder kijken naar de oorzaak. Met de START&GO-methode zoeken we de dieperliggende oorzaak van je probleem op een andere manier dan gebruikelijk. Het herleiden van de oorsprong leidt tot nieuwe inzichten, een andere zienswijze en daaruit volgt een andere manier van reageren. In het persoonlijke begeleidingstraject dat ik aanbied, komen daar op maat gemaakte tips en adviezen bij. In dit boek noem ik ook veel algemene tips die bij veel mensen goed werken. Een klant die jarenlang 89
met migraine kampte, verwoordde het zo: ’Of het nu dat vele water drinken is, het terugkerend onderhoud aan mijn lichaam of het vinden van de oorzaak; het helpt.’ Dat is ook precies de kracht van deze methode: een probleem op verschillende manieren benaderen, bezig zijn met lichaam en geest. Bij de START&GO-methode gebruiken we zoals eerder genoemd de reis per schip als metafoor. Onderweg kom je problemen tegen zoals die ijsberg; jouw probleem. Wat boven de waterlijn zit kun je beredeneren, zien en voelen. Wat onder de waterlijn zit, is onzichtbaar. Dit is het onderbewustzijn waar de werkelijke oorzaak van je probleem zich bevindt. Bij de eerste stap in deze methode – het signaleren – bekijken we alleen het gedeelte dat boven het wateroppervlak uitsteekt. Het ijsbergmodel van de Amerikaanse psycholoog David McClelland geeft schematisch het zichtbare gedrag weer, de kennis en vaardigheden boven de waterlijn. Onder de waterlijn zit het onuitgesprokene, vaak niet bewuste, zoals overtuigingen, normen en waarden, eigenschappen en motieven. Om te kunnen veranderen zoeken we de motivatie onder water. Wil je werkelijk veranderen dan moet je onder water naar jouw overtuigingen, opvattingen, waarden en normen kijken. Hoe dieper de oorzaak van jouw probleem in de ijsberg ligt, hoe langer het duurt voordat jouw ijsberg gesmolten is. Dit inzicht leidt naar bewustwording en de eerste stap in de richting van het smelten van jouw ijsberg. Een probleem op waarde schatten is heel belangrijk. Hoeveel hinder heb jij van jouw probleem in het dagelijks leven. Op het moment dat je dat bewust wordt ben je bereid je gedrag te veranderen en een start te maken met het smelten van jouw ijsberg. In bovenstaand voorbeeld was de migraine zo’n groot probleem geworden dat dit het leven van deze klant nadelig beïnvloedde. Ze moest belangrijke afspraken afzeggen omdat ze niet in staat was licht te verdragen. 90
Daarnaast putte die migraine haar lichamelijk zo uit dat ze twee dagen nodig had om bij te komen en dus in het weekend werkte om achterstallig werk in te halen. Om te achterhalen wat de oorzaak van het probleem – de migraine – was, keken we onder het wateroppervlak. Daar lag een net van spanning en een gevoel van ‘is dit het nu’. Door onder water te duiken ontdekten we de oorzaak van de lichamelijke klachten en kwam deze mevrouw los van alleen maar symptoombestrijding. Ook andere ongemakken en grote levensvragen van deze vrouw kwamen naar boven. Haar migraine is sindsdien sterk verminderd en als ze het al ervaart, is het kort, herleidbaar en – nog belangrijker – behandelbaar. In de START&GO-methode draait het niet altijd om het ogenschijnlijke probleem, in het voorbeeld de migraine. Het gedrag en de gewoontes, de manier van denken en reageren van de cliënt staan centraal in het veranderen van gedrag en de aanpak van het oorspronkelijke vraagstuk. Zo is het mogelijk om veel soorten problemen en bijbehorende gewoontes onder de loep te nemen. Dat is alleen mogelijk met jouw toestemming. Jij blijft altijd de kapitein van je eigen schip. Het onder de loep nemen van zaken doe je door jezelf een aantal vragen te stellen en daar antwoord op te geven. Door dingen te benoemen is het vaak al mogelijk om een nieuwe koers uit te zetten. Het signaleren bestaat uit twee belangrijke stappen. 1. Het vereenvoudigen van het probleem waar je nu mee zit. 2. Het stellen van een doel om je probleem op te lossen. Op beide stappen ga ik uitgebreid in.
91
1. Vereenvoudigen
Door een probleem uit te diepen en op te delen in kleine stukjes maak je het eenvoudiger om overzicht te krijgen en stap voor stap aan dat probleem te werken. Daar kan je zelf al mee beginnen door de vragen bij de START&GOmethode te beantwoorden (kijk op www.startengoacademy.nl voor het STARTschema) en die informatie stap voor stap uit te werken. Houd jezelf daarbij niet voor de gek! Probeer afstand te nemen, doe alsof je het probleem van iemand anders aanschouwt en onderzoek. Of schrijf je vraag eens in je motivatieschrift en werk daarmee. Neem jezelf altijd serieus en weet dat alles mogelijk is en niets te gek is om te benoemen. Wil je het oplossen, dan zul je je schroom moeten overwinnen. Een voorbeeld: gezondheid is een hot item in deze tijd. Iedereen heeft er een mening over en iedereen weet eigenlijk wel hoe daarmee om te gaan. Maar voeren we die ideeën ook uit? De dieetboeken en nieuwe methodes om te stoppen met roken, meditatieoefeningen en boeken over tijdmanagement vliegen je om de oren. Vol goede moed begin je eraan en dan… Je bevlogenheid is verdwenen en de adviezen volgen helpt niet op de lange termijn. Dan is het zaak om te kijken wat jouw definitie van gezondheid is. Is dat rust, is dat gezond eten, is dat bewegen, is dat leven zonder stress, is dat juist alles doen wat verboden is? Wat is jouw definitie? Niet die van de overheid, de buurvrouw, je moeder of je collega; wat versta jij onder gezondheid en hoe wil jij leven? Vereenvoudig dus het probleem of het begrip gezondheid en bedenk dan welke stappen je kan zetten om gezondheid te bereiken. Vergeet niet dat je altijd moet starten, wil je een doel bereiken. Zet je het doel heel groots neer, dan weet je dat je veel stappen nodig hebt om er te komen. Aan jou dus om je doel te vereenvoudigen, jouw probleem 92
in hapklare brokken op te delen. Daar gebruik je drie vragen voor: 1. Waaróm wil je gezond leven? 2. Wát heb je tot nu toe gedaan om gezond te leven? 3. Hóé ga je vanaf nú gezonder leven, welke stappen ga je nemen? Wat is voor jou belangrijk en wat is haalbaar? Als jij chocolade nodig hebt om te kalmeren of je angsten in bedwang te houden, kun je jezelf dwingen te stoppen met chocolade eten. Maar het is wijzer om eerst naar je angsten te kijken en je af te vragen wat je daarmee kan doen. Begin met het makkelijkste Eenvoudig starten is de clou. Veel problemen en gewoontes zijn met elkaar verbonden. Start dus met het vereenvoudigen en kijk wat er allemaal boven water komt drijven. Het is essentieel om te signaleren wat jou nú bezighoudt. Wat is de situatie nu en welke problemen kom je allemaal tegen? Signaleren is het belangrijkste onderdeel van de START&GO-methode. Zonder het signaleren blijf je dobberen in een gebied van windstilte en ben je overgeleverd aan de stroming. Jelte (39) heeft een klussenbedrijf. Hij is handig, heeft plezier in het werken met zijn handen maar het offertes maken stelt hij steeds uit. Met als gevolg dat, als hij een offerte maakt, hij te laat is of dusdanig laat dat dat meetelt in de beslissing van de opdrachtgever. Opdrachten krijgt hij op het laatste moment en vaak net boven de kostprijs. Er is dus weinig te verdienen. Het plezier in dergelijke klussen werd ook minder. Op het moment dat Jelte zijn uitstelgedrag onder de loep nam, kwam hij dit gedrag ook op andere gebieden tegen. Angst voor de gevolgen van direct handelen lag ten grondslag aan uitstellen. Met deze angst is Jelte aan de slag gegaan met een veranderende houding in zijn werk tot gevolg.
93
Een probleem of gewoonte staat nóóit op zichzelf. De kunst is te leren vereenvoudigen en met het makkelijkste te beginnen. Je bouwt op die manier succeservaringen op die je helpen bij de minder makkelijke onderdelen van je probleem. Omzeilen of onderzoeken Iedereen komt problemen tegen op zijn levensreis. Sommige kun je omzeilen, je laveert door het veld ijsschotsen. Sommige wil je niet meer tegenkomen; daar ga je een oplossing voor vinden. Door het probleem te onderzoeken leer je welke mogelijkheden er zijn en hoe het anders kan. Je groeit in bewustwording, creativiteit, flexibiliteit en doorzetten. Je groeit als mens. Dirk (37) had een baan bij een verzekeringsbedrijf. Hij werkte er al jaren tot tevredenheid van zijn baas, maar terwijl velen om hem heen promotie kregen en een mooie leaseauto en bonus ontvingen, bleef hij op dezelfde functie hangen. Het verschil tussen Dirk en zijn collega’s was dat Dirk bescheiden was over zijn prestaties en het aandeel dat hij in het bedrijf had. ‘Doe maar gewoon’ was zijn moraal. Toch ging dit verschil tussen hem en collega’s wringen: Dirk kreeg lichamelijk klachten, hij verloor de passie voor zijn werk en raakte depressief. Dirk kwam erachter dat zijn grootste ijsberg zijn bescheidenheid was en dat ook in zijn privéleven deze ijsberg elke keer op zijn route lag. Terwijl hij er voorheen omheen voer – stel je voor dat je je niet bescheiden opstelt – leerde hij nu waarom hij zo bescheiden was. De oorsprong van zijn bescheidenheid lag in de normen en waarden die hij van jongs af aan had meegekregen. Dit besef was de eerste stap op weg naar een nieuwe baan.
Als je jezelf nu nog afvraagt waaróm je een probleem zou moeten oplossen, is dit boek niet geschikt voor jou. Ik ga er nu vanuit dat jij zo ver bent dat je de problemen, gewoontes en gedragingen die 94
je niet bevallen kan gaan oplossen. Als je denkt dat het probleem bij een ander ligt en denkt dat die persoon maar moet veranderen, dan is het aan jou om te leren met dat probleem om te gaan. Ook dan moet er iets in jou veranderen. De meest voorkomende reden dat mensen met de START&GOmethode verdergaan, is de bereidheid en wil tot zelfonderzoek. Niets is zo interessant als je eigen drijfveren onderzoeken, je eigen leven analyseren en de diepere lagen in jezelf ontdekken. Jij bent immers het centrum van je eigen universum, jouw gedachten spelen door jouw hoofd, jouw gedragingen hebben invloed op jouw leven. Je kunt de gedachten van een ander niet lezen; je kunt slechts vermoeden wat er in hem of haar omgaat en veronderstellen wat iemands gedachtegang is, maar je weet niet of dat wat jij vermoedt ook waar is. Het blijft bij veronderstellen. Alleen je eigen gedachten zijn jouw waarheid. Verplaats je in een ander Een probleem of gewoonte kan alleen veranderen als jij het nut van de verandering inziet en bereid bent om je probleem of gewoonte te veranderen. Met alleen het wijzen van de vinger naar een ander kom je niet verder. Probeer te begrijpen waarom een ander doet wat hij doet, vertel hem wat jij denkt dat hij zegt of vertelt. Vertel zijn verhaal in jouw woorden en ervaar of je het inzicht dat je daarvan hebt gekregen kunt gebruiken. Misschien is het ook voor jou van toepassing, of houd je er juist totaal andere gedachten op na. Bettina (38) had alles wat ze zich maar kon wensen: een leuke partner, geweldige kinderen, mooi huis, leuke baan, geen geldzorgen. Toch kwam ze bij me langs. Ze had wat vage lichamelijke klachten, werd onzeker en was niet meer gelukkig. Ik voer een tijdje mee op haar levensreis. Her en der was er een ijsberg, wat ijsschotsen, maar
95
alles bleek oplosbaar. Bettina veranderde in een zelfverzekerde vrouw, zij leerde voelen, nee zeggen en op een andere manier omgaan met tegenslag. Een gevolg van Bettina’s innerlijke verandering was dat zij geen aansluiting meer vond bij een vriendengroep. Ze had moeite met bepaalde groepsverwachtingen die zij niet meer deelde. Ze had begrip voor de levenswijze van die vriendengroep en nam afscheid van hen in plaats van krampachtig vast te houden aan het oude. Het werden kennissen.
In het bovenstaande voorbeeld bekijken we een situatie vanuit de verandering van deze vrouw. Zij is veranderd, haar omgeving veranderde niet mee, dus nam ze afscheid. Het kan ook zijn dat een ander een probleem heeft met jou of met een gewoonte of gedrag van jou. Dorien, 36, heeft ernstig overgewicht. Dorien is goedlachs, heeft een goedlopende pedicurepraktijk aan huis en kan heerlijk koken. Opmerkingen over haar gewicht lacht ze weg. ‘Zo ben ik nu eenmaal’, placht ze dan te zeggen. Ze krijgt ongevraagd tips en suggesties om wat aan haar gewicht te doen. De opmerkingen zijn soms direct: ‘Je bent wel aangekomen de laatste tijd’, soms indirect ‘Mmm heerlijk gegeten, wel wat vet, al kan ik het hebben’. Het maakte Dorien onzeker en haar lach was niet zo spontaan meer. De opmerkingen van anderen hinderden haar. Waar kwamen die opmerkingen vandaan? Was het oprechte bezorgdheid over haar welzijn? Of werden ze gemaakt zodat de ander zich beter voelde over zichzelf? Vonden ze haar lelijk, hielden ze niet van een rubensfiguur? Het waren aanvankelijk de anderen die problemen hadden met Doriens gewicht, niet zijzelf. Waarom
96
ging ze dan toch aan de slag met de START&GO-methode? Dorien wilde haar pedicurepraktijk uitbreiden naar een gezondheidscentrum. Ze had het gevoel dat ze niet geloofwaardig zou zijn als gezondheidsspecialist met haar overwicht. Samen gooiden we het anker uit om eens te kijken naar wat er aan de hand was. Waar kwamen de opmerkingen vandaan? Welke gevoelens riepen ze in haar op? Wat gebeurde er in haar lichaam? Bezorgdheid voerde de boventoon bij alle opmerkingen die ze kreeg. Ook haar lichaam gaf een aantal waarschuwingssignalen die zij tot die tijd genegeerd had. Nadat ze de signalen die ze kreeg begreep, zag Dorien de opmerkingen met andere ogen. Met hulp is ze aan de slag gegaan: met zowel haar reactie op de opmerkingen, als met haar zelfbeeld en uiteindelijk met de oorzaak van haar overgewicht.
Begrip is een wezenlijk onderdeel van de oplossing. Begrip maakt dat je probleem al half opgelost is. Als het ene is opgelost dient het volgende zich aan Nadat je de storm hebt getrotseerd, komt er een windstilte of hapert je roer. Je kan niet verder… Heb je het ene opgelost, dan dient het volgende probleem zich aan. Het leven is een opeenstapeling van gewoontes, gedragingen en ervaringen. Op het moment dat je een probleem aanpakt, komt er weer wat anders bovendrijven. Met die ijsberg als metafoor: je probleem is pas het topje van de ijsberg. Is die bovenste laag verdwenen, dan komen pas de onderliggende lagen naar boven. Bedenk dat alles met elkaar verbonden is. Dat maakt ook dat er veel mogelijkheden zijn om ondanks alle onverwachte gebeurtenissen je bestemming te bereiken. 97
Dorien kwam toen ze naar haar overgewicht keek niet alleen kilo’s tegen, ze kwam ook gewoontes en onderliggende mentale blokkades tegen. Dorien voelde dat ze gewaardeerd werd op momenten dat ze haar huis openstelde en iedereen gezellig kwam eten. Voedsel was van jongs af aan een manier om te belonen en beloningen neem je dankbaar aan en gooi je niet weg. Zij at zelf de restjes op. Dorien leerde stapsgewijs dat waardering niet alleen uit voedsel hoeft te bestaan. Door te sleutelen aan haar gewicht, haar eetgewoontes te veranderen en haar dagelijkse patroon te herkennen, herkende ze ook wat ze wegstopte. Ze herkende ook hoe ze reageerde op een situatie, wanneer eten een gewoonte was en wanneer haar onderliggende probleem opspeelde. Dorien implementeerde nieuw gedrag. Dit leidde tot waardering en een gezonder leven. Als bonus voelde ze zich als een vis in het water in haar werk. Alles is met elkaar verbonden. Doordat je niet weet waar je moet beginnen, worden problemen niet aangepakt tot ze zo groot zijn geworden dat de huisarts, je partner of je lijf tegen je zegt: ‘Stop! Als je zo doorgaat wordt je echt ziek en is er geen weg terug.’ Toen Dorien uiteindelijk aan haar overgewicht wilde werken, pakte ze daarna ook alles wat daaronder lag aan. 2. Doel
Het doel van signaleren en vereenvoudigen is om de onderliggende blokkade op te sporen en een overzicht te krijgen van wat er allemaal aan de hand is. De vereenvoudiging is nodig om successen te kunnen behalen. Successen in de vorm van yes-momenten. Het lichaam en de geest hebben de gewoonte om alles bij het oude vertrouwde te laten. De route van A naar C gaat via B, want dat ben 98
je gewend. Wanneer je afwijkt van je route, ontstaat er onrust bij je automatische piloot: er wordt alarm geslagen. Dat is zo op zee, dat is zo met het navigatiesysteem in de auto en dat is ook zo bij het dagelijkse wandelingetje met de hond. Net als de automatische piloot, je navigatie of je hond, reageren je eigen lichaam en geest op deze wijze. Op het moment dat je andere gewoontes gaat kweken, wordt dat innerlijke navigatiesysteem eigenwijs, praat het tegen je, trekt het aan je innerlijke lijn en is het obstinaat. Juist door het vereenvoudigen van een probleem of patroon kan je de obstinate automatische reactie van jou hoofd en lijf vermijden. Je lijf kan een kleine koerswijziging wel aan en daarna nog een kleine wijziging en nog een. Door al die kleine tussenstappen ervaar je minder tegengas dan je zou ervaren als er in één keer iets zou worden veranderd. Je ervaart juist je successen. Iets op een ander manier gaan doen is een kwestie van gewoontes doorbreken, maar op zo’n subtiele manier en met zulke kleine stappen, dat je innerlijk het nog goed bijhoudt. Kleine doelen Zelfs als je probleem relatief klein is, kan je tussendoelen stellen. Je verandert een gewoonte en met het bereiken van je tussendoel – je ijsberg is iets kleiner geworden – ervaar je een succes. Die successen smaken naar meer, ze hebben een verslavende werking. Zie je tussendoelen dan ook als boeien op weg naar je eindbestemming: ze geven de koers van vooruitgang aan, van succes behalen en positieve gedachten hebben. Het huishouden is een vlak waarop je kleine successen en kleine doelen kan bereiken. Om een gezond en soepel huishouden te hebben, zijn er vaak maar kleine veranderingen nodig, maar niet alleen 99
van jezelf, ook van de gezinsleden. Door met een kleine verandering te beginnen, een klein doel voor ogen te hebben en een klein probleem aan te pakken, maak je dat niet alleen jij maar ook anderen successen vieren en er zo nieuwe gewoontes ontstaan. Maak wel altijd duidelijk wat het probleem is volgens jou. Laat in een gezin ook zien waar jij voor staat en hoe je de problemen allemaal wilt oplossen. Stapsgewijs is het toverwoord. Johannes (41) werkt vier dagen per week. Zijn vrouw José (40) werkt vier dagen per week in wisseldienst. Johannes had moeite met overzicht houden op zijn werk. Hij was niet erg creatief en vooral bezig met bijzaken. Thuis was het ook een chaos: twee opgroeiende kinderen, een huis vol troep en weinig tijd. Dat het huishouden niet goed liep, was hem een doorn in het oog. Johannes ervoer veel stress. Voor eens en voor altijd wilde hij een strak schema opstellen, waar iedereen zich aan zou houden. Zeker thuis: dan kon hij de stress van het werk beter aan! Een herkenbaar probleem in vele huishoudens. Symptoombestrijding dus, wat voor iedereen tot nog meer frustratie leidde. Met de START&GO-methode gingen we naar de oorzaak kijken van Johannes’ moeite met overzicht houden. Als implementatie heeft Johannes, in samenspraak met het gezin, een aantal kleine doelen gesteld om de chaos thuis te verminderen. De kleine stappen (vaste plekken in huis voor alle spullen, een opruimronde na het eten, elk kind zijn eigen taken geven) maakten dat iedereen zich betrokken voelde, wat weer leidde tot meer overzicht thuis. Deze stappen nam Johannes ook mee naar zijn werksituatie. Hij had onder andere een vaste plek voor veelgebruikte spullen, een systeem voor het archiveren van stapels papier en ging aan het einde
100
van de werkdag zijn bureau leegmaken. Gevolg: minder stress en meer tijd voor werkelijk belangrijke zaken.
Hoe kan ik een doel stellen als het niet mijn probleem is? Veranderen van gedrag kan alleen als je dat zelf wilt. Als je collega of partner wil dat jij minder chaotisch bent kan je er wel wat verandering in brengen. Maar zodra het aankomt op een verandering die meer moeite kost, kan je dat alleen als het jouw eigen keuze is. Dat geldt ook voor het stellen van doelen. Stel je een doel voor jezelf of voor een ander? Je kunt een doel niet voor een ander stellen; je kunt wel als doel hebben om een ander te helpen als hij dat ook wil. Neem dus de gewoonte of het probleem dat de ander in jouw ogen heeft en bedenk wat het met jou doet. Wat heb jij te maken met het (mogelijke) probleem van een ander? Waarom vind je het moeilijk om in een chaotisch kantoor te werken? Waarom vind jij het moeilijk om iemand met een longziekte een sigaret te zien opsteken? Waarom vind je het moeilijk dat je partner zo weinig met de kinderen speelt? Waarom vind je het moeilijk om mee te doen met de kletspraatjes van je collega’s? Ligt het probleem bij je collega’s, je tante met longziekte of je partner? Of is het probleem jouw beleving en jouw gebrek aan respect voor de ander? Op het moment dat jij hinder ondervindt van het chaotisch kantoor van je collega, kan je daar met je collega over praten. Als jij je ergert aan het feit dat je partner weinig thuis is, kan je dat aankaarten en vragen of hij of zij dat ook zo ziet. Juist het gesprek aangaan, maakt dat er over deze zaken nagedacht wordt.
101
Het rommelige kantoor van je collega of de sigaret van je tante is niet het probleem: jouw ergernis daarover is jouw probleem geworden. Jij kan een verandering aanbrengen in het waarom van jouw ergernis. Is een probleem op te lossen? Niet alle problemen zijn op te lossen. Maatschappelijke problemen als verslavingen, chronische ziektes, inhaligheid, oorlog, armoede, milieurampen en tekorten zijn niet door jou persoonlijk op te lossen. Maar hoe je omgaat met dergelijk grote problemen is jouw keuze. Dat jij je ergert aan je tante die elke keer een sigaret opsteekt en de longen uit haar lijf hoest komt niet alleen door het gehoest. Je ergert je misschien ook aan wat het doet met jouw zorgpremie. Zo zijn er talloze voorbeelden te geven waarin we allemaal naar elkaar wijzen. Bagatelliseren Door een probleem positief te benaderen staat het vereenvoudigen van een probleem niet gelijk aan het bagatelliseren. Juist niet. Bagatelliseren is een negatief woord; je maakt een probleem onbelangrijk als je het bagatelliseert; je verkleint je probleem of gewoonte. Het vereenvoudigen van je ijsberg is iets heel anders: je presenteert het probleem in hapklare brokken. Stel dat je de wens hebt om meer te bewegen. Wat is dan je probleem, waar leidt dat probleem toe en hoe kan je jezelf aanzetten om kleine stappen te nemen in de richting van meer bewegen? Zeggen dat dat ene wandelingetje er niet toe doet, is minachtend doen. Als je echter denkt: zo, dat heb ik toch maar gedaan, heb je een succes behaald. Dat smaakt naar meer.
102
Zelf had ik als doel om de Alpe d’Huez te gaan fietsen. Niet zozeer om die Alp als wel om het doel dat erachter zat, namelijk een betere conditie opbouwen en het versterken van de spieren in mijn benen. Daarbij had ik de hoop dat ik zou afvallen. Ik had moeite mijn gewicht en mijn conditie te accepteren. Als oplossing had ik bedacht om meer te gaan bewegen en sporten. Door mijzelf zo’n letterlijk hoog doel te stellen, moest ik aan de slag. Ik bracht mijn schip in stelling. Er kwamen een stuurman, een bootsman, een kok en wat matrozen aan boord. Fietsen, krachttraining, spinnen, spierpijn, gezond eten, veel water drinken, frustratie, tranen, pijn, successen en nog veel meer… Na negen maanden stond ik met een groep van vijftig ervaren fietsers onderaan die berg op een gehuurde fiets. Wat had ik me toch in mijn hoofd gehaald! Na de eerst 400 meter wilde ik opgeven. Waarom doe ik dit? Ik keek achterom: waar kwam ik vandaan, waar ben ik nu en waar ga ik naartoe? Tijdens het trainen had ik het wel eens moeilijk. Ik pepte mijzelf op door te visualiseren dat ik als laatste over de streep ging en toegejuicht werd alsof ik de Tour de France had gewonnen. De fietstocht de berg op was zoals ik me had voorgesteld. Tijdens het fietsen stelde ik tussendoelen om boven te komen, en had ik continu het beeld van de finish op mijn netvlies staan. De aankomst was nog mooier dan in mijn visualisatie. Sindsdien ben ik gestopt met mijn gewoontes en gedrag bagatelliseren. Ik zie ze als een gegeven waar ik wat aan kan doen.
103
De eerste stappen Als je een probleem wilt signaleren moet je de vragen waaróm?, wát? en hóé? stellen en beantwoorden. Begin dus klein, om zo succes te ervaren. In het voorbeeld van de Alpe d’Huez beklimmen: ik had mezelf een groot doel gesteld: fit worden. Ik heb het in kleine stukken gehakt. Op verschillende momenten heb ik verschillende hulptroepen ingeschakeld, is mijn koers wel eens verlegd en zijn er onderdelen van het schip overboord gegooid omdat ze tegen mij werkten. Een wekelijks weegmoment frustreerde mij bijvoorbeeld alleen maar, omdat er soms geen resultaat behaald was. Dit werkte me juist tegen, dus gooide ik het overboord. Op deze manier werd het grote doel behapbaar, waren er successen te vieren en zag ik mogelijkheden om verder te gaan. Ik wist dat niet starten niet arriveren betekent. Wel starten betekent beginnen en er dan voor gaan. Hoe je de stappen zet is aan jou. Heb je hulp nodig, heb je enthousiasme en bevestiging van een ander nodig, heb je extra voeding, kracht of tijd nodig? Zorg dan dat je die dingen krijgt. Er leiden verschillende wegen naar Rome, dus ook naar jouw doel. Voor alles geldt: ga ervoor. Start ermee en houd het doel in zicht. Wanneer begin je met signaleren? Je begint nú, je maakt nu de keuze om dit boek verder te lezen en alle tips toe te passen, uit te proberen en feedback over je eigen methodes te vragen bij anderen. Je bent niet alleen in je veranderproces, je kan dat samen met anderen aangaan. Je vraagt je partner, collega, vriend of kind om steun. Je vertelt wat je wilt veranderen en vraagt hen om je daarbij te helpen op een positieve manier.
104
Wil je meer overzicht krijgen op je werk? Vraag je collega om je daarbij te helpen. Wil je weten of je op het juiste pad zit met je onderneming? Ga sparren met medeondernemers. Wil je meer bewegen? Vraag iemand mee naar de sportschool of mee om te gaan wandelen. Vind een buddy. Vraag je buddy’s je ook te stimuleren als je toch even heel zielig op de bank hangt of naar die zak met nootjes zoekt. Vraag om feedback en maak samen een motivatiecollage (in de oefening aan het eind van dit hoofdstuk wordt het maken van een motivatiecollage uitgelegd) en gebruik je motivatieschrift (zie pagina 25) om je doelen, stappen, inzichten en gedachten in op te schrijven. Wil je een andere richting op met je onderneming? Schrijf op waar je nu staat, wat er goed gaat, waar je plezier in hebt en wat er minder goed gaat. Stel daarna je doel met betrekking tot die andere richting. Waarom wil je dat, wat denk je ermee te bereiken, welke stappen ga je zetten, wat is je planning en wanneer ga je implementeren? Daarna overleg je met je buddy of ga je sparren met collega-ondernemers. Wil je een gezonder gewicht? Ga op de weegschaal staan, meet de omvang van je heupen, taille en borst en schrijf alles in je motivatieschrift, samen met je einddoel. Je doet dat nú. Er is geen reden meer om dat niet te doen. Als die reden er wel is, is het tijd om naar je gewoonte van smoesjes, excuses en onmogelijkheden te kijken. Jij wilt veranderen, jij wilt van een gewoonte af, jij zult het moeten doen en jij kan het doen. Ben je er klaar voor? Durf je? Lees dan nú verder. Volhouden Dan is de volgende vraag: hoe houd ik het vol? Je kunt jezelf ook de vraag stellen: hoe houd ik het niet vol, hoe leuk is dit, hoe gaaf is het vieren van mijn successen? Gooi je perfectionisme overboord, 105
hijs de humorvlag in de mast en stel je eens voor hoe het zou zijn als je het niet volhoudt? Welke zeemonsters doemen op als je het niet volhoudt? Wil je de haven bereiken of ben je een schipbreukeling? Dat beeld van mislukken is zo groot en zo negatief dat je wel door wilt gaan. Houd altijd voor ogen waarom je het doet, wat je al gedaan hebt, hoe je verder gaat, voor wie je het doet, waar je doel toe leidt en welke enorme triomfen jij gaat ervaren. Bagatelliseer je reis niet, maak er iets groots van en doe het. Je bent niet de enige die moeite heeft met volhouden. Maar jij bent de enige die iets kan veranderen aan jouw gedrag. Smelt die ijsberg! Oefeningen 1. Schrijf in je motivatieschrift wat je motiveert: • Bedenk in welk gedrag jij verandering wil aanbrengen. • Beschrijf hoe je leven eruitziet als je die verandering hebt voltooid. Wat is je eindbestemming? • Neem voor de vragen waaróm?, hóé? en wát? een aparte bladzijde. • Voor alle wat-ga-ik-doenvragen maak je een stappenplan. Wanneer doe je wat? Wie vraag je om hulp? Hoe ga je succes vieren? • Maak een motivatie-collage of schrijf statements op die je motiveren: wat maar bij jou past. • En… vier elk succes. Beschrijf in je motivatieschrift hoe je je voelde, wat je hebt ervaren en waarom je verder gaat. Het doel van een motivatieschrift is om terug te kunnen kijken naar de route die jij al hebt afgelegd. Jouw motivatieschrift ondersteunt je ook als je je richt op je volgende doel. Ook kan je met behulp van je
106
schrift je reis delen met anderen en hen stimuleren verandering aan te brengen in hun leven. 2. Maak een motivatiecollage. Dit gebruik je om je plan visueel te versterken. Een motivatiecollage, ook wel sfeerbord genoemd, maak je om je doel te visualiseren. Zeker bij grote doelen waar je langere tijd naartoe werkt is een motivatiecollage een goede manier om dagelijks aan je doel herinnerd te worden. Benodigdheden: stevig A3-papier, tijdschriften, potlood, lijm, foto’s van jezelf of van mensen die je bij het doel betrekt. Gebruik eventueel voorwerpen als theezakjes, servetten, knopen en dergelijke om je motivatiecollage nog persoonlijker te maken. Ga rustig zitten, visualiseer het doel dat je wilt bereiken. Ruik de geur van je doel, zie de kleuren voor je, stel jezelf voor in dat doel. Bedenk wat jij allemaal doet als je dat doel hebt bereikt. Dan ga je de sfeer van dat succes proberen te vangen. Uit de tijdschriften knip je dingen die je op je A3 plakt, gewoon zoals het in je opkomt. Knip woorden of zinnen uit die erbij passen of schrijf ze erbij. Plak de foto’s van jezelf op je motivatiecollage. Hang je sfeerbord op en bekijk je werk. Schrijf op hoe deze motivatiecollage voor je werkt, wat je erbij voelt en of dit werkelijk is wat jij wilt bereiken. Is dit jouw doel? Kijk er elke dag naar en zet alle stappen die nodig zijn om je doel te bereiken. Als je in de loop van de tijd je koers verlegt of iets anders in gedachten hebt, pas dan je sfeerbord aan.
107
