Hoofdstuk 2
Mini-MBA: twee weekends en zeven avonden met veel ondernemersaspecten
In het kader van het EFRO-project organiseert INNOTEK ook regionale mini-MBA-opleidingen. Ondernemers in spe, mensen die zich afvragen of ze
Het geeft een soort vrolijkheid aan je denken 1
het ondernemen in zich hebben, ondernemers die al gestart zijn of gewoon hun kijk willen verbreden, krijgen gedurende twee weekends en zeven avonden een rijk buffet met de verschillende aspecten van het ondernemerschap voorgeschoteld. INNOTEK organiseerde de afgelopen jaren 10 miniMBA’s verpakt in 20 weekend- en 60 avondseminaries waaraan in totaal 200 geïnteresseerden deelnamen. Verslag van een mini-MBA-deelnemer.
1) Terugblik van een deelnemer
52 • Bedrijven creëren bedrijven
Mini-MBA
Ben ik een ondernemer? De inleidende weekendsessie werd op een bevlogen manier gebracht door Jan Cobbenhagen, directeur Universiteit Maastricht Holding, oprichter van het Maastricht Centre for Entrepreneurship en hoogleraar Ondernemerschap. Na een korte voorstellingsronde zette hij meteen de toon: hoe kijken jullie naar het ondernemerschap, wat is een ondernemer, wanneer ben je een ondernemer ...?, geïllustreerd met beklijvende filmpjes en tot de verbeelding sprekende praktijkervaringen. Welke ideeën werken en welke niet? Hoe haal ik het maximum uit mijn eenmansbedrijf? Hoe kan ik mij onderscheiden van de ander? Het was geen kwestie van luisteren, het was meestal een kwestie van samen kleine en grotere cases uitwerken, discussiëren, creatief met de dingen omgaan. “Wat is, ziet iedereen, maar niet iedereen ziet wat kan zijn”, was in dit geval een mooi nadenkertje. De cursisten kregen een flinke brok creativiteit en creativiteitstechnieken, en kwamen vanuit een creativiteitsoefening met de gekste producten op de proppen. Probleemstelling: de babyboomers van toen zijn nu met pensioen en hebben voldoende financiële middelen om ervan te genieten. Uit de groepjes kwamen de gekste dingen naar voren. Onuitvoerbaar was geen optie, think different wel. Er werd ook tijd uitgetrokken om een ‘echte’ case te bespreken die de deelnemers op voorhand hadden gekregen. Een cateringbedrijf dat ja dan neen moest ingaan op een tender die tot gevolg had dat er organisatorisch een en ander moest veranderen.
Levendige discussies leverde dit op. Na die inleidende sessie gingen de deelnemers naar huis met de wetenschap dat ondernemen begint met een droom, niet met een plan. Visualiseer die droom en vraag je vervolgens af: why – how –what? Maar vooral met: chase your passion, not your pension.
Een krachtig businessmodel voor een goed idee Overleeft jouw idee een risico- en opportuniteitsanalyse? Hoe ga je straks geld verdienen met je businessidee? Hoe zorg je ervoor dat je jezelf niet rijk rekent? Deze vragen kregen de deelnemers op de eerste avondsessie voorgeschoteld van Bjorn Kiekens, innovatieadviseur bij het Innovatiecentrum Antwerpen. Het belang van een missie, de inhoud van een strategie, de verschillende manieren om te innoveren, het belang van een nieuwe mindset .... het werd allemaal op een zeer attractieve en interactieve manier gebracht. Vervolgens zoomde Bjorn dieper in op het belang van een businessmodel en op de verschillende soorten buinessmodellen. Eén geruststellende gedachte alvast: dé formule voor het succesvolle businessmodel bestaat niet (maar je kan wel een betere systematiek gebruiken om er creatief over na te denken ...). Bjorn loodste de deelnemers doorheen de negen building blocks van een goed businessmodel en zette ze vervolgens aan het werk. Tijdens de pauze riep INNOTEK-coach Maurice Mergeay op om zelf een businessplan te schrijven dat hij mee zou helpen begeleiden en dat tijdens het slotweekend aan de andere deelnemers zou voorgelegd worden.
Bedrijven creëren bedrijven •
53
Mini-MBA
Businessplan
Ik was op zoek naar de bevestiging dat er een meer gestructureerde manier bestaat om te ondernemen dan het zuivere buikgevoel en ik weet nu dat dat effectief zo is. Ik heb hier ook de bevestiging gekregen dat mijn buikgevoel nog zo slecht niet is en ik ken nu ook het bestaan van templates, meetinstrumenten en methodes die je daarbij kunnen helpen. Ik heb meer zelfvertrouwen gekregen. Het bedrijf dat ik voor mezelf had uitgetekend, ziet er door deze mini-MBA anders uit. Ik heb me vragen gesteld die ik anders niet zou gesteld hebben. Ik heb hier ook een pak mensen ontmoet met een interessante kijk. De inhouden waar ik bevooroordeeld tegenover stond, hebben mij nieuwe inzichten gegeven. - Peter -
Hoe schrijf je een goed businessplan?, was de vraag waarop Peter Vermeiren, manager transactiediensten bij PKF (nu Grant Thornton) tijdens deze sessie een antwoord gaf. Na een theoretisch gedeelte, waarin hij stilstond bij de functie, het proces, de inhoud en de beoordeling van een businessplan, was het tijd om zelf de handen uit de mouwen te steken. Of wat te denken van de idee om een macaronfabriek op te starten? De deelnemers kregen een overzicht van wat daar allemaal komt bij kijken op het vlak van investeringen (een macaronijzer, verpakking, werkruimte, energiekosten, boekhouding, sociale lasten, algemene kosten, personeel) en wat de geschatte opbrengst zal zijn, om zich vervolgens in kleine groepjes te buigen over de hamvraag: is 20.000 euro voldoende om de zaak op te starten? Ontluisterend! Bovendien kregen ze onmiddellijk het belang te zien van niet enkel een resultatenrekening en een balans, maar vooral: een kasstroomanalyse.
Markt & marketing Wat is het verschil tussen marketing en verkoop, wat met marketing en strategie, markt en concurrentie, een sales- en marketingplan? Op de derde avond was het Yves Bastiaens, zaakvoerder van Gephyra, gespecialiseerd in sales- en marketingadvies aan kmo’s, die hiervan een behoorlijke tip van de sluier lichtte. Deelnemers leerden het belang van het waardenklaverblad: wat willen we, wat kunnen we, wat willen de klanten, wat doen de anderen niet? Ze maakten ook kennis met de PMC-matrix (Product Markt Combinatie) en pasten die toe op het eigen bedrijf.
54
• Bedrijven creëren bedrijven
Ze leerden de Ansoff-matrix, en hielden bestaande bedrijven tegen het licht van de vier P’s: prijs, product, plaats en promotie. Ook belangrijk zijn de kritische succesfactoren: welke zaken bied ik aan waar mijn klant voor valt? En ook hier was het na de pauze opnieuw tijd om te doen: in kleine groepjes bedachten de deelnemers hoe ze fietsenmaker Luc gingen helpen zijn zaak uit te bouwen tot hét nieuwe Mekka van de wielertoerist in de Antwerpse Kempen, als dé erkende specialist in fietsen en fietsattributen, evenementen en vakanties én bovendien met een goed financieel rendement. Het zou ons te ver leiden om in dit artikel op te sommen welke kansen Luc van de deelnemers kreeg aangereikt om zijn fietsenwinkel op de wereldkaart te zetten ...
Maatschappelijk verantwoord ondernemen Tijdens de vijfde module bogen de deelnemers zich over de do’s en don’ts van het maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarbij Koen Vanbrabant, duurzaamheidscoach bij Sustenuto, hen ook nog het subtiele, maar belangrijke verschil uitlegde tussen betrokken en tevreden werknemers en van duurzame relaties met zakenpartners. Dat een van de deelnemers zaakvoerder was van een bedrijf dat duurzaam kantoormeubilair produceerde, gaven de gesprekken een extra elan. Tijdens deze sessie werd duurzaamheid vanuit allerlei invalshoeken bekeken (product, proces, intern, extern) en werden ook verschillende praktijken tegen het licht gehouden. Ook deze sessie was allesbehalve passief: de deelnemers moesten van een zelfgekozen bedrijf een duurzaamheidsanalyse maken: de kernactiviteiten in
Mini-MBA beeld brengen, nadenken over de maatschappelijke impact van die activiteiten, bepalen welke impacten de belangrijkste zijn en bekijken welke acties kunnen ondernomen worden om de impact te verkleinen. Ook deze avond ging iedereen naar huis met een boel bijkomende informatie en interessante websites die in de loop van de volgende week zeker gingen bezocht worden.
Ik ben al vijftien jaar zelfstandige, maar heb nog nooit een formele bedrijfsopleiding gevolgd. Ik vond dat het nu wel eens tijd werd. Ik werk alleen en dan mis je af en toe wel een klankbord.Ik werd hier geconfronteerd met een aantal zaken die ik niet zo goed aanpak: als zelfstandige ben ik niet proactief genoeg bezig, dat was wel duidelijk. Door deze mini-MBA ben ik mijn klanten beginnen screenen en merkte ik dat ik te veel kleine projecten doe. Ik heb enkele klanten afgestoten en heb nu meer visie. Ik heb geleerd om doelbewuster te ondernemen. - Koen -
Financiële aspecten van mijn onderneming Financiën, niet onmiddellijk het lievelingsonderwerp van ondernemers die hun droom willen verwezenlijken. Toch slaagde Nico Vandervelpen, hoofd van de afdeling Life Science Investments bij LRM, erin deze doorgaans saaie materie op een levendige manier te brengen. Hij nam de deelnemers bij de hand en hield iedereen voor dat de verwerking van idee naar businessplan helemaal moet kloppen en dat de vertaling van een ondernemingsplan naar een financieel plan een realistisch verhaal moet zijn. Denk ook al in een vroeg stadium aan intellectual property (IP) en patenten! Vergeet niet een raad van bestuur of een raad van advies te installeren, cruciaal voor een startende onderneming. Financiële hulp kan gevonden worden via het Business Angels Netwerk Vlaanderen, via de website van het Agentschap Ondernemen waar een boel mogelijke investeerders te vinden zijn. IWT is ook een goede manier om de activiteiten mee te financieren. Nico loodste de deelnemers doorheen risicodragende en bancaire financieringsinstrumenten en vooral: wanneer aan te wenden, welke zekerheden en welke vergoedingen? Eén gouden raad: leen bij de bank alvorens je het geld dringend nodig hebt!
Op het werk zijn wij op zoek naar de mogelijkheden om een spin-off te realiseren met de kennis en kunde die we doorheen de jaren hebben opgebouwd. Ik vond het hier heel inspirerend en heb hier veel energie gekregen. Ja, misschien schuilt er wel een ondernemer in mij ... Ik heb al een paar ideeën voor een spin-off en ben daar met collega’s over aan het nadenken. Dat had nooit gebeurd zonder deze mini-MBA. - Rudi Bedrijven creëren bedrijven •
55
Mini-MBA
Ik wilde meer weten over de zakenwereld en ik heb een grote drang om te ondernemen. Deze mini-MBA had zeer competente lesgevers, mensen met kennis van zaken uit verschillende sectoren en die hebben mij een pak inzichten verschaft. Ik ben ook blij dat ik mezelf verplicht heb om van mijn idee een businesscase te maken en dit voor te leggen aan de groep. Nu weet ik wat ondernemen is, zie meer mogelijkheden en zal niet blind in het water springen. Ik heb geleerd hoe je ondernemen op een gestructureerde manier kan aanpakken. - Ann -
56
• Bedrijven creëren bedrijven
Ik kom uit een kunstenorganisatie en er was nood aan wat professionalisering, vooral wat de zakelijke kant betreft. Ook onze sector kan wat ondernemerschap gebruiken! Bovendien heb ik het gevoel dat ik het wat meer in de hand moet nemen. Ik kan niet alles toepassen wat ik hier heb geleerd, maar ik neem wel een andere manier van denken mee: je hebt producten en diensten en er is een markt waaraan je dat moet koppelen. En de schier oneindige manieren om dat te doen ... - Griet -
Ik zocht ideeën, methodieken, tips en tricks om een eigen onderneming te starten en weet nu hoe ik een idee concreet kan vormgeven. Ik heb heel veel inspiratie gekregen. De mini-MBA heeft mij geholpen om er daadwerkelijk aan te beginnen. - Ilse -
Mini-MBA De deelnemers gingen ook deze avond naar huis met zaken om verder over na te denken: zorg dat je weet wie je investeerder is en wat hij allemaal doet. Ben je wel een ondernemer? Ben je echt bereid om jezelf de volgende twaalf maanden geen loon uit te keren? Weet je dat slechts 1 % van de businessplannen wordt weerhouden? Deze opleiding liep parallel met het beleidsplan 2013-2016 dat we voor de overheid moesten maken. De denklijnen bleven liggen, want het plan kwam te vroeg. Maar door deze mini-MBA kreeg ik extern voedsel, kon ik de denklijnen doorgronden en kreeg ik inspiratie van andere mensen. De mini-MBA liet me wekenlang nieuwe denkpistes verkennen, leverde nieuwe contacten om verder door te bomen. Ook het feit dat we een businesscase wilden brengen, hield me voortdurend bij de zaak. Ik kijk niet echt door een andere bril, maar door een bril waarvan de glazen flink zijn opgepoetst. Ik zie de zaken terug scherper en bekijk het vanuit meer invalshoeken. De mini-MBA heeft me een nieuwe boost gegeven. - Tijl -
Legale aspecten van mijn onderneming Voor het laatste ‘theoretisch onderdeel’ tekende John Neven, zaakvoerder van Neven & Partners. Welke rechtsvorm en beheersstructuur past bij je onderneming? Welke oprichtings- en kapitaalvereisten impliceren ze? De deelnemers kregen een overzicht van mogelijke vennootschapsvormen en hun bijhorende aansprakelijkheid, controlebehoud, oprichtingsformaliteiten, soorten inbreng, statuten, financieel plan, corporate governance, aandeelhoudersovereenkomst, management, IP en warrantplan. Dat de aansprakelijkheidsregeling hierbij een belangrijk hoofdstuk vormt, is een open deur in trappen. John stond dan ook stil bij de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de bestuurders, van het directiecomité en van de vaste vertegenwoordiger.
Ondernemers getuigen De achtste module was er één uit het leven gegrepen. Drie ondernemers vertelden hoe zij er aan begonnen waren en lieten ook de kleine kantjes van het leven van een ondernemer zien. Van een zuchtende partner die vroeg of die lening nu weer naar de zaak moet en
waarom niet naar een eigen huis tot de investeerder die met het grote geld ging lopen. Maar alle drie waren het verhalen vol passie, gedrevenheid, lonkende valkuilen die overwonnen werden, verbazingwekkende groeicurves of net niet en dan weer wel. Een sessie waar de deelnemers, die ondertussen al een fiks opleidingstraject hadden afgelegd, opnieuw zuurstof kregen na de financiële en juridische hindernissen van de vorige keren.
Businessplannen voor de leeuwen Ondertussen hadden Maurice en een fiks aantal deelnemers niet stilgezeten. Zij die zich kandidaat stelden om een businessplan uit te werken, hadden dit samen met de coach verfijnd en stelden dit voor aan hun medecursisten op het slotweekend. De formule blonk uit door zijn eenvoud: een deelnemer kreeg 20 minuten om zijn businessplan voor te stellen en sloot af met drie vragen (gaande van: welke naam zou je kiezen?, over: zal ik deze weg inslaan of die andere?, tot: waar liggen er nog opportuniteiten voor mijn idee?). Deze vragen werden gedurende twintig minuten in kleine groepjes besproken en daarna in de groep gegooid. Hoeft het te verwonderen dat ieder die zijn businessplan had voorgesteld, met een schat aan informatie naar huis is teruggekeerd? En dat de groep een goed gevoel had bij het feit dat ze die ene deelnemer heeft kunnen weerhouden om een fatale stap te zetten? Er zijn superlatieven te weinig om het nut en de noodzaak van deze mini-MBA te beschrijven ...
Bedrijven creëren bedrijven •
57
Mini-MBA
Als consultant in de creatieve sector die ook voor klassieke bedrijven werkt, wou ik mijn vocabularium bijschaven. Daarnaast ben ik een startende ondernemer met te weinig bagage, dus besloot ik deze mini-MBA te volgen. Ik heb geleerd dat ik geen ondernemer ben, wel een zelfstandige en dat is een pak van mijn hart, moet ik zeggen. Want dat betekent dat ik datgene dat ik hier geleerd heb, niet in de praktijk moet brengen. Omdat ik gewoon mijn eigen zaak wil ontwikkelen en geen groeiende onderneming wil leiden. Nu weet ik wat ondernemen inhoudt en hoe belangrijk het is de mogelijkheden te zien en daar het maximale uit te halen. - Pieter -
Ik zat in een overgangsfase toen ik mij inschreef voor deze mini-MBA: ik wou weg uit mijn vorige job en vroeg me af of ik een onderneming zou starten. De prijs-kwaliteitsverhouding van dit aanbod is echt uitzonderlijk. Je leert hier de basisvaardigheden als je professioneel wil bezig zijn. Ik heb hier ten volle beseft hoe stimulerend het kan zijn om met een groep gemotiveerde mensen en met dezelfde insteek iets moois te bereiken, en dat op een banale donderdagavond gedurende enkele uurtjes. Ik heb meer achtergrond gekregen en ben meer geïnformeerd. De getuigenissen waren zeer bemoedigend. - Natalie -
58
• Bedrijven creëren bedrijven
Ik ben naar hier gekomen omdat wij vanuit het bedrijf de opportuniteit kregen dit te volgen. Ik heb hier zeer interessante mensen leren kennen die ik anders nooit had ontmoet. Qua netwerking kan deze opleiding wel tellen! En ik besef nu dat ideeën hebben iets anders is dan een ondernemer zijn. Ik besef dat ik geen ondernemer ben, maar wel een goede rechterhand. - Wim -
Mini-MBA Ik heb deze mini-MBA gevolgd omdat ik al vier jaar een eigen firma heb en de motivatie wat aan het tanen was. Ik zag geen groei meer en miste het ondernemen. Ik heb hier een compleet nieuw netwerk kunnen uitbouwen en kreeg interessante en verhelderende sessies. Een andere manier van denken, ook. De vele verhalen en voorbeelden hebben mij een bredere visie gegeven. Ik weet nu dat ik gestructureerder moet werken, duidelijke plannen moet opstellen en beter kijken of iets haalbaar is. - Erik -
Ik heb mij ingeschreven om ideeën op te doen op welke manier ik nieuwe business zou kunnen creëren en hoe ik dit het beste in kaart kon brengen. Na deze mini-MBA zit ik met veel ideeën en weet ik veel beter wat ik wil doen en wat mijn wensen zijn voor de rest van mijn carrière. Ik vind de gedachten van het delen van ideeën een hele eyeopener: als je dat doet, geraak je verder en krijg je nieuwe concepten. De ideeën voor jezelf houden beperkt je ondernemerschap. - Franco -
Ik heb mij ingeschreven omdat ik een wetenschappelijke achtergrond heb en op mijn werk met een heleboel economische factoren wordt geconfronteerd. Ik wilde een breder plaatje krijgen over het bedrijfsleven. Ik heb hier allerlei proevertjes gekregen en weet nu waarin ik mij wil verdiepen, dat vond ik heel interessant. Na deze mini-MBA kijk ik anders naar de dingen. Ik schiet ideeën niet meer onmiddellijk af, maar vraag me af hoe ze in een bredere context kunnen geplaatst worden zodat ze toch realiseerbaar kunnen zijn. - Els -
Ik ben mee gestapt in een spin-off, maar wil op termijn zelf een onderneming opstarten, vandaar dat ik deze mini-MBA volg. Ik heb hier geleerd dat daar veel komt bij kijken, maar dat ondernemen dichterbij is dan ik eerst dacht. En dat je je eigen creativiteit zo ver kan laten gaan als je zelf wil. Deze mini-MBA heeft me realistischer gemaakt: ik redeneerde nog te veel in het concept projecten, terwijl je qua marketing en klantgerichtheid in producten moet denken. - Joachim -
Bedrijven creëren bedrijven •
59
